3.

PERVANE HATVE KONTROLÜ

PROPELLER PİTCH CONTROL

1
 3.5.6.Manual Feathering
 Pervane durum kaldıracının ya da yakıt kesme horoz
kaldıracının hareketiyle oluşan basit kaldıraç
sistemidir.
 Feather pozisyonuna geçmek için governerın üst
kısmında bulunan valf kaldırma rod (kol)unu
harekete geçirir.
 Bu kolun kalkması valfi sonuna kadar açık duruma
getirir ve o şekilde durmasını sağlar.
 Bu durum volanın hızlanma yaylarıyla temasını
ortadan kaldırır ve sistemi çalışmaz duruma geçirir.
 Pilotun pervaneyi feather durumuna geçirmesinin 2
sebebi olabilir.
 Ya governer yağ pompasında basınç üretemediği
içindir.
2
 Ya da motorun arızalanması yani stop etmesidir
  Manual Feathering Seçimi

3
  Motorlar zor durumlarda elektrikle çalışabilecek
motor tahrikli bir feathering pumpla donatılırlar.
 Bu pompa açıldığında pompa fathering yağ
rezarvuarından (motorun alt kısmındaki motor yağ
tankı) yağ çekmeye başlar.
 Motor bütün yağını kaybetmmiş olsa bile ya da
motordaki bir sızıntıdan dolayı yağ kaybedilmiş olsa
da motorun tasarımından bu bölgede yağ bulunur.
 Feathearing pompası bir kez çalıştırıldığında coarse
pitch yağ tüpünde basınç oluşturularak pistonun arka
kısmındaki yağın fine pitch yağ tüpünden motora geri
çekilmesi sağlanır.
 Sonrasında pervane yeniden featheared
4 pozisyonuna geri döner.
5
  Uçuş sırasında dönen pervaneli feathering yapan
turbo pervaneli motorla aşağıdaki işlemler takip
edilir.
 Güç levyesi bırakılarak motorun rölantide çalışması
sağlanır.
 Yüksek basınç yakıt kesme horozu kapatılır.
 Durum kolu feather pozisyonuna getirilir.
 Tek kaldıraçlı sistemlerde durum kolu aynı zamanda
yüksek basınç yakıt horozunu eski pozisyonuna
getirir.
 Feathering butonuna basılarak feathering motoru
çalıştırılır.
 Pervane feathered pozisyonuna geldiğinde
6 solonoide giden enerji otomatik olarak kesilir ve
 3.5.7.Unfeathering

 Tek kaldıraçlı sistemlerde yüksek basınç yakıt

kapatma horoz kaldıracı feather durumundan
OFF(kapalı) pozisyona geçer.
 Governer pilot valfi direk yağ hattından fine pitch
hattına geçer.
 Unfeathering işlemini sonlandırmak için hava
akışı sayesinde pervaneler dönmeye başlar ve
motor yağ sisteminin basıncı yükselir.

7
  İki kaldıraçlı sistemlerde durum lövyesi feather
pozisyonundan sabit hız aralığına gelir.
 Feathering pompası pervaneyi döndürür.
 Bir kez pervane dönmeye başladığında normal
motor basıncı unfeathering işlemini tamamlar ve
motoru yeniden ateşleme seçilebilir.
 HP yakıt kesme horozu açılıp motorun çalışması
sağlanabilir.

8
9
 3.5.8.Manuel Feathering Devresi

 Manuel feathering devresi aşağıdaki parçalardan

oluşur.

 28V DC elektrik feather motoru

 Kokpitteki motorun çalıştığını gösteren sinyal
 Manuel feather butonu
 Feather rölesi

10
  Manuel Feathering Elektrik Devresi

11
  Durum lövyesi ya da HP yakıt kesme horozu feather
pozisyonuna getirildiğinde 2 sistem çalışır.
 Mekanik valf , kaldırma sisteminin arızalanması
ihtimaline karşın yedek sistem olarak tasarlanmıştır.
 Manuel feather düğmesine basıldığında feather
motor kondaktörü yüksek amper DC güç kaynağına
bağlanır.
 Sonucunda pompa çalışır ve pompa sinyal ışığı
yanar.

12
 3.5.9.Otomatik bayraklama ( Auto-
feathering)

 Motor arızalanırsa veya pervane governor’ı

arızalanırsa; pervane elektriksel sistemi, uçuş
güvertesi mürettebatı eylemi olmaksızın otomatik
olarak pervane ayarlamasını yapabilir.

13
14
15
Otomatik Bayraklama ( Auto-Feathering)
  Bir önceki şekilde valf hareket selenoidi ve pistonu
görebilirsiniz.

 Valf hareket selenoidi harekete geçirildiğinde,

bayraklama pompası yağ basıncıyla valf hareket
pistonunun alt tarafına geçecektir.
 Bu, manuel pervane ayarlama kontrolü kullanılıp
kullanılmadığına aldırış etmeksizin pilot valfi
kaldıracaktır.
 Valf hareket selenoidinin, düşük tork switchinden
sinyal aldığını fark edebilirsiniz.
 Bu switch, normal tork gösterge sisteminin içindedir.

16
  Uçuş anında motor arızası durumunda, uçağın
büyük bir pervane sürüklemesinin üstesinden
gelmesi gerekeceğinden kaybedecek zaman yoktur.

 Bu, otomatik bayraklama sisteminin neden gerekli

olduğunu açıklar.

 Otomatik bayraklama sistemini tam olarak

değerlendirmeden önce gözden geçirmemiz gereken
birkaç şey var ve bu noktada elektriksel devreler bize
çok yardımcı olacaktır.

17
 3.5.10.Otomatik Bayraklama
Devresi

18
  SEYİR HALİNDEYKEN
 motor arızalandı.

 Tork gösterge sensörü derhal düşük tork

değerini kaydedecektir ve düşük tork switchi
açılacak.
 Çünkü diğer iki switch zaten açık, bu, otomatik
bayraklama rölesini harekete geçirecek devreyi
tamamlar.
 Bu, valf hareket selenoidini çekerek harekete
geçirecek ve governer içindeki pilot valfi
kaldıracaktır.

19
  Bu ayrıca pervane ayarlama rölesini de harekete
geçirecektir, pervane ayarlama kontaktörünü çekerek
pervane ayarlama motorunu çalıştıracaktır.
 Uçuş mürettebatı ters giden bir şeyin farkına bile
varmadan pervane bayraklama konumuna
geçecektir.
 Sistemin güvenlik switchi ve manuel bayraklama
switchini pas geçtiğini fark ettiniz mi?

20
  Bu bahsettiğimiz sistem Otomatik Sürtünme
Sınırlama Sistemi (ADLS) olarak bilinir.
 Pervane redüksiyon dişlisindeki torku algılayan
normal tork gösterge sistemi tarafından tetiklenir.
 ADLS veya otomatik bayraklama sistemi önceden
bahsedilen sebeplerden ötürü düşük güç
çalışması esnasında kullanımı yasaklanmıştır.

21
 3.5.11.Negatif Tork Sistemi (NTS)

 Sadece kapsamlı bir şekil vermek için, negatif

tork oluştuğunda otomatik olarak coarse pitch
kullanan bir sistemi anlatacağım. Bu örnek tek
etkili pervanelerde gösterilmişti.

22
  Negatif Tork Sistemi (NTS)

23
  Eğer herhangi bir sebepten ötürü motor arızalanırsa
veya pervaneye yağ takviyesi yapılamazsa hemen
windmill riski oluşur.
 Windmill durumu negatif tork ürettikçe, oto-coarsen
sistemini tetiklemekte kullanabileceğimiz doğru bir
göstergedir.
 Bu sistem volan dişlisi olarak adlandırılan sabit bir
halka içinde çalışan turbo-pervane redüksiyon
dişlisinde kullanılabilir.
 Bizim örnek sistemimiz içinde sabit volan dişlisi
küçük dönel float a sahip olmak için tasarlanmıştır.
 Dişli içindeki boşlukta negatif tork sistemine bağlı bir
ayar kolu bulunmaktadır.

24
  Eğer motor arızalanırsa tork geri yönde
dönecektir.
 Volan dişlisini diğer dubanın sonuna itecektir.
 Bu, geri dönmek için pervane yağ basıncını
boşaltacak olan NTS valfi çalıştıran ayar kolunu
hareket ettirecektir.
 Tek etkili pervane durumunda, eğer yağ basıncı
kaybolursa bayraklama yay hareketiyle
bayraklama yapabilir fakat yağ basıncını NTS valf
tarafından pozitif uzaklaştırılmasıyla bu hareket
engellenmemesini sağlayacaktır
25
  Eğer başka bir nedenden ötürü negatif tork
oluşursa pervane negatif tork durumunu gidermek
için coarse a geçmeye başlayacaktır.
 Pervane negatif tork semptomunu sürdürürse
aynı şekilde NTS sistem oto-coarse fonksiyonunu
sürdürecektir.
 Bu bazen NTS olarak tanımlanır ve bu durum
pilot akıllılık yapıp motoru kapatıncaya ve
pervane bayraklama yapıncaya kadar devam
eder.

26
 3.6.HATVE KİLİTLERİ

 Pervane çift etkili hatve değiştirme

mekanizmasına yağ tedariki yapılamazsa merkezi
döndürme momenti pallere etkir ve fine pitch e
döndürür.
 Bu durum, eğer uçuş esnasında hızlı windmill
başlangıcından dolayı gerçekleşirse anında bir
risk teşkil eder.
 Buna karşı koruma için biri mekanik diğeri hidrolik
olmak üzere iki hatve kilidi sağlanmıştır.

27
  Hatve Kilitleri

28
 3.6.1.Mekanik Hatve Kilidi

 Hatve değiştirme mekanizmasının üstündeki

karşılıklı dişlerin birbirine geçmesiyle sığdırılan,
etkili biçimde kilitleyerek fine pitch yönünde
hareketini engelleyen yay yüklü, dişli mandaldan
meydana gelmektedir.
 Kilit tutturulduğunda bayraklama olmasına imkan
sağlayan dişler, coarse pitch yönünde mandal
üzerinde birbirine yapılandırılmıştır.

29
  Pervane normal olarak çalışırken fine pitch yağ hattı
basıncı kilidi harekete geçirmek için yeterlidir, yay
yükünün üstesinden gelir ve onu bağlantısından
ayırır.
 Eğer yağ basıncı denetleyicisi arızalanırsa yay yüklü
çift yollu valf boşaltım için kilidi açmak amacıyla
hareket edecektir ve yay yükü hareket gücüyle
aniden birbirine geçecektir.
 Hatve değiştirme mekanizması da arıza anındaki
ayarlı olduğu pal açısında kilitli kalacaktır.
 Pervane bütün niyet amacıyla sabit hatve pervaneye
dönüşecektir.
 Bununla birlikte bayraklama da hala mümkün
olabilecektir.
30
  Motor kapalıyken mekanik hatve kilidinin birbirine
geçmiş durumda olacağını dikkate alın.
 Motor aniden çalıştığında governer yağ basıncı
mevcut olacağından kilit açılacaktır.

31
32
 3.6.2.Hidrolik Hatve Kilidi

 Kolaylık için, coarse pitch yağ hattı içindeki yay

yüklü çift yönlü valfi şekille gösterildi

 Gerçekte, o bir yay yüklü küresel valfdir.

 Pervane normal çalışırken iki yönlü valf, fine pitch
yağ hattı basıncı tarafından açılmaya zorlanır.
 Bu konumda, hatve değiştirme silindirinin
önünden yağ geçebilir, geri gelebilir.

33
  Eğer governer yağ temini arızalanırsa, iki yönlü
valf yay yüküyle coarse pitch yağ hattını
kapatmak için hareket eder.
 Bu, etkili bir biçimde yağı hatve değiştirme
pistonunun önünde hapseder.

Yağ basıncı arızaya uğrasa da pal açısı seçili

olduğu şekilde kilitli kalır.
 Coarse pitch yağ hattının kapanmasını
vurguladığıma dikkat edilmeli

34
 3.6.3.Hub Anahtarı

 Hub anahtarı pervane hubunun içine yerleştirilir

ve beta veya yer(ground) aralığı vardır.
 Görüldüğü gibi yer aralığı yerde kullanmak için
kullanılır ve eğer pervaneler havadayken bu
pozisyona gelirse kazaya sebep olur.
 Bir blade in kökünde bulunan profil cam vasıtası
ile anahtar çalışır.
 Pervane ince blade açısının altında dönmeye
başladığı zaman hub anahtarı kayan halkayla
birlikte pervanenin arka tarafına bağlantı kurar.

35
36
  Bu olunca bir kırmızı aşağı stop uyarı ışığı (BSW)
uçuş güvertesinde görünür, bu uçuş görevlilerini
uyararak pervanenin uçuş ince pitch açısının
altında oluğunu söyler.
 Bu uyarı ışığı bazen Beta uyarı ışığı olarak ta
bilinir, pervane beta açısına geldiğinde uyarı verir.
 Göreceğimiz gibi hub anahtarı başka
fonksiyonlara sahiptir.

37
  Hub Anahtarı
38
 3.6.4.Otomatik kalınlaştırma
(coarsening)
 Bu sistem uçuş sırasında pervanın yer aralığına
girmesini engellemek için yüklenir.
 Bu sistem hub anahtarının kapatılmasıyla başlatılır.
 Eğer motor gazı kesilir veya herhangi bir sebeple
uçuş pitch ince açısı durdurma hata verdiğinde hub
anahtarı bunu yapar.

39
  Bu olunca hub anahtarı açılır tekrar, valf kaldırma
selenoidini de-enerji edilir.
 BSW ışığını söndürür.
 Pervane tekrar uçuş ince pitch durma altına
düşebilir, sistem coarsening eylemini tekrarlar.
 Otomatik kalınlaştırma sistemi elektro-hydrolik
pitch stop olarak da isimlendirilir

40
  Auto-Coarsening

41
  Eğer uçuş sırasında BSW ışığı görünürse veya
Beta Uyarı Işığını çaldırmak istiyorsan, bu ışıklar
yanıp sönerek otomatik coarsening sisteminin
çalışıyor olduğunu gösterdiğinden emin olunur.
 Her şeyden şüphe duymalısınız çünkü pervane
bladeleri ince pitch açısından kalın pitch açısına
ve geriye doğru takip(hunting) yapabilir ve yaw
hareketini hissedebilirsin bu sistem basit olarak
pervaneyi uçuş aralığında tutar çünkü pervane
her zaman kendini ground aralığına atmak ister.

42
  Hub Anahtarı Ve Auto-Coarsen Devresi
43
  Eğer şekili kontrol ettiyseniz göreceksiniz ki hub
anahtarının kapanması eğer pitch irileştirme
izolasyon anahtarı (PCIS) kapalı ise sadece valf
kaldırma selenoidine enerji verir.
 Bu anahtar sadece pervane modu uçuş modunda
olunca kapanır.
 PCIS uçuş ince pitch durma (FFPS) kolunun
seçimiyle çalışır.
 Bu pilot, uçuş ince pitch durma ve güç kolunu
duraklamaya çekerek, pervaneyi uçuş aralığına
götürür.
 Bunu tekrar edecek olursak BSW uyarı ışığı hem yer
hem hava aralığında çalışır
44