THRUST REVERSER

Egzoz gazlarının 135 derece civarında saptırılması ile negatif thrust üretilmesi ve bununla iniş
esnasında fren yapılması için kullanılan bir sistemdir. Toplam fren içerisinde %30'luk bir katkı
sağlar. (%40 blade unit %30 spoiler)
Thrust reverser sisteminin aktif olabilmesi için reverse lever'ın reverse pozisyonuna alınması
ve yer sinyalinin oluşması gerekir. Reverse kolunun açılabilmesi için thrust lever mutlaka idge
pozisyonunda olmalıdır, yer sinyalinin oluşması için ise tekerlerin yere değmesi veya
radyoaltimetrenin 10 feet'in altında ölçmesi gerekir.
Thrust reverser sistemi aktif olduğunda yabancı madde hasarına, motorda stall surge
oluşumuna ve EGT'nin yükselmesine neden olabileceği için manevra için kullanılmaz. Ayrıca
egzoz gazları bu nedenlerde 180 değil 135 derece saptırılır.

THRUST REVERSER ÇEŞİTLERİ

1. Clamshell Door: Eski turbojet ve düşük by-pass'lı turbofan motorlarda kullanılır. Pnömatik
olarak hareket ettirilir.
2. Bucked Door: Turbojet ve düşük by-pass'lı turbofan motorlarda kullanılır. Genellikle
hidrolik olarak kontrol edilir.
3. Cascade Vane: Günümüz yüksek by-pass'lı turbonfan motorlarda kullanılır. Hidrolik veya
pnömatik hava basıncı ile kontrol edilir. Havanın yönlendirilmesi için translating sleeve,
blocker door ve cascade vane elemanları kullanılır. Reverse açıldığında translating sleeve
arkaya doğru kayarken blocker door'lar fan hattını kapatır. Ayrıca havanın dışarı çıkabileceği
bir açıklık oluşur. Hava bu açıklıktan dışarı çıkarken belirli bir açıya sahip cascade vane
elemanlarından geçerken öne doğru yönlendirilir.
4. Pivoting Door: Yüksek by-pass'lı fan motorlarında kullanılır. Havayı yönlendirmek için 4
adet pivoting kapakları kullanılır. Kapaklar normal çalışmada motorun kaportasını ve akış
kanalını oluşturur. Sistem aktif edildiğinde kapaklar açılarak fan hattını keser ve akışı 135
derece saptırır.
Yüksek by-pass'lı turbofan motorlarda thrust'ın büyük bir kısmı fan havası ile elde edildiği için
sadece fan havası reverse için kullanılır.
SİSTEM KOMPONENTLERİ

1. Kontrol Komponentleri:
Sistemin kontrolü thrust reverser lever vasıtasıyla sağlanır. Uygulamada boeing ve airbus
arasında farklılık görülebilir. Boeing'de reverse lever kullanılırken airbus'ta reverse tırnağı
açıldıktan sonra thrust lever'in geri hareketleri ile kontrol yapılır. Ayrıca kontrol için sistem
bilgisayarı (veya ECU) ile sensörler (LUDT) kullanılır.

2. Actuation (Hareket) Komponentleri:

Kapakların açılıp kapanması için hareket oluşturan elemanlardır. Air motor, küçük dişli
kutuları, flexible shaft, akçüatörler ve kontrol modülü kullanılır.

3. Deflection Komponentleri:
Fan hattındaki havayı yönlendirmek için kullanılan elemanlardır. Translating sleeve, blocker
door, cascade vane ve pivoting door kullanılır.
HİDROLİK KONTROL
Bu sistemde ana hidrolik sisteminden veya alternatif hidrolik sisteminden gelen hidrolik
sıvının basıncı kullanılarak reverse kapakları hareket ettirilmektedir. Gelen komuta göre
hidroliğin kontrolünü sağlayan bir kontrol modülü bulunur. Kontrol modülü içerisinde
isolation valve, selenoid valve'ler, directional control valve ve çıkışında manuel shut-off valve
bulunur. Isolation valve, hidroliği açar veya kapatır. Selenoid valve'ler, gelen komuta göre
hidroliği directional control valve'e gönderir. Bu valf komuta göre hidroliği deploy veya stow
(açınma/kapanma) kanallarına aktarır daha sonra hidrolik akçüatörlere yönlendirilir.
Akçüatörlerde mekanik hareket oluşturularak kapaklar açılır veya kapanır. Manuel shut-off
valve sistemin deaktivasyonunda kullanılır.

PiNOMATİK KONTROL
Bu sistemde yüksek basınç kompresöründen alınan havanın basıncı ile kapakların hareketi
sağlanır. Sistem; shut-off valve, directional control valve, air motor, dişli kutuları vb. hareket
elemanlarından oluşur. Shut-off valve, basınçlı havaya yol verir. Directional control valve,
havanın air motor'a gelen komuta göre yönlendirilmesini sağlar. Air motor, hava basıncını
kullanarak mekanik dönme hareketi elde eder. Bu hareket kapakların açılıp kapanması için
kullanılır.

THRUST REVERSER'İN DEAKTİVASYONU:

Bakım için veya bir motorun reverser sistemi arızalandığında karşı motorun reverse sistemini
deaktif etmek için uygulanır.

1. Pnömatik veya Hidrolik Deaktivasyon:

Bu yöntemde kontrol modülüne gelen pnömatik veya hidrolik manuel olarak kesilir.

2. Elektriksel Deaktivasyon:
Bu yöntemde shut-off valve'ler ve directional control valve'inin elektrik konnektörü sökülür.

3. Manuel Deaktivasyon:
Bu yöntem iki şekilde gerçekleşir.
1. Mekanik hareket üreten komponentin hareketi sınırlandırılır. Bu bir pim veya rud ile
yapılabilir.
2. Reverse kapakları kırmızı bir pim ile kitlenir.
Deaktive edilmiş sistemlerde reverse kapakları üzerine mutlaka uyarı levhaları vidalanır.
SİSTEMİN İNDİKASYONU:
 Sistemin takibi, thrust göstergesi üzerinde çıkan "REV" ikazı ile yapılır.
 Sistem AKTİF edildiğinde kapaklar açılırken rev yazısı AMBER renkte belirir.
 Kapaklar AÇIK pozisyonda iken YEŞİL'e döner.
 KAPANIRKEN, yeniden AMBER OLUR.
 DEAKTİF olduğunda rev ikazı KAYBOLUR.

NOT: Reverse kolu, full reverse pozisyonuna çekildiğinde yakıt kontrol ünitesine sinyal
gönderilerek yakıt akışı arttırılır. Böylece thrust, dolayısıyla reverse thrust arttırılır.

Airbus A320