.....

9- Spinner =
10- helezon şeritleri = hücum kenarı
aşınma engelleyen metal kaplama
11- deicing overshoe = elektrikli ısıtıcısı
ola kauçuk
12- Cuff = aerodinamik yapı kazandıran
kaplama.

Geometrik hatva = pervanenin bir tam

dönmesi ile teorikte aldığı yoldur.

Efektif hatve = gerçekte uçuş esnasında

1 tam dönmede ileri yölde gidilen
mesafe.

Kayıp = geometrik hatve ile efektif hatve

arasındaki farktır.

PERVANENİN BURULMASI
Düz bir pervane blade inde yarı çapa bağlı olarak uçuk noktalarda
yüksektir.
çizgisel hızın etkisi ile relatifin rüzgarın hızı oldukça
Bu durumda blade nin ucundaki trust
miktarı köke oldukça fazladır. Bu durum
pervanenin kırılmasına neden olur.
Bunun engellenmesi için pervane blade i
kökten uca doğru daha küçük bağlantı
açısı ile imal edilir. Yani blade uca doğru
burulur. Bu şekilde maksimum trust
blade nin %70 noktasında oluşacak
şekilde dengeli bir trust dağılımı elde
edilir.
BLADE İN SAHİP OLDUĞU AÇILAR

1- Blade Açısı
Blade in cord hattı ile dönme ekseni
arasında kalan açıdır. Hatve olarakta
isimlendirilir.

2- Hücum Açısı
Pervaneye gelen relatif rüzgar ile cord
hattı
arasındaki açıdır. Pervanenin
aerodinamik karakteristiğini etkiler.
Pervaneye gelen relatif rüzgarın yönü
uçağın ileri hızı ve pervanenin dönme
hızına bağlıdır. Pervane devri sabitken
ileri hız artarsa hücum açısı azalır. İleri
hız sabitken devir artarsa hücun açısı
artar.

3- İlerleme Açısı
Pervane dönme ekseni ile relatif tüzgar
arasındaki açıdır. Angel of advance veya
incidance açısıdır.

*** Pervanede oluşan blade açısı

geometrik hatveyi oluştururken, ilerleme
açısı efektif hatveyi oluşturur. Hücum
açısı ise kayıp miktarını belirler.
*Blade açısı - geometrik hatve
*İlerleme açısı - efektif hatve
*Hücum açısı - kayıp miktarı
*ideal hücum açısı 4 derecedir.

BLADE ELEMAN TEORİSİ

Bu teoriye göre blade sonsuz sayıda
aerodinamik şekle sahip profillerden
oluşur. Profiller belirli bir eksende
dönderildiğinde aerodinamik kuvvetlerin
oluşmasını sağlar.
Pervane istasyonu = Pervanede herbir
inch bir istasyon olarak tanımlanır.
Bakımda istasyonlar 6 inch olarak
değerlendirilir. Örneğin pervanenin 22 ile
23 istasyonu arasında hasar var gibi.

Pervane blade leri aerodinamik yapıya

sahip olduklarından dönme hızına ve ileri
hıza bağlı olarak oluşan relatif rüzgar,
balde nin yüzeyinden geçtiği zaman
blade yüzeyinde hücum açısına bağlı
olarak bir bileşke aerodinamik kuvvet
oluşur. Bu bileşke kuvvetin yataydaki
bileşeni uçağı hareket ettirecek trust
kuvveti olurken dikey bileşeni pervanenin
dönmesine direnç oluşturan tork
kuvvetidir. Bu kuvvetler hücum açısına
bağlıdır. ***Hücum açısıda pervane devri
ve ileri hıza bağlıdır.

Sabit bir devir için;

* ileri hız artarsa hücum açısı düşer, trust
düşer
* pervane devri artarsa hücun açısı artar
trust artar
Pervane Verimi
* trust gücünün, motor şaft gücüne
oranıdır.
Blade ler airfoil yapıya sahip olduğundan
yüksek verim elde edilmesi için relatif
rüzgar optimum hücum açısı ile
yaklaşmalıdır. ( 4 civarı ).

Uçağın ileri hızı düşük olduğunda

optimum açının yakalanması için
pervane balde açısının ( hatve nin )
düşük tutulması gerekir.

İleri hız arttığında verimin korunması ve

optimum hücum açısı için blade açısı
yükseltilmelidir. Yani yüksek verim için
düşük hızlarda düşük hatve, yüksek
hızlarda yüksek hatve kullanılmalıdır.
Windmilling
Normal uçuş esnasında farklı
nedenlerden dolayı relatif rüzgar cord
hattının üzerine çıkarsa - negatif hücum
açısı oluşur. Bu durumda profil
yüzeyinde oluşan bileşke kuvvet negatif
yönde meydana gelir. Bileşke kuvvetin
yataydaki bileşeni negatif trust dikeydeki
bileşeni negatif tork kuvvetlerini doğurur.
Bu durumda motorun gücü
yetmeyeceğinden veya motor arızalı ise
pervane rüzgarın etkisi ile döner.
Reverse
İniş esnasında, pist mesafesinin
kısaltılması için pervane freni yapılır.
Fren için blade açısı negatife çekilir. Bu
durumda negatif hücum açısı ve negatif
bileşke kuvvet oluşur. Ayrıca negatif trust
oluşturularak fren yapılır. Tork ise bileşke
kuvvetin pozisyonuna bağlı olarak pozitif
yönlü oluşur.

Feathering
Motor veya hatve kontrol mekanizması
arızalandığında pervanenin drag
oluşturmaması için blade lerin uçuş
doğrultusuna paralel hale getirilmesidir.

Blade açısı 90 dereceye getirilir.

Pervaneyi Etkileyen
Kuvvetler
Pervane blade lerinin ağırlığı ve eksen
etrafında dönmesinden dolayı pervane
üzerine farklı kuvvetler etki eder.

1- Merkezcil kuvvet
Pervane eksen etrafında dönerken
bladeleri dışa doğru savurmaya
zorlayan, kökten uca doğru oluşan
kuvvettir.

2- Trust bükme kuvveti

Blade nin kökünde ve ucunda oluşan
trust farklılığı balde i uç noktasından öne
doğru bükmeye zorlayan kuvettir. Bu
kuvvet merkezcil kuvvet tarafından bir
miktar dengelenir.

3- Tork bükme kuvveti

Balde in eksen etrafında dönmesiyle,
dönmeye karşı direnç oluşturan kuvvettir.
4- Aerodinamik burulma momenti
Blade yüzeyinde oluşan aerodinamik
kuvvetler, blade in ***hatvesini arttıracak
şekilde moment oluşturur. Bu moment
ATM'dir. Aerodinamic twisted moment.
Genellikle düşük hatvelerde oluşur.

Normal uçuş esnasında hatveyi

arttıracak şekilde davranan ATM
windmilling durumunda bileşke kuvvet
yön değiştirdiği için hatveti azaltacak
şekilde etki eder.
Reverse esnasında ise blade açısı ve
bileşke kuvvetin yönü negatif olduğu için
negatif yönde hatveyi arttıracak şekilde
davranır.
 CTM Merkezkaç Burulma
Momenti
SORU ÇIKACAK
Pervane kendi ekseni etrafında dönerken
merkezkaç kuvvetlerinin etkisi ile blade i
dönme eksenine paralel hale getirmeye
çalışan bir moment oluşturur.
***CTM adı verilen bu moment;
*düz uçuşta hatveyi azaltan
*Windmilling durumunda hatveyi azaltan
*Reverse durumunda negatif yönde
hatveti azaltan etkiye sahiptir.

CTM kuvvetleri ATM kuvvetinden daima

büyüktür. Bu nedenle pervane serbest
bırakıldığında hatveyi azalttığı için
negatif hücum açısı ve windmilling
durumun
tetikler.
 Hatve Çeşitleri

1- Reverse
Sadece bunun kontrolü, güç kolu ile
sağlanır.

2- Super Fine / Ground Fine

Start esnasında kullanılır

3- Düşük Hatve / Flight Fine

Landing, take off veya taksi durumunda.

4- Yüksek hatve / High pitch /

Course pitch
Düz uçuşta

5- Feathering
Arıza durumunda
Pervane Clearance
Pervane nin güvenli bir şekilde
çalışabilmesi için yer veya gövde ile
pervane arasındaki minimum mesafesir.

Örneğin, önden tekerli bir uçakta

pervane ile iniş takımı arasındaki mesafe
min 7 inch olmalıdır.

Pervane Konfigrasyonları

1- İtici Pervane
Gövdenin arkasında bulunan pervanedir.

2- Çekici Pervane
Gövdenin ön kısmındaki pervanedir.

3- Contra Rotating
Aynı şaft üzerinde zır yöne dönerek
pervanenin uçak üzerine olulturduğu tork
etkisini azaltan 2 li pervane yapısıdır.

Blade sayısı arttığı için fazladan thrust

üzerimi sağlanır. Kompleks bir yapıdır,
kullanımı yaygın değildir.

4- Counter-Rotqting
2 veya daha fazla pervaneli motor
bulunan uçaklarda, tork etkisinin etkisini
azaltmak için birbirlerine zıt dönen
pervanelerdir.

5- Yüksek hızlı pervane

Pervane balde lerinin uç kısmından
geriye ok açısı verilerek yüksek hıza
imkan tanıyan pervanelerdir. Geriye ok
açılı yapı blade üzerinde akan relatif
rüzgarın hızını düşürür. Ses hızına
ulaşmadan daha yüksek hız imkanı
sağlar.
6- Ducted Fan
Pervane veya fan balde lerinin etrafı bir
covling tarafından kapatılarak oluşturulan
yapılar.

Pervanenin Uçak Üzerine

Etkisi
KESİN SORU ÇIKACAK
1- Asimetrik etki
Düz uçuş esnasında pervane balde
lerinde oluşan thrust kuvveti her
konumda birbirine eşittir fakat uçağın
hücum açısı arttırıldığında ileri hızın bir
fonksiyonu olarak dönme yönüne göre
blade 0 ile 6 konumları arasında daha
fazla hücum açısına sahip olup daha
fazla thrust üretir. Aynı balde ler 6-12
saatleri arasında daha az thrust üretir.
***Bu duurmda uçak, pervane dönme
yönünün tersinde yaw hareketi yapar.
*** bu etkinin azaltılması için, rudder trim
veya dikey stabilize birkaç derece farkla
bağlananilir.

2- Slipstream etkisi
Pervane dönerken arka tarafa spiral
şeklinde hava akımı oluşturur. Bu hava
akımı dönerek dikey stabilizeye çarpar
ve *** pervane dönme yönünün tersinde
yaw hareketi oluşturur *** bu etki için
rudder trim veya dikey stabilize açılı
monte edilir.
3- Tork etkisi
Pervane kendi ekseni etrafında döndüğü
için gövde üzerinde dönüş yönün tersine
bir tork kuvveti meydana gelir.
***Bu etkiyi azaltmak için kanatlardan
birisi washin diğeri washout olarak
tasarlanır.
4- Jayroskopik etki
Pervane çok yüksek hızlaeda döndüğü
için dışarıdan bir kuvvet etki ettiği zaman
jayro elemanı gibi tepki doğurur. Şöyle ki
sağa dönen bir pervanede pilotun burun
sol hareketi yaptığında pervane kuvveti
90 derece dönüş yönünde saptırır,
yukarıdan etki yapıyormuş gibi davranıp
tepki oluşturarak burun yukarı harekete
neden olur.

Vibrasyon ve Rezonans

Pervanede oluşan titreşimin 2 kaynağı

vardır.

1- aerodinamik kaynaklı titreşimdir.

Pervane üzerindeki düzensizliklerden ve
blade in uç noktalarında ses hızına
ulaşılmasından kaynaklanır.

2- Mekanik titrşim
Motor şaftından gelen pulse hareketleri
tarafından oluşturulur. Motor şaftındaki
düzensizlik kaynaklıdır.

Mekanik titreşimler, aerodinamik

titreşimlere göre daha etkili ve yıkıcıdır.

Her iki titreşim ve blade lerdeki akımın

düzensizliği gürültünün oluşmasına
neden olur.
 Üretim Malzemesine
Göre Pervane Çeşitleri

1- Ahşap Pervane
Huş ağcı ile oluşturulur. Plaka plaka
ahşaplar reçine ile yapıştırılır ve taşlama
ile şekil verilir daha sonra korozyon
önleyici sürülür. Genellikle sabit hatveli
olup yekpare üretilir. Hücum kenarında
açılnmauı engelleyici metal şerit yer alır.
Kök kısmında balance ağırlığı
bulunabilir. Uç noktalarda rutubeti
uzaklaştırmak için delikler bulunur.
Düşük operasyonlarda kullanılır.
2- Metal Pervaneler
2a- Çelik pervaneler
Çok ağırdır, ağırlık azaltmak için içine
köpük basılır. En ufak bir çentik dahi
büyük hasarlara sebep olur. İşletimi
zordur.
2b- Aliminyum pervaneler
En yaugın pervanelerden biridir. Kolay
şekil verilebilir olması ve yeteri dirence
sahip olması nedeniyle aliminyum
alaşımları kullanılır. Önce dökülür sonra
taşlama ile şekil verilir,soğuk pres ile
burulur, korozyon önleyici sürülür,
boyama yapıldıktan sonra anotlama ile
kaplanır.

3- Kompozit Pervaneler
Meral bir kök etrafına kevler veya
camfiber gibi malzemelerin reçine
yardımıyla sabitlenmesi ile elde edilir.
Aliminyum pervaneye göre; esnem
dizayn, kolay tasarım, hafiflik, titreşim
sönümleme vb. Avantajları vardır.
Kullanımı oldukça yaygındır. Yıldırımı
uzaklaştırmak için yüzeyinde metal
şeritler bulunur.
ŞEKİL SINAVDA ÇIKACAK
 Hatvesine Göre Pervane
Çeşitleri
1- Sabit Hatveli Pervane
Sabit blade açısına sahip pervanedir.
Düz uçuşta yüksek verimi oluşturacak
şekilde dizayn edilir. Şartlar değiştiğinde
verimi düşer. Yekpare şeklinde üretilir.
Genellikle düşük operasyon amaçlı
uçaklarda kullanılır.
2- Yerde Ayarlanabilir
Pervaneler
Uçuş öncesi bir teknisyen tarafından
hatvesi ayarlanabilen pervanedir. Balde i
göbeğe tutturan kilit mekanizması açılır,
protraktör ölçü elemanı ile blade açısı
ayarlanır, kilit mekanizması sıkılır. Düşük
operasyon içindir.

3- Değişken Hatveli Pervame

Uçuş sırasında hatvesi değiştirilebilen
pervaneledir.

3a- 2 Pozitonlu Pervane

Sadece yüksek veya düşük hatve nin
kullanıldığı pervanedir.

3b- Sabit Hızlı Pervane

Uçuş koşuluna göre en uygun hücun
açısının olulturulması için farklı blade
açılarının oluşturulduğu pervanedir.
Ayrıca
düz uçuş esnasında pervane devrinin
sabit kalması için hatve değişimi
kullanılır.

3c- Hidromatik Pervane

Bu pervanede pistonun eksenel hareketi
bir pim yardımı ile üzerinde kanallar
bulunan kam elemanını radyal olarak
dönderir. Çift etkili ve güçlü pervanelerde
kullanılır.

***Değişken hatvelilerde hatvenin

değiştirilmesi 2 yöntemle
gerçekleşir.

1- Tek etkili pervaneler

Motor yağının hatveyi tek yönde

değiştirdiği pervanedir. Motor yağı
hatvenin azaltılması için kullanılır.
*pervane şaftındaki kanaldan gelen
motor yağı, göbekte bulunan silindir
içerisinedeki
pistonu eksenel olarak hareket ettirir.
Pistonun eksenel hareketi rod lar yardımı
ile blade köküne aktarılarak hatve
azaltılır.
*Hatve arttırılmak istendiğinde motor
yoğu dönüş hattına aktarılır. Piston
serbest kalır, bu esnada blade nin
kökünde bulunan counter wight ağırlık
merkezini dönme eksenine paralel hale
getirmeye çalışır, bunun için blade i
kendi eksanı etrafında döndürerek
hatveyi arttırır. Bazı uygulamalarda
counter wight in yerine veya beraber yay
kullanılabilir. Bazı uhhulamalarda yay ile
motor yağı ters görev yapabilir.
2- Çift Etkili Pervane
Bu pervanede hatve değişimi her iki
yönde de motor yağı ile gerçekleşir.

Yüksek hatve istenildiğinde 2 kanallı olan

tüp içerisinden yüksek hatve hattı
beslenir, düşük hatve hattı return
yaptırılır. Silindir içerisindeki piston
eksenel olarak hareket ettirilerek bağlı
olduğu rod lar vasıtasıyla balde in kendi
ekseni etrafında dönderilmesi ile hatve
arttırılır.
Hatve azaltılmam istendiğinde bu işlemin
tersi gerçekleştirilir.

ŞEKİL SINAVDA ÇIKACAK

Hatve arttırma işlemi:

Yağı kanaldan basıp öndeki alana

doldur.
Arkadaki yağı boşa çıkar ve sağa
hareket eder.

Hatve azaltma:
Tam tersi
4- Otomatik pervane
Hatve değişimi için pervanede oluşan
ATM ve CTM kuvvetleri kullanılır. Eski ve
yetersiz olduğundan kullanılmaz.

ATM=
CTM=

Pervane Yerleşimi
Pervane yerleşimi incelenirken
bağlandığı şafta göre isimlendirilir.

1- Flange / Flanşlı Bağlantı

Bu yöntemde pervane şaftın ön kısmında
bulunan flanş elemanına sabitlenir.
Flanşın üzerinde sabit somunlar yada
vida delikleri bulunabilir. Pervanenin
doğru pozisyonda takılması için index
pinleri kullanılır.
2- Tapered / İncelen / Konik Şaft
Bu yöntemde pervane öne doğru komik
şeklini oluşturan şafta sabitlenir. Şaft
üzerinde pervanenin sabitlenmesi için yiv
veya çıkıntı bulunur. Pervane takıldıktan
sonra sabitleme somunu ile sıkılır.

3- Saplama Şaft Bağlantısı

Bu yöntemde pervane üzerinde yivler
( çıkıntılar ) bulunan sapkama şafta
montelenir ve sabitleme somunu ile
sabitlenir.

Bu güçlü motorlarda kullanılırken, diğer 2

si zayıf motorlarda kullanılır.

Pervane Emniyeti
Sabitleme somunları sıkıldıktan sonra
emniyet teli veya kupilya ile emniyetleme
yapılır.
Spinner / Spinner Cone
Spinner, spinner cone, spinner support
ve spinner bulkhead elemanlarından
oluşur.

**öncelikle spinner bulkhead flanşa

sabitlenri, pervane göbeği blukhead ın
ortasından flanşa montelenir, support
silindir üzerine takılır son olarak spinner
bulkhead a vidalar ile montelenir.

Hatve Değiştirme Yöntemleri

1- Govarnör
Pervane de hatve değiştirme işlemi
pervane şaftından tahrik alan govarnör
isimli kompanent tarafından kontrol edilir.
Govarnörün 2 görevi vardır.
1. Si = propeller level ın konumuna göre
pilotun hatve talebini sağlar.
2. si = Sabit hız konumunda pervanenin
sabit olsuğu deviri korumak için hatve
kontrolü sağlar.

Temelde 3 elemanı vardır

1- Flyweight
Pervane şaftından tahrik alarak seçilen
devirden daha yüksek devir oluşması
durumunda açılarak veya kapanarak
pilot valfi konumlandırır.

2- Hızlandırıcı Yay
Pilotun hatve takebini pilot valfe aktarır.

3- Pilot Valve
Flyweight ve hızlandırıcı yayın
konumlarına bağlı olarak hatve
kontrolünde kullanılan motor yağının
kontrolü sağlanır. Bunun dışında kontrol
yağlarının hatve değiştirme
silindirine aktarılmasını sağlayan hatlar
mevcuttur.

Örneğin;
Pilot daha yüksek bir hatve talep
ettiğinde propaller level ı high pitch
pozisyonuna çeker. Hızlandırıcı yay pilot
valfi yukarı çekerek düşük hatve
hattındaki yağın geri dönüş kanalına
akışını sağlar. Aynı zamanda çift etkili
pervanelerde yüksek hatve hattını açar.

Tek etkili pervanelerde counter weight

etkisi ile çift etkili pervanelede yüksek
hatve hattının basınçlandırılması ile
hatve arttırılır.

Sabit hız konumunda iken ( düz uçuş

);

A-) Düşük hız durumu

Pervanenin mevcut devri pilotun
talebinden daha düşük ise pervane
şaftına bağlı olan mil flyweight leri daha
düşük devirde dönderir.
Flyweight ler kapanır
Pilot valve aşağı iner
Düşük hatve hattı açılır baısnçlandırılır
-Çift etkililerde;
Yüksek hatve hattı geri dönüşe aktarılır
Bu durumda hatve düşer, motor rahatlar
ve devir artar.

B-) Aşırı hız durumu

Pervane talep edilenden daha yüksek
devirde dönerse
Flyweight ler açılır
Pilot valve yukarı kalkar
Düşük hatve hattı return olur
Counter weight ler veya çift etkilide
yüksek hatve hattının basınçlandırılması
ile;
Hatve artar, motor yorulur, devir düşer.
C-) İstenilen hız durumu
Bu durumda hatve sabit kaldığı için
devirde sabit kalır. Pilot valve nin
konumu değişmez.
ŞEKİLLER SINAVDA ÇIKACAK

Feather
Manuel veya otomatik olarak
gerçekleştirilebilir
1- Manuel
Tek etkili pervanelerde propeller level
feather pozisyonuna çekildiğinde
govarnör içerisindeki pilot valf düşük
hatve hattına return yapar, counter
weight veya yay kuvetti ile hatve arttırılıp
feather sağlanır.

Çift etkili pervanelerde motor yağının

basınçlandırılmasını sağlayacak bir adet
elektrikli feather pompası bulunur.
Propaller level feather pozisyonuna
çekilip, feather pompasının switch ine
basıldığında pilot valf yukarı doğru
hareket ederek düşük hatve hattını
return yapar
Yüksek hatve hattını basınçlandırır
Hatve artar, feather sağlanır.
tek etkili feather
2- Otomatik
Arıza olması durumunda, pilotta
bağımsız feather yapan sistemdir. Bu
sistemde feather pompası ile beraber
feather selenoidi kullanılır.

Pervane tork indikasyon sisteminden

alınan düşük tork ikazı ile feather
pompası ve fetaher selenoidi
elektriklendirilir. Selenoid pompadan
basınçlı yağı pilot valfi yukarı kaldıracak
olan tırnağı hareket ettirecek şekilde
yönlendirir.

Tırnak pilot valfi yukarı kaldırır. Feather

pompasından gelen yağı yükske hatve
hattına aktarırken, düşük hatve hattı
return olur. Böylece pilottan habersiz.

Emniyet açısından inişte ve kalkışta

kullanılmaz.
Unfeather
Normal şartlarda motor durduktan sonra
pervane feather pozisyonuna geçer. Bu
durumda yeniden start zorlaşır.
Pervanenin feather pozisyonundan
kurtulması gerekir, ayrıca bunun için
alternatif bir yağ vasıncı oluşturulmalıdır.
Bu alternatif yağ basıncı için akümülatör
kullanılır.

Propaller level sabit hız pozisyonuna

çekilerek akümülatör selectör valfi çekilir.
İçerisinde basınçlı yağ depolayan
akümülatör ün hattı açılır. Bu esnada
pilot valf düşük hatve hattının önün açar,
akümülatör den gelen yağ hatveyi
düşürür.
Çift etkili pervanelerde;
Propaller level sabit hız pozisyonuna
çekildikten sonra feather pompası
çalıştırılır. Yüksek hattı kapanır, düşük
hatve açılır, hatve düşer.
Start Latch
Bazı tek etkili pervanelerde start
esnasında problem olmaması için motor
durduğunda pervane nin feather e
gitmesini engelleyen sistemdir.

Hatve değiştirme silindiri içerisinde yay

ile içeri doğru itilen, merkezkaç ile dışarı
itilen kilit mekanizmasıdır.

Pervane dönerken merkezkaç kuvettin

etkisi ile tırnaklar dışa doğru savrulur.
Piston serbest kaldığı için hatve
değiştirilebilir.

Motor durduğunda, merkezkaç kuvvetleri

ortadan kalkacağından yay tırnakları
iterek pistonun hareketini engeller. Hatve
artışı durur.
FFPS Flight Fine Pich Stop
Pervane rejimlerinden bahsetmek
gerekirse;
pervane hatvesi maksimum reverse ile
flight fine arasındayken, pervane yer
koşullarındadır ve beta range olarak
tanımlanır.

Hatve flight fine ile maximum course

arasında ise uçuş koşullarındadır ve alfa
range olarak tanımlanır.

FFPS sistemi pervane uçuş rejiminde

iken yer rejimine engellemek için
kullanılır. Çünkü iniş esnasında düşük
hatve kullanılmaktadır. Farklı
nedenlerden dolayı hatve biraz daha
düşerse wightmilling kaçınılmazdır. Bu
nedenle hatvenin yer rejimine girmesi
engellenir. Sadece uçuş esnasında
kullanılır.
FFPS lever flight pozisyonuna
çekildiğinde pistonun hareketini
engelleyecek olan tırnak içeri doğru iter.
Bunun için selenoid tırnağın yağını
boşaltır. Sistem aktiftir ve ikaz ışığı
sönüktür.

Pervane yer rejimine geçerken FFPS

lever ground pozisyonuna çekilir.
Selenoid 3. bşr hattan gelen yağı tırnağa
aktarır. Tırnak geri çekilir. Piston serbest
kalır. Sistem deaktif olduğu için uyarı
ışığı yanar.

Negatig tork sistemi

Uçuş esnasında pervane de negatif
torkun yani windmilling durumunun ikazı
için sinyal üreten sistemdir. Pervane şaftı
üzerinde bulunan bir disk veya bir sensör
vasıtasıyla sinyal üretilir. Auto-coarsing
sşsteminin aktif edilmesi için kullanılır.
Hub Switch
Pervane göbeğine yerleştirilen bir
anahtardır. Hatve azalırken flight fine ın
altına düştüğü anda pervane kökünde
bulunan bir kam hub switch i iterek slip
ring halkaları ile teması sağlar. Elektrik
sinyal üretilir. Bu sinyal auto coarsing
sisteminin aktif edilmesi için kullanılır.

Auto-Coarsing System
Uçuş esnasında pervane nin yer rejimine
girmesini veya windmilling oluşmasını
engellemek için kullanılır.

Sistemin aktif olabilmesi için flight fine -

FFPS lever ın flight pozisyonda olması
ve negatif tork sisteminden veya hub
switch ten elektrik sinyalinin gelmesi
gerekir. Sinyal oluştuğunda selenoid
açılarak
govarnor pilot valfini konumlandıran
tırnak yukarı kalkar, pilot valf yukarı
kalkar düşük hatve hattı return olurken ,
yüksek hatve hattı basınçlandırılır, hatve
arttırılarak olumsuz durum engellenir.

Sistemin ikaz ışığı olan Beta Stop

Warning Light BSWL ;

Sistem aktif iken ve uçuş modunda mavi

renkte yanım söner.

Yer modunda kırmızı yanar.

Sistem de-aktif iken kapalıdır.

Hatve Kilitleri
Çift etkili pervanelerde hatve değiştirme
mekanizmasında yağ basıncı
kaybedilirse kontrol kaybolacağı için
CTM etkilerinin etkisi ile hatve düşer.
Pervane yer şartlarına geçebilir. Bunun
engellenmesi için hatve kilitleri vardır.

Mekanik hatve kilidi bir tırnak vasıtasıyla,

hatve değiştirme pistonunun düşük hatve
yönündeki hareketini keser. Aynı anda
hidrolik kilit yüksek hatve hattındaki yağ
akışını keser. Bu şekilde hatve
sabitlenmiş olur.

Underspeed Govarnor
Yerde veya uçuş esnasında pervanenin
aşırı hızla dönmesini engeller. Pervane
devri %105 i geçince underspeed
govarnör motora giden yakıt hattını
kapatır ve dump valf vasıtasıyla geri
dönüş hattını açararak deviri düşürür.

Bu govarnör propaller lever tarafından

kontrol edilir.

Overspeed Govarnör
Yakıt kontrol ünitesi, underspeed
govarnör veya pervane govarnörü
arızalandığında pervane aşırı hızlı
dönebilir. Bunu engellemek için pervane
devri %105 i geçince hatve değiştirme
sistemine giden düşük hatve hattı return
olur, yüksek hatve hattı basınçlandırılır.
Hatve arttırılarak devir düşürülür.
Pervane Işıkları

1- Below stop warning light

Uçuş esnasında yer rejimine girdiğinde
veya windmilling durumunda;

Sistem aktifken mavi yanar.

Uçuşta yer rejimine girerse kırmızı

Sistem kapalıyken ışık söner

2- Flight fine pith stop FFPS light

Pervane nin yer rejimine girdiğini haber
verir. ( uçuş için en düşük hatve )

Uçuşta kapalı

Yer rejiminde kırmızı amber

3- Crouse stop warning light
Düz uçuşta kapalı
Course dışında yeşil yanar

Yer Rejiminde Kontrol

Uçuş esnasında hatvenin kontrolü

propaller lever tarafından sağlanır fakat
yer şartlarında iken propaller govarnörün
flight weight lerinin kapanma
pozisyonundan
dolayı devrin azalması durumunda
hatveni düşürlme imkanı ortadan kalkar
çünkü hatve biraz daha düşerse reverse
olabilir.

Bu nedenle pervane yer koşullarına

geçtiğinde hatvenin kontrolü başka bir
govarnör tarafından yapılır.

Bu işlem için propaller control unti PCU

içerisindeki PCU govarnörü kullanılır.

PCU govarnörünün kontrolü throter lever

tarafından sağlanır.

PCU içerisinde;
-PCU govarnörü
-Follower slave
-Beta tube
-Hareketli kam

***Pervane yer rejimine geçtiğinde

propaller govarnör devre dışı kalır,
throter lever pozisyonuna göre PCU
govarnörünün kontrol ettiği yap follower
slave içine dolar.

Throter lever pozisyonuna göre hateketli

kam follower slave i iterek metering port
vasıtasıyla yağı beta tüpüne geçirir.

Bu şekilde yerde hatve kontrolü throtter

lever tarafından kontrol edilen PCU
govarnör ile sağlanır.
Pervaneli Motorların
Kontrolü
1- Fuel swich

2- Propaller lever ( course hatve, flight

fine hatve , feather hatve) dan propaller
govarnöre , feather valve e , underspped
govarnör e gidecek

3- Throtter lever ( reverse, start, idle,

take off, course ) -> yakıt kontrol ünitesi

4- Throtter lever dan -> PCU ünitesine,

yerde hatve kontrolü

5- unfeather swich -> elektrkli pompa,

unfeather yapmak için
Throtter lever FCU

Propaller lever propaller gov.+ feather

valve

Buz Önleme Sistemleri

Pervane baldesleri, spinner, motor intake

kısımlarında buz oluşabilir. Oluşan buz
pervanenin
Aerodinamik performansını bozar.
Ağırlığı arttırır
Dinamik balansı bozar
Gürültü ve titreşim oluşrurur.
Blade den kopan buz parçaları motor
elemanlarına veya uçağın gövdesine
zarar verebilir.

Bu yüzden buz oluşmadan anti iceing

Buz oluştuktan sonra de iceing
yöntemleri ile buz giderilir.

Hem anti iceing hem de iceing

yöntemlerinde sıvı ve elektrikli sistemler
kullanılabilir.

1- Sıvı buz önleme sistemi

Bu sistem;
Sıvı tankı i
Filtre
Elektrikli pompa
Kontrolcü veya reosta ( kokpitten
düğme )
Manifoldlar
Slinger halkası
Blade hücum kenarındaki overhou
kaplamasından meydana gelir

Sistemin kontrolü elektrikli pompanın

devrini dolayısıyla sıvı basıncını kontrol
eden reosta tarafından sağlanır.
Reostanın
komutu ile pompa sıvıyı 5-10 psi
arasında basınçlandırarak manifold lar
vasıtasıyla spinnerın arkasındaki
motorun ön kısmındaki sabit enjektöre
gönderir.

Sıvının dönen pervane elemanlarına

aktarılabilmesi için spinner arkasında
bulunan ve U şekline sahip slinger
halkası kullanılır. Sıvı sabit enjektörden
slinger hlakasına boşaltılır merkecil
kuvvetin etkisi ile sıvı manifoldlarla blade
in hücum kenarına aktarılır.

Buradan overhou üzerinde bulunan ince

kanallardan geçerek blade in ucun doğru
akar. Bu esnada hücum kenarından
gelen hava akımı sıvıyı blade in yüzeyine
yayar. Yüzeyde flim tabakası oluşturulur
ve buz giderilir ve önlenir.

Sistemde sıvı olarak izopropil alkol

kullanılır.

Temizlik için metil alkol ve saf su karşımı

kullanılır.

2- Elektrikli buz önleme sistemi

Sistem;
Elektrik kaynağı
Kömür bloğu ( e iletildiği yer )
Kontrolcü ( reosta )
Elektrik tertibatı
Slip halkaları
Elektrikli rezistans lardan meydana gelir.
Rezistanslar
Bladelerin hücum kenarında
Spinner cone yüzeyinde
Motor giriş kısmında ( inlet ) bulunur.

Kaynak olarak AC veya DC kullanılabilir.

Konrrolü DC akımı ile yapılır.

Kontrolcü veya reosta dış ortam

sıcaklığına göre belirli voltaj değerine
sahip akımı belirli bir zamanda ve
periyotta elektrik tertibatı vasıtasıyla
akımı kömür bloğuna aktarılmasını
sağlar.

Kömür bloğu, motorun ön kısmında sabit

bir noktada konumlandırılır ve spinner
cone arkadında bulunan slip halkaları ile
temas halindedir. Kömür bloğundan slip
ring halkalarına akımın aktarılması ile
sabit
bir noktadan dönen bir pervaneye
elektrik akımı aktarılmış olur.

Akım kablolar vasıtasıyla blade in hücum

kenarındaki rezistanslara aktatılır.

Rezistanslar, dış ortamdan korunmak

için kavçuk bir kaplama ile koruma altına
alınır. Dış ortam sıcaklığına göre 2 farklı
buz önleme uygulanır.

* sıcaklık +10 , -6 derece arasındayken

buz oluşma ihtimali düşük olduğu için
akım kısa süreliğine verilerek ısıtma
yapılır.
Fast Cycle denir.

* sıcaklık, -6 dan daha düşük ise akım

daha uzun süre verilerek buz önleme
yapılır.
Slow Cycle denir.
Her iki ısıtma yönteminde de bladeler,
spinner cone ve motor intek in arka kısmı
belirli periyodlarda ısıtılırken, motor
girişinin ön kısmı sürekli olarak
ısıtılmaktadır.
 Senkronizasyon
Sistemleri
2 veya daha fazla pervaneye sahip
uçaklarda pervanelerin devirleri veya faz
açıları arasında bir farklılık oluşursa
pervanelerde gürültü ve titreşim
meydana gelir. Ayrıca aerodinamik
düzensizlikler oluşur bu nedenle pervane
devirlerinin ve faz açılarının eşitlenmesi
gerekir.

1- Senkronizasyon sistemi
Pervaneler arasında devir farklılığını
gidermek için kullanılan sistemdir. Sistem
pervanelere ait govarnörler , kontrol
ünitesi, yardımcı motoru govarnörü
üzerinde bulunan elektrikli aktüatör ve
pervane devirlerini ölçmek için kullanılan
manyetik pick-up ( devir ) sensörlerinden
meydana gelir.

Kontrol ünitesi manyetik pick up

sensörlerinden gelen değerleri
karşılaştırarak devir farkını tespit eder.
Daha sonra yardımcı motor govarnörü
üzerinde bulunan elektrikli aktüatöre
sinyal göndererek, yardımcı motor
pervanesinin hatvesini ayarlayarak
devrin ana motor pervanesine yakın
seyretmesini sağlar.

Senkronizasyon için devirler arası fark en

fazla 100 rpm olur.

Eğer ana motorda bir arıza meydana

gelirse sistem yardımcı motorun devrini
100 rpm düşürür.

Sistem düz uçuşta ve tırmanışta

kullanılır.
Devirler arası farkın takip edilebilmesi
için syncroscop göstergesi kullanılır. Bu
gösterge yardımcı motorların ana motora
göre durumunu gösterir.

2- Senkrofaz sistemi
Faz açısını ayarlamak için kullanılan
sistmedir. ( faz açısı : pervaneyi 2 yerden
tut, tek elinni kendini çektiğinde dikeyle
yaptığı açı )

Sistem;
Pervane govarnörleri
Kontrol ünitesi
Kontrol paneli
Yardımcı motor govarnörü üzerindeki
aktüatör
Pervane devri ile faz açılarını ölçecek
pulse jeneratör sensörlerinden meydana
gelir.
Kontrol ünitesi pulse jeneratörlerinden
gelen verileri değerlendirerek faz açısı
farklılığı oluşmuş ise kokpitteki kontrol
paneline ikaz oluşturur. Pilotun senkrofaz
komutu ile kontrol ünitesi elektrikli
aktüatöre sinyal göndererek yardımcı
motor pervanesinin hatvesini regüle
eder.

Bu sistem de düz uçuşta ve tırmanışta

kullanılır.
 FADEC li Motorlarda
Senkronizasyon
Motorun FADEC sistemi ile kontrol
edildiği uçaklarda hem devir sayıları
hemde faz farklılıkları FADEC in
bilgisayarı olan Engine Control Unit ECU
tarafından sağlanır.

ECU, senkronizasyon için propeller

control unit ve yakıt kontrol ünitesine
sinyal göndererek maksimum 1 rpm fark
olacak şekilde ve sıfıra yakın açı
oluşacak şekilde senkronizasyonu
sağlar.

EKSİK DERS

PERVANE BAKIMI
Yabancı madde hasarı oluşabilir. Küçük
hasarlar giderilmez ise daha büyük
problemlere neden olabilir. Oluşan
hasarlar
uçuşa elverişli veya elverişssiz olarak
sınıflandırılır. Yapısal bütünlüğü veya
balansı bozmayan küçük hasarlar yetkin
bir teknisyen tarafından giderilebilirken,
büyük hasarlar yetkili bir bakım kuruluşu
veya üretici tarafından giderilmelidir.
Yapılacak kontrollerde
yabancı madde hasarı
boyutsal değişim
Tabakalarda ayrılma
Korozyon
Yıldırım hasarı
Eğilme
Uzama
Malzeme yorgunluğu vb. hasarlar kontrol
edilir.

1- Aliminyum pervanenin tamiri

Küçük hasarlar teknisyen tarafından,
blade kökündeki en ufak hasar veya
büyük hasarlar yetkili bakım kuruluşu
veya üretici
tarafından giderilir. Hücum ve firar
kenarındaki hasarlar hasar derinliğinin
10 katı bir alanda blander yapılarak
hasar giderilir. Yüzeyde ise 30 katı bir
alanda yapılır. Blade ucunda max 1 inch
kırpma yapılabilir. Burada statik balansa
dikkat edilmelidir ayrıca YÜZEYDE
YAPILAN TAMİRLERDE, TAMİR
DERİNLİĞİ KALINLIĞIN %25 İNİ
GEÇMEMELİDİR.

Blanding işleminden sonra ince bir

zımpara ile temizlik yapılır, tahribatsız
muayene ile hasat kkntrolü yapılır.
Korozyon önleyici ve boya sürülür. Blade
de eğilme var ise üretici tarafından soğuk
pressleme ile düzeltilir. Blade açısının
komtrolleri üreticinin vermiş olduğu
referans kart ile yapılır.

2- Kompozit Pervanenin tamiri

Daha çok FOD ile yıldırım kaynaklı
hasarlar
görülür. Yıldırım kök kısmına yakın
noktalardan girip uç kısmına yakın
noktalardan çıkar. Çıktığı bölgede basit
bir kararma,çukurlaşma veya açılma
görülebilie. Hasarlı bölge zımpara ile
temizlenir cam elyaf vb. kompozit
malzemesi ve reçine ile hasarlı bölge
doldurulur, zımpara ile yüzey düzeltilir ve
koruyucu boya sürülür.

Yıldırım tabakalar arası ayrılmaya neden

olabikeceği için tap testi yapılmalıdır.

Basit bir karartı uçuşa elverişişliği

bozmaz.

Kök kısmındaki en ufak bir hasar, büyük

hasar olarak değerlendirilir ve overhaul
bakıma gönderilir.

Kavçuk kaplamalar kontrol edilmelidir.

Pervanede Aşırı Hız Durumu
Pervane devri %115 i geçince sadece
balde tracking yapılır. Devir 115 - 130
arasında çıkarsa pervane sökülür ve
ayrıntılı inspection yapılır. Devir %130u
geçerse inspection için üretici firmaya
gönderilir.

MOTOR KONTROLÜ
Motorun kontrolü yakıt ve hatve
kontrolleri ile gerçekleştirilir. İyi bir
çalışma için devir yakıt akışı ve blade
açısı arasında iyi bir uyum olmalıdır.

Motor kontrolü 2 lever ile saplanır

Throtel lever, yakıt kontrolü ve yerde
hatve kontrolünü sağlar.

Propeller lever, uçuşta hatveyi kontrol

ederken yerde underspeed govarnörü
kontrol eder.
* bazı motorlarda 3. bir mixture lever ile
yakıt aç/kapa ve hava/yakıt karışımı
ayarlanır.

* bazı motorlarda yakıt açıp kapama için

ayrı bir start lever kullanılır.

* bazı motorlarda yakıt kontrol ünitesi

arızalanması durumunda yakıt akışını
manuel olarak kontrol etmek için
emergency power lever kullanılır.
Stops - Stoplar
Hatvenin belirli bir noktalarda
tutulabilmesi için kullanılan tırnaklardır.
Sabit veya hareketli olabilir. Örneğin
flight fine pitch stop veya course pitch
stop.

FADEC li Motorlarda Kontrol

FADEC sistemli motorlarda yakıt akışı ve
hatve kontrolü motor kontrol ünitesi ECU
tarafından sağlandığı için motor
kontrolünde tek bir leverın kullanımı
yeterlidir. Uçuş rejimini belirleyen throtel
lever kullanılır. Propeller lever ssdece
yakıtı açıp kapatmak için kullanılır.

Insturment - Göstergeler
Pervaneli bir motorda performans takibi
için devri ölçen takometre, motor gücünü
ölçen torkmetre - horsepower - manifold
airpressure , egt ve fuel flow göstergeleri
kullanılır.

Pistonlu motorlarda silindir başı sıcaklık

göstergesi kullanılabilir. Tamiri yapılan
pervane için performans kontrolleri
power check, run check veya run up
check adı verilen kontoller ile yapılabilir.
Bu kontrollerde belirli çevre koşulları ve
devir için performans değerleri kontrol
edilir.
Govarnörün yerleşimi
Govarnör hatve bilgisine ve pervane
devrine duyarlıdır. Bu nedenle pervane
şaftına temas edebilecek bir noktaya
bağlanır. Motor bloğu veya pervane ile
motor arasındaki azaltıcı dişli kutusu
üzerine montelenir.

Pervane Depolama
Depolama işlemi yapılırken uçağa takılı
olup olmadığına, değolanma süresine ve
kompanentlerine ayrılıp ayrılmadığına
bakılarak depolama yapılır. Depolama
işlemi ile uzun süre kullanım dışı kalacak
pervane ve elemanları korozyon rutubet
veya yabancı maddelere karşı koruma
altına alınır. Uçağa takılı olan pervaneler
AMM e göre, sökülü olan pervaneler
Propeller Maintenance Manuel e göre
depolama yapılır.
1- Uçağa takılı olan pervaneler
1a) Kısa süreli depolama
3 ay a kadar olan depolamadır.
Depolama alanı temiz, kuru, ılık, aydınlık
olmayan ve havadar bir ortam olmalıdır.
Sıcaklık +10 ile +20 arasında olmalıdır.
Hatve mekanizması içerisindeki yağ 2
haftada bir değiştirilmelidir. Motor
çalışıyor ise hatve mekanizması haftada
1 kez hareket ettirilmelidir. Motor
çalışmıyor ise feather pompası ile
hareket ettirilmelidir.

1b) Uzun süreli depolama

6 ay a kadar olan depolamadır. Hatve
mekanizması içerisinde bulunan yağ
boşaltılmalı, korozyon önleyici yağ ile
doldurulmalı. Pervanenin dış yüzeyi ve
spinner lanonim ve benzeri korozyon
önleyici ile kaplanmalıdır, daha sonra bal
mumu kağıdı ile sarılmalıdır. Motor 6 ay
dan fazla depolanacak ise uçaktan
sökülerek depolanmalıdır.

2- Uçaktan sökülmüş pervaneler

2a) Kısa süreli depolama

* 3 ay a kadar olan depolamadır
* Metal pervaneler bir şaft vasıtasıyla dik
bir konumda asılı bırakılmalıdır.
* Yağ transfer tüpleri ve pervane
bağlama elemanalrı bal mumu kağıdı ile
kaplanmalıdır.
* Uçağa takılı pervanelerin kısa süreli
depolama işlemleri aynen
uygulanmalıdır.

2b) Uzun süreli depolama

* 6 , 12 , 36 ay a kadar olan
depolamadır.
* pervane yatakları 6 ayda bir hareket
ettirilmelidir.
* Blade ler bütün açı pozisyonlarında
dönderilmeli ve kontrol edilmelidir.
* ön yükleme yatakları mevcut ise 6. ve
9. aylarda çalıştırılmalıdır.
* 36 ay a kadar, 12 aylık prosedürler
tekrar edilmelidir.
* 36 ayın sonunda AWN 75 e göre
overhull bakıma gönderilmelidir.

3- Elemanlara Ayrılmış Pervaneler

Kısa süreli depolama uygulanmaz. Uzun
süreli depolamalar 6,12 ve 36 ay
şekilinde uygulanır. Elemanlar üreticini
paketlediği şekli ile duruyorsa paket
muhafaza edilir. Ön yükleme yatakları 6
ve 9. aylarda çalıştırılmalıdır. Hatve
kontrol mekanizması korozyon önleyici
yağ içine daldırılmalı, süzülerek bal
mumu kağıdına sarılmalıdır. Blade lere
lanonim sürülmeli ve yağlı kağıt ile
kaplanmalıdır. Bütün pervane parçaları
bal mumu kağıdına sarılmalıdır. 3
senenin sonunda bütün
elemanlar overhull bakıma alınmalıdır.

Paket üzerindeki etikette oervane çeşidi

ve seri numarası, kompanentin parça
bunarası, modifikasyon standartı,
depolama tarihi, yatakların öalıştırılma
tarihi ve inspection tarihleri yer
almaktadır.