Ulaşım Sistemleri ve Türleri

Boru Hatları

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Boru Hatları
Boru hatları oldukça önemli ve yaygın bir kara taşıma yöntemidir. Petrol boru
hatlarının amacı petrol ürünlerini çıkartıldıkları bölgelerden ana rafinerilere veya
limanlara taşımaktır. Birçok durumda petrol oldukça uzak mesafeler boyunca
taşınabilir. Petrol boru hattının başlıca avantajı sürekli taşıma yeteneğidir.
Rafinerilere ve istikrarlı talep olan pazarlara istikrarlı bir şekilde tedarik sağlarlar.
Genellikle yer altına veya denizin altına gömülü oldukları için çok fark edilmezler.
Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri'nde 215.000 mil uzunluğundaki doğal gaz
boru hattı, tüm ton-mil taşımanın %17'sini taşımaktadır. Boru hatları trafiği petrol
ve gaz taşımacılığını domine etmektedir. Yerel boru hatları su taşıması için
önemlidir. Bazı nadir durumlarda kömür gibi kuru toz ürünlerin taşınması için
kullanılabilir. Boru hatları hatta pnömatik tüpler gibi küçük miktarlarda yük
taşımak için kullanılabilir. Ancak bu kullanım marjinaldir ve kısa mesafeler içindir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Boru Hatları

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Trans-Alaska Boru Hattı
Trans-Alaska Boru Hattı Sistemi, 1975 ve 1977 yılları arasında Kuzey Alaska'daki
petrol sahalarından Alaska'nın en kuzeyinde buzdan arınmış limanı olan Valdez'e
petrol taşımak için inşa edilmiştir. Günlük olarak 2,1 milyon varile kadar petrol
taşıma kapasitesine sahiptir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Trans-Alaska Pipeline

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Petrol ve Doğalgaz Boru Hatları, ABD, mil

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Boru Hatları
Boru hatları neredeyse her zaman sadece belirli bir amacı yerine getirmek üzere
tasarlanmaktadır. Yani bir malzemeyi bir yerden başka bir yere taşımak için
kullanılırlar. Boru hatları, genellikle başka uygun bir taşıma yönteminin (genellikle
deniz taşımacılığı) mevcut olmadığı durumlarda büyük miktarlarda ürün taşımak
için kullanışlıdır. Petrol boru hatları petrolün çıkarıldığı izole bölgeleri büyük
rafineri ve üretim merkezleriyle veya doğalgaz gibi durumlarında büyük nüfuslu
bölgelerle bağlama eğilimindedir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Boru Hatları
Toplama Boru Hatları: Bu tür boru hatları, petrol ve doğalgazı çıkarma
sahalarından işleme ve depolama tesislerine taşımak için tasarlanır. Açık deniz
petrol ve doğalgaz çıkarma tesislerinin artışı, deniz altında ürünleri karaya taşıyan
toplama boru hatlarının kurulmasını teşvik etmiştir.
Besleyici Boru Hatları: Bu boru hatları, ürünleri işleme ve depolama tesislerinden
iletim boru hatlarına taşır. Amacı, iletim boru hatlarının daha büyük çapını haklı
çıkarmak için yeterli ürün miktarının toplandığından emin olmaktır.
İletim Boru Hatları: Genellikle uluslararası sınırların ötesine uzanan uzun
mesafelerde ham petrol ve doğalgaz taşıyan büyük boru hatlarıdır.
Dağıtım Boru Hatları: Küçük boru hatlarıdır ve doğalgazı evlere, işletmelere ve
endüstrilere ulaştırır. Bu tanım aynı zamanda su dağıtım boru hatları için
geçerlidir, ancak su tedarik sistemleri genellikle yerel ölçektedir.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Boru Hatları
Boru hattı inşaat maliyetleri, çapına göre değişmektedir ve özellikle mesafeye ve
akışkanın viskozitesiyle orantılı bir şekilde artmaktadır (özellikle düşük
sıcaklıklarda daha fazla pompalama istasyonu gerekmektedir).
Bununla birlikte, işletme maliyetleri çok düşüktür. Çünkü boru hatları, sıvı ve gaz
ürünlerini uzun mesafeler boyunca taşımanın temel bir yolunu temsil eder. Boru
hatlarının temel bir dezavantajı, modun içsel olarak esnek olmamasıdır.
Genellikle büyük bir maliyetle inşa edildikten sonra, talebin genişlemesi, yanına
ikinci bir boru eklenmeden kolayca karşılanamaz. Boru hatlarının taşıma
kapasitesi için belirli sınırlar vardır. Bu sınırların dikkatli bir şekilde düşünülmesi
gerektirir. Öte yandan, yakıt arzının azalması veya talebin azalması, sistemin
sürdürülebilirliğini etkileyebilecek şekilde gelirlerin düşmesine neden olabilir. Bir
boru hattı, işletme maliyetlerini karşılamak için gelir elde ettiği belirli bir kapasite
eşiğinin üzerinde çalışıyorsa karlı olabilir. Boru hattı kapasitesi değiştirilemez.
aşamalı olarak arttırılamaz. Başka bir sınırlama, üretim veya tüketimdeki coğrafi
değişikliklerden kaynaklanmaktadır. Mevcut boru hatları değişikliklere hızlı bir
şekilde uyum sağlayamayabilirler.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN

Boru Hatları
Boru hatlarının güzergahı genellikle araziye duyarsızdır, ancak çevresel endişeler
sıklıkla inşaat onayını geciktirir. Kuzey kutupaltı bölgelerinde, donmuş toprak
nedeniyle borular gömülemez. 1,300 kilometrelik Trans Alaska boru hattı zorlu
koşullarda inşa edilmiştir ve çoğunlukla arazinin üstünde yer almaktadır
Uluslararası sınırları aşan boru hatlarının güzergahında jeopolitik faktörler hayati
bir rol oynamaktadır Orta Doğu'dan Akdeniz'e uzanan boru hatları, İsrail
üzerinden geçmemek üzere tasarlanmıştırr. Rusya'dan Avrupa'ya gaz boru hatları,
Sovyetler Birliği'nin çöküşünden sonra 1990'ların sonlarında döşenmeye
başlamıştır ve üç ana koridor kullanılmıştır. Birincisi Baltık Denizi üzerinden
Almanya'ya ulaşırken, diğeri Belarus üzerinden Polonya'ya ve diğeri Ukrayna
üzerinden Slovakya'ya ulaşır. 2020‘de gelindiğinde, Rusya Avrupa doğalgaz
tüketiminin yaklaşık %40'ını sağlamıştır. Ancak, 2022'deki Ukrayna Savaşı,
Ukrayna üzerinden geçen boru hatlarının kapanmasına ve Avrupa'da gaz
kıtlıklarına ve fiyat artışlarına neden olmuştur.

Ulaşım Sistemleri ve Türleri Doç. Dr. Murat ÖZEN