Professional Documents
Culture Documents
• Alt Yapı: Tren yükleri yeteri kadar azalarak altyapıya ulaşır. Trenlerin güvenli ve konforlu
çalışmasını sağlar
Platform, Yarmalar, Dolgular, Tüneller, Köprüler, Geçitler, Tahkimatlar.
ALT YAPI
Demiryolunun geçtiği yerlerdeki doğal araziyi demiryolu taşımacılığına uygun hale getirmek amacıyla
yapılmış, yol döşemek amacıyla uygulanan kazma delme doldurma tesislerinin tümüne altyapı denir.
Altyapıdan beklenti:
1. PLATFORM
(Formasyon tabakası): Yarma veya dolmalarda üzerine balastın serildiği, tesviye edilmiş stabilize yüzey
parçasına platform (formasyon tabakası) denir.
Balast yüksekliğini arttırmayı önlediği için maliyet azalmasını sağlar ve ayrıca balasttan zemine kadar
elastiste modülünün kademeli değişimini sağlar.
• Destekleyicilik
• Dona karşı koruyuculuk
• Filtreleyicilik ve ayırıcılık
• Eşitleyicilik
• Düşük su geçirgenlikteki kaplayıcılık
Formasyon tabakasının kalınlığı hat tipine ve buzlanma etkinliğine bağlıdır. Genelde küçük çakıl ve kum
karışımı olarak uygulanır.
2.YARMA
Demiryolu güzergahında karşılaşılan doğal arazide eğer yol kotu arazi kotundan alçakta ise, yüksek olan
kısımlar hafriyat kaldırılarak kademeli veya kademesiz şevlerin düzenlenmesi sonucunda oluşturulan
demiryolu bölümüdür.
Yarma şevlerinin eğimi doğal zeminin kendini tutabilme özelliğine göre değişir.
Heyelan olmaması için drenaj, pere kaplama veya kültürel tahkimat gibi önlemler alınır.
(Drenaj boruları) Etrafında delikler olan, çapları 30 mm den başlayan ve çeşitli çaptaki 10 m boyundaki
galvanizli veya plastik borular zemin boşaltılarak veya çakılarak zemine yerleştirilir.
Redüvit Yarma
Yarma Zemininin İncelenmesi ve Kazı Yönteminin Belirlenmesi: Uygun kazı yönteminin seçilmesi
amacıyla zemin cinsinin belirlenmesi gerekmektedir.
• Toprak zeminlerde
Yumuşak toprak: Gevşek toprak, bitkisel toprak, kum, gibi zeminler her türlü kazı malzemesi
veya kürekle kazılabilir
Sert toprak: Kil, kumlu kil, çakıllı kil vb. her türlü kazı malzemesi kullanılarak veya kazma ile
dağıtılıp sonra kürekle kazılabilir.
• Küskülük zeminlerde
Şev stabilite problemleri en aza indirilmeli. Heyelan, toprak kayması gibi meydana gelebilecek
problemlerin önüne geçebilmek için uygun metodlar seçilerek uygulanmalı.
Yarmalarda Taş Düşmelerine Karşı Koruma ve Yarma Taraması
15 cm’den büyük kaya parçaların veya blokların ana kayadan kopup aşağı düşmesi taş düşmesidir.
Küçük ebattaki taşların düşmesini önlemek amacıyla galvaniz sacdan yapılmış tel yüzey kaplaması
yapılır.
Yol taraması yapılarak tren seferlerine zarar verebilecek taşların tespiti, ayrıca tehlike oluşturma
ihtimali bulunan kayaların cebren düşürülmesi veya parçalanarak yok edilmesi çalışmaları bahar
dönemlerinde gerçekleştirilir.
3.DOLGU
Demiryolu güzergahında karşılaşılan doğal arazide eğer yol kotu arazi kotundan yüksekte ise, alçak olan
kısımlar doldurularak düzenlenmesi sonucunda oluşturulan demiryolu bölümü dolgu/dolma olarak
adlandırılır.
Dolma şevi eğimi 2/3 (genel olarak). Dolgu malzemesinin yapısal özelliklerine göre şev eğimi değişkenlik
gösterebilir.
- Bitkisel toprak,
- Ağaç, çalı, kök ve benzeri organik maddeler,
- Kısacası oturması kolay olacak malzemeler tercih edilebilir.
4.TÜNELLER
Demiryolu güzergahında karşılaşılan doğal arazide eğer yol kotu arazi kotundan alçakta ise, yüksek olan
kısımlar yarma oluşturma maliyetinin yüksek boyutlara ulaştığı bölümlerde, arazinin delinmesiyle
oluşturulan iki ucu açık geçitlere tünel denilir.
Tünellerde her 50 metrede bir sağda ve solda olmak üzere korunma yuvaları yapılır.
Korunma yuvası: Görevli personel tren geçerken korunma yuvalarına sığınır. Korunma yuvaları
görünmesi için kireçle boyanır.
Kar ve Çığ Tünelleri taş düşmeleri ile kar ve çığlara karşı korunmak için özel tipte yapılmış tünellerdir.
Yapılan yeni tünellerde yolun bakım ve tamiri esnasında GABARİ de daralmalar meydana geleceğinden
yollar balastsız inşa edilmektedir.
Tünel delme işlemi devam ederken beton kalıplama işlemi aynı esnada geriden gelinerek yapılır.
Tünellerin Elemanları:
• Tünellerin giriş ve çıkışlarında yol eksenine dik inşa edilen yüksek ve geniş duvarlara TED duvarı
denilir.
• Tünellerin çoğunun içi kagir ile kaplıdır. Kaplamalar genellikle 7m parçalar halinde yapılır. Bu
parçaların her birine ANO adı verilir.
• Tünelin en geniş yeri ayakla kemerin birleştiği yerdir: ÜZENGİ
• Tünel kaplaması arkasında su birikintileri oluşabilir. Biriken yer altı sularının tünel kaplamasına
zarar vermeden drene edilmesi gerekir. Bunu sağlayan deliklere BARBAKAN denilir.
• Biriken suların yola zarar vermeden dışarı aktarılması için DRENAJ KANALLARI açılır.
• Tünelin bulunduğu dağ ve tepelerin yüzeylerinden gelen yağmur ve kar sularının tünele
gelmeden uzaklaştırılması için KAFA HENDEKLERİ yapılır.
Metro Tüneli
Füniküler Tüneli
5.KÖPRÜLER
Köprü: Akarsu, karayolu, demiryolu veya benzeri engelleri geçmek için inşaa edilen, dolgu altında
olmayan ve açıklığı 8 m ve daha büyük olan sanat yapılarına Köprü denilir.
Menfez: Açıklığı ne olursa olsun dolgu altındaki bütün sanat yapılarına menfez denir.
Köprü Elemanları:
*Viyadük
Köprülerin Sınıflandırılması:
• Malzemesine göre
o Masif Köprüler
▪ Beton/Betonerme köprüler
o Çelik Köprüler
o Ahşap Köprüler
o Kompozit Köprüler
6.GEÇİTLER
Demiryolu ile yaya ve diğer ulaşım yollarının kesiştiği yerlerde, demir yolunun bir tarafından diğer
tarafına geçmesini sağlayan tesislerdir.
• Alt Geçit
• Üst Geçit
Tabii zeminin zayıflığı ile yer altı ve yer üstü sularından kaynaklanan deformasyonlar, kar ve çığın sebep
olduğu yol kapanmaları gibi olumsuzluklardan demiryolunu korumak amacıyla yapılmış sağlamlaştırma
yapılarıdır.
• Sedde
• Kıyı Duvarı
• İstinat Duvarı
• Taş Kaplama
• Blokaj
• Kayalama
• Yön Değiştiriciler (Mahmuzlar)
Demir yolu vasıtalarının emniyetle seyri için demir yolunun iki tarafına ve üzerine bırakılan boşluğa
gabari denir.
Peronlarda Gabari
Yolcuların trenlere rahatlıkla inip binebilmesi için inşa edilen tesislere peron denir.
• Peronbelj: 21-25 cm yüksekliğinde, küçük istasyonlarda yol aralarına peron yerine yolcu inip
binebilmesi için yapılan dolgudur.
Yük vagonlarına yüklemenin ve boşaltmanın yapılması için tesis edilen yapılara rampa denir. Yüksekliği
112 cm, yol ekseni ile arasındaki mesafe 170 cm dir.
Yükleme Gabarisi
Üzeri ve yanları açık vagonlara yapılacak yüklemenin normal yük gabarisini geçip geçmediğinin kontrolü
için garlarda yapılan gabariye yükleme gabarisi denir.
ÜST YAPI
Demiryolu taşıtlarının güvenli, konforlu ve ekonomik olarak seyrini sağlayan ve altyapı üzerine
döşenmiş bulunan malzeme ve elemanlarının tümüne üstyapı denir.
Üstyapıda;
- Yol boyunca demiryolu vasıtalarına düzgün ve pürüzsüz bir yuvarlanma yüzeyi sağlamalıdır.
- Taşıtlardan gelen statik ve dinamik yükleri kısmen azaltarak altyapıya iletmelidir.
- Yeterli elastikliğe sahip olmalıdır.
- Şekil bozukluğuna uğradığında kolayca eski durumuna getirilebilir özellikte olmalıdır.
- Yüzey sularını bünyesinden kolaylıkla ulaştırabilir olmalıdır.
- Uzun ömürlü ve ekonomik olmalıdır.
Balastlı üst yapı düşük yapım maliyetlerine, kısa yapım süresine yapım hatalarının düzeltilmesi
imkanına dever ve geometride değişiklik gibi avantajlara sahiptir.
Yüksek hızlarda balastın havaya fırlayıp raya ve araca çarpması, köprü ve viyadüklerde kendi
ağırlığından kaynaklı yük fazlalığından dolayı inşaat kesitlerinin büyümesi ve maliyetinin artması, balast
yatağından dolayı tünel kesiti yüksekliğinin artması dezavantajları olarak sıralanabilir.
1.RAY
Demiryolu vasıtası ile direk temasta bulunan tekerleklere yuvarlanma yüzeyi sağlayan, aşınmaya
dayanıklı ve yüksek mukavemetli çelikten özel profillerde imal edilmiş üst yapı elamanıdır.
- Hareket eden yüzey yeterince geniş olmalı ve tekerlek-ray arasındaki temastan kaynaklanan
yüzey basıncını minimize edecek şekilde imal edilmelidir.
- Uzun bir hizmet süresi için baş yüksekliği yeterince aşınmaya müsaade etmeli
Rayların görevleri:
1. Oluklu Raylar
Daha çok tramway hatlarında kullanılırlar. Ayrıca demiryolu ve karayollarının kesiştiği yerlerde
(hemzemin geçitler) kullanılırlar. BoStrab standartına göre minimum oluk derinliği 13mm olmalıdır.
Oluk genişliği maksimum 45mm ve kurplarda 60mm olmalıdır.
Sakıncalı yönü boden yataklarının çeşitli malzemelerle dolması sebebiyle sürekli bakım ve temizliğe
ihtiyacı vardır. Temizlenmez ise ya da boden yatakları dolar ise demiryolu taşıtları deray olabilir.
2. Çift Mantarlı Raylar
Simetrik görünümleri vardır. Bir alt bir de üst mantardan meydana gelir. Kullanım amacı üst
mantarın aşınmasından sonra alt mantarın çevrilerek kullanılmasıydı ancak üst mantarla
beraber alt mantarın da sürtünmeler ve korozyon nedeniyle aşınmasından dolayı bu durumun
imkansızlığı ortaya çıktı.
Ray, traverse bağlantısını sağlayan ve paten ismini alan genişlemiş bir dayanma tablası ile tek
yuvarlanma yüzeyinden oluşur. Kolaylıkla traversler üzerine monte edilebilir. Demir
traverslerde doğrudan traverse oturur, ahşap ve betonarme traverslerde selet yardımıyla
oturtulur.
En çok üretilen ray boyları 18,24,30,36 m uzunluktadır. 120 m boyunda ray üretilmekle birlikte genelde
60 m boyundaki raylar da kullanılmaktadır.
Büyük ray uzunluklarının sağladığı avantajlar;
- Düşük maiyet
- Taşıma sırasında ulaşım aracına daha fazla ray yüklenebilmesi
- Yükleme ve boşaltma sürelerinin daha kısa olması
- Nötrleştirme, gerilme ve kaynak işlemlerinde yüksek verimlilik
- Arazide daha hızlı bir çalışma süreci
- Daha yüksek ürün kalitesi
1.Mantar
Tekerlekle doğrudan temasta bulunan, tekerleklere yuvarlanma yüzeyi sağlayan kısımdır. Uygun bir
ray-tekerlek temasının sağlanması için mantarın üst kısmında R:200-500 mm yarı çaplı bir bombelik
mevcuttur. Mantar üst köşeleri boden iç eğriliğine iyi intibak etmesi için bandaj boğaz yarı çapına eşit
R:13-14 mm olmalıdır. Mantar yanakları eğimi 1/20 olmalıdır.
2.Gövde
Mantar ile taban arasında, rayların birbirine cebire ile bağlanmasına imkan veren kısımdır. Kesme
kuvvetlerine maruz kalan gövdede özellikle cebire bulonu delikleri civarında yüksek gerilimler meydana
gelir.
Rayların traverslere basmasını ve tespitini sağlayan kısımdır. Ray tabanının geniş olması rayın selete
sağlamca oturmasını ve devrilmemesini sağlar. Geniş tabandan traverse gelen gerilmeler
azalacağından travers daha az yorulur.
Ray çeliğinde; karbon, silis, manganez, fosfor ve kükürt bulunur. Karbon silis ve manganez rayı daha
mukavemetli hale getirmek açısından faydalıdır. Fosfor ve kükürt ise çelik bünyesinden tamamen
çıkarılamayan zararlı elementlerdir.
- Karbon: Çeliğin mukavemetini arttırır ancak malzemenin daha gevrek olmasına neden olur.
Ray çeliği içindeki karbon miktarı on binde 40-60 arası olması gerekir.
- Silis: Çeliğin oksidasyonunu zorlaştıran, malzemenin daha akıcı, yoğun ve ince zerreli, homojen
olmasına neden olur. Ray çeliği içindeki silis miktarı on binde 35-50 arasında olmalıdır.
- Manganez: Çeliği sert ve mukavemetli yapar, karbonun 2-3 katı olmalıdır.
- Fosfor: Çeliğin daha sert olmasını sağlar ancak elastikliğini azaltır. Ray içerisinde 10 binde 3-8
den fazla olmamalıdır.
- Kükürt: Tamamen çıkarılmasındaki zorluklardan dolayı 10 binde 6 ya kadarı kabul edilebilir.
Rayın Mukavemet gücü artarsa; bandajın daha çabuk aşınmasına neden olur, malzemede gevrekliğe
yol açar ve kırılmalar meydana gelebilir.
900 A
900 B
1100
Ray Ebatları
Rayın Cinsi Taban genişliği Yüksekliği (mm) Mantar genişliği Gövde kalınlığı
(kg/m) (mm) (mm) (mm)
60.340 150 172 72 16,5
49.050 125 148 67 14
49.430 125 149 67 14
46.303 134 145 64 15
39.520 120 138 62 12
Konvansiyonel hatlarda 49’luk, hızlı tren hatlarında 60’lık ve HRS de ise farlı ve daha küçük kesitte raylar
kullanılmaktadır.
Birleşik Raylar
Kontra Ray genel olarak bodenlerin gitmesi gereken yöne gitmelerine yardımcı olmak üzere kullanılır.
Hemzemin geçitlerde, köprülerde, tünellerde birleşik raylar ahşap traverslere monte edilir.
Hemzemin geçitlerde karayolu araçlarının geçmesi esnasında boden boşluklarının dolması neticesi
trenlerin geçitler üzerinde deraylarının önlenmesi amacıyla birleşik raylar kullanılır.
Makaslarda bodenlerin makas göbek iğne ucu boşluklarından deray etmeden geçmelerini temin etmek
için göbeğin karşısında her iki tarafına iki adet kontra ray kullanılır.
Conta Düzenlenmesi
Contaların karşılıklı olması gerekir. Şayet karşılıklı olmaz ise çapraz düşey eksen arızaları oluşur
(nivelman arızaları), araçlarda seyir esnasında burulmalar ve deraylar ortaya çıkabilir.
1. Karşılıklı conta
2. Şaşırtma Conta
Şaşırtma conta sistemi uygulanan yollarda araçlarda lase (yalpalama) hareketleri oluşabilir.
Konfor bozulur
ÖDEV
BİLİRKİŞİ RAPORLARINA ULAŞABİLECEĞİNİZ DEMİRYOLU KAZALARI
-KAZANIN SEBEBİ
-KAZANIN SONUCU
-BİLİRKİŞİ RAPORLARINDA BAHSEDİLENLER
-TEKNİK OLARAK KİŞİSEL YORUMUNUZ
ekremgezer@karabuk.edu.tr
BALAST
Traversler tarafından iletilen tüm etkileri kalıcı çökmelere uğramadan ve daneleri arasındaki
sürtünme ile yayarak platforma ileten, boyutları en küçük 30 mm lik elekten geçmeyecek ve 60 mm lik
elekten geçecek şekilde olan sert kalker taşı, bazalt, granit, diyorit, andezit gibi sert kayaların
kırılmasıyla elde edilen sert kırma taşa balast denir.
Balastın özellikleri
Balastın görevleri:
Mevcut balastın durumunu tespit etmek amacıyla 5 yılda bir balast sondajı yapılmaktadır.
• Bir metre uzunluğundaki balast miktarının ölçülmesi gerekmektedir. Her km de 3 yerde sondaj
yapılır.
• Bu noktalarda her traversin arası yolun dışına çıkarılır.
• Ölçü kabına balast alınırken beton ve ahşap travers alt tabanından itibaren 30 cm derinliğe
kadar dışarı çıkarılır.
• Dışarı çıkarılan balast elenir ve balast ölçme sandığında ölçülür.
Birinci aralık 35 cm, ikinci aralık 38 cm, üçüncü aralık 36 cm olsun. Toplam =109 cm yani 1,09 m dir.
1m de 1.376 m3 balast
Travers Çeşitleri
1. Ahşap traversler
Olumlu yönleri
Olumsuz yönleri
3. Beton Traversler
Olumlu yönleri
Olumsuz yönleri
- Bakımı zordur.
- Deraylardan sonra çatlama ve kırılmalar olur.
- Kurplarda kurp merkezi yönünde dresaj olur.
- Değişik şekil ve uzunluklarda yapılması zordur.
- Balasta fazla zarar verir.
- Esneklik yoktur.
4. Plastik traversler
Olumlu yönleri:
Olumsuz yönleri
MAKASLAR