ELEKTRK ENERJS

LETM VE DAITIMI
ENERJ NAKL HATTI DREKLER
Hazrlayan: r. Gr. alar
YAZICI
 Tanmlar
letim ve datm hatlarnda kullanlan ve iletkenleri
birbirlerinden belirli uzaklkta havada tutmaya yarayan ve
hat boyunca uygun aralk ve ykseklikte yerletirilen
ebeke donanmna direk denir.
 Kullanm yerlerine gre direk
eitleri
Tayc direkler
Kede tayc direkler
Durdurucu direkler
Kede durdurucu direkler
Nihayet direkleri
Branman direkleri
Tevzi direkleri
Geit direkleri
Mterek direkler
Aydnlatma direkleri
Trafo direkleri
 Tayc direkler
Enerji nakil hattnn dorusal olarak getii yerlerde,
iletkenleri tamak amacyla kullanlan direklerdir.
 Kede tayc direkler
Dorusal olarak giden hattn kk bir a ile yn
deitirdii noktalarda kullanlan direklerdir.
Sapma as genellikle maksimum 20 derecedir.
 Durdurucu direkler
Enerji nakil hattn belli bir yerde sabitlemek iin kullanlan
direklerdir.
7 adet tayc direkten (yaklak 1 kmde bir) sonra bir adet
durdurucu direk kullanlmaldr.
Durdurucu direkler ile tayc direklerdeki iletkenlerin
gergin durmas salanr.
Durdurucu direkler arasnda oluan tel kopmas, direk
devrilmesi gibi durumlarda hattn geri kalan bu durumdan
etkilenmez.
 Kede durdurucu direkler
Dorusal olarak giden hattn byk bir a ile yn
deitirdii noktalarda kullanlan direklerdir.
Sapma as genellikle 20 dereceden byktr.
 Nihayet direkleri
Enerji nakil hattnn balad ve bittii yerlerde kullanlan
direklerdir.
Enerji kaynana yakn nokta enerji nakil hattnn balang
noktas, tketim aracna yakn nokta ise enerji nakil hattnn
biti noktasdr.
 Branman direkleri
Enerji nakil hattndan kol ayrlan yerlerde kullanlan
direklerdir.
 Tevzi direkleri
Enerji nakil hatlarnda ikiden fazla kollara ayrlarak
datmn yapld direklerdir.
Direkteki en byk kesitli iletkenlere ana hat, kk kesitli
iletkenlere ise branman hatt ya da kol denir.
 Geit direkleri
Enerji nakil hatt boyunca yer alan karayolu, demiryolu, tren
yolu, su kanal, boaz gibi yerleri gemek amacyla
kullanlan zel retim direklerdir.
 Mterek direkler
zerinde hem AG hem de OG ebekesinin bulunduu
direklerdir.
Bu tip direkler genellikle ehir merkezlerinde, datm
yaplan yerlerde kullanlr.
Bu direklerin zerinde ayrca aydnlatma sistemleri de yer
alabilir.
 Aydnlatma direkleri
Aydnlatma amacyla kullanlan direklerdir.
 Trafo direkleri
zerinde datm trafosu bulunan direklerdir.
Direk eitleri uygulamas
 Yapldklar malzemeye gre direk
eitleri
Aa direkler
Beton direkler
Demir direkler
 Aa direkler
Alak ve orta gerilimli iletim ve datm hava hatlarnda kullanlr.
Mekanik dayanmlar azdr. Bu nedenle direkler aras mesafe ksa
seilmeli ve hattng gerilimi yksek olmamaldr.
am, kknar, ladin, mee, ard, kestane gibi aalardan
yaplrlar.
Tornalama, kurutma ve ilalama ilemlerine tabii tutulurlar.
Bylelikle hava artlarna, zararl bcek ve mantarlara kar
dayankl hale getirilirler.
Aa direklerin temeli toprakla sktrlm ta dolgu ile yaplr.
Beton dolgu asla kullanlmaz.
Beton dolgu kullanlmamasnn sebebi direin temel noktasndan
krlmasna sebep olmas ve ileride yaplacak ilalama
ilemlerinin imkansz hale gelmesidir.
lkemizde genellikle ky datm ebekelerinde ve acil
durumlarda ileride deitirilmek zere geici olarak kullanlrlar.
 Aa direkler
Yamur ve kar sularnn diree zarar vermesini ksmen de
olsa engellemek iin direk tepesi 45 derece a ile kesilir.
Standart aa direk boylar 8- 8,5- 9- 9,5- 10- 10,5- 11-
11,5- 12- 12,5- 13-13,5 metredir.
Aa direkler zerinde iletkenlerin tanmas iin izolatrler
dorudan diree taklabilir.
Aa direkler dikildikten sonra payanda veya elik
halatlarla desteklenmelidir.
Aa direklerde aa ve demir traversler kullanlr.
Aa direkleri sadece Tayc (T) ve Kede tayc (KT)
olarak kullanlrlar.
Aa direkler maksimum 30 kva kadar kullanlrlar.
 Aa direkler
AVANTAJLARI
Maliyetleri dktr.
Hafif olduklar iin tanmalar ve dikilmeleri kolaydr
Tekrar kullanlabilirler.
Esnektir, her yndeki kuvvetlere ayn direnci gsterir.
Kaak akmlara kar gvenlidir.
Boya masraf yoktur.
Trmanmas kolaydr.
 Aa direkler
DEZAVANTAJLARI
Tepe kuvvetleri dktr.
mrleri ksadr. Ortalama 20-25 yldr.
Yldrm dmesi halinde yanabilirler.
Esnek olduklar iin fle (sarkma) deiebilir.
Yksek gerilimlerde kullanmaya elverili deillerdir.
 Aa direkler
Aa direk eitleri unlardr
Tek aa direkler
ift aa direkler (ikiz veya H)
A direkler
Payandal direkler
Kirili direkler
Lenteli direkler (gergi telli)
 Aa direkler

a)Lenteli direk b)ift kirili

c)Payandal direk d)A direk e)kiz direk
Aa direkler
 Aa direkler
Tepe ve i aplarna gre aa direkler e ayrlr. Bunlar:
Hafif (H)
Orta (O)
Ar (A)
 Aa direkler
HAFF ORTA VE AIR DREKLERE AT TEPE VE DP API
LLER
 Beton direkler
imento, su ve katk maddelerinin uygun oranlarda
kartrlmasyla elde edilen beton ile yksek dayanml
elik tel veya elik ubuklarn kullanlmasyla elde edilir.
Beton direklerde kullanlan, izolatrlerin monte edildii
traversler de betondan veya demirden yaplmaktadr.
Beton ve elik malzemenin gzeneksiz bir ekilde
uygunluunun salanmas iin titreim (vibrasyon) veya
savurma (santrifj) metodu uygulanr.
Beton direkler tepe kuvvetine gre 250 kgdan 3500 kga
kadar yaplabilmektedir.
8 mden 26 mye, aplar ise 50 cmye kadar konik, bu
aptan sonra ise silindirik ekilde yaplmaktadr.
 Beton direkler
Genellikle orta ve alak gerilimlerde kullanlr.
Ayrca yol aydnlatmalarnda da ska kullanlmaktadr.
Beton direklerin uzunluklar; 8- 8,5- 9- 9,5- 10- 11,5- 12,5-
13- 15- 16- 17- 19- 21- 23-25- 26 m olarak retilir.
Temeli beton dolgu eklinde yaplr.
AG, OG ve YGde kullanlrlar.
Genellikle hat ba, hat sonu ve ke direi olarak tercih
edilirler.
Kullanm mrleri ortalama 50-60 yldr.
zolatrleri beton ve demirden yaplr.
 Beton direkler
AVANTAJLARI
Demir direklere gre maliyetleri dktr.
Ucuz temel iilii gerektirir.
Tepe kuvvetleri byktr.
Bakma ihtiya duymazlar.
Hava artlarndan etkilenmezler.
Daha uzun mrldr.
Kaak akmlara kar gvenlidir.
Deiik amalara gre dizayn edilebilirler. (tama,
aydnlatma...)
DEZAVANTAJLARI
Tanmalar ve dikilmeleri zordur.
Ardrlar.
Krlgandrlar.
 Beton direkler
Beton direklerin zerinde boyu ve dayanaca tepe
kuvvetleri yazmaktadr. rnein yukardaki ekilde 13/15 =
Boyu 13 metre, tepe kuvveti 1500 kgdr.
 Beton direkler
Beton direkler retim ekline gre iki eittir.
Santrifj betonartme (SBA) direkler
Vibre betonarme (VBA) direkler
Beton direkler
 Santrifj direkler
elik ubuklarn ve beton malzemesinin kalp ierisine
yerletirildii, bu kalbn santrifj tezgahnda yksek devirle
dndrlmesi eklinde retilen direklerdir.
Oluan merkezka kuvveti etkisiyle beton, kalp kenarlarna
yaparak ortas boalr ve ok sk bir yap oluur.
Santrifj direkler dairesel kesitlidir ve ortas bo olarak
retilir.
SBA direklerin tepe kuvveti 3500 kgyi geerse direk, direk
beton muflarla iftlenir. iftleme ilemi ayn tip ve zellikte
iki direkle yaplr.
Muflar aras mesafe en fazla 3 metre olmaldr.
Muf montaj direk dikimi esnasnda yaplr.
Santrifj direkler
 Vibre direkler
Demir iskeletin kalplar iine konmas ve dklen harcn
vibrasyon suretiyle kalbn her tarafna homojen olarak
datlmas suretiyle elde edilir.
Vibre direkler dikdrtgen ve kare kesitli olarak retilirler.
Tabandan tepeye doru incelen yapda retilirler.
Direin her iki yannda boluklar braklarak hem hafif
olmas salanr hem de mukavemeti arttrlr.
Tek vibre ve ift vibre olmak zere iki tip olarak imal
edilirler.
lkemizde ok yaygn kullanm alanna sahip deildir.
Vibre direkler
 Demir direkler
Demir elikten yaplm direklerdir.
Kaynakl ve civatal olarak retilirler.
Her trl gerilim kademesinde (AG, OG, YG, YG) kullanlrlar.
U, I ve L profilden retilirler.
Temeli beton ile doldurulmaldr.
Direk dikiminin ardndan toprak seviyesi rezerine, direi de
iine alacak ekilde 10-20 cm kalnlnda yamurluk betonu
atlr.
Bu direkler demir profilden, ortalama 6 metre uzunluunda
paralar halinde retilip, bu paralarn kaynak ve civatalar ile
birletirilmesi ile retilirler.
Demir direklerde canllarn kmasn nlemek iin demir
korkuluklar kullanlr.
Demir direk temelleri, en kk ykseklie gre en az derinlik
150 cm olacaktr.
 Demir direkler
AVANTAJLARI
Aa direklerden daha uzun mrldr.
Beton direklerden daha hafiftir.
Tepe kuvvetleri byktr ve ayarlanabilir.
Demir direkler, iletkenlerin her trl balant ekline uyarlanabilir.
Direk arzalarnn tamir edilmesi kolaydr.
Demir direkler paralara ayrlabildii iin tanmalar ve montaj
kolaydr.
Trmanmak kolaydr.
DEZAVANTAJLARI
Beton direklere gre bakm ve iletme masraflar fazladr.
Maliyetleri fazladr.
Hava artlarndan etkilenirler.
Kaak akmlara kar gvenli deildir.
 Demir direkler
Demir direkler balca tiptir.
A ve kafes tipi direkler
Boru direkler
Putrel direkler (Pilon ve atal tipi)
 A ve kafes tipi direkler
A tipi olanlar 8I, 10I, 12I, 6,5U, 8U, 10U, 12U veya 8Ik, 10Ik,
12Uk eklinde sembolize edilir.
Sembollerdeki U veya I direk yapmnda kullanlan demirin
kesitini gsterir.
Kafes tipi demir direkler K1-K2-K3-K4-K5-K6 eklinde
gsterilirler.
K1, K2 ve K3 olanlar hafif, dierleri ar kafes direkleri ifade
eder.
A ve kafes tipi direkler
A ve kafes tipi direkler
 Boru direkler
Daha ok zel tip aydnlatmalarda ve dk gerilimli sokak,
cadde, liman, marina, site ve bahe aydnlatmalarnda
kullanlan direklerdir.
zel olarak projektr aydnlatma direi olarak da
kullanlmaktadr.
Ykseklikleri 4 ila 8 metre arasndadr.
Tekli, ikili, l tipleri vardr.
Boru tipi direkler daha nce hazrlanan cvatal kalplara
monte edilir. Ar olduklarndan genellikle vinlerle yerine
monte edilir.
Boru direkler
Boru direkler
 Putrel direkler
Galvaniz cvatal, boyal ve kaynakl olarak retilen bu
direkler, ekilen hattn zelliine gre 3l veya 6l hatlar
olarak yksek ve ok yksek gerilimler iin kullanlr.
Boylar istenilen ebatlarda bytlp ayarlanmakta olup
standart bir uzunluu yoktur.
 Putrel direkler

Pilon tipi putrel direkler

 Putrel direkler

atal tipi putrel direkler

 Putrel direkler

Putrel direklerin ayaklarnn yere montaj

Putrel direkler
 Hat gerilimine gre direk
eitleri
Alak gerilimde kullanlan direkler
Orta gerilimde kullanlan direkler
Yksek gerilimde kullanlan direkler
ok yksek gerilimde kullanlan
direkler
 Alak gerilimde kullanlan
direkler
1000 volta kadar olan alak gerilimde kullanlan direkler
aatan, demirden veya betondan yaplabilir.
Baz durumlarda ayn direkte hem alak gerilim hatt hem
de orta gerilim hatt ekilmektedir. Bu tip direklere
mterek direk denir.
 Orta gerilimde kullanlan
direkler
1kV - 34,5 kV arasnda kullanlan direklerdir.
Boylar 9 m-25 m arasnda deiir.
Aa, beton ve demir direk olarak imal edilir. u an en ok
kullanlan beton ve demir direklerdir.
Aa direkler acil durumlar iin kullanlmaktadr. Daha sonra
yerine beton ya da demir direk taklmaktadr.
Beton direkler 10 mden 26 mye kadar 1er metre ara ile
imal edilmektedir.
lkemizde orta gerilimde en ok beton ve demir direkler
kullanlmaktadr.
Ayrca beton direkler 400 KVA ya kadar olan
transformatrlerin montaj iinde kullanlmaktadr.
Orta gerilimde kullanlan
direkler
 Yksek gerilimde kullanlan
direkler
34,5kV- 154kV arasnda galvaniz sacl, vidal, kafes ve A tipi
direklerdir.
Boyal kaynakl demir direklerin her trl ortam artlarnda
etkilenmemeleri iin boya ve koruyucu tabakalar srlr.
Koruyucu tabakalarn muayyen zamanlarda yenilenmesi
gerekir.
T-10, T-12T-20 (Tayc direkler)
D-10,D-12D-20 (Durdurucu direkler)
N-10,N-12N-20 (Nihayet direkleri)
Z-10,Z-12.Z-20 (Zaviye direkler) eklinde isimlendirilir.
Boylar 8,75 m ile 18,75 me kadar deimektedir.
Bataki harfe gre T-D-N-Z isimlerini alr. Ayrca D-KD-N
direkleri de mevcuttur.
Yksek gerilimde kullanlan
direkler
 ok yksek gerilimde kullanlan
direkler
154 kVtan byk gerilimlerde kullanlan direklerdir.
ok yksek gerilim direklerinin tamam kafes demir
direklerdir.
Bu direkler ift devreli ve tek devreli enerji nakil hatt
direkleridir.
Yksek gerilim ( YG) ve ok yksek gerilim hat direklerinde,
direin en stnden hatt korumak iin koruma iletkeni
ekilir. Koruma iletkeni toprakla irtibatlandrlr.
ok yksek gerilimde kullanlan
direkler
ok yksek gerilimde kullanlan
direkler
Sorular???