2020-2021 10.SINIF FELSEFE 1.

DÖNEM FELSEFE DERS KİTABI ÖZET NOTLARI-1

ÜNİTE 1 : FELSEFEYİ TANIMA
**************************************************************************************

FELSEFENİN TANIMI :

Felsefe,Yunanca “ Seviyorum, Peşinde koşuyorum “ gibi anlamlara gelen “ Phileo” sözcüğü ve “Bilgelik,
Bilgi” anlamına gelen “Sophia” sözcüklerinin birleşiminden oluşan “Philosophia” sözcüğünden gelir ve “
Bilgelik sevgisi, bilgi sevgisi yada hikmet arayışı “ anlamına gelir. Felsefe ( philosophia ) sözcük terimini ilk
kez ilk çağın ünlü matematikçisi ve filozofu yunanlı Pythagoras ( Pisagor ) M.Ö. 580 – M.Ö. 500 de
kullanmıştır. Buna göre de felsefe kelimesi “Bilgelik sevgisi, hikmet arayışı ” anlamına gelir.

***************************************************************************************

FELSEFENİN ORTAYA ÇIKIŞINI HAZIRLAYAN ETKENLER :

1- Sümer Uygarlığı : Yazıyı,astronomiyi,tekerleği ve Rasathaneyi (Gözlem evini) bulmuşlardır.

2- Mısır Uygarlığı : Geometriyi bulmuşlardır.
3- Hint Uygarlığı : Buda özgürlük heykeli ve ruhsal eylem ve ayinlerle felsefenin ortaya çıkışına ortam
hazırlamışlardır.
4- Çin Uygarlığı : M.Ö. 6.yy’da Çin’de Tao Tzu tarafından kurulan ve felsefeye katkıda bulunan
tarikattır.Taoizm kurucusu olan Tao – Tzu adlı filozof taoizmle çeşitli eylem ve ayinlerle evrene yönelik
görüşler ortaya atarak felsefi görüşe ortam hazırlamıştır.
5- Babil Uygarlığı:Güneş saatini bulmuşlardir.

NOT-1: Bu buluşlar felsefenin ortaya çıkışına sadece ortam yada zemin hazırlamıştır.

****************************************************************************************

FELSEFENİN ORTAYA ÇIKIŞININ GENEL ŞARTLARI:

1- Zengin kültürel mirası olması

2- Merak ve hayret duygusunun olması
3- Ekonomik ferahlık olmasıyla kültürel alanlara yönelme
4- Her türlü düşüncenin dik geldiği özgür bir ortamın olması
5- Felsefenin çıkışında en önemli rol Mitosların verdiği bilginin insanları tatmin etmemesi sonucu
Logosa(Akla) yönelmeleri sonucu soru sorma ve araştırma yapmaya başlamalarıdır.

*********************************************************************************************
FELSEFENİN ORTAYA ÇIKIŞ YERİ:

Felsefe M.Ö 6 yy’da Batı Anadolu da bulunan ‘’Millet”şehrindeki “Millet Okulunda” ortaya çıktı.İlk filozof
olan Thales (Tales) burada yaşamış ve buradaki okul da Felsefe yapmıştır.

**********************************************************************************************
FELSEFENİN BATI ANADOLUDA (MİLET ŞEHRİNDE) ORTAYA ÇIKMASININ ÖZEL ŞARTLARI:

1- Bu bölgede çeşitli yolların kesişmesinden dolayı toplumsal serbestlik olması

2- Bu bölge ilk uygarlıkların bulunduğu yer olmasından dolayı bilgi birikimi olması
3- Bu bölgede ticaret yolları üzerinde olduğu için maddi yönden sıkıntılarının olmaması
4- Bu bölgede ilk okulların kurulmasıyla insanların evren ve hayatı araştırma yapmaya başlaması

1
 5- Ege kıyılarında bulunan Aydın-İzmir çevresinde felsefenin ortaya çıkmasında felsefenin hurafelerden
temizlenerek “akıl,mantık” süzgecinden geçirilmesi ile “aklı” öne almaları etkili olmuştur.

NOT-5:Filozof olarak bilinen ilk kişi Thales’tir.

Filozof:Kelimesinin anlamı olarak bilgiyi seven, onun peşinde koşan anlamındadır.

Mitos (Söylence):Çok eski dönemlerde yaşamış milletlerin inandığı tanrıların, kahramanların, perilerin
hayatını anlatan ve insanlara bilgiler veren efsanevi hikayelerdir.

Mitoloji : Mitosların doğuşunu, anlamlarını yorumlayan, bilim dalıdır.

NOT-6: ‘’Felsefe Mitostan Logosa geçişle ortaya çıkmıştır:’’ sözüyle Mitostan yani dini kaynaklı,efsanevi
bilgilerden,ayinlerden insanların logosa(Akla) dayalı olarak bireysel soru sorma etkinlikleri ve araştırma
yapmaları sayesinde felsefe ortaya çıkmıştır.

**********************************************************************************************

BİLİNÇ-ÖZBİLİNÇ-BİLGİ KAVRAM AÇIKLAMALARI:

İnsanın kendisi ve çevresi hakkındaki farkındalığına bilinç denir.
İnsanın kendisi hakkındaki bilinçlilik hâline ise öz bilinç denir.
İnsanın çevresi ile kurmuş olduğu etkileşim sonucu oluşan ürünlere ise bilgi denir.

*********************************************************************************************

DÜŞÜNMEK KAVRAMININ AÇIKLAMASI:

Algılama, kavrama, tasarlama, imgeleme gibi bilinç olaylarının hepsini içeren tüm zihinsel olaylarla insanın
kendini inşa etme sürecine düşünme denir.
Bazı filozofların düşünme ile ilgili düşünceleri vardır.
Immanuel Kant: “Düşünmek yargılamaktır."
John Locke“Düşünmek, bilincin kendi üstüne dönerek kendi işlemleri hakkında bilgi edinmesidir demiştir.
Shakespeare: “Konuşmadan önce düşün, eylemeden önce tart.”
Sokrates“Sorgulanmamış hayat, yaşanmaya değmez.” sözüyle dile getirir.
Aristoteles “İnsan doğal olarak bilmek ister.”
Görüldüğü gibi düşünmek insanın en temel yetilerinden biridir. Belki de en önemlisidir.

Düşünmeyi simgelemek üzerine yapılmış iki tane sanat heykeli vardır.Bunlardan birincisi Bobbie Carlyle'nin
“Kendini Yontan İnsan” heykeli ikincisi ise Auguste Rodinin ‘’Düşünen adam heykelidir.’’

**********************************************************************************************
AUGUSTE RODİNİN DÜŞÜNEN ADAM HEYKELİ HAKKINDA KISA BİLGİ:

1884 Yılında Fransız Auguste Rodi tarafından alçı taşıyla yapılarak 1904 yılında ise bronz maddesiyle yapılmıştır.
Günümüzde Fransanın Rodi müzesinde bulunan heykel felsefi anlamda düşünmeye ve düşünmenin insani bir özellik
olmasını ve önemini sembolize etmesi için yapılmıştır.

**********************************************************************************************
FELSEFENİN YADA FELSEFİ DÜŞÜNÜŞÜN GENEL ÖZELLİKLERİ:

1-SORGULAMA:Felsefi düşüncenin en önemli ve ayırt edici özelliği sorgulayıcı olmasıdır. Felsefede bir
problemi çözmenin ilk adımı soru sormaktır. Sorgulama; bir amaca yönelik, soruları sistemli bir şekilde
sorarak anlamaya çalışma ve gerçeğe ulaşma çabasıdır. Sokrates’e göre hayatın anlamı ve değeri onun
sorgulanmasıyla başlar. Bunun temsilcisi Sokrates’e göre ‘’sorgulanmamış hayat yaşamaya değmez
der.’’Bu sözüyle felsefe yapmaya hayatı sorgulamaya ve araştırma yapmaya her şeye körü körüne
bağlanmaması gerektiğini söylemiştir.

2
2-MERAK ETME:Merak, insanı yeni arayışlara sürükleyen zihin durumudur.

3-ŞÜPHE ETME:Felsefi şüphe, medodik şüphedir.Yeni sorulara kapı açar ve dünyaya farklı bir bakış
geliştirmeye olanak sağlar. Bu nedenle ilk adım şüphe etmektir. Felsefi şüphenin belli bir amacı ve sistemi
vardır, gelişigüzel değildir.Bunun temsilcisi Descartes göre ‘’Düşünüyorum o halde varım’’der.Bu sözüyle
İnsanın kendi varlığından şüphe etmesinin sonucunda insanın düşünerek varlığını bulması ve var
olduğunun bilincine varmasını anlatmak istemiştir. Bunu ilk önce şüphe ederek çözümlemesini yapmıştır.

4-HAYRET ETME: Dünyaya yeni bir gözle bakabilmenin ilk adımı hayret etmedir. Hayret eden insan merak
eder ve araştırmaya başlar.
5-ELEŞTİREL OLMASI:Eleştirel olma, herhangi bir düşünceyi ya da görüşü ele alırken onu olduğu gibi kabul
etmek yerine akıl süzgecinden geçirmektir.
6-ÖZNEL OLMASI:Felsefenin ilk ortaya çıktığı çağdan bu yana benzer sorulara farklı yanıtlar vermiştir.
7-YIĞILARAK İLERLEMESİ-(KÜMÜLATİF):Yığılımlı olma, felsefi düşüncenin birbirini etkileyen ve bu etkile-
şimle ilerleyen bir niteliğe sahip olmasını ifade eder.
8-RASYONEL OLMASI:Rasyonel olma, akılcı veya akılsal olma anlamına gelir. Felsefe, konu ve yöntem
açısından akılsal bir uğraşıdır.
9-TUTARLI OLMASI:Felsefi düşüncede tutarlılık, düşünce basamaklarının birbirine zıt düşünceler içererek
birbiriyle çelişmemesi yani uygun olması anlamındadır.Tutarlılık,çelişkiye yer vermemek demektir.
10-REFLEKSİF OLMASI: Filozofun kendi düşünceleri üzerine yönelmesi refleksif düşünmedir.Düşünce,
herhangi bir nesneye veya duruma yönelik olabilirken düşüncenin kendine (kendini konu edinmesi) veya
başka bir düşünceye yönelmesi refleksiyondur.Sorgulamanında kendisini sorgulama yani düşüncenin tekrar
kendisine dönmesidir.
11-EVRENSEL OLMASI:Felsefi sorunların bulunduğu çağı aşması ve herkes için geçerli olması durumudur.
12-SORULARIN CEVAPLARDAN ÖNEMLİ OLMASI:Sorular cevaplardan daha önemlidir.Çünkü felsefede
devamlı dinamik bir süreç olduğu için soru sorma ,merak hayret olmasından dolayı bunu ancak soru sorarak
devam ettirebiliriz.
13-TEMELLENDİRMEYE DAYANIR: Ortaya atılan bir düşünce, iddia için dayanak, temel bulma işlemidir. Yani
onu ispatlama, kanıtlama işlemidir.

***************************************************************************************
BELLİ BAŞLI FİLOZOFLAR VE KİTAPLARI :
1-Mel Thompson---------------------Felsefeyi Anlamak adlı eseri vardır.
2-Platonun-----------------------------Sokrates'in Savunması adlı eseri vardır.
3-Kurtuluş Dinçer------------------- Kısaca Felsefe adlı eseri vardır.
4-Nigel Warburton------------------Felsefeye Giriş adlı eseri vardır.
5-Betül Çotuksöken------------------Felsefi Söylem Nedir? adlı eseri vardır.
6-Jostein Gaarder--------------------Sofie’nin Dünyası adlı eseri vardır.
7-Antoine De Saint Exupery------Küçük Prens adlı eseri vardır.
8-Ahmet Cevizci----------------------Felsefe Tarihi adlı eseri vardır.
9-Nermi Uygur-----------------------Dilin Gücü adlı eseri vardır.
10-Jean Baudrillard-----------------Tüketim Toplumu adlı eseri vardır.
11-Edward Said----------------------Oryantalizm adlı eseri vardır.
12-Afşar Timuçin--------------------- Felsefeye Giriş adlı eseri vardır.
13-André Comte- Sponville--------Felsefeyi Takdimimdir adlı eseri vardır.
14-Herakleitosun---------------------17. Fragman adlı eseri vardır.

3
**************************************************************************************

FELSEFİ SORULARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ:

1-Felsefi sorular akla dayalıdır.Akıl ve mantık ilkelerine uygundur.

2-Felsefi sorular varlığın özünü belirlemeye yöneliktir.
3-Felsefi sorular cevaplardan daha çok değerlidir.
4-Felsefi sorulara kesin cevaplar vermek imkansızdır.
5-Felsefi sorulara genelde bilimlerin çözemediği konularla ilgilenir.
6-Felsefi sorular zaman içinde değişikliğe uğrayabiir.
7-Felsefi soruları filozoflar sorar.
8-Felsefi sorular gündelik sorulardan farklıdır.
9-Felsefi sorulara farklı cevaplar verilebilir.
10-Felsefi sorular olaylara arasındaki neden-sonuç ilişkilerini aramaya yönelik değildir.
11-Felsefi sorular merak ile başlar.
12-Felsefi sorular genel olarak nasıl sorusuna değil nedir? Ve niçin? Sorularına cevap arar.
13-Felsefi sorular varlığı bir bütünlük içinde sorgular

FELSEFE SORULARININ TİPİK YAPISI NEDİR?

1-Felsefe soruları kendi başına anlamlıdır.

2-Felsefe soruları, insanın ilkin kendisine sorduğu sorulardır.
3-“Nedir?” sorusu, felsefe sorusunu var eden temeldir.

BELLİ BAŞLI FELSEFİ SORULAR:

Düşünme üzerine düşünmek nedir?

İnsan nedir?
Hayatın anlamı nedir?
Doğru bilgi olanaklı mıdır?
Hak nedir?
Adalet nedir?
Doğru nedir?
İnsan nedir?
Hayatın anlamı nedir?
Gerçek nedir?
Doğruluk nedir?
Bilimin değeri nedir?
İyi ve kötü nedir?
Dil ve gerçeklik arasında nasıl bir ilişki vardır.
NOT:Felsefi sorular genel olarak ‘’NEDİR?,NİÇİN?’’ Şeklinde sorulur ve sorulara verilmiş cevapları kesinlik
bildirmez yani öznel cevaplar içerir.Bilim gibi ‘’NASIL’’ türünden açıklamaya dayalı sorular sormaz.

**************************************************************************************

N) FELSEFENİN BİREYSEL,TOPLUMSAL VE BİLİMSEL İŞLEVLERİ(YARARLARI):

a)Birey İçin İşlevi(Yararı):

1-Kendini tanıyabilmesi
2-Farklı fikirlere açık olabilmesi
3-Ön yargılardan uzak durabilmesi
4-Yeni fikirler
5-Özgürce düşünebilmesi
4
 6-Çok yönlü bakış kazanabilmesi
7-Bilinçli bir insan olunabilmesi
8-İnsanların kendi hayatlarına yön verebilmesi
9-Olgu ve olayları akıl yoluyla çözümleyebilmesi
10-Hoşgörü kazandırması.
11-Başkalarının düşüncelerinin de doğru olabileceğini öğretir.
b)Toplum İçin İşlevi(Yararı):
1-Farklı toplulukların bir arada yaşaması
2-Toplumsal grupların birbiri hakkındaki ön yargılarının giderilmesi
3-Bilgi toplumu olması
4-İnsanların kendini özgürce ifade edebileceği bir toplum oluşturulması
5- Demokrasi bilinci kazanmış bir toplum olunması
6-Toplumların geleceğinin planlanması
7-Akla ve iradeye değer veren bir toplum olunması
8- Ortak bir kültürün oluşması
c)Bilim için İşlevi(Yararı):
1-Bilim insanları felsefe yapmışlar, filozoflar da bilimle uğraşmışlardır. Thales , Pythogoras ,Aristoteles gibi
filozoflar hem felsefe hem de bilime katkı sağlamıştır.
2- 15. yüzyılda astronomi ile başlayan ve 18. yüzyılda fizikle yüksek bir kesinliğe ulaşan doğa bilimleri, sosyal
bilimlerin de gelişmesini sağlamıştır.Bu düşünceler yeni buluşların ve bilimsel görüşlerin yolunu açmıştır.
3-Avrupa’da başlayan Sanayi Devrimi'nin oluşmasında filozofların görüşleri etkili olmuştur.
4-17.yy- 18. yüzyıl filozofları bilimsel yöntem ve rasyonel düşünme konusunda fikirler ortaya koymuşlardır.
5-Felsefenin bilimlere yol gösterici bir rolü vardır.
6-Bilimlerin gelişmesini sağlar.

**********************************************************************************************