29đàn Ghita C A Lorca

Tài Liệu Ôn Thi Group
TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Học Văn Chị Hiên 2021
Văn bản:
ĐÀN GHI-TA CỦA LORCA
Thanh Thảo
Trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, thơ ca của Thanh Thảo
muôn mang trong mình nét đẹp của sự mới lạ, hiện đại và sáng tạo. Bài thơ “ Đàn
ghita của Lorca” là tiêu biểu cho phong cách thơ ca, chủ nghĩa siêu thực, tượng trưng
của Phương Tây mà Thanh Thảo theo đuổi.
“Đàn ghi ta
làm khóc bao giấc mộng.
Tiếng nức nở những hồn
lạc lõng
thoát ra từ chiếc miệng
tròn.
Như con nhện
đàn dệt ngôi sao lớn
để xua tiếng thở dài
bập bềnh trong chiếc
thùng gỗ đen”
( “Sáu dây” – Hoàng Hưng dịch)
I. THÔNG TIN TÁC GIẢ
1. Về tác giả Thanh Thảo

T
E
N
I.
H
T
N
O
U
IE
IL
A
T
https://TaiLieuOnThi.Net

Từ khóa
- Một trí thức nhiều suy tư, trăn trở
- Có phong cách nghệ thuật độc đáo
- Phong cách thơ: Đậm chất triết luận
- Mạch suy cảm trữ tình: hướng tới vẻ đẹp tinh thần của
con người
- Khuynh hướng siêu thực, tượng trưng
- Dành mối quan tâm đến những con người có nhân cách
thanh cao nhưng số phận chịu nhiều oan khuất.
Thanh Thảo là một trong những nhà thơ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ
cứu nước, được xem là nhà thơ có nhiều nỗ lực trong việc cách tân thơ ca Việt Nam
hiện đại và cũng là người có phong cách nghệ thuật độc đáo. Thanh Thảo với tư cách
là một trí thức nhiều suy tư, trăn trở về các vấn đề xã hội và thời đại đã đem đến cho
độc giả, đóng góp vào nền thơ ca Việt Nam những tác phẩm đậm chất triết luận mang
khuynh hướng siêu thực, tượng trưng trên nền của một cấu trúc thơ linh hoạt nhằm
giải phóng cảm xúc và suy nghĩ của người đọc, mở rộng trường liên tưởng, cảm nhận
một cách tự do, phóng túng. Mạch suy cảm trữ tình trong thơ ông thường hướng tới
những vẻ đẹp tinh thần của con người mà ông thường gọi là “chất người” như lòng
nhân ái, bao dung, can đảm, trung thực, tinh thần trượng nghĩa và yêu tự do. Với giọng
điệu mang đậm cái tôi cá nhân, sáng tác của ông đã thổi vào thơ ca hiện đại những hơi
thở vô cùng mới lạ với mối quan tâm đặc biệt cho những con người sống nghĩa khí,
nhân cách ngời sáng dù cho số phận ngang trái.
T
E
N
Định nghĩa khuynh hướng siêu thực, tượng trưng:

I.
H
T
N
+ Tượng trưng: Tìm vào trạng thái tâm hồn với những linh cảm được khơi dậy từ vô
O
U
thức, cho rằng hiện tượng trong vũ trụ tồn tại như những dấu hiệu tượng trưng cho bản
IE
IL
A
T

chất huyền bí của tạo vật mà chỉ riêng nhà thơ mới có những thiên bẩm kì diệu để thâm
nhập và biểu đạt được những hình ảnh tượng trưng ấy. Thơ là một thứ “siêu cảm giác”,
không thể giải thích được. Không cần có hình tượng rõ nét, thơ được quan niệm như
một bản hoà âm hoàn hảo. Dường như có nét tương đồng giữa sinh sôi của tạo hoá với
sự sáng tạo thơ ca.
+ Siêu thực: Hướng tới một hiện thực cao hơn thực tại. Thế giới siêu thực chỉ có thể
cảm thấy trong giấc mơ, trong tiềm thức, lúc đãng trí, thần kinh suy nhược, rối loạn.
Khám phá thế giới ấy, nghệ sĩ sẽ phát hiện ra những điều sâu kín mà thiêng liêng, bí ẩn
mà chính xác trong cuộc sống con người. Đề cao yếu tố tâm linh và sự ngẫu hứng, sáng
tác thường được cấu thành bởi những dòng liên tưởng tiềm thức rời rạc, giãn cách,
không thể khắc họa được những bức tranh thực tại toàn vẹn.
Chủ nghĩa tượng trưng và chủ nghĩa siêu thực trong thơ:
● Chủ nghĩa tượng trưng là một trào lưu nghệ thuật và là một quan điểm triết học
- mỹ học xuất hiện ở Phương Tây cuối thế kỷ XIX - đầu thế kỷ XX, bao gồm
nhiều hiện tượng văn học - nghệ thuật như: thơ, kịch, tiểu thuyết, hội hoạ … Chủ
nghĩa tượng trưng quan niệm nghệ thuật không phải phản ánh thế giới thực tại,
thế giới của hiện tượng mà là một thế giới siêu tưởng, một thế giới mơ hồ của sự
tương hợp giữa ánh sáng, sắc màu, âm thanh, mùi hương và nhạc điệu. Chủ thể
tiếp nhận thơ tượng trưng cùng một lúc có thể cảm ứng tổng hòa thế giới âm
thanh, sắc màu, mùi hương bằng tất cả các giác quan tương ứng. Các nhà tượng
trưng xem thế giới hữu hình chỉ là hình ảnh, là cái bóng, là biểu trưng cho một
thế giới mà ta không thấy được. Họ quan niệm chính cái không nhìn thấy đó mới
là bản thể của thế giới. Nhà thơ nhận thức thế giới bằng trực giác, bởi chỉ có trực
giác mới nắm bắt được cái đằng sau, vô hình, mới ứng cảm được thế giới đích
thực mà ta không nhìn thấy. Họ cho rằng, nghệ thuật, muốn phản ánh thế giới
T
phải tìm ra những “hiện thực ẩn dấu” và thể hiện nó bằng các biểu trưng thẩm
E
N
I.
mỹ. Nhà thơ, cùng lúc, phân thân và hội tụ các năng lực cảm biến thế giới bên
H
T
trong và thế giới bên ngoài để bừng tỉnh trong không gian, thời gian, trong tiềm
N
O
thức, vô thức, trực giác, trực cảm, trong ấn tượng, tượng trưng... để làm nên
U
IE
IL
A
T

những “niềm kinh dị”, những vô nghĩa lý nhưng hợp lý, những khả giải và bất
khả giải trong thơ.
● Chủ nghĩa siêu thực là trào lưu văn nghệ xuất hiện vào khoảng sau chiến tranh
thế giới thứ nhất ở Pháp do Andre Breton và P.Soupault đề xướng với sự tham
gia của L.Aragon và P.Eluard. Quan điểm và thi pháp của họ chống lại sự sùng
bái các trào lưu văn học hiện thực và lãng mạn thế kỷ 19, đưa ra một phương
pháp sáng tác mà họ gọi là “lối viết tự động”, tức là ghi lại những ảo giác tự phát
theo “trạng thái của những người bị thôi miên”... nói tóm lại, là theo chủ quan
của người nghệ sĩ thoát ly mọi liên hệ với thực tế xã hội. Họ chủ trương “giải
phóng” thơ khỏi những qui cách, lề lối gò bó trước đó mà họ cho là khuôn sáo,
hàn lâm, chủ trương dùng những từ ngữ kiểu cách, kỳ lạ, âm luật và cú pháp thất
thường. Đề tài của họ là những mơ tưởng huyền ảo quái dị, là sự đau khổ nhớ
nhung quá khứ, là tình yêu. Họ cho rằng chỉ với lối sáng tác ấy người ta mới đạt
đến một hiện thực cao hơn hiện thực tầm thường hằng ngày, một “siêu hiện
thực”, chữ mà A.Breton đặt ra. (Bách khoa toàn thư Việt Nam).
2. Về Phêđêricô Gaxia Lorca (1898-1936)
Từ khóa - Nhà thơ lớn nhất Tây Ban Nha thế kỉ XX
- Cổ vũ nhân dân đấu tranh với mọi thế lực áp chế, đòi quyền
sống chính đáng
- Bị chế độ phản động cực quyền thân phát xít bắt giam và bắn
chết
- Biểu tượng chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ văn hoá dân tộc
và văn minh nhân loại
T
E
N
I.
H
T
N
Lorca (1898-1936) là một người nghệ sĩ đa tài, một trong những ngôi sao sáng chói trên
O
U
bầu trời nghệ thuật, được coi như nhà thơ lớn nhất của Tây Ban Nha thế kỉ XX - “con
IE
IL
A
T

chim họa mi của xứ sở Tây Ban Cầm”. Dù tuổi còn trẻ, nhưng trước một Tây Ban
Nha - dưới sự cai trị của chế độ độc tài- đã trở nên phản động về chính trị và già cỗi về
nghệ thuật ông đã sớm nhận ra tội ác, sự tàn độc của bè lũ phát xít, của chế độ độc tài
đã đẩy người dân Tây Ban Nha vào cảnh lầm than, thiếu thốn, tước đi quyền được tự
do, hạnh phúc, đẩy đất nước rơi vào bầu trời chính trị u ám, không lối thoát. Trước lẽ
đó, Lorca đã dùng tài năng thiên bẩm của mình cất lên tiếng hát, tiếng đàn, lời thơ ca
ngợi sự tự do, phản đối chế độ phản động, đòi công bằng cho nhân dân. Lorca đã nồng
nhiệt cổ vũ nhân dân đấu tranh với mọi thế lực áp chế, đòi quyền sống chính đáng
đồng thời cũng khởi xướng và thúc đẩy mạnh mẽ những cách tân trong lĩnh vực nghệ
thuật. Lorca cũng đã tự nguyện làm người du ca đi lang thang với cây đàn ghita hát lên
những bài ca lãng du, dùng tiếng đàn giãi bày nỗi đau buồn và niềm khát vọng yêu
thương của nhân dân. Tiếc thay, ở cái tuổi 38 (1936) ôm bao hoài bão khát khao to lớn
chưa hoàn thành thì ông đã bị chế độ phản động cực quyền thân phát xít bắt giam
và bắn chết. Cái chết thảm khốc của Lorca đã dâng lên một làn sóng phẫn nộ hết sức
mạnh mẽ trên thế giới với bè lũ Phrăngcô. Tên tuổi của Lorca trở thành biểu tượng
chống chủ nghĩa phát xít, bảo vệ văn hoá dân tộc và văn minh nhân loại.
II. THÔNG TIN TÁC PHẨM
a. Hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ “Đàn ghita của Lorca” được sáng tác vào năm 1979, rút trong tập “Khối vuông
ru-bích” (1985)
Cách ghi nhớ hoàn cảnh sáng tác chi tiết của bài thơ như sau:
● Trước đó, Thanh Thảo đã có cơ hội được đọc những bài thơ của Lorca, thậm chí
chép lại những bản dịch vào cuốn sổ tay và mang ra chiến trường nhưng chưa
hiểu rõ về nhà thơ này.
T
● Cho đến năm 1979, sau khi được nghe câu chuyện về cuộc đời và cái chết của
E
N
I.
nhà cách mạng, người nghệ sĩ chân chính Lorca, vì ngưỡng mộ nhà thơ tài hoa
H
T
Tây Ban Nha này, Thanh Thảo đã viết bài thơ “Đàn ghita của Lorca.”
N
O
U
IE
b. Mục đích sáng tác:

IL
A
T

Bài thơ được viết như một khúc tưởng niệm Lorca, làm sống dậy hình ảnh Lorca và thể
hiện sự tri âm, đồng cảm và ngưỡng vọng một người nghệ sĩ tài hoa có cốt cách anh
hùng và số phận bi thương.
c. Nhan đề và lời đề từ:
Nhan đề:
- Đàn ghita - còn gọi là Tây Ban cầm- gắn liền với đất nước Tây Ban Nha xinh đẹp và
hào phóng, rực lửa và mê đắm với những trận đấu bò và vũ điệu Flamencô, cùng gắn
liền với Phêđêricô Gaxia Lorca- một nhà thơ nhân dân, một người chiến sĩ chống phát
xít- một người nghệ sĩ đã dùng tiếng đàn ghita cất lên lời ca tranh đấu chống chủ nghĩa
phát xít vừa gắn với nền văn hoá Tây Ban Nha vừa gắn với cuộc đời và khát vọng Lorca.
Đó là biểu tượng cho tình yêu bất diệt của người nghệ sĩ này với đất nước, quê hương.
- “Đàn ghita của Lorca”: tiếng nói nghệ thuật của riêng Lorca - không thuần túy chỉ là
âm thanh, giai điệu mà còn là toàn bộ con người Lorca với tinh thần đấu tranh và khát
vọng đổi mới nghệ thuật. Trong trường hợp này, cây đàn ghita đã gắn bó và biểu hiện
tâm hồn nghệ sĩ của Lorca - tình yêu cuộc sống và khí phách kiên cường của người
chiến sĩ yêu tự do, hòa nhập trái tim mình với quần chúng nhân dân.
=> Nhan đề thâu tóm ý tưởng nghệ thuật và tư tưởng chủ đạo của tác phẩm: cảm hứng
về Lorca và cây đàn ghita - biểu trưng cho cuộc đời, sự nghiệp nghệ thuật của ông. Đó
cũng là tiếng đàn thơ, tiếng đàn tri âm, tiếng lòng đồng vọng của một tâm hồn nghệ sĩ
xúc động trước tài năng, nhân cách lớn lao phi thường.
Lời đề từ:
- Câu thơ của Lorca: “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn” được trích từ bài thơ “Ghi
nhớ” của Lorca viết không lâu trước khi mất. Bởi vậy nó được xem như câu thơ di chúc,
T
lời tiên cảm cho số phận của mình và chính là tâm nguyện của ông. Ước nguyện của
E
N
I.
Lorca gắn với cây đàn.

H
T
N
O
+ Lời đề từ thể hiện tình yêu cháy bỏng, mãnh liệt dành của Lorca dành cho đất
U
IE
nước Tây Ban Nha, cho nghệ thuật: Bởi lẽ cây đàn ghita chính là biểu tượng cho
IL
A
T

đất nước Tây Ban Nha, biểu tượng cho nền văn hóa và nghệ thuật của đất nước
này. Trong suốt tiến trình lịch sử, cây đàn ghita gắn bó với cuộc sống của con
người Tây Ban Nha.
+ Lời đề từ là lời nhắn nhủ, mong mỏi đối với thế hệ sau hãy biết vượt qua những
ảnh hưởng của Lorca để tiếp tục sáng tạo nghệ thuật, tiếp tục chặng đường cách
tân và làm giàu đẹp phong phú bản sắc văn hóa Tây Ban Nha: Nếu hiểu theo ý
nghĩa này, hình ảnh cây đàn ở đây chính là biểu trưng cho sự nghiệp sáng tạo
nghệ thuật của Lorca. Ông không muốn những gì mình làm được trở thành cái
bóng quá lớn khiến cho thế hệ đi sau không vượt qua được. Đó là nhân cách cao
đẹp, phi thường rất đáng được trân trọng của người nghệ sĩ này.
=> Lời đề từ trở thành điểm tựa cho cảm xúc, thâu tóm nội dung tư tưởng chủ đạo của
cả bài thơ. Nhờ đó, Thanh Thảo đã xây dựng thành công hình tượng người nghệ sĩ vừa
bình thường, vừa phi thường, vừa kỳ vĩ lớn lao.
Để hiểu rõ hơn về tác giả Thanh Thảo và bài thơ “Đàn ghita của Lorca", các em có
thể tham khảo bài báo dưới đây được ghi lại bởi nhà văn Bùi Việt Thắng:
Bài thơ Đàn ghita của Lorca của nhà thơ Thanh Thảo được đưa vào SGK Ngữ
văn 12, tập một, từ năm học 2008-2009. Cho đến nay Đàn ghi ta của Lor-ca vẫn được
đánh giá là một trong những tác phẩm độc đáo của văn chương đương đại Việt Nam
sau năm 1975 được đưa vào chương trình phổ thông (PTTH). Để góp phần làm cho
chương trình Ngữ văn trong nhà trường gần gũi hơn với đời sống văn chương, chúng
tôi có cuộc trò với chuyện với nhà thơ Thanh Thảo, hi vọng mở ra những khía cạnh
mới trong đường đời và đường thơ của một tác giả có tác phẩm được giảng dạy trong
nhà trường phổ thông.
T
E
N
Nhà văn Bùi Việt Thắng (thực hiện)

I.
H
T
N
O
U
IE
IL
A
T

– Nhà văn Bùi Việt Thắng (BVT): Mỗi tác phẩm văn chương đều ra đời trong một
hoàn cảnh nhất định. Nhà thơ có thể chia sẻ với bạn đọc cái tâm thế và không khí lúc
sáng tác Đàn ghi ta của Lor-ca?
– Nhà thơ Thanh Thảo (TT): Tôi viết bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca trong
một buổi chiều tình cờ nào đó của năm 1979 ở Trại sáng tác Quân khu 5 – Đà Nẵng.
Có thể tôi đã đọc thơ của Lor-ca từ mười năm trước, đã chép một số bài thơ của Lor-
ca (qua bản dịch từ tiếng Pháp của nhà thơ Hoàng Hưng) và mang theo ra chiến
trường, nhưng đúng là trước đó, tôi chưa hề viết gì về Lorca hay về thơ của ông. Tôi
chỉ đọc, và yêu thơ ông. Sau này, tôi được đọc một số thông tin về cuộc nội chiến Tây
Ban Nha và cái chết bi thương của Lor-ca. Không biết tự bao giờ, lòng ngưỡng mộ,
tình yêu thương của một người đọc với thơ Lorca trong tôi có thể chuyển thành những
rung cảm của một người sẽ viết một điều gì đó về nhà thơ mình yêu. Tôi còn nhớ,
trong hành trang thơ của tôi có không ít những tác phẩm tôi viết về những nhà thơ
khác, dù sống trước mình hơn 600 trăm năm như Nguyễn Trãi, 200 năm như Cao Bá
Quát, 150 năm như Nguyễn Đình Chiểu, hay sống xa cách đất nước mình hàng vạn
dặm như A-ra-gông, Mai-a-côp-xki, Ê-xê-nhin,…Nhưng trong số những bài thơ viết
về các nhà thơ, thì Lorca là nhà thơ tôi viết đầu tiên. Có thể sau bài thơ Đàn ghi ta
của Lor-ca, tôi đã viết được nhiều bài thơ, kể cả trường ca (Đêm trên cát – viết về
Cao Bá Quát, Trò chuyện với nhân vật của mình – viết về Nguyễn Đình Chiểu). Như
thế, với tôi, bắt đầu từ Lorca, tôi đã khơi mở được một dòng chảy của thơ mình bằng
nhiều tác phẩm viết về những nhà thơ khác.
Với Đàn ghi ta của Lor-ca, tôi tiếp tục mạch đổi mới thơ mình (so với
thơ tôi viết trong chiến tranh), và tôi cảm thấy thoải mái khi thả trôi mình trong mạch
chảy này. Chính vì thế tôi đã viết Đàn ghi ta của Lor-ca rất nhanh, một mạch, và gần
như không sửa chữa. Trong thời gian viết bài thơ, tôi cũng đã cộng tác với hai nhà
thơ Trần Kỳ Phương và Ngô Thế Oanh để cùng dịch một số bài thơ của Lor-ca, mặc
T
E
N
dù tôi chỉ tham gia dịch thơ Lorca qua bản dịch nghĩa từ tiếng Anh do nhà thơ Trần
I.
H
Kỳ Phương chuyển ngữ. Đã có một “không khí Lor-ca”, một “không gian Lor-ca”
T
N
O
với chúng tôi trong thời gian ấy. Điều đó trợ giúp cho tôi rất nhiều khi viết Đàn ghi
U
IE
IL
A
T

ta của Lor-ca.
– BVT: Bạn đọc rất yêu thích bài thơ Đàn ghi ta của Lor-ca vì nó độc đáo.
Với tư cách là “người cha tinh thần”, nhà thơ thấy đứa con của mình đẹp đẽ như thế
nào? Điều gì đã quyết định thành công của bài thơ (sự ngẫu hứng trời cho, sự ấp ủ
cảm xúc đến độ chín muồi, hay một nhân tố khách quan nào đó,…)?
– TT: Cảm ơn. Như tôi đã nói, tôi viết bài thơ này không hẳn tình cờ, nhưng
cũng không hoàn toàn cố ý. Đó cũng là cách tôi viết nhiều bài thơ khác. Cảm hứng
tức thời tạo nên động lực tức thời, và những dòng thơ gần như tự động thoát ra, dù
tôi không sáng tác theo trường phái “thơ tự động”. Nói đơn giản, thì tôi yêu bài thơ
này, như đã yêu nhiều bài thơ khác mà mình đã viết. Nhưng lại không đơn giản, vì
bài thơ này ám ảnh tôi. Có thể vì số phận bi thương và những bài thơ tuyệt đẹp của
Lor-ca. Có thể vì qua thơ Lorca, cũng như qua những hồi ký của Hê-Minh-Uê, Ê-ren-
bua, qua những bài thơ của những nhà thơ Tây Ban Nha (đã dịch ra tiếng Việt) mà
tôi yêu đất nước Tây Ban Nha, yêu những chiến sĩ dân chủ chiến đấu cho nền cộng
hòa Tây Ban Nha chống phát xít Franco. Tình yêu ấy tôi dồn vào bài thơ nhỏ này, và
tôi có cảm giác mình đã nói được lòng mình.
– BVT: Câu thơ cuối bài “li la li la li la…” vẫn thường tạo nên những cách
hiểu rất khác nhau, thậm chí có cả sự mơ hồ trong trình bày và tiếp nhận. Nhà thơ có
thể chia sẻ với bạn đọc “ý tại ngôn ngoại” của câu thơ này?
– TT: Vâng, đó trước hết là một câu thơ tượng thanh; “li la” gợi ta nhớ đến
âm thanh của đàn ghi ta khi người chơi vê ngón, nó lặp lại và kéo dài thành chuỗi “li
la li la li la”. Nó có thể là khúc dạo đầu ngẫu hứng và ngơ ngác nào đó. Nó không có
ý nghĩa mặc định. Vì thế, cảm giác mơ hồ nó gây ra là có thật. Về hình ảnh, “li la”
có thể gợi đến hoa tử đinh hương (tiếng Anh: Lilac/cây tử đinh hương, tiếng Pháp:
T
Lilas/cây hoa đinh), là loài hoa màu tím rất đẹp và rất phổ biến ở châu u, kể cả ở
E
N
Tây Ban Nha. Thơ Lorca, theo tôi cảm nhận, có một màu khá cơ bản là màu tím. Đó
I.
H
T
là “màu thơ”, nó có thể tượng trưng một mặt nào đó cho phong cách chủ đạo của
N
O
nhà thơ. Nếu câu thơ khá vu vơ “li la li la li la” lại thể hiện được cả âm và màu, thì
U
IE
IL
A
T

chắc chắn, nó nhằm thể hiện thơ Lorca rồi. Với tôi, nó mang ý nghĩa một dòng âm
thanh và màu sắc tưởng niệm. Tưởng niệm Lor-ca. Sau này, khi có dịp qua thăm châu
u, tôi được nhà văn Đặng Tiến giải thích: với người châu u, màu tím là màu tưởng
niệm, và những loài hoa có màu tím thường được đặt trên những ngôi mộ khi người
thân thăm viếng. Tôi cũng muốn đặt bài thơ nhỏ này lên ngôi mộ của nhà thơ vĩ đại
Lorca, nếu Lorca có được một ngôi mộ. Nhưng theo tôi biết, ngôi mộ Lorca bây giờ
trong nghĩa trang chỉ là mộ gió. Người ta đã không bao giờ tìm được hài cốt nhà thơ
từng là “con chim họa mi” của nền thơ Tây Ban Nha, và cũng là của nền thơ thế giới.
– BVT: SGK nhấn mạnh đến “hình ảnh thơ giàu chất tượng trưng” của bài
Đàn ghi ta của Lor-ca. Nhà thơ có thể chia sẻ nhiều hơn với bạn đọc về phẩm tính
này của bài thơ?
– TT: Thơ, bản thân nó đã mang tính tượng trưng sâu sắc. Tượng trưng như
một bản thể của thơ, và tượng trưng như một trường phái nghệ thuật thơ, điều này
chúng ta cần phân biệt. Có thể với trường phái thơ tượng trưng, phẩm tính tượng
trưng được nhấn mạnh nhiều hơn, thậm chí thành “gam chủ”. Còn với thơ nói chung,
tượng trưng vẫn luôn hiện diện, khi thì như một phẩm chất nội tại, khi thì như một thủ
pháp. Có lẽ, bài thơ của tôi vẫn thuộc “thơ ca thông thường”, nhưng ở đó, phẩm chất
tượng trưng được nhấn mạnh, một cách tự nhiên, chứ tôi không phải là nhà thơ của
trường phái thơ tượng trưng.
– BVT: Đàn ghi ta của Lor-ca được viết theo thể thơ tự do. Vậy theo nhà
thơ, đâu là yếu tố quan trọng của thơ tự do (tứ thơ, hình ảnh, nhịp điệu,..)?
– TT: Thơ tự do, hiểu như một định dạng của thơ hiện đại, gồm tất cả những
yếu tố đó: tứ thơ, hình ảnh, nhịp điệu, ít hoặc từ chối vần điệu, từ chối độ dài ngắn
của câu thơ, đôi khi khiến người đọc có cảm giác đó là văn xuôi nhưng lại không
T
phải là văn xuôi. Thơ tự do xuất hiện khi nhà thơ tự giải phóng mình khỏi niêm luật,
E
N
cũng là giải phóng khỏi những ràng buộc của quá khứ. Nhưng thơ tự do luôn luôn
I.
H
T
giữ cho mình nhịp điệu, một nhịp điệu nội tại, nhiều khi là một nhịp diệu ngầm. Nhân
N
O
đây cũng xin nói: giải phóng không có nghĩa là tiến hóa. Thơ không bao giờ tiến hóa,
U
IE
IL
A
T

từ cổ đại tới hôm nay. Nhưng có thể giải phóng. Làm khác đi. Làm thay đổi hình thức,
thay đổi nội dung. Nhưng làm khác không có nghĩa là tiến hóa. Vì thế đừng nghĩ thơ
đương đại thì hơn (hay hơn) thơ cổ đại hay thơ trung đại. Thơ hiện đại là thơ của
ngày hôm nay, vậy thôi. Khi nó có thể sống tới ngày mai, người ta lại đọc nó như bây
giờ chúng ta đọc thơ cổ đại hay trung đại. Nhân loại có thể tiến hóa, từ rìu đá tới
Ipad hay Iphone, nhưng thơ thì không. Thơ – Ipad có thể là rác ngay hôm nay hoặc
ngày mai, nhưng thơ – Rìu đá còn sống tới ngày hôm nay, là thơ.
– BVT: Đàn ghi ta của Lor-ca thường được đưa vào đề thi tốt nghiệp PTTH,
Đại học và Cao đẳng hàng năm. Nhà thơ có cảm xúc gì trước sự kiện “đứa con tinh
thần” của mình được cả xã hội quan tâm?
– TT: Tôi rất vui và rất cảm ơn. Tôi nghĩ, có thể do bài thơ này có sự tương
thích ở mức độ nào đó với chương trình sư phạm cũng đang muốn thay đổi, muốn tự
“giải phóng” mình khỏi những “niêm luật” lâu nay vẫn ràng buộc nền giáo dục
chúng ta nói chung, và chương trình văn học trong sách giáo khoa nói riêng. Khi mới
xuất hiện trong SGK Ngữ văn 12, thoạt đầu bài thơ này đã bị phản ứng khá mạnh.
Điều đó cũng phản ánh khá chính xác tình trạng nền giáo dục phổ thông của chúng
ta. Nhưng rồi với thời gian, nó đã được tiếp nhận, cũng khá chân thành. Điều đó cũng
phản ánh, nếu tôi không nhầm, sự thay đổi “tư duy” của nền giáo dục chúng ta.
– BVT: Tình yêu văn chương đến với nhà thơ tương lai từ khi nào? Ký ức
của nhà thơ về tuổi thơ…?
– TT: Tôi mê đọc sách từ khá sớm. Ngay từ khi còn nhỏ, ở quê, thời kháng
chiến chống Pháp rất nghèo khổ và thiếu thốn, nhất là thiếu sách, tôi đã đọc bất cứ
quyển sách tình cờ nào rơi vào tay (cũng chưa đếm được trên một bàn tay). Khi tập
kết và đi học ở Trung Quốc bắt đầu từ lớp một, tôi đã ngấu nghiến đọc những tác
T
phẩm văn học kinh điển của Trung Quốc như Thủy Hử, Tam Quốc, Đông Chu Liệt
E
N
Quốc,…Trong đó tôi mê nhất là Thủy Hử. Đó là quyển sách đã góp phần làm nên tính
I.
H
T
cách của tôi, từ khi tôi mới 9, 10 tuổi. Bạn có biết vì sao bây giờ tôi vẫn căn ghét sự
N
O
cường quyền và tàn bạo ở Trung Quốc, và không chỉ ở Trung Quốc không? Chính là
U
IE
IL
A
T

nhờ đọc Thủy Hử. Vì sao tôi yêu những người khởi nghĩa, những người dấn thân,
những người nông dân trọng nghĩa khinh tài không? Chính là nhờ đọc Thủy Hử. Từ
đầu năm cấp hai, tôi đã được đọc Những người khốn khổ. Và từ đầu năm cấp ba,
được đọc hầu như tất cả những tác phẩm của L. Tôn – xtôi, Hê – Minh- Uê, và những
tác phẩm của các nhà văn Nga, nhà văn Xô-viết được dịch ra tiếng Việt. Và khi học
đại học, tôi bắt đầu được đọc Đôt-xtôi-ép-xki, hồi đó tác phẩm của nhà văn này vẫn
chưa được phổ biến ở miền Bắc. Còn khi ở chiến trường Nam Bộ, tôi mới có điều kiện
đọc được những tác phẩm của rất nhiều nhà văn nhà thơ lớn trên thế giới được chuyển
ngữ bởi các dịch giả Sài Gòn. Đó có thể nói là thời “hoàng kim” trong văn hóa đọc
của tôi. Dĩ nhiên, hồi nhỏ tôi đã đọc Dế mèn phiêu lưu ký của Tô Hoài, cũng như
Không gia đình của Hec-tô Ma-lot, những tác phẩm tuyệt vời. Thời học phổ thông và
đại học, rồi mãi sau này, tôi vẫn là “con mọt sách”. Tôi nghĩ, nếu không thành nhà
thơ, mình vẫn là người mê đọc sách, và có duyên nợ với sách văn học.
– BVT: Hiện nay, nếu vẫn còn nhiều học sinh, sinh viên yêu thơ và có ham
muốn sáng tác thơ, thì cần phải làm gì? Từ kinh nghiệm bản thân, nhà thơ có thể chia
sẻ, “truyền lửa” để họ trở thành thi sĩ trong tương lai?
– TT: Trước hết, cần phải đọc thơ, đọc văn học. Đọc thơ Việt Nam, và cũng
đọc các tác phẩm văn học ngoài thơ. Sáng tác là cả quá trình “ủ mầm”, có thể lâu
hay mau, nhưng tuyệt đối không vội vã. Đừng “ăn non” ở bất cứ lĩnh vực gì, nhất là
thơ. Chỉ làm thơ khi mình không thể nói lên cảm xúc hay cảm giác của mình bằng bất
cứ phương tiện gì khác. Phải coi thơ là cái đến với ta đầu tiên và còn lại sau cùng.
Nhưng để thành nhà thơ chuyên nghiệp, để có thể gắn bó suốt đời với thơ thì lại cần
một thứ khác: đó là tài năng. Không có tài năng thơ, thì cũng chỉ làm thơ cho vui thôi,
dù “thơ cho vui’ rất cần trong cuộc sống con người. Nó có thể giải tỏa cho con người
bao nhiêu nặng nề, đồng hành với con người qua bao nhiêu trạng huống của cuộc
đời.
T
E
N
I.
– BVT: Sang năm 2014, ngành giáo dục Việt Nam đang bước vào đổi mới
H
T
N
căn bản và toàn diện. Nhà thơ có thể chia sẻ và gửi gắm tới các thầy giáo, cô giáo và
O
U
IE
IL
A
T

các em học sinh yêu môn Văn những tâm nguyện của mình về một tương lai của văn
chương, nói chung, và nền thơ dân tộc nói riêng?
– TT: Tôi chỉ biết chúc cho Thơ ca trở nên gần gũi, thân thiết hơn với số
phận con người. Một nền thơ có số phận là một nền thơ sống, và có ích cho con người.
Trong quá khứ, thơ Việt luôn là một nền thơ có số phận và đồng hành cùng đất nước,
cùng dân tộc Việt. Bây giờ, và cho tới tương lai, thơ Việt vẫn phải là như vậy, nếu nó
muốn sống trong lòng người đọc. Trước nhất là người đọc Việt.
Hà Nội, tháng 1 năm 2014
(Nguồn: Bài đã đăng trên tạp chí Văn học và tuổi trẻ, số tháng 2 năm 2014. Bản
điện tử đăng trên Phê bình văn học do tác giả gửi.Copyright © 2012-2014 – PHÊ
BÌNH VĂN HỌC)
Nhận xét về tác giả và tác phẩm:

1. Là một nhà thơ có một giọng điệu thơ "lạ" ngay từ những ngày đầu cầm bút, sau
những thành công ban đầu, Thanh Thảo không "chững lại” mà luôn tự vượt lên mình.
Là một người say mê nghiên cứu các lý thuyết, các trào lưu văn học hiện đại phương
Tây kết hợp với thực tiễn sáng tác của mình, Thanh Thảo đã có những quan niệm thơ
đáng để ta ghi nhận. (tapchisonghuong.com.vn)
2. “Bài thơ đã để lại ám ảnh sâu sắc trong lòng người đọc về cái chết kinh hoàng của
Lorca. Tuy nhiên ấn tượng sau cùng không phải là cái thảm khốc mà chính là sự bất tử
của người nghệ sĩ Lorca”.
3. “Thanh Thảo là ông vua của trường ca” - Chu Văn Sơn
4. “Dường như không thể phân biệt được cuộc đời của Lorca với thơ ông bởi chúng
T
E
N
quện chặt vào nhau và thơ Lorca chính là cuộc đời ông, đúng đến từng câu, từng giây
I.
H
phút một.” (Thanh Thảo)

T
N
O
U
IE
IL
A
T

5. Trong sâu thẳm tâm hồn Thanh Thảo, âm nhạc đã tràn đầy và cất cánh vang ngân
ngay cả khi Thanh Thảo không cố tình khảm nhạc vào thơ. (Th.s Nguyễn Thanh Tuấn)
6. Những quan niệm của Thanh Thảo về thơ, các em có thể đọc bài tham khảo dưới đây
chị sưu tầm từ nguồn “Tạp chí sông Hương”
Mỗi bài viết của anh đều in đậm cá tính riêng của anh. Trong bài viết như một lời bạt ở
cuối cuốn tiểu luận - phê bình "Ngón thứ sáu của bàn tay", nhà thơ Nguyễn Đỗ cho
rằng: "Điều mà Thanh Thảo có được trong tập sách này - cái thành công nhất - chính là
anh đã được sáng tác, anh viết tiểu luận như là một hối thúc bên trong, giống khi làm
thơ" [tr.63].
Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ đề cập đến những quan điểm chính của anh
được thể hiện trong các bài viết phê bình - tiểu luận, xin tạm gác lại phần quan điểm
của anh được thể hiện rất phong phú và đa dạng trong Trường ca và thơ anh, đặc biệt là
ba Trường ca: "Đêm trên cát" viết về nhà thơ Cao Bá Quát, "Trò chuyện với nhân vật
của mình" viết về nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu và "Khối vuông ru bích" với quan niệm
"ru bích là cấu trúc của thơ".
Quan niệm thơ được Thanh Thảo phát biểu khá đa dạng độc đáo theo cách cảm, cách
nghĩ, cách nói riêng của mình: "Thơ là cái lặng lẽ của con hổ. Ngay con hổ cũng có lúc
giật mình vì một tiếng lá rụng. Thơ đi giữa can trường và hoảng hốt, đi giữa cái liều và
nỗi sợ... Thơ là con dao găm "Tôi ném vào khoảng trống" (Văn Cao), nhưng người bị
thương lại chính là tôi" [Ngón thứ sáu của bàn tay, tr. 5]. Chỗ khác Thanh Thảo phát
biểu: "Thơ là chữ nghĩa cũng không là chữ nghĩa, là ý thức mà không phải ý thức, là
vô thức mà không hẳn vô thức. Thơ đúng nghĩa là sự bộc lộ tận cùng của nhà thơ" [Sự
đồng cảm trong phê bình thơ, tr.66].
T
E
N
I.
Về bản chất của thơ, Thanh Thảo quan niệm: “Bản chất của thơ là thơ ngây, là bất
H
T
thường, là xuất kỳ bất ý" [Văn Cao và năm 2000-tr.76], "là tiếng nói của tâm linh, tiếng
N
O
U
nói của sự chiêm nghiệm nhiều khi là cả đời người, của nhiều đời người". Những tập
IE
IL
A
T

thơ có giá trị thực sự, chúng có thể là "Kinh thánh của tâm hồn", là thứ "không thể mua
và không thể bán. nhưng lại không thể thiếu cho con người" [Mười năm cõng thơ leo
núi, tr.63]. Nhưng "Thơ khác kinh cầu. Nó không tạo ra những cơn mê tập thể. Nó
không ru rín" mà nó mê hoặc con người bằng "sự thức tỉnh". "Thơ chỉ dành cho từng
người một. Và khi một người đọc thơ cho mình, là người ấy đã đồng hiện với một giáo
đường. Vì vậy, có thể coi một người đọc thơ như nghìn người đọc kinh" [Tản mạn về
thơ. Tr.79].
Về chức năng giáo dục của thơ, Thanh Thảo có một quan niệm khá mới lạ: "thơ có ích
không chỉ vì thơ giáo huấn ai, giáo dục ai, cải tạo ai, mà vì thơ thức tỉnh con người trước
cái "trăm năm", thơ đặt con người đối diện với nghìn năm, thơ cho con người một thoáng
nhìn lại chính mình một cách bình thản" [Tản mạn về thơ, tr.80]. Chỗ khác, anh thổ lộ:
"Thơ đích thực không nhằm giáo dục ai, cải tạo ai, nhưng nó lại giúp thanh lọc tâm hồn
con người". Thơ còn là "đôi nạn" giúp người tàn tật "đứng dậy, bước đến với mọi người,
là đôi bàn tay chìa ra với mọi người", vâng, chính là thơ, và đôi bàn tay thơ "như đôi lá
xanh dung dị, gần gũi" [Lửa xanh thầm cháy mãi không nguôi, tr.12].
Về sức sống của thơ trong cơ chế thị trường hiện nay, Thanh Thảo khẳng định: Nó "vẫn
là thứ dây leo khó bảo mà những lưỡi rìu thực dụng chặt đứt chỗ này nó lại mọc lên chỗ
khác" [Hướng tới Nobel hay Nobell? Tr.89]. Nhân bàn về sự "bền lòng" của Đường thi,
Thanh Thảo đã khái quát về sức sống vĩnh cửu của thơ. Từ chỗ so sánh: thơ Đường "có
tuổi thọ hơn cả tuổi thọ của Tề Thiên Đại Thánh, dầu nó không hề được ăn đào tiên",
anh bắc cầu dòng suy tưởng của mình sang: cái mà thơ "được ăn chỉ là nỗi đau đớn, tủi
nhục, là tình yêu vô hạn của con người. Và ánh trăng, và hoa, và cây cỏ. Cái nó ăn, là
cảm giác. Cái cảm giác của một con người như một vũ trụ và của cả vũ trụ như một con
người, như một hạt cát, như cái chớp mắt của thời gian". "Thơ có trước Thiên Chúa
giáo, có trước Phật giáo, có trước Hồi giáo. Nhưng cho đến thời đại hiện này, thơ vẫn
sống mà không có tín đồ" [Tản mạn về thơ, tr.79].
T
E
N
Về mối quan hệ giữa người đọc, dân tộc và thơ, Thanh Thảo có một cái nhìn khá nhất
I.
H
T
quán: Thơ "phải được đồng bào mình chấp nhận, dù không phải là toàn bộ, trước khi có
N
O
thể được thế giới công nhận... Bởi không gì hạnh phúc cho bằng được đồng bào mình
U
IE
IL
A
T

đồng cảm mến yêu" [Hướng tới Nobel hay Nobell? Tr.90]. "Người làm thơ ngày thường
cũng nói nhỏ, họ chỉ nói to hơn trong thơ". Họ "nói về những dự cảm", "hướng đến một
cộng đồng, một dân tộc, một đất nước, nó hướng đến Con Người, đến toàn nhân loại"
nhưng "thơ vốn âm thầm, tìm được một người tri âm đã mừng hết lớn, đâu dám ước ao
mê hoặc được hàng vạn hàng triệu người" [Có một dòng sông 80 tuổi, tr.139].
Về quan hệ giữa thơ và cuộc sống, đặc biệt là hiện thực chiến tranh, là người nằm ngay
trong cuộc chiến, anh tâm sự: "Chiến tranh là một trải nghiệm khốc liệt" không ai mong
muốn, "nhưng rồi khi phải đối đầu với nó, phải ngập chìm trong nó, và may mắn cuối
cùng thoát ra khỏi nó". Lúc đó, "người ta có thể coi những bài thơ rất bình thường mình
viết được trong chiến tranh như những vắt cơm đã nuôi mình khi đói, như hớp nước
cuối cùng trong bi-đông mà mình sẻ chia với đồng đội, lại như một ân sủng mà mình
nhận được" (Về thế hệ những nhà thơ chống Mỹ, tr.4).
Thanh Thảo cũng quan niệm: nói đến thơ là nói đến sự sáng tạo, nhưng cách nói của
anh cũng độc đáo như thơ anh: "Hơn ai hết, người làm thơ phải là người bình tĩnh khi
buông dây câu về vô định mong giật được con -cá - bặt - tăm...Nghĩa là khi làm thơ,
nhà thơ biết mình sống trong lòng sự sáng tạo. Đó là niềm tự hào và điều an ủi lớn nhất
đối với một nhà thơ" (Hướng tới Nobel hay Nobel? tr.90). Thách thức của thơ mà cũng
là sự quyến rũ của thơ là: "Thơ chẳng ai giống ai, chẳng ai mong muốn giống ai, và
không có lối đi nào chung cho hai nhà thơ cả" ( Mười năm cõng thơ leo núi, tr.66).
Bàn về thi pháp, Thanh Thảo bắt đầu bằng sự liên tưởng từ bóng đá (mà tên tuổi anh
xuất hiện thường xuyên với cách bình luận rất riêng): dấu ấn thi pháp của từng nhà thơ
chính là những "cú sút" từ ngữ trong thơ, "sút lọt" vào "khung thành ẩn hiện của thơ".
Thi pháp của một nhà thơ "được coi như một thứ kĩ thuật đi bóng, dắt bóng", chỉ khác
là "khung thành trong bóng đá luôn hiện rõ trước mắt cầu thủ, còn "khung thành" trong
thơ lại lúc ẩn lúc hiện, và người là thơ chẳng biết khi nào thì đưa được ngôn từ vào đúng
T
dòng thơ, vào "lọt" bài thơ. Những "cú sút" từ ngữ trong thơ mang nặng dấu ấn thi pháp
E
N
của từng nhà thơ" ("Thời máu xanh" và số phận người lính, tr.124-125).
I.
H
T
N
Về ngôn ngữ, hình tượng, biểu tượng thơ, Thanh Thảo quan niệm: chớ nên tưởng rằng
O
U
"ngôn ngữ thơ là làm phong phú ngôn ngữ con người", mà "nó chỉ chắt lọc tinh túy của
IE
IL
A
T

ngôn ngữ con người". cũng đừng nghĩ rằng: những hình ảnh,những biểu tượng thơ chỉ
có kích thích trí tưởng tượng của con người, mà "nó còn khiến con người vững tin rằng
ngoài những hình ảnh thế giới mà mình thấy được, cảm nhận được còn những hình ảnh
mà mình chưa thấy nhưng sẽ thấy, chưa cảm được nhưng sẽ cảm được. Có những giấc
mơ mình sẽ mơ, và có những cuộc đời mình sẽ sống cùng với cuộc đời chính mình đang
sống" (Tản mạn về thơ, tr.81).
Có người phỏng vấn hỏi rằng: "Có cảm giác anh đã bắt kịp một chân sang thơ hiện đại-
điều rất khó đối với một thế hệ thơ thời chiến?", Thanh thảo bộc bạch: "Thực ra, nhà
thơ cách tân không phải lúc nào cũng chăm chăm làm cho mình quái lạ đi. Làm thơ phải
cực kỳ đơn giản, làm mà như không ấy" [Tôi hối hả quét dọn con người mình, tr.88].
Anh quan niệm: Tư duy thơ hiện đại là kiểu tư duy có bước nhảy cấu tứ thơ đầy khoảng
lặng tạo nên rất nhiều "không gian rỗng" trong thơ: "Chính ở khoảng giữa của những
câu thơ độc lập tương đối, đã ẩn hiện cái không gian rỗng của bài thơ, là cái thoạt nhìn,
mới đọc cứ ngỡ như không thấy gì, không nói lên điều gì. Cái kỳ lạ của thơ là ở đó: chữ
nương tựa vào không - chữ, chỗ dày rậm cậy nhờ chỗ trắng trong, không - gian - đặc
được cấu trúc lên nhờ không - gian - rỗng". Anh cho rằng: khác với thơ cổ điển, thơ
hiện đại "không nhằm vào từng câu thơ" mà nhằm vào "từng mảng thơ", "những mảng
tối, mảng sáng trong bài thơ đan xen nhau, những mảng có nghĩa và vô nghĩa đan xen
nhau… buộc tiềm thức, vô thức của ta phải làm việc, buộc ta phải ngụp lặn xuống lòng
nước tối, ngụp lặn vào chính những giấc mơ của ta" [Tản mạn về thơ, tr. 80-81]. Chính
cái "lòng nước tối", "những giấc mơ" ấy đã tạo nên độ mờ nhòe nghĩa lý câu thơ của
Thanh Thảo. Anh rất tâm đắc với "Lý thuyết phân tích tinh thần" của Erich Fromm:
"Tuyệt đại đa số các giấc mơ có một đặc trưng chung: chúng không tuân theo quy luật
logic đã chi phối lộ trình tư duy khi chúng ta thức tỉnh; ở đây phạm trù thời gian, không
gian bị coi thường" [Ngôn ngữ bị lãng quên, tr.11].
T
E
N
Đánh giá sự vận động của thơ Việt Nam những năm cuối thế kỷ XX, Thanh Thảo nhận
I.
H
T
xét: "Mười năm thơ Việt cuối thế kỷ là mười năm có những chuyển động ngầm, như
N
O
những khối sóng dưới lòng sông sâu, những chuyển động có một bề nổi hòa hoãn, nhưng
U
IE
IL
A
T

một bề chìm quyết liệt, nhiều lúc không khoan nhượng" [Mười năm cõng thơ leo núi,
tr.64)]. Trong bài phát biểu có tựa đề "Thơ mãi mãi là bí mật" (mà sắp tới nó sẽ trở
thành đầu đề một tập phê bình - tiểu luận dày hơn 400 trang đang chuẩn bị xuất bản) tại
Liên hoan thơ quốc tế ở Pháp (11/2003), xuất phát từ “một ánh nắng vàng hoe” của
Maiacopxki, Thanh Thảo nhận định: "Ánh nắng ấy là thơ, mà sự bí ẩn của nó không
chia đều cho tất cả mọi người , trong tất cả mọi thời điểm của cuộc đời. Nó có thể đến
với người này, lúc này, với người khác, lúc khác. Bất chợt hiện và bất chợt tan... Thơ
không từ chối bất cứ cái gì, nhưng thơ khao khát sự bí ẩn".
Chính quan niệm "Thơ mãi mãi là bí mật" nên cả cuộc đời thơ của mình, Thanh Thảo,
từ trước đến sau, vẫn cứ khư khư giữ mãi cái khoảng lặng bí mật ấy. Vì thế, người ta
bảo thơ Thanh Thảo quá khó hiểu cũng có cái lý của nó. Gần đây nhất, trong bài trả lời
phỏng có tựa đề "Thơ chẳng là gì nhưng cũng có thể là tất cả", Thanh Thảo tóm lại quan
niệm thơ của mình: "Quan niệm của tôi về thơ vẫn thế, chẳng có gì mới hoặc cũ hơn".
Có thể có người "thay đổi hẳn quan niệm của mình" hoặc "ngộ" được thơ sau khi đọc
một bài thơ. Nhưng cũng có người chỉ để "khẳng định thêm những điều mình đã nghĩ".
Còn theo anh, "thơ phải hiện đại, bởi chúng ta đang sống thời hiện đại nhưng muôn đời,
thơ vẫn là chuyện rút ruột rút gan mình ra mà thôi" [tr.82-83].
Khi được hỏi về sự ảnh hưởng của phương Tây trong quá trình hiện đại hóa thơ ca Việt
Nam, Thanh Thảo trả lời rất đơn giản: "tính hiện đại" không phải do "những kĩ thuật
thơ phương Tây" mang đến, "mà còn đến từ sự phối hợp tự nhiên và bất ngờ của thơ
phương Tây với khả năng dồn nén, tích chứa, u mặc, phẳng lặng mà sâu thẳm của thơ
phương Đông, của tâm hồn thơ Việt. Và cái chính là phải qua ngôn ngữ riêng biệt của
từng nhà thơ" [Thơ chẳng là gì nhưng cũng có thể là tất cả, tr.83].
Về cái đẹp trong thơ, đặc biệt là thơ hiện đại, anh cho rằng: đây là vấn đề không đơn
T
E
giản, nhưng anh khẳng định: "Cái đẹp của thơ bây giờ phải khác thôi...có thể
N
I.
H
"tục"(vulgarism), có thể "bẩn" (dirty) mà vẫn đẹp đấy. Bởi chỉ có Đức Mẹ Đồng Trinh
T
N
mới sinh con mà hoàn toàn sạch sẽ, tinh khiết thôi. Các cuộc sinh nở bình thường khác,
O
U
những cuộc sinh nở của con người, đều có phần "vulgarism" và "dirty". Thơ cũng vậy
IE
IL
A
T

thôi. Có điều, cái cuối cùng là "đứa con", là "bài thơ" như một sản phẩm tự nhiên, sống"
[Thơ chẳng là gì nhưng cũng có thể là tất cả, tr.85].
Là một nhà thơ có một giọng điệu thơ "lạ" ngay từ những ngày đầu cầm bút, sau những
thành công ban đầu, Thanh Thảo không "chững lại” mà luôn tự vượt lên mình. Là một
người say mê nghiên cứu các lý thuyết, các trào lưu văn học hiện đại phương Tây kết
hợp với thực tiễn sáng tác của mình, Thanh Thảo đã có những quan niệm thơ đáng để
ta ghi nhận.
Tháng 12/2004
M.B.A
(Nguồn: TCSH số 191 - 01 - 2005)
III. NỘI DUNG TÁC PHẨM
Bố cục phân tích:
1 6 câu thơ đầu: Hình ảnh Lorca trong khung cảnh chính trị, văn hóa, nghệ
thuật Tây Ban Nha.
2 12 câu thơ tiếp: Cái chết đầy bi phẫn của Lorca và sự dở dang của khát
vọng cách tân nghệ thuật.
3 13 câu thơ tiếp: Niềm xót thương Lorca và những cách tân nghệ thuật của
T
ông không ai tiếp tục, niềm tin vào sự bất tử, tài năng nhân cách Lorca.
E
N
I.
Hành trình giải thoát và giã từ mọi hệ lụy trần gian.

H
T
N
O
U
IE
IL
A
T

1. 6 câu thơ đầu: Hình ảnh Lorca trong khung cảnh chính trị, văn hóa, nghệ
thuật Tây Ban Nha.
Kiến thức khái quát
Câu Nội dung
1 - Tác giả đã vẽ lên hình tượng một người nghệ sĩ Lorca với cây
đàn, tiếng đàn tan ra và long lanh như bọt nước “những tiếng đàn
bọt nước”
=> Hình ảnh như dự báo về số phận mong manh ngắn ngủi của nhà thơ
thiên tài trong xã hội cũ Tây Ban Nha
2 - Hình ảnh áo choàng đỏ gắt gợi liên tưởng đến khung cảnh của
một đấu trường với những đấu sĩ nổi tiếng dũng cảm ở Tây Ban
Nha.
- Mượn hình ảnh của cuộc cuộc chiến ấy, Thanh Thảo muốn khắc
họa cuộc chiến đấu giữa khát vọng dân chủ của Lorca với nền
chính trị độc tài, giữa khát vọng cách tân nghệ thuật của người
nghệ sĩ với tư tưởng nghệ thuật già nua bảo thủ.
- Trong cuộc chiến Lorca hiện lên như một người anh hùng chiến
đấu dũng cảm cho khát vọng chung của nhân dân, dân tộc.
3 - Chuỗi hợp âm “li-la li-la li-la” cùng với hình ảnh “những tiếng
đàn bọt nước” cho thấy người nghệ sĩ Lorca đang bay bổng với
những giai điệu miên man, bất tận cùng tâm thế tự do, thả hồn
cùng những làn gió mát rượi trên thảo nguyên xứ Tây Ban Cầm.
- Đó là một hình tượng đẹp và cao cả của người nghệ sĩ tự do, lãng
mạn đang cất lên những giai điệu hùng tráng. Chuỗi âm thanh
T
đồng thời tạo cho bài thơ có mở đầu mang âm hưởng của một
E
N
I.
khúc ca vừa da diết vừa hùng tráng. Tính nhạc của thi phẩm cũng
H
T
khơi nguồn từ đó.

N
O
U
IE
IL
A
T

4-5-6 - Ba dòng thơ sau lại vẽ ra một Lorca khác, một Lorca đơn độc, mệt
mỏi, “chếnh choáng”, “mỏi mòn”. Người kỵ sĩ đã đấu tranh bền
bỉ cho những khát vọng nghệ thuật cao đẹp, dù có những thời
điểm trong cuộc chiến ấy, con người tự do và đầy khát vọng cách
tân cũng cảm thấy lẻ loi, cô đơn.
Nhận xét Sáu dòng thơ đầu tiên đã trở thành khúc tiền tấu của bản độc tấu ghi-
ta mang tên Lorca. Những giai điệu đầu tiên vút lên thật mạnh mẽ,
hào hùng, lại có những khoảnh khắc như lắng xuống, day dứt, mong
manh.
Phân tích chi tiết:

Mở đầu bài thơ, với thể thơ tự do, không viết hoa đầu dòng, Thanh Thảo khiến người
đọc tò mò về cách viết giàu sức gợi như thế này:
“những tiếng đàn bọt nước
Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt
li-la li-la li-la
đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn”
Bằng nhịp thơ nhẹ nhàng, dàn trải nhưng giàu sức gợi, sức tả, Thanh Thảo dẫn người
đọc mường tượng đến đất nước Tây Ban Nha xinh đẹp với tiếng đàn ghita đắm say,
những trận đấu bò tót hào hùng, những mảnh đất thảo nguyên mênh mông và lãng mạn.
Khổ thơ đầu gồm sáu câu, tập trung khắc họa chân dung của Lorca - người nghệ sĩ tự
do và cô đơn. Khúc tiền tấu đã được cất lên với hình ảnh của tiếng đàn, tiếng đàn của
biết bao nhiêu năm trước – tiếng đàn của bây giờ - tiếng đàn của Lorca – tiếng đàn đồng
vọng, tri âm của nhà thơ Thanh Thảo:
T
E
“những tiếng đàn bọt nước”

N
I.
H
Hình ảnh đầu tiên đến với người đọc đó là hình ảnh tiếng đàn, ta đang cảm nhận những
T
N
tiếng thơ bằng thính giác, bất ngờ có một “cú chuyển đổi cảm giác” ngoạn mục sang thị
O
U
giác. Hình ảnh của những tiếng đàn như đang tan ra, vỡ ra thành từng mảnh nhỏ, có
IE
IL
A
T

cảm giác như tiếng đàn đang tan thành những bọt nước bắn lên tung tóe, được tạo bởi
một kết hợp âm thanh đã gợi ấn tượng về sự trong trẻo, mong manh, dễ vỡ của tiếng
đàn hay cũng chính là nhân cách và số phận của người nghệ sĩ thiên tài trong xã hội cũ
Tây Ban Nha trước các thế lực bạo tàn . Những bọt nước trắng xóa, đẹp bao nhiêu thì
cũng mong manh dễ vỡ bấy nhiêu, chẳng khác nào sự so sánh trùng phức với cuộc đời
của những người nghệ sĩ tài hoa yểu mệnh như Lorca. Cả cuộc đời đi tìm cái đẹp, nhưng
rồi phải đánh đổi bằng cả mạng sống của mình.
Trên cái nền rộng lớn của văn hóa, xã hội Tây Ban Nha, hình ảnh người nghệ sĩ được
hiện lên trong bối cảnh chính trị đầy phức tạp và căng thẳng, cũng là phông nền của văn
hóa xứ sở Tây Ban Cầm lúc bấy giờ:
“Tây Ban Nha áo choàng đỏ gắt”
Hình ảnh “áo choàng đỏ” là hình ảnh tiếp theo được Thanh Thảo đưa vào trong tiếng
thơ – khúc tiền tấu – bản độc tấu về Lorca của mình. Hình ảnh “áo choàng đỏ” gợi cho
người đọc rất nhiều những liên tưởng khác nhau. Đó có thể là gợi liên tưởng về màu
của yên ngựa, màu của hoa lila, hay gợi đến khung cảnh của một đấu trường với những
đấu sĩ bò tót nổi tiếng dũng cảm ở Tây Ban Nha. Ở nơi đấu trường ấy, đấu sĩ thể hiện
tài năng và dũng khí của mình trong bối cảnh khắc nghiệt nhất và cận kề cái chết. Nói
cách khác, tài năng và khí phách của đấu sĩ được tạc trên lưỡi hái của tử thần. Mượn
hình ảnh của cuộc chiến ấy, Thanh Thảo muốn khắc họa cuộc chiến đấu giữa khát vọng
dân chủ của Lorca với nền chính trị độc tài, giữa một bên là khát vọng cách tân nghệ
thuật của người nghệ sĩ còn bên kia là tư tưởng nghệ thuật già nua bảo thủ. Trong cuộc
chiến, Lorca hiện lên như một người anh hùng chiến đấu dũng cảm cho khát vọng chung
của nhân dân, dân tộc. Màu đỏ ở đây không phải là màu đỏ thông thường mà được nhà
thơ sử dụng đi kèm với một tính từ đó là tính từ “gắt” – “đỏ gắt”. Màu đỏ của sự dũng
cảm, của sự quyết liệt, của sự chính trực, màu đỏ của ngọn lửa đấu tranh. Do đó, “áo
choàng đỏ gắt” vừa gợi được cái khí chất ngang tàng của người nghệ sĩ yêu tự do, lại
cũng vừa gợi được tính chất gay gắt, khốc liệt của cuộc đấu tranh giữa ánh sáng và bóng
T
E
tối, giữa chính và tà trong nền chính trị và nền nghệ thuật đương đại ở Tây Ban Nha.
N
I.
H
Và ở cuộc đấu này, Lorca nổi bật lên trên cái phông văn hóa đặc trưng như một kị sĩ lẻ
T
N
loi, một nghệ sĩ tự do mà cô đơn. Màu đỏ gắt ở câu thơ này, cũng phần nào thể hiện cho
O
U
IE
IL
A
T

bối cảnh chính trị căng thẳng của đất nước Tây Ban Nha trong thời điểm nhạy cảm lúc
bấy giờ.
Chuỗi hợp âm “li-la li-la li-la” cho thấy người nghệ sĩ Lorca đang bay bổng với những
giai điệu miên man, bất tận cùng tâm thế tự do, thả hồn cùng những làn gió mát rượi
trên thảo nguyên xứ Tây Ban Nha. Đó là một hình tượng đẹp và cao cả của người nghệ
sĩ tự do, lãng mạn đang cất lên những giai điệu hùng tráng. Chuỗi âm thanh đồng thời
tạo cho bài thơ có mở đầu mang âm hưởng của một khúc ca vừa da diết vừa hùng tráng.
Tính nhạc của thi phẩm cũng khơi nguồn từ đó. Và hình ảnh người nghệ sĩ ấy lại tiếp
tục được Thanh thảo phác họa bằng những cung đàn tiếp theo trong bản độc tấu của
mình:
“đi lang thang về miền đơn độc
với vầng trăng chếnh choáng
trên yên ngựa mỏi mòn”
Một loạt những tính từ chỉ trạng thái đã được sử dụng trong ba câu thơ này: “đơn độc,
chếnh choáng, mỏi mòn”. Ta chợt mường tượng ra hình ảnh về một người kỵ sĩ lãng du
trên những thảo nguyên mênh mông đi về miền đơn độc, thật giống với hình ảnh của
Lorca khi cũng phải một mình chống lại chủ nghĩa phát xít và nền nghệ thuật bảo thủ,
cằn cỗi, già nua. Người nghệ sĩ ấy chỉ có thể dùng tiếng đàn, lời hát, để diễn tả những
nỗi đau đớn, day dứt và băn khoăn trong lòng của mình. Ta thấy được cả sự cô đơn, mệt
mỏi, nhưng vẫn mang phong thái tự do, phóng khoáng của người nghệ sĩ trên bước
đường thực hiện lý tưởng. Trên bầu trời cao, là ánh trăng “chếnh choáng” cùng cơn say
bất tận. Người nghệ sĩ ấy, người du ca ấy đang đi về đâu trên chặng đường đấu tranh lại
với chế độ độc tài phát xít Franco tàn nhẫn, độc ác.
“trong xa thẳm cô liêu
đi qua đồng, đi qua gió
con ngựa đen, vầng trăng đỏ…”
Lorca – người nghệ sĩ của thảo nguyên, của đồng nội, đắm đuối trong không gian núi
T
E
đồi Gra-na-đa, chuếnh choáng cùng vầng trăng, yên ngựa, đồng cỏ. Lorca vốn dĩ chỉ là
N
I.
H
một người nghệ sĩ hát rong, đang hòa cùng thiên nhiên để nói lên lòng mình. Lorca chưa
T
N
bao giờ dừng bước, người vẫn tiến về phía trước dẫu con đường còn nhiều gập ghềnh
O
U
IE
IL
A
T

khó khăn đang chờ, và ở trên cao có vầng trăng chứng cho lý tưởng tốt đẹp của người
nghệ sĩ.
Sáu dòng thơ đầu này đã trở thành khúc tiền tấu của bản độc tấu ghi-ta mang tên Lorca.
Những giai điệu đầu tiên vút lên thật mạnh mẽ, hào hùng, lại có những khoảnh khắc
như lắng xuống, thanh âm hào sảng xen lẫn với những phút giây say đắm, day dứt, mong
manh.
2. 12 câu thơ tiếp: Cái chết đầy bi phẫn của Lorca và sự dở dang của khát vọng
cách tân nghệ thuật
Câu Nội dung
6 dòng đầu - Hệ thống thi ảnh lãng đãng, xâu chuỗi tạo thành mạch kể về cái
chết của Lorca:
+ Đất nước Tây Ban Nha lúc bấy giờ đang chìm trong những
khúc ca lạc điệu
+ Cả dân tộc kinh hoàng trước sự ra đi đột ngột của Lorca -
người con ưu tú, chiến sĩ tiên phong
+ Bi kịch của thời đại
- Hình ảnh “áo choàng bê bết đỏ” gợi đến cái chết thê thảm của
Lorca. Vừa mới lúc trước là màu đỏ của ngọn lửa đấu tranh, của
khát vọng cháy bỏng, vậy mà thật bất ngờ và cũng thật kinh
hoàng, giờ đây đã trở thành màu đỏ của máu, của cái chết đã ập
đến quá nhanh, quá phũ phàng giữa lúc Lorca không ngờ tới.
- Hình ảnh thơ mang ý nghĩa tượng trưng: “Chàng đi như người
mộng du” - So sánh, ẩn dụ, hoán dụ - Lorca đi đến cái chết vẫn
T
chưa kịp dứt mình ra khỏi cõi đắm say của nghệ thuật.
E
N
I.
H
6 dòng tiếp - Hình tượng Lorca đã không còn xuất hiện. Sau đó chỉ còn thấy
T
N
O
theo vang lên đâu đây những tiếng ghi-ta của người nghệ sĩ - tiếng
U
IE
IL
A
T

ghi-ta không còn nguyên vẹn, nó đã vỡ thành màu sắc, thành hình
khối, thành dòng máu chảy.
+ Tiếng ghita nâu: Tình yêu dành cho đất đai xứ sở, màu đôi
mắt người yêu,...
+ Tiếng ghi ta lá xanh: Sức sống bất diệt, màu của niềm tin,
hy vọng vào nền nghệ thuật nảy mầm, xanh lá,...
+ Tiếng ghi tròn: thành hình khối nhưng nhanh chóng vỡ tan
+ Tiếng ghita tức tưởi, nỗi đau, sự oan khuất: Tiếng ghita
ròng ròng máu chảy
- Mỗi tiếng ghi-ta không chỉ là một hình dung về cái chết của Lorca
mà còn là một nỗi niềm của con người trước cái chết ấy: sự tiếc
thương của người tình thủy chung, nỗi niềm xót xa nuối tiếc của
nhà thơ Thanh Thảo, của hậu thế trước hành trình dở dang của
những cách tân nghệ thuật và khát vọng tự do bị vùi dập dã man.
Hành trình của Lorca đã phải dừng lại đột ngột, tất cả giờ đã trở
thành “bọt nước vỡ tan”.
Nhận xét Trong sáu dòng thơ, Thanh Thảo đã lặp lại bốn lần cụm từ “tiếng ghi-
ta” thể hiện cảm xúc mãnh liệt và cảm nhận đa chiều của tác giả về cái
chết của Lorca. Biện pháp ẩn dụ chuyển đổi cảm giác cũng đã góp phần
tạo nên những cảm nhận rất mới và độc đáo, phù hợp với những nỗ lực
và khát vọng cách tân của người nghệ sĩ Lorca. Hai dòng thơ cuối thực
chất là một câu thơ nhưng được tác giả ngắt ra đầy dụng ý, nhằm diễn
tả nỗi đau tan nát của mọi người trước cái chết của người nghệ sĩ giàu
khát vọng và cống hiến.
=> Với bút pháp tượng trưng, biện pháp nghệ thuật độc đáo, những hình
ảnh giàu tính biểu tượng, nhà thơ Thanh Thảo đã giúp người đọc hình
T
dung về cái chết đột ngột đầy phẫn uất của Lorca, tội ác dã man của chế
E
N
I.
độ độc tài và cùng với đó là niềm thương tiếc vô bờ của nhân dân dành
H
T
cho người nghệ sĩ.

N
O
U
IE
IL
A
T

Phân tích chi tiết

Qua những câu chuyện được nghe kể về cuộc đời Lorca, ta bắt gặp ở đó không chỉ là
hình ảnh của người nghệ sĩ lang thang trên đồng cỏ thảo nguyên Andaluxia xinh đẹp
hát những bài ca của gió, bài ca của thảo nguyên, mà còn được biết tới đó là một người
nghệ sĩ kiên trung, người tiên phong đi đầu trong phong trào chống lại chế độ độc tài
phát xít Franco và người nghệ sĩ ấy, chẳng thể nào chống lại sự khốc liệt của số phận,
khi bị chính bọn phát xít bắt và dẫn ra pháp trường sát hại. Giây phút bi phẫn nhất trong
cuộc đời của người nghệ sĩ, đã được tái hiện qua mười hai câu thơ tiếp theo trong thi
phẩm “Đàn ghita của Lorca”:
“Tây Ban Nha
hát nghêu ngao
bỗng kinh hoàng
áo choàng bê bết đỏ
Lorca bị điệu về bãi bắn
chàng đi như người mộng du”
Hệ thống thi ảnh lãng đãng, được xâu chuỗi tạo thành một mạch kể về cái chết của
Lorca. Đất nước Tây Ban Nha – những người dân Tây Ban Nha đang hát những bài ca
lạc điệu, đắm chìm trong những khúc hát – những biểu trưng của một nền nghệ thuật
già nua, cằn cỗi. Giữa một ngày đầy nắng của xứ sở Tây Ban Cầm, cả dân tộc bàng
hoàng sửng sốt trước sự ra đi của một người con ưu tú, một người nghệ sĩ, chiến sĩ kiên
trung trên mặt trận chống lại bọn phát xít và chế độ độc tài. Lời thơ được Thanh Thảo
viết ra, như ẩn chứa một niềm đau nhức nhối, niềm đau của sự mất mát, niềm đau khi
nghe tin sét đánh bên tai, về sự ra đi của một con người tài hoa. Cái chết đột ngột của
Lorca được diễn tả bằng tâm trạng bàng hoàng, đau đớn, bởi cái chết ấy cũng đồng
nghĩa với việc giết chết một khát vọng, một giá trị nhân văn cao đẹp.
Câu thơ diễn tả cảm xúc “bỗng kinh hoàng” và ba câu thơ tiếp theo diễn tả hình ảnh
Lorca bị hành hình đều được viết theo bút pháp hiện thực gợi nỗi tiếc thương đau đớn
T
E
và niềm căm phẫn của tác giả trước cái chết của người nghệ sĩ chân chính và tội ác của
N
I.
H
bọn phát xít đã kết liễu một con người mà suốt đời chỉ biết ngợi ca tự do, yêu thương
T
N
và sống vì Tổ Quốc của mình. Từ “áo choàng đỏ gắt” trong khổ thơ đầu tiên, đến khổ
O
U
thơ này đã biến thành “áo choàng bê bết đỏ”, từ màu đỏ biểu trưng cho ngọn lửa đấu
IE
IL
A
T

tranh, của khát vọng cháy bỏng. Vậy mà thật bất ngờ và cũng thật kinh hoàng, giờ đây
đã trở thành màu của máu, của cái chết thê thảm của Lorca, của sự thảm sát kinh hoàng.
Màu đỏ để lại những ám ảnh trong lòng đọc giả. Cái dáng đi “như người mộng du”của
Lorca gợi nhiều liên tưởng, suy tư, dường như chàng chưa thể kịp dứt mình ra khỏi cõi
đắm say của nghệ thuật, chàng chưa thể chấp nhận sự thật nghiệt ngã này rằng bản thân
mình chỉ còn vài phút giây nữa thôi phải đối diện với điều mà con người sợ nhất. Thế
nhưng dường như, thủ pháp đối lập đã được Thanh Thảo thể hiện rất thành công ở đoạn
thơ này – đó là sự đối lập giữa thế lực bạo tàn và người nghệ sĩ yêu tự do, đối lập giữa
vẻ khiêm nhường và sự ngạo nghễ, đối lập giữa âm thanh hồn nhiên và sự chói gắt, số
phận của người nghệ sĩ và sự tàn khốc của hiện thực. Người nghệ sĩ tài hoa ấy dường
như bước đi từ cõi sống đến cõi bất tử muôn đời, dám coi thường, chẳng thèm để tâm
đến thứ cường quyền bạo lực đang cướp đi mạng sống của mình, đồng thời cũng vừa
góp phần bộc lộ niềm cảm thông, xót thương và lòng ngưỡng mộ của tác giả đối với
người nghệ sĩ không biết cúi đầu này.
Ta không thể trốn tránh một sự thật rằng Lorca đã đi đến cái chết, sau khi tiếng súng
nội chiến Tây Ban Nha (1936 – 1939) bất ngờ vang lên. Lorca ngã xuống, chỉ còn nghe
đâu đây những tiếng đàn ghi ta vang vọng:
“tiếng ghita nâu
bầu trời cô gái ấy”
Hình ảnh đầu tiên xuất hiện trong tâm tưởng của người nghệ sĩ bây giờ là tiếng “ghita
nâu” – một hình ảnh gợi nhiều những liên tưởng cho người đọc. Sự sống của người nghệ
sĩ được nối dài thông qua hình ảnh tiếng ghita lan tỏa, tác giả tiếp tục sử dụng biện pháp
ẩn dụ chuyển đổi cảm giác từ âm thanh tiếng đàn vô hình trở thành có hình dạng, màu
sắc. Màu nâu, là màu của đất đai, xứ sở, màu nâu là màu của mắt người yêu, là màu của
chiếc ghita người nghệ sĩ hàng ngày trân quý, là màu của sự bền bỉ, của sự trầm tĩnh,
nghĩ suy,… Tiếng ghita nâu là liên tưởng thích hợp gợi nhắc người đọc về tình yêu của
Lorca dành cho quê hương, xứ sở của mình, gợi nhắc về tình yêu người nghệ sĩ dành
T
E
cho thảo nguyên Andaluxia xinh đẹp – vùng đất và con người nơi đây khiến cho chàng
N
I.
H
yêu tới hơi thở cuối cùng. Màu nâu, còn là màu mắt người yêu, người con gái đã từng
T
N
nói với Lorca rằng “ Kết hôn với anh chẳng khác nào kết hôn với gió” nhưng sau khi
O
U
Lorca mất lại chưa từng một lần lên xe hoa. Hình ảnh “bầu trời” lại là tượng trưng cho
IE
IL
A
T

khao khát khung trời tự do, là lý tưởng cao đẹp của tác giả, còn “cô gái ấy” lại chính là
người tình thủy chung trong trái tim Lorca đem đến cho người nghệ sĩ động lực đấu
tranh không mệt mỏi, mà đến khi chết người vẫn nhớ về. Có thể nói rằng tiếng ghi-ta
lặp đi lặp lại là để tấu lên khúc ca về tình yêu mà người nghệ sĩ dành cho quê hương,
nghệ thuật, con người, lý tưởng và cả cô gái trong lòng Lor-ca.
Tiếng ghita nức nở nghẹn ngào, tiếng ghita cũng theo những ám ảnh mà đổi sắc thay
màu:
“tiếng ghi ta lá xanh biết mấy”
Trong nghệ thuật, màu xanh được coi là một trong những gam màu thường được đưa
vào các tác phẩm với những dụng ý khéo léo của tác giả. Ở đây, không quá bất ngờ khi
Thanh Thảo cũng lựa chọn màu xanh để đưa vào trong tứ thơ của mình. Tiếng ghita
xanh là hình ảnh tiếp theo được xuất hiện trong hệ thống thi ảnh lãng đãng của bài thơ.
Màu xanh, là màu của của cỏ cây, là màu của hy vọng, màu của niềm tin. Phải chăng
với tiếng ghita này, Lorca đang muốn gửi gắm một nền nghệ thuật nảy mầm, xanh lá,
những hy vọng vào thế hệ nối tiếp sau đây. Tiếng ghita từ màu sắc, chuyển thành những
hình khối, với lối diễn đạt chuyển đổi cảm giác và lối kết hợp tạo hình ảnh đồng hiện
khá phổ biến ở thơ tượng trưng, đập mạnh vào nhãn quan của người đọc:
“tiếng ghita tròn bọt nước vỡ tan
tiếng ghita ròng ròng
máu chảy”
Hành trình của Lorca đã phải dừng lại đột ngột, tất cả giờ đã trở thành “bọt nước vỡ
tan”. Câu thơ không chỉ nói về vẻ đẹp của hình tượng của người nghệ sĩ, mà còn nhắc
đến sự hủy diệt, vỡ tan của một vẻ đẹp mong manh, sự kết thúc của một cuộc đời thiên
tài. Mỗi tiếng ghi-ta không chỉ là một hình dung về cái chết của Lorca mà còn là một
nỗi niềm của con người trước cái chết ấy: sự tiếc thương của người tình thủy chung, nỗi
niềm xót xa nuối tiếc của nhà thơ Thanh Thảo, của hậu thế trước hành trình dở dang
của những cách tân nghệ thuật và khát vọng tự do bị vùi dập dã man. Hành trình của
T
E
Lorca đã phải dừng lại đột ngột, tất cả giờ đã trở thành “bọt nước vỡ tan”.
N
I.
H
Hai dòng cuối “tiếng ghita ròng ròng/ máu chảy” lại càng có nhiều sắc thái biểu cảm,
T
N
nó là nỗi đau đớn uất nghẹn, mang cảm giác tuôn trào không dứt vừa biểu trưng cho vết
O
U
thương không thể cầm máu trong lòng người ở lại, mà nó còn là sức sống bất diệt, rực
IE
IL
A
T

rỡ của người nghệ sĩ trong lòng mỗi người dân Tây Ban Nha. Thực chất hai dòng này
là một câu thơ nhưng được tác giả ngắt ra đầy dụng ý, nhằm diễn tả nỗi đau tan nát của
mọi người trước cái chết của người nghệ sĩ giàu khát vọng và cống hiến.
Không phải tự nhiên mà Thanh Thảo lặp lại trong bài thơ của mình “tiếng ghita” đến
bốn lần, xuất phát điểm từ tình yêu và sự đồng điệu về nghệ thuật và tâm hồn của những
người nghệ sĩ, bốn lần tiếng đàn ghita vang lên là cả một nỗi đau, sự tức tưởi, uất nghẹn
khi tất cả những mong muốn được cống hiến cho nền nghệ thuật nước nhà đều bị dập
tắt. Bằng việc sử dụng thủ pháp điệp, hoán dụ chuyển đổi cảm giác, Thanh Thảo đã
phục dựng thành công những giây phút bi phẫn nhất trong cuộc đời người nghệ sĩ – cái
chết – nỗi đau – và cả những điều còn tiếc nuối. Với bút pháp tượng trưng, biện pháp
nghệ thuật độc đáo, những hình ảnh giàu tính biểu tượng, nhà thơ Thanh Thảo đã giúp
người đọc hình dung về cái chết đột ngột đầy phẫn uất của Lorca, tội ác dã man của chế
độ độc tài và cùng với đó là niềm thương tiếc vô bờ của nhân dân dành cho người nghệ
sĩ.
3. 13 câu thơ tiếp: Niềm xót thương Lorca và những cách tân nghệ thuật của ông
không ai tiếp tục, niềm tin vào sự bất tử, tài năng nhân cách Lorca.
Hành trình giải thoát và giã từ mọi hệ lụy trần gian.
Câu Nội Dung
2 câu đầu - “ Không ai chôn cất tiếng đàn” có nghĩa là không ai dám chôn
những cống hiến nghệ thuật của Lorca, không ai dám vượt
qua bức tường mà Lorca dựng lên trong nền nghệ thuật của
xứ sở Tây Ban Cầm và đó cũng là lý do tại sao khó có thể tìm
thấy một ai có thể bước tới.
T
=> Lời thơ đơn giản mà ý vị thật sâu xa, bộc lộ một nỗi thất vọng
E
N
I.
lớn lao, một niềm xót tiếc, 1 nỗi đau khó ai có thể tỏ bày.
H
T
Hình ảnh “tiếng đàn mọc như cỏ hoang” giúp người đọc liên
N
-
O
U
tưởng tới một nền nghệ thuật thiếu sự định hướng sau khi
IE
IL
A
T

Lorca ra đi. Hành trình cách tân nền nghệ thuật ấy vẫn còn
đang dang dở, Lorca đi rồi, liệu con đường ấy sẽ lại mọc đầy
cỏ hoang, thiếu những con người tiếp nối hay không?
2 câu tiếp - Hình ảnh “giọt nước mắt – vầng trăng” – cũng gợi lên những
trường liên tưởng thật sâu sắc.
+ Nếu đặt trong mối quan hệ sở hữu, ta có thể hiểu đó là giọt

nước mắt của vầng trăng.
+ Đặt trong mối quan hệ so sánh, ý nghĩa câu thơ là giọt nước
mắt như vầng trăng.
+ Đặt trong quan hệ đồng nhất – giọt nước mắt là vầng trăng.
4 câu tiếp - “đường chỉ tay đã đứt”: đồng nghĩa với việc con người ấy
phải giã từ cuộc đời để đến với một cõi khác. Đối với Lorca,
hai từ “đã đứt” là một cú giáng phũ phàng và trái ngang của
số phận.
- “dòng sông rộng vô cùng”: sự vô hạn của cuộc đời, của vũ
trụ, phải chăng là dòng sông cách ngăn 2 thế giới: cõi sống
và cõi chết; cõi trần và cõi âm
- “Lorca bơi sang ngang/trên chiếc ghita màu bạc”: Chiếc ghi
ta bây giờ trở thành chiếc quan tài màu bạc, con thuyền màu
bạc đưa chàng sang ngang kết thúc chuyến hành trình cuối
cùng trong cuộc đời của mình.
4 câu tiếp - Cách ra đi của người nghệ sĩ:
+ Động từ “ném” được xuất hiện 2 lần thể hiện một sự dứt
khoát, quyết đoán, mạnh mẽ.
T
E
N
+ Sự đi nhẹ nhàng, thanh thản với tầm vóc của một tài năng,
I.
H
một người nghệ sĩ với những cống hiến to lớn cho nền nghệ
T
N
O
U
IE
IL
A
T

thuật.
1 câu cuối Chuỗi âm thanh liên tiếp, kế tiếp nhau “li-la li-la li-la” là niềm tin
mãnh liệt vào sự bất tử của cuộc đời và tên tuổi Lorca. Đó cũng
chính là những tràng hoa chuỗi hoa bật tím liên tiếp, những đóa hoa
người đời, người thơ thầm kính viếng hương hồn người nghệ sĩ tài
hoa..
Phân tích chi tiết:

● Niềm xót thương Lorca và những cách tân nghệ thuật của ông không ai tiếp
tục, niềm tin vào sự bất tử, tài năng nhân cách Lorca.
Tiếng súng của cuộc nội chiến năm 1936 vang lên đã cướp đi sinh mệnh của người nghệ
sĩ cả đời nỗ lực cách tân nền nghệ thuật già nua, cằn cỗi. Lorca ra đi, để lại niềm tiếc
thương vô bờ bến khi những khát vọng mong muốn được đổi mới, được chinh phục còn
dang dở. Hai khổ thơ cuối của tác phẩm có sự chuyển đổi trong mạch cảm xúc từ nỗi
niềm tiếc thương vô hạn trước sự ra đi của Lorca chuyển hóa thành niềm tin bất tử của
tiếng đàn:
“ không ai chôn cất tiếng đàn
tiếng đàn như cỏ mọc hoang”
Sự ra đi của Lorca là một mất mát lớn cho nghệ thuật không còn ai dẫn đường, hành
trình cách tân nghệ thuật mà Lorca theo đuổi giờ không còn người tiếp bước. Mặt khác,
cũng có thể hiểu đấy là những hình ảnh biểu trưng cho sự bất diệt của người nghệ sĩ và
nghệ thuật chân chính. Cây đàn của chàng có thể bị bạo tàn đập nát, nhưng tiếng đàn
của chàng thì vẫn còn mãi, song hành cùng linh hồn người nghệ sĩ mãi trường tồn, âm
T
E
N
vang.
I.
H
Khi còn sống, Lorca vốn dĩ là một người nghệ sĩ – một người ca sĩ thuộc về xứ
T
N
Andaluxia xinh đẹp, Lorca cũng người bạn của mình là con ngựa rong ruổi trên khắp
O
U
IE
núi đồi Granada, hát vang những khúc hát tình yêu quê hương, xứ sở, con người nơi
IL
A
T

đây, khi chàng chết đi, những khúc hát vẫn còn vẹn nguyên trở về cùng nơi nó bắt đầu.
Bởi vậy, còn gì phù hợp hơn khi tiếng đàn của Lorca được so sánh với hình ảnh của “cỏ
mọc hoang” – hình ảnh thuộc về thiên nhiên, biểu hiện cho những điều thiên nhiên nhất.
Lorca đã từng tâm niệm trong cuộc đời của mình:
“Khi ta chết giữa bạt ngàn rừng cam
Và thơm mát rừng cỏ
Khi ta chết
Hãy chôn ta
Trên một con quay gió”
Người nghệ sĩ – du ca của thảo nguyên xứ sở Tây Ban Cầm, đang rạo rực hát khúc ca
của thảo nguyên, của núi đồi Granada thì đột nhiên những cung đàn bị dập tắt bởi bọn
phát xít độc tài Franco, tâm niệm cuối cùng của người nghệ sĩ ấy khi chết đi, chỉ bình
dị là được thiên nhiên bao bọc, được Andaluxia yêu thương ngay cả khi trút hơi thở
cuối cùng. Và tâm niệm này của ông cuối cùng cũng được thực hiện, dẫu rằng, dưới vực
sâu Vizona kia, người ta chẳng có thể tìm ra cách nào để tìm thấy Lorca. Tiếng đàn –
biểu tượng cho nghệ thuật của Lorca, cũng là tình yêu đối với con người, là khát vọng
cách tân nghệ thuật mà ông cả đời theo đuổi, là cái đẹp mà mọi sự tàn ác, bạo lực không
thể hủy diệt. Tiếng đàn của Lorca vẫn tự nhiên mà trường tồn một cách vĩnh hằng như
vậy. Trên thế gian này không gì nhiều bằng cỏ, không gì mọc nhanh như cỏ, không gì
xanh và có sức sống mãnh liệt bằng cỏ và đó cũng là lý do tại sao Thanh Thảo lại chọn
đưa hình ảnh này khi so sánh với tiếng đàn của Lorca. Lời thơ đơn giản mà ý vị thật sâu
xa, nhìn theo một góc nhìn khác, câu thơ cũng bộc lộ một nỗi thất vọng lớn lao, một
niềm xót tiếc, 1 nỗi đau khó ai có thể tỏ bày: “ Không ai chôn cất tiếng đàn” có nghĩa
là không ai dám chôn những cống hiến nghệ thuật của Lorca, không ai dám vượt qua
bức tường mà Lorca dựng lên trong nền nghệ thuật của xứ sở Tây Ban Cầm và đó cũng
là lý do tại sao khó có thể tìm thấy một ai có thể bước tới. Ở một góc nhìn khác, hình
ảnh tiếng đàn mọc như cỏ hoang cũng có thể giúp người đọc liên tưởng tới một nền
T
E
nghệ thuật thiếu sự định hướng sau khi Lorca ra đi, hành trình cách tân nền nghệ thuật
N
I.
H
của ông vẫn còn đang dang dở, liệu ông đi rồi, con đường ấy sẽ lại mọc đầy cỏ hoang,
T
N
thiếu những con người tiếp nối hay không? Câu hỏi này vẫn luôn là một câu hỏi được
O
U
bỏ ngỏ cho những thế hệ tiếp sau ông.

IE
IL
A
T

Bởi lẽ Lorca đã ra đi nhưng nghệ thuật thì không thể bị chôn vùi, không ai có thể chôn
cất được “tiếng đàn”, nghệ thuật vẫn sẽ sống mãi, giản dị, kiên cường như cỏ dại: “tiếng
đàn như cỏ mọc hoang”. Ý thơ cho thấy sự xót tiếc của tác giả không chỉ với bản thân
Lorca mà còn với cả nền nghệ thuật Tây Ban Nha. Bên cạnh đó, “cỏ mọc hoang” còn
mang ý nghĩa của sự bất diệt. Tiếng đàn cũng như sự nghiệp nghệ thuật của Lorca sẽ
sống mãi trong đời sống nhân dân. Lorca mất đi nhưng tư tưởng nghệ thuật tiến bộ của
ông sẽ trường tồn mãi theo thời gian.
Gắn với di trú của Lorca “Khi tôi chết hãy chôn tôi với cây đàn”, câu thơ của Thanh
Thảo “không ai chôn cất tiếng đàn” thể hiện một nỗi thất vọng lớn. Là do không ai thực
sự hiểu đạo đức cao cả của Lorca hay do tư tưởng của Lorca quá vĩ đại, sự nghiệp nghệ
thuật dù dang dở kia đã trở thành tượng đài bất tử không ai có thể tiếp nỗi. Ta chỉ biết
rằng, Lorca vẫn còn đó, tiếng đàn vẫn còn đó, vừa là nỗi đau quặn thắt trong nhân dân
nhưng cũng vừa là biểu tượng cho tầm tư tưởng vĩ đại: luôn đặt lợi ích của cộng đồng,
của nhân loại lên trên lợi ích cá nhân.
Thanh Thảo đồng cảm và thấu hiểu sâu sắc mới những lo lắng và mối bận tâm của
người nghệ sĩ đến từ Tây Ban Cầm, ông càng cảm phục và trân trọng bởi Lorca là một
nhân cách cao cả, giàu lòng vị tha và niềm tin, sự lạc quan vào cuộc sống. Hai dòng thơ
sau có sự kết hợp giữa hình ảnh tả thực và hình ảnh mang nghĩa biểu tượng:
“giọt nước mắt vầng trăng
long lanh trong đáy giếng”
Thanh Thảo thật tinh tế khi lựa chọn hình ảnh cho mình “giọt nước mắt – vầng trăng”
– hai hình ảnh này cũng gợi lên những trường liên tưởng thật sâu sắc. Nếu đặt trong mối
quan hệ sở hữu, ta có thể hiểu đó là giọt nước mắt của vầng trăng. Nhưng nếu ta đặt nó
trong mối quan hệ so sánh thì ý nghĩa câu thơ là giọt nước mắt như vầng trăng. Và khi
đặt trong quan hệ đồng nhất thì nó mang ý nghĩa giọt nước mắt là vầng trăng. Người
T
E
đọc có một thoáng phân vân: vậy ý thực của câu thơ sẽ theo nghĩa nào? Nhưng thoáng
N
I.
H
ấy sẽ qua nhanh bởi chỉ có câu trả lời duy nhất: Câu thơ có lẽ chính là sự giao thoa và
T
N
lung linh của ba nét nghĩa nói trên. Giọt nước mắt được đề cập đến câu thơ, phải chăng
O
U
IE
IL
A
T

chính là giọt nước mắt của người đời khóc thương cho số phận đầy những oan khuất
của Lorca?
Hai câu thơ thấm đẫm một nỗi buồn, nỗi day dứt “chính đáng” của người nghệ sĩ khi
tìm ra được những giá trị, những chân lý đích thực của nghệ thuật nhưng lại bất lực vì
không thể tìm ra cách nào đó để thay đổi, để thực hiện những điều mình mong muốn
đối với nền nghệ thuật. Giọt nước mắt khổng lồ cũng có thể là hình ảnh người đọc hoàn
toàn có thể liên tưởng đến, giọt nước mắt khổng lồ ấy mãi mãi long lanh trong đáy
giếng, tại nên một trường liên tưởng giao thoa giữa nghệ thuật và thiên nhiên một cách
vô cùng hài hòa. Hình ảnh của vầng trăng được đề cập trong câu thơ, cũng chính là một
thứ ánh sáng diệu kỳ soi tỏ cho người nghệ sĩ đã chết cho quê hương, cho cả một đời
mong muốn những cách tân về nghệ thuật, luôn phấn đấu cho lý tưởng nhân văn cao
đẹp của mình.
Hai dòng thơ là nỗi buồn - một nỗi buồn trong sáng và rất đẹp của người nghệ sĩ chân
chính luôn day dứt, khắc khoải với những giá trị nghệ thuật đích thực và khát khao sáng
tạo không ngừng nghỉ. Trong mạch ngầm của đất đai quê hương xứ sở Tây Ban cầm, ta
thấy vẫn còn đó một nỗi niềm da diết, trong sáng và cao cả của Lorca “khi tôi chết hãy
chôn tôi với cây đàn”. Có thể thấy dù bị kẻ thù giết hại dã man nhưng hình ảnh của
Lorca, di sản nghệ thuật của ông, lí tưởng của người nghệ sĩ suốt đời đấu tranh cho nền
dân chủ, cho nền nghệ thuật chân chính không bao giờ lụi tắt, trái lại nó còn “long lanh”
hơn bao giờ hết. Vầng trăng của thiên nhiên, vầng trăng của nghệ thuật như đang giao
thoa, ánh xạ với nhau để soi tỏ một con người đã chết cho quê hương.
● Hành trình đến với cõi chết của Lorca - sự giải thoát và giã từ
Trong những sáng tác của mình, Thanh Thảo dành sự quan tâm đặc biệt tới những người
nghệ sĩ tài năng nhưng số phận chịu nhiều oan khuất. Thanh Thảo luôn đồng cảm và
trân trọng họ, đối với Lorca, Thanh Thảo cũng không trốn tránh sự thật khi phải đối mặt
với những điều đau đớn đã xảy với người nghệ sĩ ấy. Vẫn với mạch suy tưởng về sự
vĩnh hằng của nghệ thuật chân chính, ở những câu thơ cuối bài, Thanh Thảo đã tạo ra
T
E
những tương phản, đối lập và chuyển hóa giàu ý nghĩa:

N
I.
H
“đường chỉ tay đã đứt

T
N
dòng sông rộng vô cùng

O
U
Lorca bơi sang ngang

IE
IL
A
T

trên chiếc ghi ta màu bạc”

“Đường chỉ tay” đối với mỗi con người chính là thiên mệnh, là số phận trời đã định sẵn
cho mỗi người. Đường chỉ tay đã đứt đồng nghĩa với việc con người ấy phải giã từ cuộc
đời để đến với một cõi khác. Đối với Lorca, hai từ “đã đứt” là một cú giáng phũ phàng
và trái ngang của số phận. Hình ảnh dòng sông là hình ảnh tiếp theo được Thanh Thảo
đưa vào trong tác phẩm của mình, dòng sông ấy phải chăng là dòng sông cách ngăn
giữa hai thế giới: cõi sống và cõi chết; cõi trần và cõi âm. Trong chuyến hành trình cuối
cùng trong cuộc đời của mình, Lorca vẫn luôn có người bạn đồng hành, đó là cây đàn
ghita. Chiếc ghita bây giờ trở thành chiếc quan tài màu bạc, con thuyền màu bạc đưa
chàng sang ngang kết thúc chuyến hành trình cuối cùng trong cuộc đời của mình. Thanh
Thảo cảm thông đến tận cùng với Lorca, nhà thơ tài hoa của đất nước Tây Ban Nha nên
đã viết những dòng thơ thật xúc động về sự giã biệt của con người này. Cái chết phũ
phàng của Lorca đã cắt đứt thiên mệnh của đời mình, ném nó vào cõi tạo hóa vô biên.
Sự đối lập giữa cái hữu hạn của cuộc đời với cái vô cùng của tạo hóa đã chuyển tải một
ý nghĩa mới về cái chết của Lorca: chết đồng nghĩa với việc giã từ cái hữu hạn để bước
sang địa hạt của cái vô cùng vô tận và phương tiện cho sự siêu thoát ấy chính là đôi
cánh của nghệ thuật. Cuộc đời thì dài rộng nhưng khi số phận đã hết, Lorca “bơi sang”
thế giới bên kia cùng với chiếc ghita màu bạc một cách nhẹ nhàng, thanh thản. Ở đây
còn có cả sự đối lập nghiệt ngã giữa hình ảnh dòng sông rộng và đường chỉ tay đã đứt.
Dòng sông dài rộng vô cùng đối lập với sự hữu hạn nhỏ bé của con người. Lorca ra đi
nhẹ nhàng thanh thản, bỏ lại sau lưng mọi hệ lụy trần gian, ném tình yêu và số phận của
mình vào xoáy nước, giã biệt cuộc đời đầy những bất công và đớn đau. Và cao hơn trên
cái chết ấy, Lorca đã tiến dần đến sự giải thoát và mang tính triết học: giã từ cái hữu
hạn để đến bến bờ của cái vô cùng bằng phương tiện thơ ca, nghệ thuật:
“chàng ném lá bùa cô gái Di-gan
vào xoáy nước
chàng ném trái tim mình
T
E
vào lặng yên bất chợt”

N
I.
H
Chàng nghệ sĩ ấy đã bỏ lại cuộc đời, ném lại tình yêu và số phận mình vào xoáy nước
T
N
của cuộc đời đầy máu và nước mắt để ra đi. Động từ “ném” được xuất hiện 2 lần thể
O
U
hiện một sự dứt khoát, quyết đoán, mạnh mẽ. tượng trưng cho sự giã từ và giải thoát,
IE
IL
A
T

chia tay với những hệ lụy trần gian, song cũng chất đầy sự bi tráng, dũng mãnh của
Lorca. Sự giải thoát ấy còn mang đến một ý nghĩa lung linh hơn: Nghệ sĩ chân chính
cần phải ý thức về cái chết của bản thân để thế hệ sau tiến lên và để cho nghệ thuật tái
sinh mạnh mẽ. Với lòng yêu mến, cảm phục và trân trọng, Thanh Thảo đã lựa chọn cho
Lorca một cách ra đi thật nhẹ nhàng, thanh thản thế nhưng bên cạnh đó, ta cũng có thể
cảm nhận được sự tiếc thương, lẫn sự mến mộ, tôn vinh và cảm phục của nhà thơ Thanh
Thảo về tầm vóc của một tài năng, một người nghệ sĩ với những cống hiến to lớn cho
nền nghệ thuật.
Cuối bài thơ chỉ còn lại âm thanh của của tiếng đàn “li-la li-la li-la”. Đó là âm thanh
tiếng đàn ngợi ca về sự bất tử của thi ca Lorca, của tâm hồn thanh cao yêu tự do, yêu
cái đẹp, yêu đất nước Tây Ban Nha mà chàng nghệ sĩ Lorca cho đến khi bước đến bên
họng súng kẻ thù vẫn cất cao hay đó cũng là tên gọi một loài hoa? Hoa Lila hay tên gọi
khác là hoa tử đinh hương - loài hoa màu tím ngát rất được phương Tây ưa chuộng.
Chuỗi âm thanh liên tiếp, kế tiếp nhau “li-la li-la li-la” là niềm tin mãnh liệt vào sự bất
tử của cuộc đời và tên tuổi Lorca. Đó cũng chính là những tràng hoa chuỗi hoa bật tím
liên tiếp, những đóa hoa người đời, người thơ thầm kính viếng hương hồn Lorca. Ngàn
muôn đóa hoa của sự sống đang nảy nở từ cái chết đau thương của người nghệ sĩ. Những
giá trị chân chính trên cõi đời này luôn mang sức sống bất diệt, chiến thắng mọi sự đàn
áp và bất nhân. Dòng cảm xúc xót xa, tiếc nuối về một nhà thơ thiên tài được chảy trôi
theo những suy tư đa chiều, vừa sâu sắc vừa mãnh liệt của một hồn thơ cùng nét độc
đáo trong phong cách thể hiện đã gây dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Thanh Thảo
đã thực sự thành công trong việc phục dựng bức tượng đài về người nghệ sĩ, một người
nghệ sĩ không chỉ sống trọn vẹn trong lòng của mỗi người dân xứ Tây Ban Cầm và còn
sống trong lòng của rất nhiều độc giả yêu nghệ thuật chân chính trên thế giới.
IV. MỞ BÀI VÀ KẾT BÀI THAM KHẢO

T
E
1. Mở bài
N
I.
H
T
MB1: Thanh Thảo thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Mỹ
N
O
cứu nước nhưng đã tạo được giọng điệu riêng ngay từ khi trình làng thi phẩm đầu tiên
U
IE
IL
A
T

“Dấu chân qua trảng cỏ” rồi đến “Những người đi tới biển” sau đó là “Khối vuông ru-
bích”. Ông luôn tìm tòi khám phá sáng tạo tìm cách biểu đạt mới qua hình thức câu thơ
tự do đem đến một mĩ cảm hiện đại cho thơ bằng thi ảnh và ngôn từ mới mẻ. “Đàn ghita
của Lorca” là bài thơ tiêu biểu cho kiểu tư duy sáng tạo ấy.
MB2: Bằng sự trân trọng, nỗi niềm cảm mến của mình với người nghệ sĩ được mệnh
danh là con “chim họa mi của đất nước Tây Ban Nha” - Lorca, nhà thơ Thanh Thảo
trong bài thơ “Đàn ghi ta của Lorca” đã dựng lên bức tranh đầy sống động về con người
và những cống hiến vĩ đại mà thầm lặng của Lorca đối với nền nghệ thuật, chính trị của
đất nước Tây Ban Nha. Qua bài thơ, Thanh Thảo không chỉ tái hiện chân dung về con
người, vẻ đẹp phẩm chất của Lorca mà còn thể hiện thái độ trân trọng đối với những
sản phẩm tinh thần mà Lorca đã sáng tạo ra, đó là những sản phẩm vô giá, sức sống của
nó lâu bền, có sức lan tỏa mạnh mẽ như “cỏ mọc hoang” trong đời sống tinh thần của
con người Tây Ban Nha cũng như những độc giả yêu thơ trên toàn thế giới.
MB3: Tâm hồn người nghệ sĩ vốn tài hoa và đầy lòng trắc ẩn, cho dù xa về khoảng cách
địa lí, rào cản văn hóa thì họ vẫn tìm thấy sự đồng cảm trong nhau. Trước cái chết bi
thương gây chấn động cả lịch sử nhân loại của Lor-ca, Thanh Thảo đã viết “Đàn ghi ta
của Lor-ca”. Bài thơ như tiếng nhạc gẩy lên du dương, tha thiết tiễn đưa người nghệ sĩ
đa tài về chốn cực lạc, thoát khỏi éo le số phận, rời xa xã hội bất công độc tài lúc bấy
giờ ở Tây Ban Nha. Vẫn là ngòi bút xuất sắc đầy nhiệt huyết ấy, lòng trăn trở trước
những vấn đề nóng bỏng của xã hội và thời đại, Thanh Thảo đã cho người đọc cảm nhận
được sự xót thương, sự căm phẫn tột cùng với chế độ xã hội đầy bất công đẩy con người
vào chuỗi bi kịch không lối thoát.
2. Kết bài
KB1: Bài thơ đã rất thành công khi tạo dựng một tượng đài Lorca bằng ngôn ngữ của
thơ và âm nhạc. Với lối thơ không viết hoa đầu dòng cảm xúc liền mạch Thanh Thảo
T
đã mang đến cho người đọc một mĩ cảm hiện đại giàu tính sáng tạo. Sự trộn lẫn giữa
E
N
I.
trường phái tượng trưng siêu thực và sức sáng tạo của Thanh Thảo đã cho ra đời một
H
T
tuyệt bút đầy ngẫu hứng giàu chất nhạc. Trên hết là nhà thơ đã mang đến cho người đọc
N
O
một tình yêu vô bờ bến đối với nhà thơ nhân dân chống phát xít bạo tàn. Bất kỳ một
U
IE
IL
A
T

cuộc chiến nào cũng có người chiến thắng và kẻ bại trận nhưng những người biết hi
sinh vì mọi người luôn luôn là người anh hùng với chiến thắng vĩ đại nhất. Lorca là một
người như thế.
KB2: Nếu lá bùa cô gái di-gan tượng trưng cho Cái Đẹp huyền bí có thể trấn an mọi
xoáy nước hung dữ nhất, thì Tình Yêu của Lorca - chính là trái tim ông - lại có thể làm
tâm hồn chúng ta không thể nào yên được, không thể lạnh và lặng được. Lorca đã mang
cái Đẹp, Tình Yêu đến giáp mặt với sự Chết, hoà vào sự Chết để mở ra những nẻo
đường kỳ ảo cho Cuộc Sống, cho tâm hồn con người. Khi chủ nghĩa phát-xít “đẻ trứng
vào vết thương”, những cái trứng của sự huỷ diệt, thì Lorca lại ươm những hạt giống
thơ của mình vào tận trong lòng sự Chết, để cuộc sống có thể nở hoa từ đó. Bởi vậy,
quả không sai khi khẳng định rằng bài thơ đã rất thành công khi xây dựng lên hình ảnh
của một Lorca bất diệt trong lòng nhân loại cùng niềm tin mà nhà thơ Thanh Thảo gửi
gắm đối với sức sống bất tử của những giá trị tinh thần mà Lorca đã sáng tạo ra.
KB3: Đàn ghi ta của Lor-ca là một tác phẩm xuất sắc với phong cách nghệ thuật trừu
tượng, siêu thực mới lạ của nhà thơ Thanh Thảo, mà qua đó hình tượng người anh hùng
nghệ sĩ Lorca đã hiện lên với một diện mạo ấn tượng, sắc nét. Lorca chính là tiêu biểu
cho hình tượng người anh hùng mạnh mẽ, dũng cảm dám đứng lên đấu tranh vì nhân
dân, vì cải cách nền văn hóa của dân tộc, chỉ đáng tiếc ông phải nhận một cái chết quá
bi thảm để lại trong lòng nhân dân Tây Ban Nha và những người mến mộ trên toàn thế
giới nỗi tiếc nuối khôn nguôi. Bài thơ được Thanh Thảo viết lên bằng tất cả tấm lòng,
cảm xúc chân thành của mình, tiễn đưa người anh hùng về miền cực lạc. Cũng từ bài
thơ, người đọc cảm nhận được sự nỗ lực, sáng tạo bất tận của tác giả, ông đã đặt hết tâm
huyết sự khát khao của mình với mong muốn góp phần cải tạo tiếng Việt thêm phần
giàu đẹp, phong phú và đa dạng hơn.
T
E
N
I.
H
T
N
O
U
IE
IL
A
T

29đàn Ghita C A Lorca

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

29đàn Ghita C A Lorca

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tài Liệu Ôn Thi Group

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

ĐÀN GHI-TA CỦA LORCA

I. THÔNG TIN TÁC GIẢ

1. Về tác giả Thanh Thảo

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

- Có phong cách nghệ thuật độc đáo

- Phong cách thơ: Đậm chất triết luận

- Khuynh hướng siêu thực, tượng trưng

Định nghĩa khuynh hướng siêu thực, tượng trưng:

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

2. Về Phêđêricô Gaxia Lorca (1898-1936)

Từ khóa - Nhà thơ lớn nhất Tây Ban Nha thế kỉ XX

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

II. THÔNG TIN TÁC PHẨM

a. Hoàn cảnh sáng tác:

b. Mục đích sáng tác:

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

c. Nhan đề và lời đề từ:

Lorca gắn với cây đàn.

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Nhà văn Bùi Việt Thắng (thực hiện)

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Hà Nội, tháng 1 năm 2014

Nhận xét về tác giả và tác phẩm:

phút một.” (Thanh Thảo)

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

(Nguồn: TCSH số 191 - 01 - 2005)

III. NỘI DUNG TÁC PHẨM

Bố cục phân tích:

Hành trình giải thoát và giã từ mọi hệ lụy trần gian.

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Câu Nội dung

khơi nguồn từ đó.

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Phân tích chi tiết:

“những tiếng đàn bọt nước”

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Câu Nội dung

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

cho người nghệ sĩ.

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Phân tích chi tiết

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

Câu Nội Dung

TÀI LIỆU KHÓA KIẾN THỨC NỀN

+ Nếu đặt trong mối quan hệ sở hữu, ta có thể hiểu đó là giọt

4 câu tiếp - Cách ra đi của người nghệ sĩ: