Tài Liệu Ôn Thi Group

Văn bản:
AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

Hoàng Phủ Ngọc Tường

Nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường đã từng tâm sự:

Thiên bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông như là món quà nhỏ thay cho một chút lòng
thành. Đây là bút ký dài nhất và tâm huyết nhất của tôi về Huế. Tôi đã mang cả tâm
huyết vẽ nên một dòng sông y như nó vốn có. Dòng sông của văn hóa, lịch sử, huyền
thoại... Đó là một thứ tài sản tôi muốn gửi lại cho thế hệ mai sau với lời nhắn gửi:
sông Hương như một viên ngọc quý mà thiên nhiên đã ban tặng cho Huế. Hãy bảo vệ
vẻ đẹp ấy để nó trường tồn mãi mãi, đừng tham vọng tác động làm thay đổi nó dù
điều này không phải dễ…

I. THÔNG TIN TÁC GIẢ

Hoàng Phủ Ngọc Tường

Từ khóa - Cuộc đời gắn bó thân thiết với xứ Huế.

- Từng giữ nhiều chức vụ quan trọng.
- Phong cách nghệ thuật kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất nghệ
thuật và chất trữ tình, vốn hiểu biết phong phú, lối hành văn
mê đắm, tài hoa.
- Viết nhiều và hay về Huế.
T
E
N

Nhà thơ Chế Lan Viên đã từng thổn thức mà thốt lên rằng: “Khi ta ở chỉ là nơi đất ở/Khi
I.
H

ta đi đất đã hóa tâm hồn”. Có lẽ không chỉ Chế Lan Viên mà có biết bao nghệ sĩ đã đưa
T
N
O

vào tác phẩm của mình một “hồn nhớ” về mảnh đất đã để thương, để nhớ trong họ.
U
IE

Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng không ngoại lệ. Tuy quê gốc không phải ở Huế nhưng
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

mảnh đất mẹ là nơi sinh ra, lớn lên và trưởng thành, nuôi dưỡng tâm hồn nhà văn. Không
ngại bày tỏ tình cảm của mình với xứ Huế thân thương, bài kí “Ai đã đặt tên cho dòng
sông?” trong tập ký cùng tên như một minh chứng cho tình cảm son sắt, nồng nhiệt mà
tác giả dành cho nơi đây. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn
giữa chất trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa chiều được tổng
hợp từ vốn kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý...Tất cả được thể
hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa.

II. THÔNG TIN TÁC PHẨM

1. Hoàn cảnh ra đời
Tác phẩm được rút ra từ tập bút kí cùng tên được xuất bản năm 1986, gồm 8 bài viết
về nhiều đề tài khác nhau:
+ Có những bài đậm chất sử thi với cảm hứng anh hùng, ca ngợi đất nước,
con người Việt Nam: “Rừng hồi”, “Ai về châu xưa”, “Đời rừng”, “Đứa
con phù sa”, …
+ Có những bài thiên về miêu tả thiên nhiên, qua đó nhà văn bộc lộ tấm
lòng gắn bó với quê hương đất nước và niềm tự hào về truyền thống văn
hóa, lịch sử dân tộc, đặc biệt là những bài kí viết về thiên nhiên và con
người Huế: “Hoa trái quanh ta”, “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”...
- “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là bài kí xuất sắc nhất được viết tại Huế ngày
4/1/1981, có 3 phần. Trích đoạn SGK nằm ở phần đầu của tác phẩm.
Cách ghi nhớ về hoàn cảnh sáng tác chi tiết của đoạn trích như sau:
● Được viết tại Huế vào ngày 4/1/1981.
● Rút từ tập kí cùng tên xuất bản năm 1986 bày tỏ tình cảm của tác giả đối với quê
hương, đất nước.
T
E
N

Những tâm tình của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường
I.
H

về "Ai đã đặt tên cho dòng sông"

T
N
O
U
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

“Ai đã đặt tên cho dòng sông” là một bút ký nổi tiếng của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc
Tường. Nguồn cảm hứng để ông viết nên tác phẩm này chính là dòng sông Hương
thơ mộng chảy qua giữa lòng kinh thành Huế. Hãy nghe Hoàng Phủ Ngọc Tường tâm
sự với người bạn văn Mai Văn Hoan về ngọn nguồn xúc cảm cho bút ký thấm đẫm
chất văn chương này.

Cho đến khi trở thành nhà văn, tôi có lợi thế là một nhà báo trực tiếp tham gia kháng
chiến. Suốt trong thời gian tham gia kháng chiến, với nghề làm báo, tôi đã được đi
đây đi đó trên địa bàn hai tỉnh Thừa Thiên - Huế và Quảng Trị, được tiếp xúc nhiều
với những con người đã sống trong lòng địch hoặc đã làm nên những chiến công. Suốt
trong thời gian ấy, đế quốc Mỹ đã tung ra một sức mạnh bạo liệt nhất, quyết đè bẹp
dân tộc ta; và ta cũng đối chọi lại bằng sức mạnh kiên quyết nhất để tồn tại. Tôi đã
được nghe, được thấy những sự việc, những thông tin đáng giá nhất về cuộc chiến
tranh Việt Nam. Như vậy, trong tôi đã hình thành được một thể loại văn học gọi là
bút ký. Bút ký là thể loại văn học đòi được tường thuật lại thực tế đã xảy ra và rất gần
với hiện thực cuộc sống. Khi tôi quyết định chọn thể ký để viết văn thì cũng là lúc thể
loại văn học này đang bị “thất sủng”. Một số nhà phê bình có tên tuổi viết bài công
kích thể loại văn học này. Họ bảo rằng ký không “phục vụ kịp thời” so với những mẩu
tin báo chí hoặc những bài phóng sự ; cũng không giàu tính truyền cảm và tính điển
hình so với truyện ngắn, tiểu thuyết. Nói tóm lại, theo họ ký chỉ là một loại “văn
chương thứ cấp”. Giữa lúc ấy bỗng xuất hiện tác phẩm Một trận đánh của tác giả
Nguyễn Sinh - Vũ Kỳ Lân làm xôn xao dư luận. Tác giả đã mạnh dạn thuật lại một
trận đánh thất bại của quân ta - điều mà trước đây không ai nói đến. Nhưng chính từ
thất bại mà họ đúc rút được kinh nghiệm và cuối cùng họ đã chiến thắng. Tác phẩm
này đã phần nào giải tỏa cho tôi: Phải viết theo cảm xúc chân thực của mình, không
nên viết theo “mệnh lệnh”. Từ đó tôi lựa chọn một cách viết bút ký riêng. Sau một vài
phác thảo, có thể xem bút ký Như con sông từ nguồn ra biển là thành công bước đầu
T
E
N

của tôi và gắn chặt tôi với thể loại văn học này.
I.
H
T
N
O
U
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Về thiên bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông” được tuyển chọn vào chương trình Ngữ
văn THPT, trong việc đi lại hằng ngày, tôi có dịp tiếp xúc với sông Hương và thấy
tận mắt những biến ảo trên từng đoạn của nó. Tất cả có thể vẽ thành một dòng sông
nguyên vẹn nếu như chắp nối từng đoạn ấy với nhau. Trước năm 1975, có một lần tôi
đứng nhìn sông Hương trên cầu Trường Tiền. Mặt sông Hương bằng phẳng, toả rộng
ra và trôi vào bóng tối; có đôi chỗ phập phồng trong làn gió nhẹ như một tà áo lụa và
cứ trùng trình như tâm trạng đi không đành trong tình yêu của con sông đối với kinh
thành. Tất cả vẻ đẹp ấy cứ vang lên trong tâm hồn tôi thành một nốt nhạc của tình
khúc... Tôi chợt nảy ra một ý định tái hiện cái khoảnh khắc kỳ ảo ấy của sông Hương.
Đó là một lời hứa với dòng sông mà chừng nào chưa thực hiện được thì lòng tôi vẫn
băn khoăn, day dứt khôn nguôi.

Tôi có một chị bạn (Việt kiều ở Thụy Sĩ) mua một ngôi nhà ở gần Văn Thánh để
chuẩn bị về quê. Chị có tổ chức một đêm nhạc Cung Trầm Tưởng. Người đến dự phần
lớn là những trí thức Huế. Chị C. H. có giọng hát véo von, lanh lảnh, cuốn hút người
nghe. Giọng hát của chị ngân vang trên nền đá cẩm thạch của sự im lặng... Ngoài
vườn, ánh trăng lọt qua những cành lá, khiến cho bóng đêm có vẻ như chia thành
nhiều tầng, nhiều mảng... Con đường nhỏ, những cây dừa cao dọc bờ nước, cồn đất
hoang xa xa... tất cả đã khiến cho con sông Hương dường như mang nhiều ý tứ khác
nhau. Bỗng nhiên từ đâu vang lại một tiếng động khẽ nhưng rất rõ ràng như một tiếng
thở dài. Tôi cảm thấy như có một vị khách không mời, đang nép mình trong bóng tối,
dưới mái hiên sau. Người khách ấy tôi nghĩ chẳng phải là ai khác mà chính là sông
Hương. Vâng, sông Hương đã trải qua cả ngàn đêm âm nhạc từ những du thuyền trên
sông của giới quý tộc xưa đến những đêm nhạc thính phòng như ở căn nhà mới của
chị C.H hiện tại... Sông Hương đã nghe thấy, đã lưu giữ những cảnh ấy, những tình
ấy... Sông Hương mang trong dòng chảy lững lờ một nét tâm sự của nghìn năm. Sáng
ngủ dậy, qua cửa kính phòng khách, tôi thấy sông Hương là một dòng bình yên, thanh
T
E
N

thản và vô tận như một nét vĩnh hằng. Nhớ lại những điều đã xảy ra trong đêm hôm
I.
H

qua, tôi thầm nghĩ: Xin cảm ơn người đã đem cuộc đời mình dệt thành tâm hồn của
T
N
O

tôi. Cảm ơn sông Hương! Tôi sẽ vẽ chân dung người trong một nét ký họa.
U
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Thiên bút ký Ai đã đặt tên cho dòng sông như là món quà nhỏ thay cho một chút lòng
thành. Đây là bút ký dài nhất và tâm huyết nhất của tôi về Huế. Tôi đã mang cả tâm
huyết vẽ nên một dòng sông y như nó vốn có. Dòng sông của văn hóa, lịch sử, huyền
thoại... Đó là một thứ tài sản tôi muốn gửi lại cho thế hệ mai sau với lời nhắn gửi:
sông Hương như một viên ngọc quý mà thiên nhiên đã ban tặng cho Huế. Hãy bảo vệ
vẻ đẹp ấy để nó trường tồn mãi mãi, đừng tham vọng tác động làm thay đổi nó dù
điều này không phải dễ…
(baodaklak.vn)

2. Nhận định về tác giả tác phẩm

1. “Như một người đã chiêm nghiệm trong im lặng và trong sương khói chỉ để giữ lại
những nét đẹp sâu thẳm của thiên nhiên, từ dưới đáy kinh nghiệm của một đời cầm bút,
tôi đã không ngần ngại gửi tâm hồn mình vào tác phẩm, vẽ lại đời mình bằng màu nước
của dòng sông, nó xanh biếc và yên tĩnh như một lẻ vĩnh hằng trong cảnh vật cố đô.”
(Hoàng Phủ Ngọc Tường - “Lời tạ từ gửi một dòng sông”) (“Lời tạ từ gửi một dòng
sông” là tập bút kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường, được tác giả xem như là lời tạ từ gửi
dòng sông Hương)
2. “Đất nước có nhiều dòng sông, nhưng chỉ có một dòng sông để thương để nhớ, như
cuộc đời có nhiều cuộc tình nhưng chỉ có một cuộc tình để mang theo”. (Khuyết danh)
3. “Ôi dòng sông Đời Người, ôi con sông Huế, nó đã chở đầy phận người từ thuở từng
giọt địa chất sinh ra.” (Hoàng Phủ Ngọc Tường)
4. “Chảy suốt đời văn và đời người của Hoàng Phủ Ngọc Tường có lẽ là dòng sông
Hương, mà nếu không có những trang văn của ông, nó đã không long lanh đến thế trong
lòng bao nhiêu người đọc, dù đến hay chưa đến Huế.” (Lê Đức Dục)
5. “… Nhiều thế hệ văn nghệ sĩ đến với Huế và đã bị con Sông Hương mê hoặc. Nhiều
T

tác phẩm văn học đã đưa con sông này đến với người đọc để từ đó đem lòng yêu Huế,
E
N

dù chưa một lần đặt chân đến nơi này. Nhưng với Hoàng Phủ Ngọc Tường, người một
I.
H
T

đời gắn bó với Huế, bằng tình cảm tha thiết, bằng tiềm năng văn hóa đã khám phá vẻ
N
O
U
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

đẹp của Hương Giang một cách toàn diện, đưa Sông Hương trở thành biểu tượng của
đất cố đô…” (Bùi Thị Hải Hạnh).

Bố cục phân tích

1. Thủy trình của sông Hương

+ Sông Hương ở thượng nguồn
+ Sông Hương ở ngoại vi thành phố
+ Sông Hương khi chảy qua thành phố Huế

2. Dòng sông của âm nhạc, lịch sử, thi ca và cuộc đời

+ Vẻ đẹp của dòng sông qua góc nhìn âm nhạc
+ Sông Hương – Dòng sông của sử thi viết giữa màu lá cỏ xanh biếc
+ Sông Hương – Dòng sông của thi ca, không bao giờ tự lặp lại chính
mình
+ Dòng sông của cuộc đời

3. Khái quát

I. HƯỚNG DẪN PHÂN TÍCH TÁC PHẨM

1. Thủy trình của sông Hương
a. Sông Hương ở thượng nguồn
Với câu hỏi gợi tìm “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, bằng bước chân rong ruổi,
HPNT đã tìm về cội nguồn dòng chảy của Hương giang.
- Ở thượng nguồn, sông Hương mang vẻ đẹp hùng vĩ trữ tình. Chẳng phải ngẫu
nhiên khi người ta gọi sông Hương là bản trường ca của rừng già. Ở nơi khơi
nguồn của dòng chảy, gắn liền với đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, con sông toát
lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh liệt, vừa hùng tráng, vừa trữ tình như bản
T
E

trường ca bất tận về thiên nhiên: “rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh
N
I.
H

liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào đáy vực bí ẩn và
T
N

cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những rặng dài chói lọi của hoa
O
U

đỗ quyên rừng.”
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

- Đến giữa lòng Trường Sơn, sông Hương như một “cô gái Di-gan phóng khoáng
và man dại.” Đây là một liên tưởng thú vị và độc đáo. Với hình ảnh so sánh này
HPNT đã khắc vào tâm trí người đọc một ấn tượng mạnh mẽ về vẻ đẹp hoang
dại nhưng cũng rất tình tứ của con sông. Biện pháp nhân hóa được sử dụng khiến
con sông hiện lên như một con người có cá tính, có tâm hồn: “rừng già đã hun
đúc cho nó một bản lĩnh hoang dại, một tâm hồn tự do và trong sáng.”
- Ra khỏi rừng, sông Hương trở thành “người mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ
sở”. Không chỉ giúp người đọc có thêm một góc nhìn, một sự hiểu biết vẻ đẹp
hùng vĩ, man dại đầy chất thơ của sông Hương, HPNT còn muốn đem đến một
cái nhìn sâu sắc hơn, muốn “ghi công” sông Hương như một đấng sáng tạo đã
góp phần tạo nên, gìn giữ và bảo tồn văn hóa của một vùng thiên nhiên, xứ sở.
Sông Hương chính là khởi nguồn, sự bắt đầu của một không gian văn hóa - văn
hóa Huế.
b. Sông Hương ở ngoại vi thành phố
Trong cảm nghĩ của nhà văn, sông Hương giống như “người đẹp ngủ mơ màng
giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, được người tình mong đợi đến đánh thức. Từ
đây thủy trình của sông Hương khi nó bắt đầu về xuôi tựa “một cuộc tìm kiếm có ý
thức” tình nhân đích thực của người con gái đẹp trong một câu chuyện tình yêu lãng
mạn nhuốm màu cổ tích. Sông Hương lúc này mang một dáng vóc mới, một sức sống
mới đầy khát khao và lãng mạn: “Sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng
giữ những khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm.
- Hành trình đến với “người tình mong đợi” của “người gái đẹp” khá gian truân
và nhiều thử thách, khiến nó phải vượt qua một loạt các chướng ngại vật: Hòn
Chén, Ngọc Trản, Nguyệt Biều...nhưng chính trong quá trình ấy nó lại có cơ hội
phô khoe tất cả vẻ đẹp của mình - vẻ đẹp gợi cảm với những đường cong tuyệt
mĩ của người con gái đẹp, ra đi từ cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại.
- Có thể thấy bằng một lối hành văn uyển chuyển, ngôn ngữ đa dạng và giàu hình
T
E

ảnh, HPNT đã diễn tả một cách sinh động và hấp dẫn từng bước đi của sông
N
I.
H

Hương. Dường như nhà văn đã vẽ lên bằng chất liệu ngôn từ cái dáng điệu yêu
T
N

kiều và rất tạo hình của sông Hương khi nó ở ngoại vi thành phố Huế. Tác giả
O
U

không chỉ tái hiện một cách chân thực dòng chảy tự nhiên trên bản đồ địa lí của
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

dòng sông mà quan trọng hơn là biến cái thủy trình ấy thành hành trình của một
người con gái đẹp duyên dáng và tình tứ. Đó cũng là cảm nhận riêng, độc đáo và
đầy thi vị của HPNT về Hương giang trước khi nó chảy vào lòng thành phố thân
yêu.
HPNT còn thấy ở dòng sông này một vẻ đẹp khác, vẻ đẹp ấy sâu lắng và cũng bí
ẩn hơn. Đó là vẻ đẹp trầm mặc “như triết lí”, “như cổ thi” của sông Hương. Đi giữa
thiên nhiên, sông Hương cũng chuyển mình ngày đêm bên những lăng tẩm, thành quách
của vua chúa thời Nguyễn. Con sông hiền hòa ở ngoại vi thành phố Huế như đang nép
mình bên “những giấc ngủ nghìn năm của vua chúa được phong kín trong lòng những
rừng thông u tịch”.
c. Sông Hương khi chảy qua thành phố Huế
Như đã tìm thấy chính mình khi gặp thành phố thân yêu, sông Hương vui tươi
hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của vùng ngoại ô Kim Long, kéo một nét thảng
thực yên tâm theo hướng Tây Nam - Đông Bắc” rồi uốn một cánh cung rất nhẹ tới Cồn
Hến khiến dòng sông mềm hẳn đi như một tiếng “vâng” không nói ra của tình yêu. Nằm
ngay giữa lòng thành phố yêu quý của mình, sông Hương cũng giống như sông Xen của
Pa-ri, sông Đa-nuýp của Bu-đa-pét, nhưng trong cách biểu đạt tài hoa của tác giả, sông
Hương được cảm nhận dưới nhiều góc độ.
- Nhìn bằng con mắt của hội họa, sông Hương và những chi lưu của nó tạo nên
những đường nét thật tinh tế, làm nên vẻ đẹp cổ kính của cố đô. Đó là hình ảnh
chiếc cầu trắng bắc qua dòng sông “in ngần trên nền trời nhỏ nhắn như những
vành trăng non”. Hai bên bờ sông và những chi lưu của nó xum xuê những bóng
cây cổ thụ “tỏa vầng lá u sầm xuống những xóm thuyền xúm xít.” Điều này khiến
cho Huế mang một vẻ đẹp riêng mà không một thành phố hiện đại nào có được.
- Qua cảm nhận dưới góc độ âm nhạc, sông Hương chính là điệu slow tình cảm
dành riêng cho Huế, rất chậm rãi, sâu lắng, trữ tình. HPNT đã thật tinh tế khi
nhận ra cái đặc trưng của Hương giang. So với các dòng sông khác ở VN và trên
T
E

thế giới, lưu tốc sông Hương có phần chậm rãi.

N
I.
H

+ Nhà văn lí giải từ đặc điểm địa lí “những chi lưu ấy cùng hai hòn đảo nhỏ
T
N

trên sông đã làm giảm hẳn lưu tốc của dòng nước khiến cho sông Hương
O
U
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

khi chảy qua thành phố Huế đã trôi chậm, thật chậm, cơ hồ chỉ là mặt hồ
yên tĩnh.”
+ HPNT còn mang đến một kiến giải khác hết sức thi vị và độc đáo về lưu
tốc của dòng sông mà ông yêu quý. Đó là cách lí giải bằng trái tim: sông
Hương chảy chậm, điệu nhảy lững lờ vì nó quá yêu thành phố của mình,
nó muốn được nhìn ngắm nhiều hơn nữa thành phố thân thương trước khi
phải rời ra.
- Từ góc nhìn văn hóa, tác giả gọi sông Hương là “người tài nữ đánh đàn lúc đêm
khuya”, rồi thì dẫn ra câu chuyện về người nghệ nhân già chơi đàn hết nửa thế
kỉ… Tất cả đó là sự khẳng định mối quan hệ không thể tách rời giữa sông Hương
và nền âm nhạc cổ điển Huế. Đây chính là văn hóa Huế nói chung và vẻ đẹp sông
Hương nói riêng, vẻ đẹp hiếm thấy ở bất kì dòng sông nào ở trong nước cũng
như trên thế giới.
- Với cái nhìn đắm say của một trái tim đa tình, sông Hương là một người tình dịu
dàng và chung thủy.
+ Khi rời khỏi kinh thành, sông Hương chếch hướng chính Bắc. Tuy nhiên
do đặc điểm địa lí của nước ta, thủy trình của dòng sông đã thay đổi, nó
chuyển dòng sang hướng Đông và như vậy sẽ phải đi qua một góc của
thành phố Huế, ở thị trấn Bao Vinh xưa cổ. Đó là đặc điểm địa lí tự nhiên
của dòng sông.
+ Nhưng trong con mắt của người nghệ sĩ, khúc ngoặt ấy là biểu hiện của
hút vấn vương, thậm chí có chút “lẳng lơ kín đáo” của người tình thủy
chung, chí tình. Nhà văn hình dung sông Hương như nàng Kiều trở về tìm
Kim Trọng để trao lời thề trước khi đi xa. Một phát hiện thực độc đáo, thú
vị và đậm màu sắc văn chương. Hương giang vốn ddpj nay càng đẹp hơn,
trọn vẹn hơn, một vẻ đẹp hài hòa giữa hình dáng bên ngoài và phần tâm
hồn sâu thẳm bên trong.
T
E

Nhận xét: HPNT đã tiếp cận và miêu tả dòng sông từ nhiều không gian, thời gian khác
N
I.
H

nhau. Ở mỗi góc độ, nhà văn đều thể hiện một cảm nghĩ và khá mới mẻ về con sông đã
T
N

trở thành biểu tượng của Huế. Ở trong đó ta thấy bàng bạc một tình cảm yêu mến, gắn
O
U
IE
IL
A
T

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

bó tha thiết, một niềm tự hào và thái độ trân trọng, gìn giữ của nhà văn đối với những
vẻ đẹp thiên nhiên và đậm màu sắc văn hóa của dòng sông quê hương.
Phân tích cụ thể:
Tôi vẫn cho rằng, những nhà văn thực sự có phong cách đều mang trong tâm hồn một
“chất nam châm” riêng để hút lấy những gì thích hợp với nó. “Những gì” ấy, tôi gọi
là “vùng thẩm mỹ” của mỗi cây bút. Huế và dòng sông Hương là vùng thẩm mỹ của
Hoàng Phủ Ngọc Tường, là quê hương văn học đích thực của ông. Ông viết về đối
tượng này bằng một trái tim say đắm, một vốn liếng ngôn từ tinh luyện và một kho tri
thức phong phú để tạo nên những trang văn vừa đẹp, vừa sang, vừa lấp lánh trí tuệ,
vừa chan chứa ân tình.

Sông Hương là đối tượng để bộc lộ tâm tình, là khách thể của trang viết trong sự
thể hiện cái tôi của nhà văn. Sông Hương chính là đối tượng để khảo cứu làm nên vẻ
đẹp của xứ Huế. Chính vì vậy, sông Hương đã được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác
nhau, từ góc độ địa lý đến lịch sử và qua góc nhìn văn hóa, thơ ca. Ở góc độ địa lý,
Hoàng Phủ Ngọc Tường tìm hiểu trực tiếp sông Hương ở thượng nguồn để phát hiện
nhiều vẻ đẹp khác nhau của dòng sông. Đây là dòng sông có mối quan hệ mật thiết với
dãy Trường Sơn. Với câu hỏi gợi tìm “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, bằng bước chân
rong ruổi, HPNT đã tìm về cội nguồn dòng chảy của Hương giang. Ở thượng nguồn,
sông Hương mang vẻ đẹp hùng vĩ trữ tình. Chẳng phải ngẫu nhiên khi người ta gọi
sông Hương là “bản trường ca của rừng già”. Ở nơi khơi nguồn của dòng chảy, gắn
liền với đại ngàn Trường Sơn hùng vĩ, con sông toát lên vẻ đẹp của một sức sống mãnh
liệt, vừa hùng tráng, vừa trữ tình như bản trường ca bất tận về thiên nhiên: “rầm rộ
giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những
cơn lốc vào đáy vực bí ẩn và cũng có lúc nó trở nên dịu dàng và say đắm giữa những
rặng dài chói lọi của hoa đỗ quyên rừng.” Sắc đỏ “chói lọi” ấy của loài đỗ quyên càng
làm nổi bật lên cái dáng điệu rộn rã, bừng bừng khí thế của một dòng sông giữa lòng
T
E

Trường Sơn hoang dã và bí ẩn, tựa như tuổi trẻ son sắt của những chàng trai, những
N
I.
H

cô gái đang thỏa sức vẫy vùng giữa biển trời thanh xuân nồng nhiệt, sống động. Cuối
T
N

cùng cái vẻ hùng tráng và nét dịu dàng, đắm say, trữ tình của dòng sông đã dung hợp,
O
U
IE
IL
A
T

10

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

bổ khuyết cho nhau để tạo nên một Hương giang kỳ vĩ, cá tính và gây ấn tượng mạnh
mẽ với người đọc.

Nhưng bấy nhiêu đấy vẫn chưa đủ để làm nổi bật hẳn cái cá tính của dòng Hương
giang giữa muôn vàn các dòng sông của nhiều tác giả khác, ví như so sánh với Nguyễn
Tuân nhà văn cũng có một dòng sông Đà hung bạo, mãnh liệt kết hợp với vẻ trữ tình
thi vị đầy đặc sắc. Thế nên Hoàng Phủ Ngọc Tường đã chọn cách nhân hóa sông
Hương, khoác lên cho nó một tính cách thật đặc biệt bằng dáng vẻ của một người con
gái Di-gan “phóng khoáng và hoang dại” thật quyến rũ, bí ẩn, cùng với “bản lĩnh gan
dạ tâm hồn tự do và trong sáng”. Đến giữa lòng Trường Sơn, sông Hương như một
“cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại.” Đây là một liên tưởng thú vị và độc đáo.
Với hình ảnh so sánh này HPNT đã khắc vào tâm trí người đọc một ấn tượng mạnh
mẽ về vẻ đẹp hoang dại nhưng cũng rất tình tứ của con sông. Biện pháp nhân hóa được
sử dụng khiến con sông hiện lên như một con người có cá tính, có tâm hồn: “rừng già
đã hun đúc cho nó một bản lĩnh hoang dại, một tâm hồn tự do và trong sáng.” Nhà
văn đã sử dụng hàng loạt động từ, tính từ gây ấn tượng mạnh: “rầm rộ”, “mãnh liệt”,
“cuộn xoáy”, “dịu dàng”, “say đắm”, “gan dạ”, “tự do” để diễn tả từng trạng thái thay
đổi của dòng sông. Tác giả còn sử dụng lối so sánh táo bạo, đặc biệt đầy hình ảnh:
Sông là “bản trường ca của rừng già”, là “cô gái Di- gan”, là “người mẹ phù sa”. Tác
giả đã nhân hóa sông trong liên tưởng với một cô gái, đây là liên tưởng kín đáo, ấn
tượng làm cho gương mặt sông Hương được nắm bắt ở chiều sâu và ở nhiều phương
diện khác nhau. Ra khỏi rừng, sông Hương trở thành “người mẹ phù sa của một vùng
văn hóa xứ sở”. Dòng sông đã hoàn toàn rũ bỏ cái cá tính mạnh mẽ, hoang dại để trở
mình biến thành một người phụ nữ dịu dàng, một người mẹ bao dung, ngàn đời nuôi
dưỡng những đứa con trong Huế bằng dòng sữa phù sa ngọt ngào, bằng hương thơm
thân thuộc, bằng vẻ đẹp “dịu dàng và trí tuệ”. Nhắc nhở con người nhớ lại sự hy sinh
to lớn của bà mẹ Hương giang ngàn đời đã dang rộng vòng tay ôm ấp, hy sinh, trải qua
T
E

biết bao nhiêu thế hệ thăng trầm nuôi lớn đứa con cố đô bằng tất cả tấm lòng yêu
N
I.
H

thương, mong đợi. Có thể nói rằng với sự liên tưởng này Hoàng Phủ Ngọc Tường
T
N

không chỉ biến sông Hương thành một thực thể có linh hồn có xúc cảm, giúp bạn đọc
O
U

có thêm một góc nhìn, một sự hiểu biết vẻ đẹp hùng vĩ, man dại đầy chất thơ của sông
IE
IL
A
T

11

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Hương mà còn đặc biệt nhấn mạnh làm nổi bật mối quan hệ diệu kỳ, gắn bó sâu sắc
của dòng sông với mảnh đất cố đô bao đời nay, góp phần tạo nên, gìn giữ và bảo tồn
văn hóa của một vùng thiên nhiên, xứ sở. Điều đó cũng phần nào thể hiện được tấm
lòng gắn bó của nhà văn với quê hương, gắn bó với dòng sông có nhiều nét cá tính độc
đáo này.
Khái quát : Như vậy, HPNT đã tiếp cận và miêu tả dòng sông từ nhiều không
gian, thời gian khác nhau. Ở mỗi góc độ, nhà văn đều thể hiện một cảm nghĩ và khá mới
mẻ về con sông đã trở thành biểu tượng của Huế. Ở trong đó ta thấy bàng bạc một tình
cảm yêu mến, gắn bó tha thiết, một niềm tự hào và thái độ trân trọng, gìn giữ của nhà
văn đối với những vẻ đẹp thiên nhiên và đậm màu sắc văn hóa của dòng sông quê hương.

2. Dòng sông của âm nhạc, lịch sử, thi ca và cuộc đời

a. Vẻ đẹp của dòng sông qua góc nhìn âm nhạc
Khi sông Hương chảy lặng lờ qua thành phố Huế, nhà văn đã có một phát hiện
vô cùng thú vị: “ Sông Hương là người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”. Đây quả thực
là một sự so sánh vô cùng bất ngờ và độc đáo.
- Với sự hiểu biết của mình, HPNT đã huy động vốn kiến thức và vốn ngôn từ sâu
rộng để đưa vẻ đẹp của sông Hương gắn liền với âm nhạc. Âm nhạc cổ điển, âm
nhạc dân gian Huế đều được hình thành từ mặt nước dòng Hương.
- Hoàng Phủ Ngọc Tường đã rất tinh tế khi dẫn ra câu chuyện về người nghệ sĩ
già chơi đàn hơn nửa thế kỷ, một buổi tối khi nghe con gái đọc Kiều: “Trong như
tiếng hạc bay qua/ Đục như tiếng suối mới xa nửa vời” đã nhổm dậy vỗ đùi chỉ
vào trang sách Nguyễn Du mà thốt lên đó chính là “Tứ đại cảnh”. Câu chuyện
trên có ý nghĩa khẳng định về mối quan hệ mật thiết giữa sông Hương và nền âm
nhạc Huế. Cảm nhận của Nguyễn Du về điệu “Tứ đại cảnh” của người Huế đã
hiện diện trên những trang viết của đại thi hào Nguyễn Du khi miêu tả về tiếng
đàn của Kiều. Chính sông Hương là nơi khởi nguồn cho những làn điệu dân ca
T
E

Nam ai, Nam bình, những điệu mái hò mãi đẩy, lời ca Huế luôn đồng hành và
N
I.
H

sóng sánh cùng với dòng nước Hương Giang.

T
N

b. Sông Hương – Dòng sông của sử thi viết giữa màu lá cỏ xanh biếc
O
U
IE
IL
A
T

12

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Dòng sông Hương dưới góc nhìn lịch sử bây giờ không còn là cô gá Digan phóng
khoáng và man dại, cũng không phải thiếu nữ ngủ mơ màng giữa cánh đầu Châu Hóa
mà bây giờ, người tình của đất Huế đang mang trong mình một màu lịch sử - đang trở
thành một chứng nhân trước biết bao biến thiên của lịch sử thiêng liêng. HPNT viết
trong ký của mình: “ Sông Hương là vậy, là dòng sông của thời gian ngân vang , của sử
thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc…” Những trang văn của người nghệ sĩ gợi lại cho
người đọc biết bao quá khứ lịch sử hào hùng của dân tộc ta, nhấn mạnh sự hòa quyện
giữa chất hùng tráng và trữ tình. Với người Huế, với những người yêu sông Hương,
dòng sông này không những là một bản hùng ca, một bản trường ca mà còn là một bản
tình ca giữa đời thường.
Trong những trang viết của mình, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhìn thấy từ dòng
sông những dấu tích lịch sử, từng nhánh rẽ của dòng sông cho đến cả những cây đa, cây
cổ thụ bên dòng sông cũng hàm ẩn một phần lịch sử. Nhà văn đã tiến hành một “cuộc
quay ngược thời gian” ngoạn mục để trở về quá khứ, khẳng định vai trò của sông Hương
trong lịch sử dân tộc.
- Với một đất nước có bề dày lịch sử như Việt Nam, kể từ thời vua Hùng , sông
Hương đã là dòng sông biên thùy xa xôi.
- Bước sang thời trung đại, với tên gọi khác là Linh Giang nó đã cùng với nhân
dân Huế “oanh oanh liệt liệt” bảo vệ phần biên giới phía Nam của Tổ quốc Đại
Việt. Sông Hương gắn liền với những chiến công của người anh hùng áo vải
Quang Trung – Nguyễn Huệ.
- Trải qua những cuộc chiến tàn khốc và đẫm máu của những cuộc khởi nghĩa thế
kỷ XIX, sông Hương gắn liền với cuộc cách mạng tháng Tám với những chiến
công vang dội, rung chuyển. Đặc biệt là trong cuộc tổng tiến công Mậu Thân
1968, sông Hương cũng như kinh thành Huế cùng với những người dân Huế đã
chứng kiến sự tàn phá khủng khiếp của đế quốc Mỹ. Sông Hương cùng với những
người dân xứ Huế đã chiến đấu một cách kiên cường, bất khuất và dũng cảm để
T
E

chống lại kẻ thù. Không phải ngẫu nhiên mà một hội nghị tổng kết chiến tranh
N
I.
H

đồng chí đại tướng đã phát biểu: “Lịch sử Đảng đã ghi bằng nét son tên thành
T
N

phố Huế, thành phố tuy nhỏ nhưng đã cống hiến rất xứng đáng cho Tổ quốc.”
O
U
IE
IL
A
T

13

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Cùng với rất nhiều những dòng sông trên đất nước Việt Nam như sông Bến Hải,
sông Gianh, sông Đà, sông Bạch Đằng,… sông Hương đã trở thành dòng sông của lịch
sử mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi lại những tháng năm chiến đấu kiên cường
của nhân dân ta. Bên cạnh sự mềm mại, dịu dàng, vẻ đẹp của sông Hương còn được
nhìn nhận ở những khía cạnh khác nhau đặc biệt là khía cạnh lịch sử.
c. Sông Hương – Dòng sông của thi ca, không bao giờ tự lặp lại chính mình
Sông Hương dưới góc nhìn thi ca là một dòng sông không bao giờ tự lặp lại chính
mình, cũng không bao giờ lặp lại trong mỗi góc nhìn của người nghệ sĩ. Với cách viết
trích dẫn, HPNT đã làm sống dậy trong lòng những người đọc biết bao vần thơ hay về
Huế, về dòng Hương
- Qua thơ của Tản Đà: “Dòng sông trắng, lá cây xanh”, đó là sự tương giao, sự
đồng điệu của những tâm hồn người nghệ sĩ. Đó là nét chấm phá tiêu biểu của
nhà văn trong tác phẩm của mình.
- Hoàng Phủ Ngọc Tường đã phát hiện vẻ đẹp của một sức mạnh phục sinh trong
tâm hồn nhờ cuộc sống mới, nhờ thời đại mới, con người mới, cách mạng đã gột
rửa, thanh tẩy mọi nhuốc nhơ, nhục nhã ê chề của đời ca nữ, kỹ nữ trên sông
Hương:
“Răng không cô gái trên sông
Ngày mai cô sẽ từ trong tới ngoài
Thơm như hương nhụy hoa lài
Sạch như nước suối ban mai giữa rừng”
- Thi đàn Việt Nam cũng đã ghi nhận biết bao nhiêu tao nhân, mặc khách buông
lòng mình về dòng Hương. Trong thơ Hàn Mặc Tử, cũng đã từng gây cho bạn
đọc những bồi hồi và ám ảnh:
“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay”
- Nhà thơ Thu Bồn cũng đã từng viết trong tác phẩm của mình:
T
E

“Con sông dùng dằng con sông không chảy

N
I.
H

Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”

T
N
O
U
IE
IL
A
T

14

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Hương Giang cứ tự tình, lặng lờ mà đem trong mình chất thơ đầy ăm ắp như thế.
Ký của Hoàng Phủ cứ thôi thúc con người ta phải đến Huế một lần, thôi thúc con người
ta tìm đến những tứ thơ về dòng Hương, dòng Huế…
d. Dòng sông của cuộc đời
Trở về với cuộc sống đời thường, sông Hương mang một vẻ đẹp dịu hiền và
khiêm nhường như thế. Điều làm nên vẻ đẹp đáng trọng của con sông chính là biết lắng
nghe lời kêu gọi của Tổ quốc và hy sinh thân mình cho Tổ quốc. Khi trở về với cuộc
sống bình thường, sông Hương dịu hiền hệt như người con gái Huế. Những đổi thay bất
ngờ của sông Hương mang dáng dấp của đất nước Việt Nam, con người Việt Nam suốt
mấy nghìn năm qua. Những biến thiên của cuộc đời suốt mấy ngàn năm lịch sử cho thấy
sự thích ứng của con người Việt Nam là vô hạn, sức mạnh của con người Việt Nam là
vô hạn. Luôn tự làm mới mình, cũng chính vì điều này, mà sông Hương luôn gây được
thiện cảm với bất kỳ ai biết tới.
Phân tích cụ thể:
Không chỉ được nhìn ở dưới góc độ địa lí, lịch sử, sông Hương còn được nhìn
dưới góc độ văn hóa và thơ ca. Từ góc độ văn hóa, trong cách nhìn với âm nhạc tác giả
đã gắn sông Hương với một nền âm nhạc cổ điển Huế: “Sông Hương trở thành người
tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”.Đây quả thực là một sự so sánh vô cùng bất ngờ và độc
đáo. Với sự hiểu biết của mình, HPNT đã huy động vốn kiến thức và vốn ngôn từ sâu
rộng để đưa vẻ đẹp của sông Hương gắn liền với âm nhạc. Âm nhạc cổ điển, âm nhạc
dân gian Huế đều được hình thành từ mặt nước dòng Hương.

Hoàng Phủ Ngọc Tường đã rất tinh tế khi dẫn ra câu chuyện về người nghệ sĩ
già chơi đàn hơn nửa thế kỷ, một buổi tối khi nghe con gái đọc Kiều: “Trong như tiếng
hạc bay qua/ Đục như tiếng suối mới xa nửa vời” đã nhổm dậy vỗ đùi chỉ vào trang sách
Nguyễn Du mà thốt lên đó chính là “Tứ đại cảnh”. Câu chuyện trên có ý nghĩa khẳng
định về mối quan hệ mật thiết giữa sông Hương và nền âm nhạc Huế. Cảm nhận của
T
E

Nguyễn Du về điệu “Tứ đại cảnh” của người Huế đã hiện diện trên những trang viết của
N
I.
H

đại thi hào Nguyễn Du khi miêu tả về tiếng đàn của Kiều. Chính sông Hương là nơi
T
N

khởi nguồn cho những làn điệu dân ca Nam ai, Nam bình, những điệu mái hò mãi đẩy,
O
U

lời ca Huế luôn đồng hành và sóng sánh cùng với dòng nước Hương Giang.
IE
IL
A
T

15

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Dòng sông Hương dưới góc nhìn lịch sử bây giờ không còn là cô gá Digan phóng
khoáng và man dại, cũng không phải thiếu nữ ngủ mơ màng giữa cánh đầu Châu Hóa
mà bây giờ, người tình của đất Huế đang mang trong mình một màu lịch sử - đang trở
thành một chứng nhân trước biết bao biến thiên của lịch sử thiêng liêng. HPNT viết
trong ký của mình: “ Sông Hương là vậy, là dòng sông của thời gian ngân vang , của sử
thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc…” Những trang văn của người nghệ sĩ gợi lại cho
người đọc biết bao quá khứ lịch sử hào hùng của dân tộc ta, nhấn mạnh sự hòa quyện
giữa chất hùng tráng và trữ tình. Với người Huế, với những người yêu sông Hương,
dòng sông này không những là một bản hùng ca, một bản trường ca mà còn là một bản
tình ca giữa đời thường.
Trong những trang viết của mình, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã nhìn thấy từ dòng
sông những dấu tích lịch sử, từng nhánh rẽ của dòng sông cho đến cả những cây đa, cây
cổ thụ bên dòng sông cũng hàm ẩn một phần lịch sử. Nhà văn đã tiến hành một “cuộc
quay ngược thời gian” ngoạn mục để trở về quá khứ, khẳng định vai trò của sông Hương
trong lịch sử dân tộc. Với một đất nước có bề dày lịch sử như Việt Nam, kể từ thời vua
Hùng , sông Hương đã là dòng sông biên thùy xa xôi. Bước sang thời trung đại, với tên
gọi khác là Linh Giang nó đã cùng với nhân dân Huế “oanh oanh liệt liệt” bảo vệ phần
biên giới phía Nam của Tổ quốc Đại Việt. Sông Hương gắn liền với những chiến công
của người anh hùng áo vải Quang Trung – Nguyễn Huệ. Trải qua những cuộc chiến tàn
khốc và đẫm máu của những cuộc khởi nghĩa thế kỷ XIX, sông Hương gắn liền với
cuộc cách mạng tháng Tám với những chiến công vang dội, rung chuyển. Đặc biệt là
trong cuộc tổng tiến công Mậu Thân 1968, sông Hương cũng như kinh thành Huế cùng
với những người dân Huế đã chứng kiến sự tàn phá khủng khiếp của đế quốc Mỹ. Sông
Hương cùng với những người dân xứ Huế đã chiến đấu một cách kiên cường, bất khuất
và dũng cảm để chống lại kẻ thù. Không phải ngẫu nhiên mà một hội nghị tổng kết
chiến tranh đồng chí đại tướng đã phát biểu: “Lịch sử Đảng đã ghi bằng nét son tên
thành phố Huế, thành phố tuy nhỏ nhưng đã cống hiến rất xứng đáng cho Tổ quốc.”
T
E

Cùng với rất nhiều những dòng sông trên đất nước Việt Nam như sông Bến Hải,
N
I.
H

sông Gianh, sông Đà, sông Bạch Đằng,… sông Hương đã trở thành dòng sông của lịch
T
N

sử mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi lại những tháng năm chiến đấu kiên cường
O
U
IE
IL
A
T

16

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

của nhân dân ta. Bên cạnh sự mềm mại, dịu dàng, vẻ đẹp của sông Hương còn được
nhìn nhận ở những khía cạnh khác nhau đặc biệt là khía cạnh lịch sử.
Sông Hương dưới góc nhìn thi ca là một dòng sông không bao giờ tự lặp lại chính
mình, cũng không bao giờ lặp lại trong mỗi góc nhìn của người nghệ sĩ. Với cách viết
trích dẫn, HPNT đã làm sống dậy trong lòng những người đọc biết bao vần thơ hay về
Huế, về dòng Hương . Qua thơ của Tản Đà: “Dòng sông trắng, lá cây xanh”, đó là sự
tương giao, sự đồng điệu của những tâm hồn người nghệ sĩ. Đó là nét chấm phá tiêu
biểu của nhà văn trong tác phẩm của mình. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã phát hiện vẻ đẹp
của một sức mạnh phục sinh trong tâm hồn nhờ cuộc sống mới, nhờ thời đại mới, con
người mới, cách mạng đã gột rửa, thanh tẩy mọi nhuốc nhơ, nhục nhã ê chề của đời ca
nữ, kỹ nữ trên sông Hương:
“Răng không cô gái trên sông
Ngày mai cô sẽ từ trong tới ngoài
Thơm như hương nhụy hoa lài
Sạch như nước suối ban mai giữa rừng”
Thi đàn Việt Nam cũng đã ghi nhận biết bao nhiêu tao nhân, mặc khách buông
lòng mình về dòng Hương. Trong thơ Hàn Mặc Tử, cũng đã từng gây cho bạn đọc những
bồi hồi và ám ảnh:
“Thuyền ai đậu bến sông trăng đó
Có chở trăng về kịp tối nay”
Nhà thơ Thu Bồn cũng đã từng viết trong tác phẩm của mình:
“Con sông dùng dằng con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”
Hương Giang cứ tự tình, lặng lờ mà đem trong mình chất thơ đầy ăm ắp như thế.
Ký của Hoàng Phủ cứ thôi thúc con người ta phải đến Huế một lần, thôi thúc con người
ta tìm đến những tứ thơ về dòng Hương, dòng Huế...
Trở về với cuộc sống đời thường, sông Hương mang một vẻ đẹp dịu hiền và
T
E

khiêm nhường như thế. Điều làm nên vẻ đẹp đáng trọng của con sông chính là biết lắng
N
I.
H

nghe lời kêu gọi của Tổ quốc và hy sinh thân mình cho Tổ quốc. Khi trở về với cuộc
T
N

sống bình thường, sông Hương dịu hiền hệt như người con gái Huế. Những đổi thay bất
O
U

ngờ của sông Hương mang dáng dấp của đất nước Việt Nam, con người Việt Nam suốt
IE
IL
A
T

17

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

mấy nghìn năm qua. Những biến thiên của cuộc đời suốt mấy ngàn năm lịch sử cho thấy
sự thích ứng của con người Việt Nam là vô hạn, sức mạnh của con người Việt Nam là
vô hạn. Luôn tự làm mới mình, cũng chính vì điều này, mà sông Hương luôn gây được
thiện cảm với bất kỳ ai biết tới.

Tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” đã thể hiện được tấm lòng yêu quê
hương, yêu con người xứ Huế của nhà văn. Qua đó, cho thấy vốn hiểu biết sâu rộng và
phong phú của nhà văn về các kiến thức văn hóa, nghệ thuật. Bài kí trên đã khẳng định
được thành công của tác giả trên con đường văn học ở thể bút ký đồng thời cũng thể
hiện cái “tôi” cá nhân riêng biệt, trữ tình. Nhà văn đã đem đến cho chúng ta một bài học
về tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước. Bởi nếu có quê hương thì mới có chúng ta
ngày hôm nay. Phải chăng vì thế mà trong thơ của Đỗ Trung Quân đã viết:
“Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều”
“Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một tìm tòi và thể hiện sự mới mẻ của Hoàng Phủ
Ngọc Tường đối với thể loại bút kí. Qua đó, tác giả đã ngợi ca vẻ đẹp của thiên nhiên
xứ Huế và khẳng định được tài năng uyên bác của mình. Chính vì thế mà sông Hương
đã trở thành một dòng sông bất tử, luôn chảy trôi mãi cùng thời gian và trong tâm trí
độc giả.

3. Khái quát, giải mã nhan đề

Hoàng Phủ chọn một huyền thoại, để lý giải về một cái tên. Vì yêu thương dòng
sông này, những người dân ven sông đã nấu thứ nước của hàng trăm loài hoa đổ xuống
để nước của dòng sông này thơ mát muôn đời. Tôi tự hỏi, mình có đang thực lòng thực
dạ muốn ôm trọn hình ảnh của dòng sông này vào trong trái tim hay không? Bởi lẽ,
T
E
N

Hoàng Phủ Ngọc Tường đã quá xuất sắc khi xây dựng hình tượng về dòng Hương –
I.
H

dòng Huế qua những góc nhìn khác nhau: góc độ lịch sử, góc độ thiên nhiên, góc độ thi
T
N
O

ca, góc độ âm nhạc, góc độ cuộc đời,…

U
IE
IL
A
T

18

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Bài ca về sông Hương sẽ còn được biết bao nhiêu con người hát hoài hát mãi.
Ký ức có trôi đi, thì lịch sử vẫn luôn nhuộm một màu tự hào chói lọi lên dòng sông của
một khúc tâm tình. Dòng Hương – một dòng văn hóa – một dòng Huế thật thơ!
II. TÀI LIỆU MỞ RỘNG
1. Mở bài
MB1: Nhà thơ Thu Bồn đã từng viết trong tác phẩm của mình:
“Con sông dùng dằng con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”
Những câu thơ quen thuộc nhắc nhớ về dòng Hương – dòng sông, dòng Huế, dòng thơ.
Đã có biết bao nhiêu người nghệ sĩ đã từng sinh ra ở Huế, sống tại Huế, tới Huế khi đến
với dòng Hương đều “nặng lòng” với “người con gái này”. Không phải tự nhiên, sông
Hương lại đi vào trong những tác phẩm nghệ thuật một cách tự nhiên và tình tứ như thế.
So với những dòng sông được thi ca gọi tên, Hương giang mang vẻ đẹp và sức quyến
rũ của riêng mình. Đó cũng là nguyên cớ tại sao, một người yêu Huế nồng nàn như
Hoàng Phủ Ngọc Tường đã viết về sông Hương một cách rất tình, rất sâu như thế! Đọc
ký “ Ai đã đặt tên cho dòng sông” của Hoàng Phủ Ngọc Tường, ta thấy nổi bật trong
tác phẩm chính là vẻ đẹp của dòng Hương giang. Một dòng sông của thi ca, dòng sông
văn hóa, dòng sông lịch sử, dòng sông thuộc về con người Huế, ôm trọn trong mình
phong cách Huế.
MB 2: Ai đó đã từng n có nói rằng: “Đất nước có nhiều dòng sông nhưng chỉ có một
dòng sông để thương để nhớ, giống như cuộc đời của mỗi con người, có nhiều cuộc tình
nhưng chỉ có một cuộc tình để mãi mãi mang theo. Dòng sông để thương để nhớ của
mỗi người rất khác nhau. Nếu như Văn Cao cả đời gắn liền với dòng sông Lô hùng
tráng, nếu Hoàng Cầm là nỗi nhớ khi ta đi ngang qua “sông Đuống trôi đi một dòng lấp
lánh”, nếu Hoài Vũ cả đời gắn liền với con sông Vàm Cỏ tha thiết chở Phù Sa thì Hoàng
Phủ Ngọc Tường lại song hành cùng trái tim độc giả qua ký: “Ai đã đặt tên cho dòng
sông.”
T
E
N
I.
H

2. Kết bài
T
N

KB1: Thiên nhiên Huế thật dịu dàng và thơ mộng dưới ngòi bút của Hoàng Phủ Ngọc
O
U
IE
IL
A
T

19

https://TaiLieuOnThi.Net
 Tài Liệu Ôn Thi Group

Tường. Cuộc hành trình mà người đọc được trải nghiệm qua “Ai đã đặt tên cho dòng
sông” lần lượt theo dòng chảy của Hương giang, tôi bắt gặp khung cảnh thiên nhiên
Huế lúc nguyên sơ, trong trẻo, lúc mượt mà, khi kì ảo, lúc dịu dàng say đắm, khi thâm
trầm trang nghiêm. Tất cả đều sống động qua tình yêu tha thiết của Hoàng Phủ Ngọc
Tường với con sông này. Không hiểu sao đọc xong ký của Hoàng Phủ Ngọc Tường, có
những dòng thơ cứ trở đi trở lại trong tôi:
“Con sông dùng dằng, con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu"
KB2: Con sông Hương thơ mộng của xứ Huế đã làm ngẩn ngơ không ít những tâm hồn
nhạy cảm và cũng làm đắm say không ít bậc nghệ sĩ tài hoa. Tôi vẫn còn nhớ nhà thơ
Thu Bồn viết về sông Hương: “Con sông dùng dằng con sông không chảy/ Sông chảy
vào lòng nên Huế rất sâu.” Và đến với Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương đã trở
thành nàng thơ của xứ Huế. Từ thủy trình của dòng sông đến những nét đẹp văn hóa,
lịch sử, thi ca hội tụ trong nó đều được nhà văn quan sát một cách tinh tế và chan chứa
tình yêu với cái đẹp của thiên nhiên đất nước. “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là đoạn
văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về con sông xứ Huế, chinh phục người đọc bằng những
cảm xúc sâu lắng được tổng hợp từ một vốn kiến thức phong phú, uyên bác, văn phong
tao nhã, tinh tế và tài hoa. Đây không chỉ là một trong những tác phẩm hay nhất viết về
sông Hương mà còn là bút kí đặc sắc vào bậc nhất của văn học Việt Nam hiện đại.
KB3: Dòng sông Hương đã từng là hình tượng trở đi trở lại trong rất nhiều những tác
phẩm hay. “Ai đã đặt tên cho dòng sông" của nhà văn Hoàng Phủ không chỉ hay mà
còn đẹp. Đẹp trong từng hình ảnh, đẹp trong câu từ, đẹp trong suy nghĩ, trong cảm xúc
của một con người yêu Huế và yêu sông Hương vô cùng. Từng bước dùng lời văn của
mình chiếm lấy trái tim của đọc giả, đưa đọc giả về một miền đất để nhớ để thương quá
nhiều. Chợt lại nghe bâng khuâng đâu đây những câu hát còn vang vọng:
“Đã đôi lần đến với Huế mộng mơ
Tôi ôm ấp một tình yêu dịu ngọt
T
E

Vẻ đẹp Huế chẳng nơi nào có được

N
I.
H

Nét dịu dàng pha lẫn trầm tư...”

T
N
O
U
IE
IL
A
T

20

https://TaiLieuOnThi.Net