Học Văn Cô Sương Mai

AI ĐÃ ĐẶT TÊN
CHO DÒNG SÔNG?
Hoàng Phủ Ngọc Tường
 Học Văn Cô Sương Mai

“Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu

Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát”
(“Đất Nước” – Nguyễn Khoa Điềm)
 Học Văn Cô Sương Mai

“Đất nước có nhiều dòng sông nhưng chỉ có

một dòng sông để thương và để nhớ.. như
đời người có nhiều cuộc tình nhưng chỉ có
một cuộc tình để mãi mãi mang theo.”
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác giả

 Hoàng Phủ Ngọc Tường là một trí thức yêu nước,

có vốn hiểu biết sâu rộng trên nhiều lĩnh vực.
 Quê gốc ở Quảng Trị nhưng sống, học tập, trưởng
thành và gắn bó sâu sắc với Huế.  Gắn bó với đất
và người nơi đây; am hiểu và yêu mến cội nguồn
và linh hồn văn hóa xứ sở.
Hoàng Phủ Ngọc Tường  Sở trường: bút ký.
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác giả

 Sự gắn bó với cố đô:

+ Sinh ra ở thành phố Huế
+ Học đại học Huế
+ dạy học tại trường Quốc học Huế
+ Tham gia phong trào Cách mạng tại Huế
+ Là một chiến sĩ trong phong trào đấu tranh chống
Hoàng Phủ Ngọc Tường Mĩ – Ngụy ở Thừa Thiên – Huế
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác giả

 Phong cách nghệ thuật:

 Kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất trí tuệ và tính
trữ tình.
 Hài hòa giữa nghị luận sắc bén với suy tư đa
chiều được tổng hợp từ vốn kiến thức phong
phú về triết học, văn hoá, lịch sử, địa lý...
 Lối hành văn súc tích, mê đắm (giàu cảm xúc)
 Một con người với lối viết tài hoa và hướng nội
Hoàng Phủ Ngọc Tường
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác giả

Macxim Gorki từng nhận xét về thể kí:

“Kí là sự hợp nhất giữa truyện và nghiên cứu. Nếu truyện có các yếu tố,
nhân vật hình ảnh, có hồn, sinh động thì tư duy nghiên cứu chủ yếu cung
cấp những dữ kiện, những tri thức nhằm thỏa mãn nhu cầu nhận thức
của người đọc.”

 Kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã thỏa mãn những đặc trưng ấy của
thể loại với lối hành văn tài hoa, mê đắm cùng ngòi bút mang đậm chất
trí tuệ của một cái tôi uyên bác.
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác phẩm
 Thể loại: Bút kí
 Sáng tác năm 1981 tại Huế  ca ngợi vẻ đẹp sông
Hương và xứ Huế.
Vẻ đẹp của sông Hương được khắc họa ở nhiều góc độ
khác nhau như thiên nhiên, văn hóa, lịch sử, nghệ
thuật.
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác phẩm
 Nhan đề: Ai đã đặt tên cho dòng sông?
 Là một câu hỏi  gợi nhiều suy tư, trăn trở; bộc lộ sự quan tâm và
thái độ trân trọng người viết dành cho dòng sông.
 Câu hỏi còn gợi mở ra khát khao kiếm tìm câu trả lời. Câu hỏi ấy như
bắt đầu cho cuộc hành trình tìm về cội nguồn của dòng sông Hương để
khám phá ra vẻ đẹp của nó.
 Nhan đề giàu chất thơ, chất trữ tình lãng mạn, tạo nên một ko gian
nghệ thuật đầy ắp xúc cảm
 Khơi gợi niềm khát khao khám phá và sự tò mò nơi người đọc về một
dòng sông Hương bí ẩn, quyến rũ
 I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác phẩm

 Vị trí đoạn trích: Phần đầu tác phẩm.

<bài bút kí có 3 phần>
Tác giả xuôi theo sông Hương từ thượng
nguồn đến cửa biển và trình bày những
hiểu biết của mình về dòng sông.
I. TÌM HIỂU CHUNG Học Văn Cô Sương Mai

1. Tác phẩm

Đoạn 1: ″Trong những dòng sông…dưới chân núi Kim

Phụng″: Sông Hương nhìn từ cội nguồn (có mối quan hệ
sâu sắc với dãy Trường Sơn.)

Đoạn 2: Từ ″Phải nhiều thế kỷ ... quê hương xứ sở″:

Bố cục
Mối quan hệ gắn bó của sông Hương với kinh thành
Huế.
Đoạn 3: ″Hiển nhiên là sông Hương... cho dòng sông?″:
Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc, với
cuộc đời và thi ca.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai

Nguyễn Tuân từng ca ngợi: Kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường có rất nhiều ánh lửa.
<đây vừa là lời khen về nội lực mạnh mẽ của ngòi bút HPNT, vừa là cách chơi chữ
thú vị của nhà văn Nguyễn Tuân khi lấy chính tên một tập kí nổi tiếng của HPNT:
“Rất nhiều ánh lửa” (1979)
 Bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông? đi sâu khám phá cá tính Huế từ một dòng
sông xứ Huế. Đây là một tác phẩm đặc sắc vừa thể hiện những nét đẹp độc đáo
của sông Hương, vừa thể hiện nét tài hoa, uyên bác của cái tôi Hoàng Phủ Ngọc
Tường nhạy cảm, tinh tế, nhất mực say mê cái đẹp của quê hương, đất nước.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn
Nói tới sông Hương người ta thường có ấn tượng về sự bằng phẳng,
êm đềm và có phần lộng lẫy trong khung cảnh yên ả thanh bình của Huế.
Riêng Hoàng Phủ Ngọc Tường thì có cái nhìn khác, có lẽ bởi tình yêu và góc
nhìn đặc biệt ông dành cho dòng sông xứ sở. Nhà văn không chỉ ngắm nhìn
“khuôn mặt kinh thành” với vẻ đẹp sang trọng, cổ kính của sông Hương mà
còn ngược dòng không gian cũng như xuôi theo mái chèo thời gian để tìm về
những cảnh rừng đại ngàn, khám phá vẻ đẹp bí ẩn cùng sức mạnh tiềm tàng
được đóng kín trong tâm hồn sâu thẳm của một dòng chảy dịu dàng, hướng
nội. Không chỉ phát hiện “sông Hương dòng sông thuộc về một thành phố duy
nhất”, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn đi sâu khám phá sông Hương ở cội nguồn
bằng cách đặt sông Hương trong mối quan hệ với dãy Trường Sơn hùng vĩ.
“Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, hình như chỉ sông
Hương là thuộc về một thành phố duy nhất. Trước khi về đến vùng châu thổ êm đềm, nó
đã là một bản trường ca của rừng già, rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua
những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn, và cũng có lúc nó
trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên
rừng. Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một
cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại. Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan
dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng. Nhưng chính rừng già nơi đây, với cấu trúc đặc
biệt có thể lí giải được về mặt khoa học, đã chế ngự sức mạnh bản năng ở người con gái
của mình để khi ra khỏi rừng, sông Hương nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và
trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở. Nếu chỉ mải mê nhìn
ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta sẽ không hiểu một cách đầy
đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình gian truân mà nó đã vượt qua, không
hiểu thấu phần tâm hồn sâu thẳm của nó mà dòng sông hình như không muốn bộc lộ, đã
đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa khoá trong những hang đá dưới chân núi Kim
Phụng.”
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

• Câu văn mở đầu đoạn trích:

“Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi thường nghe nói đến, chỉ có
sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất.”
 Nhấn mạnh sự thủy chung, trọn vẹn nghĩa tình của dòng sông. Cách sử
dụng từ ngữ “thuộc về”, “duy nhất” như nhấn mạnh sự lựa chọn của sông
Hương và mối liên kết giữa dòng sông và Huế.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

• Mối quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn:

 Như “một bản trường ca của rừng già” với nhiều tiết tấu trầm bổng.

Rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn  vẻ đẹp hùng tráng

Mãnh liệt vượt qua những ghềnh thác  ào ạt, mạnh mẽ

Cuộn xoáy như cơn lốc  dữ dội, bí ẩn

Dịu dàng và say đắm  vẻ đẹp nên thơ, trữ tình

 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn
• Mối quan hệ sâu sắc với dãy Trường Sơn:

 Câu văn kéo dài được ngăn cách bởi những dấu phẩy tạo thành kiểu câu
phức trùng điệp, góp phần khắc họa dòng chảy không bằng phẳng của
Hương giang đồng thời thể hiện mối quan hệ gắn bó giữa dòng sông và dãy
núi lịch sử, anh hùng của Tổ quốc
=> Cảnh đẹp của dòng sông ở thượng nguồn được tác giả khắc họa bằng những
hình ảnh vừa ấn tượng vừa cổ kính hoang sơ, vừa tràn trề nhựa sống dưới
bóng cây đại ngàn, ghềnh thác mãnh liệt, dặm dài chói lọi của đỗ quyên rừng.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

Biện pháp
nhân hóa + so sánh

“sông Hương đã sống một nửa Đi ra khỏi rừng  trở thành

cuộc đời mình như một cô gái Di- người mẹ phù sa của một
gan phóng khoáng và man dại” vùng văn hóa xứ sở.
với “bản lĩnh gan dạ”, “tâm hồn
tự do, trong sáng”.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

Biện pháp
nhân hóa + so sánh

Khắc họa vẻ đẹp hoang sơ,
phóng khoáng nhưng cũng rất
đỗi dịu dàng, nữ tính, nên thơ.
 Sông Hương như đứa con của
thiên nhiên, của rừng già; với
diện mạo và tính cách được khắc
tạc bởi chính tạo hóa
Sông Hương là nguồn sống dồi
dào, nuôi dưỡng văn hóa của cả
một vùng đất.
Tên gốc của sông Hương là “A
Pàng” – nghĩa là dòng sông tựa
như đời người, mang theo trên
mình những câu chuyện của con
người từ thuở ban sơ.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

Hành trình của

dòng sông

Ta cảm nhận được 2 nét tính cách đa dạng, phong phú của sông Hương: vừa
phóng khoáng, man dại, tự do; vừa dịu dàng, chan chứa yêu thương như 1
người mẹ hiền.
 Phải chăng đó là sự trưởng thành của dòng sông qua những tháng năm thăng
trầm lịch sử, để rồi từ 1 cô gái trong sáng, bản lĩnh đã trở thành người mẹ
của vùng đất đế đô lịch sử cổ kính.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

Hành trình của

dòng sông

 Như vậy, HPNT đã tìm hiểu dòng sông từ nguồn cội, tìm hiểu vẻ đẹp trong
phần tâm hồn sâu thẳm của sông Hương, từ đó đem đến cho người đọc nhiều
thông tin, tri thức vô cùng quý giá về vùng thượng lưu cũng như bồi đắp cho
tâm hồn bạn đọc niềm tự hào và tình yêu với dòng sông lịch sử này.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn

Câu văn kết đoạn

Nếu chỉ mải mê nhìn ngắm khuôn mặt kinh thành của nó, tôi nghĩ rằng người ta
sẽ không hiểu một cách đầy đủ bản chất của sông Hương với cuộc hành trình gian
truân mà nó đã vượt qua, không hiểu thấu phần tâm hồn sâu thẳm của nó mà
dòng sông hình như không muốn bộc lộ, đã đóng kín lại ở cửa rừng và ném chìa
khoá trong những hang đá dưới chân núi Kim Phụng.”
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn
Hai nét tính cách hùng vĩ và thơ mộng đan cài dệt nên chất
thơ, chất hùng của dòng sông mang tên một người con gái.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn
NHẬN XÉT VỀ CÁCH NHÌN MANG TÍNH PHÁT HIỆN CỦA NHÀ VĂN VỀ DÒNG SÔNG?
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn
NHẬN XÉT VỀ CÁCH NHÌN MANG TÍNH PHÁT HIỆN CỦA NHÀ VĂN VỀ DÒNG SÔNG?
- Nhà văn nhìn nhận dòng chảy của sông Hương như sự trưởng thành của một
người thiếu nữ - mang trong mình nhiều phẩm chất đáng quý
- Nhà văn khắc họa “phần đời” mà sông Hương chưa muốn bộc lộ, đó là vẻ đẹp ở
thượng nguồn với cảnh sắc thiên nhiên phong phú, đa dạng cùng cuộc hành
trình gian truân mà dòng sông đã đi qua.
- Gắn thủy trình của dòng sông với lịch sử hình thành của nền văn hóa xứ sở
=> Phải là người vừa am hiểu vừa dành tình yêu vô hạn cho dòng sông mới có thể
có góc nhìn độc đáo và đầy xúc cảm như vậy.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
1. Sông Hương nhìn từ cội nguồn
NHẬN XÉT VỀ ĐẶC SẮC NGHỆ THUẬT TRONG ĐOẠN TRÍCH ĐẦU TIÊN?
- Giọng văn thủ thỉ, tâm tình, thiết và trìu mến khi kể về dòng sông – kể về một
người con gái mà mình đã đem lòng thương
- Kết hợp linh hoạt các phương thức biểu đạt, tạo nên một đoạn văn sống động
(tự sự, miêu tả, biểu cảm)
- Sử dụng nhuần nhuyễn các biện pháp tu từ như nhân hóa, so sánh; khắc họa
diện mạo và tâm hồn của dòng sông
- Cách hành văn dịu dàng mà mê đắm
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
Khi ở ngoại ô thành phố
<“Phải nhiều thế kỉ qua đi…
bát ngát tiếng gà…”>

Khi chảy vào lòng thành phố

<“Từ đây…Tứ đại cảnh!”>

Khi rời thành phố

<“Rời khỏi kinh thành…mãi chung tình
với quê hương xứ sở.”>
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
a) Dòng sông chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố: Hình ảnh của “người
con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” được “người tình mong đợi đến đánh thức”.

Nhiều thế kỉ qua đi  dòng sông đã ngủ yên rất lâu, đã gắn bó
với cánh đồng Châu Hóa.
Sông Hương Nhân hóa “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng”  khẳng định
giữa cánh vẻ đẹp tinh tế, dịu dàng như một người thiếu nữ đầy những
đồng Châu Hóa mơ mộng của dòng sông Hương.
Người tình mong đợi chính là cố đô Huế  thành phố điểm
đến đã được nhân hóa, trở thành một “chàng trai trong
mộng”, trở thành một bến bờ tình yêu của cô gái đang tuổi
xuân thì
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
a) Dòng sông chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố: Hình ảnh của “người
con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” được “người tình mong đợi đến đánh thức”.

- Khi ra khỏi vùng núi: “chuyển dòng liên tục, vòng những khúc quanh đột
ngột’’, “vẽ một hình cung thật tròn, ôm lấy chân đồi Thiên Mụ”
 Vẻ đẹp linh hoạt, rạo rực sức trẻ và sự khao khát.
 Sự chuyển dòng này tạo nên “những khúc quanh đột ngột” mà nhà văn
gọi đó là “một cuộc tìm kiếm có ý thức” về người tình tương lai. Vô tình
cuộc tìm kiếm đã tạo nên cho dòng sông một vẻ đẹp thơ mộng trữ tình
nhưng không kém phần chủ động, mạnh mẽ.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế

- Hành trình của Sông Hương tiếp tục được khắc họa thông qua phép liệt
kê: điện Hòn Chén, Ngọc Trản, Nguyệt Biều, Lương Quán, Thiên Mụ… mang
đến cho người đọc hình dung về vẻ đẹp của những danh thắng Huế đô đã
đi vào dư địa chí; kết hợp với cách dùng từ ngữ phong phú gợi chuyển động
trữ tình của dòng sông như “vấp – chuyển hướng – vòng qua – vẽ một hình
cung – ôm lấy – xuôi dần…”  các chuyển động đều rất đỗi nhẹ nhàng,
duyên dáng
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
+ Ngòi bút HPNT như mở ra một không gian kì vĩ mà nên thơ trong khung cảnh
Sông Hương tìm về với Huế:
“đi trong dư vang của Trường Sơn”  nó vẫn mang trong mình câu chuyện của
rừng già, tinh thần mạnh mẽ của ngọn núi hùng vĩ
“vượt qua một lòng vực sâu dưới chân núi Ngọc Trản để sắc nước trở nên xanh
thẳm”  quãng đường thử thách để nó đổi màu nước khi gặp người tình trong
mộng
“trôi đi giữa hai dãy đồi sừng sững như thành quách”  dòng chảy càng về gần
Huế càng dịu dàng, uyển chuyển; khung cảnh như trong bức tranh họa cổ
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
a) Dòng sông chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố: Hình ảnh của “người
con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” được “người tình mong đợi đến đánh thức”.

Dòng sông “đi trong dư vang của Trường Sơn”

 Đi trong “dư vang” là đi trong âm vang, trong sự vang vọng của

đại ngàn Trường Sơn.

 Dòng chảy ấy dù uốn quanh, lượn vòng nhưng lưu tốc vẫn còn
mạnh mẽ khó kiềm toả. Nhưng khi về đến những Vọng Cảnh,
Tam Thai, Lựu Bảo, dòng sông đã phần nào được kiềm chế sức
mạnh. Từ đây chỉ còn sắc nước xanh thẳm, hiền hoà.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế

+ Qua Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo: “mềm như tấm lụa”
 Chuyển động tinh tế, uyển chuyển – như người thiếu nữ đang chuẩn bị
xúng xính gặp người yêu
+ Qua những dãy đồi tây nam thành phố: ánh lên “những mảng phản
quang nhiều màu sắc”, “sớm xanh, trưa vàng, chiều tím”  mang tới cho
Huế những sắc màu rực rỡ  Chính Sông Hương góp phần tạo nên những
nét đặc trưng riêng cho cố đô thơ mộng
+ Qua lăng tẩm đền đài: HPNT miêu tả về nhữngHọc Văn
di tích lịch Côcách
sử một Sương
đầy trangMai
trọng, thiêng liêng – có lẽ đó cũng là lý do mà vẻ đẹp của sông Hương ở đây cũng
có sự khác biệt lớn:“vẻ đẹp trầm mặc nhất” “như triết lí, như cổ thi”
so sánh độc đáo, giàu sức gợi: tả mặt nước phẳng lặng và không gian bờ bãi u tịnh
bằng liên tưởng tới triết học, thơ cổ.
• Triết lý: gợi tả những điều đúng đắn đã được đúc kết
• Cổ thi: gợi tới vẻ đẹp cổ điển, mềm mại của những vần thơ
→ áng văn thấp thoáng hình ảnh một “cái tôi” giàu suy tư mà cũng mang nhiều
xúc cảm. Dường như Hoàng Phủ Ngọc Tường gửi gắm chính con người mình trong
những lời văn miêu tả về hành trình của dòng sông ấy.
+ Khi gặp tiếng chuông chùa Thiên Mụ: tươi tắn và trẻ trung để chuẩn bị cho cuộc
gặp gỡ mà nó luôn mong chờ.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
a) Dòng sông chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố: Hình ảnh của “người
con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” được “người tình mong đợi đến đánh thức”.
 Sông Hương chảy qua nhiều địa danh khác nhau, mỗi địa danh cho thấy bao
tầng sâu văn hiến; khiến dáng vẻ Sông Hương được khám phá ở nhiều góc nhìn.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
a) Dòng sông chảy về đồng bằng và ngoại vi thành phố: Hình ảnh của “người
con gái đẹp nằm ngủ mơ màng” được “người tình mong đợi đến đánh thức”.

Nghệ thuật:
 Đoạn trích sử dụng bút pháp miêu tả, nhân cách hoá,
phép tu từ so sánh, liên tưởng độc đáo.
 Ngôn ngữ vừa trí tuệ vừa giàu chất thơ, chất hoạ.
 Giọng văn mượt mà, truyền cảm.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: tâm trạng của một người đi xa “tìm
đúng đường về”, nao nức bồi hồi giữa những bờ bãi quen thuộc của quê hương.

Các bạn nghĩ gì về so sánh “như đã tìm đúng đường về”?

II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: tâm trạng của một người đi xa “tìm
đúng đường về”, nao nức bồi hồi giữa những bờ bãi quen thuộc của quê hương.

 Tâm trạng sông Hương khi gặp Huế:

+ vui tươi hẳn lên
+ kéo một nét thẳng thực yên tâm
+ nhìn thấy chiếc cầu trắng của thành phố như những vầng trăng non
→ Gặp thành phố như đến với điểm hẹn tình yêu; là điểm đến dòng sông đã luôn
ngóng đợi.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai

 Giáp mặt thành phố ở Cồn Giã Viên: uốn một cánh cung rất nhẹ sang Cồn
Hến  làm cho dòng sông mềm hẳn đi, như một tiếng “vâng” không nói
ra của tình yêu.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế

 So sánh lạ, dùng tiếng “vâng” vốn trừu tượng, e ấp, ngập
ngừng, ý vị, thiêng liêng trên bờ môi cô gái đang yêu để tả
hình dáng mềm mại nơi cánh cung của dòng sông.

 Cái nhìn tình tứ, thống nhất, đem lại cho người đọc những
phát hiện thẩm mĩ độc đáo.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai

Vẻ đẹp của Huế trong góc nhìn của sông Hương, hay chính là của Hoàng Phủ
Ngọc Tường:
- giữ nguyên dạng một đô thị cổ - trải dọc hai bờ sông
- Những nhánh sông đào mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị
- Cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm xuống những xóm thuyền xúm xít
- Lập lòe trong đêm sương những ánh lửa thuyền chài của một linh hồn mô tê
xưa cũ
 Vẻ đẹp cổ điển, chậm rãi, thơ mộng, tình tứ của thành phố Huế
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai

Về tới Huế, sông Hương khẽ khàng thay đổi tốc độ của mình – như nấn ná, như
lưu luyến, như tha thiết trong tình yêu: “trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là
một mặt hồ yên tĩnh”
 HPNT không giải thích sự chậm rãi này bằng kiến thức địa lý, mà nhìn nhận nó
dưới lăng kính của những người đang yêu – muốn dành thời gian cho tình yêu
nhiều nhất có thể
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai

Phép liên tưởng phong phú, độc đáo

Kể tên nhiều dòng sông

khác (sông Xen, sông Nhớ lại kỉ niệm được Câu chuyện về Hê-ra-
Đa-nuýp..)  niềm ngắm nhìn dòng sông clit “khóc suốt đời vì
đam mê với những Nê-va ở Lê-nin-grat những dòng sông trôi
dòng sông thiên nhiên  đánh thức trong đi quá nhanh”.
trên thế giới. tâm hồn tôi bao ước
mơ của tuổi thơ dại.
Nhưng sông Nê va
chảy nhanh quá,
không kịp cho lũ hải
âu nói điều gì
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: tâm trạng của một người đi xa “tìm
đúng đường về”, nao nức bồi hồi giữa những bờ bãi quen thuộc của quê hương.

Phép liên tưởng phong phú, độc đáo

 Khiến nhân vật trữ tình thêm trân trọng dòng chảy slow tình
cảm dành riêng cho Huế của sông Hương; dòng chảy càng
thêm lộng lẫy với trăm nghìn ánh hoa đăng bồng bềnh.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: tâm trạng của một người đi xa “tìm
đúng đường về”, nao nức bồi hồi giữa những bờ bãi quen thuộc của quê hương.

Dòng sông suy tư, chậm rãi, quyến luyến

+ “qua Huế bỗng ngập ngừng như muốn đi muốn ở, chao nhẹ trên
mặt nước như những vấn vương của một nỗi lòng.”
 Dòng chảy mềm mại, êm ái, chậm rãi đến nỗi như thể trong lòng
dòng sông đang có những trăn trở, băn khoăn của riêng mình.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: tâm trạng của một người đi xa “tìm
đúng đường về”, nao nức bồi hồi giữa những bờ bãi quen thuộc của quê hương.

Dòng sông suy tư, chậm rãi, quyến luyến

+ “một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”

Sông Hương mang vẻ đẹp của nền âm nhạc cổ điển Huế; thậm chí, toàn bộ nền
âm nhạc cổ điển Huế “được sinh thành trên mặt nước của dòng sông này”.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
b) Sông Hương trong lòng thành phố Huế: tâm trạng của một người đi xa “tìm
đúng đường về”, nao nức bồi hồi giữa những bờ bãi quen thuộc của quê hương.

Dòng sông suy tư, chậm rãi, quyến luyến

+ Nguyễn Du đã bao năm lênh đênh trên quãng sông này

 Sông Hương góp phần tạo nên “Truyện Kiều”, là linh
hồn – là niềm tự hào của quốc văn Việt Nam.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
c) Sông Hương khi rời thành phố Huế

 Nỗi lưu luyến khi rời khỏi kinh thành:

+ chếch về hướng chính bắc, ôm lấy đảo Cồn Hến
+ lưu luyến ra đi giữa màu xanh biếc của tre trúc và của những vườn cau vùng
ngoại ô Vĩ Dạ
 Trong chuyển động sao cũng có những ngập ngừng?
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
c) Sông Hương khi rời thành phố Huế

+ như sực nhớ ra một điều gì, đột ngột đổi dòng để gặp lại thành phố lần cuối
- một khúc quanh mà với chính sông Hương cũng vô cùng bất ngờ
 Một phát hiện độc đáo về dòng sông, như một người thiếu nữ tự mình lựa
chọn con đường đến với tình yêu – không chỉ đơn thuần đi theo dòng chảy tự
nhiên mà tạo hóa sắp đặt.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
c) Sông Hương khi rời thành phố Huế

Liên tưởng, nhân cách hóa:

“nỗi vương vấn, cả một chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu”

 Cách sử dụng từ ngữ đầy tinh tế, sự chủ

động đan xen với sự e ấp dịu dàng, khiến
hình ảnh dòng sông càng trở nên tình tứ.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
c) Sông Hương khi rời thành phố Huế

So sánh sông Hương như nàng Kiều chí tình trở lại tìm Kim
Trọng, để nói một lời thề trước khi về với biển cả.

 Tấm lòng son sắt của dòng sông; hay chính là của người dân
Châu Hóa với quê hương, xứ sở.
 Mượn tình cảm riêng để khái quát mối tình chung, làm cho tình
yêu đất, yêu nước trở nên đằm thắm, thiêng liêng, sâu sắc.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
c) Sông Hương khi rời thành phố Huế

Nghệ thuật

• Hình ảnh ấn tượng, cảm nhận tinh tế, liên tưởng so sánh bất ngờ lí thú
• Cảm nhận sông Hương với nhiều góc độ: con mắt hội họa (sông Hương
với những đường nét tinh tế làm nên vẻ đẹp cổ kính của cố đô), cảm
nhận âm nhạc (điệu slow chậm rãi, sâu lắng, trữ tình; tiếng đàn của Kiều),
cái nhìn đắm say của một trái tim đa tình (sông Hường là người tình dịu
dàng và chung thuỷ).
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
2. Sông Hương trong mối quan hệ với Kinh thành Huế
c) Sông Hương khi rời thành phố Huế

Nghệ thuật

 Tình yêu say đắm con sông đã làm cho ngòi bút tác giả
thăng hoa. Đó là những nét bút dịu dàng, tình tứ, đắm đuối.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
3. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc,
với cuộc đời và thi ca
a) Với lịch sử dân tộc
“sống những thế kỉ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của nó”

 Dòng sông viễn châu mang tên Linh Giang đã chiến đấu oanh liệt bảo
vệ biên giới phía nam qua những thế kỉ trung đại.
 TK XVIII: vẻ vang soi bóng kinh thành Phú Xuân.
 Sống hết lịch sử bi tráng của TK XIX  từ đấy đi vào thời đại Cách
mạng tháng Tám bằng những chiến công rung chuyển.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
3. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc,
với cuộc đời và thi ca
a) Với lịch sử dân tộc
“sống những thế kỉ quang vinh với nhiệm vụ lịch sử của nó”

 Sông Hương mang vẻ đẹp của một bản hùng ca ghi

dấu những thế kỉ vinh quang từ thời vua Hùng dựng
nước đến Cách mạng tháng Tám thàng công.
 II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
3. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc,
với cuộc đời và thi ca
b) Sông Hương với cuộc đời

“..là dòng sông của thời gian ngân vang, của sử thi viết giữa màu cỏ lá xanh biếc.”
 Không chỉ là bản hùng ca của quá khứ hào hùng, sông Hương còn là lời thủ thỉ
của hiện tại hôm nay, của những năm tháng vẫn mãi xanh biếc trong tình yêu và
khát vọng tuổi trẻ
“làm một người con gái dịu dàng của đất nước”
Tác giả liệt kê các sắc màu thật dịu dàng gắn liền với phục trang của những cô gái
Huế trong một dịp vô cùng đặc biệt: áo cưới
 Vẻ đẹp dịu dàng, quyến rũ của sông Hương sẽ mãi đi cùng thời gian, sẽ vượt qua
cả sự chảy trôi của năm tháng, đi cùng ta qua những dấu ấn của cuộc đời riêng tư
mỗi người
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
3. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc,
với cuộc đời và thi ca
c) Sông Hương với thi ca

 ″Dòng sông trắng – lá cây xanh″ trong cái

nhìn tinh tế của Tản Đà. Dòng sông ″ không
 Là vẻ đẹp hùng tráng ″như kiếm dựng trời
xanh″ trong thơ Cao Bá Quát. bao giờ tự lặp lại
 Nỗi quan hoài vạn cổ với bóng chiều bảng mình trong cảm hứng
lảng trong thơ Bà Huyện Thanh Quan.
 Nó đột khởi thành sức mạnh phục sinh của các nghệ sĩ″.
của tâm hồn trong thơ Tố Hữu.
II. PHÂN TÍCH Học Văn Cô Sương Mai
3. Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc,
với cuộc đời và thi ca
b) Sông Hương với thi ca

Câu hỏi vang lên cuối bài của một người nghệ sĩ Hà Nội tóc
bạc trắng, như một nỗi niềm bâng khuâng của nhân vật trữ
tình, trăn trở về dòng sông mà mình đã đem lòng yêu.
II. PHÂN TÍCH
4. Cái “tôi” trữ tình của tác giả
Cái tôi tài hoa, vốn hiểu biết phong phú
Cái tôi tinh tế, dạt dào cảm xúc, hướng nội
Tình yêu, sự gắn bó sâu sắc với xứ Huế
Học Văn Cô Sương Mai
Luôn trân trọng, giữ gìn những
cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp và
những nét đẹp văn hoá truyền
thống; tinh tế và nhạy cảm đối
với cuộc sống xung quanh.
III. TỔNG KẾT Học Văn Cô Sương Mai

Nội dung

Đoạn trích thể hiện vẻ đẹp của dòng sông Hương và xứ Huế.
Qua đó, tác giả gởi gắm tình yêu và lòng tự hào tha thiết về
sông Hương, xứ Huế và cũng là cho đất nước.
III. TỔNG KẾT Học Văn Cô Sương Mai

Nghệ thuật

Văn phong tao nhã, cảm xúc hướng nội, cách cảm nhận tinh
tế của một cây bút giàu trí tuệ, tổng hợp từ vốn hiểu biết
sâu rộng đã làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của bài kí.
 Học Văn Cô Sương Mai

Bài kí của Hoàng Phủ Ngọc Tường đã cung cấp thêm cho người đọc nhiều
tri thức, sự việc mới lạ về sông Hương, góp phần tạo nên sức hấp dẫn của
tác phẩm. Nhưng đó không phải là yếu tố chính, bên cạnh những tri thức
tiếp nhận được, người đọc còn cảm nhận được vốn văn hoá, vốn sống đầy
đặn và đặc biệt là sự ngân vang của chất thơ trong bài kí. Tất cả được viết
nên bằng nguồn cảm xúc, bằng tình yêu nồng nàn với dòng sông, với xứ
Huế mà ông đã gửi gắm nhiều kỉ niệm của những năm tháng tuổi thơ.
Sông Hương với ông cũng như một người tình mà suốt cả cuộc đời ông
trăn trở đi tìm và lý giải cội nguồn tên gọi.
 MỘT SỐ ĐỀ BÀI THAM KHẢO:
Đề 1:
Cảm nhận của anh/chị về vẻ đẹp của hình tượng sông Hương trong bút kí Ai đã
đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường qua đoạn chảy ở thượng
nguồn và ngoại vi thành Huế.
Đề 2:
Về hình tượng sông Hương trong bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng
Phủ Ngọc Tường, có ý kiến cho rằng: Sông Hương mang vẻ đẹp đầy nữ tính và
rất mực đa tình.
Bằng hiểu biết về tác phẩm, anh/chị hãy làm sáng tỏ nhận xét trên.
Đề 3:
“Kí Hoàng Phủ Ngọc Tường vừa giàu chất trí tuệ, vừa giàu chất thơ, nội dung
thông tin về văn hóa, lịch sử rất phong phú.”
Anh/chị hãy phân tích bài kí Ai đã đặt tên cho dòng sông để làm sáng tỏ nhận
định trên.