AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG - Chi tiết

Hướng dẫn ôn thi cấp 3 Ngữ Văn (Trường Đại học Ngoại ngữ- Đại học Quốc gia Hà Nội)

Scan to open on Studocu

Studocu is not sponsored or endorsed by any college or university

Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
 AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

I. KHÁI QUÁT

1. Tác giả:

- Hoàng Phủ Ngọc Tường là gương mặt nhà văn tiêu biểu của văn học Việt Nam
hiện đại, cũng là một trí thức yêu nước luôn tích cực tham gia các phong trào đấu tranh
chống Mĩ Ngụy ở miền nam thời kì trước năm 1975.

- Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn có phong cách độc đáo và đặc biệt sở tường
về thể tùy bút. Nét đặc sắc trong sáng tác của ông là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất
trí tuệ và chất trữ tình, giữa nghị luận sắc bén với tư duy đa chiều, được tổng hợp từ vốn
kiến thức phong phú về triết học, văn hóa, lịch sử, địa lí… Tất cả được thể hiện trong lối
hành văn hướng nội xúc tích, mê đắm và tài hoa.

2. Tác phẩm

“Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là bài bút kí xuất sắc nhất của Hoàng Phủ Ngọc
Tường viết tại Huế năm 1981, in trong tập bút kí cùng tên, năm 1986.

- Bài bút kí lấy cảm hứng mãnh liệt từ dòng sông Hương thơ mộng của xứ Huế.
Dòng sông quê hương được nhà văn soi chiếu từ nhiều góc độ của lịch sử, địa lí, văn
hóa…qua những suy tư và liên tưởng, dòng sông đã trở thành biểu tượng cho vẻ đẹp
của vùng đất cố đô với trang sử vẻ vang, với cảnh sắc thiên nhiên thơ mộng, trở thành
biểu tượng cho văn hóa và tâm hồn con người xứ Huế.

II. PHÂN TÍCH

1. Hình tượng sông Hương

* Sông Hương trong cái nhìn của nhà văn đã hóa thân thành một sinh thể có tâm
hồn phong phú, có dòng đời trải qua nhiều thăng trầm, gian truân để cuối cùng bộc
lộ vẻ đẹp thơ mộng, đầy cá tính, vừa trí tuệ, vừa dịu dàng, vừa ngọt ngào duyên dáng,
vừa trầm tĩnh bởi chiều sâu văn hóa.

a. Dòng sông Hương trong góc nhìn địa lí

* Dòng sông nơi thượng nguồn (Đã thi năm 2019)

- Đoạn trích được mở đầu bằng 1 nhận xét mang đậm tính chủ quan về dòng sông
Hương: “Trong những dòng sông đẹp ở các nước mà tôi nghe nói đến, hì nh như chỉ có
sông Hương là thuộc về một thành phố duy nhất.” Nhận xét này không ch ỉ đem lại cảm
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
giác sở hữu đầy thương mến cho dòng sông quê hương mà còn thể hiện niềm tự hào sâu
sắc khi mặc nhiên đặt sông Hương ngang hàng với những dòng sông đẹp trên thế
giới, thậm chí còn kiêu hãnh khẳng định sự độc đáo của dòng sông quê hương. Cách
khái quát ít nhiều mang màu săc chủ quan, cảm tính, niềm tự hào đầy thiên vị, cảm giác
sở hữu- tất cả đều là những trạng thái cảm xúc tình yêu.

- Nói tới sông Hương xứ Huế, người ta thường có ấn tượng về sự bằng phẳng, êm
đềm của dòng sông trong khung cảnh yên ả thanh bình của Huế. Riêng Hoàng Phủ
Ngọc Tường, nhà văn đã không dừng lại ngắm nhìn khung cảnh kinh thành với vẻ sang
trọng, cổ lính của sông Hương tổng kinh thành Huế. Đặt dòng sông trong mối quan hệ
với dãy Trường Sơn, nhà văn đã thể hiện cảm hứng khám phá, cắt nghĩa và lí giải cùng
cái nhìn sâu sắc về cuội nguồn. Và đó cũng là một cảm giác quen thuộc của tình yêu.

Như vậy, cảm hứng nghệ thuật đã được xác định ngay từ những dòng đầu tiên của
đoạn trích, đó là tình yêu, niềm tự hào thân mến của dòng sông quê hương.

- Với trí tưởng tượng, niềm say mê và tình yêu mãnh liệt, Hoàng Phủ Ngọc Tường
đã miêu tả dòng sông Hương ở khúc thượng nguồn cùng những vẻ đẹp hoang dại đầy cá
tính. Hình ảnh so sánh về bản trường ca của rừng già khiến sông Hương hiện ra với cả
chiều dài hùng vĩ và dòng chảy mãnh liệt trong sự ngưỡng mộ và say mê của nhà văn
bởi trường ca là áng văn chương có dung lượng lớn thường mang đậm cảm hứng ngợi
ca, còn rừng già lại là hình ảnh của những cánh rừng đại ngàn hoang sơ, bí ẩn,
mênh mông- hình ảnh đem đến s thái hoang dại cho dòng sông nơi thượng nguồn, khi
rầm rộ bóng cây đại ngàn, khi mãnh liệt qua ghềnh thác, khi cuộn xoáy như cơn lốc vào
những đáy vực bí ẩn, và có khi lại dịu dàng say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu
đỏ của hoa đỗ quyên …- Câu văn dài với nhiều vế ngắt liên tiếp đã gợi dậy cái hư vang
của rừng già, các danh từ cho thấy sự hoang sơ, bí ẩn; còn phép điệp cấu trúc cùng
những động từ rất giàu sắc thái biểu cảm như tái hiện âm hưởng hùng tráng, mạnh mẽ
của con sông giữa những cánh rừng đại ngàn. Những hình ảnh đối lập xuất hiện trong
cách miêu tả uyển chuyển, tài hoa đã giúp nhà văn làm hiện lên dòng sông Hương nơi
thượng nguồn với đồng thời cả sức mạnh và vẻ đẹp.

Dòng sông với những lớp sóng hung hãn cuộn trào cùng sự tiếp sức của thác
ghềnh, sóng gió, những xoáy hút dữ dội tiềm ẩn nỗi kinh hoàng của vực sâu, những
miên man da diết của cỏ cây hoa lá nơi rừng đại ngàn; do đó, sông Hương vừa tràn đầy
sức mạnh hoang sơ, man dại, vừa ngời sáng vẻ đẹp rực rỡ, kiêu sa, lại vừa khơi gợi
những say mê, bí ẩn… Không dừng lại trong miêu tả trực tiếp, nhà văn còn dùng phép
nhân hóa khiến dòng sông được nhìn như một cô gái Di gan phóng khoáng và man dại
với bản lĩnh gan dạ, tâm hòn tự do và trong sáng. Tính cách mạnh mẽ, phóng túng của
những cô gái bô hê miêng ưa thích cuộc sống tự do, nay đây mai đó, những cô gái bí ẩn
và xinh đẹp, yêu thích hát ca, nhảy múa được gắn cho dòng chảy hoang dã khiến sông
hương khúc thượng nguồn càng trở nên quyến rũ đắm say.

Nhà văn lí giải sự tương phản của sông Hương ở hai khúc thượng lưu và hạ lưu
không phải bằng những kiến thức địa lý đơn thuần mà còn bằng cái nhìn suy tư thấm
đẫm tình yêu. Trong cái nhìn ấy, sông Hương hiện ra như một người con gái vốn mang
trong mình những sức mạnh hoang dã của rừng già, nay đã tự chế ngự để nhanh chóng
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
tạo cho mình một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ khi về với Huế - sự dịu dàng như một cái
bến bình yên sau những thác ghềnh, sóng gió, trí tuệ sau những trải nghiệm gian truân…
Với cách nhìn ấy, sông Hương trong thành phố Huế vẫn mang vẻ êm đềm bình lặng như
cách cảm nhận quen thuộc trong thơ ca nhưng không nhạt nhẽo, hời hợt, không buồn tẻ
đơn điệu mà thâm trầm, sâu sắc – đó là vẻ đẹp kín đáo của con người tuyệt đối không
muốn bộc lộ cái quá khứ của nửa cuộc đời đầu oanh liệt đã vĩnh viễn ở lại với những
cánh rừng đại ngàn. Đây thực sự là cách nhìn mới mẻ, đầy yêu thương và trân trọng với
vẻ đẹp thơ mộng của sông Hương trong thành phố Huế.

=> Những hình ảnh phong phú, ấn tượng, những liên tưởng tài hoa và thủ páp
nhân hóa đặc sắc đã làm hiện lên dòng sông Hương khúc thượng nguồn với vẻ đẹp của
một sức sống mãn liệt đầy cá tính, từ đó cho thấy cách cảm nhận lãng mạn và suy nghĩ
có bề sâu trí tuệ của nhà văn.

* Sông Hương về đến ngoại vi thành Huế (Đề minh họa năm 2021)

- Trong cái nhìn tình tứ và lãng mạn của nhà văn, toàn bộ cuộc hành trình của
dòng sông từ thượng nguồn về tới Huế giống như một cuộc tìm kiếm có ý thức người
tình nhân đích thực của một gô gái đẹp trong câu chuyện cổ tích lãng mạn về tình yêu.
Trước khi trở thành người tình chung thủy và dịu dàng của cố đố, sông Hướng đã trải
qua một hành trình đầy gian truân và thử thách với những núi Ngọc Trản, những đồi
Tam Thai, Lựu Bảo, Thiên Mụ… nhưng chính trong thủy trình gian truân ấy, qua cách
miêu tả tài hoa và cái nhìn tình tứ của nhà văn, sông Hương lại có cơ hội phô khoe tất cả
các vẻ đẹp của mình, từ những đường cong tuyệt mĩ trên thân hình mềm mại, kiều diễm
cho đến những âu yếm, nồng nàn trong tâm hồn người con gái đang khao khát, đắm say
tìm đến với tình yêu.

- Mỗi chặng đường của sông Hương gắn liền với một địa danh cụ thể, thân thuộc
của Huế lại được nhà văn miêu tả theo một cách cảm nhận riêng độc đáo khiến hành
trình về xuôi của sông Hướng không chỉ được tái hiện chân thực theo dòng chảy tự
nhiên trên bản đồ địa lí mà còn thấm đượm chất trữ tình khi hình dung đó là một cuộc
kiếm tìm bờ bến tình yêu của người con gái đẹp yêu kiều. Sử dụng một loạt các động từ
mang sắc thái nhân hóa, nhà văn đã vẽ lên một hành trình sinh động, hấp dẫn của dòng
sông. Giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, sông Hương hiện ra như một cô gái đẹp
mơ màng vừa bừng tỉnh sau một giấc ngủ dài trong rừng sâu, vươn mình ra khỏi vùng
núi thâm u, trầm mặc, bừng thức sức sống trẻ trung và niềm khao khát thanh xuân khi
chuyển dòng liên tục, khi vòng đột ngột, khi uốn mình theo những đường cong thật
mềm, khi vẽ một hình cung thật tròn, ôm lấy đồi Thiên Mụ, vượt qua vực, đi giữa âm
vang, trôi đi giữa hai dãy đồi… Những câu văn dài nối tiếp nhau làm nên dòng chảy
miên man của sông Hương, vừa mạnh mẽ với những dư vang của Trường Sơn, như còn
phảng phất, vừa duyên dáng với những khúc lượn vòng mềm mại, đầy nữ tính. Hành
trình của dòng sông để đến với vẻ đẹp bình lặng dịu dàng, trí tuệ cho thấy sự mạnh mẽ
của niềm khát khao, của bản lĩnh kiên cường giấu trong sự dịu dàng duyên dáng.

- Dòng sông trôi chảy giữa những bến bờ của ngoại vi thành Huế, và trong cách
cảm nhận độc đáo của nhà văn, dòng sông như được phản chiếu những vẻ đẹp của cảnh
sắc đôi bờ sông: sông Hương như cô gái digan hoang dã khi ra khỏi nh ững cánh rừng
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
đại ngàn đã tự làm đẹp, làm mới mình trong màu xanh thẳm của sắc núi Ngọc Trản;
hiền dịu lượn quanh giữa nhưng Vọng Cảnh, Tam Thai, Lựu Bảo để trở nên mềm như
tấm lụa; nhận lấy ánh phản quang của những ngọn đồi sớm xanh, trưa vàng, chiều tím
để rực rỡ, kiêu sa; thấm vào lòng mình vẻ đẹp u tịch của rừng thông, vẻ đẹp trầm mặc…
tỏa ra từ giấc ngủ nghìn năm của vua chúa thời Nguyễn trong khu lăng tẩm Vạn Niên đồ
sộ;bừng sáng, tươi tắn khi gặp mênh mang tiếng chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận
bờ bên kia, giữa những xóm làng trung du bát ngát tiếng gà… cái hư vô tịch mịch của
tiếng chuông chùa hòa quyện với chất thơ ấm áp của tiếng gà nơi tôn dã đã đưa dòng
sông trôi đi giữa mộng và thực, giữa đạo và đời, như thực, như mơ.

⇨ Đoạn văn miêu tả đã cho thấy vẻ đẹp của sông Hương chính là sự hắt bóng kì
diệu vẻ đẹp của quần thể thiên nhiên thơ mộng xứ Huế. Thiên nhiên Huế như nguồn
phù sa tuyệt vời bồi đắp vẻ đẹp nên thơ cho dòng sông Hương – người con gái dịu dàng
của mình.

* Sông Hương khi chảy vào thành phố

- Những so sánh, nhân hóa đặc sắc, những liên tưởng mang đậm chất trữ tình khiến
sông Hương hiện ra thủy chung và tình tứ giữa thành phố quê hương, vừa dịu dàng
mềm mại như một bức tranh lụa huyền ảo, vừa tha thiết đắm say như một bản nhạc êm
đềm.

- Trong cái nhìn hội họa, dòng sông hiện ra đẹp thơ mộng như một bức tranh lụa
huyền ảo với những đường nét uốn lượn mềm mại và duyên dáng, những màu sắc hài
hòa và bình dị.

+ Trước tiên, bức tranh sông Hương hiện ra trong một nét thẳng thực yên tâm khi vào
đến thành Huế. Cách miêu tả đặc sắc gợi cảm giác thanh thản, bình yên của một dòng
sông đã tìm thấy chính mình, tìm thấy tình yêu của mình khi về tới thành phố hình như
chỉ dành riêng cho nó, tồn tại vì nó, một thành phố luôn đợi chờ hành trình không mấy
dễ dàng của dòng sông thân yêu trở về từ miền thăm thẳm xa xôi của những cánh rừng
đại ngàn.

+ Nghệ thuật nhân hóa khiến dòng sông trở nên gần gũi vô cùng với mảnh đất cố đô
và con người xứ Huế. Sau cảm giác bình yên giữa lòng thành phố, dòng sông bắt đầu
thể hiện sự duyên dáng quen thuộc của mình trong những nét uốn lượn tình tứ: “sông
Hương uốn một cánh cung rất nhẹ sang đến Cồn Hến” và trong một liên tưởng độc đáo,
lãng mạn của nhà văn, đường cong ấy làm dòng sông “mềm hẳn đi, như một
tiếng…”vâng”… không nói ra của tình yêu”. Qua phép so sánh thật ngọt ngào, dòng
sông đã thực sự trở thành người tình dịu dàng, e ấp mà vẫn thật lãng mạn, đắm say của
Huế.

+ Bức họa dòng sông tiếp tục hiện ra trong những nét chấm phá về những vườn cau Vĩ
Dạ với nắng hàng cau trong trẻo tinh khôi, với lá trúc chen ngang e ấp, dịu dàng, với
màn sương khói huyền ảo gợi nhớ thi sĩ họ Hàn tài hoa mà bất hạnh…

+ Với niềm hoài cổ của một nhà văn hóa, Hoàng Phủ Ngọc Tường hướng cái nhìn
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
trầm tư và mơ mộng tới những cây đa, cây cừa cổ thụ tỏa vầng lá u sầm xuống những

Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)

xóm thuyền xúm xít, tới ánh lửa chài lập lòe trong đêm sương - những hình ảnh khiến
dòng sông vừa gần gũi với cuộc sống đời thường, vừa xa xăm trong cõi miên viễn của
cổ thi bởi sự liên tưởng đến câu thơ Đường đẹp thơ mộng và buồn âm u của Trương Kế:
“Giang phong ngư hỏa đối sầu miên” (cây phong bên sông cùng ngọn lửa thuyền chài
nhìn nhau trong giấc ngủ buồn – “Phong kiều dạ bạc” ).

+ Dòng sông Hương vẫn tiếp tục được vẽ trong hành trình miên man xa dần thành
phố, nhưng sau đó đã đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông để gặp lại thành phố
lần cuối… Khúc quanh ngập ngừng tình tứ của sông Hương được nhà văn liên tưởng tới
nỗi vương vấn … và chút lẳng lơ kín đáo của tình yêu. Nhìn dòng sông trong sắc thái
nhân hóa ấy, nhà văn đã cho thấy nỗi vương vấn tình yêu trong chính lòng mình dành
cho sông Hương, cũng cho thấy cái nhìn lãng mạn của cái tôi tài hoa, tài tử, tài tình.

+ Bức tranh sông Hương còn được vẽ bởi một bàn tay nghệ sĩ tài hoa trong nghệ thuật
phối màu. Đó là màu xanh thẳm của chính dòng sông, màu rực rỡ của trăm nghìn ánh
hoa đăng bồng bềnh trong những đêm hội trên sông, sắc màu lung linh phong phú của
cảnh vật bên bờ: từ những mảng phản quang nhiều màu sắc của núi đồi sớm xanh, trưa
vàng, chiều tím đến những biển bãi xanh biếc của ngoại ô Kim Long, từ màu thanh
khiết nõn nà của chiếc cầu trắng in ngần trên nền trời, nhỏ nhắn như những vành trăng
non đến sắc tối u sầm của vầng cổ thụ, ánh lập lòe xưa cũ của ngọn lửa thuyền chài, rồi
lại màu xanh biếc của tre trúc, của cau thôn Vĩ Dạ cùng sắc mơ màng sương khói của
Cồn Hến… Sông Hương thực sự là một bức tranh với những nét vẽ huyền ảo, những
màu sắc thơ mộng.

- Qua cách cảm nhận của âm nhạc, dòng sông Hương trong thành phố Huế đẹp
và êm đềm như một điệu slow chậm rãi, trữ tình, sâu lắng.

+ Chất âm nhạc của dòng sông trước hết được thể hiện ở chính âm hưởng, nhịp
điệu, tiết tấu của văn bản ngôn từ.

++ Đó là một nhịp điệu êm đềm, tĩnh lặng bởi những câu văn dài nối tiếp miên
man với rất ít dấu ngắt và rất nhiều thanh bằng, bởi sự giãn cách trong nhịp trầm tư sâu
lắng của những suy ngẫm, những liên tưởng mênh mang trong không gian, thăm thẳm
trong thời gian.

++ Nhịp điệu ngôn từ đã mô phỏng tài hoa nhịp điệu êm đềm, yên ả của dòng
sông – chất liệu miêu tả đã tái hiện tài hoa đối tượng miêu tả.

+ Chất nhạc còn hiện ra qua cách nhà văn miêu tả nhịp điệu dòng chảy của sông
Hương, một dòng sông trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh,
trong đó, từ nhịp ngắt, yếu tố điệp cho đến hình ảnh so sánh đều làm hiện hữu nhịp chảy
chậm rãi, êm đềm của dòng sông.

++ Có lúc nhà văn không giấu được tình yêu thiên vị của mình khi so sánh dòng
chảy băng băng của sông Nê – va lúc xuân về với điệu chảy lặng lờ của dòng sông xứ
Huế khi cho rằng chỉ dòng chảy êm lặng ấy mới giúp con người cảm nhậ n được sâu sắc
nhất tâm hồn dịu dàng, đa cảm của dòng sông.
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
 + + Cũng trong cái nhìn thương mến, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn đưa đến một
cách kiến giải thấm đượm xúc cảm cho điệu slow của sông Hương: dòng sông chảy
chậm rãi, lững lờ đến thế cũng chỉ vì quá yêu thành phố, quá lưu luyến với người tình
mơ ước của mình trước lúc chia xa.

+ Chất nhạc của dòng sông cũng được thể hiện qua những âm thanh của chính
dòng sông và cảnh sắc đôi bờ. Đó là âm thanh gợi cõi vô thường huyền hoặc của tiếng
chuông chùa Thiên Mụ ngân nga tận bờ bên kia, âm thanh nồng ấm thân yêu của những
xóm làng trung du bát ngát tiếng gà … âm thanh không lời của một tình yêu e ấp, âm
thanh của chính dòng sông được ví như người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya, với tiếng
nước rơi bán âm từ những mái chèo khuya;

+ Và chất nhạc đặc biệt được hiện ra trong những liên tưởng tới nền âm nhạc cổ
điển Huế - một giá trị văn hóa đặc sắc của cố đô được sinh thành và tồn tại trên dòng
sông xứ Huế, liên tưởng tới bản đàn trong như tiếng hạc của truyện Kiều…

* Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc

- Nhìn từ góc độ địa lý, sông Hương khúc thượng nguồn là bản trường ca của
rừng già; về tới Huế, dòng sông mang âm hưởng của bản tình ca say đắm, nhưng nếu
đặt trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc, sông Hương lại là bản anh hùng ca hào hùng
bi tráng, là chứng nhân nhẫn nại và kiên cường của đất nước qua bao thăng trầm lịch sử.

+ Có mặt từ thuở đầu lập nước, sông Hương chứng kiến và tham gia hầu hết
những biến cố quan trọng của đất nước trong chiều dài lịch sử. Sông Hương xuất hiện
trong lịch sử dân tộc trước hết với vai trò một dòng sông biên thùy của đất nước các vua
Hùng, thuở mang tên Linh Giang – dòng sông thiêng. Trong Dư địa chí của Nguyễn
Trãi, đó là dòng sông viễn Châu, dòng sông ở chốn xa xôi nhất của Tổ quốc đã tham gia
vào những trận chiến đấu oanh liệt để bảo vệ chủ quyền của đất nước Đại Việt thân yêu.

+ Dòng sông cũng đã từng soi bóng kinh thành Phú Xuân của người anh hùng
Nguyễn Huệ trong thế kỉ XVIII, dòng sông đã sống hết lịch sử bi tráng của thế kỉ XIX
với máu của bao cuộc khởi nghĩa.

+ Trong hai cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của thế kỉ XX, sông Hương đã đóng
góp sức mạnh để làm nên chiến thắng, từ cách mạng 8/1945 đến xuân Mậu Thân 1968,
sông Hương kiên cường chịu đựng nỗi đau của những mất mát không thể bù đắp khi
thành phố Huế bị bom Mĩ tàn phá, khi những di sản văn hóa bị hủy hoại; cùng với Huế,
sông Hương trở thành một nét son trong lịch sử Đảng, lịch sử dân tộc.

=> Đặt sông Hương trong chiều dài lịch sử từ thời dựng nước các vua Hùng đến
thời kì đánh Mĩ, nhà văn đã thể hiện không chỉ tình yêu mà còn là niềm tự hào sâu xa về
dòng sông quê hương. Tác giả coi sông Hương là dòng sông của thời gian ngân vang –
hình ảnh cho thấy những chiến công oanh liệt trong lịch sử dân tộc dấu mình dưới dòng
chảy êm đềm bình lặng của sông Hương; sông Hương còn là sử thi viết giữa màu cỏ lá
xanh biếc – cách miêu tả tinh tế đã làm hiện ra những sắc thái khác nhau cùng tồn tại
trong một dòng sông, vì sử thi còn được gọi là anh hùng ca, là thể loại gắn với những
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
chiến công, nhưng màu cỏ lá xanh biếc lại là sắc màu mang chất trữ tình của sự sống
đời thường, của tình yêu và sự bình yên; sông Hương vì thế vừa sử thi vừa trữ tình, vừa
là thiên anh hùng ca hào tráng, lại vừa là khúc tình ca tươi mát, dịu dàng.

* Sông Hương với những vẻ đẹp nhìn từ góc độ văn hóa, thi ca

- Qua cách cảm nhận độc đáo và lãng mạn, nhà văn coi sông Hương là cội nguồn
sinh thành và không gian tồn tại của nền âm nhạc cổ điển xứ Huế, đó là người mẹ phù
sa của một vùng văn hóa xứ sở. Vẻ đẹp thơ mộng của sông Hương trong đêm, tiếng
nước rơi trầm bổng từ những mái chèo kuya thánh thót khiến tác giả liên tưởng đến
phiến trăng sầu của Nguyễn Du trong những đêm dạo thuyềnj trên sông Hương, nhớ tới
giai điệu du dương của Tứ đại cảnh, một bản nhạc cổ về Huế tương truyền do Tự Đức
sáng tác. Có lẽ vẻ đẹp buồn của sông Hương đã trở thành nguồn cảm hứng vô tận cho
âm nhạc và thi ca, và chính dòng sông cũng là những bản nhạc êm đềm, những bản tình
ca xao xuyến lòng người.

- Nhà văn cho rằng co một dòng thi ca về sông Hương, một dòng thơ không bao
giờ lặp lại mình, mỗi thi nhân tìm cho mình một cảm hứng mới mẻ, độc đáo riêng về
dòng sông. Nhưng nguyên nhân có lẽ không chỉ xuất phát từ những cảm nhận chủ quan
của người nghệ sĩ mà trước hết là do những vẻ đẹp phong phú đầy biến ảo của một
dòng sông luôn biết cách làm mới mình, khơi gợi cảm hứng vô tận cho các nghệ sĩ.
Trong trí tưởng tượng say đắm của nhà văn, dòng sông hiện lên với những vẻ đẹp khác
nhau của một cô gái, khi là cô gái Di – gan phóng khoáng và man dại, có lúc tự hiến đời
mình làm một chiến công, có lúc lại trở về trong cuộc sống bình thường, làm một người
con gái dịu dàng của đất nước… Người con gái ấy chắc chắn phải là cô gái Huế tài hoa
và sâu sắc, tình tứ và dịu ngọt, lẳng lơ kín đáo mà rất mực chung tình, biết làm đẹp một
cách ý nhị , duyên dáng với chút sương khói như tấm voan huyền ảo của tự nhiên, sau
đó ẩn khuôn mặt thực của dòng sông… Những bình diện khác nhau ấy khiến cho sông
Hương xứ Huế mang đậm hình ảnh của một đất nước với những con người “Lưng đeo
gươm, tay mềm mại bút hoa…, đất nước của những con người đã từng “Đạp quân thù
xuống đất đen – Súng gươm vứt bỏ lại hiền như xưa”. - hùng tráng trong chiến trận –
bình dị trong đời thường, sông Hương luôn biết tự thích ứng với hoàn cảnh, và cũng tự
bộc lộ những vẻ đẹp hoặc oanh liệt, hoặc dịu dàng của mình trong mỗi hoàn cảnh ấy.
sông Hương vì thế đã khơi gợi những cảm hứng khác nhau cho các nhà thơ, qua các
thời đại, khi mang vẻ đẹp hùng tráng như kiếm dựng trời xanh trong thơ Cao Bá Quát,
khi u uất với nỗi quan hoài vạn cổ trong thơ Bà Huyện Thanh Quan, khi là sự thay màu
biến ảo của dòng sông trắng – lá cây xanh trong thơ Tản Đà; khi lại là vẻ đẹp kì diệu
mang sức mạnh phục sinh tâm hồn trong thơ Tố Hữ(Dửng dưng, tiếng hat sông
Hương)..khi nhắc đến sức mạnh phục sinh tâm hồn của sông Hương, Hoàng Phủ Ngọc
tường nhận ra dòng sông quả thật là Kiều, rất Kiều- niềm tân trọng đã khiến một danh
từ chỉ tên nhân vật trở thành tính từ để ngợi ca vể đẹp tâm hồn con người và cuốn đi tất
cả những ô uế của cuộc đời (Khoonggian sặc sục mùi ô uế-Mà nước dòng Hương nãi
cuốn đi- Tố Hữu)- Tình yêu với những điệu hồn xứ Huế đã hòa nhập với tình yêu dòng
sông quê hương.

- Đoạn trích kết lại bằng câu hỏi của một nhà thơ Ai đã đặt tên cho dòng sông?
Câu hỏi bâng khuâng này cũng là nhan đề bài tùy bts đã thể hiện không chỉ sự sâu săc
Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)
trong suy tư mà còn là một minh chứng của tình yêu- bởi tình yêu đích thực luôn khao
khát đi tới tận cội nguồn. Dòng sông được ai đó gọi là sông Hương- cái tên gắn liền với
một huyền thại đẹp, gợi cảm nhận thơm tho, thanh quí, vừa lãng mạn quí giá. Đó cũng
là cách giúp nhà văn khẳng định hai phẩm chất của dòng sông que hương: cái đẹp vĩnh
hằng và danh thơm muôn thuở.

III. KẾT LUẬN

Đoạn trích bài bút kí Ai đã đặt tên cho dòng sông mang đậm phong cách của thể
tùy bút vì chất tự do, phóng túng và hình tượng cái tôi trí tuệ, tài hoa, uyên bác, một hồn
thơ thực sự trong văn xuôi với trí tưởng tượng lãng mạn và xúc cảm sâu săc. Từ tình
yêu say đắm với dòng sông quê hương, từ những hiểu biết phong phú về văn hóa, lịch
sử, địa lí, thông qua một văn phong tao nhã, hướng nội và tinh tế…, Hoàng Phủ Ngọc
Tường đã làm hiện lên những vẻ đẹp khác nhau của sông Hương, chất thơ của cảnh sắc
thiên nhiên xứ Huế, thấy được bề dày văn hóa của huế và những nét đằm thắm, duyên
dáng riêng của tâm hồn con người đất cố đô

Downloaded by Huy?nn Thanhh (phanthanhhuyen1611@gmail.com)