AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG

Hoàng Phủ Ngọc Tường

“Đã đôi lần đến với Huế mộng mơ. Tôi ôm ấp một tình yêu dịu ngọt. Vẻ
đẹp Huế chẳng nơi nào có được, nét dịu dàng pha lẫn trầm tư”. Mỗi lần nghĩ về
Huế là lòng tôi lại ngân nga câu hát ấy. Phải chăng mảnh đất của các lăng tẩm,
đền đài, của cố đô trầm mặc đã đi vào thơ ca nhạc họa để lại bao mê đắm trong
lòng người. Nói đến Huế ta còn nhớ về sông hương, núi ngự, lục bình trôi -
những hình ảnh không thể tách rời kinh thành cổ. Dòng sông Hương, dòng sông
chỉ thuộc về Huế, dòng sông thơm ngát hương hoa ấy đã vấn vương lòng bao du
khách, thậm chí cũng để lại nỗi băn khoăn với cả những người con của đất cố
đô “ai đã đặt tên cho dòng sông?”để rồi nó mang tên Hương giang. HPNT, một
người con của xứ Huế đã trả lời cho câu hỏi ấy bằng một bài bút kí giàu chất trí
tuệ, kết hợp giữa tự sự và trữ tình tài hoa, mê đắm và tình yêu thiết tha giành cho
mảnh đất quê hương. Ai đã đặt tên cho dòng sông chính là câu trả lời ấy.
Thân Bài
* Nét chính về tác giả HPNT.
HPNT là một nhà văn có phong cách độc đáo và sở trường về thể bút kí,
tuỳ bút. Lời văn của HPNT được cấu tạo bởi hệ thống ngôn từ nghệ thuật sang
trọng, ám ảnh, đậm chất trữ tình của cái tôi uyên bác, tài hoa.
* Hoàn cảnh sáng tác bài bút kí.
Bút ký “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” được viết năm 1981, khi tác giả đã
sống bên bờ sông Hương, sống trong lòng Huế hơn 40 năm trời, tình yêu máu
thịt đối với quê hương cứ lớn lên từng ngày và nó hiện hữu ở mọi thời gian, mọi
không gian. Khi tác giả ngồi đọc truyện Kiều giữa mùa thu, trong một khu vườn
xưa cổ, nơi có những loài hoa đang nở, trái cây đang chín, yên tĩnh và khoáng
đạt – khu vườn tọa lạc trên vùng đất mà Nguyễn Du từng sống nên thiên nhiên
của “mảnh đất Kinh - xưa” đã in bóng trong thơ Nguyễn, ngược lại sông
Hương và Huế đã gợi cho tác giả hình tượng của cặp tình nhân lý tưởng: Kim-
Kiều.
Bằng tài năng nghệ thuật viên mãn kết hợp với kiến thức uyên sâu ở nhiều
lĩnh vực, nhà văn HPNT đã đưa người đọc đến với dòng sông Hương thiết tha
và lãng mạn. "Ai đã đặt tên cho dòng sông" là linh hồn của tập truyện cùng tên
xuất bản năm 1986, được tác giả viết năm 1981 và được đưa vào trong chương
trình giảng dạy như là một trong những kiệt tác của HPNT nói riêng, của thể
kí ở văn học Việt Nam thời hậu chiến nói chung. Thành công của HPNT là
nhà văn đã xây dựng được con sông thơ mộng, lãng mạn để từ đó bộc lộ cái

Anh đến tìm hoa Thì hoa đã nở

Anh đến tìm đò
Thì đò đã sang sông
Anh đến tìm em thì em đã lấy chồng