AI ĐÃ ĐẶT TÊN CHO DÒNG SÔNG?

(Hoàng Phủ Ngọc Tường)

Công việc của nhà văn là phải phát hiện ra cái đẹp ở chỗ không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp
của sự vật, để cho người đọc một bài học trông nhìn và thưởng thức. (Thạch Lam)

Nhà thơ Thu Bồn từng có những vần thơ da diết khi viết về sông Hương:
“Con sông dung đằn, con sông không chảy
Sông chả vào lòng nên Huế rất sâu”
Con sông ấy đã trở thành biến đỗ tâm hồn cho những tâm hồn nghệ sĩ đượn cất cánh và thăng hoa. Hoàng
Phủ Ngọc Tường đã đưa mình thâm nhập vào trong nhịp điệu sâu xa nhất của dòng sông để cất lên lời ca
đầy trìu mến, thân thương để rồi bâng khuâng tự hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”, một tác đã lột tả
được hết vẻ đẹp và linh hồn của dòng sông Hương, con sông mang đậm đặc trưng và dấu ấn của xứ Huế
mộng mơ.
"Hương Giang ơi, dòng sông êm
Quả tim ta vẫn ngày đêm tự tình"
(Tố Hữu)
Nhắc đến Huế ai cũng nhớ đến một vùng đất mộng mơ vương nét thoáng buồn từ ngàn đời xưa đến nay.
Một thành phố với nhịp chảy chậm rãi êm đềm và điểm xuyến trong bức tranh bình yên đó là dòng sông
Hương thơ mộng. Dòng sông chỉ là biểu tượng cho xứ Huế mà còn là nét vẽ hoàn mỹ mềm mại cho bức
tranh Huế vốn nên thơ càng trở nên trữ tình. Có lẽ chính vì vậy mà sông Hương luôn là nguồn cảm hứng
bất tận của các thi nhân thi sĩ. Nằm trong dòng chảy cảm xúc Hoàng phủ Ngọc Tường cũng để lại trong
kho tàng văn học Việt Nam một sông Hương biệt lập khác lạ. Với ngôn từ hoa lệ giàu sức biểu đạt cùng
với vốn hiểu biết sâu rộng, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã khắc họa một dòng sông Hương có thể xem như
tái hiện thành công nhất về vẻ đẹp của sông Hương - một biểu tượng cho văn hóa và tâm hồn của người
con xứ Huế.

Pautopxki nói "niềm vui của nhà văn chân chính là niềm vui của người dẫn đường đến xứ sở đẹp", vậy
nên Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đưa người đọc đến thăm sông Hương mang lại cho mảnh đất cố đô Huế
một chất thơ nhẹ nhàng, trầm lắng và hài hòa trong nét đẹp của chiều sâu văn hiến. "Ai đã đặt tên cho
dòng sông" là một bài bút kí xuất sắc của Hoàng Phủ Ngọc Tường, được viết tại Huế vào ngày 4 tháng 1
năm 1946 và được in trong tập sách cùng tên.
Sông Hương vốn là 1 dòng chảy tự nhiên do thiên tạo, nhưng dưới con mắt tinh tế của mình, HPNT đã
tìm thấy ở song Hương vẻ đẹp nữ tính, duyên dáng, khiến dòng sông hiện lên như 1 sinh thể có hồn sống
động. Làm mê đắm ng đọc là ...
LĐ1: Vẻ đẹp sông Hương qua góc nhìn thiên nhiên
MB:
Lc1: Sông Hương ở vùng thượng nguồn.
Mđ: Trước hết, sông Hương, ở vùng thượng nguồn, là "bản trường ca của rừng già" gắn liền với đại ngàn
Trường Sơn hùng vĩ.
Về mặt địa lí, sông Hương là cội nguồn dòng chảy ...(trong vở ghi )
Lc2 : Sông Hương trên hành trình xuôi về tp (ở vùng đb và ngoại vi tp Huế )
Mđ: Vượt ra khỏi Trường Sơn, sự lột xác của sông Hương khiến Hoàng Phủ Ngọc Tường liên tưởng đến
"người con gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại".
Về mặt địa lí, ....(Trong vở ghi)
Với vốn hiểu biết sâu rộng về địa lý cùng năng lực quan sát tinh tế, nhà văn đã gợi ra những dáng hình
của sông
Lc3: Sông Hương đi qua tp Huế.szvggggggggggggggggggggg
Mđ: Khi sông Hương lững lờ chảy ngang qua những lăng tẩm của ông hoàng bà chúa khi xưa nó lại
mang một vẻ trầm mặc, cổ thi tựa như bức tranh thủy mặc, dường như con sông đang cố tỏ tấm lòng
thành kính, là những hoài niệm về kinh thành Huế vẻ vang.
Tứ đại cảnh
“Con sông dùng dằng con sông không chảy
Sông chảy vào lòng nên Huế rất sâu”
(Thu Bồn)

Lc4: Sông Hương rời khỏi tp Huế.

Sông Hương chảy vào lòng thành phố được gặp lại người tình thân yêu khiến sông Hương trở nên tình tứ
thủy chung. Vừa dịu dàng mềm mại như một bức tranh lụa huyền ảo, vừa tha thiết đắm say như một bản
nhạc êm đềm. Nhưng có lẽ cuộc gặp gỡ người tình cũng sắp phải kết thúc bởi dòng sông Hương vẫn tiếp
tục cuộc hành trình miên man xa dần thành phố nhưng sau đó như sực nhớ ra điều gì đã “đột ngột đổi
dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông để gặp lại thành phố lần cuối…” Với khúc rẽ ngoặt độc đáo được khám
phá ở chiều sâu tính cách lãng mạn, đa cảm và chung tình. Đây là chỗ chia tay xa mười dặm trường đình.
Một khúc quanh đột ngột biết bao! Một khúc quanh, một bước rẽ chẳng phải vô tình! Lí giải hướng chảy,
khúc ngoặt của dòng sông, tác giả không giải mã như những nhà khoa học mà qua cái nhìn của của tình
yêu. Vì thế dòng sông như một cố gái Huế vừa mãnh liệt vừa tha thiết chung tình và có chút lẳng lơ kín
đáo. Nhà văn hình dung sông Hương như nàng Kiều trở về tìm Kim Trọng để trao lời thề trước khi đi xa.
Một phát hiện thực độc đáo, thú vị và đậm màu sắc văn chương. Hương giang vốn đẹp nay càng đẹp hơn,
trọn vẹn hơn, một vẻ đẹp hài hòa giữa hình dáng bên ngoài và phần tâm hồn sâu thẳm bên trong. Sự gắn
bó của sông Hương với Huế là sự gắn bó của một cặp tình nhân chung thủy và hành trình sông Hương từ
thượng nguồn đến ngoại vi và khi phải rời xa thành phố Huế là hành trình đầy gian truân thử thách, từ đó
tác giả làm nổi bật diện mạo xinh đẹp, dịu dàng của một cô gái Di - gan phóng khoáng, man dại tới người
mẹ phù sa của một vùng văn hóa xứ sở. Từ một người đẹp nằm mơ màng đang đợi người tình trăm năm
đến đánh thức đến nàng Kiều trong đêm tự tình, rồi khi làm tròn bổn phận, sông Hương trở về làm người
con gái dịu hiền của đất nước. Sông Hương không chỉ là dòng chảy địa lí đơn thuần mà đã trở thành tâm
hồn xứ Huế hóa thân, có mãnh liệt, man dại đấy nhưng rồi vẫn trở về đúng nghĩa đằm thắm, chung thủy.
LĐ2: Vẻ đẹp sông Hương qua góc nhìn văn hóa
MĐ
LĐ3: Sông Hương trong mối quan hệ với lịch sử dân tộc

NX-ĐG: Đoạn trích “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” tiêu biểu cho phong cách bút kí vì chất tự do, phóng
túng và hình tượng “cái tôi” trí tuệ, tài hoa, một hồn thơ thực sự trong văn xuôi với trí tưởng tượng lãng
mạn và những xúc cảm sâu lắng. Đó còn là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa chất nghệ thuật và chất trữ tình
bởi sự quan sát, liên tưởng bằng lăng kính của tình yêu và lãng mạn. Cùng với vốn hiểu biết phong phú về
triết học, văn hóa, lịch sử, địa lý và tình yêu say đắm với dòng sông quê hương, Hoàng Phủ Ngọc Tường
đã làm hiện lên những vẻ đẹp khác nhau của dòng sông Hương, chất thơ của cảnh sắc thiên nhiên xứ Huế,
thấy được bề dày văn hóa của Huế và những nét đằm thắm, duyên dáng riêng của tâm hồn của con người
đất cố đô. Tất cả được thể hiện qua lối hành văn hướng nội, súc tích, mê đắm và tài hoa. Cái lối hành văn
mê đắm ấy được tạo nên bởi vốn ngôn từ đẹp, tao nhã, tinh tế, lịch lãm cùng những ví von, so sánh, nhân
hóa giàu chất thơ, chất nhạc, chất họa.

KB: Có thể nói Hoàng Phủ Ngọc Tường đã mang đến những phát hiện mới lạ và độc đáo về sông Hương
qua thủy trình từ thượng nguồn tìm về biển. Một cuộc hành trình đầy gian truân thử thách. Một cuộc hành
trình khiến ta nhận ra sông Hương là một người con gái đẹp, lúc mang dáng vẻ e thẹn, táo bạo trong tình
yêu của lứa tuổi đôi mươi, lúc lại mang dáng vẻ của người phụ nữ điềm đạm. Qua đó ta thấy bàng bạc
một tình cảm yêu mến, gắn bó tha thiết, một niềm tự hào và thái độ trân trọng, gìn giữ của nhà văn đối với
những vẻ đẹp thiên nhiên và đậm màu sắc văn hóa của dòng sông quê hương.
“Dòng sông ai đã đặt tên
Để người đi nhớ Huế mãi không quên
Xa con sông mang bao nhiêu nỗi nhớ
Người ở lại tháng năm đợi chờ”.