303 FİZİKOKİMYA I (4+2=5)

DOÇ.DR. FARUK GÖKMEŞE

Fizikokimya I Dersi
Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi
İÇERİK
1. TEMEL KAVRAMLAR
Giriş
İdeal Gazlar ve İdeal Gaz Karışımları
Kinetik Gaz Kuramı
2. TERMODİNAMİĞİN TEMEL YASALARI
Termodinamiğin Birinci Yasası
Termodinamiğin İkinci ve Üçüncü Yasaları
Termodinamiğin Temel Eşitlikleri
3. MADDENİN HALLERİ
Fazlararası Dengeler
Maddenin Fiziksel Özellikleri

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 2
 Çalışma yöntemi? Öğrenme Öğretme
Her birey farklı bir kişilik ve çalışma yöntemi de kendine
özgüdür
Öneriler…
• İstemek (gerek duymak, sevmeye hazır olmak, karar vermek)
• Ders öncesi
Kendi
• Dersekendine
gelmek öğrenmeye
(beden veçalışmak.
ruh birlikteliği, hazırlıklı, katılımlı)
Not
Derstetutmak
not (günde 5-10
tutulmalı. sayfa).yanıtlar aranmalı, yeni sorular
Sorulara
• Dersten sonra
Sorular yaratmak
hazırlanmalı, (Acaba öğrendiğim doğrumu,
tartışılmalı.
Bilgiyi sağlamlaştırma.
• Sınavlar
anlamadıklarım Eksiklerin
varsa neler olduğunu görebilme.
ve niçin?)
Yeni
Çalışmasorular hazırlama. yanlışları bulmak ve doğrularını
kaynaklarındaki
Sınav
• Değerlendirme
Özet zamanı !fazla
çıkarma (en ders
iyi çalışma,
özet kitabın hobilerine zaman
kendisidir), ayır,
fotokopi
önermek.
uykunu al, yorul, dinlen.
toplama
Hafta !,
sonu,
.Sorulara
. Başarılar
. başkalarıyla
ay sonu, ders
yarıyıl notu
sonu ve alışverişi yapma !
yılsonu değerlendirmelerini
. . . (bu hoca ne/hangi/kaç soru sorar sorularını
yönelik
(ders, bölüm, okul) yap. Bu yöntem sana uygun değilse değiştir.
sorma)• çalışma ! |dönersen
Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 3
Zararın neresinden kârdır.
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
• Kimyanın Temel Yasaları
Maddenin kimyasal yöntemlerle parçalanamayan en küçük
parçalarına ‘atom’, aynı cins atom topluluğuna ise ‘element’ denir.
Tüm maddeler belli sayıdaki elementlerden oluşmuştur.
Bu elementlerin birbirleriyle verdikleri tepkimelerin incelenmesinden
temel yasalar ortaya çıkmıştır.
 Kütlenin korunumu yasası
Lomonossow (1752) ve Lavoisier (1774), kimyasal tepkimeler
sırasında kütlenin korunduğunu denel olarak göstermişlerdir.
Londolt (1908), Eötvös (1909) ise daha gelişmiş yöntemlerle 10
milyonda 1’den daha küçük hatalarla ölçmeler yaptıklarında
‘Tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı ile tepkimeden çıkan
maddelerin kütleleri toplamının eşit olduğunu görmüşlerdir.

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 4
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
 Sabit oranlar yasası
Proust (1799) tarafından ‘Bir kimyasal tepkimeye giren ve çıkan
maddelerin kütleleri arasında yazılacak her oranın toplam kütleden
bağımsız olarak sabit kaldığı’ denel yoldan ortaya konmuştur.
Nicel elementel analizlerden yola çıkılarak bileşiklerin basit kimyasal
formülleri bu yasa uyarınca bulunur.
 Katlı oranlar yasası
Dalton (1803) ‘İki element birbiriyle birleşerek birden fazla bileşik
veriyorsa bu elementlerden birinin sabit kütlesiyle birleşen diğer
elementin değişen kütleleri arasında tam sayılarla yazılabilen basit
oranlar vardır’ şeklindeki bu yasayı denel olarak ortaya koymuştur.
Bu yasaya göre kimyasal tepkimeler sırasında atomun parçalanamaz
olduğu anlaşılmaktadır.

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 5
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
 Gay-Lussac, Humboldt ve Avagadro yasası
(1805), (1811); ‘Bir tepkimeye giren ve çıkan gazların aynı
koşullardaki hacimleri arasında tam sayılarla yazılabilen basit oranlar
vardır’
‘Aynı koşullarda tüm gazların eşit hacimlerinde eşit sayıda tanecik
olduğunu öne süren Avagadro tepkimeye giren ve çıkan birim
taneciklerin atomlar değil moleküller olduğunu göstermiştir.’
 Bileşik ve elementlerin molar kütleleri
Bir elementin çeşitli bileşiklerinin birer mollerinde bulunan
miktarlarının en büyük ortak böleni o elementin molar kütlesi olarak
alınmaktadır.
Dalton’un atom kuramına uyan bu yöntem Cannizaro tarafından 1858
yılında ortaya konmuştur.

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 6
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
 Eşdeğer molar kütle ve eşdeğerlik kuralı
Kimyasal tepkimelerde bir elementin daima aynı miktarları diğerleriyle
birleşir-birleşen kütlenin sabitliği yasası-1791 Richter.
Bir atomun diğer bir atoma bir elektron verdiği tepkimelerde elementlerden
daima birer molar kütle eşdeğerinde madde tepkimeye girdiği halde, iki
atomun diğer bir atoma birer elektron verdiği tepkimelerde her elementten
ikişer molar kütle eşdeğerinde madde tepkimeye girmemektedir.

Tepkimeye giren ya da çıkan bir maddenin molar miktarı ve dolayısıyla

kütlesi her tepkimede aynı değildir.
1 g H veya 8 g O ile birleşebilen diğer element miktarlarının girdikleri her
tepkimede aynı olduğu görülmüş ve bu miktara eşdeğer molar kütle adı
verilmiştir.

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 7
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
 Eşdeğer molar kütle ve eşdeğerlik kuralı
Bir tepkimeye giren ve çıkan madde miktarlarının her zaman aynı
olmamasına karşın, eşdeğer madde miktarları her zaman aynıdır. Buna
eşdeğerlik kuralı adı verilir.

Bileşiğe giren elementlerin aldıkları ya da verdikleri elektron sayısına

yükseltgenme basamağı denir.
Bir element iyonunun molar kütlesinin yükseltgenme basamağının mutlak
değerine bölünmesiyle o iyonun eşdeğer molar kütlesi bulunur.
Bileşiklerin eşdeğer molar kütleleri molar kütlelerinin tesir değerliklerine
oranlanmasıyla bulunur.
İndirgen ve yükseltgen maddelerin girdiği tepkimelerde aldığı ya da verdiği
elektron sayısı, asitlerde çözeltiye verilen proton, bazlarda hidroksil, tuzlarda ise
katyon ile anyonun yük. bas. çarpımının mutlak değeri, tesir değerliğidir.

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 8
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
 Eşdeğer molar kütle ve eşdeğerlik kuralı
Molar kütlesi M, eşmolar kütlesi E, yükseltgenme basamağı (td) z olan m
gram bir madde içindeki n madde miktarı ve n′ eşdeğer madde miktarı
arasında aşağıdaki eşitlik yazılabilir.

Bu eşitlik iyonlar, iyonik bileşikler ve

moleküler bileşikler için geçerlidir.

Gaz halindeki bileşiklerin eşmolar hacimleri, molar hacimlerinin oluşturdukları

iyonun yükseltgenme basamağına yani tesir değerliğine oranlanmasıyla bulunur

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 9
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
Örnek: Sabit oranlar ve katlı oranlar yasalarının kullanılması
N ile O arasında oluşan beş farklı bileşikte % N aşağıdaki gibidir. Katlı
oranlar yasasının geçerli olduğunu gösteriniz.
Bileşik : 1 2 3 4 5
%N : 63,66 46,67 36,85 30,44 25,93

N2O, NO, N2O3, NO2 ve N2O5

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 10
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
Örnek: Avagadro ve Dalton yasalarının kullanılması
Gaz fazında yürüyen bazı tepkimelere giren ve çıkan gazların aynı
koşullardaki hacimleri ölçülerek aşağıdaki sonuçlar bulunmuştur.

Bu verilerden yola çıkarak oksijen, hidrojen, su, azot, klor, hidrojen klorür ve
amonyak için molekül formüllerini bulunuz.

O2, H2, H2O, N2, Cl2, HCl, NH3

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 11
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
Örnek: Cannizzaro yöntemi ile elementlerin molar kütlesinin tayini
Bir elementin dört ayrı bileşiğindeki kütlesel yüzdeleri ve bu bileşiklerin hidrojene
göre bağıl yoğunlukları ölçülerek aşağıda sırasıyla verilmiştir. Elem. Molar kütle?
Bileşik : 1 2 3 4
% Element : 90,3 16,5 26,4 22,8
′ : 31,0 85,5 53,0 184,0

Hidrojenin molar kütlesi 2 g mol-1 ise Eş.1.1.1’den molar kütleleri, sabit

oranlar yasasından birer mollerinde bulunan element kütleleri bulunur.

EBOB

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 12
BÖLÜM 1: TEMEL KAVRAMLAR
Örnek: Eşdeğer molar kütlenin bulunması
Susuz bir metal karbonatından 0,3806 g alınıp aşırı ölçüde seyreltik sülfürik
asitle karıştırıldığında 0,5176 susuz metal sülfatı elde ediliyor. Metali eşmolar
kütlesi?

Karbonat ve sülfat iyonlarının eşdeğer molar kütleleri sırasıyla,

Bir bileşiğin EMK’si katyon ile anyonun EMK’ları toplamına eşit olmalıdır.

• Doç. Dr. Faruk GÖKMEŞE | Kimya Bölümü | Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi 13