‫)‪f ( x‬‬

‫مجانب مایل‬ ‫‪y  ax  b‬‬

‫‪ ) a‬مجانب مایل تابع )‪ f ( x‬است اگر داشته باشیم‪:‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪(y‬با شرط‬ ‫خط ‪ ax  b‬‬
‫‪lim f ( x)  (ax  b) ‬‬ ‫با توجه به این تعریف می توانیم نتیجه بگیریم ‪:‬‬
‫‪x ‬‬

‫‪ -1‬شرط وجود مجانب مایل آن است که وقتی‪ x  ‬داشته باشیم‬

‫‪ y‬مجانب مایل تابع باشد‪ ،‬هرچه بیشتر به سمت بی نهایت می رویم(یعنی‬‫‪-2‬اگر خط ‪ ax  b‬‬
‫‪x  ‬یا ‪ ،)x  ‬منحنی تابع بیشتر به خط نزدیک می شود‪.‬‬
‫به طوری که اصطالحاً می گوییم‪:‬منحنی در بی نهایت بر خط مجانب‬
‫‪@samansalamian‬‬
‫مماس می شود‪.‬‬
 ‫مجانب مایل‬

‫‪-3‬تابع و مجانب مایلش در بی نهایت با هم ارزند‪ .‬یعنی می توان در محاسبۀ حد بی نهایت‬

‫به جای تابع‪ ،‬مجانب مایلش را جایگزین کرد‪.‬‬
‫‪-4‬توابعی که دامنه یا برد محدود دارند‪ ،‬هیچ وقت نمی توانند مجانب مایل داشته باشند‪.‬‬
‫‪-5‬همانطور که قبالً گفتم تابع در هر بی نهایت حداکثر یک مجانبب اقیبی دارد‪.‬در مبورد‬
‫)حداکثر یک مجانب‬ ‫مجانب مایل هم همین طور است‪ .‬تابع در هر بی نهایت( ‪ ‬یا ‪‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫مایل یا یک مجانب اقیی دارد‪.‬‬
 ‫روش کلی پیدا کردن مجانب مایل‬

‫برای پیدا کردن معادلۀ مجانب مایل باید ‪ a‬و ‪ b‬را پیدا کنیم‪ .‬اول رابطۀ ‪lim f ( x)  (ax  b) ‬‬
‫‪x ‬‬
‫را بر یک ‪ x‬تیسیم می کنیم ‪:‬‬
‫)‪f ( x‬‬ ‫‪b‬‬ ‫)‪f ( x‬‬ ‫)‪f ( x‬‬
‫‪lim f ( x)  ax  b   lim‬‬ ‫‪ a    lim‬‬ ‫‪ a  a  lim‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬
‫حاال رابطه را دوباره می نویسیم ‪:‬‬
‫‪lim f ( x)  ax  b   lim f ( x)  ax  b  b  lim f ( x)  ax‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x ‬‬

‫مجانب مایل منحنی است‪.‬‬ ‫اگر ‪ a‬و ‪ b‬هردو عددی مشخص بودند خط ‪y  ax  b‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫اگر هر کدام از ‪ a‬و ‪ b‬نامشخص یا‪ ‬شدند منحنی مجانب مایل‬
‫ندارد‪.‬‬
 ‫روش کلی پیدا کردن مجانب مایل‬

‫با استفاده از نکات و موارد ذکر شده در تخته های این جلسه مثال های زیر را بررسی می کنیم ‪:‬‬
‫معادلۀ مجانب مایل بیابید‪x  3 x  1 .‬‬
‫‪2‬‬
‫‪y‬‬
‫)‪f ( x‬‬ ‫‪x  3x 1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x 2‬‬
‫‪a  lim‬‬ ‫‪ lim 2‬‬ ‫‪1 a 1‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x  2x‬‬
‫‪ x‬مخرج‬
‫‪x2  3 x  1‬‬ ‫‪ x 1‬‬
‫‪b  lim f ( x)  ax  lim 2‬‬ ‫‪ x  lim‬‬ ‫مجانب مایل ‪ 1  y  x  1‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪x  x  2x‬‬ ‫‪x  x  2‬‬

‫‪x‬‬
‫ضریب زاویۀ مجانب مایل تابع روبرو را بیابید‪f ( x)  x(2e 1) .‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫)‪f ( x‬‬ ‫‪x‬‬
‫)‪x(2e 1‬‬
‫‪a  lim‬‬ ‫‪ lim‬‬ ‫‪ lim2e x 1  1  1‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x ‬‬
 ‫مجانب مایل‬

f ( x)  x tan x1
.‫ بدست آورید‬x   ‫معادلۀ مجانب مایل تابع روبرو را وقتی‬
f ( x) 1
x tan x 1 
a  lim  lim  lim tan x 
x  x x  x x  2
1  1 
b  lim ( f ( x)  ax)  lim x tan x  x  lim x(tan x  )
x  x  2 x  2
.‫شود و بعد از قاعدۀ هوپیتال استفاده کنیم‬ ‫ایجاد شد رقع ابهام می کنیم تا‬  ‫ابهام‬
1  1
tan x  
2  lim x  1  lim
2  x 2
y x  1 ‫مجانب مایل‬
lim  1
x  1 x  1 x  x  1
2
2
x x2
 ‫مجانب مایل‬

‫‪ y‬بخاطر محدودیت دامنه که ]‪ [1,1‬است‪ ،‬مجانب مایل ندارد‪.‬‬

‫‪x  1 x‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫منحنی‬
‫‪x 2‬‬

‫‪1‬‬
‫( ‪ y  tan‬هم طبق نکتۀ ‪ 4‬به علت بُردِ محدود‬
‫‪x‬‬‫‪2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬
‫( ‪ y  sin‬و )‬
‫‪1‬‬
‫در توابع)‬
‫‪x 2‬‬ ‫‪x 2‬‬
‫‪@samansalamian‬‬
‫مجانب مایل ندارند‪.‬‬
 ‫مجانب مایل‬

‫باشد‪،‬معادلۀ مجانب اقیی منحنی ‪f ( x)  x  3‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫اگر خط ‪ y  2x  5‬مجانب مایل منحنی‬
‫‪y‬‬ ‫‪f‬‬ ‫(‬ ‫‪x‬‬ ‫)‬
‫‪5x  4‬‬
‫‪2‬‬
‫را بیابید‪.‬‬

‫‪f ( x)  x  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪(2x  5)  x  3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪4x  x‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪ lim‬‬ ‫‪ lim‬‬ ‫‪ 1 y  1‬‬
‫‪x ‬‬ ‫‪5x  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪5x  4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪5x‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪@samansalamian‬‬
‫طبق نکتۀ ‪ 3‬تابع و مجانب مایلش در بی نهایت با هم هم ارزند و‪...‬‬
 ‫)‪f ( x‬‬
‫توابع کسری گویا‬
‫)‪g ( x‬‬

‫‪-1‬وقتی مجانب مایل داریم که درجۀ صورت ‪ 1‬واحد از درجۀ مخرج بیشتر باشد‪.‬‬
‫‪-2‬خارج قسمت تیسیم نشان دهندۀ مجانب مایل است‪.‬‬
‫‪-3‬نسبت ضریب جملۀ پرتوان صورت به ضریب جملۀ پرتوان مخرج برابر شیب مجانب مایل است‪.‬‬
‫‪-4‬ریشه های عبارت باقی ماندۀ تیسیم صورت تابع بر مخرج آن‪ ،‬برابر طول نیاط برخورد منحنی و‬
‫مجانب مایل است‪.‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫اگرتابع کسری غیرگویا بود و حاصل تیسیم صورت بر مخرج آن یک‬
‫خط شد‪ ،‬تمام نکات باال برقرار است‪.‬‬
 ‫تابع کسری گویا‬

‫درجۀ صورت تنها یک واحد از مخرج بیشتر است‪ .‬پس صورت را بر مخرج تیسیم می کنیم ‪:‬‬

‫‪x 3  4 x2  x  5‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪ 2x  2‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪x  4x  x  5‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬
‫‪x‬‬
‫‪x  2x  2‬‬
‫‪2‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫مجانب مایل‬
‫)‪( x  2x  2x‬‬
‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬

‫‪2x  3 x  5‬‬
‫‪2‬‬

‫) ‪(2x ...‬‬
‫‪2‬‬
‫‪@samansalamian‬‬
‫پس خارج قسمت معادلۀ مجانب مایل منحنی است‪.‬‬
 ‫تابع کسری غیرگویا‬

‫درجۀ صورت تنها یک واحد از مخرج بیشتر است‪ .‬پس صورت را بر مخرج تیسیم می کنیم ‪:‬‬

‫‪x x  2x  5‬‬ ‫‪x x  2x  5‬‬ ‫‪x 1‬‬

‫‪y‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫)‪( x x  x‬‬ ‫‪x3 x‬‬

‫‪3x  5‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫شده‪،‬تیسیم را ادامه نمی دهیم‪.‬‬ ‫چون خارج قسمت شامل ‪x‬‬
‫منحنی مجانب مایل ندارد‪.‬‬
 ‫تابع کسری غیرگویا‬

‫درجۀ صورت تنها یک واحد از مخرج بیشتر است‪ .‬پس صورت را بر مخرج تیسیم می کنیم ‪:‬‬
‫‪x x x x 3‬‬ ‫‪x x x x 3‬‬ ‫‪x 1‬‬
‫‪y‬‬ ‫‪‬‬
‫‪x 1‬‬ ‫‪x 1‬‬
‫)‪( x x  x‬‬
‫‪ x 3‬‬
‫)‪( x  1‬‬
‫‪2‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫چون خارج قسمت یک خط شد‪،‬پس منحنی مجانب مایلی به معادلۀ‬
‫دارد‪.‬‬ ‫‪y  x 1‬‬
 ‫استفاده از هم ارزی ها‬

‫هم ارزی رادیکال ها در بی نهایت ها‬

‫در این توابع وقتی مجانب مایل داریم که بزرگ ترین توان ‪ x‬در زیر رادیکال برابر قرجۀ رادیکال باشد‪.‬‬

‫‪n 1‬‬ ‫‪b‬‬

‫‪n‬‬
‫‪ax  bx‬‬
‫‪n‬‬
‫‪ ...‬‬ ‫‪n‬‬
‫‪a x‬‬ ‫زوج‬ ‫‪n‬‬
‫‪na‬‬
‫‪n 1‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪n‬‬
‫‪ax  bx‬‬
‫‪n‬‬
‫‪ ...‬‬ ‫‪n‬‬
‫) ‪a (x ‬‬ ‫قرد‬ ‫‪n‬‬
‫‪na‬‬
‫‪@samansalamian‬‬
 ‫استفاده از هم ارزی ها‬

y  x  2  x  6 x 1
2

‫مجانب اقیی‬
 x    y  1
lim y  x  2  x  6 x 1  x  2  x  3  
2

 x    y  2x  5
x 

‫مجانب مایل‬

@samansalamian
 ‫‪ax‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪y  ax n‬‬ ‫توابع به قرم‬
‫‪cx  d‬‬

‫را وارد رادیکال می کنیم(با به توان قرجه رساندن)‪ ،‬صورت تابع‬ ‫برای یاقتن مجانب مایل این توابع ‪x‬‬
‫را بر مخرج آن تیسیم و سپس از هم ارزی رادیکال ها استفاده می کنیم‪ .‬در آخر معادله ای برای‬
‫باشد‪.‬‬ ‫مجانب مایل قابل قبول است که شیبش هم عالمت با ‪a‬‬

‫‪@samansalamian‬‬
 ax  b
y  ax n ‫توابع به قرم‬
cx  d

4x  3 4x  3x 3 2
y  x  y
x 5 x 5

4x  3x
3 2 x 5  23
 y  2x 
4 2
 23 23  4
(4 x  2 x )
3 2 x x  y   4 x  23 x  2 x 
2

8  23
2 y  2x 
23x  4
@samansalamian
 ‫توابع به قرم )‪y  ax  b  g ( x‬‬

‫اگروقتی‪ x  ‬حد )‪ g ( x‬برابر عددی مثل‪ c‬شود‪ ،‬خط ‪ ax  b  c‬‬

‫‪ y‬مجانب مایل تابع است‪.‬‬
‫اگر )‪ g ( x‬خودش مجانب مایلی به قرم ‪ y  mx  n‬داشته باشد‪ ،‬خط ‪y  ax  b  mx  n‬‬
‫مجانب مایل تابع است‪.‬‬
‫اگر )‪ g ( x‬وقتی ‪ x  ‬حد نداشته باشد ولی کران دار باشد‪ ،‬تابع مجانب مایل ندارد‪.‬‬
‫اگر)‪ g ( x‬وقتی‪ x  ‬به سمت بی نهایت میل کند و خودش هم‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫مجانب مایل نداشته باشد‪ ،‬تابع مجانب مایل ندارد‪.‬‬
 ‫مجانب مایل توابع پارامتری‬

‫از تعریف مستییم مجانب ها استفاده می کنیم‪ ،‬قرض کنید ‪ x‬و ‪ y‬هر دو برحسب پارامتر دیگری مانند ‪t‬‬
‫بیان شده اند ‪:‬‬
‫‪-1‬برای پیدا کردن مجانب قائم(یعنی‪) y  ‬میادیری از ‪ t‬را می یابیم که به ازای آن ‪ y‬به سمت‪‬‬
‫قرار می دهیم‪.‬‬ ‫میل کند و آن میادیر را در رابطۀ ‪x‬‬
‫‪-2‬برای پیداکردن مجانب اقیی(یعنی‪)x  ‬میادیری از ‪ t‬را می یابیم که به ازای آن ‪ x‬به سمت ‪‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫قرار می دهیم‪.‬‬ ‫میل کند و آن میادیر را در رابطۀ ‪y‬‬
 ‫مجانب مایل توابع پارامتری‬

‫‪-3‬حال به سراغ چک کردن حالتی برای ‪ t‬می رویم که ببینیم در آن هم ‪ x  ‬و هم ‪y  ‬‬
‫می شود؟اگر شد می رویم به سراغ پیدا کردن مجانب مایل به همان روش اصلی یاقتن میادیر ‪ a‬و ‪b‬‬
‫‪y‬‬
‫‪ a  lim‬و )‪ b  lim ( y  ax‬و اگر ‪ a‬و ‪ b‬هردو برابر عددمشخصی شدند‪،‬‬ ‫از رابطه های‬
‫‪x ‬‬ ‫‪x ‬‬ ‫‪x‬‬
‫مجانب مایل منحنی است‪.‬‬ ‫خط ‪y  ax  b‬‬
‫به علت تکراری بودن مطالب تیترهای تخته های‪15‬تا‪ 17‬مثالی مطرح‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫نکردم چون در تخته های قبلی به وقور نمونه سوال از این مباحث‬
‫برایتان طرح و به صورت کامالً مفهومی حل کرده ام‪.‬‬
 ‫مجانب های تابع وارون‬

‫از قبل می دانید که در تابع و تابع وارون جای ‪ x‬و ‪ y‬عوض می شود‪ ،‬یعنی اگر نیطۀ )‪ (a, b‬روی ‪f‬‬
‫‪1‬‬
‫باشد آن گاه نیطۀ)‪ (b, a‬روی ‪ f‬است‪.‬‬
‫حال قرض کنید بخواهیم این تعریف را روی مجانب ها پیاده کنیم ‪:‬‬

‫مجانب قائم ‪ x  a‬‬ ‫‪1  y  a‬‬

‫مجانب اقیی‬
‫‪f :‬‬ ‫‪ f :‬‬
‫‪@samansalamian‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪y‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪b‬‬ ‫مجانب اقیی‬
‫‪x  b‬‬ ‫مجانب قائم‬
 ‫مجانب های تابع وارون‬

‫‪1‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪ f‬چند خط مجانب دارد؟‬ ‫‪ f ( x) ‬باشد‪ ،‬منحنی)‪( x‬‬ ‫اگر‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬ ‫‪x2  1‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪ lim  1  y  1‬‬
‫‪x ‬‬
‫‪x2  1 x x‬‬
‫‪x‬‬ ‫‪x‬‬
‫‪lim‬‬ ‫‪ lim  1  y  1‬‬
‫‪x ‬‬
‫‪x 1‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪x  x‬‬

‫‪1‬‬
‫هبم دارای ‪2‬‬ ‫‪f‬‬ ‫تابع ‪ f‬دارای ‪ 2‬مجانب اقیی (‪ y  1‬و‪ 1‬‬
‫‪ ) y‬است پس در نتیجه تابع‬

‫‪@samansalamian‬‬ ‫مجانب ولی از نوع قائم با طول های (‪ x  1‬و ‪) x  1‬می شود‪.‬‬