Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü

Ulaştırma - I
Yatay Kurplar –Dever
Şerit Genişletme
Görüş Mesafesi

Dr. Abdulkadir Özden

Bu Haftanın Konuları:
• Dever ve Rakordman Boyu
• Şerit Genişletme
• Yatay kurplarda görüş mesafesi
 Dever (Superelevation)

Dever, yatay kurplarda;

• merkezkaç kuvvetinin oluşturduğu etkiyi
azaltmak,
• sürüş güvenliği ve
• konforu temin etmek için uygulanan ve
yolun kurp kesiminde dış tarafının enine
eğiminin belli ölçüde arttırılması ile
sağlanan kurp geçişidir.
 Dever

Ancak, yatay kurplarda deverin tam

olarak kurbun başladığı To noktasında
verilmesi, aliyman ile kurp arasında kot
farkı oluşturacaktır.
Bu yüzden, deverin araç sürücüsü ve
yolcularının konforunu bozmayacak
şekilde belirli bir uzunluk boyunca yavaş
yavaş verilmesi gerekir.
Bu mesafeye dever rakordman boyu
denir.
 Dever

Aliymanda kaplama yüzeyinde,

yüzey sularının drenajı için
genellikle %2 olarak uygulanan
çatı eğimi, rakordman uzunluğu
boyunca hesaplanan dever
miktarına kadar düzenli bir
şekilde değişir.
 Enine İvme ve Sademe

• Kurp üzerinde seyreden bir araç merkezkaç kuvveti etkisi ile bir enine
ivmeye maruz kalır. Bu ivmenin sürücü ve yolcular tarafından konfor
kaybı olarak hissedilirken, taşıt stabilitesi üzerinde de güvenlik problemi
oluşturabilir.
• Taşıt içerisindeki yolcuların fazla rahatsız olmadan tahammül
edebilecekleri enine ivmenin birim zamandaki değişimi sademe olarak
tanımlanır.

V3
p' = 46,7*R*Lg
V *d
− 36,7*Lg
 Dever Hesabı

Dever hesaplanması (s):

m*V 2
V2
tan α = F
G
= R
m*g
= g.R
(0.25*V )2 (0.75*V )2
f +s= g*R
+ g*R
KGM:
Dever miktarı: S ya da dmax:
2
s= 0.00443*V
R
 Dever Rakordman Boyu

Dever, kurp başlangıcında bir anda

uygulamayacağı için, aliymandan
başlayarak kurp içeresinde güvenli
ve konforlu sürüşü saylayacak Ls = 0.0354*V
R
3

şekilde kademeli yapılır.

Bu dever rakordman boyunun (Ls)
2/3’ü aliymanda, 1/3’ü de kurp
içeresinde olur.
Ls uzunluğu genellikle minimum
0.0354*V 3
45m olarak uygulanır.
Ls = R
; 45m ≤ Lmin
 Dever Aplikasyonu

Dever yol enkesitine üç şekilde

uygulanabilir:
a) Yolun eksen hattı sabit tutulup;
iç kenar düşürür dış kenar
yükseltilir,
b) Yolun iç kenar hattı sabit
tutulup; eksen hattı ile dış kenar
yükseltilir,
c) Yolun dış kenar hattı sabit
tutulup, iç kenar ve eksen hattı
düşürülür.
 Dever Diyagramı ve Şematik Enkesit

Dever diyagramı ve şematik

enkesiti çizilirken oluşacak
toprak işi minimum olması
adına, eksen-iç-dış
kenarlardan birisi sabit
kalacak şekilde rakordman
boyunca şeritlerin yanal
eğimleri ve kot değişimleri
ifade edilir.
 Minimum Kurp Yarıçapı

Hesaplanan veya proje standartlarında belirtilen maksimum dever miktarına

göre minimum kurp yarıçapının da kontrol edilmesi gerekmektedir. Eğer, kurp
yarıçapı henüz belirlenmemiş ise, proje standartlarında belirtilen; sürtünme
katsayısı, proje hızı ve maksimum dever miktarına göre minimum yarıçap
hesaplanır.
• Bu formülde, 2
Vp
d: dever miktarı
μ (f): sürtünme katsayısı
Rmin = 127*( µ+d )
Vp: proje hızı
R: kurp yarıçapı
 Şerit Genişletme
Kurplarda farklı uzunluklardaki araçların dönüş
yarıçapları farklı olacağından, kurp boyunca şerit
genişletme uygulanması gerekebilir.
Bu durum, özellikle yüksek proje hızına sahip
yollarda ve proje standartları yüksek yollarda
önemlidir.
Şerit genişletilmesi, rakordman veya geçiş eğrisi
boyunca düzgün bir şekilde artarak verilir.
Rakordman başlangıcında (TS) genişletme ‘0’
iken rakordman bitişinde (SC) maksimum
değerini (b/2 ya da b) alır.
 Şerit Genişletme

Şerit genişletme hesabı (platform için):

n*l 2
2*R
b=
Hızın yüksek olduğu yollarda (>90 km/sa);
n*l 2
b= 2*R
+ 0.05*V
R
*b= platform için genişletme miktarı (m)
*n= şerit sayısı
*V: proje hızı (km/sa)
*l: tasarım aracı uzunluğu (m) – genellikle 12m alınır.
Şerit Genişletme

Hesaplanan şerit
genişletme miktarının
0.5’den daha küçük
olduğu durumlarda
uygulama
yapılmayabilir.
Şerit genişletme için
KGM tablosu
kullanılabilir.
 Uygulama

Örnek 1: Proje hızı 80 km/sa olan iki şeritli bir yolda, platform
genişliği 10 m ve aliymanda enine %2 eğim olup, 400 m yarıçaplı
bir kurb uygulanacaktır. Tasarım aracı uzunluğu 12m’dir.
a) Dever miktarı ve rakordman uzunluğunu hesaplayınız.
b) Yol eksen hattının sabit olması durumunda platform iç ve dış
kenar durumunu gösteriniz.
c) Şerit genişletme miktarını hesaplayınız.

Cevaplar: a) %7,088; 45,31mà 46 m c) 0,36 m

 Kurplarda Görüş Mesafesi

Yatay kurplarda kurp içerisinde olası

engeller, kurp içinde şev
uygulamaları, reklam panoları, vb.
gibi sürücülerin görüş mesafelerini
kısıtlayan durumların güvenlik
problemi oluşturmaması adına kurp
içi görüş mesafesi tahkiki yapılır.
Bu durum, duruş-görüş mesafesinin
kurp uzunluğundan daha fazla ya da
az olmasına göre değerlendirilir.
 Kurplarda Görüş Mesafesi

1. Duruş-Görüş mesafesi kurp uzunluğundan küçük ise;

S2
M≥ 8*R
2. Duruş-Görüş mesafesi kurp uzunluğundan büyük ise;
L*(2*S−L)
M≥ 8*R

M: Engelin yol ekseni ile mesafesi; S: Duruş-görüş mesafesi;

R: Kurp yarıçapı; L (D): Kurp uzunluğu (developman uzunluğu)
 Gelecek Konular ààà

• Yatay kurplarda geçiş eğrileri

• Geçiş eğrisi türleri
• Geçiş eğrisi parametrelerinin
hesabı
• Rampa Boyu