İskenderun

Teknik
Üniversitesi

Birim: Mühendislik ve Doğa Bilimleri Fakültesi

Bölüm: Elektrik Elektronik Mühendisliği
Ders: Sayısal Haberleşme
Dönem: 2020 – 2021 (Bahar)
2.
Öğretim üyesi: Dr. Selva ÇÜRÜK
Ödevi Hazırlayan :
Hafta
ADC Kaynak Güvenlik Kanal
Kodlama Çoğullama Kodlama Modülatör
Kodlama

Kaynak Kanal
Güvenlik Çoğullama
DAC Kod Kod Demodülatör
Kod çıkma
Çözücü Çözücü
Çözücü

CODEC MODEM

SAYISAL HABERLEŞME SİSTEMİ 2

S.M. ÇÜRÜK
ADC: Analog Sayısal Dönüştürücü
DAC: Sayısal Analog Dönüştürücü 3
S.M. ÇÜRÜK
ADC 4
S.M. ÇÜRÜK
 Örnekleme Kuantalama Kodlama

• Örnekleme: Analog bir işaretten belirli zaman aralıklarında (örnekleme

periyodu Ts) alınan örnek değerleriyle ayrık zamanlı bir sinyal elde etme
işlemi.

Örnekleme 5
S.M. ÇÜRÜK
 Örnekleme Kuantalama Kodlama

• Minimum örnekleme frekansı:

• İşaretin taşıdığı bilgide kayıp yaratmayan en düşük örnekleme frekansı.
• İşaretin değişim hızına bağlı olarak belirlenir.

6
S.M. ÇÜRÜK
 7
S.M. ÇÜRÜK
 8
S.M. ÇÜRÜK
 9
S.M. ÇÜRÜK
 10
S.M. ÇÜRÜK
Örnekleme Çeşitleri 11
S.M. ÇÜRÜK
 12
S.M. ÇÜRÜK
• İdeal örneklemede işaret dürtü fonksiyonu ile çarpılır.

𝑥 𝑡 𝑥𝑠 𝑡
∞

𝑖𝑘 𝑡 = 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑛=−∞

İdeal Örnekleme 13
S.M. ÇÜRÜK
 1 𝑡
• 𝛿(𝑡) = lim ∈ . 𝑟𝑒𝑐𝑡(∈)
∈→0

d (t ) ∞ 𝑡=0
• 𝛿 𝑡 ={
0 𝑡≠0

• 𝑥 𝑡 . 𝛿 𝑡 − 𝑡0 = 𝑥 𝑡0 . 𝛿 𝑡 − 𝑡0
t
0
∞
• −∞
𝑥 𝑡 . 𝛿 𝑡 − 𝑡0 . 𝑑𝑡 = 𝑥(𝑡0 )

• 𝑥 𝑡 ∗ 𝛿(𝑡 − 𝑡0 ) = 𝑥(𝑡 − 𝑡0 )

1
• 𝛿 𝑎. 𝑡 = . 𝛿(𝑡)
𝑎

Dürtü fonksiyonunun özellikleri: 14

S.M. ÇÜRÜK
𝑥 𝑡 𝑥𝑠 𝑡 𝑥𝑠 𝑡 = 𝑥 𝑡 . 𝑖 𝑘 𝑡
𝑥𝑠 𝑡 = 𝑥 𝑡 . 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
∞ 𝑛

𝑖𝑘 𝑡 = 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠 𝑥𝑠 𝑡 = 𝑥 𝑛. 𝑇𝑠 . 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑛=−∞ 𝑛

15
S.M. ÇÜRÜK
𝑋𝑠 𝑓 = 𝑋 𝑓 ∗ 𝐼𝑘 𝑓
1 𝑛
𝐼𝑘 𝑓 = 𝑛 𝑇 . 𝛿 𝑓 − 𝑇 xs(t)
𝑠 𝑠 x(t)
∞
𝑋𝑠 𝑓 = 𝑋 𝑓 ∗ 𝑓𝑠. 𝛿 𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 𝑖𝑘 𝑡 = 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑛
𝑛=−∞

𝑋𝑠 𝑓 = 𝑓𝑠. 𝑛 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 )

16
S.M. ÇÜRÜK
• Farklı örnekleme frekansları ile örnekleme

17
S.M. ÇÜRÜK
• Örnekleme frekansının analog işaretin maksimum frekans değerinin iki katına
eşit veya büyük olması şartına Nyquist kriteri denir.

• Band genişliği W Hz olan analog bir sinyal için

• Nyquist kriteri 𝑓𝑠 ≥ 2. 𝑊

• 2.W Hz örnekleme frekansına Nyquist frekansı (hızı) denir.

Nyquist Kriteri 18
S.M. ÇÜRÜK
• Eğer bir sinyal Nyquist hızından daha düşük bir hızda örneklenirse, spektral
örtüşme (aliasing) meydana gelir. Bu durumda sayısal işaretten analog işaret
geri elde edilemez.

19
S.M. ÇÜRÜK
• Pratikte sinyaller zaman sınırlı olduklarından genellikle tamamen bant sınırlı
değildir. Bu yüzden bir miktar örtüşme meydana gelir.

• Bunu önlemek için, örneklenecek analog sinyal alçak geçiren filtreden

(LPF) geçirilip önemsiz sayılabilecek yüksek frekans bileşenleri atılır ve
bant sınırlı hale getirilir. Bu alçak geçiren filtreye örtüşme önleyici filtre
(antialiasing filter) denir.

• Bu işlemin ardından uygun hızda (Nyquist hızından biraz daha yüksek)

örneklenir.

20
S.M. ÇÜRÜK
DAC: İdeal Örneklenmiş
Sinyalin Yeniden Oluşturulması
21
S.M. ÇÜRÜK
 𝑋𝑜 𝑓 = 𝑋𝑠 𝑓 . 𝐻𝑅 𝑓
𝑓
𝑋𝑜 𝑓 = 𝑓𝑠 . 𝑋 𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 . 𝑇𝑠 . 𝑟𝑒𝑐𝑡
𝑓𝑠
𝑛
𝑋𝑜 𝑓 = 𝑋(𝑓)

Yeniden Oluşturma 22
S.M. ÇÜRÜK
𝑥𝑜 𝑡 = 𝑥𝑠 𝑡 ∗ ℎ𝑅 𝑡
𝑥𝑜 𝑡 = 𝑥 𝑛. 𝑇𝑠 . 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠 ∗ 𝑠𝑖𝑛𝑐(𝑓𝑠 . 𝑡)
𝑛

𝑥𝑜 𝑡 = 𝑥 𝑛. 𝑇𝑠 . 𝑠𝑖𝑛𝑐(𝑓𝑠 . 𝑡 − 𝑛)
𝑛

Yeniden Oluşturma 23
S.M. ÇÜRÜK
• Pratikte ideal filtre olmadığı için yeniden oluşturma filtresinin çıkma ve
inmesi için band bırakılması gerekir.

• Aksi halde komşu işaretlerden yeniden oluşturma filtresi içinde istenmeyen

band kalır.

• Elde edilen işaret ilk analog işarete eşit olmaz.

24
S.M. ÇÜRÜK
• Örn: Band genişliği W Hz olan analog bir sinyal için

𝑓𝑠 >2.W
𝑓𝑠 ≈2,2.W

25
S.M. ÇÜRÜK
• İdeal örneklemede kullanılan dürtü fonksiyonu matematiksel bir modeldir,
pratikte karşılığı yoktur.
• Bu nedenle dürtü yerine çok dar bir kapı fonksiyonu ile örnekleme yapılır.
(Doğal örnekleme)

Doğal Örnekleme 26
S.M. ÇÜRÜK
 𝑥 𝑡 𝑥𝑠 𝑡

𝑑𝑘 𝑡 = 𝑑 𝑡 ∗ 𝑖𝑘 𝑡

∞
𝑡
𝑑 𝑡 = 𝑟𝑒𝑐𝑡 𝑖𝑘 𝑡 = 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝜏
𝑛=−∞

∞
𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑑𝑘 𝑡 = 𝑟𝑒𝑐𝑡
𝜏
𝑛=−∞

27
S.M. ÇÜRÜK
 𝑥 𝑡 𝑥𝑠 𝑡

𝑑𝑘 𝑡 = 𝑑 𝑡 ∗ 𝑖𝑘 𝑡

1 𝑛
𝐷 𝑓 = 𝜏. 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝜏. 𝑓 𝐼𝑘 𝑓 = .𝛿 𝑓 −
𝑇𝑠 𝑇𝑠
𝑛

• 𝐷𝑘 𝑓 = 𝐷 𝑓 . 𝐼𝑘 𝑓

• 𝐷𝑘 𝑓 = 𝜏. 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝜏. 𝑓 . 𝑓𝑠 . 𝑛 𝛿(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 )

• 𝐷𝑘 𝑓 = 𝜏. 𝑓𝑠. 𝑛 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝑛. 𝑓𝑠 . 𝜏 . 𝛿(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 )

28
S.M. ÇÜRÜK
 𝑥 𝑡 𝑥𝑠 𝑡

𝑑𝑘 𝑡 = 𝑑 𝑡 ∗ 𝑖𝑘 𝑡

• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝑋 𝑓 ∗ 𝐷𝑘 𝑓
• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝑋 𝑓 ∗ 𝑛 𝜏. 𝑓𝑠. 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝑛. 𝑓𝑠 . 𝜏 . 𝛿 𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠

• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝑛 𝜏. 𝑓𝑠 . 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝑛. 𝑓𝑠 . 𝜏 . 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠)

• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝑛 𝑐𝑛 . 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠)

29
S.M. ÇÜRÜK
𝑋𝑜 𝑓 = 𝑋𝑠 𝑓 . 𝐻𝑅 𝑓
𝑇𝑠 𝑓
𝑋𝑜 𝑓 = 𝜏. 𝑓𝑠 . 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝑛. 𝑓𝑠 . 𝜏 . 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠). 𝑟𝑒𝑐𝑡
𝜏 𝑓𝑠
𝑛
𝑋𝑜 𝑓 = 𝑋(𝑓)

DAC: Doğal Örneklenmiş

Sinyalin Yeniden Oluşturulması
30
S.M. ÇÜRÜK
• Doğal örneklemede örnek tepelerinin düz olmaması sonraki adım olan
kuantalamayı zorlaştırır.
• Alınan örnek değerlerinin gerçek darbeler ile temsil edilmesine, düz tepeli
örnekleme denir. Örnekle ve tut devresiyle yapılır. (Buna ayrıca Darbe Genlik
Modülasyonu (PAM) da denir.)

Düz Tepeli Örnekleme 31

S.M. ÇÜRÜK
 𝑥 𝑡 ℎ 𝑡 𝑥𝑠 𝑡

𝑖𝑘 𝑡 = 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑛=−∞

𝜏
𝑡−2
ℎ 𝑡 = 𝑟𝑒𝑐𝑡
𝜏
h(t)

𝑥𝑠 𝑡 = ℎ 𝑡 ∗ [𝑥 𝑡 . 𝑖𝑘 (𝑡)]
𝑥𝑠 𝑡 = ℎ 𝑡 ∗ 𝑥 𝑛. 𝑇𝑠 . 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑛
32
S.M. ÇÜRÜK
 𝑥 𝑡 ℎ 𝑡 𝑥𝑠 𝑡

𝑖𝑘 𝑡 = 𝛿 𝑡 − 𝑛. 𝑇𝑠
𝑛=−∞

• 𝐻 𝑓 = 𝜏. 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝜏. 𝑓 . 𝑒 −𝑗.2.𝜋.𝑓.𝜏/2

• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝐻 𝑓 . [𝑋 𝑓 ∗𝐼𝑘 (𝑓)]

• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝐻 𝑓 . 𝑓𝑠 . 𝑛 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠)

• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝜏. 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝜏. 𝑓 . 𝑒 −𝑗.2.𝜋.𝑓.𝜏/2 . 𝑓𝑠 . 𝑛 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 )

• Görüldüğü gibi düz tepeli örnekleme x(t) sinyali üzerinde Genlik

Bozulması ve de τ/2 lik bir gecikme meydana getirmiş oldu.
• Bu bozulmaya Açıklık Etkisi denir.
33
S.M. ÇÜRÜK
• 𝑋𝑠 𝑓 = 𝜏. 𝑠𝑖𝑛𝑐 𝜏. 𝑓 . 𝑒 −𝑗.2.𝜋.𝑓.𝜏/2 . 𝑓𝑠 . 𝑛 𝑋(𝑓 − 𝑛. 𝑓𝑠 )

• Düz tepeli
örneklemede oluşan |H(f)|
Genlik Bozulması

• Açıklık Etkisi

34
S.M. ÇÜRÜK
• Analog 𝑥 𝑡 sinyali geri elde etmek için diğer örneklemelerde olduğu gibi 𝑥𝑠 𝑡
sinyali LPF’ten geçirilirse elde edilen sinyal 𝑥 𝑡 değil 𝑥 𝑡 ∗ ℎ 𝑡 olacaktır.
• Açıklık etkisinden kaynaklanan bozulma transfer fonksiyonu 1/𝐻 𝑓 olan aynı
zamanda LPF olan bir yeniden oluşturma filtresi ile düzeltilebilir.
• veya LPF yi takip eden transfer fonksiyonu 1/𝐻 𝑓 olan bir denkleştirici ile
düzeltilebilir.

DAC: Düz Tepeli Örneklenmiş

Sinyalin Yeniden Oluşturulması
35
S.M. ÇÜRÜK
 Örnekleme Kuantalama Kodlama

• Örnekleyici çıkışında işaret zamanda kesikli olmasına rağmen genliği hala

süreklidir. Örneklerin genlik değerleri analog işaretin örnekleme anlarındaki
değere eşittir.
• Mümkün değerlerin sayısı sonsuzdur. Herhangi bir değer alabilir.
• Sayısal sinyal olarak gönderebilmek için, mümkün seviye sayısını sınırlamak
gerekir.

Kuantalama 36
S.M. ÇÜRÜK