Typy ładów światowych

Wprowadzenie
Przeczytaj
Prezentacja mul medialna
Sprawdź się
Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Fareed Zakaria, Koniec hegemonii Ameryki , Warszawa 2009, s. 75.

Źródło: Wojna trzydziestoletnia – 1618–1648, dostępny w internecie: stosunki-
miedzynarodowe.pl [dostęp 10.03.2020 r.].
Źródło: Tomasz Okraska, Ewolucja unipolarnego systemu międzynarodowego i jej implikacje
dla bezpieczeństwa międzynarodowego, dostępny w internecie: researchgate.net [dostęp
10.03.2020 r.].
Źródło: Karol J. Stryjski, Dylematy współczesnego ładu międzynarodowego ,
„Interdyscyplinarne studia społeczne” 2016, nr 1, s. 6–7.
Źródło: Samuel Hun ngton, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego , Warszawa
1997, s. 17.
Źródło: Henry Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1996, s. 83.
 Typy ładów światowych

Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Ład międzynarodowy to jedna z podstawowych kategorii we współczesnej nauce

o stosunkach międzynarodowych. Charakteryzuje on reguły i mechanizmy wzajemnych
relacji pomiędzy podmiotami funkcjonującymi w globalnych stosunkach. Jego założenia
w dzisiejszym świecie oparte są na normach międzynarodowego prawa publicznego
i porządkują przestrzeń publiczną. Regulacje te mają charakter umowny, tj. opierają się na
umowach dwustronnych, wielostronnych umowach międzynarodowych lub wynikają
z przebiegu wydarzeń historycznych, którym nie można przypisać żadnego porozumienia
pomiędzy stronami.

Twoje cele

Wyjaśnisz pojęcie ładu międzynarodowego.

Scharakteryzujesz rodzaje ładu międzynarodowego.
Przeanalizujesz przyczyny kształtowania się ładu międzynarodowego w różnych
okresach historycznych.

Dla zainteresowanych
Podmioty i zasady Definiowanie Metody rozwiązywania
stosunków uczestników stosunków sporów
międzynarodowych międzynarodowych międzynarodowych
Przeczytaj

Środowisko międzynarodowe
Charakteryzując relacje między państwami, w przeszłości i obecnie, zwracamy uwagę na
środowisko międzynarodowe. Pojęciem tym określamy wszystkie czynniki, które wpływają
na stosunki między podmiotami międzynarodowymi. Obecnie zaliczamy do nich państwa,
narody i korporacje transnarodowe. Wszystkie te podmioty spotykają się w środowisku
międzynarodowym, którego cechy przedstawia poniższy schemat.

Cechy środowiska międzynarodowego.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Relacje między nimi mogą przebiegać w sposób albo chaotyczny, albo uporządkowany
i w tym przypadku określimy je mianem ładu międzynarodowego.

Ład międzynarodowy to zbiór podmiotów międzynarodowych (państwowych

i niepaństwowych), połączonych wzajemnymi relacjami o charakterze politycznym,
ekonomicznym, informacyjnym i militarnym. Podmioty stosunków międzynarodowych
działają według przyjętych lub narzuconych reguł.

Elementy charakteryzujące ład międzynarodowy

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Jak wynika z powyższego schematu, bardzo ważnym czynnikiem kształtowania ładu
międzynarodowego jest jego geneza. Mogą to być układy pokojowe, kończące konflikty
zbrojne o zasięgu regionalnym (kontynentalnym lub światowym) lub moment upadku
jednego z najważniejszych podmiotów istniejącego ładu międzynarodowego i konieczność
zdefiniowania stosunków na nowo. Z doświadczeń historycznych wynika, że państwa
i podmioty pozapaństwowe regulowały wzajemne relacje na różne sposoby. Typy ładów
możemy zdefiniować w zależności od przyjętych kryteriów. Najczęściej jednak wskazuje się
na podmioty dominujące w stosunkach międzynarodowych w określonym czasie.

Typy ładów międzynarodowych

typy ładów międzynarodowych

ład jednobiegunowy

hegemoniczny

wielobiegunowy

koncert mocarstw

równowaga sił

dwubiegunowy

strefy wpływów supermocarstw

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W relacjach międzynarodowych jednym z podmiotów są suwerenne państwa i to właśnie

stosunki i umowy zawierane pomiędzy nimi kształtowały ład międzynarodowy
w przeszłości. Patrząc chronologicznie, pierwszy scharakteryzowany ład to pokój
westfalski, kończący wojnę trzydziestoletnią. Ten typ ładu międzynarodowego nazywamy
wielobiegunowym – opartym na równowadze sił. Był to również ład regionalny, ponieważ
postanowienia traktatów westfalskich dotyczyły Europy. Stosunki pomiędzy państwami
europejskimi i wewnątrz nich były regulowane przez układy podpisane w Münster
i Osnabrück. Na ich mocy żadne z państw europejskich nie mogło zyskać przewagi nad
innymi. Równocześnie nie dawały one podstaw do dyktowania warunków innym
podmiotom.

Innego typu ład wielobiegunowy został zaproponowany po wojnach napoleońskich.

Nazywamy go „koncertem mocarstw”, ponieważ pięć państw europejskich
„uporządkowało” Europę, kierując się wyłącznie własnymi interesami. Porozumienia
wersalskie to również przykład ładu regionalnego. Dotyczyły one nie tylko relacji
międzynarodowych, ale również wzajemnej pomocy państw w rozwiązywaniu konfliktów
wewnętrznych, w tym tłumieniu ruchów niepodległościowych i rewolucyjnych. Ład
wersalski załamał się, kiedy doszło do konfliktu interesów pomiędzy mocarstwami i po
zjednoczeniu Niemiec została zachwiana równowaga ekonomiczna. W wyniku rozpadu
ładu wersalskiego doszło do utworzenia dwóch bloków militarnych. Konsekwencją ich
powstania był wybuch I wojny światowej. Po jej zakończeniu zwycięskie państwa podpisały
układy pokojowe, które kończyły konferencję paryską. Najważniejszym z nich był traktat
wersalski – układ pokojowy z Niemcami. Warunki pokoju podyktowały państwa zwycięskie,
a grożąca Niemcom rewolucja spowodowała zgodę władz tego państwa na wszystkie
postanowienia. Dwa lata później państwa zwycięskie w I wojnie światowej podpisały
również między sobą porozumienie w Waszyngtonie, którego celem było utrzymanie na
bezpiecznym poziomie floty wojennej. Nowy ład, który ukształtował się w wyniku tych
układów, to ład wersalsko‐waszyngtoński. Miał on już ogólnoświatowy zasięg. Można
uznać go za przykład ładu wielobiegunowego opartego na równowadze sił. Organizacją,
której zadaniem było utrzymanie porządku światowego, była Liga Narodów. Tym razem kres
porozumieniom przyniosły państwa wykluczone, uznane za winne wybuchu wojny
(Niemcy) lub pominięte ze względu na system polityczny, który w nich się ukształtował –
Związek Sowiecki. Rozpad porządku ukształtowanego w Wersalu doprowadził do kolejnej
wojny światowej.

Zastanów się, jaki wpływ na rozpad ładu w Europie miały postanowienia traktatu
wersalskiego.

Po drugiej wojnie światowej nie doszło do podpisania układu pokojowego. Główną

przyczyną był konflikt interesów pomiędzy mocarstwami dominującymi podczas działań
wojennych ze względu na potencjał gospodarczy lub ludnościowy. Upadek III Rzeszy
ujawnił imperialistyczne plany Związku Sowieckiego, a doświadczenia polityczne
i gospodarcze (wielki kryzys 1929–1933) okresu międzywojennego uzasadniały konieczność
wpływu Stanów Zjednoczonych na wydarzenia na świecie. W ten sposób, na mocy
zawieranych wcześniej porozumień, ukształtował się nowy rodzaj ładu międzynarodowego,
zwany jałtańsko‐poczdamskim. Jego cechą charakterystyczną był podział świata na dwa
bloki militarne i polityczne, z dominującymi w nich supermocarstwami. Powstał więc ład
o zasięgu światowym i dwubiegunowym charakterze. Jego rozpad spowodowany był
gospodarczymi problemami Związku Sowieckiego i narastającym niezadowoleniem
z powodu braku pełnej suwerenności społeczeństw sowieckiej strefy wpływów. Rozpoczął
się on narodzinami Solidarności w sierpniu 1980 roku w Polsce, a zakończył rozwiązaniem
Związku Sowieckiego w grudniu 1991 roku. Po nim, w latach 90. XX wieku, wydawało się, że
jedynym supermocarstwem i hegemonem w polityce globalnej zostaną Stany Zjednoczone,
które dominowały pod względem militarnym, gospodarczym i politycznym. Początek XXI
wieku przyniósł jednak gospodarcze znaczenie państw rozwijających się, spoza dawnego
euro‐amerykańskiego porządku. Społeczeństwo amerykańskie nie zawsze też popierało
politykę swojego rządu, który zmieniał Stany Zjednoczone w „światowego żandarma”.
Dlatego też obecnie wszyscy badacze stosunków międzynarodowych mówią o ładzie
międzynarodowym „w budowie” i kreślą różne scenariusze przyszłego porządku
światowego.

Zaproponuj możliwe scenariusze ładów międzynarodowych w przyszłości. Które z państw

mogą mieć wpływ na porządek światowy?

Słownik
ład międzynarodowy

układ sił politycznych, militarnych, społecznych i gospodarczych w skali świata lub

w regionie, wyznaczany przez stan stosunków między państwami, zwłaszcza między
mocarstwami

koncert mocarstw

porozumienie pomiędzy mocarstwami europejskimi kształtujące porządek europejski po

epoce napoleońskiej; podstawą były postanowienia kongresu wiedeńskiego, opartego na
wartościach konserwatywnych i założeniu istnienia praw dynastycznych do
sprawowania władzy w państwach

prawo międzynarodowe publiczne

jedna z gałęzi prawa; to zespół norm prawnych, które ustalają stosunki między
państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami tego prawa

równowaga sił

kategoria analizy i opisu stosunków międzynarodowych; to stan, w którym żadne

państwo nie dominuje i nie może podporządkować sobie innych państw

zimna wojna

istniejący w latach 1947–1991 stan napięcia pomiędzy blokiem wschodnim (ZSRS

i państwa satelickie) a blokiem zachodnim (państwa skupione w NATO); była to
rywalizacja ideologiczna, militarna i polityczna, której towarzyszył wyścig zbrojeń;
w okresie zimnej wojny rozpoczęła się też rywalizacja nuklearna; napięcie pomiędzy
blokami doprowadziło do różnych konflików, np. w Wietnamie czy Korei
Prezentacja mul medialna

Polecenie 1

Zastanów się, który z przedstawionych typów ładów międzynarodowych występuje we

współczesnym świecie.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Podaj, które współczesne państwa można zaliczyć do supermocarstw.

Ćwiczenie 2

Rozstrzygnij, czy kształtujący się ład międzynarodowy będzie miał charakter regionalny, czy
globalny. Uzasadnij swoją odpowiedź.
Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸醙難

Ćwiczenie 1

Wskaż, który ład nazywano „koncertem mocarstw”.

 ład po II wojnie światowej

 ład w XXI wieku

 ład w okresie zimnej wojnie

 ład po wojnach napoleońskich

Ćwiczenie 2 輸

Zapoznaj się ze źródłami i wykonaj ćwiczenie.

Źródło I

“
Samuel Hun ngton

Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu

światowego

Najostrzejsze, najpoważniejsze i najgroźniejsze konflikty nie będą się

w tym nowym świecie toczyć miedzy klasami społecznymi, biednymi
i bogatymi czy innymi grupami zdefiniowanymi w kategoriach
ekonomicznych, ale miedzy ludami należącymi do różnych kręgów
kulturowych. W ramach poszczególnych cywilizacji będą wybuchały
konflikty plemienne i etniczne. Jednakże walka między państwami
i grupami należącymi do różnych cywilizacji grozi potencjalną eskalacją,
bo inne państwa i grupy spieszą na pomoc „krajom pokrewnym”.

Krwawe starcie klanów w Somalii nie zwiastuje przerodzenia się

w konflikt na większą skale. Krwawe walki plemienne w Rwandzie mają
określone skutki dla Ugandy, Zairu i Burundi, ale nie dla odleglejszych
krajów. Krwawe konflikty miedzy cywilizacjami w Bośni, na Kaukazie,
w Azji Środkowej czy w Kaszmirze mogą się przerodzić w poważniejsze
wojny. W konfliktach nierozgrywających się na terenie byłej Jugosławii
Rosja udzieliła dyplomatycznego poparcia Serbom, a Arabia Saudyjska,
Turcja, Iran, i Libia wspierały finansowo Bośniaków i dostarczyły im
broni, nie kierując się racjami ideologicznymi, ale pokrewieństwem
kulturowym.

Źródło: Samuel Hun ngton, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawa 1997, s. 17.

Źródło II
Główne kręgi kulturowe (cywilizacyjne) wyróżnione przez Samuela Hun ngtona

Oprac. na podst.: Wojna cywilizacji według Samuela Hun ngtona, 1do10.blogspot.com [online, dostęp:
03.08.2020].
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przeanalizuj mapę i zaznacz, która odpowiedź jest prawdziwa, a która fałszywa.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Mapa przedstawia przewidywania nowego ładu
 
międzynarodowego opartego na „zderzeniu cywilizacji”.
Mapa przedstawia scenariusz dominacji panamerykańskiej
 
we współczesnym świecie.
Największą zagadką nowego ładu międzynarodowego są
Chiny. Nie wiadomo, po stronie której cywilizacji się  
opowiedzą.
Konflikt we współczesnym świecie, jak wynika z mapy,
 
będzie przebiegał na linii wschód-zachód.
Ćwiczenie 3 醙

Zapoznaj się z ilustracją i wykonaj zadanie.

Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Podaj, jaki rodzaj ładu międzynarodowego został przedstawiony na ilustracji. Odwołaj się do
przykładu historycznego.
Ćwiczenie 4 輸

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj zadanie.

“
Henry Kissinger

Dyplomacja

Po kongresie wiedeńskim Europa doświadczyła najdłuższego w swojej

historii okresu pokoju. Przez czterdzieści lat nie było żadnej wojny
między wielkimi mocarstwami, (…) żadnej wojny powszechnej przez
następne sześćdziesiąt lat. (…) utrzymanie porządku międzynarodowego,
który stworzono (…) w imię równowagi sił, wcale nie polegało na samej
sile. Wynikało to między innymi stąd, że wyważono równowagę tak
doskonale, iż mogła zostać obalona jedynie wielkim wysiłkiem.
Najważniejszym jednak powodem tego stanu rzeczy było to, że kraje
kontynentalne były związane poczuciem wspólnych wartości. Istniała
zatem równowaga nie tylko fizyczna, lecz także moralna. Siła
i sprawiedliwość były w zasadniczej harmonii.

Źródło: Henry Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1996, s. 83.

Opisz, na jakiej zasadzie oparto ład międzynarodowy ustalony na kongresie wiedeńskim.

Kliknij przycisk Porównaj swoją odpowiedź. i zaznacz odpowiedzi najbliższe twojej.

Porównaj swoją odpowiedź

Ćwiczenie 5 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

“
Fareed Zakaria

Koniec hegemonii Ameryki

Proces ten już się rozpoczął. Chiny i Indie nabierają coraz większego
znaczenia w swym sąsiedztwie, a także poza nim. Rosja zakończyła etap
poradzieckiej traumy, na nowo odzyskuje swą potęgę, i staje się coraz
bardziej agresywna. Japonia, choć nie zalicza się do sił wschodzących,
obecnie śmielej artykułuje swoje poglądy i zapatrywania wobec
sąsiadów. Europa podejmuje intensywne i ukierunkowane działania
w dziedzinie wymiany handlowej oraz ekonomii. Brazylia i Meksyk coraz
częściej zabierają głos w sprawach dotyczących całej Ameryki
Łacińskiej. Republika Południowej Afryki wydźwignęła się na pozycję
lidera kontynentu afrykańskiego. Wszystkie te kraje podporządkowują
sobie coraz większą przestrzeń na arenie międzynarodowej, w stopniu
większym niż dotychczas…

Źródło: Fareed Zakaria, Koniec hegemonii Ameryki, Warszawa 2009, s. 75.

Rozstrzygnij, czy zdaniem Zakarii przyszły ład międzynarodowy zostanie oparty na „koncercie
mocarstw”. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do tekstu.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 6 醙

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj ćwiczenie.

“ Wojna trzydziestoletnia – 1618–1648

Dnia 24 października 1648 r. pełnomocnicy stron złożyli w Münster

podpisy pod traktatem pokojowym, tzw. traktatem wes alskim,
składającym się z dwóch dokumentów – układu między Francją i Rzeszą
oraz Szwecją i cesarzem (w Osnabrück). Dokumenty ratyfikacyjne,
podpisane przez monarchów, zostały wymienione między stronami kilka
miesięcy później (18 II 1649) również w Münster. Francja i Szwecja
zyskiwały nowe nabytki terytorialne oraz potwierdzenie dawnych,
Francuzi formalnie uzyskiwali prawo do biskupstw Toul, Metz, Verdun
oraz Alzację i pewne nabytki na prawym brzegu Renu. Szwedom
przypadło Pomorze ze Szczecinem (Vorpommern), drugą część spadku
po wymarłej dynas i książąt szczecińskich (1637), tj. resztę Pomorza,
otrzymała Brandenburgia.

Źródło: Wojna trzydziestoletnia – 1618–1648, dostępny w internecie: stosunki-miedzynarodowe.pl [dostęp 10.03.2020

r.].

Zdecyduj, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.

Stwierdzenie Prawda Fałsz

Traktat wes alski wprowadził w Europie ład
 
międzynarodowy oparty na równowadze sił.
Decyzją traktatową, każde z państw walczących z Rzeszą
 
Niemiecką otrzymało zdobycze terytorialne.
Postanowienia układu wprowadzały hegemonię Francji
 
nad rozdrobnionymi Niemcami.
Szwecja stała się hegemonem nad Morzem Bałtyckim.  
Ćwiczenie 7 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj zadanie.

“
Tomasz Okraska

Ewolucja unipolarnego systemu

międzynarodowego i jej implikacje dla
bezpieczeństwa międzynarodowego

Zimna wojna z jednej strony zakończyła się jednoznacznym

zwycięstwem Stanów Zjednoczonych i ich sojuszników, z drugiej jednak
– kształtujący się ład międzynarodowy miał mniej stabilny charakter niż
ten wyłoniony po wojnach światowych. Nie doszło do bezpośredniej
konfrontacji militarnej obu rywalizujących bloków i późniejszej
konferencji międzynarodowej, a rozstrzygnięcie nastąpiło głównie
w obliczu słabości Związku Radzieckiego. Zarazem tak gwałtowny
upadek bloku wschodniego był dla samego Waszyngtonu zaskoczeniem
– jeszcze w sierpniu 1991 roku, przemawiając w Kijowie, prezydent
George H.W. Bush zniechęcał Ukraińców do dążeń
niepodległościowych, podczas gdy pięć miesięcy później ZSRR przestał
istnieć.

Źródło: Tomasz Okraska, Ewolucja unipolarnego systemu międzynarodowego i jej implikacje dla bezpieczeństwa
międzynarodowego, dostępny w internecie: researchgate.net [dostęp 10.03.2020 r.].

Rozstrzygnij, czy poniższe zdanie jest prawdziwe. Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do
tekstu.
Autor tekstu wskazuje na większą stabilność ładu międzynarodowego ukształtowanego

w wyniku działań pokojowych.

Rozstrzygnięcie: tak

Uzasadnienie:
Ćwiczenie 8 難

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj zadanie.

“
Karol J. Stryjski

Dylematy współczesnego ładu międzynarodowego

Realizację celów polityki zagranicznej USA podzielono na trzy

zasadnicze obszary międzynarodowej aktywności tego kraju.

A mianowicie:

1. cele jednostronne, gdzie absolutny priorytet miały bezpośrednie

interesy amerykańskie;

2. działania podejmowane w ramach sojuszu lub partnerstwa z udziałem

Ameryki, gdzie interesy wszystkich uczestników pozostawały zbieżne
lub tożsame z amerykańskimi;

3. działania wielostronne podejmowane w ramach ogólnych celów

i interesów USA, w sytuacji gdy problemy bezpieczeństwa mają szansę
być rozwiązane skutecznie jedynie przy szerokim zaangażowaniu
środowiska międzynarodowego.

Źródło: Karol J. Stryjski, Dylematy współczesnego ładu międzynarodowego, „Interdyscyplinarne studia społeczne” 2016,
nr 1, s. 6–7.

Podaj, o jakim typie ładu międzynarodowego pisze autor. Scharakteryzuj go.

Dla nauczyciela

Autorka: Anna Wąsiel‐Alberska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Rodzaje i przykłady ładów międzynarodowych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

XIII. Ład międzynarodowy.

Uczeń:

1) rozróżnia typy ładów międzynarodowych (monocentryczny, dwubiegunowy,

policentryczny), odwołując się do historii XX i XXI wieku; przedstawia na przykładach
znaczenie supermocarstw dla funkcjonowania tych ładów.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

analizuje przyczyny powstawania ładów międzynarodowych;

charakteryzuje różne typy ładów międzynarodowych;
prognozuje możliwe scenariusze przyszłego ładu międzynarodowego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

burza mózgów;
jigsaw;
 dyskusja.

Formy zajęć:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
markery, flipcharty lub szary papier.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Nauczyciel weryfikuje wiedzę uczniów na temat środowiska międzynarodowego, roli

państwa w stosunkach międzynarodowych. Uczniowie poproszeni są o scharakteryzowanie
znaczenia państw w zależności od potencjału ludnościowego, militarnego czy
gospodarczego.

2. Rozpoczyna się burza mózgów – uczniowie mają podawać wszystkie skojarzenia

z pojęciem ładu międzynarodowego.

3. Na tej podstawie stworzona jest definicja. Można ją skonfrontować z definicją

z e‐materiału.

Faza realizacyjna

1. Klasa podzielona jest na pięć, w miarę możliwości, równolicznych grup. Każda z nich
dostaje za zadanie przygotowanie charakterystyki jednego z historycznych ładów
międzynarodowych.

2. Składy grup zostają zmienione tak, aby w każdej z tych nowych znalazła się jedna osoba
reprezentująca pierwotną grupę. W nowych grupach uczniowie tworzą prezentacje
multimedialne, w których znajdą się charakterystyki historycznych ładów
międzynarodowych.

3. Uczniowie jednej z grup poproszeni są o przedstawienie przygotowanej prezentacji.

Pozostałe grupy mają prawo do uzupełnienia. Prezentacje zrobione przez inne drużyny
powinny być ocenione przez nauczyciela po lekcji.
4. Nauczyciel prowokuje dyskusję na temat współczesnych stosunków międzynarodowych
i prosi uczniów o scharakteryzowanie współczesnego ładu międzynarodowego.

Faza podsumowująca

1. Wybrana osoba poproszona jest o podsumowanie dyskusji i zaproponowanie zakończenia

prezentacji charakterystyką ładu pozimnowojennego.

2. Przedstawione zostają współczesne teorie na temat ładu międzynarodowego w budowie.

Praca domowa:

Uczniowie poproszeni są o zaproponowanie możliwych scenariuszy przyszłego ładu

międzynarodowego, w formie pisemnej, ze wskazaniem decyzyjnych podmiotów.

Materiały pomocnicze:

Agnieszka Bógdał‐Brzezińska, Ład międzynarodowy w perspektywie historycznej. Od XVIII

do XX wieku - próba rekapitulacji, [w:] Tendencje i procesy rozwojowe współczesnych
stosunków międzynarodowych. Księga jubileuszowa z okazji 40‐lecia Instytutu Stosunków
Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2016.

Samuel Huntington, Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, Warszawa 1997.

Henry Kissinger, Dyplomacja, Warszawa 1996.

Tomasz Okraska, Ewolucja unipolarnego systemu międzynarodowego i jej implikacje dla

bezpieczeństwa narodowego, reasearchgaet.net.

Fareed Zakaria, Koniec hegemonii Ameryki, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Prezentacja może zostać wykorzystana przy podsumowaniu pracy uczniów lub

w momencie rozpoczęcia dyskusji nad przyszłym ładem.