LOGO

Dersin Adı: Nemli Havanın Özellikleri ve

Psikrometrik Diyagram

Eğitmen: Dr. Ersin Sayar

3.1 Tanımlar

3.2 Psikrometri

3.3 İklimlendirme Prosesleri

2
www.iskav.org.tr
 3.1 Tanımlar

Kuru hava:
Atmosferik Hava • İçinde su buharı bulunmayan
hava: Hava azot, hava kuru havadır.
oksijen ve küçük •Atmosferik havanın içinde
miktarda başka bulunan kuru hava miktarı
gazlardan oluşan sabittir. Ancak su buharı miktarı
bir karışımdır. değişkendir. detaylar
Atmosferdeki sonra
hava bir miktar su •Havada bulunan su buharı
miktar olarak az olmasına
buharı içerir,
karşın, insan konforunu
buna atmosferik
önemli ölçüde etkiler.
hava denir.

3
www.iskav.org.tr
Bir gaz-buhar karışımı olan
atmosferik hava için kısmi
basınçların toplamının karışımın
toplam basıncını oluşturduğu
ilkesini ele alacağız.

P  Pa  Pv (3.1)
44
 Burada,
P  Pa  Pv (3.1)
 a alt indisi kuru hava ve v alt indisi su buharı için
kullanılmaktadır.
 Havadaki su buharı diğer karışan kuru havanın
varlığından etkilenmez.
 Atmosferik hava mükemmel bir gaz karışımı olarak
incelenebilir.

55
 Özgül Nem: w (kg su buharı/kg
kuru hava):
Bir birim kuru hava kütlesinin üzerinde
taşıdığı su buharı kütlesidir.
Belirli bir hale erişildikten sonra havaya
daha çok su buharı katmak mümkün
olmaz. Bu halde hava su buharına doymuş
ve doymuş hava diye adlandırılır.
Doymuş havaya eklenen su buharı
yoğuşur.

6 www.iskav.org.tr
 Özgül nem aşağıdaki bağıntıyla bulunabilir,

(3.2)

(3.3)

W lar küçük harf olacak! ≡w

1. Bu bağıntıda P, Pa,Pv basınçlarının birimi nedir?

2. Basınçları gösterge basıncı alabilir miyiz?
3. w nun birimi nedir?

7 www.iskav.org.tr
 Havanın birim kuru hava kütlesi için
entalpisi: h ( kJ/kg kuru hava)

 Hava-su buharı karışımıyla ilgili birçok uygulamada karışımdaki

kuru hava kütlesi sabit kalırken, su buharı kütlesi değişkendir.
 Atmosferik havanın toplam entalpisi kuru havanın ve su buharının
entalpilerinin toplamıdır. Kuru havanın birim kütlesi için
şeklinde verilmektedir.
 H ,Nemli havanın ; Ha kuru havanın ; Hv su buharının entalpisini
[kJ] göstermek üzere,

(3.4)

 Burada h: 1kg kuru hava başına nemli havanın entalpisi [

kJ/kg kuruhava] dır.

8 www.iskav.org.tr
 Kuru havanın entalpisi: (ha)

Klima uygulamalarında havanın sıcaklığı -

10 °C den 50°C’ ye kadar değişir. Bu
aralıkta kuru hava mükemmel gaz olarak
kabul edilebilir.
 c pa  1, 005kJ / kgK
Referans sıcaklık 0 °C alınırsa, kuru
havanın entalpisi ve entalpi değişimi
aşağıdaki bağıntılardan bulunabilir.

 
h kuru hava  C pa .T   1, 005
kJ
kg C
 . T 
C [böylece birimi
kJ
] (3.5)
  kg

9 www.iskav.org.tr
  kJ 
h kuru hava  C pa . T   1, 005 C  . T
 kg  (3.5devamı)
 
h kuru hava  C pa .T   1, 005
kJ
kg C
  kJ
 . T C [böylece birimi ]
  kg
 Burada T[°C ] olarak havanın sıcaklığını, ΔT
sıcaklık değişimini göstermektedir. İklimlendirme
uygulamalarında entalpi değişimleri (Δh )
hesaplanır, bu değer seçilen referans sıcaklıktan
bağımsızdır.

 Su Buharının 0 °C sıcaklıkta entalpisi ve özgül

ısısı:
hv =2501,3 [ kJ/kg ]
10 www.iskav.org.tr
Cpv = 1.82 [ kJ/kgoC]
Havadaki su buharının entalpisi, aynı
sıcaklıkta doymuş su buharının entalpisine
eşit alınabilir. hv = hg
 hv (T) = 2501.3 + 1.82 T
 
h kuru hava  C pa .T   1, 005
kJ
kg C
 . T 
C [böylece birimi
kJ
]
  kg

h  C pa .T  whv 1, 005.T  w  2501.3  1.82 T 

11 www.iskav.org.tr
 3.2 Psikrometri

Nemli havanın termodinamiği

veya psikrometri hava ile su
buharı karışımının özelliklerini
inceleyen bir bilim dalıdır.

12 www.iskav.org.tr
 Psikrometrik diyagram

Çeşitli formüllerle hesaplanabilen

nemli havaya ait termodinamik
özeliklerin toplu olarak
gösterildiği grafiğe psikrometrik
diyagram denilir (Şekil 3.1).

13 www.iskav.org.tr
 Diyagramın düzenlenmesi için üçlü koordinat
eksen takımı seçilmiştir. Ordinat ekseni (dikey
eksen), havanın özgül nemini (w: kg H2O/kg
kh) aynı zamanda su buharının kısmi
basınçlarını gösterir.
 Bu eksen ile aralarında yaklaşık 50o olacak
şekilde eğik bir eksen üzerinde entalpi (h: [kJ/kg
kh]) gösterilmiştir.

h  C pa .T  whv 1, 005.T  w  2501.3  1.82 T 

14 www.iskav.org.tr
Apsis ekseni (yatay) olarak kuru
termometre (T:oC) sıcaklıkları
gösterilmiştir.
 Hava subuharı karışımının sabit basınçta
soğutulması ile elde edilen yoğuşmanın
başladığı sıcaklık (çiy noktası sıcaklığı)
olarak tanımlanır.

15 www.iskav.org.tr
Kuru Termometre Sıcaklığı(KT):
Haznesi kuru olan termometreyle
ölçtüğümüz sıcaklıktır.
Yaş Termometre Sıcaklığı(YT):
Termometrenin ucuna suya doymuş bir
pamuk fitil sararak, üzerinden hava akışı
sağlayıp ölçülen sıcaklık yaş termometre
sıcaklığıdır.

16 www.iskav.org.tr
 Dikey eksene
Şekil 3. 1 Su buharının
Psikrometrik kısmi
basıncını da
diyagram ekleyebiliriz.

17 www.iskav.org.tr
 Çiy Noktası Sıcaklığı: Akşamları sıcaklık
düşerken havanın nem tutma kapasitesi de
düşer. Sıcaklığın düşmesi ile su buharının bir
bölümü yoğuşur ve çiy oluşumu başlar.
Yoğuşmanın başladığı sıcaklığa çiy noktası
sıcaklığı denir. Çiy noktası sıcaklığı havanın
özgül nemi sabit kalarak soğutulabildiği en
düşük sıcaklıktır.

18 www.iskav.org.tr
Duyulur Isı: Herhangi bir cismin
sıcaklığını değiştirmek için verilen ya da
alınan ısıdır.
Gizli Isı: Herhangi bir cismin sıcaklığı
değişmeksizin faz durumunu değiştirmek
için verilen ya da alınan ısıdır.

19 www.iskav.org.tr
 Özgül Hacim [(m3/kg kh] : İçerisinde 1 kg kuru
hava bulunan nemli havanın hacmidir.
 Bağıl nem Φ [%]: Havadaki su buharı
miktarının (mv) , aynı sıcaklıktaki havada
bulunabilecek en çok subuharı miktarına (mg)
oranına bağıl nem denir.
 Kısmi basınç: Havanın sıcaklığı ( T) belli ise
buna karşılık gelen su buharının doyma basıncı
doyma halleri tablosundan okunur. Böylece bağıl
nem eşitliğinden su buharının kısmi basıncı
hesaplanır.

20 www.iskav.org.tr
Φ = Pv/Pg 3.7
Havanın basıncı barometre ile ölçülür.
Pa= P-Pv
denklemiyle kuru havanın kısmi basıncı da
bulunur.
 Bağıl nem konforu önemli ölçüde etkiler. Çünkü insan
vücudunun buharlaşma yoluyla atabileceği ısı, havanın bağıl
nemi ile ilgilidir.
 Aynı zamanda bağıl nemin düşük olması göz, burun boğaz
deri ve solunum yolarının kurumasına, yüksek olması ise
insanlarda boğulma hissine ve aşırı sıkıntıya, binalarda ise
bakteri, küf ve mantar oluşumuna sebep olmaktadır.

21 www.iskav.org.tr
 3.3 İklimlendirme Prosesleri:

 İklimlendirme: havanın ısıtılması, soğutulması,

nemlendirilmesi veya neminin alınması genel
olarak havanın şartlandırılması işlemine denir.
Bazı durumlarda bu proseslerin iki veya daha
fazlası havayı istenilen iklimlendirme şartlarına
getirmek için kullanılabilir.
 Şekil 3.2’de İklimlendirmede kullanılabilecek
işlemler psikrometrik diyagramda görülmektedir.
 Duyulur ısıtma ve soğutmada havanın özgül nemi
sabit kalmaktadır.
 Hava genel olarak kışın ısıtılır ve nemlendirilir,
yazın soğutulur ve nemi alınır.

22 www.iskav.org.tr
Şekil 3.2
İklimlendirmede
kullanılabilecek
işlemler

23 www.iskav.org.tr
Duyulur Isıtma Nem kaybı veya kazancı
olmaksızın nemli hava ısıtılırsa bu işlem
duyulur ısıtma olarak tanımlanır (w sabit
kalır). Duyulur ısıtma prosesinde kuru
termometre sıcaklığı artarken, bağıl nem
azalır özgül nem ise sabit kalır (Şekil 3.3).

24 www.iskav.org.tr
Şekil 3.3 Duyulur ısıtma prosesi

25 www.iskav.org.tr
 Duyulur Soğutma
 Nem kaybı veya kazancı olmaksızın nemli hava soğutulursa
bu işlem duyulur soğutma olarak adlandırılır. Soğutma
prosesinde kuru termometre sıcaklığı azalırken, özgül nem
sabit kalır bağıl nem artar (Şekil 3.4).

Şekil 3.4
Duyulur
soğutma
prosesi

26 www.iskav.org.tr
  Duyulur Isıtma ve nemlendirme
 Duyulur ısıtma sonrasında düşen bağıl nem sorununu
çözmek için Şekil 3.5 de görüldüğü gibi havanın, duyulur
ısıtma işleminden sonra nemlendirme ünitesinden
geçirilmesiyle yapılır.

Şekil 3. 5 Duyulur ısıtma ve nemlendirme

27 www.iskav.org.tr
 Şekil 3. 6 Soğutma ve nem alma işleminin
şematik gösterimi ve psikrometrik diyagramı.

 Soğutma ve nem alma

 Eğer soğutma işlemi çiy nokta sıcaklığının altına devam
ettirilirse buna soğutma ve nem alma işlemi denir. Şekil
3.6’de soğutma ve nem alma işlemi görülmektedir.

28 www.iskav.org.tr
 Hava akımlarının adyabatik
karıştırılması

Birçok iklimlendirme uygulamasında hava

akımlarının adyabatik olarak karıştırılması
gerekir.
Bu durum Şekil 3.7 de görülmektedir. 1
ve 2 hallerindeki iki hava akışı adyabatik
karıştığı zaman
Karışımın hali (3) , 1 ve 2 hallerini
birleştiren doğru üzerinde olur ve özelikleri
3.8 denklemiyle bulunur.

29 www.iskav.org.tr
Şekil 3.7 Hava akımlarının adyabatik
karıştırılması

ma1 w2  w3 h2  h3
 
ma 2 w3  w1 h3  h1
30 www.iskav.org.tr
 İklimlendirme işlemi için istenilen şartlara getirilmiş nemli
hava mahale gönderilecektir. Dış havanın (outside air) hali
bellidir. Klima edilecek mahal içerisindeki (room air),
istenen şartlar bellidir. Mahale sevkedilecek havanın
koşulları iç ve dış havanın karışım oranları ve içteki yük
durumları gözönüne alınarak tespit edilir.
 Havanın bilinen ve olması gereken konumları Psikrometrik
diyagram üzerinde birer nokta olarak belirtilir. Bu noktaları
birleştiren eğri ve veya doğru parçaları, yapılan çeşitli
işlemleri kakakterize eden havanın hal değiştirmelerini
gösterir (Şekil3.8).

31 www.iskav.org.tr
A soğutma serpantinden çıkan soğuk kuru hava,besleme havası (supply air=air leaving
coil)
B odadaki emme menfezinden emilen hava (room & return air)
C soğutma serpantinine giren hava karışımı≡A+B+Outside Air (dış hava)
A ile B neden aynı özgül nemdedir?

Yaz iklimlendirmesi 32 www.iskav.org.tr

 Tipik soğutma ve nem alma prosesi
(Yaz iklimlendirmesi)

 Mahalden alınan havanın bir kısmının dış hava ile

karıştırılarak tekrar kullanılmasının nedeni enerji
tasarrufudur. Bazen de %100 dış hava kullanılır.
 Şekil 3.8 de iç ve dış hava karıştırıldıktan sonra,
karışım havası (C) , çiy noktasının altında bir
sıcaklığa soğutulmakta (A) dır. Bu sırada (wA -
wB ) [gr subuharı / kgkuru hava] kadar su
buharı yoğuşarak havadan ayrışır.

33 www.iskav.org.tr
Soğutucudan çıkan hava mahale yollanır,
mahalde nem alarak ısınır.Böylece mahali
soğutup nemini almış olur.
Şartlandırılmış havanın mahale üflendikten
oda şartına gelinceye dek geçireceği
değişim DIO (duyulur ısı oranı) na
paraleldir ve önceden bellidir.
DIO = ODI/(ODI+OGI) şeklinde
tanımlanır. Oda duyulur ısı kazancı (ODI )
ve oda gizli ısı kazancı (OGI) belli olduğu
için oran da bellidir.
34 www.iskav.org.tr
LOGO