Professional Documents
Culture Documents
Belge 2 Kopyası Kopyası
Belge 2 Kopyası Kopyası
Altın Oran
3 ve 5. Soru
Nil Çetin
İçindekiler
1
Altın Oran Nedir?
Altın Oranın Tarihçesi
1. Ünlü bestecilerin eserlerinde kullanılan altın oran
2. Güzel Sanatlar ve Mimaride Altın Oran
Kaynakça
2
Altın Oran Nedir?
Altın oran, matematikte iki miktardan büyük olanın küçüğe oranı, miktarların
toplamının miktarların büyük olanına oranı ile aynı ise altın orandır. Altın oran aynı
zamanda antik çağdan bu yana sanat ve mimaride en iyi uyum ve oranları veren
düzen bağıntısı olarak kabul edilmekteydi.
Altın oran, bir irrasyonel bir sayıdır ve ondalık gösterim ile yazılışı
1,618033988749894...'tür. Altın oranın ifade edilmesi için kullanılan sembol, Fi yani
φ'dir.
Öklid (M.Ö. 365 – M.Ö. 300), Elementler adlı tezinde, bir doğruyu 1.6180339...
noktasından bölmekten bahsetmiş ve bunu, bir doğruyu ekstrem ve önemli oranda
bölmek diye adlandırmıştır. Mısırlılar Keops Piramidi'nin tasarımında hem pi hem de
Fi oranını kullanmışlardır. Yunanlar, Parthenon'un tüm tasarımını altın oran'a
dayandırmışlardır. Bu oran, ünlü Yunan heykeltıraş Phidias tarafından da
kullanılmıştır. Leonardo Fibonacci adındaki İtalyan matematikçi, adıyla anılan nümerik
serinin olağanüstü özelliklerini keşfetmiştir. Leonardo da Vinci, 1509'da Luca
Pacioli'nin yayımladığı İlahi Oran adlı bir çalışmasına resimler vermiştir. Bu kitapta
Leonardo da Vinci tarafından yapılmış Five Platonic Solids (Beş Platonik Cisim) adlı
resimler bulunmaktadır. Bunlar, bir küp, bir Tetrahedron, bir Dodekahedron, bir
Oktahedron ve bir Ikosahedronun resimleridir. altın oran'ın Latince karşılığını ilk
kullanan muhtemelen Leonardo da Vinci 'dir. Rönesans sanatçıları altın oran'ı
tablolarında ve heykellerinde denge ve güzelliği elde etmek amacıyla sıklıkla
kullanmışlardır. Örneğin Leonardo da Vinci, Son Yemek adlı tablosunda, İsa'nın ve
havarilerin oturduğu masanın boyutlarından, arkadaki duvar ve pencerelere kadar
altın oran'ı uygulamıştır. Güneş etrafındaki gezegenlerin yörüngelerinin eliptik yapısını
keşfeden Johannes Kepler (1571-1630), altın oran'ı şu şekilde belirtmiştir:
3
"Geometrinin iki büyük hazinesi vardır; biri Pythagoras'ın teoremi, diğeri, bir
doğrunun altın oran'a göre bölünmesidir." Bu oranı göstermek için, Parthenon'un
mimarı ve bu oranı resmen kullandığı bilinen ilk kişi olan Phidias'a ithafen, 1900'lerde
Yunan alfabesindeki Fi harfini Amerika'lı matematikçi Mark Barr kullanmıştır. Aynı
zamanda Yunan alfabesindekine karşılık gelen F harfi de, Fibonacci'nin ilk harfidir.
Altın oran, bir sayının insanlık, bilim ve sanat tarihinde oynadığı inanılmaz bir roldür.
Fi, evren ve yaşamı anlama konusunda bizlere yeni kapılar açmaya devam etmektedir.
1970'lerde Roger Penrose, o güne kadar imkânsız olduğu düşünülen, "yüzeylerin beşli
simetri ile katlanması"nı altın oran sayesinde bulmuştur.
4
Her notanın kendi oktavının aralığında 13 nota vardır. Bir skala 8 notadan oluşur,
bunlar da 5. ve 3. notalar bir arada çalınan tüm notaların temelini oluşturur ve
bunlar, temel nota olan skalanın 1. notasından 2 aralık uzaktadır. (Dikkat ederseniz bu
rakamlar hep Fibonacci dizisinin içindedir.) Piyano ve Matematik Piyanonun tuşları da
(C’den C’ye) Fibonacci sayılarına uymaktadır. Skala içinde sekizi beyaz, beşi siyah olan
13 tuş bulunmaktadır. Bunlar da 3 ve 2’li guruplara ayrılmıştır. Görüldüğü gibi skala
üzerinde 1., 2., 3., 5.,8. ve 13. notalar ilk altı Fibonacci sayısı olan 1, 2, 3, 5, 8 ,13’ tür.
Bunun yanında İnsan kulağı için en uyumlu aralığın 8/5 frekans oranındaki majör 6'lı
olduğu bilinmektedir. Bu oranın yukarıda bulduğumuz altın orana çok yakın bir oran
olduğunu görüyoruz. Ayrıca bestecilerin, yapıtlarında kimi zaman yapıtı oluşturan
daha küçük bölümlerin sürelerini, kimi zaman da yapıtın doruk noktasının konumunu
altın orana uygun olarak yerleştirdikleri bulunmuştur.
Mozart
Fiziksel bir kanıt olmasa da Mozart’ın yaptığı müzikte Fibonacci dizisini kullandığını
görmek zor değildir. Mozart yazdığı piyano sonatını altın oranı yansıtacak biçimde
dikkat çeken bir sayı ile iki parçaya ayırmıştır.19’uncu yüzyıl Çek bestecilerinden
Antonin Dvorak; “Mozart bir güneştir.” demiştir. Pek çok kişi Mozart’ın müziğinin ışıl
ışıl parladığı konusunda fikir birliğindedir. Muhtemelen onun müzik dehası günlük
olaylardan ilham alıyordu. Öte yandan, matematiksel denklemlerle müzikteki beste
5
ölçümlerine sahipti. Matematikçi John F. Putz, Mozart’ın müziğindeki yapıya dikkat
çekmiştir. Putz 1995’te Mathematics Magazine 68(4), 275-282 dergisinde yayınlanan
araştırma makalesinde Mozart’ın piyano sonatlarında altın oran bölünmesi olup
olmadığına yanıt aramıştır.
Mozart müzik ile bilişsel aktivitelerin gelişimi konusunda çeşitli araştırmalar yapmıştır.
En çok bilinen araştırması “Mozart Etkisi”dir. Amerika'da psikoloji bölümünde okuyan
38 öğrenciye 10 dakika boyunca Mozart’ın altın oranı kullanıldığı düşünülen bir piyano
sonatı dinlettirilmiştir. Sonrasında öğrencilere üç boyutlu düşünme testi
uygulanmıştır. Sonuçlar olumlu yönde çıkmıştır ve Mozart müziğinin beyne jimnastik
yaptırdığını öne sürülmüştür.
Bach
Bach’ın müziklerinde kullandığı biçimler, bir tematik temele dayanan, tekrarlanan
bölmeleri olanlar ve yapısal öğeleri belli bir tematik yapıya dayanmayan, çoğunlukla
doğaçlama bir deyişe sahip olanlar şeklinde ayrılabilir. 17 “Kromatik Fantazi ve Füg”
adlı eserinin ilk bölümü olan fantezi bu şekilde, bir ezgisel yapıya dayanmayan
doğaçlama deyişli bir eserdir ve Bach’ın Altın Oran açısından incelenebilecek
eserlerinden biridir.
6
Beethoven
Yaşamı boyunca sağlık problemleri çeken Beethoven 1801’de işitme problemleri
yaşamaya başlamış ve 1817’de tamamen sağır olmuştur. Bu dönemden sonra sağırlığı
müzik yaşamını hiçbir şekilde etkilememiştir. 9. Senfoniyi sağırlık döneminde
bestelemiştir. Buradan yola çıkarak işitemeyen bir bireyin ne kadar da daha önceden
müzik seslerini biliyor da olsa bu notaları bir düzen halinde dizmek için matematiğe
ihtiyaç vardır. Yani Beethoven’ın bu bestelerinde altın oran kullanmış olması
muhtemeldir.
7
Mona Lisa tablosunun boyunun enine oranı altın oranı verir. Ayrıca yüzünün etrafına
bir dikdörtgen çizdiğinizde ortaya çıkan dörtkenar, bir altın dikdörtgendir. Bu
dikdörtgeni, göz hizasında çizeceğiniz bir çizgiyle ikiye ayırdığınızda yine bir altın oran
elde edersiniz. Resmin boyutları da altın oranı oluşturmaktadır.
8
İlk çağdan itibaren Yunanlılar tarafından inşa edilen Atina'daki Partenon Tapınağı’nda,
Mısır'daki Keops Piramidi’nde, Paris'in ünlü Notre Dame Katedrali’nde altın oranın
izlerini görmek mümkündür.
9
Kaynakça
https://tr.wikipedia.org/wiki/Altın_oran
https://www.evrensel.net/haber/308847/iste-bunlar-hep-altin-oran
https://www.sanatlaart.com/sanatin-icine-matematik-girerse-altin-oran-kullanimi/
https://www.tzv.org.tr/#/haber/2247
nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/42676.pdf
https://tr.wikipedia.org/wiki/5._Senfoni_(Beethoven)
https://sedazagil.wordpress.com/2017/02/18/unlu-piyanist-beethoven/
https://www.altinsehiradana.com/Makale/fibonacci-dizisi-ve-muzikte-altin-oran/
333/
10