NÖTRALİZASYON TİTRASYONLARININ

PRENSİPLERİ
 ASİT-BAZ TİTRASYONLARI

= protoliz titrasyonu = nötralizasyon titrasyonu

ASİDİMETRİ : Bir asidin ayarlı bir baz çözeltisi ile titrasyonu

ALKALİMETRİ : Bir bazın ayarlı bir asit çözeltisi ile titrasyonu

Asit-baz indikatörleri

Ortamın pH sına göre belirli renk alan zayıf asit veya baz özelliğinde organik
boyar maddelerdir. En çok kullanılanlar fenolftalein ve metiloranjdır.

Endikatör pKI pH aralığı

Litmus 6.5 5-8

Metil oranj 3.7 3.1 - 4.4

Fenolftalein 9.3 8.3 - 10.0

Fenolftalein
Metil Oranj
Asit-baz endikatörlerinde; endikatörün asit şeklinin rengi, baz şeklinin
renginden farklıdır.
H+ I- I- KHI
HI H+ + I- KHI = =
ASİT BAZ HI HI H+

I- 10 dan büyükse ind. BAZ şeklinin renginde görünür.

HI 0.1 den küçükse ind.ASİT şeklinin renginde görünür.

I- KHI 1
= 10 = H+ = KHI pH = pKHI + 1
HI H+ 10 Baz şeklin rengi

I- 1 KHI
= = H+ = 10 KHI pH=pKHI - 1
HI 10 H+ Asit şeklin rengi

Endikatörün renk değiştirdiği pH aralığı pH = pKHI ± 1

Bir asit-baz titrasyonunda doğru indikatörü seçebilmek için E.N. dan
önceki ve sonraki pH değerlerini bilmek gerekir. Bu amaçla titrasyonun
çeşitli aşamalarındaki pH lar hesaplanır veya potansiyometre ile ölçülür.

Bir asit-baz titrasyonu sırasında katılan titrant hacmine karşılık, titre

edilen çözeltide meydana gelen pH değişimini gösteren grafiğe titrasyon
eğrisi denir.
Asit-Baz Titrasyonları;

• Kuvvetli asit/baz titrasyonları

• Kuvvetli asit- zayıf baz titrasyonları

• Kuvvetli baz-zayıf asit titrasyonları

• Poliprotik asit/baz titrasyonları

• Zayıf asit/baz özellikli tuzların titrasyonları

• Susuz ortam titrasyonları

Kuvvetli bir asidin kuvvetli bir bazla titrasyonu :

Kuvvetli bir asitin kuvvetli bir bazla titrasyon grafiğini çizebilmek için,
dört farklı hesaplama yapmak gerekir.

1- Titrasyona başlamadan önceki pH:

pH: pH= -log Ca

2- Ekivalans noktası öncesindeki pH:

Ekivalans noktası öncesinde asit derişimi, asitin başlangıç derişimi ile

eklenen bazın derişimi kullanılarak hesaplanır.

pH= -log H3O+

H3O+ =VaCa–VbCb Ca ve Cb= asidin ve bazın kons.

Va + Vb Va ve Vb=asidin ve bazın hacmi
3- Ekivalans noktasındaki pH:

E.N.da hidronyum ve hidroksit iyonlarının derişimleri eşittir. Hidronyum

iyonu derişimi, doğrudan suyun iyonlar çarpımı sabitinden hesaplanır.

H3O+ + OH- 2H2O

Ksu= [H3O+] [OH-]

pKsu=pH+pOH=14 pH = 7.0 VaCa = VbCb

4- Ekivalans noktasından sonraki pH:

Ortamda fazla miktarda bulunan bazın derişimi hesaplanarak bulunur.

Hidroksil iyonu derişimi bazın derişimine eşittir. pOH bulunduktan sonra pH
ya geçilir.

pH=14-pOH OH- = VbCb – VaCa

pOH=-log[OH] Va + Vb
100 ml 0.1 N HCl çözeltisinin 0.1 N NaOH ile titrasyonunda:a) Titrasyona
başlamadan önceki, b) 90 ml NaOH katıldıktan sonraki, c) E.N. daki, d)
101 ml NaOH katıldıktan sonraki pH ları hesaplayınız.
a) Başlangıçtaki pH: pH= -logCa = -log10-1 = 1

b) 90 ml NaOH katıldıktan sonraki pH:

H3O+ = 100 x 0.1 – 90 x 0.1 = 5.2 x 10-3 mol/l

190
pH = -log 5.2 x 10-3= 2.3

c) E.N. pH = 7

d) 101 ml NaOH katıldıktan sonraki pH:

OH-=101 x 0.1 – 100 x 0.1 = 4.9 x 10-4 mol/l

201

pOH=-log 4.9 x 10-4 = 3.3

pH = 14 – 3.3 = 10.7
Kuvvetli asitlerin kuvvetli bazlarla titrasyonuna ait eğri:
 pH 1.0 N
0.1 N
0.01N

0.01N
0.1 N
1.0 N

Çeşitli kons.daki 100 ml HCl çözeltilerinin aynı kons.daki

NaOH çözeltileriyle titrasyonlarına ait eğriler

 Kuvvetli asitlerin (bazların), kuvvetli bazlarla (asitlerle) titrasyonunda

titre edilen çözeltilerin konsantrasyonları ne olursa olsun E.N. daki pH
7 dir.
 E.N. yakınlarındaki pH değişmeleri birbiriyle titre edilen çözeltilerin
konsantrasyonları azaldıkça azalır.
Zayıf bir asidin kuvvetli bir bazla titrasyonu :

1- Titrasyona başlamadan önceki pH:

Zayıf asidin pH’sı, pH = 1 (pKa – logCa)

2

2- Ekivalans noktası öncesindeki pH:

HA + OH- A-+H2O Bir tampon sistem mey.gelir.

CHA =VaCa–VbCb Ca ve Cb= asidin ve bazın kons.

Va + Vb Va ve Vb=asidin ve bazın hacmi

CA- =VbCb
Va + Vb

pH = pKa + log tuz

asit
3- E.N. daki pH:

E.N. da zayıf asitin tamamı tuza dönüşmüştür. Zayıf asidin (pKa=4.5-7.0)

konjuge bazı zayıf baz etkilidir. Bu çözeltinin pH sı zayıf bazınkine benzer

şekilde hesaplanır.

pH = 14 – 1 (pKb – logCb)
2

4- E.N. aşıldıktan sonraki pH

OH- = VbCb – VaCa pH = 14 – pOH

Va + Vb
100 ml 0.1 N CH3COOH (pKa: 4.75) in 0.1 N NaOH ile titrasyonunda,

1- Titrasyona başlamadan önceki pH:

pH = 1 (4.75 – log 10-1) = 2.88

2
2- 90 ml 0.1 N NaOH ilavesinden sonraki pH

CH3COOH = (100x0.1) – (90x0.1) = 5.3 x 10-3 mol/l

190
CH COO- = 90 x 0.1 = 4.73 x 10-2 mol/l
3
190
-2
pH =4.75 + log 4.73 x 10 = 5.7
5.3 x 10-3
3- E.N. daki pH:

(pKb= 14 – 4.75 = 9.25)

CH3COO- = 100 x 0.1 = 0.05 mol/l

200
pH =14 - 1 (9.25 - log 5 x 10-2) = 8.73
2

4- 101 ml 0.1 N NaOH ilavesinden sonraki pH:

OH- = 101 x 0.1 - 100 x 0.1 = 4.9 x 10-4 mol/l

201

pOH = 3.3

pH = 14 – 3.3 = 10.7
 Zayıf asit titr.nda yarı nötralizasyon noktasında H3O+=Ka veya pH=pKa dır.
 Bu titrasyonun E.N.da pH, 7 den büyüktür.

 Kuvvetli ve zayıf asitlerin titrasyon eğrilerinde, dönüm noktasından hemen

sonraki kısım birbirinin aynıdır.
 Asidin Ka değeri küçüldükçe E.N. daki pH değişmeleri azalır ve bu
noktadaki pH büyür.
 Ka<10-7 olan zayıf asitler sulu çözeltilerde titre edilemezler.

Çeşitli Ka değerlerine sahip 50 ml 0.1 N asit çözeltilerinin

0.1 N NaOH çözeltisi ile titrasyonuna ait eğriler
50.0 mL, 0.100 M HA zayıf asidin 0.100 M NaOH ile titrasyon eğrisi.
HA zayıf asidinin pKa değerleri; (a) 1, (b) 3, (c) 5, (d) 7, (e) 9 ve (f)
11
Zayıf bir bazın kuvvetli bir asitle titrasyonu:

B + H+ BH+ veya B + H3O+ BH+ + H2O

1- Başlangıçtaki pH:

pH = 14 – 1 (pKb – log Cb)

2
2- Titrasyon sırasındaki pH:

pH = 14 – pKb +log baz

tuz
3- E.N. daki pH:

Zayıf bazın konjuge asidi (pKb=4.5-7.0) zayıf asit etkilidir.

pH = 1 (pKa – log Ca)

2
4- E.N. aşıldıktan sonraki pH:
pH = -log H3O+
100 mL 0.1 N NH3 (pKb=4.75) ın 0.2 N HCl çözeltisi ile titrasyonunda

1- Başlangıç noktasındaki pH:

pH = 14 – 1 (4.75 – log 10-1) = 11.12

2

2- 40 mL titrant ilave edildikten sonraki pH:

NH3 = (100x0.1) – (40x0.2) = 0.0143 mol/L

140

NH4Cl = 40 x 0.2 = 0.0571 mol/L

140

pH = 14 -4.75 + log 0.0143 = 8.65

0.0571
3- E.N. daki pH:

(pKa= 14 – 4.75 = 9.25)

NH4Cl = 50 x 0.2 = 0.067 mol/L

150

pH = 1 (9.25 - log 0.067) = 5.21

2

4- 51 mL 0.2 N HCl ilavesinden sonraki pH:

HCl = 51 x 0.2 - 100 x 0.1 = 1.32 x 10-3 mol/L

151

pH = -log 1.32 x 10-3 = 2.88

 Zayıf bazların, kuvvetli asitlerle
titrasyonunda E.N.da pH<7 dir.

 Kuvvetli ve zayıf bazların

titrasyon eğrilerinde,

dönüm noktasından hemen

sonraki kısım birbirinin aynıdır.

 Zayıf bazların Kb değerleri küçüldükçe E.N.daki pH küçülür ve E.N.

yakınlarındaki pH değişiklikleri azalır.

Farklı kuvvetteki 0.1 N baz çözeltilerinin 0.1 N HCl çözeltisiyle titrasyonuna ait eğriler

 Kb < 10-7 olan zayıf bazlar sulu çözeltilerde titre edilemezler

Organik azot tayini

Organik azot tayini için en yaygın yöntem nötralleşme titrasyonuna dayanan

kjeldahl metodudur. Bu yöntem tahılların, etlerin ve diğer biyolojik maddelerin
protein içeriklerinin tayini için standart yöntem olarak kullanılır.
Numune, bağlı azotu amonyum iyonuna dönüştürmek için sıcak derişik sülfirik asitte
parçalanır. Baz ilavesiyle amonyak açığa çıkarılır. Açığa çıkan amonyak, hacmi belli
bir ayarlı asit çözeltisi içine distile edilir. Asit çözeltisinin aşırısı ayarlı bir baz
çözeltisi ile titre edilir.
Kuvvetli asit + kuvvetli baz Başlangıç noktasında pH= -log Ca
E.N. dan önce pH= -log [H3O+]
E.N. da pH= 7.0
E.N. dan sonra pH= 14 + log[OH-]

Zayıf asit +kuvvetli baz Başlangıç noktasında pH=1/2 (pKa-log Ca)

E.N. dan önce pH= pKa + log tuz
asid
E.N. da pH= 14-1/2 (pKb-logCb)
E.N. dan sonra pH= 14 + log [OH-]

Zayıf baz + kuvvetli asit Başlangıç noktasında pH=1/2 (pKb-log Cb)

E.N. dan önce pH= 14-pKb+log tuz
asid
veya = 14-pKb-log tuz
baz
E.N. da pH= 1/2 (pKa-logCa)
E.N. dan sonra pH= - log [H3O+]