Hakverdi Günes

T.
BALIKESİR ÜNİVERSİTESİ
SOSYAL BİLİMLER ENSİTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
SALNÂMELERE GÖRE HARİCİYE NEZARETİ TEŞKİLATI
YÜKSEK LİSANS
Hakverdi GÜNEŞ
Balıkesir, 2016
i
T.C.
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TARİH ANABİLİM DALI
SALNÂMELERE GÖRE HARİCİYE NEZARETİ TEŞKİLATI
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hakverdi GÜNEŞ
Tez Danışmanı
Doç. Dr. Abdülmecit MUTAF
Balıkesir, 2016
T.C.
SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ
TEZ ONAYI
Enstitümüzün ...... 7Î7 .......... Anabilim Dalı’nda .numaralı

...... .<KZ ıjjü...... ’in hazırladığı SAUS. .GicEe. .-M A&ZCHB..
TĞfLıUT' konulu DOKTORA/YÜKSEK LİSANS tezi ile ilgili TEZ SAVUNMA SINAVI.
Lisansüstü Eğitim Öğretim ve Sınav Yönetmeliği uyarınca tarihinde
yapılmış, sorulan sorulara alınan cevaplar sonunda tezin onayına OY BİREföh'OY
Üye Üye
Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduklarını onaylarım.

„ *'<4
O. <f.../Of. ,/20W
Enstitü Müdürü
Müdür
ii
iii
ÖN SÖZ
Elinizdeki bu çalışma, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

bünyesinde yer alan Tarih Bilim Dalı, Yakınçağ Tarihi Anabilim Dalı'nda yüksek
lisans tezi olarak gerçekleştirildi.
Dışişleri alanında yaptığım bu çalışmadaki amacım eksiklerine rağmen,
Yakınçağ Tarihi alanına katkı sağlayabilmektir. İlk tezim olması hasebiyle
eksiklerim mutlaka vardır. Bu eksiklerimim mazur görüleceğini ümit ediyorum.
Tez çalışmamın her aşamasında, bana her konuda yardımcı olan tez danışman
hocam Sayın Doç. Dr. Abdülmecit Mutaf'a, ayrıca tezin anlatım ve imlası yönünden
bana yardımcı olan Edebiyat Öğretmeni Sayın Erkan BİLGİN'e de sonsuz
teşekkürlerimi sunarım.
Hakverdi Güneş
iv
ÖZET
GÜNEŞ, Hakverdi
Yüksek Lisans, Tarih Anabilim Dalı
Tez Danışmanı: Doç. Dr. Abdülmecit MUTAF
2016, 315 Sayfa
Bu tezin konusu Osmanlı Devleti'nin Hariciye Nazırlığı yani Dışişleri
Bakanlığı, onun teşkilat yapısı ve bu teşkilatın sahip olduğu memuriyetlerdir. Bu
tezdeki temel amaç, Osmanlı Devleti'nin bilinmeyen bir tarafını daha aydınlığa
kavuşturabilmek ve bu şekilde Tarih bilimine katkıda bulunmaktır.
1. Bölümde Hariciye Nazırlığı kurulana kadarki zamanda, onun görevini ifa
etmiş olan ve Divan-ı Hümayun'un dört ayağından biri (Vezirlilik, Kadıaskerlik,
Defterdarlık ve Nişancılık) olan Nişancılığa bağlı olarak görev yapmış olan,
Reisülküttaplığın ortaya çıkışı, geçirdiği değişimler, Bab-ı Âli'ye taşınması ve
ardından dışişlerinden sorumlu tek kurum haline gelmesi ve son olarak da Hariciye
Nazırlığına dönüşmesi anlatılmaktadır.
2. Bölümde ise Merkez Teşkilatı ele alınmıştır. Önce Hariciye Nazırlığ'ının
kuruluşundan itibaren Nazırların yani Bakanların göreve gelişleri ve kısa olarak da
hayat hikayeleri anlatılmıştır. Daha sonra ise sırasıyla yıl yıl, Hariciye Nazırlığındaki
merkez şubeler ve o şubelerdeki memuriyetler ve memuriyetlerin değişimleri
anlatılmaktadır.
3. Bölümde ise Yurt Dışı Teşkilatı ele alınmıştır. İlk olarak ülkelerin
başkentlerinde bulunan Büyük Elçiler ve oralarda bulunan memuriyetler ve bu
memuriyetlerin yıllara göre değişimleri ele alınmıştır. Sonrasında ise yabancı
ülkelerdeki farklı şehirlerde yer alan Şehbenderlikler, yani Konsolosluklar yıl yıl ele
alınmıştır.
Anahtar Kelimeler: Reisülküttaplık, Hariciye Nazırlığı, Merkez Teşkilat, Nazırlık,
Yurt Dışı Teşkilatı, Büyük Elçilik, Şehbenderlik
v
ABSTRACT
GÜNEŞ, Hakverdi
Master Thesis, Department of the Modern Age
Advisor: Doç. Dr. Abdülmecit Mutaf
2016, 315 pages
The subject of this thesesis is the ministery of the Foreign Affairs of the
Ottoman State, its organization and the posts in this organization. The fundemantel
aim is to clarify a part of the Ottoman State and in this connection to be of help of the
history science.
İn the first chapter, has been explaind the Reisülküttaplık, the which has been
existed until the Foreign Affaires has been emerged and the which is the part of the
one of the for columns (the Vezir, the Revenue Office, the Kadıaskerlik and the
Nişancı) of the Divan-ı Hümayun the Nişancı. It has also been explained, how the
Reisülküttaplık emerged, what kind of variations there were, that it was moved to the
Babıali and at last that it was transformed in to the Forreign Affairs.
İn the second Chapter, has been explaind the central organization. At first the
establishing of the Forreign Affairs, the lifestorys and the beginning of the missions
of the ministers of the Forreign Affairs have been shortly explained. And then year
year, has been explaind the central offices and the posts of this offices.
İn the third Chapter has been explaind the forreign organization. At first has
been explaind the embassies and the posts in this embassies, which are in the capitals
of the states. And then have also been explaind the Consulates, which are in the
different cities of the states.
the Key Words: Reisülküttaplık, Foreign Affeirs, Central Organization, Ministerium,
the Foreign Organization, the Embassy, the Consolate
vi
İÇİNDEKİLER
ÖN SÖZ iv
ÖZET v
ABSTRACT vi
1. GİRİŞ 1
1.1-Amaç: 1
1.2-Yöntem: 1
1.2.1-Hariciye Nezareti Salnâmeleri 2
1.2.1.1- Osmanlı Devletiyle İlgili Bilgiler: 2
1.2.1.2- Yabancı Devletlerle İlgili Bilgiler: 4
1.2.2-Devlet Salnâmeleri 4
2. NEZARET ÖNCESİ DÖNEM OSMANLI'DA DIŞİŞLERİ 6
2.1-Veziriazamlar ve Vezirler 8
2.2- Kazaskerler (Kadıaskerler) 10
2.3-Defterdarlar 11
2.4-Nişancılar 14
2.5- Reisülküttaplık 15
2.5.1- Reisülküttaplık nedir? 15
2.5.2- Kuruluşundan Bab-ı Âli Dönemine Kadar Reisülküttaplık: 16
2.5.3- Babıasafi (Bab-ı Âli) döneminden Hariciye Nezaretine kadar
Reisülküttaplık: 17
2.5.4- Nizam-ı Cedid ile Birlikte Reisülküttaplıkta Yapılan Yenilikler 18
3. TEŞKİLAT 22
3.1-Hariciye Nezareti Merkez Teşkilatı 22
3.1.1-Nazırlık ve Nazırlar: 22
3.1.2- Müsteşarlık: 28
3.1.3- Encümeni Hariciye: 29
3.1.3.1- İmtihan Şubesi: 30
3.1.3.2-Kontrol Şubesi: 30
3.1.3. 3-Mubayaat Şubesi: 30
3.1.4- İntihab-ı Memurin Hariciye Komisyonu: 31
3.1.5- İdare Komisyonu: 31
3.1.6- Hariciye Mektupçuluğu: 33
vii
3.1.7-Tahrirat-ı Hariciye Kalemi: 37
3.1.8-Tercüme Odası: 42
3.1.9-Hariciye Muhasebe Kalemi: 47
3.1.10- Teşrifatı Hariciye Dairesi: 50
3.1.11- Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdüriyeti: 51
3.1.12- Umur-ı Şehbenderiye Müdüriyeti: 54
3.1.13- Hukuk Müşavirliği: 62
3.1.14- Matbuat-ı Hariciye Müdüriyeti: 64
3.1.15- Hariciye Sicill-i Ahval Müdüriyeti: 68
3.1.16- Tabiiyet Müdüriyeti Dairesi: 70
3.1.17- Hariciye Umuru Telgrafiye Kalemi: 73
3.1.18- Şifre Müdüriyeti: 74
3.1.19- Umur-ı Ticariye Müdüriyeti: 75
3.1.20- Hademe Müdüriyeti: 76
3.1.21- Umur-ı Siyasiye Müdüriyet-i Umumisi ve Şubesi: 76
3.1.22- Evrak-ı Umumiyye Müdüriyeti: 76
3.2-Hariciye Nezareti Yurt Dışı Teşkilatı 77
3.2.1-Osmanlı Devleti Sefaretleri ve Memuriyetleri 78
3.2.1.1-Berlin Sefaret-i Seniyyesi: 78
3.2.1.2-Paris Sefaret-i Seniyyesi: 81
3.2.1.3-Petersburg Sefaret-i Seniyyesi: 85
3.2.1.4-Napoli, Floransa ve daha sonra Roma Sefaret-i Seniyyesi: 88
3.2.1.5-Londra Sefaret-i Seniyyesi: 92
3.2.1.6-Viyana Sefaret-i Seniyyesi: 96
3.2.1.7-Tahran Sefaret-i Seniyyesi: 100
3.2.1.8-Atina Sefaret-i Seniyyesi: 105
3.2.1.9-Brüksel ve Bern Sefareti Seniyyesi: 108
3.2.1.10-Bükreş Sefaret-i Seniyyesi: 114
3.2.1.11-Belgrat Sefaret-i Seniyyesi: 116
3.2.1.12-Çetine Sefaret-i Seniyyesi: 120
3.2.1.13- Lahey ve Stokolm Sefaret-i Seniyyesi: 121
3.2.1.14-Madrid Sefareti Seniyyesi: 124
3.2.1.15-Washington Sefaret-i Seniyyesi: 127
viii
3.2.1.16-Amsterdam Sefaret-i Seniyyesi: 130
3.2.1.17-Sofya Sefaret-i Seniyyesi: 130
3.2.2- Şehbenderlikler 130
3.2.2.1-Almanya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
Kançlaryalığı, Fahri Başşehbenderliği, Fahri Şehbenderliği, Fahri Şehbender
Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 131
3.2.2.2-Fransa Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.3-Rusya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.4- İtalya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.5- İngiltere Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.6-Avusturya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Vekilliği, Kançlaryalığı, Fahri Başşehbenderliği, Fahri Şehbenderliği, Fahri
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 222
3.2.2.7- İran Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.8-Yunanistan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.9-Belçika Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.10-Romanya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.11-Sırbistan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.12-Karadağ Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
ix
3.2.2.13- İsveç ve Norveç Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.14- İspanya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.15-Amerika Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.16-Portekiz Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.17-Flemenk Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.18-Danimarka Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı 311
3.2.2.19- İsviçre Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.20- Hindistan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.21-Brezilya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.22-Bulgaristan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
3.2.2.23-Somali Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.24- Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
3.2.2.25-Arjantin Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
x
3.2.2.26-Gana Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender Vekilliği,
SONUÇ 322
xi
1. GİRİŞ
Amaç:
1.1- Geçmişini bilmeyen devletler geleceğini sağlam temeller üzerine
oturtamaz.. Biz de bu çalışmada geleceğe güvenle bakabilmeye katkıda bulunmak
amacıyla ve bu alanda fazla çalışma yapılmadığını görerek, Osmanlı Devleti'nin
Dışişleriyle ilgili bilinmeyen yanlarına ışık tutmaya çalıştık.
Yöntem:
1.2- Arapça bir kelime olan Hariciye, "Dış ile ilgili" anlamına
gelmektedir.1 Nezaret kelimesi de Arapça olup "bakma, bakış, Bakanlık" anlamlarına
gelmektedir.23Bunlardan yola çıkarak Hariciye Nezareti için günümüzdeki anlamıyla
o
"Dışişleri Bakanlığı" diyebiliriz. Almancası "AuPenministerium" , İngilizcesi ise
"Foreign Affairs"dir.4 Bu ifade II. Mahmut tarafında Reisülküttaplığın yerine
Hariciye Nezareti kurulana kadar kullanılmamaktaydı. Hariciye Nezaretinin
kurulması ile birlikte kullanılmaya başlanmıştır.
Salnâme kelimesi ise, Sal "Yıl"5 ve Nâme "Mektup , Kitap,mecmua"6
kelimelerinin bir araya getirilmesiyle oluşmuştur. Bu anlamda Nevsâl "Yeniyıl,
Yılbaşı" kelimeleri de kullanılmıştır. Bugünkü anlamı "Yıllık"'tır. Yıllık, belli bir
1 Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Harici, Ankara, Aydın Kitabevi, 2013, s. 381
2 Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Nezaret, Ankara, Aydın Kitabevi, 2013, s. 974
3 Kompaktwörterbuch, AuPenministerium, Stuttgart, Pons GMBH, 2009, s. 673
4 Redhouse El Sözlüğü, Dışişleri, İstanbul, SEV Matbaacılık ve Yayıncılık Eğitim Tic. A.Ş., 2001, s.
353
5Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Sâl, Ankara, Aydın Kitabevi, 2013,s. 1070
6Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Nâme, Ankara, Aydın Kitabevi, 2013, s. 942
1
*7
konuda yıllık olarak çıkarılan dergi veya kitaptır. Yıllığın Almancası "Jahrbuch"7,
İngilizcesi ise "annual"'dır.8
Faydalandığım salnâmeler:
1.2.1- Hariciye Nezareti Salnâmeleri
1.2.2- Devlet Salnâmeleri
1.2.1-
Hariciye Nezareti Salnâmeleri
Hariciye Nezareti Salnâmeleri ait olduğu yıl içindeki Dışişleriyle ilgili

bilgileri içeren kitaplardır. Osmanlı Hariciye Nezaretine ait, II. Abdülhamit'in
emriyle Sicilli Ahval Müdürlüğünce hazırlanmış ve basılmış dört adet salnâme
vardır. Bunlar: H.1302 (M.1885), H. 1306 (M. 1889), H. 1318 (M.1901) ve H.1320
(M. 1903) yıllarına ait Hariciye Nezareti Salnâmeleridir. Bunların ilk sayfalarında
fihrist bulunmaktadır. Fihristten sonra ilk iki salnââmede Padişaha övgülerle
başlayan, Salnâmelerin niçin ve hangi kurum tarafından hazırlandığını bildiren ön
söz niteliğindeki "İfade-i Mahsusa" yazısı yer almaktadır. 9 Son iki salnâmede bu
"İfade-i Mahsusa" yer almamaktadır. Bunun dışında Hariciye Nezareti
Salnâmelerinde genel olarak ele alınan konular şunlardır:
1.2.1.1-Osmanlı Devletiyle İlgili Bilgiler: Hariciye Nezareti Salnâmelerinde

Osmanlı'nın Ataları, Saltanat-ı Seniyye Arması, Osmanlı Sultanları, Sedaret-i Uzma
Dairesi, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan itibaren Serdar-ı Azam görevinde
bulunmuş kişiler ve bunların hizmet süreleri, Saltanat-ı Seniyye Vekillerinin isimleri,
bu vekillerin görev yaptıkları tarihler, Nezaretlerin kuruluşuna dair kısa tarihi
bilgiler, Mabeyn-i Hümayunda görev yapmış kişiler, Yaverlik görevinde bulunmuş
kişiler, Resmi Rütbelerle ilgili tarihi bilgi, Siyasi sınıfın, ilmiye sınıfının, askeri
sınıfın ve mülkiye sınıfının teşrifatının tertibi, bu sınıfların sahip oldukları Resmi
Rütbelerin isimleri, tertipleri ve teşrifatlarıyla ilgili bilgi, Resmi Lakaplarla ve
7 Kompaktwörterbuch, Jahrbuch, Stuttgart, Pons GMBH, 2009, s. 945

8 Redhouse El Sözlüğü, Yıllık, İstanbul, SEV Matbaacılık ve Yayıncılık Eğitim Tic. A.Ş., 2001, s. 520
9 Hariciye Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire,1302, s.3; Hariciye Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i
Âmire,1306, s.1
2
Nişanlarla ilgili bilgi, Madalyalarla ilgili bilgi, Reisülküttaplık kavramının çıkışını
izahı, Kanuni Sultan Süleyman zamanından Hariciye Nazırlığının kuruluşuna kadar
görev yapmış Reisülküttaplar, Reisülküttaplığın Hariciye Nezaretine
dönüştürülmesine dair Hatt-ı Hümayun, Divan-ı Hümayun Tercümanlarının,
Hariciye Müsteşarlarının ve diğer Müsteşarların Hariciye Nezareti Erkanının,
Osmanlı Devleti Sefirlerinin Tercüme-i Halleri, ayrıca Osmanlı Devleti Sefirlerinin
Başkatiplerinin ve İkinci Katiplerinin, muvazzaf Baş Şehbenderlerin ve
Şehbenderlerin Tercüme-i Halleri, kuruluşundan salnâmenin hazırlanışına kadar
görev yapmış Hariciye Nazırları ve kısaca Tercüme-i Halleri, salnâmenin basıldığı
yıl görev yapan Hariciye Nazırının Tercüme-i Hali, Hariciye Nezaretinin Merkezi
Teşkilatı ve burada görevli olan memurlar ve Hariciye nezaretinde zamanla meydana
gelen değişiklikler, burada görevli memurların rütbeleri, aldıkları nişanlar, Hariciye
Salnâmesinin birinci defa yayınlanmasından beri hariciyede görev yapmış
memurların gerek Osmanlı Devleti tarafından, gerekse yabancı ülke hükümdarları
tarafından aldıkları nişanlar, yine Hariciye Salnâmesinin ilk basıldığı zamandan
itibaren emeklilik işlemi yapılan ve vefat eden memurlar, Hariciye Nazırlığındaki
masraflarla ilgili komisyonun lağvı ve bu komisyonun görevinin Encümen-i
Hariciye'ye devredilmesine dair Emirnâme, teşrifat kaideleri, Sıhhiyye Nazırlığı,
Sıhhiye Nazırlığı Heyeti, Umur-ı Sıhhiyye Meclisi, Osmanlı Devleti ile yabancı
ülkeler arasında gerek tek olarak, gerekse birden fazla ülkeyle imzalanan
antlaşmalar, bu antlaşmaların muhtevaları ve imzalama tarihleri, Bazı yabancı
ülkelerde bulunan komiserler, hicri yılın başlangıcından zamanımıza kadar bir hicri
yılın miladi hangi ayının hangi gününe denk geldiğini bildirir takvim, Encümen-i
Hariciyenin teşkiline dair resmi ilannâme, Saltanat-ı Seniyye Rütbesi sahipleri
hakkından sonradan konulan teşrifat kaideleri, Dil Okulu, Hariciye Memurlarının,
Hariciye Dairesi ofislerinin, Saltanat-ı Seniyye Sefarethanelerinin ve Saltanat-ı
Seniyye Şehbender Hanelerinin senelik tahsisat (ödenek) 'larına ait cetveller,
Saltanat-ı Seniyye Sefirleriyle Şehbenderlerinin oturdukları yerleri gösteren haritalar,
Osmanlı Devleti'nin Nişanlarının resimleri, Osmanlı Devleti'nin askeri ve siyasi
rütbelerine mensub Veziriazamların ve Müşirlerin (Mareşal), Vezirliklerinin ve
Müşirliklerinin (Mareşal) verliş tarihi gibi bilgiler bulunmaktadır.10
10Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s.5-659; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s.4-673; Hariciye
Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire,1318, s.5-473; Hariciye Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i
Âmire,1320, s.1-265
3
1.2.1.2-Yabancı Devletlerle İlgili Bilgiler: Hariciye Nezareti Salnâmelerinde
yabancı ülkelerle ilgili olarak, yabancı ülke armaları, yabancı ülke kralları ve onların
doğum tarihleri, evlenmeleri, tahta çıkışları, ait oldukları hanedanın diğer üyeleri,
yabancı ülkelerin vekilleri, yabancı ülkelerin Osmanlı Devleti'nde bulunan Sefirleri
ve Konsoloslukları ve buralarda görev yapan memurlar, rütbeleri, aldıkları nişanlar,
Padişahların muasırı olan yabancı ülke hükümdarları, yabancı ülkelerdeki nişanlar,
bunların tesis edilmesi ve tesis eden kişiler, Kanuni Sultan'dan itibaren görev yapmış
sefirlerin isimleri, görev tarihleri ve nişanları, yabancı devletlerin yüz ölçümleri ve
nüfusları, yabancı devletlerin normal zamandaki ve savaş zamanındaki kara ve deniz
kuvvetlerinin güç durumu, yabancı ülke nişanlarının resimleri, yabancı devletlerin
bandıralarının resimleri, Avrupa Hükümdarlarının 1888 yılında kaç yaşında
olduklarını göterir cetvel, yabancı devlet hükümdarlarının tahta geçiş sıralarına göre
isimleri, gibi bilgileri içermektedir.11
Devlet
1.2.2- Salnâmeleri
Devlet Salnâmelerinde ise vakit ve aylar cetveli, Osmanlı Sultanları, Kanun-i

Esasi, Hatt-ı Hümayunun sureti, Veliaht ve Şehzadeler, yabancı ülke hükümdarları
ve reisleri ve onların özel günleri, rütbelerin tertibatı, teşrifatı ve resmi ünvanlar,
Osmanlı Devleti'nin Nişan ve Madalyaları, Mabeyn-i Hümayun, Hazine-i Hassa
Müdüriyeti, Vekiller Meclisi, Ayan Meclisi, Mebuslar Meclisi, Sefaret Dairesi,
Şurayı Devlet, Divan Muhasebeciliği, İlmiye Dairesi, Adliye ve Mezhepler Nezareti,
İstanbul ve ilçeleri mahkemeleri ve vekillikleri, Ruhani Reisler, Hariciye Nezareti,
yabancı ülkelerde bulunan Sefirlerle maiyyet memurları, Osmanlı Devletinde
bulunan yabancı Sefirlerle maiyyet memurları, Sıhhiyye Nezareti, Dahiliye Nezareti,
11 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s.5-659; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s.4-673; Hariciye
Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s.5-473; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s.1-265
4
Şehr Emaneti, Müessesat-ı Hayriyye Sıhhiyye Müdüriyeti, İstanbul Polis Müdüriyeti,
Umur-ı Tıbbiyeyi Mülkiye, Harbiye Nezareti, Askeri Mektepler, Kolordu
Hümayunları, İmalat-ı Harbiye Müdüriyeti, Maliye Nezareti, Usul-i Sikke-i Devlet-i
Osmaniye, Osmanlı Sikkeleri , yabancı devlet sikkeleri, Rüsumat Müdüriyeti, Divan
ı Umumiyye-i Osmaniye, Devlet-i Aliyeyi Osmaniye Bankası, Bahriye Nezareti,
Donanma-i Hümayun, Maarif-i Umumiyye Nezareti, Mekatib-i Resmiyye ve
Hususiyye, İstanbulda mevcut Kütüphaneler, Rasathane, Matba-i Amire, Nafia
Nezareti, Osmanlı Devletinde bulunan Demiryolları, Ticaret ve Ziraat Nezareti,
Ziraat Bankası Müdüriyeti, Emniyet Sandığı Müdüriyeti, Evkaf-ı Hümayun Nezareti,
12
Posta, Telgraf ve Telefon Nezareti, Vilayat-ı Osmaniye gibi bilgiler yer almaktadır.12
12 Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1286, s.3-179; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-
i Âmire, 1289, s.3-179; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1303, s. 5-518; Devlet
Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1304, s. 5-476; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire,
1306, s. 2-378; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1307, s. 2-893; Devlet Salnâmesi,
İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1309, s. 2-918; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1311, s. 3
956; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1312, s. 3-942; Devlet Salnâmesi, İstanbul:
Tabhâne-i Âmire, 1313, s. 3-1016; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1315, s. 2-747;
Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1319, s. 2-859; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-
i Âmire, 1320, s. 3-843; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1321, s. 2-942; Devlet
Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1321, s. 10-960; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i
Âmire, 1323, s.10-1034; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1324, s. 10-1098; Devlet
Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1325, s. 10-1098; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i
Âmire, 1326, s. 10-1098
5
2. NEZARET ÖNCESİ DÖNEM OSMANLI'DA DIŞİŞLERİ
Anadolunun batısında bir beylik olarak kurulan ve zamanla fetihlerle

büyüyüp gelişerek bir devlet özelliği taşımaya başlamış olan Osmanlı Devleti' nin bu
süreçte komşu devletlerle ilişkileri de artmıştır. Bu nedenle de yeni düzenlemelerin
yapılması gerekmiştir. Bu düzenlemelerin ilk adımları Orhan Bey ve I. Murat
tarafından atılmıştır. Bu dönemde devlet teşkilatının yeni oluşturulması nedeniyle
devlet işleri tam olarak birbirinden ayrılmadığı için harici işlere bakan müstakil bir
kurum yoktu. Bu nedenle de diplomatik işler diğer işler gibi Divan-ı Hümayun'da
17
görüşülüp karalaştırılmaktaydı.13
Meşveret fikri eskiden beri her Türk Devleti tarafından uygulanılagelen bir
gelenekti. Osta Asyadak Türk Devletlerinden beri hükümdarın yanında askeri, siyasi
ve iktisadi konuların istişare edildiği ve karar bağlandığı bir meclisin var olduğu
bilinmektedir.14 Osmanlılarda bu iş ilk olarak Divan-ı Hümayunda yapılmaktaydı.
Diğer Türk devleterinde onlarca divan olmasına karşılık Osmanlı Devletinde
bu sayı sadece birdir. Bu sayede kararlar hızlı bir şekilde alınabiliyor ve kurumlar
arasındaki irtibat daha hızlı sağlanıyordu.15
Divan-ı Hümayun XV. yy ortasından XVII. yy. ortasına kadar damgasını
vurmuş, kendine bağlı olan kalem ve bürokratlarıyla padişahtan sonraki en önemli
devlet kurumudur. Bu kurum, bu dönemde en olgun dönemine ulaşmıştır.
Divan-ı Hümayunda; iç siyaset, dış siyaset, elçilerin karşılanması, onlarla
görüşülmesi, kanun oluşturma, yargılama, temyiz etme, devlet adamlarının atanması,
denetleme, iktisadi ve mali politika gibi devletle ilgili her türlü konu görüşülebilirdi.
Padişah Divanı olması nedeniyle, padişahın olduğu her yerde, sefer sırasında yol
üstündeki şehirlerde de kurulurdu. Bu nedenle de seferlere bürokrasinin önde
13Yusuf Halaçoğlu, Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara Türk Tarih Kurumu
Basımevi, 1991, s. 8
14 Ali Akyıldız, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İstanbul İletişim Yayınları, 2012, s. 62
15 Mehmet İpşirli, "Osmanlılar", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 33, Ankara: Türkiye
Diyanet Vakfı Neşriyat, 1989, s. 503
6
gelenleri de katılırdı. Özellikle Nişancı ve Reisülküttap da bu seferlere katılır ve
yanlarında Divan-ı Hümayun Defterleri'ni taşırlardı.16
Divan-ı Hümayunun ilk olarak Orhan Gazi zamanından itibaren toplandığı
görülmektedir. Bu toplantılar Fatih Sultan Mehmet'in ilk dönemlerine kadar haftanın
her günü yapılırdı. XVI. yüzyıldan itibaren Divan-ı Hümayun toplantıları haftada
dört güne inmiş, bunun iki günü arz günü olarak kabul edilmiştir. Daha sonraları bu
günler haftada ikiye, hatta haftada bir güne bile düşürülmüştür. Bir ara hiç
görüşülmemesi kararı alınmış ama görüşmenin gereğinin anlaşılması üzerine haftada
bir salı günleri toplanılmasına karar verilmiştir. XVII. yüzyılın ikinci yarısından
itibaren Dîvân-ı Hümâyun eski önemini yitirmeye başladı, hükümet merkezi aşamalı
olarak Paşakapısı'na ve Bâbıâli'ye kaydı. Bu dönemde meşveret meclisleri önem
kazanarak ön plana çıktı. Dîvân-ı Hümâyun sembolik olarak da olsa imparatorluğun
sonuna kadar sürdü.
18. Yüzyılın ikinci yarısından, divan-ı hümayunun önemini kaybetmesinden
itibaren meşveret meclisinin daha sık aralıklarla toplanmaya başlanmıştır. Özellikle I.
Abdülhamit ve III. Selim dönemlerinde bu toplanmalar daha düzenli bir hal almıştır.
Meclisin bu dönemde önem kazanmasının en önemli sebebi 1768-1774
Osmanlı-Rus savaşından sonra meydana gelmiş olan ve devletin bekasını tehdit eden
buhranların yol açtığı kargaşa ve sorunların çözüme kavuşturulmasında karar ve
sorumluluğu yaymak, paylaşmak ve geniş bir mutabakat sağlayarak alınan kararları
halkın gözünde meşru göstermektir.
Meclis savaşa, barışa karar vermek, antlaşmalar yapmak, dahili, harici, mali
ve iç güvenlikle ilgili işleri görüşmek üzere toplanırdı. Meclisin kapsamı, I.
Abdülhamit döneminden itibaren bazı memurlukların tevcihine kadar genişletildi.
Meşverete katılacak kişiler ve görüşülecek konular padişahın emri üzere
önceden tesbit edilirdi. Mecliste padişah başkanlığında, padişah olmadığında ise
sadrazam başkanlığında gündem hakkında üyelere bilgi verilerek görüşmelere
başlanırdı.
Görüşülecek konu üzerinde düşünülecek kadar önemliyse gerekli bilgi ve
belge önceden üzerinde düşünmeleri için üyelere verilirdi. Mecliste görüşülüp karara
bağlanan konular mazbata halinde padişaha takdim edilirdi. Ayrıca toplantıya
katılmayan, ama konuyla alakalı olduğu düşünülen memurlara konuyla ilgili bilgi
16 Yasemin Yayla, Kanuni Sultan Süleyman Devri Osmanlı Devletinde Bürokratik Yapı, Süleyman
Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Isparta 2001, s. 98-99
7
verilirdi. Oldukça detaylı hazırlanan meclis mazbatalarında toplantıya katılan
üyelerin isimleri, görüşmelerde yaptıkları açıklamalar ve toplantı sonucunda alınan
kararlar detaylı bir şekilde kayda geçirilirdi.
Meclis, mazbatalarda "meşveret-i hassa", "meclis-i has", meşveret-i havass",
"meclis-i şura", darü'ş-şura", meclis-i müşavere", "encümen-i meşveret", "meclis-i
hassü'l-has" ve "meclisi umumi" gibi değişik isimlerle geçmektedir. Bu
isimlendirmelerdeki farklılığın nedeni katılan kişilerden kaynaklanmaktadır. Sınırlı
sayıda üst düzey yöneticinin katıldığı meclise "meclis-i hassü'l-has", bunun biraz
daha genişletilmiş olanına "meclis-i has", geniş bir katılımla toplanına da "meclisi
17
umumi" adı verilmektedir.17
II. Mahmud da meşveret meclislerini gayet yararlı bir şekilde kullanan
padişahlardandır. Özellikle 1836 yılından yaptığı yeniliklerle ve kurduğu nezaretlerle
Avrupavari bir kabine sistemi görüntüsü oluşturdu. Bunun dışında daimi meclisler
kurarak alt kademedeki yöneticilerin de karar alma mekanizmalarında yer almalarını
sağlamıştır. II. Mahmut bu şekilde modern hükumet yapısına aşamalı bir geçiş
yapmıştır.
II. Mahmudun bu çabaları sonraki padişahlar tarafından da devam
ettirilmiştir. Bu daimi meclislerin oluşturulması acil durumlarda olağanüstü meşveret
meclislerinin toplanmasına engel oluşturmamıştır. Sorumlulukları geniş kitlelerle
18
paylaşmak adına meşveret meclisleri toplanmıştır. 18
Divan-ı Hümayunun dört ana direği diyebileceğimiz dört ana bürokratı
bulunmaktaydı. Veziriazamlar ve Vezirler, Kazaskerler (Kadıaskerler), Defterdarlar,
Nişancılar.
Veziriazamlar
2.1- ve Vezirler
Padişahtan sonra bürokrasinin başı ve padişahın mutlak vekili19 ve merkez

teşkilatının en yetkili kişisiydi. Ancak bu yetkiler mutlak değil sınırlıydı. Yetkisini,
17 Akyıldız, s. 32-33
18 Akyıldız, s. 42
19 Halaçoğlu, s. 10
8
diğer divan üyelerine danışarak paylaşırdı.20 Fâtih Kânunnâmesi'nde sadrazamın
“vüzerânın ve ümerânın başı, cümle işlerin vekîl-i mutlakı” olduğu, teşrifatta
herkesten önde geldiği belirtilmiştir. Bu yetkinin göstergesi olarak da kendisine
beyzi denilen ve padişahın ismini taşıyan altında “Mühr-i Hümayun” adını taşıyan ve
kese içinde saklanan bir mühür verilirdi. Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar
veziriazamlar/sadrazamlar ilmiye sınıfından yetişenler arasından seçilir ve bir vezir
bulunurdu. Bu dönemde Çandarlı ailesinde dört sadrazamın medreseden çıktığı
görülür. Fatih Sultan Mehmet'in devşirmeleri ön plana çıkarmasıyla sadrazamlığa 17.
yy. ortalarına kadar kul asıllı kişiler getirilmiştir. I. Murat zamanında vezir sayısı
artmış, bundan dolayı bunların birincisine Veziriazam adı verilmiştir.
Bütün tayin, azil ve tevcihler veziriazamın yetkisindeydi. Hatta 5999 akçeye
kadar olan tımarları padişaha sormadan verebilirdi. Veziriazamlar savaş dışı
zamanlarda Kadıasker ve Şeyhülislam gibi yüksek bürokrasiden olan kişilerin tayin
ve azillerinde padişahın görüşünü almak zorundaydı. Savaş zamanında ise padişah
gibi herkes için idam kararı verebilirdi.
Ayrıca Sadrazamlar, Padişahın katılmadığı durumlarda savaşlara başkomutan
olarak katılır ve bu durumda "Serdar-ı Ekrem" adını alırdı. Dolayısıyla sefer
esnasında Padişahın sahip olduğu her türlü yetkiye o da sahip olurdu. Bu dönemde
her türlü icraatlarında nihaî kararları onlar verir, geniş yetkilerini farklı divanlar
vasıtasıyla kullanırlardı. Bunlar başta Dîvân-ı Hümâyun ve ikindi divanı olmak üzere
çarşamba ve cuma divanlarıydı.
Vezirlerin de siyasi ve idari teşkilatta önemli gücü vardı. I.Murat zamanında
sayıları artan vezirlerin sayısı, Kanuni Sultan Süleyman döneminde yedi olmuştur.
zamanla bu sayı ona altı olmuş ve hatta yirmi üçe bile çıkmıştır. Vezirler statüleri
bakımında dahil ve hariç olmak üzere ikiye ayrılmaktaydılar. Divanda sadrazamın
sağında oturan vezirlerin başlıca görevleri sadrazama yardımcı olmaktı.21
20 Yayla, s. 100
21 Mehmet İpşirli, "Osmanlılar", DİA, C. 33, s. 504
9
2.2- Kazaskerler (Kadıaskerler)
Kanunnâme ve münşeat mecmualarında kazaskerlerin ünvanı farklı şekilde

geçmekteddir . Fâtih Kanunnâmesi'nde müftü efendi , hoca efendi ve kazaskerlerin
ü"a'lemü'l-ulemâi'l-mütebahhirîn efdalü'l-fudalâi'l-müteverriîn yenbûu'l-fazl ve'l-
yakîn vârisü ulûmi'l-enbiyâ ve'l-mürselîn keşşâfü'I-müşkiiâti'd-dîniyye ve sahhahu
müteallikâti'l-yakîniyye keşşâfu rümûzi'd-dekâyik hallâlü müşkilâti'l-halâyik..."
olarak geçmektedir.2222
İlk kuruluşu konusunda iki türlü görüş vardır: Birinde Orhan Gazi tarafından
kurulduğu ve ilk kazaskerliğe de Çandarlı Halil Paşa'nın getirildiği görüşüdür. Diğeri
ise Kadılığın ilk defa I. Murat zamanında kurulduğudur. 2323 Kazaskerlik Fatih Sultan
Mehmet döneminde gelişmiş ve bir kurum haline gelmiştir. Karamani Mehmet

Paşanın teklifiyle 24 1480 yılına kadar Kazasker sayısı bir iken, bu tarihten itibaren
ikiye çıkartılmıştır. Bunlar Rumeli Kazaskerliği ve Anadolu Kazaskerliğidir. Rumeli
Kazaskeri kıdemce Anadolu Kazaskerinden önde gelirdi.25 25 Yavuz Sultan Selim
döneminde bir ara kazasker sayısı üçe çıkartılarak merkezi Diyarbakır olmak üzere
Arap ve Acem Kazaskerliği oluşturuldu. Fakat devletin merkeziyetçi yapısına
uyuşmadığı için lağvedildi ve Anadolu kazaskerliğine bağlandı.26
Kazasker divan üyesi olup, alınan hukuki kararlarda söz sahibiydi. Divanda
Vezirin solunda otururlardı27 ve teşrifatta vezirlerin hemen arkasında yer
almaktaydırlar.28 Mevki olarak vezirden sonra gelirlerdi. Divan günlerinde
görüşmelere katılır, adli konularda fikirlerini belirtirlerdi. Bu günlerde onlar aynı
zamanda temyiz mahkemesi görevi görür, yanlış karar veren kadıların kararlarını
incelerlerdi.
Başlangıçta kazaskerlerin aylıkları, gelirleri toplayan haslardan
sağlanmaktaydı. 16. yy.'da kaszaskerlere has verilmesi devam etti.Kanuni Sultan
Süleyman devri başlarına ait tahrir defterinde Anadolu Kazaskerinin hasları dört
22 Mehmet İpşirli, "Kazasker", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25, Ankara: Türkiye
23 Yayla, s. 106
24 Mehmet İpşirli, "Kazasker", DİA, C. 25, s. 141
25 Yayla, s. 106
27 Yayla, s. 106
10
köy, bir ihtisab vergi geliri ve yirmi bir değirmen vergisi olup bunların toplamı
122.519 akçe idi. Erken tarihli bazı batılı kaynaklarda kazaskerlere tımar ve has
verildiği belirtilmektedir. Yunus Bey'in risalesinde ise kazaskerlerin gelirlerinin 6
7000 duka tımar gelilrlerinin olduğunu ifade eder. 17. yy. başlarında Ayn Ali Rumeli
kazaskerine 572, Anadolu Kazaskerine ise 563 yevmiye ödendiğini ifade eder.29 29
Görüşülen konuların şer'i sorumluluğu kadıaskerlere aitti. Şeyhülislam

Divanda bulunmaması nedeniyle dini konulardan da kadıasker sorumluydu. Divan
toplantılarının sonunda yeniçeri ağasının ardından padişaha arza girerlerdi. Müderris
ve kadıların atanması ile ilgili görüş ve kararlarını bildirirlerdi.
Kadıaskerler aynı zamanda sorumlulukları altında olan görevlilerin
denetlenmesinden ve şikayet olması durumunda da görevden alınmasında da önemli
role sahiptiler. Aynı zamanda en büyük kadı olması nedeniyle bizzat padişahla ilgili
olan resmi işlerden ve davalardan da sorumluydular.
1574 yılına kadar geniş yetkilere sahip olan kadılar, bu tarihten itibaren
Şeyhülislamlığın mevkice yükselmesi nedeniyle bazı yetkileri şeyhülislama
30
aktarılarak yetkileri sınırlandırılmıştır. 30
2.3-
Defterdarlar
Osmanlı Devleti'nde bu tabir, on dördüncü asrın sonlarından itibaren

31 Bunun dışında bu müessesenin kuruluşunu Orhan Gazi
görülmeye başlanmıştır.31
zamanına kadar götürenler de vardır. Fakat bu dönemde mali işler ayrı bir kurum
oluturacak kadar gelişmiş olmadığından bu mümkün görülmemiştir. Pakalın, bazı
delillere dayanarak 1. Murat zamanına çıkarırken; Uzunçarşılı bazı vakfiyelerdeki
şahitler arasında "defterdar" ve "defteri" sıfatına sahip olanların bulunmasına
dayanarak defterdarlığın en geç 15. yüzyılın başlarında, belki de 14. yüzyılın
sonlarında var olabileceğini iddia etmektedir. Fatih Kanunnamesinde Defterdarın

30 Yayla, s. 106-108
11
teşrifattaki yeri ve selahiyetleri belirtilmiş olduğuna göre bu müessesenin 15. yüzyıl
ortalarında tamamen şekillenmiş olduğunu gösterir. 32 32
Padişahın malının vekili, olarak adlandırabileceğimiz defterdarlar, Divan-ı

33
Hümayun'da parayla ilgili işlere bakarlar ve bu konuyla ilgili emirler yazarlardı.33
Fatih Dönemin'e kadar tek olan defterdar sayısı, Fatih döneminde Rumeli
Defterdarı ve Anadolu Defterdarı olarak ikiye çıkartılmıştır. Rumeli Defterdarı
Anadolu Defterdarına göre daha kıdemli sayılmakta ve “Başdefterdar” olarak
adlandırılmaktadır.34 Yavuz Sultan Selim döneminde ise yapılan fetihlerle buraların
da Osmanlı topraklarına katılmasıyla beraber merkezi Halep olmak üzere Arap ve
Acem Defterdarlıkları kurulmuştur.35 Fakat II. Selim'in saltanatının ilk yıllarında
sırasıyla Diyarbekir, Şam, Erzurum ve Trablusşam'ın bu idari birimden kopmasıyla
beş eyalet defterdarlığa ayrıldığından, 16. yüzyıl sonlarında sadece üç defterdarlık
kalmış ve bu iki asır bu şekilde devam etmiştir.36 Kanuni Dönemi'nde başında ise
"Şıkk-ı Sani" adıyla bir defterdarlık daha kurulmuş, İstanbul'daki tüm yalılarla
mukataalar (Osmanlı Devletinde, devlete ait bir geliri veya araziyi kira karşılığında
başkasına satmamak üzere geçici mülk olarak birine devretme işidir) buraya
bağlanmıştır. 3716. yüzyılın son çeyreğinde Tuna yalılarındaki haslar için her ne
kadar uzun ömürlü olmasa da Tuna Defterdarlığı da denilen Şıkkı Salis Defterdarlığı
38
kurulmuştur ancak bu okadar uzun ömürlü olmamıştır.38
Başdefterdar, devletin tüm mali işlerini teftiş etmekte, hazinece yapılan
işlemlere her akşam rapor tutmaktadır. Bu raporları haftada iki veya üç defa
Veziriazam'a arz etmektedir.39 Halaçoğlu'na göre ise defterdar, padişaha arza sadece
salı günleri gider ve kendi dairesi ile ilgili bilgileri verir, ama Padişah'ın huzurunda
okuyacağı telhisle ilgili Sadrazamla görüşür, onun görüşünü alırdı.40 Kendi
kalemlerinden çıkan evrağa kuyruklu imza adını verdikleri imzalarıyla imza
atarlardı. Her defterdar kendi dairesinden çıkan evrağa imzasını atardı. Bütün mali
hükümler defterdar kapısında kaleme alınırdı.
32 Mübahat S. Kütükoğlu "Defterdar", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 9, Ankara:

Türkiye Diyanet Vakfı Neşriyat, 1989, s. 95
33 Yayla, s. 116
35Yayla, s. 16
36 Mübahat S. Kütükoğlu, "Defterdar", DİA, C. 9, s. 95
37 Yayla, s. 16
38 Mübahat S. Kütükoğlu "Defterdar", DİA, C. 9, s. 95
39 Yayla, s. 16
12
Başdefterdar Divan-ı Hümayun'un doğal üyesidirler. Diğer iki defterdar da
Divan'a katılır ve Kadıaskerlerin yanına otururlardı.41 Fatih Kanunnâmesinde
Başdefterdarların rütbeleri “Rumeli Beylerbeyliği”ne yükseltilmiştir. Aynı
Kanunnâmede divandaki yeri kadıaskerlerin alt tarafı olarak yeniden
42
kararlaştırılmıştır.42
III. Selim devrinde Nizam-ı Cedid ordusunun kurulmasıyla bunun mali
işlerine bakacak yeni bir hazine ve dftardarlığa ihtiyaç hissedildiğinden, bu ordunun
başındaki "talimli Asker Nazırlığı" da idaresine verilen şıkk-ı sani defterdarı bundan
böyle "İrad-ı Cedid Nazırı" adıyla anılmıştır. Ancak III. Selim'in tahttan indirilip
öldürülmesiyle bu nazırlık ortadan kaldırılmıştır.
1795 yılında Zahire nazırlığı kurulunca şıkk-ı Salis defterdarlığı bununla
birleştirilmiştir. Ancak Tersane Nazırlığı kurulunca isim değişikliği olmuş; Tersane
nazırı şıkk-ı salis, zahire nazırı da şıkk-ı rabi olmuştur.
II. Mahmut döneminde ise Mukataat Hazinesi kurulunca başındaki kişi yine
nazır adını almıştır. Ancak Mukataat Hazinesinin adı, Mansure Hazinesine
dönüştürüldükten sonra başına getirilen kişi de Mansure defterdarı olarak anılmaya
başlanmıştır. 1838 yılında yani Tanzimatın arefesinde müessesede bir kaç defa
değişikliğe gidildi. 1837 sonlarında Hazine-i Amire ile Darphane Hazinesi
birleştrilince başdefterdarlık lağvedilmiş, başına gelen kişiye de Darphane-i Amire
defterdarı adı verilmiştir.
Şubat 1838 tarihinde iki hazine ayrılarak Hazine-i Amire Mansure Hazinesi
ile birleştirilip defterdarlık Maliye Nazırlığı haline getirildiy se de, bir sonraki yıl
hazineler yeniden ayrılmış ve Hazine-i Amirenin başına yine defterdar geçirilmiştir.
Fakat 1841 yılında iki hazine tekrar kesin olarak birleştirilmiş ve defterdarlığın
yerinin Maliye Nezareti almıştır.43
41 Yayla, s. 16
43 Mübahat S. Kütükoğlu "Defterdar", DİA, C. 9, s. 95
13
2.4-
Nişancılar
Bu kavram sözlükte bir şeyi belirgin hale getirmek için üzerine bir işaret ya
da alamet koymak manasına gelen Farsça nişan kelimesinden türemiş bir isimdir.
Fatih Kanunnamesine göre nişancılık vezirlik, kazaskerlik ve başdeftarlıktan sonra
merkezi idaredeki en büyük makamdı.44
Bu müessesenin Orhan Gazi zamanında kurulmuş olabileceğini, II. Murat
emriyle Türkçeye tercüme edilen İbn-i Kesir Tarihindeki "Muvakki" kelimesinin
"Nişancı" olarak tercüme edilmesi düşündürmektedir.
Osmanlı Devlet Teşkilatında ferman, beraat, menşur, nâme vs gibi devletin
resmi belgelerinin kaleme alınmasından sorumlu olan devlet memuriyetidir. Nişancı
yerine "Muvakki", "Tuğrai", "Tuğrakeş-i Ahkam", "Tevkii" deyimleri de
kullanılmıştır. 45
Osmanlı Devletinin ilk zamanlarında nişancının yönetiminde dar bir katip
kadrosunun, tımar ile birlikte idari ve mali işlere ait bürokratik işleri de yürüttüğü
tahmin edilmektedir. Yıldırım Bayezit dönemine kadar bürokratik işlemlerin
tamamıyla ilgilenen nişancı, bu dönemden itibaren yetkilerinin bir kısmını Divan-ı
Hümayun bünyesinde faaliyet gösteren katiplere devretmiştir. 15. yy'da devletin
büyümesi nedeniyle işlerin artması ve işlemlerim çeşitlenmesi sonucunda mali işleri
yürütmek üzere, Fatih Sultan Mehmet döenminde ayrı bir kurum olarak defterdarlık
(Defterhane-i Amire) oluşturulmuştur.46
Nişancı, Divan-ı Hümayun üyesi olup, veziriazamın sağında ve vezirlerin alt
tarafında otururdu. Nişancılık için ilk zamanlarda daha çok ilmiye sınıfından kalemi
kuvvetli olanlar tercih edilirdi. Bulundukları mevkiden daha çok sahip oldukları yetki
açısından birinci derece bir memur sıfatı taşımaktaydılar. Fatih Kanunnâmelerine
An
göre nişancıların "Dahil" ve "Sahn" müderrisleri arasından seçilmesi bir kanundu.47
Ayrıca nişancılar 16. yüzyılın başlarına kadar ilmiye sınıfı mensuplarından. inşası
güçlü olanlardan seçilirdi. Bu zamandan itibaren memurların yetişme yöntemlerinde
meydana gelen deşiğimden dolayı daha çok profesyonel bürokratlar arasından
44 Erhan Afyoncu "Nişancı", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 33, Ankara: Türkiye
45 Yayla, s. 111-112
46 Erhan Afyoncu "Nişancı", DİA, C. 33, s. 156
47 Halaçoğlu, s. 18-19
14
seçilmeye başlanmıştır. Güvenilir kişiler olarak sayılan nişancılar ve defterdarlar
48
atandıklarında kendilerine beraat verilmez, padişahın şifahi emriyle atanırlardı.48
Nişancı, padişah adına yazılacak olan nâme, ferman ve beratlara hükümdarın
imzası demek olan tuğrayı çekerdi. Bu konuda ona kıdemce en düşük olan kubbe
veziri yardım ederdi. Nişancıların en önemli görevlerinden biri de devletin arazi
kayıtlarını ihtiva eden "Tahrir Defterleri"'ndeki düzeltmeleri ve kayıtları yapmaktı.
Bu düzeltmeler divan heyeti huzurunda yapılır, orada vezirlerden kim varsa defterin
kenarına onun adı yazılırdı. Daha sonra, padişahların mektuplarını yazma işi
reisülküttaplar'a verilince, nişancılar sadece tuğra çekme işini yaptılar. XVII.
yüzyıldan itibaren bu işe deneyimli kişilerin gelmemesi, bu görevin önemini
yitirmesine ve berat, nâme, ahitnâme gibi işlerin divan kalemi'ne bırakılmasına neden
olmuştur. XVIII. asırdan itibaren ise bu görev Hacegan sınıfının ikinci derecedeki
memurlarına verilmeye başlanmıştır. XIX. asırda tamamen önemini yitirmesi ve
sadece teşrifattaki yerlerini korumaları nedeniyle 1836 yılında görevleri Defter
Emini'ne devredilmiştir.49
Reisülküttaplık
2.5-
Bunların dışında, ilk zamanlarda nişancıya bağlı çalışan, Divan-ı Hümayun'un

diğer görevlileri arasında yer alan, daha sonra önemi giderek artacak olan ve sonunda
hariciyenin merkezi olacak olan reisülküttaplık vardır.50
2.5.1-Reisülküttaplık nedir? Bu isim ilk olarak, reislik makamında bulunan

kişinin, bu makamın kuruluşu esnasında "Divan-ı Hümayun Kaleminin Reisi" olarak
isimlendirilmesinden dolayı ortaya çıkmıştır.51
48 Erhan Afyoncu "Nişancı", DİA, C. 33, s. 156

51 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 137; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 62
15
2.5.2-
Kuruluşundan Bab-ı Âli Dönemine Kadar Reisülküttaplık:
Reisülküttaplığın ortaya çıkış zamanı net değilse de ilk defa Fatih Sultan Mehmet'in,
Teşkilat Kanunnâmesi'nde geçmektedir. Fakat kanunnâmelerin
tarihlendirilmesindeki belirsizlik nedeniyle reisülküttaplıkla ilgili kısmın
kanunnâmeye sonradan eklendiği ve hatta bu kurumun Kanuni Sultan Süleyman
döneminin ilk yıllarında gerçekleştirilen kanunlaştırma çalışmaları sırasında,
nişancıların yüklerini hafifletmek için yapıldığı düşünülmektedir.52 1302 (m. 1884
1885) yılı Hariciye Salnâmesine göre ise Resisülküttaplık ünvanı Kanuni Sultan
Süleyman dönemine kadar mevcut değildi.5354Buradaki bilgiler de yukarıdakileri
destekler mahiyettedir.
Fakat Haydar Çelebi'nin Rûznâme'sinde ise, Yavuz Sultan Selim'in
Dulkadır Beyliği'ni Osmanlı topraklarına katmasının ardından İstanbul'a dönüşünde
11 Temmuz 1515'te, Dil İskelesinden kayığa binerek İstanbul'a girdiği, ismi
verilmeyen reîsülküttâp'ın da bu esnada Pîrî Paşa ve nişancı ile ayrı bir kayıkla
hareket ettikleri belirtilmektedir. Aynı kaynak, 1515'te yine aynı reisülküttabın
nişancı ile birlikte yirmi iki berat, bir beylerbeyi beratı ve istimâletnâme olmak üzere
toplam otuz adet evrakın yazılması için davet edildiğini, hazineden kâğıdı
reîsülküttâbın aldığını, bunların tanziminin nişancı odasında yapılarak kapı ağasına
reîsülküttâb vasıtasıyla teslim edildiğini kaydeder. Buradan Reisülküttaplık
kurumununun en azından Yavuz Sultan Selim döneminde mevcut olduğu
anlaşılmaktadır. Divan-ı Hümayunda klasik anlamda olmasa da bir katipler ve
amirler silsilesinin var olduğunu düşünürsek reisülküttaplığın da en azından bir Fatih
Sultan Mehmet döneminden itibaren var olduğunu söylemek mümkün olabilecektir.
54
Divan-ı Hümayun Katibi olarak isimlendirilen bu katipler, maliye dışındaki

yazışmaları yürütmekte olup, başlarındaki reiüsülküttap yönetiminde nişancıya bağlı
bulunmaktaydılar. 55 Başlıca görevleri; Divan-ı Hümayun toplantılarında arzuhalleri
sesli olarak okumak, telhis kesesini sadrazamın yanına koymak, divandan çıkan
nişancı ya da kendisi tarafından müsveddesi hazırlanan fermanların kontrolünü
52 Recep Ahıshalı "Reisülküttap", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 34, Ankara: Türkiye
53 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1,1302, s.137; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 62
54 Recep Ahıshalı "Reisülküttap", DİA, C. 34, s. 546
16
yapmak, tımar tahsis belgesi olan Tahvil Hükmü'nü hazırlamak, tımar ve zeametlerin
beratlarını yazdırmak, merkezden yapılan tayinlerin deftere işlenmesi ve Ruus
Tezkiresi adı verilen defterdeki kaydın suretini vermekti. XVI. yüzyıl boyunca bu
görevlerde bir değişiklik olmamış sadece işlerin hacmi artmıştır. Bu yüzyıl
sonlarından itibaren nişancının asıl vazifesi olan fermanlara tuğra çekme, tahrir
defterleri üzerinde gereken düzeltmeleri yapma, gerekli durumlarda kanun tedvin
etme gibi işlerde yoğunlaşmalarından dolayı ikinci dereceye düşen divan katiplerinin
idaresi, hüküm müsveddelerinin kaleme alınması, beratların kontrolü gibi görevler
reisülküttaplara kalmıştı. Reisülküttaba bağlı bürokrasinin gelişmesi Beylikçi,
Kesedar, Mümeyyiz gibi daha alt birimlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. XVII.
yüzyılın ortalarında Bab-ı Âli'nin kurulması ile birlikte Reisülküttaplık da buraya
taşındı. 1650 yılından sonra reisülküttaplar protokolde nişancılardan sonra gelmekle
beraber, dışişlerinden tek başına sorumlu hale gelmişlerdir.56
2.5.3-
Babıasafi (Bab-ı Âli) döneminden Hariciye Nezaretine kadar
Reisülküttaplık: Divan-ı Hümayun XVIII. yy'dan itibaren eski önemini kaybetmiş
ve üç ayda bir toplanır hale gelmiştir. Bunun yerine veziriazamın ikindi toplantıları
yapılmaya başlanmıştır. Burada görüşülemeyen önemli konular değişik yerlerde
toplanabilen şuraya bırakılarak bu şekilde bir vekiller heyeti oluşmuştu.
Kaptanpaşalar, İstanbul'da bulundukları zaman Bab-ı Âli'de toplanan vekiller
toplantısına katılır, şeyhülislamlarsa ilk başlarda kendi konaklarında yaptıkları
toplantılara katılırlardı. Sonraları ise onlar da vekiller toplantısına katılmaya
başlamışlardır.
Bu şekilde devlet işlerinin halledildiği İkindi Divanı, bir vekiller meclisi
halini aldı. Divan-ı Hümayun'da mevcut olan kalemler, defterler, kayıtlar Babı
Âli'ye taşınmıştır. Reisülküttap ile Divan Kalemleri, Çavuşbaşı Dairesi ile maiyyeti
ve teşrifatçı paşakapısı idaresine girmişlerdir. Veziriazamın maiyyeti olan kethüda ve
mektupçu "Hademe-i Babıali" adını almışlardır.
İlk zamanlarda Bab-ı Âli toplantılarına kimin iştirak edeceği ve bu
toplanmaların yapılacağı zaman konusunda net bir karar yoktu. Daha sonraları ise
gizli toplantılara vaziriazamın istediği kişiler katıldı. Islahat ve askeri meselelerde ise
56 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1,1302, s.137; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 62
17
yeniçeriağası ile diğer ileri gelen ocak ağaları, kadıaskeler ve bunların mazulleri,
İstanbul Kadısı ve bir kısım ulema katılırdı. Basit müzakerelere ise sadrazam
kethüdası, reisülküttap, defterdar, çavuşbaşı, nişancı ve tezkireci'ler katılırdı.
Toplantılar ise vaziyete göre yapılacaktı. Ancak II. Mahmut zamanında bu
toplantıların Pazartesi ve Perşembe günleri yapılmasına karar verilmiştir. Yeniçeri
C'J
ocağının lağvından sonra vekiller tayin yoluyla belirlenmeye başlanmıştır.57
Bu dönemde Reisülküttaplığın önemi ise giderek artmış ve en sonunda da
58
ünvan değişikliğine uğrayarak Hariciye Nazırlığı olmuştur.58
2.5.4-
Nizam-ı Cedid ile Birlikte Reisülküttaplıkta Yapılan Yenilikler
III. Selimin Nizam-ı Cedid adını verdiği yenilik çalışmalarının kapsamına

dışişleri de girmiştir. Bunun sebeplerinden birisi, Avrupa'nın diplomatik baskısının
artması ve bu baskıyı azaltabilmek ve mümkünse engelleyebilmek için III. Selim'in
daimi bir elçiler topluluğu kurma çabasıdır.
Ama bu o kadar kolay değildi. Bürokrasiye girmek isteyenlerin baskısı,
ekonominin kötüye gitmesi ve bundan dolayı geleneksel hizmet etme anlayışının yok
olması ve dolayısıyla rüşvetin artması gibi nedenler reformların önünde engel teşkil
ediyordu.
Bu girişimin sonucundaki yapılan incelemelerde, Reis Efendi'nin
ofislerindeki elemanların sayılarının fazla ve gerekli vasıfları taşımayan elemanlar
olduğundan dolayı da artık bu kurumun güvensizliğe neden olduğu görülmüştür.
Bundan sonra göreve alınanların eğitim ve yetişme durumlarına daha çok
önem verilecek ve görevli alımında, göreve alınan kişilerin durumları daha titizlikle
incelenecekti. Ayrıca orta yaşı aşmış olanlar Divanda stajyerliğe alınmayacaktı. Bu
da artık bundan sonra rüşvet ve kayırma ile değil, liyakate göre adam alınması
anlamına geliyordu.
18
Bu tıkanmışlığın önünün açma çalışmalarına, "Mektubi" ve "Amedi"
Odalarının açılması farklı bir boyut kazandırmıştır. Başka bir yerde eğitilecek,
yeterlilikleri doğrulanacak ve padişahın onayıyla işe alınacak olan kişiler, bu
ofislerde yapılan düzenlemelere göre göreve alınacaklardı.
Ayrıca odalarda bulunacak kişi sayısına da düzenlemeye gidilmiş, Amedi
Odası'nda beş veya altı kişi bulunmasına karar verilirken, Mektubi Odası'ndaki
çalışan sayısı otuzun altına düşmeden yeni çalışan alınmayacaktı. Vasıfsız eleman
varsa görevden alınacak, buraya başka odalardan vasıflı elemanlar alınacaktı.
Divanın birinci dairesi olan Beylikçi (divan) Kalemi daha geç tarihli bir büro
niteliği taşımaktaydı. Önemi XVII. yüzyıldan itibaren artmıştı. Bu kalemde değişik
tarihlerden başlayarak mühimme, ahkâm, atik şikâyet, mühimme-i mektûm, Mısır
mühimmesi, nâme-i hümâyun, mukavelenâme, imtiyaz, muktezâ, tevcîhât-ı
mülkiyye, kilise, şehbender, meclis-i Tanzîmat defterleri gibi pek çok defter serisinin
tutulduğu bilinmektedir.59
İlk başlarda odadaki iş hacminin az olması nedeniyle görev bölümüne
gidilmemiştir. Diğer memurların da bu odada kalmalarına izin verilmiştir. Zamanla
diğer Osmanlı Memurları'ndan ve odaya gelip giden Avrupa'lı elçilik
tercümanlarından gizli olarak yapılması gereken işleri yürütmekle görevli memurlar
için ayrı bir oda tahsis edilerek bunlar diğer memurlardan ayrıştırılmışlardır. Bu aynı
zamanda Divan-ı Hümayun Mühimme Odası'nın temelinin atılması anlamına
geliyordu. Bu oda için ilk olarak bu alanda deneyimli on beş yeni memur atanacak,
sonra zaman geçtikçe yeterlilikleri ispatlanmış on beş memur daha alarak bu sayı
otuza çıkartılacaktı.
Divan-ı Hümayun Mühimme Odası'nın kurulması, dışişlerinin kurulması
yolunda bir başlangıçtı. Bu odanın kurulması aynı zamanda önemli ve gizli
meselelerin, Osmanlı Devletiyle ilgili diğer işlerden ve yabancı devletlerle ilgili
işlerden ayrılmasını sağlamıştır.
III. Selim'in bütün bu çabalarına rağmen yapılan yenilikler tam anlamıyla
imparatorluğun dış ilişkilerini yürütecek merkezi bir yapıyı yansıtmıyordu ve yapılan
19
yeniliklerle tıkanıklığa neden olan odalardaki katip sayısının artışının önüne
geçilememiştir.60
Merkezdeki bu çabaların yanı sıra III.Selim yurt dışında da, -her ne kadar
bunu hem kendi reform programı gereği, hem de İmparatorluğu giderek etkisine
almaya başlayan uluslararası dengenin gerekleri olarak yapmış da olsa- daimi
temsilcilikler kurmaya çalışmıştır.61
1793 yılından itibaren çeşitli Avrupa devletlerinin başkentlerine daimi
elçilikler gönderilmiştir. İlk olarak gönderilen bu eliçiler yabancı dil
bilmediklerinden pek başarılı olamamışlardır. Bu nedenle bu elçiler geri çağrılmış
yerlerine maslahatgüzarlar getirilmiştir. Ancak 1821 Yunan isyanı sırasında çoğu
Rum olan bu yetkililerin devleti yanlış bilgilendirdikleri anlaşılınca tamamı görevden
alınmıştır.62
Bu elçiler ilk olarak Londra, Paris, Viyana ve Berlin'e üç yıllık periyotlarla
göndermiştir. Ancak Rusya ile yaşanan krizler nedeniyle Petersburg'a bir türlü elçi
gönderilememiştir. Her bir elçinin yanında yabancı dil bilen ve devlet işlerinde
gerekli bilgilere sahip olan kişiler görevlendirilmekteydi.
Bu çalışmaların yanı sıra vatandaşlarına ticari işlerde destek olacak
konsolosluklar da oluşturulmaya başlanmıştır. Konsolos olarak ilk atananlar da o
şehirlerde yerleşmiş olan Rum Tüccarlardı. Aslında bu sistem yeni sayılmazdı, zira
bunu uygulayan yerler vardı. Örneğin İmparatorluk dışında ticaret yapan Ortodoks
Balkan tüccarlarının başında, sorunları çözen ve şirketlerin iş hacmini arttırmakla
görevli konsoloslar, Richter olan şirketler veya Lonca Teşkilatı şeklinde
organizasyonlar zaten vardı. Osmanlı İmparatorluğu bu şekilde işi resmiyete dökmüş
oldu.
Kayıtlara göre ilk konsolosluklar da Ortodoks Hıristiyan Vatandaşları'nın
yoğunlukla ticaret yaptıkları yerler olmuştur. İlk şehirler Malta, Messina, Napoli,
Genova, Marsilya, Alicante gibi sadece dar bir alan olan Akdeniz şehirleri iken,
birkaç yıl sonra bunlara Amsterdam ve Londra da eklenmiştir. Bu da Osmanlı
Bürokrasisi'nin uzun zamandan beri Hıristiyan Vatandaşların ticari faaliyette
60 Carter V. FINDLEY, The Foundation of the Otoman Foreign Ministry: The Beginnings of
Bureaucratic Reform Under Selim IIIand mahmud II, History Studies, 5 (4),
http://www.historystudies.net/dergilist (4 Mayıs 2013), s. 313
http://www.historystudies.net/dergilist (4 Mayıs 2013), s. 313-314
20
bulundukları önemli batı merkezlerine doğru yayıldığını ortaya koymaktadır. Balkan
karayolu güzergâhının önemli bir merkezi olan Viyana'nın, XIX. yüzyılın ilk
dönemlerinde sultanın teb'asının ticari çıkarlarının resmi koruyucusunun Osmanlı
maslahatgüzarı olması nedeniyle özel bir yeri vardı.
Fakat III. Selim'in bu alanda yaptığı çalışmalar da yeterli yetişmiş eleman
olmayışı, vatandaşlardan beklenen ilginin gelmemesi, Napolyon döneminin getirdiği
kararsız dönem nedeniyle bir koordinasyon merkezinin kurulamaması, bu işlerin
tepki nedeniyle yapılması ve de III. Selimin tahttan indirilmesi gibi nedenlerle
istenen sonucu vermemiştir.63
http://www.historystudies.net/dergilist (4 Mayıs 2013), s. 313-314
21
3. TEŞKİLAT
Hariciye Nezareti Teşkilatını Yurt İçi (Merkez) ve Yurt Dışı (Elçilik ve

Konsolosluklar) Teşkilatı olmak üzere iki ayrı başlık altında ele almak mümkündür.
3.1-
Hariciye Nezareti Merkez Teşkilatı
Hariciye Nezareti'nin başında nazır bulunmaktaydı. Nazırdan sonraki en

yetkili makam müsteşarlıktı. Nezaretin merkez teşkilatında ayrıca hizmetlerin
yürütülmesini sağlayan diğer daireler bulunmaktaydı.
3.1.1-Nazırlık ve Nazırlar: Osmanlı Devleti'nde dışişlerin tamamının

yürütülmesinden sorumlu olan makamdı. Günümüzde karşılığı Dışişleri Bakanlığıdır.
Hariciye Nazırları, halen İstanbul Valiliği Binası görevi gören Bab-ı Âli Binası'nda
Sadrazamla birlikte çalışmışlardır.64
Hariciye Nezareti'nin kuruluşundan Osmanlı Devleti'nin sonuna kadar
Hariciye Nazırları şunlardır:
Hicri
1- 1836 yılında Hariciye Nazırı Mehmet Akif Paşadır. Reisülküttaplık
ünvanına sahip olan Akif Paşa daha sonra Hariciye Nazırı ünvanını alan ilk kişi
olmuştur. Akif Paşa, Hazriciye Nazırlığı'nın yanısıra vezirlik makamına da sahip
64 www.istabul.gov.tr (22.04.2016)
22
olmuştur. Akif Paşa ayrıca Mülkiye Teşkilatı'nın, Dahiliye Nazırlığı'na
dönüştürülmesinde de birinci derecede rol oynamıştır.65
2- 1837 yılında Hariciye Nazırlığı'na Hulusi Paşa atanmıştır. Hulusi Paşa bu
makama Sadaret-i Uzma Kaymakamı iken atanmıştır.66
3- 1838 yılında Hariciye Nazırlığı'na Mustafa Reşid Paşa atanmıştır. Hariciye
Müsteşarıyken ve sefaret göreviyle Londra'da iken vezir rütbesiyle bu göreve atandı.
Buradan dönene kadar 12 Ağustos 1837 tarihinden itibaren Hariciye Nazırlığı'na
vekaleten, o sırada Hariciye Müsteşarı olan Nuri Efendi atanmıştır.67
4- 1842 yılında Hariciye Nazırlığı'na Rıfat Paşa atanmıştır. Rıfat Paşa, Sadaret
Müsteşarıyken, kendisine vezirlik rütbesi verilerek bu makama atanmıştır. Masarıfat
Nazırı Hacı Ali Bey'in oğludur. Rıfat Paşa, ayrıca Paris ve Viyana Sefaretlerinde de
görev yapmıştır.68
68
5- 1842 yılında Hariciye Nazırlığı'na İbrahim Sarim Paşa atanmıştır. İbrahim
Sarim Paşa, Ticaret Nazırıyken bu göreve vezirlik rütbesi verilmeden atanmıştır.
Ayasofya Selatin-i İzam Türbedarlarından Hafız Musa Efendi'nin oğludur. 1828 Rus
Savaşı'ndan sonra memleketinde kalan Rus Askerleri'nin iadesi için memleketine
gitmiştir. 1838'de İngiltere Kraliçesinin tahta geçmesini tebrik etme vazifesi
dolayısıyla Londra'ya Sefir-i Kebir olmuştur. Abdülmecit Han'ın cülusu hakkındaki
Nâmeyi Tahran'a ulaştırmak için Murahhas Orta Elçi olarak, buraya gitmiştir.
Ardından birer defa Londra ve Paris Sefirliği görevi de yapmıştır.69
6- 1844 yılında Hariciye Nazılığı'na ikinci defa Rıfat Paşa atanmıştır. Rıfat
Paşa bu göreve Viyana Sefir-i Kebiriyken atanmıştır.70
7- 1845 yılında Hariciye Nazırlığına Şekip Paşa atanmıştır. Şekip Paşa, bu
göreve 3 Kasım 1844 tarihinde, Darı Şura Azası'ndayken bu göreve atanmıştır.
Atamada kendisine vezirlik rütbesi verilmemiş, sadece Hariciye Nazılığıı Görevi
71
verilmiştir.71
8-
1846 yılında Hariciye Nazırlığına ikinci defa Mustafa Reşid Paşa
72
atanmıştır. Mustafa Reşit Paşa bu göreve Paris Sefir-i Kebiriyken atanmıştır.72
65 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 164

67 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 164-165
23
9-1847 yılında Hariciye Nazırlığına Ali Paşa atanmıştır. Ali Paşa bu göreve
atandığında, kendisine vezirlik rütbesi verilmemiş, yalnız Hariciye Nazırlığı görevi
"73
verilmiştir.73
10- 1849 yılında Hariciye Nazırlığına üçüncü defa Rıfat Paşa atanmıştır. Rıfat
Paşa bu makama Maliye Nazırıyken atanmıştır.74 74
11- 1852 yılında ikinci defa Hariciye Nazırlığına Ali Paşa atanmıştır. Ali Paşa
bu göreve Meclis-i Vala Reisiyken atanmıştır. Hariciye Nazırıyken de 10 Ekim 1846
tarihinde ilk defa olarak Sadaret-i Uzmalığa atanmıştır.
12- 1852 yılında Hariciye Nazırlığına Fuat Paşa atanmıştır. Fuad Paşa bu
göreve Sadareti Uzma Müsteşarıyken atanmıştır. Bu sırada kendisine vezirlik rütbesi
verilmemiştir.
13- 1853 yılında dördüncü defa Hariciye Nazırlığına Rıfat Paşa atanmıştır.
Rıfat Paşa bu göreve Meclis-i Vala Reisiyken atanmıştır.
14- 1853 yılında üçüncü defa Hariciye Nazırlığına Mustafa Reşit Paşa
atanmıştır.
15- 1855 yılında üçüncü defa Hariciye Nazırlığına Ali Paşa atanmıştır. Ali
Paşa bu göreve Tanzimat Reisiyken atanmıştır. 23 Mart 1855 tarihinde Viyana'ya
yola çıkması nedeniyle, bu tarihten itibaren Hariciye Nezaretine vekaleten o sıralar
Hariciye Müsteşarı olan Saffet Paşa görevlendirilmiştir. Dönüşünden önce Ali Paşa
75
ikinci defa Sadrazam olmuştur.75
16- 1855 yılında ikinci defa Hariciye Nazırlığına Fuad Paşa atanmıştır. Fuat
Paşa bu defa Hariciye Nazırlığına vezirlik rütbesiyle atanmıştır.76
77
17- 1857 yılında dördüncü defa Hariciye Nazırlığına Ali Paşa atanmıştır.77
18- 1857 yılında Hariciye Nazırlığına Ethem Paşa atanmıştır. Ferik rütbesinde
78
olmasına rağmen vezirlik rütbesiyle Hariciye Nazırlığına atanmıştır.78
19- 1857 yılında Hariciye Nazırlığına Ali Galip Paşa atanmıştır. Mustafa Reşit
Paşa'nın oğludur. Hariciye Nazırlığı'na, Tanzimat Meclisi'nde üyeyken atanmıştır.79
79
80
20- 1857 yılında Hariciye Nazırlığı'na beşinci defa Ali Paşa atanmıştır.80

24
21- 1858 yılında üçüncü defa Hariciye Nazırlığına Fuat Paşa atanmıştır. Fuat
Paşa, Hariciye Nazırlığı'na Tanzimat Meclisi Reisiyken atanmıştır. 9 Nisan 1858
tarihinde Paris'e gittiği için Hariciye Nezareti Vekilliği Mahmut Nedim Paşa'ya, 11
Temmuz 1860 tarihinde Beyrut'a gittiği için de Hariciye Nezareti Vekilliğine Saffet
Paşa ve 10 Mart 1861 tarihinde de Hariciye Nezareti Vekilliği Ali Paşaya
verilmiştir.81
82
22- 1858 yılında Hariciye Nazırı Ali Paşa olmuştur.82
23- 1862 yılında Hariciye Nazırlığına altıncı defa Ali Paşa atanmıştır. Ali
Paşa, bu göreve atandığında Tanzimat Meclisi Reisiydi.
24- 1862 yılında Hariciye Nazırlığına dördüncü defa Fuat Paşa atanmıştır.
Fuad Paşa Hariciye Nazırlığına Divan-ı Ahkam-ı Adliye Reisi (Yargıtay Başkanı)
iken atanmıştır. Bu sırada kendisinin Beyrut'ta olması nedeniyle, Ağustos veya Eylül
1861 tarihlerinde onun yerine vekaleten bu göreve Divan-ı Hümayun Bekçisi olan
83
Mustafa Reşid Paşa'nın oğlu Mehmet Cemil Paşa getirilmiştir.83
84
25- 1862 yılında Hariciye Nazırlığına yedinci defa Ali Paşa atanmıştır. 84
26- 1867 yılında Hariciye Nazırlığı'na beşinci defa Fuat Paşa atanmıştır. Fuad
Paşa, Hariciye Nazırlığı görevi üzerindeyken, Fransa'nın Nis kentinde vefat etmiştir.
Naşı Dersaadet'e yani İstanbul'a naklolunmuştur. Bu nedenle Ali Paşaya,
85
Sadrazamlık görevinin yanı sıra Hariciye Nazırlığı görevi de verilmiştir. 85
27- 1869 Hariciye Nazırlığına sekizinci defa Ali Paşa atanmıştır. Yukarıda
bahsedildiği gibi, Sadrazam görevindeyken, Fuad Paşa'nın vefatından dolayı
Hariciye Nazırlığı kendisine ek memuriyet olarak verilmiştir.86
28- 1872 Hariciye Nazırlığına Sürur Paşa atanmıştır. Sürur Paşa, Sadrazam ve
aynı zamanda Hariciye Nazırı olan Ali Paşanın vefatıyla, Mahmut Nedim Paşa'nın
ilk Sadaretinde ve Hariciye Müsteşarıyken Vezirlik Rütbesiyle bu makama
atanmıştır.87
87
29- 1873 yılında Hariciye Nazırı olarak Mehmet Cemil Paşa atanmıştır.
Mehmet Cemil Paşa, Paris Sefiriyken bu göreve atanmıştır. Mustafa Reşit Paşa'nın

82 Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1274, s. 36
86 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 170; Devlet Salnâmesi, Def'a 2, 1286, s.36
25
oğludur. Dersaadet'e yani istanbul'a gelene kadar yerine Hariciye Nazırlığına Saffet
88
Paşa vekalet etmiştir.88
30-1873 yılında Hariciye Nazırı olarak Halil Şerif Paşa atanmıştır. Halil Şerif
Paşa, Hariciye Nazırlığına Viyana Sefiriyken atanmıştır. Halil Şerif Paşa, Mısır
89
Hidivi Hanedan'ından merhum Mustafa Fazıl Paşa'nın damadıydı.89
31-1874 yılında Hariciye Nazırı olarak Saffet Paşa atanmıştır. Saffet Paşa
Hariciye Nazırı olarak Adliye Nazırıyken atanmıştır.90
32-1874 yılında Hariciye nazırı olarak Raşit Paşa atanmıştır. Raşit Paşa, bu
göreve Nafia Nazırıyken atanmıştır. Mısır Emirlerinden Dramalı Hasan Haydar
Paşa'nın oğludur.91
33-1875 yılında Hariciye Nazırı olarak aynı zamanda Başvekil olan Arifi
Paşa atanmıştır. Arifi Paşa, Hariciye Müsteşarıyken vezirlik rütbesiyle bu göreve
92
getirilmiştir. Hariciye Nazırı Şekip Paşa'nın oğludur.92
34-1875 yılında Hariciye Nazırı olarak ikinci defa Saffet Paşa atanmıştır.
93
Saffet Paşa, bu göreve Maarif Nazırı (Milli Eğitim Bakanı) iken atanmıştır.93
35-1876 yılında Hariciye Nazırı olarak ikinci defa Raşit Paşa atanmıştır. Raşit
Paşa bu göreve Viyana Sefiriyken atanmıştır.94
36-1877 yılında Hariciye Nazırı olarak üçüncü defa Saffet Paşa atanmıştır.
Saffet Paşa bu göreve Adliye Nazırıyken atanmıştır.95
37-1878 yılında Hariciye Nazırı olarak ikinci defa aynı zamanda Başvekil
olan Arifi Paşa atanmıştır. Arifi Paşa, ayandan olduğu halde bu göreve atanmıştır.96
38-1878 yılında Hariciye Nazırı olarak ikinci defa Sürur Paşa atanmıştır.
Sürur Paşa, Ayan Heyeti Reisiyken bu göreve atanmıştır. Sonra Serasker Devletlu
Namık Paşayla birlikte, Şıpka'da Rusya Orduları Başkumandanı Grandük Nikolayla
97
savaşmak üzere yola çıkmaları nedeniyle, yerine vekaleten Saffet Paşa atanmıştır.97
39-1878 yılında Hariciye Nazırı olarak dördüncü defa Saffet Paşa atanmıştır.
Saffet Paşa, bu göreve Şurayı Devlet Reisiyken atanmıştır. Bu sırada Rusya

26
Murahhaslarıyla görüşmek üzere Ayatefanos'a gitmiştir. Bu nedenle de yerine Asım
Paşa Hariciye Nazırlığına vekalet etmiştir. Saffet Paşa 14 Haziran 1878 senesinde
Hariciye Nazırıyken Sadrazamlığa atanmıştır. 98
40- 1878 yılında Hariciye Nazırlığına Aleksandr Karateodri Paşa atanmıştır.
Aleksandr Karateodri bu makama Girit Valisiyken atanmıştır. Edirneli Doktor
Stefaniki Karateodri Efendi'nin oğludur. 99
41- 1879 yılında Hariciye Nazırı olarak beşinci defa Saffet Paşa atanmıştır.
Saffet Paşa, Paris Sefir-i Kebiriyken bu göreve atanmıştır.100
42- 1879 yılında Hariciye Nazırı olarak Sava Paşa atanmıştır. Yanyalı Doktor
Sava Efedi'nin oğludur. Hariciye Müsteşarıyken bu göreve getirilmiştir. Kendisi,
Cezayir Sefid Valiliği bile yapmıştır.101
43- 1880 yılında Hariciye Nazırı olarak Abidin Paşa atanmıştır. Abidin Paşa
bu göreve Selanik Valisiyken atanmıştır. Kendisi Arnavutluk Hanedanından
Prevezeli Ahmet Dino Bey'in oğludur. Sivas ve Selanik Valilikleriyle; Sivas ve
Diyarbakır havalisi Fevkalade Komiserliğinde de bulunmuştur. Şu anda da Adana
Vilayeti Valisidir.102
44- 1881 yılında Mehmet Asım Paşa Hariciye Nazırı olarak atanmıştır.
Mehmet Asım Paşa rahmetli Hariciye Müsteşarı Nuri Efendi'nin oğludur. Mehmet
Asım Paşa bu göreve Şurayı Devlet Reisi iken atanmıştır.103
45- 1882 yılında Said Paşa Hariciye Nazırı olarak atanmıştır. Mirimiran-ı
Kiramdan Sülaeymaniyeli Hüseyin Paşa'nın oğludur. Hem Cezayir Bahr-i Sefid
Valiliği, hem de Anadolu Fevkalade Komiserliği yapmıştır.104
46- 1883 yılında Mehmet Asım Paşa ikinci defa Hariciye Nazırı olarak
atanmıştır. Evkaf-ı Hümayun Nazırıyken bu göreve atanmıştır.105
47- 1883 yılında Hariciye Nazırı olarak altıncı defa Saffet Paşa atanmıştır.
Osmanlı Devlet Daireleri Genel Müfettişiyken bu göreve atanmıştır.106

103 Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1298, s. 100; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302,
s. 173
27
48- 1883 yılında Hariciye Nazırı olarak üçüncü defa aynı zamanda Başvekil
olan Arifi Paşa atanmıştır. Arifi Paşa, bu göreve Şurayı Devlet Reisiyken atanmıştır.
107
49- 1884 yılında Hariciye Nazırı olarak üçüncü defa Mehmet Asım Paşa
atanmıştır.107
108
50- Said Paşa'nın Nazırlığı 1886 yılından 1895 yılına kadar devam etmiştir.
1894 yılında ise Hariciye Nazırlığı'nın yanı sıra kendisine Şurayı Devlet Reis
Vekilliği (Danıştay Başkanı Vekilliği) görevi de verilmiştir.109
51- 1896 yılında ise Hariciye Nazırı Tarhan Paşa'dır.110
52- 1898 yılından 1909 yılına kadar Hariciye Nazırlığı'nda Ahmet Tevfik
Paşa kalmıştır.111
53- Ondan sonra ise Hariciye Nazırlığı'na aynı zamanda Sadrazam olan Asım
112113
Bey getirilmiştir.112
3.1.2-Müsteşarlık: Hariciye Nezareti'nde nazırdan sonra en yetkili makam

müsteşarlık'tır. Bu makamın başında bulunan müsteşar, nezaretçe yapılması gereken
iç ve dıştaki bütün işlerden sorumludur. Ayrıca Hariciyeye ait şubelerin tamamından
ikinci derecede sorumludur. Müsteşarlık Dairesinde 1858 yılından 1901 yılına kadar
bir tane müsteşar ve bir tane de ona yardım eden Müsteşar Muavini bulunmakta olup
113 yukarıda belirtilen bütün hususlarda ona yardım eder.114 1902 yılı Devlet
107 Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 104; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 174
108 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s.224
109 Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303 s. 132; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 142; Devlet
Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1305, s. 132; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 126;
Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s.238; Devlet Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 139; Devlet
Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s.150-151; Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s.190-191; Devlet
Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 156-157
110 Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 158
111 Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 112-113; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s.220; Devlet
Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 118-119; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s.70; Devlet Salnâmesi,
Def'a 17, 1320, s. 166-167; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 132; Devlet Salnâmesi, Def'a 19,
1322, s. 142; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 154-155; Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s.
170-180; Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 156-157; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 160-161
112 Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1327, s. 92
113 Devlet Salnâmesi, Def'a 1, 1274, s. 46; Devlet Salnâmesi, Def'a 2, 1286, s. 50; Devlet Salnâmesi,
Def'a 3, 1289, s. 67; Devlet Salnâmesi, Def'a 4, 1298, s. 215; Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i
Âmire, 1301, s. 150; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 224-225; Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303,
s. 150; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 158; Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 148; Devlet
Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 156-157; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 238-250; Devlet
Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 166-167; Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s.150-151; Devlet
Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s. 190-191; Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 196-197; Devlet
28
115, fakat 1903 yılı
Salnâmesinde bu ikisinin yanına Muavin-i Sanilik de eklenmiş114
Hariciye Salnâmesinde öncekilerde olduğu gibi bir Müsteşarla bir de Müsteşar
Yardımcısı bulunmaktadır116 1903 yılı Devlet Salnâmesinde ise yine bu ikisine tekrar
Muavin-i Sani eklenmiştir.117 1904 yılında ise Müsteşar, Müsteşar Muavini ve
Müsteşar Muavin-i Saniliğine bir de Muavin-i Salislik eklenmiş, bu durum 1909
yılına kadar devam etmiştir.118 1910 yılında ise Hariciye Teşkilatı'nda yeni bir
yapılanmaya gidilmesi nedeniyle Müsteşarlıkta tekrar eski sisteme geri dönülmüş ve
bir Müsteşarla bir Müsteşar Yardımcısı kalmıştır.119
3.1.3-Encümeni Hariciye: Bu dairenin adı kimi salnâmelerde Encümeni

120
Hariciye Heyeti olarak120 , kimilerinde ise sadece Encümeni Hariciye olarak
121 16 Şubat 1885 tarihinde, padişahın iradesi doğrultusunda
geçmektedir.121
122
kurulmuştur. Ve en son 1898 tarihli Devlet Salnâmesinde geçmektedir.122
Encümen her Çarşamba düzenli olarak ve gerektiğinde fevkalade olarak
123
Hariciye Dairesi'nde toplanabiliyordu.123
Encümenin vazifeleri, Memur Seçim Sınavını yapmak, idari ve genel işleri
yürütmek, gerekli harcamalara dair açıklamaları yapmak ve nezarete yazılı olarak
yapılan harcamaları bildirmektir.
Encümenin İmtihan Şubesi, Kontrol Şubesi ve Mubayaat Şubesi olmak üzere
124 Bu şubeler sadece 1889 yılı Hariciye Salnâmesi'nde
üç şubesi vardır.124
125
geçmektedir.125
Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 198-199; Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 150-151; Hariciye
Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 220 132
115 Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 160-161
118Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 182-183; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 196-197; Devlet
Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 224-225; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 228-229
120 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 224-225; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 243-244;
Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303, s. 150; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 158; Devlet Salnâmesi,
Def'a 8, 1305, s. 148-149; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 156-157
121 Devlet Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 166-167; Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 184-185;
Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s. 190-191; Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 156-157; Devlet
29
3.1.3.1-İmtihan Şubesi: Bu şubenin görevi, Umur-ı hariciyeye ait hizmetlere
ve Hariciye kalemlerine yani dairelerine, kabul için baş vuranların durumlarını ve
şanlarını, liyakatlarını, ellerindeki diplomalarını ve gerekli evrakları kontrol etmek
ve incelemek; durumları uygun olanların sınavlarını yapmaktı.126 Bu şube Umur-ı
Hukukiye Muhtelita Müdürü, Umur-ı Şehbenderiye Müdürü ve Sicilli Ahval
127
Müdürü'nden oluşmaktaydı.127
3.1.3.2-Kontrol Şubesi: Bu şubanin görevi, genel işlerin ve hesapların

işleyişinin, inceleme gerektirenlerini incelemekti. Bu şube Umur-ı Hukukiye
Muhtelita Müdürü, Sicili Ahval Müdürü, Umur-ı Şehbenderiye Hulefası ve
Muhasebe Serhalifesinden oluşmaktaydı.
3.1.3. 3-Mubayaat Şubesi: Bu şubenin görevi, genel ihtiyaçları düzenlemek,

tedarik etmek ve satın almak ile ilgili işlere bakmaktı. Bu şube Umur-ı Hukukiye
Muhtelita Müdürü, Taabiyet Müdürü, Sicili Ahval Müdürü ve Muhasebe
Mümeyyizinden oluşmaktaydı. Osmanlı Hariciyesinde Encümen-i Hariciye'nin
reisi sonuna kadar müsteşar olmuştur. Üyelerde ise Mektupçu, Mütercim-i Evvel,
Tahrirat-ı Hariciye Katibi, Umur-ı Hukukiye Muhtelita Müdürü, Sicilli Ahval
Müdürü, Umur-ı Şehbenderiye Müdürü değişmemiştir.128 Katipse 1885 yılı Hariciye
Salnâmesinde ve 1889 yılı Devlet Salnâmesinde geçmemekte, ama diğer bütün
129
salnâmelerde geçmektedir.129

128 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 225; Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303, s. 150; Devlet
Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 158; Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 148-149; Devlet Salnâmesi,
Def'a 9, 1306, s. 156-157; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 250; Devlet Salnâmesi, Def'a 10,
1307, s. 166-167; Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 184-185; Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311,
s.190-191; Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 156-157; Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 198
199; Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 150-151
129 Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 156-157; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 225
30
Ayrıca Mektube-i Hariciye Mühimme Müdürü ve Hariciye Teşrifatçısı üyeler
arasında yalnız 1885 yılı Hariciye Salnâmesinde geçmekte, diğer Salnâmelerin hiç
birinde geçmemektedir.130
3.1.4-İntihab-ı Memurin Hariciye Komisyonu: Hariciye Memur Seçim

Komisyonu anlamına gelmektedir. Adından anlaşıldığı üzere bu komisyon,
Encümen-i Hariciyedeki Kontrol Şube'nin vazifelerini yapmaktaydı. Bu komisyon
ilk defa 1901 yılı Hariciye Salnâmesinde en son ise 1909 yılındaki Devlet
Salnâmesinde geçmektedir.131 Bu da bu komisyonun 1901 yılında kurulduğunu ve
1909 yılına kadar devam ettiğini göstermektedir. Bu komisyonda Reis nazır,
Üyelerse Mektupçu, Mütercim-i Evvel, Tahrirat-ı Hariciye Katibi, Bab-ı Ali Hukuk
Müşaviri, Muhasebeci, Umur-ı Şehbenderiye Müdürü ve Katiptir. 1905 yılında ise
üyelerin arasına Müsteşar Muavin-i Sanisi eklenmiş, bu durum 1909 yılına kadar
devam etmiştir.132 Ayrıca 1905 yılından 1908 yılına kadar Hukuk Müşaviri sayısı
133
ikiye çıkartılmıştır.133
3.1.5-İdare Komisyonu: İlk olarak 1898 yılı Devlet Salnâmesi'nde

geçmektedir.134 En son ise 1909 yılı Devlet Salnâmesinde geçmektedir.135 Bu da bu
dairenin, ilk olarak bu yılda kurulduğunu ve 1909 yılında son bulduğunu
göstermektedir. 1910 yılında ise yapılan yeni düzenleme sonucu bu daire İdare
Müdüriyeti adını almıştır.
İdare Komisyonun Reisi sürekli değişmiştir. 1898 ve 1901 yıllarında reis
Tercüme Odası Serhalifesi'dir. 136 1903, 1904, 1905, 1906, 1907, 1908, yıllarında ise

131 Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 220; Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 160-161; Devlet
Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s.166-167; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 70; Devlet Salnâmesi,
Def'a 18, 1321, s. 152-153; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 196-197; Devlet Salnâmesi, Def'a
20, 1323, s. 212-213; Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 236-237; Devlet Salnâmesi, Def'a 22,
1325, s. 224-225; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 228-229
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 228-229
Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 236-237; Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 224-225
31
137 1910 yılında ise teşkilatta yeni bir
reis Umur-ı Şehbenderiye Evrak Müdürüdür.137
yapılanmaya gidildiğinden dolayı ne bir reis bulunmakta ne de üyeler, sadece bir
138
müdür bulunmaktadır.138
Üyeler de aynı şekilde devamlı olarak değişmiştir.
1898 yılında ve 1901 yılında (Hariciye Salnâmesine göre) şu üyeler
bulunmaktaydı.
1- Tahrirat-ı Hariciye Evrak Müdürü ,
2- Umur-ı Şehbenderiye Evrak Müdürü,
3- Hariciye Evrak Müdürü ve Baş Katip (Tahrirat-ı Hariciye Kalemi
1
Hulefasından)'tir.139
1902 yılında ise şu üyeler bulunmaktaydı:
1- Umur-ı Hukukiye Muhtalita Kalemi Serhalifelerinden biri
2- Muhasebe Kalemi Mümeyyizi
3- Şehbender Haneleri Üçüncü Müfettişi
4- Tahrirat-ı Hariciye Evrak Odası Hulefasından
5- Katip ise Mektubi Kalemi Hulefasındandır140
1903, 1904 ve 1905 yılı Devlet Salnâmelerinde ise üyeler:
1- Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdürü Muavinlerinden biri
2- Muhasebe Kalemi Mümeyyizi
4- Tahrirat-ı Hariciye Evrak Odası Hulefasından
5- Baş Katip ise Mektube-i Hariciye Kalemi Hulefasındandır.141
1906, 1907 ve 1908 yılllarında ise üyeler şunlardır:
1- Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdürü Muavinlerinden biri
2- Muhasebe Kalemi Müdür Muavini
4- Tahrirat-ı Hariciye Evrak Odası Hulefasından biri
142
5- Katip ise Mektube-i Hariciye Kalemi Hulefasından biri 142
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 244-245
Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 210-213
32
1909 yılında ise üyeler:
1- Tercüme Kalemi Mümeyyizlerinden biri
2-Tahrirat-ı Hariciye Evrak Mümeyyizi
3- Muhasebe Kalemi Müdür Muavini
4-Katip ise Tercüme Odası Hulefasından biri 142
143
3.1.6-Hariciye Mektupçuluğu: Bu dairenin adı bazı salnâmelerde Hariciye

Mektupçuluğu Dairesi 144, bazısında Mektube-i Hariciye Kalemi145, bazısında ise
Mektube-i Hariciye146 ve bazılarında ise Mektube-i Hariciye Dairesi147 olarak
geçmektedir.
Hariciye Nezareti Celilesine ait bir dairedir. Hariciye Mektupçusu nezaretinde
olup genel idaresine Mühimme Müdürüne aittir. Vazifesi, Hariciye Nazırlığının
Osmanlıca olarak meydana gelmiş tüm haberleşmelerin yazılı suretlerini ve kayıt
148
usullerini yönetmek ve saklamaktı.148
Bu dairenin 1858'den 1881'e kadarki salnâmelerde adı geçmektedir. Ama
memuriyetlerle ilgili herhangi bir bilgi verilmemektedir.149 1884 yılından 1909 yılına
kadarki salnâmelerde memuriyetlerin adları geçmektedir.
1884 yılında şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Mühimme Müdürlüğü
2-Hariciye Evrak Müdürlüğü
3-Mektube-i Hariciye Kalemi Serhalifeliği
Def'a 3, 1289, s. 67; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 225; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306,
s.254-256
146 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 151; Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 186-187; Devlet
Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s.221; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 71; Devlet Salnâmesi, Def'a
17, 1320, s. 166-169; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 182-185; Devlet Salnâmesi, Def'a 19,
1322, s. 196-199; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 212-215; Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s.
147 Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303, s. 150-151; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 158; Devlet
Def'a 10, 1307, s. 166-167;
149 Devlet Salnâmesi, Def'a 1, 1274, s. 46; Devlet Salnâmesi,Def'a 2, 1286, s. 51; Devlet Salnâmesi,
Def'a 3, 1289, s. 67; Devlet Salnâmesi, Def'a 4, 1298, s. 215
33
4- Mektube-i Hariciye Kalemi Mümeyyizliği
5-Hariciye Evrak Müdürü Muavinliği150
1885 yılında ise 1884 yılına göre farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Hariciye Mektupçuluğu
2-Mühimme Mümeyyizliği
3-Diğer Muavinlik (4 tane Muavin mevcut.)151
1886 yılında ise farklı olarak mümeyyizlik ikiye ayrılmıştır:
1-Mümeyyiz-i Evvellik
2-Mümeyyiz-i Sanilik152
153
1887 yılında memuriyetler 1884 yılıyla aynıdır.153
1888 yılında 1884 yılına göre, 1886 yılında olduğu gibi farklı olarak şu
memuriyetler bulunmaktaydı:
1889 yılında (Hariciye Salnâmesine göre) ise 1884 yılına göre farklılıklar
oldukça fazladır. Bu yılda 1884 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Mektupçuluk
3-Mümeyyiz-i Sanilik
4-Birinci Sınıf Hulefalık
5- İkinci Sınıf Hulefalık
6-Üçüncü Sınıf Hulefalık
7-Mülazımlık
8- Evrak Odası Hulefalığı
9-Mülazımlık155
1889, 1890, 1892, 1894 yıllarında ise 1884 yılına göre farklı olarak şu
memuriyetler mevcuttu:
1-
Mektupçuluk

151 Hariciye Salnâmesi,Def'a 1, 1302, s. 225
34
3- Mümeyyiz-i Sanilik156
1895, 1896 yıllarında ise 1884 yılına göre farklı olarak şu memuriyetler
mevcuttu::
1-Mektupçuluk
2- Mümeyyizi Evvellik
3- Mümeyyiz-i Sanilik
4-Mümeyyiz-i Salislik157
1898 yılında 1884 yılından farklı olarak şu memuriyetler mevcuttu:
1-Mektupçuluk
2- Mühimme Müdür Muavinliği
3- Mümeyyiz-i Evvellik
5-Mümeyyiz-i Salislik
6- Muavin-i Evvellik
7-
Muavin-i Sanilik
8-
Muavin-i Salislik
9-Mümeyyizlik158
1901 yılı ve 1902 yılında ise 1884 yılına göre farklı olarak şu memuriyetler
mevcuttu:
I-Mektupçuluk
4-Mühimme Müdür Muavinliği
8-Mümeyyiz-i Refiki Evvellik
10-Muavin-i Evvellik
II-Muavin-i Sanilik
12-
Muavin-i Salislik
Mümeyyizlik
13- 159
157 Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 198-199; Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 200-201
159 Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 221; Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 164-167
35
1903 yılında (Hariciye Salnâmesine ve Devlet Salnâmesine göre) 1884 yılına
göre farklı olarak şu memuriyetler mevcuttu:
1-Mektupçuluk
5- Mümeyyiz-i Refiki Evvellik
6-Muavin-i Evvellik
7-Muavin-i Sanilik
8-Muavin-i Salislik
9-Mümeyyizlik
11- Ser Mukayyitlik (Hariciye Salnâmesinde 2 Tane Ser mukayyit mevcut Devlet
Salnâmesinde ise 1 tane)160
1904, 1905 ve 1906 yıllarında 1884 yılına göre farklı olarak şu memuriyetler
mevcuttu:
1-Mektupçuluk
2-Mektupçu Muavinliği
5- Mümeyyiz-i Salislik
6-Mümeyyiz-i Refiki Evvellik
7-Muavin-i Evvellik
8-Muavin-i Sanilik
9-Muavin-i Salislik
10-Mümeyyizlik
12-Ser Mukayyitlik161
1907 ve 1908 yıllarında 1884 yılına göre farklı olarak şu şubeler mevcuttu:
1-Mektupçuluk
2-Mektupçu Muavinliği
36
8- Muavin-i Sanilik
9- Muavin-i Salislik
10- Mümeyyizlik
12- Ser Mukayyitlik162
1910 yılında 1884 yılından farklı olarak şu memruiyetler mevcuttu:
1- Mektupçuluk
2- Mektupçu Muavinliği
3- Mühimme Müdürlüğü
4- Serhalifelik
9- Türkçe Şifre Mümeyyizliği
10-Hariciye Evrak Müdürlüğü
11-Muavin-i Evvellik
12-Muavin-i Sanilik
13-Muavin-i Salislik
14-Mümeyyizlik
3.1.7-Tahrirat-ı Hariciye Kalemi: Bu Şubenin adı bazı Salnâmelerde

Tahrirat-ı Hariciye164, bazılarında Tahrirat-ı Hariciye Kalemi165, bazılarında ise
37
Tahrirat-ı Hariciye Dairesi 164
166 olarak geçmektedir. Bu daire, Tahrirat-ı Hariciye
165
Kitabeti'nin idaresindedir. Genel idaresine Mühimme Müdürü ve Serhalife
bakmaktadır. 167
Hariciye Nezareti Celilesine ait bir daireydi. Yaptığı görevlerse Nezareti
Celile-i Hariciyenin Fransızca meydana gelen bütün haberleşme işlerini yazıya
geçirmek ve bürokratik kuralları idare etmek ve uygulanmasını sağlamaktır. 168
Bu daire ilk olarak 1298 yılı Devlet Salnâmesinde geçmekte, ama
memuriyetler bu salnâme de yer almamaktadır.169 memuriyetleri bir sonraki 1301
tarihli Devlet Salnâmesinden itibaren yer almaktadır.170
1884 yılı şu memuriyetler vardı:
1-Kalem-i Mahsusa Müdürlüğü
2-Umur-ı Mühimme Müdürlüğü
3-Serhalifelik
4-Tahrirat-ı Hariciye Evrak Müdürlüğü
5-Umur-ı Telgrafiye Müdürlüğü
6-Tahrirat-ı Hariciye Mümeyyizliği
7-Hariciye Nezareti Celilesi Tercümanlığı
8- Evrak Müdür Muavinliği
9-Umur-ı Şehbenderiye Mümeyyizliği
10-Umur-ı Telgrafiye Mümeyyizliği
171
11- Evrak Odası Mümeyyizliği171
1885 yılında 1884 yılına göre farklı olarak şu memuriyetler vardı:
1-Tahrirat-ı Hariciye Katipliği
165 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 15; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 226-230
166 Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303, s. 151; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 159; Devlet
Salnâmesi, Def'a 8, 1305 s. 149-150; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 158-159; Hariciye
38
3-
Mümeyyiz-i Sanilik
Mümeyyizlik 172
4-
1886 yılında 1884 yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Tahrirat Katipliği
2- Umur-ı Telgrafiye Odası Serhalifeliği
3- Tahrirat-ı Hariciye Mümeyyizi Evveliği
173
4- Tahrirat-ı Hariciye Mümeyyizi Saniliği173
1887 ve 1888 yıllarında 1884 yılından farlı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Tahrirat-ı Hariciye Katipliği
174
1889 yılında (Devlet Salnâmesine göre) 1884 yılından farklı olarak şu
2- Umur-ı Telgrafiye Müdürlüğü Telgraf Odası Müdürlüğü olmuştur.
3- Umur-ı Telgrafiye Mümeyyizliği de Telgraf Odası Mümeyyizliği olmuştur.
175
1889 yılında (Hariciye Salnâmesie göre) 1884 yılından farklı olarak şu
4- Birinci Sınıf Hulefalık
6- Mülazımlık176
1890, 1892, 1895 ve 1896 yıllarında 1884 yılından farklı olarak şu

174 Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 159; Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 149-150
39
2-
Mümeyyiz-i Evvellik
3-
Mümeyyiz-i Sanilik
4-
Nezaret 177
Tercümanlığı177
178
Tahrirat-ı Hariciye Katipliği178
1-
2- Mühimme Müdüriyeti Muavinliği
179
6- Kalemi Mahsusa Müdürlüğü179
6- Mümeyyiz-i Rabilik,
7- Mümeyyiz-i Hamislik
8- Mümeyyiz-i Sadislik
9- Kalem-i Mahsusa Müdür Muavinliği180
1902 ve 1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yıllarında 1884 yılından farklı
olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
Tahrirat-ı
1- Hariciye Katipliği
8- Mümeyyiz-i Rabilik
Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312; s. 198-201; Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 200-203
40
9-Mümeyyiz-i Hamislik
10-Mümeyyiz-i Sadislik
11-Kalem-i Mahsusa Müdür Muavinliği
13-
Muavin-i Sanilik181
1903 (Devlet Salnâmesine göre) , 1904 ve 1905 yıllarında 1884 yılından
farklı olarak şu şubeler bulunmaktaydı:
2-Mühimme Müdüriyeti Muavinliği
6-Mümeyyiz-i Rabilik
9- Nezaret Tercümanlığı
11-Muavin-i Sanilik182
1906, 1907 ve 1909 yıllarında 1884 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1908 yılı Devlet Salnâmesinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
41
8-Mümeyyizlik
9-Kalemi Mahsusa Müdür Muavinliği
3.1.8-Tercüme Odası: Bu dairenin adı bazı salnâmelerde Tercüme Odası185,

bazılarında Bab-ı Âli Tercüme Odası186, bazılarında Divan-ı Hümayun Tercüme
Dairesi187, bazılarındaTercüme Dairesi188, bazılarında Bab-ı Âli Tercüme Kalemi189
ve bazılarında ise Tercüme Şubesi190 olarak geçmektedir. Hariciye Nezareti'nin bu
dairesi, ilk derecede Divan-ı Hümayun Tercümanlığının; ikinci derecede de
Mütercim-i Evvel'in yönetimindeydi. Yönetimi, bir müdür, bir serhalife ve bir
mümeyyize havale edilmişti.
Bu dairenin görevi ise, Nezarete değişik dillerde gelen evrakı Türkçeye
tercüme etmekti.

Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 152-153; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318; s. 221-222; Devlet
Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 162-165
186 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 151-152; Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303, s. 151; Devlet
Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 159; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 221-222; Hariciye Salnâmesi,
Def'a 4, 1320, s. 71-72; Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 166-169; Devlet Salnâmesi, Def'a 18,
1321, s. 154-155; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322 s. 200-201; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s.
214-215; Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 238-239; Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 228-229;
188 Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 158-159; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 259-261
42
Bu şubeyle ilgili ilk bilgi 1298 yılı Devlet Salnâmesinde geçmektedir. Ama
memuriyetlerle ilgili bir bilgi mevcut değildir.191
Bu dairenin 1884 yılındaki memuriyetleri şunlardır:
1-Divan-ı Hümayun Mütercim-i Evveli
2-Mühimme Müdürlüğü
3-Mütercim-i Evvel Muavinliği
4-Mütercim-i Evvel Muavin-i Saniliği
5-Serhalifelik
6-Mümeyyizlik
7-Evrak Müdürlüğü192
1885 yılında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1
Mümeyyizlik 193
1-
1-Mütercim-i Evvel Muavin-i Evvelliği
2-Mümeyyizlik194
1- Tercüme Odası Mümeyyiz-i Evvelliği,
2- Tercüme Odası Mümeyyiz-i Saniliği
3- Tercüme Odası Evrak Müdür Muavinliği195
1- Tercüme Odası Mümeyyiz-i Evvelliği
2- Tercüme Odası Mümeyyiz-i Saniliği
3- Tercüme Odası Evrak Müdür Muavinliği
4- Tercüme Odası Evrak Kalemi Mümeyyizliği196
1889 yılında (Devlet Salnâmesine göre) 1884'ten farklı olarak şu
3-Evrak Müdürlüğü Muavinliği
197
4-Evrak Odası Mümeyyizliği197

43
1889 yılında (Hariciye Salnâmesine göre) 1884'ten farklı olarak şu
3-Evrak Müdür Muavinliği
4-Evrak Odası Mümeyyizliği
7-Üçüncü Sınıf Hulefalık
8- Mülazımlık197
198
5- Evrak Odası Muavinliği199
1892, 1894 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
2-Mümeyyizi Sanilik
3-Muavinlik
4-Mümeyyizlik
5- Muavinlik200
4-Evrak Müdür Muavinliği201
2-Mümeyyizlik

200 Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s.186-187; Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s. 192-193
44
4- Evrak Odası Mümeyyizliği202
202
2-Mümeyyizlik
3-Ser Musahhihlik
4- Ser Mübeyyizlik
6-Mümeyyizlik203
2-Mühimme Müdürlüğü Muavini Saniliği
3-Mühimme Müdürlüğü Muavini Salisliği
7-Mümeyyizlik
8-Ser Musahhihlik
9- Ser Mübeyyizlik
11-Mümeyyizlik204
2-Mühimme Müdürlüğü Muavini Saniliği
3-Mühimme Müdürlüğü Muaini Salisliği
7-Mümeyyizlik
8-Ser Musahhihlik
9- Ser Mübeyyizlik

45
11- Mümeyyizlik205
2- Mühimme Müdürlüğü Muavini Saniliği
6- Mümeyyizlik
7- Ser Musahhihlik
8- Ser Mübeyyizlik
10- Mümeyyizlik206
1903 (Devlet Salnâmesine göre), 1904, 1905, 1906, 1907, 1908 ve 1909
yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
5- Mühimme Müdür Muavin-i Evvelliği
6- Mühimme Müdürlüğü Muavin-i Saniliği
11- Mümeyyizlik
12- Ser Musahhihlik
13- Ser Mübeyyizlik
16- Mümeyyizlik207
1910 yılına gelindiğinde diğer şubelerde olduğu gibi bu şubede de yeniden
yapılanmaya gidilmiştir. Bu yılda sadece
1-
Müdürlük

206Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 71-72
207Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 166-169; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 154-155; Devlet
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 230-233
46
Mümeyyizlik
2- vardır.208
3.1.9-Hariciye Muhasebe Kalemi: Bu dairenin adı bazı Salnâmelerde

Muhasebe Odası209, bazılarında Hariciye Muhasebe Odası210, bazılarında Hariciye
Muhasebe Dairesi211, bazılarında Hariciye Muhasebesi212, ve bazılarında ise Hariciye
Muhasebeciliği olarak adlandırılmıştır. Bazı Salnâmelerde ise Muhasebe Şubesi adını
almıştır.213 Hariciye Nezaretine ait bir dairedir. Bu dairenin Hariciye
Muhasebecisinin idaresi altında olup, vazifesi Hariciye Nezaretinin mal varlığı,
genel masraflar ve hesapla ilgili işlerden sorumluydu.214 Bu dairenin 1298 yılı Devlet
Salnâmesinde sadece ismi geçmekte, ama alt şubelerle ilgili her ahngi bir bilgi
verilmemektedir. Bu da bu dairenin yeni kurulmakta olduğunu göstermektedir.215
Bu şubenin 1884 yılındaki memuriyetleri şunlardı:
1- Serhalifelik
2- Mümeyyizlik
3- Evrak Müdürlüğü
4- Veznedarlık216
Hariciye Muhasebeciliği217
1- 217
1886,1887,1888 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Muhasebecilik 218
1889, 1890, 1892 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Muhasebecilik

Def'a 8, 1305, s. 150
214 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 239, Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 245-246
Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 150
47
3-
Mümeyyiz-i 219
Sanilik219
1-Hariciye Muhasebeciliği
5- Evrak Memurluğu
8- Üçüncü Sınıf Hulefalık
9- Mülazımlık220
1894 ve 1895 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Muhasebecilik
2-Müdürlük
3-Evrak Memurluğu221
1896 yılı Devlet Salnâmesinde şu alt memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Muhasebecilik
2-Müdürlük
3-Evrak Memurluğu
4-Kuyudu Esasiye Baş Katipliği222
1898 ve 1901 yıllarında (Hariciye Salnâmesine göre) şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Muhasebecilik
2-Müdürlük
5-Evrak Memurluğu
6-Veznedarlık223
1902 yılı Devlet Salnâmesinde ise şu alt memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Muhasebecilik
2-Müdürlük
219 Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 158-161; Devlet Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 170-171; Devlet
Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 188-189
48
1903 yılında (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre) 1884'ten farklı olarak
şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-
Muhasebecilik
2-Muavinlik
3-Müdürlük
Evrak
7- Memurluğu225
1904,1905 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Muhasebecilik
2-Muavinlik
3-Muhasebe Kalemi Müdürlüğü
5-Evrak Memurluğu
6-Kuyud-ı Esasiye Katipliği226
1906, 1907, 1908 ve 1909 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Muhasebecilik
2-Muhasebe Kalemi Müdürlüğü
3-Müdür Muavinliği
5-Evrak Memurluğu
6-Kuyud-ı Esasiye Katipliği (Katiplik 1907,1908 ve 1909 yılı Devlet
227
Salnâmelerinde Başkatiplik olarak geçmektedir.) 227
1-Müdür
2-Birinci Kalem (Ofis) Mümeyyizi
3-Defter-i Kebir Kalem (Ofis) Mümeyyizi228

49
3.1.10-Teşrifatı Hariciye Dairesi: Bu şubenin adı bazı Salnâmelerde
Teşrifat-ı Hariciye Kalemi229, bazılarında Teşrifat-ı Hariciye Dairesi230, bazılarında
Hariciye Teşrifatçılığı231, ve bazılarında ise Teşrifat-ı Hariciye232 olarak
geçmektedir.
Bu daire Hariciye Nezaretinin bir şubesidir ve görevi ise merasim usullerini
233
muhafaza etmek, düzenlemek ve merasimleri yapmaktı.233
Bu dairenin memuriyetleri ilk olarak 1885 yılında Hariciye Salnâmesinde
234 Daha öncekilerde ise sadece şubenin adı geçmekte ama alt şubelerle
geçmektedir.234
235
ilgili herhangi bir bilgi verilmemektedir.235
1 -Hariciye Teşrifatçısı.
Muavin 236
1-
1887, 1888 ve 1889 (Hariciye Nezareti Salnâmelerine göre) yıllarında
1885'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
237
Teşrifat-ı Hariciye Muavinliği237
1-
1889, 1890, 1894, 1895, 1896 ve 1898 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu
Muavinlik 238
1-
1895 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:

Def'a 9, 1306, s. 160-161; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 263
231Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 150; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 159; Devlet Salnâmesi,
Def'a 8, 1305, s. 150; Devlet Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 170-171; Devlet Salnâmesi, Def'a 11,
Hariciye Salnâmesi Def'a 3, 1318, s. 223; Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 166-167; Hariciye
230-232; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 234-235
235 Devlet Salnâmesi, Def'a 1, 1274, s. 47, Devlet Salnâmesi, Def'a 2, 1286, s. 50, Devlet Salnâmesi,
Def'a 5, 1301, s. 150
Def'a 9, 1306, s. 263
50
1-Muavinlik
1901, 1903 (Hariciye Nezareti Salnâmelerine göre) ve 1902 yıllarında
Muavinlik
1- (yalnız 1903 Hariciye Salnâmesinde 3 tane muavin geçmektedir. Bir
tanesi Mabeyni Hümayun Cenabı Mülukaneleri Mütercimlerinden.)240
1-Muavinlik (2 Muavin var, bir tanesi Mabeyni Hümayun Cenabı Mülukaneleri
241
Mütercimlerinden.)241
1-Muavinlik ve Üçüncü Muavinlik (Mabeyni Hümayun Cenabı Mülukaneleri
242
1905, 1906 ve 1907 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Muavinlik (2 tane muavin var. Bir tanesi Mabeyni Hümayun Cenabı Mülukaneleri
243
bulunmaktaydı:
1-Birinci Muavinlik
2- İkinci Muavinlik (Mabeyni Hümayun Cenabı Mulukaneleri Mütercimlerinden)
3-Üçüncü Muavinlik (Mabeyni Hümayun Cenabı Mulukaneleri Mütercimi Sani
Muavinlerinden)244245
3.1.11-Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdüriyeti: Bu dairenin adı

salnâmelerde, Umur-ı Hukukiye Muhtalita Şubesi 245 , Umur-ı Hukukiye Muhtalita

Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 242-243
51
246, Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdüriyeti247
Kalemi246 247, Umur-ı Hukukiye Muhtelita
Müdürlüğü248, 1910 yılındaki yeni yapılanma ile birlikte ise Umur-ı Şehbenderiye ve
Ticariye ve Hukuk-ı Muhtalita Müdür-i Umumiyesi altında Hukuk-ı Muhtalita
Şubesi olarak249 geçmektedir. Genel idaresine Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdürü
bakmaktadır.250 Hariciye Nezaretine bağlıdır. Müdür, Encümen-i Hariciyenin doğal
üyesidir ve toplantı sırasında hazır bulunmak zorundadır. Müdürün asıl görevi,
Osmanlı Devleti vatandaşı ile yabancı uyruklu vatandaşlar arasında karmaşıklığa yol
açan ve siyasi olmayan bütün hukuki mevzular hususunda karar vermek ve bununla
ilgili tasdik ve tebliğ gibi vazifeleri yerine getirmektir.251 Ayrıca resmi dairelerde
Osmanlı devleti ile yabancı devlet kançlaryaları arasında cereyan eden değişik hukuk
işlerini tebliğ etmek, sair ayrıntılarını incelemek ve genel hukuk çerçevesinde
halletmektir.
Diğer yandan Osmanlı Devleti vatandaşı olup yabancı ülkede vefat edenlerin
mirasını alıp mirasçılarına ulaştırmaktır. Yabancı bir devlete gidecek olanların
evraklarını ve Osmanlı Devleti Şehbenderhaneleriyle, İstanbul'daki yabancı
Kançlaryalardan gelecek vekaletnâmelerle diğer evraklara basılan mühürleri
252
onaylamaktır.252
Bu şubenin memuriyetleriyle ile ilgili ilk bilgi 1884 yılı Devlet Salnâmesinde
253 Bu memuriyetler ise şunlardır:
geçmektedir.253
1-Müdürlük
2-Mümeyyizlik
3-Umur-ı Şifahiye Müdürlüğü
4-Emanet Memurluğu
246 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 153; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 226-234; Devlet
Salnâmesi, Def'a 9, 1306; s. 160-163
Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s . 206-207; Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 158-159; Hariciye
Def'a 8, 1305, s. 150
52
Mümeyyiz-i
5- 7S4
Sanilik254
7S S
Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdürlüğü255
1-
Mümeyyiz-i
1- Evvellik256
1887 yılında 1884'ten farklı olarak memuriyetler bulunmaktaydı: Hatta
1884'te bir tane fazla bulunmaktaydı:
257
Mümeyyiz-i Evvellik257
1-
1- Müdüriyet Muavinliği
2- Hulefalık
3- Mülazımlık258
1-Muavinlik259
1-
Müdüriyet Vekili Muavinliği260
1- Muavinlik
2- Muavin-i Sanilik261
1- Muavinlik
1-Muavinlik263

255 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 226,234
53
1- Muavinlik
2- Muavin-i Sanilik
5- Mümeyyiz-i Salislik265
1901, 1903 (Hariciye Nezareti Salnâmelerine göre) ve 1902, 1903, 1904,
1905, 1906, 1907, 1908 ve 1909 yıllarında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
2- Muavin-i Sanilik
5- Ser Müsevvitlik266
1-Müdür-i Umumilik 267
3.1.12-Umur-ı Şehbenderiye Müdüriyeti: Bu dairenin adı ilk olarak 1885 yılı

Hariciye Salnâmesinde geçmektedir.268 Bu dairenin adı bazı salnâmelerde Umur-ı
, bazı salnâmelerde Umur-ı Şehbenderiye Müdüriyeti Dairesi
Şehbenderiye Kalemi269270
270, bazı salnâmelerde Umur-ı Şehbenderiye Müdürlüğü271, bazı salnâmelerde Umur-ı

266 Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 224-225; Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 168-169;
Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 75; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 190-191; Devlet
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 236-237
Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 200-203
54
272, bazılarında ise Umur-ı Şehbenderiye Şubesi273
Şehbenderiye Müdüriyeti271
272 273 olarak
geçmektedir. Hariciye Nezareti'nin bir dairesi olup, yönetimi Umur-ı Şehbenderiye
Müdürü'ne aitti. Müdür, Hariciye Encümeninin tabii üyesiydi ve gününde
Encümenin toplantılarına katılmak zorundaydı.
Müdürün asıl vazifesi, Yabancı ülkelerde bulunan Osmanlı Devleti
Şehbenderlerinin durumlarına ve işlerin genel idaresine dikkat etmek ve genel
idaresiyle ilgilenmekti. Bunun dışında şehbenderler marifetiyle görülen siyasi, ticari
ve normale ait işlerle ilgilenmekti. Gerek şehbenderliklerden, gerekse sefaretlerden
gelen evrak ve yazıları inceleyerek gereğini bildirmek, şehbenderlerin muhasebesini
kontrol etmek, şehbenderlere basılı evrak ve pul göndermek, nezaretten gönderilen
emir ve tavsiyelerin açıklaması için şehbenderlerle irtibata geçmek görevleri
274
arasındaydı.274
Bu dairenin memuriyetleriyle ile ilgili ilk bilgi 1302 (m. 1885) yılı Hariciye
275 Bu memuriyetler şunlardır:
Salnâmesinde geçmektedir.275
1- Umur-ı Şehbenderiye Müdürlüğü
2-Umur-ı Şehbenderiye Kalemi Müdürlüğü
3-Kontrol Memurluğu276
1886 yılında ise 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
Mümeyyizlik 277
1-
1-Serhalifelik
1-Serhalifelik
Def'a 8, 1305, s. 150; Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 202-205
272 Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 154-157; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 223-224;
Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 166-167; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 74-75; Devlet
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 234-237
55
Mümeyyizlik 279
2-
bulunmaktaydı:
1- Serhalifelik
1- Serhalifelik
2-Mümeyyizlik
3-Hulefalık
4-Mülazımlık281
1- Serhalifelik
3-Mümeyyizlik
1- Serhalifelik
bulunmaktaydı:
1- Serhalifelik
3-Mümeyyizlik
1-Muavinlik

284 Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 200-203; Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313 s. 202-205
56
2-Serhalifelik
6-Mukabelecilik
7- Ser Müsevvitlik
8-Evrak Müdürlüğü
9-Muavinlik
10-Mümeyyizlik
11-Ser Mukayyitlik
12-Muavinlik285
1-Muavinlik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik
6-Mukabelecilik
9- Ser Müsevvidlik
11-Muavinlik
12-Mümeyyizlik
13-Ser Mukayyitlik
14- Şehbenderhaneleri Birinci Müfettişliği
15- Şehbenderhaneleri İkinci Müfettişliği
16- Şehbenderhaneleri Üçüncü Müfettişliği286
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik

57
6-Mukabelecilik
9-Mümeyyizlik
10-Mukabelecilik
11-Ser Müsevvidlik
12-Ser Mübeyyizlik
14-Muavinlik
15-Mümeyyizlik
16-Ser Mukayyitlik
19- Şehbenderhaneleri Üçüncü Müfettişliği287
1903 yılında (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre) 1885'ten farklı olarak
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik
8-Mümeyyizlik
9-Mukabelecilik
10-Ser Müsevvidlik
11-Ser Mübeyyizlik
13-Muavinlik
14-Mümeyyizlik
58
15- Ser Mukayyitlik
18- Şehbenderhaneleri Üçüncü Müfettişliği
19- Kontrolör Muavinliği288
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik
8-Mümeyyizlik
9-Mukabelecilik
10-Ser Müsevvidlik
11-Ser Mübeyyizlik
13-Muavinlik
14-Mümeyyizlik
15-Ser Mukayyitlik
19-Kontrolör Muavinliği
OQQ
20- Şehbenderhaneleri Müfettiş Muavinliği289
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik
288 Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 74-75; Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 170-173
59
8- Mümeyyizlik
9- Mukabelecilik
10- Ser Müsevvidlik
13-Muavinlik
19- Kontrolör Muavinliği
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3- Serhalifelik
8- Mümeyyizlik
9- Mukabelecilik
13-Muavinlik
14-Mümeyyiz-i Evvelik
60
291
1907, 1908 ve 1909 yılında 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik
8- Mümeyyizlik
9- Mukabelecilik
13-Muavinlik
14-Mümeyyiz-i Evvelik
292
1-Birinci Kalem Mümeyyizi
2- İkinci Kalem Mümeyyizi293

Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 234-237
61
3.1.13-Hukuk Müşavirliği: Bu dairenin adı bazı salnâmelerde Bab-ı Âli
İstişare Odası294, bazılarında İstişare Odası295, bazılarında Hukuk Müşavirliği
Dairesi296, bazılarında İstişare Dairesi297, bazılarında Bab-ı Âli Hukuk Müşavirliği298,
bazılarında Hukuk Müşaviriyeti299 ve bazılarında ise Hukuk Müşavirliği300 olarak
geçmektedir. Hariciye Nezareti'nin bir dairesidir. Genel idaresi Hariciye Nezaretine
aitti. Bu dairenin görevi, Osmanlı Hükumeti ile yabancı devletler arasında meydana
gelen hukuki meseleleri incelemek, devletler hukuku kaideleri ile Osmanlı hukukunu
kıyas ederek görüş bildirmekti. Saltanat-ı Seniyye vatandaşları ile yabancı
vatandaşlar arasında meydana gelen sözleşme kanunlarını ve var olan
nizamnâmelerle ilgili olan hususların görüşüp yorumlamak ve hakkında fikir
bildirmekti.301
Bu daire ile ilgili memuriyetler ilk olarak 1301 yılı Devlet Salnâmesinde
geçmektedir. Bu memuriyetler şunlardır:
1- Müşavir-i Evvellik
2- Müşavir-i Sanilik
3- Müdürlük
4- Muavinlik
5- Mümeyyizlik.302
Hukuk Müşaviri Muavinliği (İki
1- * tane muavin var)303
303

1-
Hukuk Müşavirliği304
294 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 153-154; Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 236; Devlet
Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 159; Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 150
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 240-245
62
1-Hukuk Müşavirliği
2-Serhalifelik
3-Müşavir Muavinliği305
2-Hukuk Müşavir Muavinliği
3- İstişare Odası Serhalifeliği
4-Müsteşar Muavinliği306
2- İstişare Odası Serhalifeliği307
1-Hukuk Müşavirliği (İki tane mevcut.)
2-Serhalifelik
3- Hulefalık
4-Mülazımlık308
1890, 1892, 1894, 1895, 1896, 1898 yılında 1884'ten farklı olarak şu
2-Serhalifelik309
1-Babı Ali Hukuk Müşavirliği (Üç tane mevcut.)
2-Serhalifelik

63
1902, 1903, 1904, 1905 (Devlet Salnâmelerine göre) ve 1903 yıllarında
(Hariciye Salnâmesine göre) ise 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Bab-ı Ali Hukuk Müşavirliği
2-Serhalifelik
7-Muavinlik310
311
1906, 1907, 1908, 1909 yılında 1884'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Serhalifelik
3- İstişare Odası Muavinliği
5-Muavinlik312
1910 yılında ise şu memuriyetler bulunmaktaydı:
Hukuk
1- Müşavirliği313
3.1.14-Matbuat-ı Hariciye Müdüriyeti: Bu dairenin adı bazı salnâmelerde

Matbuat-ı Hariciye Kalemi314, bazılarında Matbuat-ı Ecnebiye Müdüriyeti Dairesi315,
bazılarında Matbuat-ı Hariciye Müdürlüğü316, bazılarında Matbuat-ı Ecnebiye317,

311 Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 172-174; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320 s. 78-79; Devlet
Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 208-211
Def'a 8, 1305 s. 151; Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 190-191; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322,
s. 204-205; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 220-221
317 Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 224; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 75; Devlet
64
bazılarında Matbuat-ı Ecnebiye Müdüriyeti318, ve bazılarında ise Matbuat Şubesi319
olarak geçmektedir. Hariciye Nezaretine bağlıydı. Genel idaresi Matbuat-ı Ecnebiye
Müdürüne aitti. Esas vazifesi Avrupa basınında Osmanlı Devleti aleyhine çıkan
makalelere cevap vermek ve Osmanlı Devleti'nde olup bitenlerden yabancı milletleri
haberdar etmekti.320
Bu dairenin memuriyetleriyle ilgili bilgi ilk olarak 1885 yılı Hariciye
SalNâmesinde geçmektedir. Bu memuriyetler şunlardır:
1-Matbuat-ı Hariciye Müdürlüğü
2-Matbuat-ı Hariciye Müdür Muavinliği
3-Fransızca ve İngilizce Katipliği321
İngilizce
1- ve Fransızca Muavinliği322
1887, 1888,1889 ve 1890 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
Serhalifelik 323
1-
1-Serhalifelik
2-Hulefalık
3-Mülazımlık324
1-Serhalifelik
2-Mümeyyizlik325
1-Serhalifelik
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 236-237
319 Devlet Salnâmesi, Def'a 24, 1327; s. 169
320 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 240; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 248
323 Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 160, Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 151, Devlet
Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 162-163, Devlet Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 172-173
324 Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306 , s. 266
65
bulunmaktaydı:
1-Müdürlük (Mütercimi Saniyeyi Hazreti Şehriyar)
2-Muavin-i Evvellik (Şurayı Devlet Azasından)
3- Serhalifelik
'1'77
7- Sansür Memurluğu327
2-Muavin-i Evvel (Şurayı Devlet Azasından)
3- Serhalifelik
7- Sansür Memurluğu
8- Mümeyyizlik
9- Evrak Müdürlüğü328
3- Serhalifelik
6- Mümeyyizlik
7- Sansür Memurluğu329
bulunmaktaydı:
66
Muavin-i
2- Evvellik (Şurayı Devlet Azasından)
4-Serhalifelik
7- Mümeyyizlik
8-Sansür Memurluğu
10-Muavinlik330
1905, 1906, 1907 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Müdürlük (Mabeyni Hümayun Cenabı Mülukane Mütercimlerinden)
4-Serhalifelik
7- Mümeyyizlik
8-Sansür Memurluğu
10-Muavinlik331
bulunmaktaydı:
1-Müdürlük (Mabeyni Hümayun Cenabı Mülukane Mütercimi Sanilerinden)
2-Muavin-i Evvellik (Şurayı Devlet Maliye Dairesi Azasından)
3-Serhalifelik
6- Mümeyyizlik
7- Sansür Memurluğu
9-Muavinlik332
Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 244-245
67
1-Mümeyyizlik333
3.1.15-Hariciye Sicill-i Ahval Müdüriyeti: Bu dairenin adı bazı

salnâmelerde Hariciye Sicilli Ahval Kalemi334, Sicilli Ahval Müdüriyeti Dairesi335,
Sicilli Ahval Müdürlüğü336, Sicilli Ahval Müdüriyeti337, Sicilli Ahval Kalemi338
olarak geçmektedir. Bu daire Hariciye Nezaretine bağlıdır. Genel idaresi Sicilli
Ahval Müdürüne aitti. Bu dairenin Müdürü Encümen-i Hariciyenin tabii azasıydı.
Azanın toplandığı gün orada bulunmak zorundaydı. Bu dairenin asıl vazifesi,
Hariciye memurlarının düzgünce seçilip istihdamının doğru şekilde yapılması ve
yazıya geçirilmesiydi. Gerek merkezde bulunan, gerekse yabancı devletlerde görevli
bulunan hariciye personeline mensup her sınıf memurun sicillini oluşturmak, resmi
sıfatlarına dair her vakanın tamamını, herhangi bir kopukluk olmadan, doğru ve
düzenli bir şekilde kaydetmek ve onaylatmaktı. Gerektiğinde memurların hal ve
hareketleri hakkında resmi tahkikat ve inceleme yürütmekti. Bunun dışında, bir
memurun seçilmesi sırasında, o memurun tercüme-i halinin ve sicil kaydının
müdüriyete ait resmi mühür ile onaylı bir suretini nezarete sunmaktı. Ayrıca Avrupa
dışişlerinde olduğu gibi, her sene başında Hariciye Nezareti namına birer salnâme
339
düzenlemek, basmak ve yayınlamaktı.339
Bu dairenin memuriyetleri ilk olarak 1885 yılı Hariciye Salnâmesinde
geçmektedir. Bu memuriyetler şunlardır:
1-Sicill-i Ahval Müdürlüğü
2-Sicill-i Ahval Mümeyyizliği
3-Mümeyyiz Muavinliği

Def'a 8, 1305, s. 151
337 Devlet Salnâmesi, Def'a 10, 1307; s. 172-173; Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s. 198-199; Devlet
1319, s. 168-169; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s.76; Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 174
175; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 192-193; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 206-207;
Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 234-235; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 238-239;
339 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 241; Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 248-249
68
4-
Mütercimlik 340
bulunmaktaydı:
1889 (Devlet Salnâmesine göre) ve 1888 yıllarında 1885 yılından farklı
342
herhangi bir memuriyet bulunmamaktaydı:342
2-Evrak Memurluğu
3- Kayıt Memurluğu343
1-Muavinlik
1-Muavinlik
2-Evrak Memurluğu
bulunmaktaydı:
1-Muavinlik
2-Evrak Memurluğu
bulunmaktaydı:
1-Muavinlik
3- Mümeyyiz-i Sanilik'247
347

341 Devlet Salnâmesi, Def'a 6, 1303, s. 153; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 160
69
1902, 1903, 1904, 1905, 1906, 1907, 1908 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu
1- Muavinlik
348
1910 yılında 1885'te bulunan şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Müdürlük
2- Mümeyyizlik349
3.1.16-Tabiiyet Müdüriyeti Dairesi: Bu dairenin adı salnâmelerde Tabiiyet

Kalemi350, Tabiiyyet Müdüriyeti Dairesi351, Tabiiyyet Müdürlüğü352, Tabiiyyet
Müdüriyeti353, ve Tabiiyyet Kalemi Müdüriyeti354 şeklinde değişik şekillerde
geçmektedir. Genel İdaresine Tabiiyet Müdürü bakmaktaydı. Hariciye Nezaretine
bağlıydı. Asıl vazifesi İstanbul'da ve diğer memleketlerde bulunan bütün yabancı
vatandaşların ve Osmanlı Devleti vatandaşı olup da kanun dışı yabancı uyruklu
olduğunu iddia edenlerin durumlarının incelenerek vatandaşlıklarının belirlenmesi ve
aydınlatılması, yabancı devlet vatandaşı olup da Osmanlı Devleti vatandaşlığına
geçmek isteyenlerle, Osmanlı vatandaşı olup başka ülke vatandaşlığına geçmek
isteyenlerin Osmanlı Vatandaşlığı Kanunnâmesine göre işlemlerini yapmaktı.355
347 Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 160; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 225; Devlet
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 238-239
350 Devlet Salnâmesi, Def'a 4, 1298, s. 217; Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 154; Hariciye
Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 228-236; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 162-163; Devlet Salnâmesi,
Def'a 10, 1307, s. 174-175; Devlet Salnâmesi, Def'a 24, 1327, s. 170; Devlet Salnâmesi, Def'a 24,
1327, s. 170
Def'a 8, 1305, s. 151
Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 160; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 225; Devlet Salnâmesi, Def'a
16, 1319, s. 170-171
Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 76; Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 174-177
70
Bu dairenin adı ilk olarak 1881 yılı Devlet Salnâmesinde geçmektedir.356
Memuriyetler ise ilk olarak 1885 yılı Hariciye Salnmesinde geçmektedir. Bu
memuriyetler şunlardır:
1-Taabiiyyet Müdürlüğü
2-Taabiiyyet Müdür Vekilliği
3-Mümeyyizlik357
1886, 1887, 1888, 1889 ve 1890 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu
Muavinlik 358
1-
2-Hulefalık
3-Mülazımlık359
1-Muavinlik
bulunmaktaydı:
1-Muavinlik
2- Serhalifelik
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3- Serhalifelik

Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 174-175; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 161; Devlet Salnâmesi,
Def'a 8, 1305, s. 151
71
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavin-i Sanilik
3-Serhalifelik
363
1-Muavinlik
2-Serhalifelik
7-Muavinlik
8-Mümeyyizlik364
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavinlik
3-Serhalifelik
7-Mümeyyiz-i Rabilik,
9-Muavinlik
10-Mümeyyizlik365
1903 (Hariciye ve Devlet Salnâmesine göre) 1903, 1904, 1905 yıllarında
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavinlik

72
3-Serhalifelik
9-Muavinlik
10-Mümeyyizlik
1906, 1907, 1908 ve 1909 yıllarında 1885'ten farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Muavin-i Evvellik
2-Muavinlik
3-Serhalifelik
6- Evrak Müdürlüğü
7- Muavinlik
8-Mümeyyizlik
1910 yılında 1885'te de bulunan şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Müdürlük
2-Mümeyyizlik368
3.1.17-Hariciye Umuru Telgrafiye Kalemi: Bu dairenin adı bazı

salnâmelerde Hariciye Umuru Telgrafiye Kalemi369, bazı salnâmelerde Makamı
Valayı Müsteşara bağlı Umuru Telgrafiye Müdürü370, bazı salnâmelerde Umuru
366 Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 76; Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 174-177, Devlet
367 Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 222-223, Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 246-247; Devlet
73
371 , bazı salnâmelerde ise Umuru Telgrafiye Müdüriyeti372
Telgrafiye Odası371 372 olarak
geçmektedir. Bu oda ilk olarak 1885 yılı Hariciye Salnâmesinde geçmektedir. Bu
373
yılda bu dairede sadece bir serhalife vardır.373
1887 ,1888 ve 1890 yılı Devlet Salnâmelerinde şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Müdürlük
'2'74
2-Mümeyyizlik374
1889 yılı önceki yıllardan farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
Hulefalık 375
1-
1892, 1894 ve 1895 ve 1896 yılı Devlet Salnâmelerinde şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
Müdürlük 376
1-
377, Şifre
3.1.18-Şifre Müdüriyeti: Bu dairenin adı zamanla Şifre Müdüriyeti377
378, ve Şifre Kalemi379
Kalemi Müdüriyeti378 379 olarak değişmiştir.
Bu dairenin memuriyetleri ilk olarak 1898 yılı Devlet Salnâmesinde
geçmektedir. Bu alt şubeler ise şunlardır:
1-Müdürlük
2-Muavinlik
3- Mümeyyizlik380
1901 yıllarında 1898'den farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
371 Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 161, Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 151, Devlet Salnâmesi,
Def'a 10, 1307, s. 174-175
372 Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 192-193, Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s. 198-199; Devlet
Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 204-205; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 304-305; Devlet Salnâmesi,
Def'a 14, 1313, s. 208-209
377 Devlet Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 160; Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 225-226; Devlet
Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 170-171; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 76; Devlet Salnâmesi,
Def'a 17, 1320, s. 176-177; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 192-193
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 238-239
74
1902 yılından (buna 1903 yılı Hariciye Salnâmesi dahil) 1909 yılına kadar,
1-Mümeyyizl-i Evvellik
382
1910 yılı yıllarında 1885'le aynı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Müdürlük
2-Mümeyyizlik383
3.1.19-Umur-ı Ticariye Müdüriyeti: Bu dairenin adı salnâmelerde Umur-ı

Ticariye Müdüriyeti384, ve Umur-ı Ticariye Şubesi385 şeklindedir.
Dairenin memuriyetleri ilk olarak 1315 yılı Devlet Salnâmesinde
geçmektedir. Bu memuriyetleri şunlardır:
1-Müdürlük
2-Mümeyyizlik
Muavinlik 387
1-
1902 yılı Devlet Salnâmesinde ise şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Muavinlik
1903 yılı (Hariciye ve Devlet Salnâmesine göre)'ndan 1909 yılına kadar
QQQ
1-Mümeyyiz-i Evvellik389

Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 238-239
19, 1322, s. 206-207; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 222-223; Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324,
s. 246-247; Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 234-235; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 238
239
75
1910 yılında 1885'le aynı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Müdürlük
2-Mümeyyizlik389
390
3.1.20-Hademe Müdüriyeti: Bu dairenin adı 1898 yılından 1909 yılına kadar

bütün salnâmelerde, bu şekilde geçmektedir. Memuriyet olarak da sadece Müdürlük
391
bulunmaktadır.391
3.1.21-Umur-ı Siyasiye Müdüriyet-i Umumisi ve Şubesi: Bu daire 1910

yılında hariciyede yapılan yeni düzenleme ile ortaya çıkmış bir dairedir. Daha
öncesinde böyle bir daire bulunmamaktadır. Dairede bir Genel Müdür, Müdür,
Birinci Kalem Mümeyyizi, İkinci Kalem Mümeyyizi, Sefaret-i Ecnebiye Kalemi
392
Mümeyyizi, Devair ve Vilayat Kalemi Mümeyyizi bulunmaktadır.392
3.1.22-Evrak-ı Umumiyye Müdüriyeti: Bu daire 1910 yılında hariciyede

yapılan yeni düzenleme ile ortaya çıkmış olup Müdür, Umuru Siyasiye Şubesi
Mümeyyizi, Umur-ı Şehbenderiye,Ticariye
Hukuk-ı Muhtalita
ve Şubesi
393 bulunmaktadır.
Mümeyyizi, Tabiiyyet ve Muhasebe Şubesi Mümeyyizi393
76
3.2-Hariciye Nezareti Yurt Dışı Teşkilatı
Sivil bürokrasinin gelişmesi, içişlerine yabancı devletlerin karışması, yurt

dışında meydana gelen olayların Osmanlı Devletini sıkıntıya sokması ve yabancı
devletlerle olan ilişkilerin gelişmesiyle eş zamanlı olarak meydana gelmiştir.
Özellikle dış hadiselerin baskısı sonucu bu alanla ilgili yeni kurumların kurulması
gerekliliği kendisini iyice hissettirmiştir. Osmanlı Devletinin dış ilişkilerinin
düzenleyen ve ilgilenen reisülküttap, aynı zamanda merkezdeki divanda da hem
dahili hem de harici işlere bakan merkez kalemlerinin reisiydi. Oysa dış olayların ve
savaşların hız kazanması, yabancı dil bilen ve diplomasi kurallarına hakim olan
memurlardan müteşekkil bağımsız kurumların gerekliliğini zorunlu kılıyordu.394
Bütün bu gelişmelere ve Viyana Bozgununa rağmen 1793 tarihine kadar
Osmanlı Devleti yurt dışında temsilcilik açma ihtiyacını hissetmemiştir. Osmanlı
İmparatorluğu, yukarıdaki nedenlerden dolayı, diplomatik akışı sağlamak amacıyla
ancak 1793 tarihinden itibaren yurt dışında daimi temsilcilikler açmaya karar
vermiştir. Bu şekilde tek taraflı olan diplomatik akış çift yönlü hale getirilmeye
çalışılmış ve olumsuz gidişatın önü alınmaya çalışılmıştır. İlk elçiliklerin açılması
Damat İbrahim Paşa zamanında meydana gelmiştir. Damat İbrahim Paşa Yirmisekiz
Mehmet Çelebiyi batıyı tanıması için Paris'e göndermiştir. Lale devrinde geçici
olarak açılan temsilcilikler ise III. Selim zamanında kalıcı hale getirilmiştir. Osmanlı
Devleti, yurt dışında iki türlü temsilcili açmıştır; biri yabancı ülkelerin
başkenetlerinde bulunan Sefirlik, diğeri ise yabancı ülkenin farklı şehirlerinde
bulunan Şehbenderlikler. 395
395 Barış Arslan, H. 1265 (M. 1849) Yılı Devlet Salnâmesine göre Osmanlı İdari Yapısı, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007, s. 103-104
77
3.2.1-
Osmanlı Devleti Sefaretleri ve Memuriyetleri
Bunlardan ilki Sefirliklerdir. Sefirlik, Sefaret Makamı demektir. Sefaret

Makamının bulunduğu binalara Sefarethane; burada görev yapan Elçilerin
gönderildikleri ülkeler ve görüştükleri devlet adamları, yaptıkları işler hakkında
hazırladıkları raporlara ise Sefaretnâme denmekteydi. Ayrıca bulundukları
memleketin her türlü idari ve sosyal hayatı, kültürü, sanayii, askeri ve medeni
seviyesi hakkında hazırladıkları eserlere de bu isim verilmekteydi.396 Osmanlı
Sefaretlerinin bulundukları başkentler ise şunlardır:
3.2.1.1-Berlin Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Berlin Sefaretinde şu memuriyetler

bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2-Müsteşarlık
3- Sekatiplik397
1870 yılında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
İkinci
1- Serkatiplik398
bulunmaktaydı:
1-Baş Serkatiplik
2- İkinci Serkatiplik399
bulunmaktaydı:
1- Sefiri Kebirlik
2-Baş Serkatiplik
396 www.kubbealtilugati.comsonuclar.aspx?km=sefaret&mi=0 (15.05.2016)

78
3- İkinci Serkatiplik
4-Ateşe-i Nevallik400
bulunmaktaydı:
1-Büyük Elçilik
3-Diğer İkinci Sekatiplik
4-Fahri Ateşelik
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Baş Serkatiplik
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik403
1888, 1890, 1892, 1894, 1896 ve 1889 ( Devlet ve Hariciye Nezareti
Salnâmelerine göre) yıllarında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4-Üçüncü Katiplik404
1895 ve1898 yıllarında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu

404 Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 289; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 743-744; Hariciye
1313, s. 946-947
79
1-
Sefir-i Kebirlik
1-Baş Katiplik
İkinci
3- Katiplik405
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- Diğer Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5- Ateşei Militerlik
6- İmamlık406
1902 yıllarında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- Diğer Baş Katiplik
1903 yılında (Hariciye Salnâmesine göre) Berlin Sefaretinde 1858 yılından
farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4-Üçüncü Katiplik
5-Birinci Ateşe-i Militerlik (Fahri Yaveran-ı Hazreti Şehri Yariden)
6- Ateşe-i Militerlik
7-Sefaret-i Seniyye İmamlığı408
1903, 1904, 1905, 1906 yıllarında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı
1-Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
80
4-
Üçüncü Katiplik409
1907 ve 1908 yıllarında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1- Sefir-i Kebirlik (Yaveranı Hazreti Şehri Yardan)
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4- Üçüncü Katiplik410
1909 ve 1910 yıllarında Berlin Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1- Sefir-i Kebirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4- Üçüncü Katiplik
5- Evrak Memurluğu
6- Ateşe-i Militerlik411
3.2.1.2-Paris Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Paris Sefaretinde 1858

yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Büyük Elçilik
2- Müsteşarlık
3- Baş Serkatiplik
5- Katiplik
6- Maiyyet Katipliği
7- Tercümanlık
8- Mesalih Vekilliği412
1870 yılında Paris Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Üçüncü Serkatiplik
411 Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 1008-1009; Devlet Salnâmesi, Def'a 24, 1327, s. 174
81
2-Ateşe-i Militerlik
3-Baş Konsolosluk
4-Ateşelik
5-Kançlaryalık413
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Ateşelik
4-Kançlaryalık
5-Birinci Katiplik
6- Erkan-ı Harplik
7- Baş Şehbenderlik414
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Başkatiplik
3- İkinci Katiplik
4-Ateşe-i Militerlik415
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
bulunmaktaydı:
1-Diğer İkinci Serkatiplik
2-Fahri Ateşelik

82
1886 yılı yılında Paris Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-
Sefir-i Kebirlik
2-
Ateşe-i Militerlik418
1887, 1888, 1890, 1892, 1894, 1895, 1896, 1898 ve 1889 (Hariciye ve
Devlet Salnâmelerine göre) yıllarında Paris Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Başkatiplik
3- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5-Diğer İkinci Katiplik
7- Fahri Ateşelik
8-Fahri Katiplik
İmamlık 420
9-
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik (Bern ve Bürüksel Sefiri)
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik

83
7-Fahri Katiplik
8- Ateşelik
9-Fahri Ateşelik421
1903 yılında (Hariciye Salnâmesine göre) Paris Sefaretinde 1858 yılından
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
6-Fahri Katiplik
7- Sefareti Seniyye İmamlığı422
1903 yılında (Devlet Salnâmesine göre) Paris Sefaretinde 1858 yılından farklı
1-
Sefir-i Kebirlik (Bern ve Bürüksel Sefiri)
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6-Fahri Katiplik423
bulunmaktaydı:
2-Baş Katiplik
3- İkinci Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6-Fahri Katiplik
7- Ateşelik424
1905, 1906, 1907 ve 1908 yıllarında Paris Sefaretinde 1858 yılından farklı
1-
Sefir-i Kebirlik (Bern ve Bürüksel Sefiri)

84
2- Baş Katiplik
4- İkinci Birinci Katiplik
5- İkinci Katiplik
7- Fahri Katiplik
8- Ateşelik425
bulunmaktaydı:
Sefir-i
1- Kebirlik (Bern ve Bürüksel Sefiri)
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
6- Katiplik
7- Fahri Katiplik
8- Ateşelik426
1910 yılında Paris Sefaretiynde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik (Bern ve Bürüksel Sefiri)
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5- Evrak Memurluğu
6- İmamlık
3.2.1.3-Petersburg Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Petersburg Sefaretinde

1- Orta Elçilik
2- Baş Serkatiplik
85
4-Tercümanlık
5- Yaverlik428
1870 yılında Petersburg Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-Maslahatgüzarlık429
1-Sefir-i Kebirlik
3-Ateşelik430
1-Sefir-i Kebirlik
2-Ateşe-i Militerlik 431
1-Sefir-i Kebirlik
2-Birinci Serkatiplik
1-Büyük Elçilik
6- Ateşe-i Nevallik433
Sefir-i
1- Kebirlik

86
2- Müsteşarlık
3- Serkatiplik
1887, 1888, 1890, 1892, 1894, 1895, 1896 ve 1889 (Hariciye ve Devlet
Salnâmelerine göre) yıllarında Petersburg Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
1901 ve 1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yıllarında Petersburg Sefaretinde
1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik (Yaveri Ekrem, Hazreti Şehriyar)
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- Şehbenderlik
5- İkinci Katiplik
7- Ateşe-i Militer Muavinliği
8- İmamlık437
1902, 1903 (Devlet Salnâmesine göre), 1904, 1905 ve 1909 yıllarında
Petersburg Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:

87
1- Sefir-i Kebirlik (Yaveri Ekrem Hazreti Şehriyar)
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik ve Şehbenderlik
1906, 1907 ve 1908 yıllarında Petersburg Sefaretinde 1858 yılından farklı
1- Sefir-i Kebirlik (Yaveri Ekrem Hazreti Şehriyar)
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- Şehbenderlik
5- İkinci Birinci Katiplik439
1- Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6- Evrak Memurluğu
7- İmamlık
3.2.1.4-
Napoli, Floransa ve daha sonra Roma Sefaret-i Seniyyesi: 1858
yılında Napoli Sefaretinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-
Maslahatgüzarlık 441
1870 yılında Floransa Sefaretinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Orta Elçilik
2- Baş Serkatiplik
Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 1012-1013
88
3-
Ateşelik 442
1873 yılında Floransa Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Orta Elçilik
2- Baş Serkatiplik
1881 yılında Roma Sefaretinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik
2-
Birinci Serkatiplik
4- Sefaret Katipliği444
1884 yılında Roma Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Sefiri Kebirlik
2-
Ateşe-i Nevallik445
bulunmaktaydı:
1- Büyük Elçilik
2- Diğer İkinci Serkatiplik
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik447
1887, 1888, 1890, 1894,1895,1896, 1898 ve 1889 (Hariciye Salnâmesine
göre) yıllarında Roma Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik

89
5-
Üçüncü Katiplik448
1889 (Devlet Salnâmesine göre), 1892, 1902 yıllarında Roma Sefaretinde
1- Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6- Diğer Üçüncü Katiplik
9- İmamlık450
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Roma Sefaretinde 1881 yılından
1- Sefiri Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5- İkinci İkinci Katiplik
7- Ateşe-i Militerlik (Yaveranı Hazreti Şehriyardan)
9- Ateşe-i Militer Muavini Saniliği
10-Sefaret-i Seniyye İmamlığı451
90
1903 (Devlet Salnâmesine göre), 1904, 1905, 1906 yıllarında Roma
Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5- İkinci ikinci Katiplik
452
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6- Fahri Ateşelik453
1908 ve 1909 yıllarında Roma Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik

452 Devlet Salnâmesi, Def'a 17, 1320, s. 804-805, Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 860-861,
91
6-
Üçüncü Katiplik
6-Evrak Memurluğu
7- İmamlık
3.2.1.5-Londra Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Londra Sefaretinde şu

1-Müsteşarlık
2-Baş Serkatiplik456
1870 yılında Londra Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
(Belçika (Brüksel) ve Flemenk (Amsterdam) ile aynı kişiler )
1-Sefir-i Kebirlik
3- Üçüncü Serkatiplik457
bulunmaktaydı:
1-Büyük Elçilik
4-Üçüncü Serkatiplik
5-Baş Konsolosluk458
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:

92
1-
Sefir-i Kebirlik
İkinci
2- Serkatiplik460
bulunmaktaydı:
1-Büyük Elçilik
4-Ateşelik
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2- İkinci serkatiplik
1887, 1888, 1894, 1896 ve 1889 (Devlet ve Hariciye Nezareti Salnâmelerine
göre) yıllarında Roma Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
Üçüncü
5- Katiplik463
1889, 1890, 1892, 1898 yıllarında Londra Sefaretinde 1858 yılından farklı
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
bulunmaktaydı:

Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 272, Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311, s. 890-891; Devlet Salnâmesi,
Def'a 14, 1313, s. 948-949
Salnâmesi, Def'a 11, 1309, s. 854-855; Devlet Salnâmesi, İstanbul: abhâne-i Âmire, 1315, s. 688-689
93
Sefir-i
1- Kebirlik
3- Müsteşar Muavinliği
4- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
7- Kançlarya Katipliği465
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6- İmamlık466
1902 ve 1903 (Devlet Salnâmesine göre) yıllarında Londra Sefaretinde 1858
Sefir-i
1- Kebirlik
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Londra Sefaretinde 1858 yılından
1- Sefir-i Kebirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5- Ateşe-i Nevallik
6- Sefaret-i Seniyye İmamlığı468
bulunmaktaydı:

94
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5-Ateşelik469
1905 ve 1906 yıllarında Londra Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5-Ateşelik470
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6-Ateşelik471
1908 ve 1909 yıllarında Londra Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6-Ateşelik
7-Fahri Ateşelik472
bulunmaktaydı:

470 Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 884-885, Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 958-959
95
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5- Evrak Memurluğu
6- İmamlık
3.2.1.6-Viyana Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Viyana Sefaretinde şu

1- Büyük Elçilik
2- Sefaret Katipliği
3- Baş Tercümanlık
4- Konsolosluk474
1870 yılında Viyana Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Baş Serkatiplik
4- Baş Şehbenderlik
5- Şehbenderlik475
bulunmaktaydı:
1- Baş Serkatiplik
5- Şehbenderlik
bulunmaktaydı:

96
1- Baş Serkatiplik
3- Baş Konsolosluk476
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Baş Serkatiplik
bulunmaktaydı:
1- Müsteşarlık
4- Ateşelik
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
1887, 1888, 1889 (Devlet ve Hariciye Nezareti Salnâmelerine göre), 1890,
1892, 1894, 1895, 1896, 1903 yıllarında Viyana Sefaretinde 1858 yılından farklı
1-
Sefir-i Kebirlik

97
2-Müsteşarlık
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
7- İmamlık
8-Tabiplik
Ticaret
9- Ateşeliği482
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4-Sefaret-i Seniyye Baş Şehbenderliği
5- İkinci Baş Katiplik483
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Viyana Sefaretinde 1858 yılından
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
7- İmamlık
8-Tabiplik
98
Ticaret
9- Ateşeliği484
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
6-Fahri Katiplik
7- Sefaret-i Seniyye Ticaret Ateşeliği485
485
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
6-Fahri Katiplik486
1906, 1907 ve 1908 yıllarında Viyana Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak
1-Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6-Fahri Katiplik487
bulunmaktaydı:
1-Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık

99
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5- Fahri Katiplik488
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
6- Evrak Memurluğu
7- İmamlık
3.2.1.7-Tahran Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Tahran Sefaretinde şu

1- Maslahatgüzarlık
1870 yılında Tahran Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak herhengi bir
memuriyet bulunmamaktaydı:
1-
Maslahatgüzarlık 491
1- Orta Elçilik
2- Baş Serkatiplik
3- Sefirlik
4-
Ateşelik 492

100
1-Orta Elçilik
2-Birinci Serkatiplik493
1- Sefir-i Kebirlik
2-Baş Serkatiplik
1-Büyük Elçilik
4-Tercümanlık495
1- Sefirlik
2-Baş Serkatiplik
4-Kançlaryalık496
1887, 1888, ve 1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yıllarında Tahran
Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmamaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
1889, 1890,1892, 1894, 1895 yıllarında Tahran Sefaretinde 1858 yılından
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık

Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 271; Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 948-949
101
3-Baş Katiplik
1898 yılında Tahran Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
7-Fars Katipliği499
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
7-Fars Katipliği
8- Ateşe-i Militerlik 500
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5- Sefaret-i Seniyye
Kançlaryalığı
7-Fars Katipliği501
Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 908-909
102
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Tahran Sefaretinde 1858 yılından
1-
Sefir-i Kebirlik
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik ve Sefareti Seniyye Baş Şehbenderliği
4- İkinci Katiplik
6- Sefareti Seniyye Menşiliği
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
7- Sefaret-i Seniyye Münşiliği503
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1-
Sefir-i Kebirlik
2-
Müsteşarlık

103
3-Baş Katiplik
4- Sefaret-i Seniyye Baş Şehbenderliği
5- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katipli
1907, 1908 ve 1909 yıllarında Tahran Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
5- İkinci Katiplik
507
6- Sefareti Seniyye Münşiliği507
bulunmaktaydı:
1- Sefir-i Kebirlik
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci Katipli

104
3.2.1.8-Atina Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Atina Sefaretinde şu
1-Orta Elçilik
2-Müsteşarlık
3-Ser Katiplik
4-Maiyyet Katipliği509
1870 yılında Atina Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Orta Elçilik
2-Bririnci Serkatiplik
4-Baş Şehbenderlik510
bulunmaktaydı:
1-Maslahatgüzarlık
2-Baş Konsolosluk511
bulunmaktaydı:
1-Maslahatgüzarlık
bulunmaktaydı:
1-Sefirlik
4- Ateişe-i Nevallik513
bulunmaktaydı:

105
1-
Fevkalade Murassah Orta Elçilik
2-Baş Serkatiplik
4- Birinci Tercümanlık
5- İkinci Tercümanlık
6-Tercüman Muavinliği514
bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik
Birinci
2- Serkatiplik
İkinci
3- Serkatiplik515
1887, 1888 yıllarında Atina Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-Orta Elçilik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1889 (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre), 1890, 1892, 1894, 1895, ve
1901 yıllarında Atina Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1896 ve 1898 yıllarında Atina Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- ikinci Katiplik

106
5- Katiplik
6- Kançlaryalık518
bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5- İkinci Üçüncü Katiplik519
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Atina Sefaretinde 1858 yılından
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5- İkinci Üçüncü Katiplik
6- Kançlaryalık
7- Ateşe Militerliği520
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Atina Sefaretinde 1858 yılından
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5- İkinci Üçüncü katiplik
1904, 1905, 1906 yıllarında Atina Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- ikinci Katiplik
107
5- Kançlaryalık 522
1907, 1908 yıllarında Atina Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
5-Ateşelik523
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- ikinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
3.2.1.9-Brüksel ve Bern Sefareti Seniyyesi: 1858 yıllarında Brüksel ve

Bern Sefaretinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2- Ser Katiplik526
1870 yılında Brüksel ve Bern Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 962-963
108
(Londra ve Flemenk(Amsterdam) ile aynı kişiler)
1- Sefir-i Kebiri
2- Baş Serkatiplik
Sefirlik 528
1-
1- Sefirlik
1884 ve 1886 yıllarında Brüksel ve Bern Sefaretinde 1858 yılından farklı
1- Sefirlik
1887, 1888 ve 1885 yıllarında Brüksel ve Bern Sefaretinde 1858 yılından
1-
Sefaret Katipliği531
1889 (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre), 1890, 1892, 1894, 1895 ve
1896 yıllarında Brüksel ve Bern Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu
1- Sefirlik
2- Baş Katiplik532
1- Sefirlik

531 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 250; Devlet Salnâmesi, Def'a 7, 1304, s. 379; Devlet
Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 950-951,
109
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4- Fahri İkinci Katiplik533
1- Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4- Diğer İkinci Katiplik
1902 yılında Bern Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Bürüksel Sefiri)
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- Cenevre Baş Şehbenderliği535
1902 yılında Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Bern Sefiri),
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci katiplik536
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Bern Sefaretinde 1858 yılından
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik537
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Brüksel Sefaretinde 1858 yılından
1-
Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Bern Sefiri),

110
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci katiplik
5- Diğer İkinci Katiplik
538
6- Sefaret-i Seniyye Kançlaryalığı 538
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Bern Sefaretinde 1858 yılından farklı
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik539
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Brüksel Sefaretinde 1858 yılından

1- Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Bern Sefiri),
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci katiplik
5- Sefareti Seniyye Kançlaryalığı540
bulunmaktaydı:
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
1904 yılında Brüksel Sefaretinde 1858 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik(Paris Sefiri Kebiri ve Bern Sefiri),
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci katiplik

111
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Bern Sefiri)
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
543
bulunmaktaydı:
1-Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Brüksel Sefiri),
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci katiplik
bulunmaktaydı:
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik
4- İkinci katiplik
bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik (Paris Sefiri Kebiri ve Brüksel Sefiri),

112
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
547
4-Sefaret-i Seniyye Kançılarlığı547
bulunmaktaydı:
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci katiplik
bulunmaktaydı:
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
2-Müsteşarlık
3- Baş Katiplik
4- İkinci katiplik
bulunmaktaydı:
2- Müsteşarlık
3- Baş Katiplik

113
bulunmaktaydı:
2- Baş Katiplik
3- İkinci katiplik
552
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci katiplik553
3.2.1.10-Bükreş Sefaret-i Seniyyesi: 1884, 1886 yıllarında yılında Bükreş

Sefaretinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-Sefirlik
2-
Birinci Serkatiplik
İkinci
3- Serkatiplik554
1885 yılında Bükreş Sefaretinde 1884 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Orta Elçilik555
1887, 1888 yıllarında Bükreş Sefaretinde 1884 yılından farklı olarak şu
1-Orta Elçilik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1889 (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre)1890 yıllarında Bükreş
1-Baş Katiplik

114
2- İkinci Katiplik
1892, 1895 ve 1896 yıllarında Bükreş Sefaretinde 1884 yılından farklı olarak
1-Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik560
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Bükreş Sefaretinde 1884 yılından
1-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4- Birinci Ateşe-i Militerlik
Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 832-833
Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 950-951
115
İkinci
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Bükreş Sefaretinde 1884 yılından
1- Baş Katiplik
1904, 1905, 1907, 1908 ve 1909 yıllarında Bükreş Sefaretinde 1884 yılından
1- Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
3.2.1.11-Belgrat Sefaret-i Seniyyesi: 1881 yılında Belgrat Sefaretinde şu

1- Sefirlik
2- Sefaret Serkatipliği
1884 ve 1886 yıllarında Belgrat Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu

Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 1026-1027
116
1-
Birinci Serkatiplik569
1885 yılında Belgrat Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2-Birinci Serkatiplik570
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2- Baş Katiplik
1888, 1889 (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre) yıllarında Belgrat
1-Orta Elçilik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1890, 1892, 1894, 1895, 1896 yıllarında Belgrat Sefaretinde 1881 yılından
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
4- Şehbenderlik574
572 Devlet Salnâmesi, Def'a 8, 1305, s. 290; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 738-739; Hariciye
Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 950-951
117
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
4- Şehbenderlik
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
3- İkinci İkinci Katiplik576
1903(Hariciye Salnâmesine göre) yılında Belgrat Sefaretinde 1881 yılından
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
4- Sefaret-i Seniyye Şehbenderliği
1903 (Devlet Salnâmesine göre), 1904 ve 1905 yıllarında Belgrat Sefaretinde
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
578
4- Sefaret-i Seniyye Şehbenderliği578
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
575 Hariciye Salnâmesi, Def'a 3, 1318, s. 233,234

Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 894-895
118
579
4-Sefaret-i Seniyye Şehbenderliği579
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
4-Belgrat Şehbenderliği580
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
3-Fahri Müsteşarlık
4- İkinci İkinci Katiplik
5-Belgrat Şehbenderliği
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2-Fahri Müsteşarlı
4-Belgrat Şehbenderliği
6-Katiplik582
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
4-Evrak Memurluğu

119
3.2.1.12-Çetine Sefaret-i Seniyyesi: 1881 ve 1884 yıllarında Çetine
1-
Sefirlik
Birinci
2- Serkatiplik584
1885 yılında Çetine Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
3- Türkçe Katipliği585
bulunmaktaydı:
1-
Ateşe-i Militerlik586
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2- Baş Katiplik
4-Türkçe Katipliği587
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2- Baş Katiplik588
1889 (Devlet Salnâmesine göre), ve 1890 yıllarında Çetine Sefaretinde 1881
1-
Sefirlik
2-
Baş Katiplik589
1889, 1901, 1903 (Hariciye Salnâmesine göre), 1892, 1894, 1895, 1896,
1898, 1902, 1903 ve 1904 yıllarında Çetine Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak
1-
Sefirlik
120
2-
İkinci Katiplik590
1905, 1906, 1907, 1908, 1909 yıllarında Çetine Sefaretinde 1881 yılından
Baş
1- Katiplik591
bulunmaktaydı:
1-Baş Katiplik
2- İkinci Katiplik
3- Evrak Memurluğu592
592
3.2.1.13-Lahey ve Stokolm Sefaret-i Seniyyesi: 1858 yılında Lahey

1-Orta Elçilik
2-Ser Katiplik593
1881 yılında Stockholm Sefaretinde şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik
2-
Sefaret Serkatipliği594
1884 yılında Lahey ve Stockholm Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu
1-
1-Orta Elçilik
2- Sefaret Katiliği596
Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 1032-1033; Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 1028-1029;
121
1-
1-Orta Elçilik
2-Katiplik598
1-
Orta Elçilik599
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Lahey ve Stockholm Sefaretinde
1-Orta Elçilik600
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Lahey ve Stockholm Sefaretinde
1- Katiplik601
1890 ve 1892 yıllarında Lahey ve Stockholm Sefaretinde şu memuriyet
bulunmaktaydı:
1-Sefirlik602
1894 ve 1895 yıllarında Lahey ve Stockholm Sefaretinde 1881 yılından farklı
1-Baş Katiplik
1-İkinci Katiplik604
1- Sefirlik (Yaveranı Hazreti Şehriyardan)

122
2- Baş Katiplik
1901 yılında Lahey Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1- Baş Katiplik
1902, 1903 (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre), 1904, 1905, 1906 ve
1907 yıllarında Lahey ve Stockholm Sefaretinde 1881 yılından farklı olarak şu
1- Sefirlik (Yaveranı Hazreti Şehriyariden)
2-Baş Katiplik
1908 ve 1909 yıllarında Lahey ve Stockholm Sefaretinde 1881 yılından farklı
1- Sefirlik (Yaveranı Hazreti Şehriyariden)
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
Laheyle ilgili şu sefaretlerin adı geçmektedir:
1-Baş Katiplik608
1-Baş Katiplik
Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 85; Hariciye Salnâmesi, Def'a 4, 1320, s. 87; Devlet Salnâmesi,
18, 1321, s. 870-871; Devlet Salnâmesi, Def'a 18, 1321, s. 876-877; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322,
s. 890-891; Devlet Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 896-897; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 964
965; Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 970-971; Devlet Salnâmesi, Def'a 21, 1324, s. 1028-1029;
608 Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 1024-1025, Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 1030-1031,
123
3.2.1.14-Madrid Sefareti Seniyyesi: 1870 yılında Madrid Sefaretinde şu
1- Büyük Elçilik
2- Baş Serkatiplik
3- İkinci serkatiplik
4- Üçüncü Serkatiplik
6- Baş Konsolosluk
7-Ateşelik
1884 yılında Madrid Sefaretinde 1870 yılından farklı olarak şu memuriyetler
bulunmaktaydı:
1-
Sefirlik 611
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2-Müsteşarlık
3- Sefaret Tercümanlığı612
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2-Müsteşarlık
bulunmaktaydı:
1-Orta Elçilik
2-Müsteşarlık
bulunmaktaydı:

124
1-Orta Elçilik
2-Birinci Katiplik615
1889 (Hariciye ve Devlet Salnâmelerine göre) ve 1890 yıllarında Madrid
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik616
1892, 1894, 1895, 1896 ve 1898 yıllarında Madrid Sefaretinde 1870 yılından
1-
Sefirlik
2- Baş Katiplik
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- Baş Katip Muavinliği
4- İkinci Katiplik
5-Türkçe Birinci Katipliği
bulunmaktaydı:
1-Sefirlik
2- Baş Katiplik
4- Türkçe Birinci Katipliği
5- İkinci Katiplik
6-Sefaret-i Seniyye Maiyyet Memurluğu619
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Madrid Sefaretinde 1870 yılından

Salnâmesi, Def'a 10, 1307, s. 832-833
Salnâmesi, Def'a 15, 1315, s. 698-699;
125
1-Sefirlik
2-Baş Katiplik
4-Baş Katip Muavinliği
5-Sefaret-i Seniyye Maiyetine Memur
6-Birinci Ateşe-i Militerlik
7- İkinci Ateşe-i Militerlik620
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Madrid Sefaretinde 1870 yılından
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
3-Baş Katip Muavinliği621
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3-Baş Katip Muavinliği
4- İkinci Katiplik
bulunmaktaydı:
1-Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1906, 1907, 1908 ve 1909 yıllarında Madrid Sefaretinde 1870 yılından farklı
1- Sefirlik (Yaveranı Hazreti Şehriyardan)
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik

126
bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2- Baş Katiplik
625626
3.2.1.15-Washington Sefaret-i Seniyyesi: 1870 yılında Washington

1-
Orta Elçilik
2-Üçüncü Baş Serkatiplik626
1873 yılında Washington Sefaretinde 1870 yılından farklı olarak şu
1-Serkatiplik627
1-Sefirlik
2-İkinci Serkatiplik628
1-Sefirlik
2-Sefaret Katipliği629
1- Sefaret Katipliği
1-Sefirlik
Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s.1030-1031; Devlet Salnâmesi, Def'a 23, 1326, s. 1030-1031
127
2-
1887 ve 1888 yıllarında Washington Sefaretinde 1870 yılından farklı olarak
1-Baş Katiplik632
1889 (Devlet Salnâmesine göre), 1890, 1892, 1894, 1895 ve 1896 yıllarında
Washington Sefaretinde 1870 yılından farklı olarak şu memuriyetler bulunmaktaydı:
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik633
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Washington Sefaretinde 1870
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
1-Sefirlik
2-Baş Katiplik
4- İkinci Katiplik
5- New York Şehbender Vekilliği
7- Sefaret-i Seniyye Ateşe Militerliği636

128
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Washington Sefaretinde 1870
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4- Şehbender Vekilliği
6- Sefaret-i Seniyye Ateşe Militerliği638
1903 (Devlet Salnâmesine göre), 1904, 1905, 1907 ve 1908 yılı Devlet
Salnâmelerinde Waşington Sefaretiyle ilgili şu memuriyetler bulunmaktadır:
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
1- Sefirlik
2-Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
4-Üçüncü katiplik
1- Sefiri Kebirlik
2-Müsteşarlık
3-Baş Katiplik

Salnâmesi, Def'a 19, 1322, s. 898-899, Devlet Salnâmesi, Def'a 20, 1323, s. 972-973, Devlet
129
4- İkinci Katiplik
5- İmamlık641
3.2.1.16-Amsterdam Sefaret-i Seniyyesi: Amsterdam Sefaretinde 1870

yılında şu memuriyetler bulunmaktaydı:
(Londra ve Belçika (Brüksel) ile aynı kişiler)
1- Sefir-i Kebiri
2- Baş Serkatiplik
3.2.1.17-Sofya Sefaret-i Seniyyesi: Sofya Sefaretinde 1910 yılında şu

1- Sefirlik
2- Baş Katiplik
3- İkinci Katiplik
3.2.2- Şehbenderlikler
Osmanlı'nın diğer yurt dışı temsilcilikleri ise Şehbenderler yani

Konsoloslardır. Şehbenderlikler ticari lişkileri yönetmek ve tüccarlar arasındaki
sorunları gidermek için kurulmuşlardır.644
Şehbenderler yani Konsoloslar dört dereceye ayrılmıştır. Başkonsolos
(Osmanlıcada Başşehbender), Konsolos (Osmanlıcada Şehbender), Konsolos
Muavini (Osmanlıcada Şehbender Vekili) ve Konsolosluk Ajanı (Kançlaryalık). İlk
konsolosluklar 1839 yılında Avrupanın 15 şehrinde konsolosluk açılmıştır. Ayrıca

644 www. kubbaltilugati.com/sonuclar.aspx?km=%C5%9Fehbender&mi=0 (23.04.2016)
130
Avrupanın 14 şehrinde Başkonsolos, 33 şehrinde konsolos, pek çok şehrinde de
konsolos muvinliği açılmıştır. Ayrıca Amerika Wasningtonda bir başkonsolosluk,
Boston'da bir Konsolosluk ve bir kaç şehirde de Konsolos Muavinliği mevcuttu.645
Osmanlı Devletinin, Şehbenderliklerinin bulundukları ülkeler ve şehirleri:
3.2.2.1-Almanya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender

Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Almanya'da şu şehirlerde
Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık, Fahri Baş
Şehbenderlerlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalık
bulunmaktadır:
1-Danzig (Baş Şehbenderlik)
2-Hamburg (Şehbenderlik)646
1870 yılında Almanya'da şu şehirlerde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık, Fahri Baş Şehbenderlerlik, Fahri Şehbenderlik,
Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalık bulunmaktadır:
1- Lapiska (Baş Şehbender)
2-Danzig (Baş Şehbender)647
1-Hamburg (Şehbenderlik)
2- Leipzig (Baş Şehbenderlik)
4- Yana Garan Dükalığında Manheim (Şehbenderlik)648
1-Berlin (Şehbenderlik)
645 Barış Arslan, H. 1265 (M. 1849) Yılı Devlet Salnâmesine göre Osmanlı İdari Yapısı, Ankara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007, s. 103-104
131
2-Hamburg (Baş Şehbenderliklik)
3- Lapiska (Baş Şehbenderlik)
4-Normburg (Baş Şehbenderlik)
5- Drest (Baş Şehbenderlik)
6-Bremen (Şehbenderlik)
8- Manheim (Şehbenderlik)
9-Münih (Şehbenderlik)
10- Sokholm (Baş Şehbenderlik)649
4- frankfurt (Şehbenderlik)
5- Hamburg (Baş Şehbenderlik)
7-Manheim (Şehbenderlik)
8- München (Şehbenderlik)
9-Kolonya (Şehbenderlik)650
4-Frankfurt (Şehbenderlik)
8- München (Şehbenderlik)

132
Köln
9- (Şehbenderlik)651
1- Berlin (Şehbenderlik)
3- Danzig (Baş Şehbenderlik)
4- Frankfurt (Şehbenderlik)
5-Hamburg (Baş Şehbenderlik)
8-München (Şehbenderlik)
9-Köln (Şehbenderlik)652
1- Berlin (Baş Şehbenderlik)
4- Frankfurt (Baş Şehbenderlik)
5-Hamburg (Baş Şehbenderlik)
1- Berlin (Baş Şehbenderlik)
651 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, 1302, s. 258

133
4-Frankfurt (Şehbender Vekili)
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Almanya'da şu şehirlerde Baş
Şehbenderlik, Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık, Fahri Baş
bulunmaktadır:
1- Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik)
2- Kolonya (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Danzig (Fahri Baş Şehbender Vekilliği)
4- Hamburg (Fahri Baş Şehbender Vekilliği)
5- München (Fahri Baş Şehbenderlik)
6- Stuttgart (Fahri Baş Şehbenderlik)
7- Bremen (Fahri Şehbenderlik)
8-Frankfurt (Fahri Şehbenderlik)
9-Manheim (Fahri Şehbenderlik)655
1- Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Veklliği)
2- Kolonya (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Frankfurt (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
4- Hamburg (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
5- Leipzig (Fahri Baş Şehbenderlik)
6-München (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
7-Stuttgart (Fahri Baş Şehbenderlik)
8-Danzig (Fahri Baş Şehbenderlik)
9-Manheim (Fahri Baş Şehbenderlik)
10- Breslow (Fahri Baş Şehbenderlik)

134
11- Dresden (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
12- Bremen (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
13- Wiesbaden (Fahri Şehbenderlik Vekillği, Fahri Kançlaryalık)656
1- Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
2- Köln (Fahri Baş Şehbenderlik)
4- Hamburg (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
5- Leipzig (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
6- München (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)657
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Almanya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
2- Köln (Fahri Baş Şehbenderlik)
6- München (Fahri Baş Şehbenderlik)
8- Danzig (Fahri Baş Şehbenderlik)
9- Manheim (Fahri Baş Şehbenderlik)
11- Dresden (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
13- Wiesbaden (Fahri Şehbender Vekili, Fahri Kançlaryalık)658
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Almanya'da şu şehirlerde Baş

135
bulunmaktadır:
2-Kolonya (Fahri Baş Şehbendelik)
5- Leipzig (Fahri Baş Şehbenderliklik, Fahri Kançlaryalık)
6-München (Fahri Baş Şehbenderlik)
7- Stuttgart (Fahri Baş Şehbenderlik)659
1- Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekili)
2-Kolonya (Fahri Baş Şehbenderlik)
6-München (Fahri Baş Şehbenderlik)
11-Dresden (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
13-Wiesbaden (Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalık)660
1-Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
4- Hamburg (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekili)

136
6- München (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
10-Breslow (Fahri Baş Şehbenderlik)
12-Bremen (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
13-Wiesbaden (Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalık)
14-Kiel (Fahri Şehbenderlik)661
3-Frankfurt (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
4-Hamburg (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
6- München (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
13-Kiel (Fahri Şehbenderlik)
14-Nürnberg (Fahri Şehbenderlik)
1-
Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender, Fahri Şehbender Vekilliği,)

137
4-Hamburg (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
14-Nürnberg (Fahri Şehbenderlik)
2-Köln (Fahri Baş Şehbenderlik)
4-Hamburg (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
14-Nürnberg (Fahri Şehbenderlik)664

138
1- Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
14-Nürnberg (Fahri Şehbenderlik)665
1-Hamburg (Birinci Sınıf Şehbenderlik)
2- Berlin (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Frankfurt (Fahri Baş Şehbenderlik)
10-Dresden (Fahri Şehbenderlik, Kançlaryalık)
11- Bremen (Fahri Şehbenderlik, Kançlaryalık)
139
13- Nürnberg (Fahri Şehbenderlik)
14-Königsberg (Fahri Şehbhender Vekilliği)
15-Düsseldorf (Fahri Şehbenderlik, Ticaret Müşavirliği)666
Fransa
3.2.2.2- Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı:1858 yılında Devlet Salnâmesinde
Fransa'da şu şehirlerde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği,
Kançlaryalık, Fahri Baş Şehbenderlerlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender
Vekilliği, Fahri Kançlaryalık bulunmaktadır:
1-Paris (Baş Şehbenderlik)
2- Haver (Şehbenderlik)
3- Le Corte (Şehbenderlik)667
1870 yılında Fransa'da şu şehirlerde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Lion (Şehbenderlik)
2-Bordo (Şehbenderlik)
3- Weblib Şehri (Şehbenderlik)
4- Bercy İskelesi (Şehbenderlik)
5-Bolonya (Şehbenderlik)
6-Saint Nam Mahalde (Şehbender Vekilliği)
7-Sens (Şehbender Vekilliği)
8- Le Havre (Şehbender Vekilliği)
9-Beltchos ve Havalisinde (Şehbender Vekilliği)
10-Vahbobo (Şehbender Vekilliği)
11-Tolon (Şehbender Vekilliği)668

140
1-Calais İskelesi (Tüccar Vekilliği)
2- Bordo (Şehbenderlik)
3- Belcouze (Şehbenderlik)
4- Braze İskelesi (Şehbenderlik)
5- Valaire İskelesi (Şehbenderlik)
6-Kef (Şehbenderlik)
7- Bolonya (Şehbenderlik)
8-Fransa Sahillerinde Naen Nam mahalde (Şehbenderlik)
9- Sens (Şehbender Vekilliği)
10-Deib Şehri (Şehbender Vekilliği)
11-Dankrek Limanında (Şehbenderlik)
12- Semons (Şehbenderlik)
13-Tolon (Şehbenderlik)
14- Babun (Şehbender Vekilliği)
15-Cale (Şehbenderlik)669
2- Boloyti (Şehbenderlik)
3- Haver (Şehbenderlik)
4- Dirb (Şehbenderlik)
5- Cale (Şehbender Vekilliği)
6-Toulon (Şehbenderlik)
7- Sete (Şehbender Vekilliği)
8- Bordeaux (Baş Şehbenderlik)
9- Brest (Şehbenderlik)
10- Dunkerque (Şehbenderlik)
11- Nant (Şehbenderlik)
12-Douran (Şehbenderlik)
13-Marsilya (Şehbenderlik)
669 Devlet Salnâmesi, Def'a 3, 1289, s.167-173
141
15- Nis (Şehbenderlik)
16- Bayonne (Şehbenderlik)670
2- Bastia (Şehbenderlik)
3- Bayon (Şehbenderlik)
5- Bordo (Baş Şehbenderlik)
6- Bolonya (Şehbenderlik)
7-Gale (Şehbender Vekilliği)
10-Haver (Şehbenderlik)
12-Marsilya (Baş Şehbenderlik)
13-Nant (Şehbenderlik)
14-Nis (Şehbender Vekilliği)
15-Revan (Şehbenderlik)
16-Tolon (Şehbenderlik)671
2-Bastia (Şehbenderlik)
3- Bayonne (Şehbenderlik)
5- Bordeaux (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
6- Boulogne (Şehbenderlik)
7-Calais (Şehbender Vekilliği)

142
9- Dunkerque (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
10- Havre (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
11-Lyon (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
12- Marsilya (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
13- Santa (Şehbenderlik)
14- Nis (Şehbender Vekilliği)
15- Revan (Şehbenderlik)
16- Toulon (Şehbenderlik)672
1- Paris (Baş Şehbenderlik)
3- Bayonne (Şehbenderlik)
7- Calais (Şehbender Vekilliği)
10- Havre (Şehbenderlik)
11-Lyon (Şehbenderlik)
12- Marsilya (Baş Şehbenderlik)
14- Nis (Şehbender Vekilliği)
15- Revan (Şehbenderlik)
16- Toulon (Şehbenderlik)673
1- Paris (Baş Şehbenderlik)

143
3-Bayonne (Şehbenderlik)
4-Brest (Şehbenderlik)
10-Havre (Şehbenderlik)
11- Lyon (Şehbenderlik)
16-Toulon (Şehbenderlik)674
2-Bastia (Şehbenderlik)
3-Bayonne (Şehbenderlik)
4-Brest (Şehbenderlik)
9- Dunkerque (Şehbender)
10-Havre (Şehbenderlik)
11- Lyon (Şehbenderlik)
144
Toulon
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Fransa'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
1-Calais (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
3-Nis (Şehbenderlik)
4-Orania (Şehbender Vekilliği)676
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Fransa'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
2-Paris (Fahri Baş Şehbenderlik)
3-Bordo (Fahri Baş Şehbenderlik)
4- Bastia (Fahri Şehbenderlik)
5-Bayonne (Fahri Şehbenderlik)
6-Boulogne (Fahri Şehbenderlik)
7- Sete (Fahri Şehbenderlik)
8- Le Havre (Fahri Şehbenderlik)
9- Dunkerque (Fahri Şehbenderlik)
10- Lion (Fahri Şehbenderlik)
11- Libourne (Fahri Şehbenderlik)
12-Nant (Fahri Şehbenderlik)
13-Revan (Fahri Şehbenderlik)
14-Tolon (Fahri Şehbenderlik)
15-Calais (Fahri Şehbender Vekilliği)
16-Dieppe (Fahri Şehbender Vekilliği)
17-Nice (Fahri Şehbender Vekilliği)677

145
1-Calais (Baş Şehbenderlik)
3- Orania (Şehbender Vekilliği)678
1-Calais (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
1-Paris (Sefareti Seniyyesi Kançlaryalığı)
2-Calais (Baş Şehbenderlik)
3- Marsilya (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
1-Paris (Sefareti Seniyyesi Kançlaryalığı)
2-Calais (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Nis (Baş Şehbenderlik)
5-Ajaccio (Şehbender Vekilliği)681
1-Paris (Sefareti Seniyyesi Kançlaryalığı ve Şehbender Vekilliği)

146
2-Calais (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Marsilya (Baş Şehbenderlik, Baş şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Nis (Baş Şehbenderlik)
5-Ajaccio (Baş Şehbenderlik)682
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
2-Marsilya (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Bordo ( Baş Şehbenderlik)
4- Ajaccio (Baş Şehbenderlik)
5-Nice ve Tolon (Baş Şehbender Vekili, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve
Şehbender Vekilliği)
6- Lion (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
7-Nice (Fahri Baş Şehbenderlik)
8-Bastia (Fahri Şehbenderlik)
11-Brest (Fahri Şehbenderlik)
12- Sete (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
13-Dunkerque (Fahri Şehbenderlik)
15- Nant (Fahri Şehbenderlik)
16-Roin (Fahri Şehbenderlik)
17-Cherbourg (Fahri Şehbenderlik)
18-Sivanta (Fahri Şehbenderlik)
19- Libourne (Fahri Şehbender Vekilliği)
20- Laroşel (Fahri Şehbender Vekilliği)683
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)

147
4-Ajaccio (Baş Şehbenderlik)
5- Nice ve Tolon (Baş Şehbendelir Vekili, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve
Şehbender Vekilliği)
6- Lion (Fahri Baş Şehbenderlik)
9- Boulogne (Fahri Şehbenderlik)
13-Nant (Fahri Şehbenderlik)684
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) Fransa'da şu şehirlerde Baş Şehbenderlik,
Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık, Fahri Baş Şehbenderlerlik, Fahri
Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalık bulunmaktadır:
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Bordo ( Baş Şehbenderlik)
4- Ajaccio (Baş Şehbenderlik)
5- Nice ve Tolon (Şehbender Vekili)
7- Nice (Fahri Baş Şehbenderlik)
11- Brest (Fahri Şehbenderlik)
16- Sivanta (Fahri Şehbenderlik)
148
17-Libourne (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Sete (Fahri Şehbender Vekili, Fahri Kançlaryalık)
19-Le Havre (Fahri Şehbenderlik)
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Fransa'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbender)
4-Ajaccio (Baş Şehbenderlik)
5-Nice ve Tolon (Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
8- Bayonne (Fahri Şehbenderlik)
11-Dunkerque (Fahri Şehbenderlik)686
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik)
9- Roin (Fahri Şehbenderlik)

149
13- Sete (Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalık)
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbender (2 Tane))
3-Bordo (Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
4-Nis (Fahri Şehbenderlik)
5- Lion (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender)
6- Bastia (Fahri Baş Şehbenderlik)
17- Laroşel (Fahri Şehbender Vekilliği)
18-Tolon (Fahri Şehbenderlik)688
3-Bordo (Baş Şehbenderlik)

150
4- Nis (Şehbenderlik)
Le
19- Havre (Fahri Şehbenderlik)
13- Cherbourg (Fahri Şehbenderlik)
Lil (Fahri Şehbenderlik)
17-Laroşel (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Tolon (Fahri Şehbenderlik)689
1- Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,Fahri Baş Şehbenderlik (2 Tane))
5-Lion (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
151
15- Lil (Fahri Şehbenderlik)
13-Cherbourg (Fahri Şehbender)

152
1- Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik (2 Tane)
2- Marsilya (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekili ve
Kançlaryalığı)
5-Lion (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
13- Cherbourg (Fahri Şehbenderlik)
15-Lil (Fahri Şehbenderlik)
16- Nis (Fahri Şehbenderlik)
20- Tolon (Fahri Şehbender Vekilliği)692
1-Paris (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik (2 Tane)
2-Marsilya (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekili ve
Kançlaryalığı)
4- Lion (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender)
153
20-Tolon (Fahri Şehbender Vekilliği)693
3.2.2.3-
Rusya Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı:
1870 yılında Rusya'da şu şehirlerde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Tayga (Şehbenderlik)
2-Gözleve (Şehbender Vekilliği)
3-Kefe (Şehbender Vekilliği)
4- Sohum (Şehbender Vekilliği)
5- Poti (Şehbender Vekilliği)
6-Gürc (Şehbender Vekilliği)
7- Neodossia (Şehbender Vekili)
8-Hoca bey (Baş Şehbenderlik)
154
9-
Tiflis (Baş Şehbenderlik)694
1-Odessa (Baş Şehbenderlik)
2-Tayga (Şehbender Vekilliği)
3- Tiflis' te bulunan Buni şehri (Şehbenderlik)
4-Tiflis ve bunun havalisi ve Kafkasyada (Baş Şehbenderlik)
5-Burubanski (Şehbenderlik)
6-Gözleve (Şehbenderlik)
7- Sohume (Şehbender Vekilliği)
8-Hocabey (Şehbender Vekilliği)695
1-Tiflis (Baş Şehbenderlik)
2-Rostov (Şehbender Vekilliği)
3- Gürç İskelesinde (Şehbenderlik)
4-Poti (Baş Şehbenderlik)
5-Birdibanş (Şehbender Vekilliği)
6-Batum (Baş Şehbenderlik)
7-Calas (Baş Şehbenderlik)
8-Yaş (Şehbenderlik)
9-Yergevi (Şehbenderlik)
10-Torin (Şehbenderlik)
11-Köstence (Şehbenderlik)
12- İbrail (Şehbenderlik)
13-Dolçi (Şehbenderlik)
14- Sana (Şehbenderlik)
15- Niş (Baş Şehbenderlik)
16-Kars (Baş Şehbenderlik)
17-Taygan (Şehbenderlik)

155
18-Leipzig (Baş Şehbenderlik)
19- Gözleve (Şehbenderlik)
20- Hocabey (Baş Şehbenderlik)
21- Bükreş (Şehbenderlik)
22-Varna (Şehbender Vekilliği)
23- Ruscuk (Şehbender Vekilliği)
24-Vidin (Şehbender Vekilliği)696
1- Batum (Baş Şehbenderlik)
2- Birdiancig (Şehbender Vekilliği)
4- Kars (Şehbenderlik)
5- Gürc (Şehbenderlik)
6- Moskova (Baş Şehbenderlik)
7- Hovabey (Baş Şehbenderlik)
8- poti (Şehbenderlik)
9- Rostof (Şehbender Vekilliği)
10- Sivastopol (Şehbender Vekilliği)
11- Taygan (Şehbenderlik)
12- Tiflis (Şehbenderlik)
13- Sahum (Şehbenderlik)
14- Mariopool (Şehbender Memurluğu)
15- Nikolayef (Şehbender Vekilliği)697
2- Berdyansk (Şehbender Vekilliği)
4- Kars (Şehbenderlik ( Erkanı Harp), Kançlaryalık)

156
5-Gürc (Vekaleten idare olunmaktadır)
6-Moskova (Baş Şehbenderlik)
7-Hoca Bey (Baş Şehbenderlik)
8- Poti (Şehbenderlik)
9- Rostov (Şehbender Vekilliği)
10- Sivastapol (Şehbender Vekilliği)
12-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
13- Sohum Kale (Şehbenderlik)
14-Mariupol (Şehbender Memurluğu)
15-Nikolayef (Şehbender Vekilliği)698
1-Batum (Baş Şehbenderlik)
2-Berdyansk (Şehbender Vekilliği)
4-Kars (Şehbenderlik)
5- Gürc (Şehbender Vekilliği)
6- Moskova (Baş Şehbenderlik)
8- Poti (Şehbendern Vekilliği)
13- Sohum Kale (Şehbenderlik)
14-Mariupol (Şehbender Memurluğu)699
Batum
1- (Baş Şehbenderlik)

157
10-Sivastapol (Şehbender Vekilliği)
12-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
13-Sohum (Şehbenderlik)
10-Sivastapol (Şehbender Vekilliği)
12-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
13-Sohum (Şehbenderlik)
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Rusya'da şu şehirlerde Baş

158
bulunmaktadır:
3-Kars (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
5-Hoca Bey (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
6-Poti (Şehbendernlik)
7- Rostof (Şehbenderlik)
8- Sivastapol (Şehbenderlik)
10-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Kançlaryalık)
11- Bakü (Baş Şehbenderlik)
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Rusya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
1- Batum (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
3-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
5-Petersburg (Şehbenderlik)
6-Rostov (Şehbenderlik)
8- Kars (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
10-Poti (Şehbender Vekilliği)
13- Nikolayef (Şehbender Vekilliği)
14-Moskova (Fahri Baş Şehbenderlik)
159
15- Senferpol (Fahri Şehbender Memurluğu)
703
16- Bender Buşir (Fahri Şehbenderlik) (Sonradan görevlendirilmiş)703
4- Hoca Bey (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
5- Poti (Şehbenderlik)
6-Rostov (Şehbender)
7- Taygan (Baş Şehbenderlik)
8-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
3-Kars (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
4- Gürc (Şehbender Vekilliği)
5- Hoca Bey (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
6-Poti (Şehbenderlik)
7- Rostof (Şehbenderlik)
13-Novorossiysk (Şehbenderlik)

160
Kefe
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Kars (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı
4-Gürc (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5-Hoca Bey (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
6-Poti (Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
7-Rostof (Şehbenderlik)
8-Sivastapol (Şehbenderlik)
9-Taygan (Baş Şehbenderlik)
12- Novorossiysk (Şehbenderlik)
14-Kefe (Şehbenderlik)706
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Sefaret Seniyyesi Kançlaryalığı)
2-Kars (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Gürc (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
4-Hoca Bey (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5-Poti (Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
705 Devlet Salnâmesi, Def'a 11, 1309 s. 858-864

706 Devlet Salnâmesi, Def'a 12, 1311 s. 894-903
161
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3-Kars (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4-Gürc (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
10-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi
Kançlaryalığı ve Tercümanlığı)
3-Hoca Bey(şimdiki adı Odessa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalık)
4-Taygan (şimdiki adı Taganrog) (Baş Şehbenderlik)
5-Kars (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Gançlar)
6- Sivastapol (Baş Şehbenderlik)
7-Gözleve (şimdiki adı Opatorya) (Şehbenderlik)
8- Rostov (Şehbenderlik)

162
10- Kefe (Teodosya) (Şehbenderlik)
15- Moskova (Fahri Baş Şehbenderlik)
16- Akmescit (şimdiki adı Simferopol) (Fahri Şehbenderlik)709
1- Batum (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi
2- Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
3- Hoca Bey (yeni adıyla Odessa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalık)
4- Taygan (yani adıyla Taganrog) (Baş Şehbender Vekilliği)
5- Kars (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
6- Sivastapol (Baş Şehbenderlik)
7- Gözleve (yani adıyla Opatorya)(Şehbenderlik)
10- Kefe (yeni adıyla Teodosya) (Şehbenderlik)
15- Moskova (Fahri Baş Şehbenderlik)
16- Akmescit (yani adıyla Simferopol) (Fahri Şehbenderlik)710
710
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Rusya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:

163
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi
3-Hoca Bey (yeni adıyla Odessa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalık)
4-Taygan (yeni adıyla Taganrog) (Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi
İmamı)
5-Kars (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
7-Gözleve (yeni adıyla Opatorya)(Şehbenderlik)
8-Rostov (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi İmamlığı)
10-Kefe (yeni adıyla Teodosya) (Şehbenderlik)
11-Gürc (Şehbenderlik)
14-Berdyansk (Şehbender Vekilliği)
711
16-Akmescit (yeni adıyla Simferopol) (Fahri Şehbenderlik)711
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Rusya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi Gançlar ve
Tercümanı)
2-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Gançlar)
Kançlaryalık)
4-Taygan (yeni adıyla Taganrog) (Baş Şehbenderlik)
7-Gözleve (yeni adıyla Opatorya) (Şehbenderlik)
164
8-Rostov (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
14- Beruyansk (Şehbender Vekilliği)
712
1- Batum (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi Gançlar ve
Tercümanlığı)
3- Hoca Bey (yeni adıyla Odessa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalık)
7-Gözleve (yeni adıyla Opatorya) (Şehbenderlik)
713

165
Kançlaryalığı ve Tercümanlık)
3-Hoca Bey (Odessa) (Baş Şehbendelikr, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
7- Gözleve (yeni adıyla Opatorya) (Şehbenderlik)
13- Nikolayef (Şehbenderlik)
Moskova
15- 714
(Fahri Baş Şehbenderlik)714
1- Batum (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği , Baş Şehbender Hanesi Gançlar ve
Tercüman)
2-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Gançlar)
Gançlar)
5-Kars (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Gançlar)
166
12-Akmescit (Şehbenderlik)
14-Moskova (Fahri Baş Şehbenderlik)715
3-Hoca Bey(yeni adıyla Odessa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalık)
4- Taygan (yeni adıyla Taganrog) (Baş Şehbenderlik)
5- Kars (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
14-Moskova (Fahri Baş Şehbenderlik)716
Kançlaryalık)

167
5-Kars ( Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
14- Veladyostok (Tüccar Vekilliği)717
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Vekilliği ve Gançları, Baş
Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve Tercümanlığı)
2- Tiflis (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
Kançlaryalık)
4- Taygan (yeni adıyla Taganrog) (Baş Şehbenderlik)
5-Kars (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Gançlar)
13-Kefe (Şehbender Vekilliği)
Veladyostok
14- (Tüccar Vekilliği)718

168
1-Batum (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbenderliği Kançlaryalığı)
2-Tiflis (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbenderliği Kançlaryalığı)
3- Hoca Bey(Odessa) (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik Kançlaryalığı)
4-Kars ( Şehbenderlik)
10-Bakü (Şehbenderlik)
12- Veladyostok (Fahri Şehbender Vekilliği)
13-Petersburg (Fahri Şehbenderlik)
14-Kefe (Fahri Şehbender Vekilliği)
15- Nikolayef (Fahri Şehbender Vekilliği)
16-Gersun (Fahri Şehbender Vekilliği)
17-Gözleve (Fahri Şehbenderlik)
18-Mariopool (Fahri şehbender Vekilliği)
19-Taygan (Fahri Şehbenderlik)719
İtalya
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında İtalya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
1-Trieste (Baş Şehbenderlik)
2-Cenova (Baş Şehbenderlik)
3- Venedik (Şehbenderlik)720

169
1870 yılında İtalya'da şu şehirlerde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Milan (Baş Şehbenderlik)
2-Licorne (Şehbenderlik)
3- Körbeci (Şehbender Vekilliği)
4- RavennaLimanı (Şehbender Vekilliği)
5- Sereyani isklesi (Şehbender Vekilliği)
6- Serrakünze (Şehbender Vekilliği)
7- Piza Lanei İskelesi (Şehbender Vekilliği)
8- Alpciafcia İskelesi (Şehbender Vekilliği)
9- Milanro İskelesi (Şehbender Vekilliği)
10-Likana İskelesi (Şehbender Vekilliği)
11- Mazara İskelesi (Şehbender Vekilliği)
12- Kanania İskelesi (Şehbender Vekilliği)
13- Angona (Baş Şehbenderlik)
14-Venedik (Baş Şehbenderlik)
15-Yovarto İsimli Yerde (Şehbender Vekilliği)
16- Bofun (Şehbender Vekilliği)
17- Cagliari İskelesinde (Şehbender Vekilliği)
18- Nicolai (Şehbenderlik)
19- Mesinna (Şehbenderlik)
20- Napoli (Baş Şehbenderlik)
21- Palermo (Baş Şehbenderlik)
22- San Remo (Şehbender Vekilliği)
23- Cenova (Baş Şehbenderlik)
24- Marsala İskelesi (Şehbender Vekilliği)
25- Agusta İskelesi (Şehbenderlik)
26- Galipoli (Şehbenderlik)
27- Alpa Adası (Şehbender Vekilliği)
28- Sicilya Adası (Şehbender Vekilliği)
29- Davinci (Şehbenderlik)
170
Catna
30- Şehri (Şehbender Vekilliği)721
1-Marsilya İskelesi (Baş Şehbenderlik)
2- Liorno İskelesinde (Şehbenderlik)
3- Cenova (Şehbenderlik)
4-Toscana (Şehbenderlik)
5- Venedik Körfezi Sahilinde Zetifalya (Şehbenderlik)
6)Siraküza İskelesinde (Şehbenderlik)
7-Elisyafcia (Şehbenderlik)
8- Lifane İskelesinde (Şehbenderlik)
9-Galipoli (Şehbender Vekilliği)
10-Raun İskelesi (Şehbender Vekilliği)
11-Triani İskelesi (Şehbender Vekilliği)
12- Bizanti İskelesi (Şehbender Vekilliği)
13-Milazro İskelesinde (Şehbender Vekilliği)
14-Mazare İskelesi (Şehbender Vekilliği)
15- Sicilya Baş Şehbenderliği dahilinde Mesyanya (Şehbenderlik)
16-Elba Adası (Şehbender Vekilliği)
17-Katanya İskelesi (Şehbender Vekilliği)
18-Agusta İskelesi (Şehbender Vekilliği)
19-Seylan Adası Kolombo Şehrinde (Şehbenderlik)
20-Raguza ve Dalmaçya (Baş Şehbenderlik)
21-Dalmaçya Dahilinde İsbala Terodada (Şehbender Vekilliği)
22-Marsala İskelesi (Şehbender Vekilliği)
23-Sicilya Adasında Tranova Limanı (Şehbender Vekilliği)
24-Otranto Eyaletinde bulunan Galipoli (Şehbenderlik)
25-Dalmaçya dahilinde bulunan Östiora (Şehbender Vekilliği)
26- Venedik (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
28-San Moda (Şehbender Vekilliği)
171
29-Hersi ve Santa Mariada (Şehbenderlik)
30- Burnoda (Şehbenderlik)
31-Davinci Şehri (Şehbender Vekilliği)
32- Lion Şehrinde (Şehbenderlik)
33-Trieste (Şehbenderlik)
34-Napoli (Baş Şehbenderlik)
35-Milan (Şehbenderlik)
36-Marsilya İskelesinde (Şehbender Vekilliği)722
1-Roma (Baş Şehbender)
2-Barlata (Şehbenderlik)
3-Cananzaro (Şehbender Vekilliği)
4-Galipoli (Şehbender Vekilliği)
5-Reggio (Şehbender Vekilliği)
7-Algiro (Şehbender Vekilliği)
8-Espiçya (Şehbender Vekilliği)
9-Savona (Şehbender Vekilliği)
10-Porto Fino (Şehbender Vekilliği)
11-Messina (Şehbenderlik)
12-Tirapani (Şehbender Vekilliği)
13-Milaço (Şehbender Vekilliği)
14-Marsala (Şehbender Vekilliği)
15-Girgneti (Şehbender Vekilliği)
16-Angona (Şehbenderlik)
17-Ravonna (Şehbender Vekilliği)
18-Pornogra (Şehbender Vekilliği)
19-Bari (Şehbender Memurluğu)
20-Brindizi (Şehbenderlik)
21-Givet Pavcia (Şehbenderlik)
172
22- Napoli (Şehbenderlik)
23-Licorna (Baş Şehbenderlik)
24- Galipari (Şehbenderlik)
25- Carloforta (Şehbender Vekilliği)
26- Ventiniglia (Şehbender Vekilliği)
27- Sanremo (Şehbender Vekilliği)
28- Palremo (Şehbender Memurluğu)
29- Tranova (Şehbender Vekilliği)
30- Siraküza (Şehbender Vekilliği)
31-Licata (Şehbender Vekilliği)
32- Agusta (Şehbender Vekilliği)
33-Venedik (Şehbenderlik)
34- Senigalia (Şehbender Vekilliği)
35- Milan (Şehbender Vekilliği)
36- Sirjanti (Şehbender Vekilliği)723
1- Roma (Baş Şehbenderlik)
2- Agusta (Şehbender Vekilliği)
3- Angon (Şehbenderlik)
4- Bari (Şehbender Vekilliği)
5- Barlata (Şehbender Vekilliği)
6- Brendizi (Şehbenderlik)
7- Catana (Şehbenderlik)
8- Catanzaro (Şehbender Vekilliği)
9- Civitavecchia (Şehbender Vekilliği)
10- Floransa (Baş Şehbenderlik)
11- Galipoli (Şehbender Vekilliği)
12- Cenova (Şehbenderlik)
13- Girigenti (Şehbender Vekilliği)
14-Likata (Şehbender Vekilliği)
173
15- Licorne (Şehbender Vekilliği)
17-Mazara (Şehbender Vekilliği)
18-Mesina (Şehbenderlik)
19-Milazo (Şehbender Vekilliği)
20-Napoli (Şehbenderlik)
21-Palremo (Baş Şehbenderlik)
22-Piru de Galaperya (Şehbender Vekilliği)
23-Porto Ferayo (Şehbender Vekilliği)
25-Ragio de Galaperya (Şehbender Vekilliği)
26- Senegal (Şehbenderlik)
27- Siraküza (Şehbender Vekilliği)
28-Esirya (Şehbender Vekilliği)
29- Savona (Şehbender Vekilliği)
30-Travona (Şehbender Vekilliği)
31-Trapani (Şehbender Vekilliği)
32- Venedik (Baş Şehbenderlik)
33-Cagliari (Şehbenderlik)
34-Castlamara (Şehbenderlik)
35-Carloforte (Şehbender Vekilliği)
36- Venitmigria (Şehbender Vekilliği)724
1-Roma (Baş Şehbenderlik)
2-Augusta (Şehbender Vekilliği)
3-Ancona (Şehbenderlik)
5- Barletta (Şehbender Vekilliği)
6- Brindisi (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
7- Catania (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
174
8-Catanzaro (Şehbender Vekilliği)
9-Civitavecchia (Şehbender Vekilliği Kançlaryalık)
10-Floransa (Baş Şehbenderlik, Mütemayizlik)
11-Gallipoli (Şehbender Vekilliği)
12-Genova (Şehbenderlik)
13-Janeiro Janti (Şehbender Vekilliği)
14- Likata (Şehbender Vekilliği)
15- Licorne (Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
16-Marsala (Şehbenderlik)
17-Mazara (Şehbender Vekilliği)
19-Milazzo (Şehbender Vekilliği)
21-Palermo (Şehbender Vekilliği)
22- Pizu di Calabria (Şehbender Vekilliği)
23-Porto (Şehbender Vekilliği)
25-Reggio Calabria (Şehbender Vekilliği)
26- Sena galia (Şehbender Vekilliği)
27- Sira küza (Şehbender Vekilliği)
28- Sassari (Şehbender Vekilliği)
30-Castellammare di Stabia (Şehbender Vekilliği)
31-Carlofur (Şehbender Vekilliği)
32- Ventiniglia (Şehbender Vekilliği)
33-Bologna (Şehbenderlik)725
175
6- Brindisi (Şehbenderlik)
7- Catania (Şehbenderlik)
9- Civitavecchia (Şehbenderlik)
10-Floransa (Baş Şehbenderlik)
14- Likata (Şehbenderlik)
17-Mazara (Şehbenderlik)
24- San Remo (Şehbenderlik)
25-Reggio Calabria (Şehbenderlik)
26- Sena Galia (Şehbenderlik)
27- Sira Küza (Şehbender Vekilliği)
28-Esparya (Şehbender Vekilliği)
29- Savona (Şehbenderlik)
30- Tranova (Şehbenderlik)
31- Treyani (Şehbenderlik)
33- Cagliari (Şehbenderlik)
34- Castlemara (Şehbender Vekilliği)
35- Carlofort (Şehbender Vekilliği)
36- Venitmigria (Şehbenderlik)
176
Bolon
2- Augusta (Şehbender Vekilliği)
3- Ancona (Şehbenderlik)
9- Civitavecchia (Şehbenderlik)
10- Floransa (Baş Şehbenderlik)
11- Gallipoli (Şehbender Vekilliği)
12- Genova (Şehbenderlik)
13- Janeiro Janti (Şehbender Vekilliği)
14-Likata (Şehbenderlik)
15-Licorne (Şehbender Vekilliği)
16- Marsala (Şehbender Vekilliği)
17- Mazara (Şehbenderlik)
18- Messina (Şehbenderlik)
19- Milazzo (Şehbender Vekilliği)
21- Palermo (Şehbender Vekilliği)
23- Porto (Şehbender Vekilliği)
24- San Remo (Şehbenderlik)
25- Reggio Calabria (Şehbenderlik)
26- Sena Galia (Şehbenderlik)
27- Sira Küza (Şehbender Vekilliği)
28- Esparya (Şehbender Vekilliği)
177
29-Savona (Şehbenderlik)
30-Tranova (Şehbenderlik)
31-Treyani (Şehbenderlik)
32-Venedik (Baş Şehbenderlik)
34-Castlemara (Şehbender Vekilliği)
35-Carlofort (Şehbender Vekilliği)
36-Venitmigria (Şehbenderlik)
37-Bolon (Şehbenderlik)727
5-Barletta (Şehbender Vekilliği)
6-Brindisi (Şehbenderlik)
7-Catania (Şehbenderlik)
8-Catanzaro (Şehbender Vekilliği)
9-Civitavecchia (Şehbenderlik)
10-Floransa (Baş Şehbenderlik)
14- Likata (Şehbenderlik)
17-Mazara (Şehbenderlik)
178
24-San Remo (Şehbenderlik)
25-Reggio Calabria (Şehbenderlik)
26-Sena Galia (Şehbenderlik)
27-Sira Küza (Şehbender Vekilliği)
28-Esparya (Şehbender Vekilliği)
30- Tranova (Şehbenderlik)
31- Treyani (Şehbenderlik)
33- Cagliari (Şehbenderlik)
34- Castlemara (Şehbender Vekilliği)
35- Carlofort (Şehbender Vekilliği)
36- Venitmigria (Şehbenderlik)
37- Bolon (Şehbenderlik)728
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İtalya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
2-Messina (Baş Şehbenderlik)
3- Napoli (Baş Şehbenderlik)729
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İtalya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
2-Napoli (Baş Şehbenderlik)
3- Genova (Şehbenderlik)
5-
Ancona (Fahri Şehbenderlik)

179
9- Turano (Fahri Şehbenderlik)
10- Milan (Fahri Şehbenderlik)
11- Pordigya (Fahri Şehbenderlik)
13- Cagliari (Fahri Şehbenderlik)
14-Licorne (Fahri Şehbenderlik)
15- Savona (Fahri Şehbenderlik)
16- Senagal (Fahri Şehbenderlik)
17- Augusta (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Palermo (Fahri Şehbender Vekilliği)
19- Barletta (Fahri Şehbender Vekilliği)
20- Castellammare (Fahri Şehbender Vekilliği)
21- Carloforte (Fahri Şehbender Vekilliği)
22- Catanzaro (Fahri Şehbender Vekilliği)
23- Civitavecchia (Fahri Şehbender Vekilliği)
24- Gallipoli (Fahri Şehbender Vekilliği)
25- Girigenti (Fahri Şehbender Vekilliği)
26-Likata (Fahri Şehbender Vekilliği)
27- Marsala (Fahri Şehbender Vekilliği)
28- Mazara (Fahri Şehbender Vekilliği)
29- Milazzo (Fahri Şehbender Vekilliği)
30- Pizu di Calabria (Fahri Şehbender Vekilliği)
31- Raggio de Galapuri (Fahri Şehbender Vekilliği)
32- Sira küza (Fahri Şehbender Vekilliği)
34- Savona (Fahri Şehbender Vekilliği)
35- Sassari (Fahri Şehbender Vekilliği)
36- Tirano (Fahri Şehbender Vekilliği)
37- Trapani (Fahri Şehbender Vekilliği)
38-Ventimille (Fahri Şehbender Vekilliği)
39- Floransa (Fahri Şehbender Vekilliği)
40- Cotronei (Fahri Şehbender Vekilliği)
730
41-Venedik (Fahri Şehbender Vekilliği) (Sonradan Vazifelendirilmiş)730
180
1-Genova (Şehbender)
3-Napoli (Baş Şehbenderlik)731
3-Napoli (Baş Şehbenderlik, Gançlar)
1-Roma (Baş Şehbenderliklik)
2-Messina (Baş Şehbenderliklik)
3-Napoli (Baş Şehbenderliklik, Kançlaryalık)
4- Venedik (Şehbenderliklik)733
3-Napoli (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Venedik (Şehbenderlik)
5- Spezia (Şehbenderlik)734

181
2-Genova (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Napoli (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
1- Likata (Fahri Şehbender Vekilliği)
2-Marsala (Fahri Şehbender Vekilliği)
3-Mazara (Fahri Şehbenderlik)
5-Reggio Calabria (Fahri Şehbender Vekilliği)
6- Sira Küza (Fahri Şehbender Vekilliği)
7- Tranova (Fahri Şehbender Vekilliği)
8- Treyani (Fahri Şehbender Vekilliği)
10- Verona (Fahri Şehbender Vekilliği)
11-Sicilya (Fahri Şehbender Vekilliği)736
1-Napoli (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
2-Genova (Baş Şehbenderlik, Şehbender Hanesi, Kançlaryalık)
6- İspica (Fahri Şehbender)

182
7-Brindisi (Fahri Şehbenderlik)
8-Catania (Fahri Şehbenderlik)
9-Roma (Fahri Baş Şehbenderlik)
10-Bari (Fahri Şehbenderlik)
11-Bolonya (Fahri Şehbenderlik)
12- Liorna (Fahri Şehbenderlik)
13-Torino (Fahri Şehbenderlik)
14- Pordi Ğavaira (Şehbenderlik)
15-Catanzaro (Fahri Şehbenderlik)
16-Floransa (Fahri Şehbenderlik)
17-Palremo (Fahri Şehbenderlik)
18-Milan (Fahri Şehbenderlik)
19-Agusta (Fahri Şehbender Vekilliği)
20-Carloforte (Fahri Şehbender Vekilliği)
21-Castle Mara (Fahri Şehbender Vekilliği)
22-Civitavecchia (Fahri Şehbender Vekilliği)
23-Gallipoli (Fahri Şehbender Vekilliği)
26-Mazara (Fahri Şehbender Vekilliği)
27-Pizu di Calabria (Fahri Şehbender Vekilliği)
28-Raggio de Galapuri (Fahri Şehbender Vekilliği)
30- Calliari (Fahri Şehbender Vekilliği)
31- Terranova (Fahri Şehbender Vekilliği)
33- Ventimiglia (Fahri Şehbender Vekilliği)
38- Bartela (Fahri Şehbender Vekilliği)
183
39-
Ancona (Fahri Şehbender Vekilliği)737
2- Napoli (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3- Genova (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Raküza (Baş Şehbenderlik)
7- İspica (Şehbenderlik)
11- Bari (Fahri Şehbenderlik)
12- Bolonya (Fahri Şehbenderlik)
13-Liorna (Fahri Şehbenderlik)
14- Torino (Fahri Şehbenderlik)
15- Poerdi Ğavaira (Fahri Şehbenderlik)
16- Catanzaro (Fahri Şehbenderlik)
17- Floransa (Fahri Şehbenderlik)
18- Palremo (Fahri Şehbenderlik)
20- Agusta (Fahri Şehbender Vekilliği)
22- Castle Mara (Fahri Şehbender Vekilliği)
25-Likata (Fahri Şehbender Vekilliği)738
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İtalya'da şu şehirlerde Baş

184
bulunmaktadır:
2- Genova (Baş Şehbenderlik, Şehbender Hanesi, Kançlaryalık)
3- Genova (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
8-Catania (Şehbenderlik)
16- Liorna (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
30-Calliari (Fahri Şehbender Vekilliği)
185
31-Terranova (Fahri Şehbender Vekilliği)
32-Trapani (Fahri Şehbender Vekilliği)
34-Sassari (Fahri Şehbender Vekilliği)
35-Cotronei (Fahri Şehbender Vekilliği)
36-Girigenti (Fahri Şehbender Vekilliği)
37-Milazzo (Fahri Şehbender Vekilliği)
38-Bartela (Fahri Şehbender Vekilliği)
39-Ancona (Fahri Şehbender Vekilliği)739
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İtalya'da şu şehirlerde Baş
bulunmaktadır:
Genova
2- (Baş Şehbenderlik, Şehbender Hanesi, Kançlaryalık)
186
29- Sira Küza (Fahri Şehbender Vekilliği)740
16-Liorna (Fahri Şehbenderlik, Fahri Kançlaryalık)
187
33-Ventimiglia (Fahri Şehbender Vekilliği)
38- Bartela (Fahri Şehbender Vekilliği)
39- Ancona (Fahri Şehbender Vekilliği)741
188
11-
Torino (Fahri Şehbenderlik)
13-Poerdi Ğavaira (Fahri Şehbenderlik)
28-Japani (Fahri şehbender Vekilliği)
37-Girigenti (Fahri Şehbender Vekilliği)
39-Barleta (Fahri Şehbender Vekilliği)
40-Ancona (Fahri Şehbender Vekilliği)742
189
2-Genova (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
17-Catana (Fahri Şehbenderlik)
19- -Carloforte (Fahri Şehbender Vekilliği)
31-Triani (Fahri Şehbender Vekilliği)
190
37- Barleta (Fahri Şehbender Vekilliği)
38- Ancona (Fahri Şehbender Vekilliği)
39- Savona (Fahri şehbender Vekilliği)743
743
1- Roma (Baş Şehbenderlik, Baş şehbender Hanesi Kançlaryalığı, Fahri
Şehbenderlik)
2- Napoli (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği
3- Genova (Baş Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Şehbender Vekilliği)
7- Bari ( Şehbenderlik)
16- Catana (Fahri Şehbenderlik)
191
30-Triani (Fahri Şehbender Vekilliği)
32-Sassari (Fahri Şehbender Vekilliği)
37-Ancona (Fahri Şehbender Vekilliği)
38-Savona (Fahri şehbender Vekilliği)744
1-Roma (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Gançları, Fahri Şehbenderlik)
2-Napoli (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
3- Genova (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekilliği)
7-Ankona (Şehbenderlik)
192
27-Sira küza (Fahri Şehbender Vekilliği)
30- Triani (Fahri Şehbender Vekilliği)
37- Savona (Fahri Şehbender Vekilliği)
38- Bari (Fahri Şehbender Vekilliği)745
1-
Roma (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı, Fahri
Şehbenderlik)
193
2- Napoli (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
3- Genova (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekilliği)
7- Ankona (Şehbenderlik)
16- Catana (Fahri Şehbenderlik)
30- Triani (Fahri şehbender Vekilliği)
194
37-Savona (Fahri Şehbender Vekilliği)
38-Bari (Fahri Şehbender Vekilliği)746
2-Genova ( Şehbenderlik, Şehbenderliği Kançlaryalığı)
4-Roma (Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender)
5-Brendizi (Şehbenderlik)
6- Ankona (Şehbender Vekilliği)
26-Sira Küza (Fahri Şehbender Vekilliği)
195
29- Triani (Fahri Şehbender Vekilliği)
36- Savona (Fahri şehbender Vekilliği)
37- Bari (Fahri Şehbender Vekilliği)
38- Bayonna (Fahri Şehbenderlik)
39- Mesinna (Fahri Şehbenderlik)747
3.2.2.5-
İngiltere Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında İngiltere'nin şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1- Gorg (Baş Şehbender)
2-Londra (Baş Şehbenderlik)
3- Birmingham (Şehbenderlik)
4- Manchester (Şehbenderlik)
5- Southhampton (Şehbenderlik)
6- Malta (Şehbenderlik)
7- Cebeli Tarık (Şehbenderlik)748
1870 yılında İngiltere'nin şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-
Birmingham (Baş Şehbenderlik)

196
2- İrlandada Koro Şehrinde (Baş Şehbenderlik)
3-Wintofast (Baş Şehbenderlik)
4- Malta (Baş Şehbenderlik)
5-Westfire (Baş Şehbenderlik)
6-Dublin (Baş Şehbenderlik)
7- Taus Anton (Baş Şehbenderlik)
8- Cebeli Tarık (Baş Şehebnderlik)
9-Hindistanda Gelgene İskelesinde (Şehbenderlik)
10-Hindistanda Bombay İskelesi (Şehbenderlik)
11-Kolombo (Şehbenderlik)
12- Liverpool (Baş Şehbenderlik)
13-Mauritus Adası (Şehbenderlik)
14- Seylan Adasında Kula Şehrinde (Şehbenderlik)
15-Otenburg (Şehbenderlik)
16- Manchester (Baş Şehbenderlik)749
1-Birmingham (Şehbenderlik)
2- Liverpool (Şehbenderlik)
3- İrlandada Gorg (Şehbenderlik)
4- Cebeli Tarık (Şehbenderlik)
5-Malta Adası (Baş Şehbenderlik)
6- Stanley Adası (Şehbender Vekilliği)
7-Manchester (Baş Şehbenderlik)
8- Londra (Şehbenderlik)
9-Edinburg (Şehbenderlik)
10-Gorg (Şehbenderlik)
11-Brestol (Şehbenderlik)
12-Dublin (Şehbenderlik)750

197
2-Liverpool (Şehbenderlik)
3- Neocanel (Şehbenderlik)
4- İrlandada Gozef (Şehbenderlik)
6- Hindistanda Bombay (Baş Şehbenderlik)
7- Seylan Adasında (Şehbenderlik)
8- Coloso (Şehbenderlik)
9- Manchester (Baş Şehbenderlik)
11- Dublin (Şehbenderlik)
12- Bristol (Şehbenderlik)
14- Ümit Burnu (Baş Şehbenderlik)
15- Seylan Adasında Kula (Şehbenderlik)
16- Moris Adasında (Şehbenderlik)751
2- Belfast (Şehbender Vekilliği)
3- Bombay (Baş Şehbenderlik)
4- Breakton (Şehbender Vekilliği)
5- Bristol (Şehbender Vekilliği)
6- Cardief (Şehbender Vekilliği)
7- Colombo Silan (Şehbenderlik)
8- Gofes (Şehbender Vekilliği)
9- Dartmouth (Şehbender Vekilliği)
10- Dover (Şehbender Vekilliği)
198
11-Doblin (Şehbenderlik)
12-Falmouth (Şehbender Vekilliği)
13-Cebeli Tarık (Şehbenderlik)
14-Calasfo (Şehbender Vekilliği)
15-Harvic (Şehbender Vekilliği)
16-Havel (Şehbender Vekilliği)
17-Jersey (Şehbenderlik)
18- Leed (Şehbender Vekilliği)
20- Londendori (Şehbender Vekilliği)
21- Livestoof (Şehbender Vekilliği)
22-Malta (Baş Şehbenderlik)
24- New fastel (Şehbenderlik)
25- Newportmoon (Şehbender Vekilliği)
26- Northshield (Şehbender Vekilliği)
27-Portlui (Şehbender Vekilliği)
28-Playmouth (Şehbender Vekilliği)
29-Portmouth (Şehbender Vekilliği)
30-Ramsgate (Şehbender Vekilliği)
31-Sempli İl (Şehbender Vekilliği)
32-Sheffield (Şehbender Vekilliği)
33-Singapoor (Şehbenderlik)
34-Southhampton (Şehbender Vekilliği)
35-Sunderland (Şehbender Vekilliği)
36-Swansee (Şehbender Vekilliği)
37-Waymooth (Şehbender Vekilliği)
38-Emidroni (Baş Şehbenderlik)752
Londra
1- (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
199
2- Belfast (Şehbenderlik)
3- Bombay (Gançlar, Tercümanlık)
4- Brighton (Şehbender Vekilliği)
6- Cardiff (Şehbender Vekilliği)
7- Colombo (Şehbenderlik)
8- Kavus (Şenbenderlik)
10- Dover (Şehbender Vekilliği)
12- Falmouth (Şehbender Vekilliği)
13- Cebeli Tarık (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
14- Glasgow (Şehbender Vekilliği)
15- Harvig (Şehbender Vekilliği)
16- Holi (Şehbender Vekilliği)
17- Jersey (Şehbenderlik)
18-Leigh (Şehbender Vekilliği)
20-Londonderry (Şehbender Vekilliği)
21-Livestoof (Şehbender Vekilliği)
24- Newcastle (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
25- Newport (Şehbender Vekilliği)
27- Portlui (Şehbenderlik)
28- Plymouth (Şehbender Vekilliği)
29- Portsmouth (Şehbender Vekilliği)
30- Ramsgate (Şehbender Vekilliği)
31- Şili Cezayiri (Şehbender Vekilliği)
32- Sheffield (Şehbender Vekilliği)
33- Singapoor (Şehbenderlik)
34- Southhampton (Şehbender Vekilliği)
35- Sunderland (Şehbender Vekilliği)
200
36- Swansee (Şehbender Vekilliği)
37- Weymouth (Şehbender Vekilliği)
38- Winberg (Baş Şehbenderlik)753
2- Belfast (Şehbender Vekilliği
3- Bombay (Baş Şehebnderlik)
7- Colombo Seylan (Şehbenderlik)
8- Kavus (Şenbender Vekilliği)
10- Dover (Şehbenderlik)
15- Harvig (Şehbenderlik)
16- Holi (Şehbenderlik)
17- Jersey (Şehbenderlik)
21-Livestoof (Şehbenderlik)
24- Newcastle (Şehbenderlik)
25- Newportmoon (Şehbender Vekilliği)
26- Northshield (Şehbenderlik)
201
28- Playmouth (Şehbender Vekilliği)
34- Southhampton (Şehbender Vekili)
35- Sunderland (Şehbenderlik)
36- Swansee (Şehbenderlik)
37- Weymouth (Şehbenderlik)
38- Ümit Burnu (Baş Şehbendelik)754
2- Belfast (Şehbender Vekilliği)
7- Colombo Seylan (Şehbenderlik)
10- Birmingham (Şehbender Vekilliği)
202
18-Jersey (Şehbenderlik)
19- Leigh (Şehbender Vekilliği)
21- Londonderry (Şehbender Vekilliği)
22- Livestoof (Şehbenderlik)
23-Malta (Baş Şehbenderlik)
25-Newcastle (Şehbenderlik)
25-Newportmoon (Şehbender Vekilliği)
26-Northshield (Şehbenderlik)
27-Portlui (Şehbenderlik)
28-Playmouth (Şehbender Vekilliği)
29-Portsmouth (Şehbender Vekilliği)
30-Ramsgate (Şehbender Vekilliği)
32-Sheffield (Şehbender Vekilliği)
33-Singapoor (Şehbenderlik)
34-Southhampton (Şehbender Vekilliği)
35-Sunderland (Şehbender Vekilliği)
36-Swansee (Şehbender Vekilliği)
37-Weymouth (Şehbender Vekilliği)
38-Ümit Burnu (Baş Şehbenderlik)755
1- Londra (Baş Şehbenderlik)
2-Belfast (Şehbender Vekilliği)
3-Bombay (Baş Şehebnderlik)
4-Brighton (Şehbender Vekilliği)
5-Bristol (Şehbender Vekilliği)
6-Cardiff (Şehbender Vekilliği)
7-Colombo Seylan (Şehbenderlik)
203
10- Birmingham (Şehbender Vekilliği)
18- Bres (Şehbender Vekilliği)
22-Livestoof (Şehbenderlik)
25- Newcastle (Şehbenderlik)
25- Newportmoon (Şehbender Vekiliiği)
28- Playmouth (Şehbender Vekilliği)
34- Southhampton (Şehbender Vekilliği)
35- Sunderland (Şehbender Vekilliği)
36- Swansee (Şehbender Vekilliği)
37- Weymouth (Şehbender Vekilliği)
38- Ümit Burnu (Baş Şehbenderlik)756
204
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İngiltere'nin şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Bombay (Baş Şehebnderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
3-Liverpool (Baş Şehbenderlik)
4- Malta (Baş Şehbenderlik)757
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İngiltere'nin şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
4- Winburg (Fahri Baş Şehbenderlik)
6- Dublin (Fahri Şehbenderlik)
7- Jersey (Fahri Şehbenderlik)
8- Colombo (Fahri Şehbenderlik)
9- Singapoor (Fahri Şehbenderlik)
10- Karaçi (Fahri Şehbenderlik)
11- New Castle (Fahri Şehbenderlik)
12- Cebeli Tarık (Fahri Şehbenderlik)
13- Malborn (Fahri Şehbenderlik)
14- Biristol (Fahri Şehbender Vekilliği)
15- Cardif (Fahri Şehbender Vekilliği)
16- Gauss (Fahri Şehbender Vekilliği)
17- Gorg (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Dartmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
19- Devour (Fahri Şehbender Vekilliği)
20- Falmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
205
21- Glasgow (Fahri Şehbender Vekilliği)
22-Harvig (Fahri Şehbender Vekilliği)
23-Holi (Fahri Şehbender Vekilliği)
24- Limerick (Fahri Şehbender Vekilliği)
25- Leed (Fahri Şehbender Vekilliği)
26- Londonderry (Fahri Şehbender Vekilliği)
27- Livestoof (Fahri Şehbender Vekilliği)
28-Manchester (Fahri Şehbender Vekilliği)
29-Milford Haven (Fahri Şehbender Vekilliği)
30- New Pormon (Fahri Şehbender Vekilliği)
31-Portlui (Fahri Şehbender Vekilliği)
32-Playmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
33-Northshield (Fahri Şehbender Vekilliği)
34-Ramsgate (Fahri Şehbender Vekilliği)
35-Portsmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
36- Şili (Fahri Şehbender Vekilliği)
37-Sheffield (Fahri Şehbender Vekilliği)
38-Southhampton (Fahri Şehbender Vekilliği)
39-Sunderland (Fahri Şehbender Vekilliği)
40-Swansee (Fahri Şehbender Vekilliği)
41-Weymouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
42-Astralpool (Fahri Şehbender Vekilliği)
43-Dartmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
44- Newport (Fahri Şehbender Vekilliği)758
2-Bombay (Baş Şehebnderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
4-Malta (Baş Şehbenderlik)759

206
2- Bombay (Baş Şehebnderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
2- Bombay (Baş Şehbenderlik)
3- Cardiff (Şehbenderlik)
4-Liverpool (Baş Şehbenderlik)761
2- Bombay (Baş Şehebnderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)

207
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı )
1-Londra (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği )
3- Malta (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi, Kançlaryalığı Şehbender Hanesi
İmamlığı)
5- Newcastle (Baş Şehbenderlik)
7- Capetown (Fahri Baş Şehbenderlik)
14- Madras (Fahri Şehbenderlik)
15- Karaçi (Fahri Şehbender Vekilliği)
16- Belfast (Fahri Şehbender Vekilliği)
17- Dartmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Devour (Fahri Şehbender Vekilliği)
19- Glasgow (Fahri Şehbenderlik)
23- Holi (Fahri Şehbenderlik)
24- New Portmon (Fahri Şehbenderlik)
25- Swansee (Fahri Şehbenderlik)
208
27- Poan Zoğal (Fahri Şehbenderlik)
28- Sydney (Fahri Şehbenderlik)
29- Johannesburg (Fahri Şehbenderlik)
31-Leed (Fahri Şehbender Vekilliği)
32-Londonderry (Fahri Şehbender Vekilliği)
33-Livestoof (Fahri Şehbender Vekilliği)
34- Manchester (Fahri Şehbender Vekilliği)
35- Milford Haven (Fahri Şehbender Vekilliği)
36- Norlet (Fahri Şehbender Vekilliği)
37- Norat ve Tenemot (Fahri Şehbender Vekilliği)
38- Playmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
39- Portsmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
40- Sheffield (Fahri Şehbender Vekilliği)
41- Southhampton (Fahri Şehbender Vekilliği)
42- Wademouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
43- West Hartlepool (Fahri Şehbender Vekilliği)
44- Sunderland (Fahri Şehbender Vekilliği)
45- Gorg (Fahri Şehbender Vekilliği)765
1-Londra (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekili))
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı (2tane var))
3- Malta (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
209
16- Dartmouth (Fahri Şehbenderlik)
19- Birmingham (Fahri Şehbenderlik)
20- Puandugal (Fahri Şehbenderlik)
23- West Hartlepool (Fahri Şehbender Vekilliği)766
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İngiltere'nin şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekili, Kançlaryalık
ve diğer Kançlaryalıklar)
Cardif (Şehbenderlik)
6- Singapoor (Baş Şehbenderliği Vekilliği)
8- Malborn (Fahri Baş Şehbenderlik)
210
14-Madras (Fahri Şehbenderlik)
15-New Portmon (Fahri Şehbenderlik)
16-Dartmouth (Fahri Şehbenderlik)
17-Swansee (Fahri Şehbenderlik)
18-Glasgow (Fahri Şehbenderlik)
19-Birmingham (Fahri Şehbenderlik)
20-Puandugal (Fahri Şehbenderlik)
21-Sydney (Fahri Şehbenderlik)
22-Calmoon (Fahri Şehbender Vekilliği)
23- Leed (Fahri Şehbender Vekilliği)767
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İngiltere'nin şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2-Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi, Şehbender Vekilliği,
Kançlaryalık ve diğer Gançlar)
3-Malta (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi, Gançlar, Şehbender Hanesi
İmamı)
6-Singapoor (Baş Şehbenderliği Vekilliği)
7-Capetown (Fahri Baş Şehbenderlik)
8-Malborn (Fahri Şehbenderlik)
9-Jersey (Fahri Şehbenderlik)
10-Cebeli Tarık (Fahri Şehbenderlik)
11-Holi (Fahri Şehbenderlik)
12-Colombo (Fahri Şehbenderlik)
13-Dublin (Fahri Şehbenderlik)
16-Dartmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
211
28- Norlet ve Tinemooth (Fahri Şehbender Vekilliği)
30- Portsmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
39- Devour (Fahri Şehbender Vekilliği)768
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve diğer
Kançlaryalık)
212
Cardif (Şehbenderlik)
6-Singapoor (Baş Şehbenderliği Vekilliği)
8-Malborn (Fahri Baş Şehbenderlik)
19-Birmingham (Şehbenderlik)
22-Falmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
30-Portsmouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
33-Wademouth (Fahri Şehbender Vekilliği)
34-West Hartlepool (Fahri Şehbender Vekilliği)
35-Sunderland (Fahri Şehbender Vekilliği)
37-Karaçi (Fahri Şehbender Vekilliği)
38-Belfast (Fahri Şehbender Vekilliği)
213
39-
Devour (Fahri Şehbender Vekilliği)769
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve Kançlaryalık
ve Şehbender Hanesi Münşiliği)
4- Singapoor (Baş Şehbenderlik)
7- Cardif (Şehbenderlik)
10- Jersey (Fahri Baş Şehbenderlik)
23- Nathal (Fahri Şehbenderlik)
214
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve Kançlaryalık
ve Şehbender Hanesi Münşiliği)
5-Liverpool (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik)
7- Cardif (Şehbenderlik)
10- Jersey (Fahri Baş Şehbenderlik)
215
23- Nathal (Fahri Şehbenderlik)
Tuğalas (Fahri Şehbenderlik)
Ranğon (Fahri Şehbenderlik)
32- Portsmooth (Fahri şehbender Vekilliği)
Londra
216
2-Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve Şehbender
Hanesi Münşiliği ve Kançlaryalığı)
3-Malta (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Liverpool (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbenderlik)
6-Singapoor (Baş Şehbenderlik)
9-Tuğalas (Fahri Şehbenderlik)
10-Jersey (Fahri Baş Şehbenderlik)
22-Nathal (Fahri Şehbenderlik)
24-Ranğon (Fahri Şehbenderlik)
33-Portsmooth (Fahri şehbender Vekilliği)
217
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı ve Baş
Şehbender Hanesi Münşiliği ve Kançlaryalığı)
4-Liverpool (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbender)
9- Tuğalas (Fahri Şehbenderlik)
14- Cardif (Fahri Şehbenderlik)
218
30-Manchester (Fahri Şehbender Vekilliği)
31-Milford Haven (Fahri Şehbender Vekilliği
32-Norlet ve Tinemooth (Fahri Şehbender Vekilliği)
34- Portsmooth (Fahri şehbender Vekilliği)
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalığı)
3- Malta (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalığı)
4- Liverpool (Baş Şehbenderlik, Fahri Baş Şehbender)
219
6-Singapoor (Baş Şehbenderlik)
9-Tuğalas (Fahri Şehbenderlik)
14-Cardif (Fahri Şehbenderlik)
26-Berogot (Fehri Şehbenderlik)
33-Norlet ve Tinemooth (Fahri Şehbender Vekilliği)
35-Portsmooth (Fahri Şehbender Vekilliği)
220
1-Londra (Baş Şehbenderlik ünvanına sahip Şehbender)
2- Bombay (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbenderliği ve Kançlaryalığı)
3- Malta (Şehbenderlik, Baş Şehbenderliği, Kançlaryalık)
5- Johannesburg (Şehbenderlik)
6- Capetown (Fahri Şehbenderlik)
11- Cardif (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Puanduğal (Fahri Şehbenderlik)
20- Ranğon (Fahri Şehbenderlik)
21-Londonderry (Fahri Şehbender Vekilliği)
24- Milford (Fahri Şehbender Vekilliği)
221
26-Portsmooth (Fahri Şehbender Vekilliği)
30-West Hartlepool (Fahri Şehbender Vekilliği)
31-Gorg (Fahri Şehbender Vekilliği)
32-Belfast (Fahri Şehbender Vekilliği)
34-Newcastle (Fahri Şehbender Vekilliği)775
Avusturya
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Avusturya'nın şu
şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık,
Fahri Baş Şehbenderlerlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri
Kançlaryalık bulunmaktadır:
1-Peşte (Baş Şehbenderlik)
2- Viyana (Şehbenderlik)776
1870 yılında Avusturya'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
2- Viyana (Baş Şehbenderlik)
3- Varşova (Şehbenderlik)
4-Rağuza (Baş Şehbenderlik)
5- Zara (Baş Şehbenderlik)
6- Teriste (Şehbenderlik)
7-Ositora (Şehbender Vekilliği)
8-Espalanu (Şehbender Vekilliği)777

222
1- Peşte (Baş Şehbenderlik)
2- Orsuva (Şehbenderlik)
3- Viyana (Şehbenderlik)
4- Zara (Şehbender Vekilliği)
5- Feyume (Şehbender Vekilliği)778
2- Zemin (Baş Şehbenderlik)
3- Feyume (Şehbenderlik)
4- İspalato (Şehbender Vekilliği)
5-Loosligpool (Şehbender Vekilliği)
7- Tımaşvar (Şehbenderlik)
8- Rağuza (Baş Şehbenderlik)
9- Zara (Şehbender Vekilliği)
10- Trieste (Baş Şehbenderlik)779
4- Trieste (Baş Şehbenderlik)
5- Feyume (Şehbender Vekilliği)
6- Orsu (Ajanlık)780

223
1-Viyana (Baş Şehbenderlik)
2- Peşte (Baş Şehbenderlik, Gançlar)
3- Rağuza (Şehbenderlik, Gançlar)
4- Trieste (Baş Şehbenderlik, Gançlar)
3- Rağuza (Şehbenderlik)
5- Feyume (Şehbender Vekilliği)783
781 Devlet Salnâmesi, İstanbul: Tabhâne-i Âmire, 1302, s. 258-259

224
5-Feyume (Şehbender Vekilliği)784
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Avusturya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Trieste (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)785
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Avusturya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Peşte (Baş Şehbenderlik, Gançlar)
2- Teriste (Baş Şehbenderlik, Gançlar)
3- Tımaşvar (Fahri Şehbenderlik)
4- Fiyume (Fahri Şehbender Vekilliği)
786
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik) (Sonradan Görevlendirilmiş)786
2- Teriste (Baş Şehbenderlik)
2- Teriste (Baş Şehbenderlik, Gançlar)
3- Feyume (Şehbenderlik)787

225
3- Teriste (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Gançları)
4-Feyume (Şehbenderlik)788
1-Peşte (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Gançları)
3- Teriste (Baş Şehbenderlik)
4-Feyume (Şehbenderlik)789
1-Peşte (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Gançları)
3- Teriste (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)790
1-Peşte (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekili, Kançlaryalık)
2-Teriste (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3- Rağuza (Şehbender Vekilliği)
4-Feyume (Şehbenderlik)
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekili)
6-Berum (Fahri Şehbenderlik)
7-Tımaşvar (Fahri Şehbenderlik)
8-Semlin (Fahri Şehbenderlik)791

226
1-Peşte (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
5-Semlin (Şehbenderlik)
792
6-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender )791
792
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Avusturya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
6-
Berum (Fahri Baş Şehbenderlik)
793
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik )793
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Avusturya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2-Trieste (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekili)
6-Berum (Fahri Baş Şehbenderlik)
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender )
7-Tmaşvar (Fahri Şehbenderlik)794

227
1- Peşte (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
2- Trieste (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
6- Semlin (Fahri Baş Şehbenderlik)
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender )
7- Tımaşvar (Fahri Şehbenderlik)795
2- Teriste (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik, Sefareti Seniyye Ticaret
Ateşeliği )
6- Tımaşvar (Fahri Şehbenderlik)
7- Berut (Fahri Şehbenderlik)796
5-Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik)
6- Tmaşvar (Fahri Şehbenderlik)797
797

228
1- Peşte (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık, Ticaret Ateşe
Vekilliği ve Fahri Şehbenderlik)
2- Trieste (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
1- Peşte (Baş Şehbenderlik,Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
2- Trieste (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)

229
1- Peşte (Baş Şehbenderlik, Şehbenderliği, Kançlaryalık)
2- Terieste (Baş Şehbenderlik ünvanına sahip Şehbender, Şehbenderllik ve
Kançlaryalık)
3- Rağuza (Şehbenderlik)
5- Bosnasaray (Şehbenderlik (2 tane) Kançlaryalık)
6- Viyana (Fahri Baş Şehbenderlik)
İran
Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında İran'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
Tebriz (Baş Şehbender)
Kirmanşah (Şehbender)802
1873 yılında İran'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Tebriz (Baş Şehbenderlik)
803
2- Kirmanşah ve Mahmera (Baş Şehbenderlik) 803
2- Kirmanşah (Şehbenderlik)
3- Ezdin (Şehbenderlik)
4- Sine (Şehbenderlik)804

230
1-Bender Buşir (Şehbenderlik)
2- Şiraz (Şehbenderlik)
3-Hamedan (Şehbenderlik)
4- Urmiye (Şehbender Memurluğu)
5- Savuçbulak (Şehbenderliklik)
6- Sine (Şehebnderlik)
7-Tebriz (Baş Şehbenderlik)805
4- Kirmanşah (Baş Şehbenderlik)
6- Savuçbulak (Şehbender Memurluğu)
7-Sine (Şehbenderlik)
8- Tebriz (Baş Şehbenderlik)806
6- Savuçbulak (Şehbender Memurluğu)
7-Sine (Şehbenderlik)

231
3- Hamedan (Şehbenderlik)
5-Urmiye (Şehbender Memurluğu)
6-Savuçbulak (Şehbender Memurluğu)
7- Sine (Şehbenderlik)
808
5-Urmiye (Şehbender Memurluğu)
6-Savuçbulak (Şehbender Memurluğu)
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İran'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Bender Buşir (Şehbender Vekilliği)
2- Şiraz (Şehbender Vekilliği)
3- Sine (Baş Şehbenderlik)
4- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)810

232
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) İran'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik,
1-Tebriz (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
2-Sine (Baş Şehbenderlik)
3- Hamedan (Fahri Şehbenderlik)
4-Rasht (Fahri Şehbenderlik)
5-Urmiye (Fahri Şehbender Vekilliği)
6-Savuçbulak (Fahri Şehbender Vekilliği)
811
7-Kirmanşah (Fahri Şehbender Vekilliği)811
1- Bender Buşir (Şehbender Vekilliği)
2-Sine (Baş Şehbender, Şehbender Vekilliği)
2-Kirmanşah (Şehbenderlik)
3- Savuçbulak (Şehbenderlik)
814
5-Tebriz (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)814

233
4- Sine (Baş Şehbenderlik, Kançlarya Vekilliği)
815
5- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)815
4- Sine (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
6- Havi ve Salmas (Şehbenderlik)816
1- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Kirmanşah (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5- Havi ve Salmas (Şehbenderlik)
6- Bender Buşir ( Şehbender Vekilliği)
7-Lence (Fahri Şehbenderlik)
817
Bender
6- Buşir (Fahri Şehbender Vekilliği)817

234
1- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
3- Kirmanşah (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
7- Bender Buşir (Fahri Şehbender Vekilliği)
8- Şiraz (Fahri Şehbender Vekilliği)
9- Bane (Fahri Şehbender Vekilliği)
10- Hamedan (Fahri Şehbender Vekilliği)
11- Segiz (Fahri Şehbender Vekilliği)818
1- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5- Havi ve Salmas ( Şehbenderlik)
8- Şiraz (Fahri Şehbender Vekilliği)819
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İran'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
4- Havi ve Salmas (Baş Şehbenderlik)

235
8- Bane (Fahri Şehbender Vekilliği)820
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İran'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Tebriz (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3-Kirmanşah (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
4- Havi veSalmas (Baş Şehbenderlik)
6- Lence (Fahri Şehbenderlik)
9-Hamedan (Fahri Şehbender Vekilliği)
10-Segiz (Fahri Şehbender Vekilliği)
11-Savuçbulak (Fahri Şehbender Vekilliği)821
1-Tebriz (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3-Kirmanşah (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
11-Savuçbulak (Fahri Şehbender Vekilliği)822

236
5- Bender Buşir (Şehbenderlik)
6-Lence (Fahri Şehbenderlik)823
6- Savuçbulak (Fahri Şehbender Vekilliği)
10- Segiz (Fahri Şehbender Vekilliği)
11- Bender Buşir (Fahri Şehbender Vekilliği)824
4- Tanca (Fahri Şehbenderlik)
5- Savuçbulak (Fahri Şehbender Vekilliği)

237
7-Bane (Fahri Şehbender Vekilliği)
10-Bender Buşir (Fahri Şehbender Vekilliği)825
6-Savuçbulak (Fahri Şehbenderlik)
6-Savuçbulak (Fahri Şehbenderlik)

238
1- Tebriz (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
3- Kirmanşah (Baş Şehbenderlik ünvanına sahip Şehbender, Şehbenderliği ve
Gançları)
6- Bender Buşir (Şehbenderlik)
7- Rumye (Şehbenderlik)
8- Reşet (Şehbenderlik)
12- Segiz (Fahri Şehbender Vekilliği)827
828
3.2.2.8-
Yunanistan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Yunanistan'ın şu
Şira
1- (Baş Şehbender)829
1870 yılında Yunanistan'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Atina (Baş Şehbenderlik)
2- Şira Adası (Baş Şehbenderlik)
3-Al Batros Adası (Şehbenderlik)

239
4-Corfu Adası (Baş Şehbenderlik)
5-Kefelonya (Şehbender Vekilliği)
6-Ayamavra Adası (Şehbender Vekilliği)
7-Coka Adası (Şehbender Vekilliği)
8-Zanta Adası (Şehbender Vekilliği)
9- Eğriboz (Şehbender Vekilliği)
10-Santorini Adası (Şehbenderlik)
11- İzdin (Şehbenderlik)830
1-Kefalonya Adası (Baş Şehbenderlik)
2-San Torini Adası (Şehbender Vekilliği)
3- Eğriboz (Şehbender Vekili)831
2-Kefelonya (Şehbenderlik)
3- Zanta (Şehbender Vekilliği)
4- Şira (Baş Şehbenderlik)
5-Milo (Şehbenderlik)
6-Ezdin (Şehbenderlik)
7- Vevince (Şehbenderlik)
8-Eğriboz (Şehbenderlik)
9- İskoplo (Şehbender Memurluğu)
10-Korfo (Baş Şehbenderlik)
11-Ayamavra (Şehbenderlik)
12-Cerigo (Şehbender Vekilliği)
13-Santorini (Şehbenderlik)
14-Petinos (Şehbender Vekilliği)
15- Balyabadra (Şehbenderlik)
830 Devlet Salnâmesi, Def'a 2, 1286. s. 151

831 Devlet Salnâmesi, Def'a 3, 1289. s. 169-170
240
16- Kervansaray (Şehbenderlik)
17- Kirohori (Şehbender Memurluğu)
18- Mosulenk (Şehbender Vekilliği)832
1- Atina (Baş Şehbenderlik)
2- Narde (Şehbenderlik)
3- Kervansaray (Şehbender Vekilliği)
4- Kefalonya (Şehbenderlik)
5- Serico (Şehbender Vekilliği)
6- Eğriboz (Şehbenderlik)
7- Korfu (Baş Şehbenderlik)
8- Yenişehir (Şehbenderlik)
9- Milos (Şehbender Vekilliği)
10- Fopli (Şehbender Memurluğu)
11- Patras (Şehbenderlik)
12- San Torini (Şehbenderlik)
14-İstendil (Şehbender Vekilliği)
15- Turhala (Şehbenderlik)
16- Galos (Şehbenderlik)
17-Velice (Şehbenderlik)
18- Zanta (Şehbender Vekilliği)833
1- Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik ve Kançlaryalık)
4- Kefelonya (Şehbenderlik, Gançlar)
5- Sirigu (Şehbender Vekilliği)

241
7- Corfu (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
8- Yenişehir (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
11- Santorini (Şehbenderlik)
12- Şira (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
15- Galus (Şehbenderlik)
16-Veviçe (Şehbenderlik)
17- Zenta (Şehbender Vekilliği)834
1- Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik)
4- Kefelonya (Şehbenderlik)
7- Corfu (Baş Şehbenderlik)
15-Galus (Şehbendelik)
16- Zenta (Şehbender Vekilliği)
17- Ayamavra (Şehbender Vekilliği)
242
Naksos
18- (Şehbender Vekilliği)835
2-Narde (Şehbenderlik)
3-Kervansaray (Şehbender Vekilliği)
7-Corfu (Baş Şehbenderlik)
9-Değirmen Adası (Şehbender Vekilliği)
10-Napoli (Şehbender Memurluğu)
11-Patras (Şehbenderlik)
14- İstendil (Şehbender Vekilliği)
15-Turhala (Şehbenderlik)
16-Galus (Şehbenderlik)
17-Zenta (Şehbender Vekilliği)
18-Naksos (Şehbender Vekilliği)
20-Coka Adası (Şehbender Vekilliği)836

243
9-Değirmen Adası (Şehbender Vekilliği)
10-Napoli (Şehbender Memurluğu)
18- Naksos (Şehbender Vekilliği)
20- Coka Adası (Şehbender Vekilliği)837
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Yunanistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
5- Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbender, Kançlaryalık)
6- Yenişehir (Kançlaryalık)
8- Şira (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği
9-Turhala (Şehbenderlik)
QQQ
11-Ayamavra (Şehbender Vekilliği)838
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Yunanistan'ın şu şehirlerinde Baş

244
bulunmaktadır:
5- Turhala (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
6-Galus (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
8- Yenişehir (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
9-Ayamavra (Şehbender Vekilliği)
10-Eğriboz (Şehbender Vekilliği)
11-Kervansaray (Şehbender Vekili)
12-Santorini (Fahri Şehbenderlik)
13- İstendil (Fahri Şehbenderlik)
14-Sirigu (Fahri Şehbenderlik)
15-Milos (Fahri Şehbenderlik)
16-Naxos Adası (Fahri Şehbender Vekilliği)
17-Değirmen Adası Napoli (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Tmos (Fahri Şehbender Vekilliği)
19-Zenta (Fahri Şehbender Vekilliği)
20-Veviçe (Fahri Şehbender Vekilliği)
839
21-Kefolonya (Fahri Şehbender Memurluğu)839
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği )
5-Corfu (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
245
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
5- Sirigu (Şehbender Vekilliği
7- Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Kançlaryalık)
8- Yenişehir (Gançlar)
9- Değirmen Adası (Şehbender Vekilliği)
10- Napoli (Şehbender Memurluğu)
13- Şira (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
18- Naksos (Şehbender Vekilliği)
19-Vevince (Şehbenderlik)
20- Coka Adası (Şehbender Vekilliği)
041

246
1-Atina(Sefareti Seniyesi Gançları) ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği,
Gançlar )
5-Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
6-Yenişehir (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
7-Napoli (Baş Şehbenderlik, Baş şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
9- Şira (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
10-Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
11-Galus (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
12-Ayamavra (Şehbenderlik)842
1-Atina (Sefareti Seniyesi Gançları) ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği,
Gançlar )
5-Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
6-Yenişehir (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalık Kançlaryalığı)
7-Napoli (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
10-Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
12-Ayamavra (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)843

247
1- Atina (Sefareti Seniyesi Katipliği ve Kançlaryalığı) ve Pire (Baş Şehbenderlik,
Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
5- Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
6- Yenişehir (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
10- Ayamavra (Şehbender Vekilliği)844
1- Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık )
2- Narde (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
4- Kefelonya ve Zanta (Şehbender Vekilliği)
6- Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
7- Yenişehir (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
10- Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
11- Galus (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
12- Ayamavra (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
13- Tinos (Fahri Şehbender Vekilliği)
14- Kalamata (Fahri Şehbender Vekilliği)845

248
1- Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Gançlar ve Şehbender
Hanesi İmamlığı)
2- Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Gançlar ve Şehbender Hanesi
İmamlığı)
4- Narde (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
8- Yenişehir (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
11- Ayamavra (Şehbenderlik)
13- Kefolonya ve Zenta (Şehbender Vekilliği)
14- Tmos (Fahri Şehbender Vekilliği)
15- Kalamata (Fahri Şehbender Vekilliği)
16- Santorini (Fahri Şehbender Vekilliği)
17- Veviçe (Fahri Şehbender Vekilliği)846
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
2-Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
7- Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Gançları, Şehbender Hanesi Fahri
Kançlaryalığı)
8-Narde (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
9-Yenişehir (yeni adıyla Larisa) (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
249
11-Kefolonya ve Zenta (Şehbender Vekilliği)
13-Tinos (Fahri Şehbender Vekilliği)
14-Kalamata (Fahri Şehbender Vekilliği)847
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Yunanistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği )
4- Yenişehir (Larisa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
9-Narde (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
10- Ayamavra (Şehbenderlik)
848
12-Kervansaray (Şehbender Vekilliği)848
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Yunanistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Şehbender Hanesi
İmamlığı)
2-Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik ve Şehbender Hanesi İmamlığı)
4- Yenişehir (yeni adıyla Larisa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)

250
9-Narde (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
2-Corfu (Baş Şehbender, Şehbenderlik)
9-Narde (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
850
4- Yenişehir (Larisa) (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
9-Narde (Şehbenderlik, Kançlaryalık)

251
851
12- Kervansaray (Şehbender Vekilliği)851
1- Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Baş Şehbenderhanesi
Gançları)
2- Corfu (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
9- Narde (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
852
12- Kervansaray (Şehbender Vekilliği)852
1-Atina ve Pire(Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Baş Şehbender Hanesi
Kançlaryalığı)
2- Corfu (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbender Vekilliği ve
Kançlaryalığı)
3- Şira (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
8- Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)

252
9-Narde (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
853
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Baş Şehbender Hanesi
Kançlaryalığı)
Kançlaryalığı)
4- Yenişehir (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
8- Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık ve Şehbender Hanesi
Fahri Kançlaryalığı)
9-Narde (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
10-Ayamavra (Şehbenderlik )
854
1-Atina ve Pire (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Baş Şehbender Hanesi
Kançlaryalığı)
Kançlaryalığı)
4- Yenişehir (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekili)

253
Galus
6- (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
8-Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Gançlar ve Şehbender Hanesi Fahri
Kançlaryalığı)
9- Narde (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
855
1-Pire ( Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği , Kançlaryalık)
2-Corfu (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı)
3- Şira (Şehbenderlik)
4-Yenişehir (Larisa) (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
7-Turhala (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık)
8-Narde (Şehbender Vekilliği)856
Belçika
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı:1858 yılında Belçika'nın şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
Anvers
1- (Baş Şehbender)857
1870 yılında Belçika'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,

254
Lin
1873 yılında Belçikanın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-
Liz (Şehbenderlik)859
1-Liz (Şehbenderlik)
2- Santander (Şehbenderlik)
3- Brendizi (Şehbenderlik)
4- Brüksel (Baş Şehbenderlik)
5- Anvers (Baş Şehbenderlik)860
1- Brüksel (Baş Şehbenderlik)
2- Anvers (Şehbenderlik)
3- Buruç (Şehbender Vekilliği)
4- Ğan (Şehbender Vekilliği)
5-Lebij (Şehbenderlik)
6- Ostend (Şehbender Vekilliği)861
1- Brüksel (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
3- Buruç (Şehbender Vekilliği)
5-Lier (Şehbenderlik)
6- Ostend (Şehbender Vekilliği)862

255
1-Brüksel (Baş Şehbenderlik)
2-Anvers (Şehbenderlik)
3-Buruç (Şehbender Vekilliği)
5- Lier (Şehbenderlik)
6-Ostend (Şehbender Vekilliği)862
863
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Belçika'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:

256
2-Brüksel (Fahri Baş Şehebnderlik)
3- Liege (Fahri Şehbenderlik)
4-Buruç (Fahri Şehbender Vekilliği)
5- Ğan (Fahri Şehbender Vekilliği)
6- Ostend (Fahri Şehbender Vekilliği)866
1-Brüksel (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
3- Liege (Fahri Şehbenderlik)
4-Buruç (Fahri Şehbenderlik)867
1-Brüksel (Baş Şehebnderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı, Fahri Şehbender,
Fahri Şehbender Vekili)
2- Anvers (Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
3- Liege (Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
4-Buruç (Fahri Şehbenderlik)
5- Ğan (Fahri Şehbender Vekilliği)868
1-Brüksel (Baş Şehebnderlik)
4-Buruç (Fahri Şehbenderlik)869

257
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Belçika'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Brüksel (Baş Şehebnder, Fahri Şehbender)
2-Anvers ( Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
3- Liege (Fahri Şehbenderlik)870
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Belçika'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Brüksel (Baş Şehebnderlik, Fahri Şehbenderlik)
2-Anvers (Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
4- Buruç (Fahri Şehbenderlik)
5-Ğan (Fahri Şehbender Vekilliği)871
1-Brüksel (Fahri Şehbenderlik)
2-Anvers (Fahri Şehbenderlik)
1-Brüksel (Baş Şehebnderlik, Fahri Şehbenderlik)

258
Ğan
5- (Fahri Şehbender Vekili)873
1- Brüksel (Baş Şehebnderlik)
3- Liege (Muvakkat Şehbenderlik)
5- Ğan (Fahri Şehbender Vekilliği)874
1-Brüksel (Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
2-Anvers (Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
3- Liege (Muvakkat Fahri Şehbenderlik)
2- Anvers ( Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
5-Ğan (Fahri Şehbenderlik)876
2- Anvers ( Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)

259
5-Ğan (Fahri Şehbenderlik)877
1-Anvers (Şehbender Vekilliği)
4- Brüksel (Fahri Şehbenderlik)
Romanya
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı:1873 yılında Romanya'nın şu
2-Patras (Şehbenderlik)879
1884 yılında Romanya'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Braila (Şehbenderlik)
2-Kalaraş (Şehbender Vekilliği)
3-Ğalas (Baş Şehbenderlik)
4- Yerköy (Baş Şehbenderlik)
7- Dolçi (Şehbenderlik)

260
8-
Turnu-severin (Şehbenderlik)880
1- Braila (Şehbender Vekilliği)
2-Gulacs (Baş Şehbenderlik)
3- Giurgiu (Şehbender Vekilliği)
5-Sinaia (Şehbenderlik)
6-Dolçi (Şehbender Vekilliği)
7-Turnu-severin (Şehbenderlik)
8- Brailla (Şehbenderlik)881
1- Braila (Şehbenderlik)
7-Turnu-severin (Şehbenderlik)882
4-Köstence (Şehbender Vekilliği)

261
7-
Turnu-severin (Şehbenderlik)883
3-Giurgiu (Şehbender Vekilliği)
4- Köstence (Şehbenderlik)
5-Sinaia (Baş Şehbenderlik)
7-Turnu-severin (Şehbenderlik)884
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Romanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
4- Turnu-severin (Şehbenderlik)885
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Romanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Gulacs (Baş Şehbenderlik, Kançlaryalık)
3-Turnu-severin (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
5-Sinaia (Şehbender Vekilliği)
7-Giurgiu (Şehbender Vekilliği)886

262
3- Dolçi (Şehbender Vekilliği)
4- Turnu Severin (Şehbenderlik)887
4- Turnu-severin (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
5- Bükreş (Kançlaryalık)888
Braila
1- (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı )
3- Giurgiu (Şehbender Vekili)
4- Köstence (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
7- Turnu-severin (Şehbenderlik)889
4- Turnu-severin (Şehbenderlik)
5- Bükreş (Sefaret Seniyyesi Gançları)890

263
1-Braila (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
891
6- Bükreş (Sefareti Seniyyesi Kançlaryalığı ve Şehbender Vekilliği)890
891
1-Bükreş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
2-Gulacs (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Köstence (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
6- Karayova ( Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
7-Kalafat (Şehbender Vekilliği)
9-Sinne (Şehbender Vekilliği)
Köstence
4- 892
(Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)892
1-Bükreş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı, Baş Şehbender
Hanesi İmamlığı)
3- Köstence (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)

264
5-Turnu-severin (Şehbenderlik)
6- Karayova (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
7- Kalafat (Şehbenderlik)
9- Sinne (Şehbender Vekilliği)
10-Dolçi (Şehbender Vekilliği)893
3- Köstence (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
5-Turnu-severin (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
10-Sinne (Şehbender Vekilliği)894
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Romanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
3- Köstence (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı)
6- Karayova (Baş Şehbenderlik, Şehbender)

265
11-Turnu Magurele (Şehbenderlik)895
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Romanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Bükreş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Gançları, Baş Şehbender Hanesi
İmamlığı)
11-Turnu Magurele (Şehbenderlik)896
11- Turnu Magurele (Şehbenderlik)897

266
2-Gulacs (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3-Köstence (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
8- Turnu Magurele (Şehbenderlik)
898
2-Gulacs (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3-Köstence (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı)
5- Turnu-severin (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
6- Karayova (Baş Şehbender, Şehbender)
Bükreş
1- (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)

267
2- Gulacs (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
6- Karayova (Baş Şehbenderlik, Şehbender)
1-Bükreş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Şehbenderi)
3- Köstence (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
1-Bükreş (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)
7-Sene (Şehbenderlik)

268
1-Bükreş ( Şehbenderlik)
2-Gulacs (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbenderliği Kançlaryalığı)
3-Köstence ( Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı)
4- Braila (Şehbenderlik ünvanına sahip Şehbender Vekilliği)
5-Turnu-severin (Şehbender Vekilliği)
6-Sünne (Şehbender Vekilliği)902
903
3.2.2.11-
Sırbistan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1884 yılında Sırbistan'ın şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Belgrad (Kançlaryalık)
2-Niş (Baş Şehbenderlik)904
1885 yılında Sırbistan'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Niş (Şehbenderlik)
2-Belgrat (Kançlaryalık)905
1-Niş (Şehbenderlik)
2-Belgrat (Kançlaryalık)906

269
1- Niş (Şehbenderlik)
2- Belgrat (Kançlaryalık)907
1- Belgrat (Kançlaryalık)
2- Niş (Şehbenderlik)908
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Sırbistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Karakoyavac (Şehbender Vekilliği)
3-Vranja (Şehbenderlik)
4- Uziçe (Şehbender Vekilliği)
5- Podgorica (Şehbender Vekilliği)909
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Sırbistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
3-Vranja (Şehbendr Vekilliği)
4- Karakoyavac (Şehbender Vekilliği)910
1-
Niş (Şehbenderlik)

270
3- Vranja (Şehbendr Vekilliği)
4- Karakovac (Şehbender Vekilliği)
6-
Podgorica (Şehbender Vekilliği)911
4- Karakovac (Şehbender Vekilliği)
6- 912
Podgorica (Şehbender Vekilliği)912
Q1 O
4- Karakovac (Şehbender Vekilliği)913
3- Karakovac (Şehbenderlik)
4- Podgorica (Şehbenderlik)914

271
4-Karakovac (Şehbenderlik)
5-Podgorica (Şehbenderlik)915
1-Niş (Baş Şehbenderlik)
2-Uziçe (Şehbender Vekilliği)
4-Karakoyavac (Şehbenderlik)916
1-Belgrat (Baş Şehbenderlik)
2-Niş (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
3- Karakoyavac (Şehbenderlik, Şehbender Hanesi İmamlığı)
4- Vranja (Şehbenderlik)
5-Uziçe (Şehbender Vekilliği)917
1- Belgrat (Baş Şehbenderlik)
2-Niş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Karakoyavac (Şehbenderlik)
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Sırbistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Belgrat (Baş Şehbenderlik)

272
2- Niş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Karakoyavac (Şehbenderliği Vekilliği)
5- Uziçe (Şehbender Vekilliği)919
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Sırbistan'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Niş (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
3- Karakoyavac (Şehbender Vekili , Şehbender Hanesi İmamlığı)
2- Niş (Baş Şehbender, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
1- Niş (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
2- Belgrat (Şehbenderlik)

273
1-Niş (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Baş Şehbender Hanesi Kançlaryalığı)
2-Belgrat (Şehbenderlik)
3-Karakoyavac (Şehbenderlik)
1-Belgrat (Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)
4- Vranja (Şehbenderlik)924

274
1-Belgrat (Şehbenderlik)
3- Vranja (Şehbender Vekilliği)927
Karadağ
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında
Karadağ'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği,
Kançlaryalık, Fahri Baş Şehbenderlerlik, Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender
Vekilliği, Fahri Kançlaryalık bulunmaktadır:
1-Bar (Şehbenderlik)
1889 (Hariciye Salânmesine göre) yılında Karadağ'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Ülgün (Şehbenderlik)
1890 yılında Karadağ'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,

275
1- Bar (Şehbenderlik)
QO 1
1- Podgorica (Şehbender Vekilliği)
2- Bar ve Ülgün (Şehbenderlik)933
1- Podgorica (Şehbenderlik)
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Karadağ'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Karadağ'ın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:

276
937
1- Bar ve Ülgün (Şehbenderlik)
1-Podgorica (Şehbenderlik)

277
2-
Bar ve Ülgün (Şehbenderlik)942
1-Podgorica (Şehbender Vekilliği)
2-Bar ve Ülgün (Baş Şehbenderlik ünvanına sahip Şehbender Vekili)943
İsveç
3.2.2.13- ve Norveç Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği,
Şehbender Vekilliği, Kançlaryalığı, Fahri Başşehbenderliği, Fahri
Şehbenderliği, Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1884
yılında İsveç ve Norveç'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Stokholm (Baş Şehbenderlik)
2-Göttemburg (Şehbenderlik)944
1885 yılında İsveç ve Norveç'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik,
Stokholm

943 Devlet Salnâmesi, Def'a 24, 1327, s.185
278
2-
Göttemburg (Şehbenderlik)947
1- Stokholm (Fahri Baş Şehbenderlik)
2-Göttemburg (Fahri Şehbenderlik)
3- Lysekil (Fahri Şehbender Vekilliği)949
1-Stockholm (Fahri Baş Şehbenderlik)
2-Christiania (Fehri Şehbenderlik)950
1-Stokholm (Fahri Baş Şehbenderlik)
2-Christiania (Fahri Baş Şehbenderlik)
2-Christiania (Fahri Şehbenderlik)952

279
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında İsveç ve Norveç'in şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
2- Christiania (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Göttemburg (Fahri Şehbenderlik)953
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İsveç ve Norveç'in şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
2- Christiania (Fahri Şehbenderlik)
3- Göttemburg (Fahri Şehbenderlik)
4- Palmoe (Fahri Şehbenderlik)
5-Lysekil (Fahri Şehbender Vekilliği)954
2- Christiania (Fahri Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
5-Lysekil (Fahri Şehbender Vekilliği)955

280
5-
Lysekil (Fahri Şehbender Vekilliği)956
5-
Lysekil (Fahri Şehbender Vekilliği)
4- Palmoe (Fahri Şehbenderlik)957

281
1910 yılında İsveç'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Christiania (Fahri Şehbender Vekilliği)
1910 yılında Norveç'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
Bereken
1- (Fahri Şehbender Vekilliği)962
İspanya
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında İspanya'nın şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Barselona (Şehbenderlik)
2-Valancia (Şehbenderlik)963
1870 yılında İspanya'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Alicane İskelesi (Şehbenderlik)
2-Valancia (Şehbenderlik)
3- Barselona (Şehbenderlik)
4-Eşlia (Şehbenderlik)

282
5- Madrit (Şehbender Vekilliği)
6- Malaka (Şehbender Vekilliği)
7- Garnacin (Şehbender Vekilliği)964
1873 yılında Ispanya'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Elifata Iskelesi (Şehbenderlik)
2-Vilance (Şehbenderlik)
3- Valancia (Şehbenderlik)
4- Barcelona (Şehbenderlik)
5- Ishbilia (Şehbenderlik)
6- Madrid (Şehbenderlik)
7- Aragon Şehri (Şehbender Vekilliği)
8- Palma de Malorca (Şehbender Vekilliği)
9- Cadiz (Şehbenderlik)965
1- Madrit (Baş Şehbenderlik)
2- Belensiye (Şehbenderlik)
3- Eşbilye (Şehbenderlik)
4- Palma (Şehbender Vekilliği)
5- Kadiks (Şehbenderlik)
6- Aligante (Şehbenderlik)
7- Barcelona (Şehbenderlik)
8- Aragona (Şehbender Vekilliği)
9)Malaka (Şehbenderlik)966
1-Madrit (Şehbender Vekilliği)

283
2-Adra (Şehbender Vekilliği)
3- Alicante (Şehbender Vekilliği)
4-Barcelona (Şehbenderlik)
5-Bilboa (Şehbenderlik)
6-Cadigs (Şehbenderlik)
7-Cartagena (Şehbender Vekilliği)
8- Ğaruşa (Şehbender Vekilliği)
9- Ğaraidi Valencia (Şehbender Vekilliği)
10-Malaka (Şehbender Vekilliği)
13-Sevilla (Şehbenderlik)
14-Tarragona (Şehbender Vekilliği)
15-Valancia (Şehbenderlik)
16-Kasrasi (Şehbenderlik)967
5- Bilboa (Şehbenderlik)
6-Cadiz (Şehbenderlik)
7-Kartagena (Şehbender Vekilliği)
11-Palma de Malorca (Şehbender Vekilliği)
12-Santander (Şehbenderlik)
13-Sevilla (Kançlaryalık)
284
15- Valansiya (Şehbenderlik)
16-Kasras (Şehbenderlik)
17-Malaka (Şehbenderlik)968
3-Alicante (Şehbenderlik)
8-Ğaruşa (Şehbender Vekilliği)
9-Ğaraidi Valencia (Şehbender Vekilliği)
11-Palma de Malorca (Şehbender Vekilliği)
12-Santander (Şehbenderlik)
13-Sevilla (Şehbender Vekilliği)
16-Kasras (Şehbenderlik)969
1-Madrit (Baş Şehbenderlik)
3-Alicante (Şehbender Vekilliği)

285
10- Malaka (Şehbenderlik)
13- Sevilla (Şehbenderlik)
14- Tarragona (Şehbender Vekilliği)
16- Kasras (Şehbenderlik)
17- Cordo (Şehbender Vekilliği)970
1- Madrit (Baş Şehbenderlik)
2- Adra (Şehbender Vekilliği)
5- Bilboa (Şehbenderlik)
6- Cadiz (Şehbenderlik)
7- Kartagena (Şehbender Vekilliği)
10- Malaka (Şehbenderlik)
13- Sevilla (Şehbenderlik)
14- Tarragona (Şehbender Vekilliği)
16- Kasras (Şehbenderlik)
17- Cordo (Şehbender Vekilliği)971
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Ispanya'nın şu şehirlerinde Baş

286
bulunmaktadır:
Barselona
1- (Baş Şehbenderlik)972
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İspanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
Barselona
1-Barselona (Baş Şehbenderlik)975
4- Barselona (Baş Şehbenderlik)978

287
1-Barcelona (Baş Şehbenderlik)
2-Madrit (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Alicante (Fahri Şehbenderlik)
4-Cadiz (Fahri Şehbenderlik)
5-Malaka (Fahri Şehbenderlik)
6-Santander (Fahri Şehbenderlik)
7-Sion (Fahri Şehbenderlik)
8-Almaria (Fahri Şehbenderlik)
9- Isbilia (Fahri Şehbenderlik)
10-Haras (Fahri Şehbenderlik)
11-San Sebastian (Fahri Şehbenderlik)
12-Vigo (Fahri Şehbenderlik)978
979
2-Ciron (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Madrit (Fahri Baş Şehbenderlik)
4-Alicante (Fahri Şehbenderlik)
6-Belboa (Fahri Şehbenderlik)
9- Santander (Fahri Şehbenderlik)
10-Sevilla (Fahri Şehbenderlik)
11-Valansiya (Fahri Şehbenderlik)
12-Caceres (Fahri Şehbenderlik)
13- La Coruma (Fahri Şehbenderlik)
14-Vigo (Fahri Şehbenderlik)

288
15-Adra (Fahri Şehbender Vekilliği)
16- Cotrona (Fahri Şehbender Vekilliği)
17-Cartagena (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Ğaruşa (Fahri Şehbender Vekilliği)
19- Ğaraidi Valencia (Fahri Şehbender Vekilliği)
20-Palma de Mallorca (Fahri Şehbender Vekilliği)
21-Tarragona (Fahri Şehbender Vekilliği)980
3- Sion (Fahri Şehbenderlik)
5- Almaria (Fahri Şehbenderlik)
10- Haras (Fahri Şehbenderlik)
11-San Sebastian ( Fahri Şehbenderlik)
12-Vigo (Fahri Şehbenderlik)981
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Ispanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:

289
7-Malaka (Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
11-San Sebastian ( Fahri Şehbenderlik)982
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında İspanya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
6- Cadiz (Fahri Şehbenderlik)
7- Malaka (Fahri Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
11-San Sebastian (Fahri Şehbenderlik)
13-Gırnata (Fahri Şehbenderlik)
14-Fevonia (Fahri Şehbenderlik)
15- Las Palmas (Fahri Şehbenderlik)
17-Belboa (Fahri Şehbender Vekilliği)
21-Tarragona (Fahri Şehbender Vekilliği)983

290
1- Barcelona (Baş Şehbenderlik)
11- San Sebastian (Fahri Şehbenderlik)
13- Gırnata (Fahri Şehbenderlik)
14- Fevonia (Fahri Şehbenderlik)
15-Las Palmas (Fahri Şehbenderlik)
16- Adra (Fahri Şehbender Vekilliği)
17- Belboa (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Cartagena (Fahri Şehbender Vekilliği)
20- Palma de Mallorca (Fahri Şehbender Vekilliği)
21- Tarragona (Fahri Şehbender Vekilliği)
22- Carata (Fahri Şehbender Vekilliği)
23- Boerto (Fahri Şehbender Vekilliği) 984
291
10- Vigo (Fahri Şehbenderlik)
12-Cordinia (Fahri Şehbenderlik)
15-Belboa (Fahri Şehbender Vekilliği)
20-Caratba (Fahri Şehbender Vekilliği)
21-Havana (Fahri Şehbender Vekilliği)985
San Sebastian (Fahri Şehbenderlik)
10- Vigo (Fahri Şehbenderlik)
292
12- Cordinia (Fahri Şehbenderlik)
15- Belboa (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Palma de Mallorca (Fahri Şehbender Vekilliği)
20- Caratba (Fahri Şehbender Vekilliği)
21- Havana (Fahri Şehbender Vekilliği)986
12- Cordinia (Fahri Şehbenderlik)
15- Belbao (Fahri Şehbender Vekilliği)
18- Palma de Majorca (Fahri Şehbender Vekilliği)
293
19-Tarragona (Fahri Şehbender Vekilliği)
21-Havana (Fahri Baş Şehbenderlik)987
1-Barselona (Baş Şehbenderlik)
16-Belbao (Fahri Şehbender Vekilliği)
19-Palma de Majorca (Fahri Şehbender Vekilliği)
20-Tarragona (Fahri Şehbender Vekilliği)
22-Havana (Fahri Baş Şehbenderlik)988
1909 yılında Ispanya'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderler, Şehbenderler,
Şehbender Vekilleri, Gançlar, Fahri Baş Şehbenderler, Fahri Şehbenderler, Fahri
Şehbender Vekilleri, Fahri Gançlar bulunmaktadır:
Barselona
1- (Baş şehbenderlik)

294
2-Havana (Fahri Baş Şehbenderlik)
9-Santander (Fahri Şehbendelikr)
17-Belbao (Fahri Şehbender Vekilliği)
20- Palma de Majorca (Fahri Şehbender Vekilliği)
22- Caratba (Fahri Şehbender Vekilliği)989
2-Havana (Fahri Baş Şehbenderlik)
295
9-Isbilia (Fahri Şehbenderlik)
13- Jijon (Fahri Şehbenderlik)
14- Belbao (Fahri Şehbender Vekilliği)
17- Caratba (Fahri Şehbender Vekilliği)990
Amerika
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Amerika'nın şu
1- New York (Şehbenderlik)
2- Boston (Şehbenderlik)991
1870 yılında Amerika'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
Bonof
1- Baston (Şehbenderlik)
2- California (Baş Şehbenderlik)
4- New Orleans (Şehbenderlik)
5- Chikago (Şehbenderlik)

296
6- Baltemor (Şehbenderlik)
7- San Francisko (Şehbenderlik)
8- Filadelphia (Şehbenderlik)993
1- Boston (Şehbenderlik)
2- Balinmoof (Şehbenderlik)
3- San Francisko (Şehbenderlik)
4- Chicago (Şehbenderlik)
6- Nozaverannan (Şehbenderlik)
7- Filadelfiya (Şehbenderlik)994
2- Boston (Baş Şehbenderlik)
6- Filadelfiya (Şehbenderlik)995
2- Boston (Şehbenderlik)
6- Filadelfia (Şehbenderlik, Gançlar)996

297
1-Baltemor (Şehbenderlik)
2-Boston (Şehbenderlik)
4-New York (Şehbenderlik)
5-New Orleans (Şehbenderlik)
6-Filadelfia (Şehbenderlik)996
997
2-Boston (Baş Şehbenderlik)
2-Boston (Baş Şehbenderlik)
1-
New York (Fahri Baş Şehbenderlik)

298
2- Boston (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Baltemour (Fahri Şehbenderlik)
4- Chikago (Fahri Şehbenderlik)
5- New Orleans (Fahri Şehbenderlik)
6- Filadelfia (Fahri Şehbenderlik)1000
1-
New York (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)1001
1-New York (Baş Şehbenderlik)1002
1-New York (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği)1003
3- Chikago (Fahri Baş Şehbenderlik)
4- San Francisko (Fahri Baş Şehbenderlik)1004
2- Washington (Fahri Baş Şehbenderlik)

299
5- San Francisko (Fahri Baş Şehbenderlik)1005
3- San Francisko (Fahri Baş Şehbenderlik)
4- Washington (Fahri Baş Şehbenderlik)1006
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Amerika'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1- New York (Baş Şehbenderlik)
5- San Francisko (Fahri Şehbenderlik)1007
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Amerika'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- New York (Fahri Baş Şehbenderlik)

300
3- San Francisko (Fahri Şehbenderlik)
5- New York (Fahri Baş Şehbenderlik)1012
Washington
1- (Fahri Baş Şehbenderlik)

301
2-Chikago (Fahri Baş Şehbenderlik)
4-New York (Fahri Baş Şehbenderlik)
5-San Francisko (Fahri Şehbenderlik)1013
1-Washington (Fahri Baş Şehbenderlik)
2-Chikago (Fahri Baş şehbenderlik)
4-New York (Fahri Baş Şehbenderlik)
5-San Francisko (Fahri Şehbenderlik)1014
1-New York (Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbender Vekilliği)
2-Manila (Şehbenderlik)
3- Boston ( Baş Şehbenderlik)
4-Chikago (Fahri Baş Şehbenderlik)
5-San Francisko (Fahri Baş Şehbenderlik)1015
Portekiz
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Portekiz'in şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
Porto

302
1873 yılında Portekiz'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Osborne (Şehbenderlik)
2- Oyorno (Şehbenderlik)
3-Lizbon (Şehbenderlik)
4-Vira (Şehbenderlik)1017
Lizbon
1885 yılında Salnâmesinde Portekiz'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik,
1-Lizbon (Baş Şehbenderlik)1019
Lizbon
Lizbon
Lizbon

303
Lizbon
1- (Fahri Baş Şehbenderlik)1023
Lizbon
1- (Fahri Baş Şehbenderlik)1024
1-Lizbon (Fahri Baş Şehbenderlik)
2- Sines ve Nisan (Fahri Şehbender Vekilliği)1025
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Portekiz'in şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Portekiz'in şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:

304
1- Lizbon (Fahri Baş Şehbenderlik)
2-Sines ve Nisan (Fahri Şehbender Vekilliği)1029

305
1-Lizbon (Fahri Baş Şehbenderlik)1035
Flemenk
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Flemenk'in şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Amsterdam (Şehbenderlik)1036
1870 yılında Flemenk'in şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Lahey (Şehbenderlik)
2- Hollandada Roterdam (Şehbenderlik)
3- Auteurs (Baş Şehbenderlik)1037
1- San Josef (Şehbenderlik)
2- Auteurs (Baş Şehbenderlik)
3- Roterdam (Şehbenderlik)1038
1- Amsterdam (Baş Şehbenderlik)

306
1- Amsterdam (Baş şehbenderlik)
2- Batavya (Baş Şehbenderlik)
2- Batavia (Baş Şehbenderlik)
1889 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Flemenk'in şu şehirlerinde Baş

307
bulunmaktadır:
1-Batavia (Baş Şehbenderlik)1045
1889 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Flemenk'in şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2- Amsterdam (Fahri Baş Şehbenderlik)
3- Roterdam (Fahri Şehbenderlik)1046

308
1-Batavia (Baş Şehbenderlik)
2-Amsterdam (Şehbenderlik)
3- Roterdam (Fahri Şehbenderlik)1051
1052
2-Roterdam (Baş Şehbenderlik, Fahri Şehbenderlik)
4- Lahey (Fahri Şehbenderlik)1053
2- Lahey (Baş Şehbenderlik)
3- Roterdam (Baş Şehbenderlik)1054
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Flemenk'in şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
2-Roterdam (Baş Şehbenderlik)
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Flemenk'in şu şehirlerinde Baş

309
bulunmaktadır:
2- Roterdam (Baş Şehbenderlik)
4-Lahey (Fahri Şehbenderlik)1056

310
Danimarka
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1881 yılında Danimarka'nın şu
1-Mors Adası (Şehbenderlik)1064

1063 Devlet Salnâmesi, Def'a 24, 1327, s.186
311
1884 yılında Danimarka'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
Kopenhag
1065
Kopenhag
1-Kopenhag (Baş Şehbenderlik)1067
1- Kopenhag (Fahri Baş Şehbenderlik)
2- Christiania (Fahri Baş Şehbenderlik)1070

312
1-Kopenhag (Fahri Baş Şehbenderlik)1071
1072
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Danimarka'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Danimarka'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:

313
3.2.2.19-
İsviçre Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği, Şehbender
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1870 yılında İsviçre'nin şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Cenevre (Şehbender Vekilliği)1083
1901 yılında İsviçre'nin şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik)1084

314
1902 yılında Isviçre'nin şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik)1084
1085
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Isviçre'nin şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi, Şehbender Vekili ve
Gançlar)1086
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Isviçre'nin şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik, Baş Şehbender Hanesi, Şehbender Vekilliği ve
Gançlar)1087
1088
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)1088
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
2-Zürih (Şehbenderlik)1089
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı )
2-Zürih (Şehbenderlik)1090

315
1- Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı)
2- Zürih (Şehbenderlik)1090
1091
1- Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalık)
2- Zoviç (Şehbenderlik)1092
1- Cenevre (Baş Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği ve Kançlaryalığı)
2- Zürih (Şehbenderlik)1093
1-Cenevre (Baş Şehbenderlik)1094
3.2.2.20- Hindistan Baş Şehbenderlerliği, Şehbenderlerliği,

Şehbender Vekilliği, Kançlaryalığı, Fahri Başşehbenderliği, Fahri
Şehbenderliği, Fahri Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: Hindistan'ın şu
şehilrlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik, Şehbender Vekilliği, Kançlaryalık,
1-Niyot (Şehbenderlik)1095

316
1873 yılında Hindistan'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Calcutta Iskelesinde (Şehbenderlik)
2- Seylan (1972'den itibaren Sri Lanka) Adasında Kula Şehri (Şehbenderlik)
3- Bombay Iskelesinde (Baş Şehbenderlik)1096
1889 yılında Hindistan'ın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1-Bombay (Baş Şehbenderlik)1097
Brezilya
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Brezilyanın şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Zanta (Şehbenderlik)1098
1870 yılında Brezilya'nın şu şehirlerinde Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik,
1- Rio de Janeiro (Şehbenderlik)
2- Garnamsion Iskelesi (Baş Şehbenderlik)1099
1- Şehir ismi verilmeden kişi ismi verilmiş (Brezilyada Misyö Samuel) denmiş.
2- Rio de Janeiro (Şehbenderlik)
3- Garnamsburg (Şehbenderlik)
4- Newcastle (Şehbenderlik)1100

317
1-Rio de Janeiro (Fahri Şehbenderlik)1100
1101
1903 (Hariciye Salnâmesine göre) yılında Brezilya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1903 (Devlet Salnâmesine göre) yılında Brezilya'nın şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:

318
1112
1-Rio de Janeiro (Baş Şehebnderlik, Şehbenderlik, Kançlaryalık)1112
Bulgaristan
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1910 yılında Bulgaristan'ın şu
1-Filibe (Baş şehbenderlik, Baş Şehbenderlik ve Kançlaryalığı)

319
2- Bergus (Şehbenderlik)
3- Sofya (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
4- Varna (Şehbenderlik, Kançlaryalık)
5- Ruscuk (Şehbenderlik)
6- Vidin (Şehbender Vekilliği)1113
Somali
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Somali'nin şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Didib (Şehbenderlik)1114

Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Cezayir'in şu şehirlerinde Baş
bulunmaktadır:
1- Cezayir Cia (Baş Şehbenderlik)
2- Cezayir Cia 'da Coka Adası (Şehbender Vekilliği)
3- Cezayir Cia'da Zanta Adası (Şehbender Vekilliği)1115
Arjantin
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Arjantin'in şu şehirlerinde

320
bulunmaktadır:
1-Boenes Aires (Baş Şehbenderlik, Şehbenderlik ve Kançlaryalık)1116
Gana
Şehbender Vekilliği, Fahri Kançlaryalığı: 1858 yılında Gana'nın şu şehirlerinde
bulunmaktadır:
1-Dusya (Şehbender Vekilliği)1117

321
SONUÇ
Osmanlı Devletinin ilk yıllarında devletin dahili ve harici tüm işleriyle

ilgilenen ve Nişancının emri altında olan Reisülküttaplık zamanla değişime
uğrayarak önem kazanmış ve dışişlerinden sorumlu tek kurum haline gelmiş ve II.
Mahmut tarafından Hariciye Nazırlığına dönüştürülmüştür.
Osmanlı Devleti özellikle Viyana yenilgisi, Karlofça Antlaşmasının ve
diplomatik işlerin yoğunluğunun artması gbi nedenlerle tek taraflı diplomasiyi
bırakmış, çift taraflı diplomasiye geçiş yapmaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti bunu
yapmakla meydana gelen olumsuzlukların nedenlerinin araştırmaya bir adım atmıştır.
Bu araştırma sonucunda da bir taraftan gerekli ıslahatları yaparken, diğer taraftan da
Avrupa'da meydana gelen ilerlemenin nedenlerini araştırıp aynı yolu izleyerek bu
kötü gidişatı durdurmaya çalışmıştır.
Bu amaçla sadece merkez teşkilatta yenilikler yapılmamış, aynı zamanda yurt
dışında da yabancı ülke başkentlerinde sefaretler ve bu ülkelerin diğer şehirlerinde
de şehbenderlikler açılmıştır. Osmanlı bu temsilcilikleri açmakla sadece yenilikleri
takip etmeyi değil, devleti yıkma çalışmalarının ve onun aleyhinde estirilen olumsuz
havanın önüne geçmeyi, diplomatik gelişmelerden haberdar olmayı ve yurt dışında
ticaret yapan vatandaşlarının ticari işlerini koordine etmeyi ve onlara destek olmayı
da amaçlamıştır.
Bu çalışmalar arasında Mektubi, Amedi kalemlerinin, Tercüme Odasının ve
Mühimme Odasının kurulması da önemlidir. 1821 yılına kadar Osmanlı Devletinde
tercümanlık Fenerli Rumlarca yapılıyordu. Fenerli Rumların Yunan Isyanına taraftar
olmalarının ardından ihanetlerinin farkına varılması sonucu Babıali Tercüme Odası
kurulmuştur. Bu odanın kurulmasındaki amaç Yabancı dil bilen insan yetiştirmekti.
322
Hariciye Nezaretinin kurulmasıyla birlikte bu odalar Hariciye Nezareti'nin bir şubesi
haline gelmiştir.
Zamanla Hariciye Nezareti'nin hem yurt içinde hem de yurt dışından oldukça
iyi teşkilatlandığını salnâmelerdeki verilerden açıkça görmek mümkündür. Bu
salnamelerde dikkat çeken bir husus ise özellikle merkez teşkilatında sık sık
bürokratik değişikliklerin yaşanmış olmasıdır. Bunu sebeplerinden birisi zaman
zaman meydana gelen iktidar değişikleri, diğer bir sebepse devlet teşkilatını yeniden
kurmaya çalışmanın zorluğudur. Diğer bir sebepse Osmanlı gibi gelenekleri olan bir
doğu devletinin batıya uyum sağlamaya çalışmasının zorluğudur. Görüldüğü üzere
adeta bir doğum sancısı diyebileceğimiz bu değişimler neticesinde teşkilatlanmış bir
nezaretin doğması sağlanmıştır.
323
KAYNAKÇA
AFYONCU, Erhan "Nişancı", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 33,

Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Neşriyat, 1989, s. 156-158
AHISHALI Recep, "Reisülküttap", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C.

34, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Neşriyat, 1989, s. 546-549
AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, Istanbul: Iletişim

Yayınları, 2012
FINDLEY, Carter V., "The Foundation of the Otoman Foreign Ministry: The
Beginnings of Bureaucratic Reform Under Selim IIIand
mahmud II, History Studies", 5 (4), http://www.historystudies.net/dergilist (4
Mayıs 2013)
HALAÇOĞLU, Yusuf, Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara: Türk

Tarih Kurumu Basım Evi, 1991
IPŞIRLI, Mehmet, "Osmanlılar", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 33,

Ankara: Türkiye Diyanet Yayınları, 1989, s. 502-505
_______________, "Kazasker", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 25,

Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Neşriyat, 1989, s. 140-143
Istanbul Valiliği, Tarihçe, 2016. http:// www.istabul.gov.tr (22.04.2016)
Kompaktwörterbuch, Aupenministerium, Stuttgart: Pons GMBH, 2009
Kompaktwörterbuch, Jahrbuch, Stuttgart: Pons GMBH, 2009
KÜTÜKOĞLU, Mübahat S., "Defterdar", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm

Ansiklopedisi, C. 9, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Neşriyat, 1989, s. 94-96
Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Nâme, Ankara: Aydın Kitabevi, 2013
Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Harici, Ankara: Aydın Kitabevi, 2013
Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Nezaret, Ankara: Aydın Kitabevi, 2013
324
Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lügat, Sâl, Ankara: Aydın Kitabevi, 2013
Redhouse El Sözlüğü, Dışişleri, Istanbul: SEV Matbaacılık ve Yayıncılık Eğitim Tic.

A.Ş., 2001
Redhouse El Sözlüğü, Yıllık, Istanbul: SEV Matbaacılık ve Yayıncılık Eğitim Tic.

A.Ş., 2001
Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye, Istanbul, Tabhâne-i Âmire, 1274
Salnâme-i Hariciye-i Aliyye-i Osmaniyye, Istanbul, Tabhâne-i Âmire, 1302
325
YAYLA, Yasemin, Kanuni Sultan Süleyman Devri Osmanlı Devletinde Bürokratik

Yapı, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, Isparta 2001
326

Hakverdi Günes

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hakverdi Günes

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.

SOSYAL BİLİMLER ENSİTİTÜSÜ

TARİH ANABİLİM DALI

SALNÂMELERE GÖRE HARİCİYE NEZARETİ TEŞKİLATI

SALNÂMELERE GÖRE HARİCİYE NEZARETİ TEŞKİLATI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Enstitümüzün ...... 7Î7 .......... Anabilim Dalı’nda .numaralı

Yukarıdaki imzaların adı geçen öğretim üyelerine ait olduklarını onaylarım.

Elinizdeki bu çalışma, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü

Hariciye Nezareti Salnâmeleri ait olduğu yıl içindeki Dışişleriyle ilgili

1.2.1.1-Osmanlı Devletiyle İlgili Bilgiler: Hariciye Nezareti Salnâmelerinde

7 Kompaktwörterbuch, Jahrbuch, Stuttgart, Pons GMBH, 2009, s. 945

Devlet Salnâmelerinde ise vakit ve aylar cetveli, Osmanlı Sultanları, Kanun-i

Anadolunun batısında bir beylik olarak kurulan ve zamanla fetihlerle

Padişahtan sonra bürokrasinin başı ve padişahın mutlak vekili19 ve merkez

Kanunnâme ve münşeat mecmualarında kazaskerlerin ünvanı farklı şekilde

Mehmet döneminde gelişmiş ve bir kurum haline gelmiştir. Karamani Mehmet

Görüşülen konuların şer'i sorumluluğu kadıaskerlere aitti. Şeyhülislam

Osmanlı Devleti'nde bu tabir, on dördüncü asrın sonlarından itibaren

29 Mehmet İpşirli, "Kazasker", DİA, C. 25, s. 141

Padişahın malının vekili, olarak adlandırabileceğimiz defterdarlar, Divan-ı

32 Mübahat S. Kütükoğlu "Defterdar", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 9, Ankara:

Bunların dışında, ilk zamanlarda nişancıya bağlı çalışan, Divan-ı Hümayun'un

2.5.1-Reisülküttaplık nedir? Bu isim ilk olarak, reislik makamında bulunan

48 Erhan Afyoncu "Nişancı", DİA, C. 33, s. 156

Divan-ı Hümayun Katibi olarak isimlendirilen bu katipler, maliye dışındaki

56 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1,1302, s.137; Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 62

III. Selimin Nizam-ı Cedid adını verdiği yenilik çalışmalarının kapsamına

59 Mehmet İpşirli, "Osmanlılar", DİA, C. 33, s. 504

Hariciye Nezareti Teşkilatını Yurt İçi (Merkez) ve Yurt Dışı (Elçilik ve

Hariciye Nezareti'nin başında nazır bulunmaktaydı. Nazırdan sonraki en

3.1.1-Nazırlık ve Nazırlar: Osmanlı Devleti'nde dışişlerin tamamının

65 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 164

73 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 166

81 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 168-169

88 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 170

98 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 172

3.1.2-Müsteşarlık: Hariciye Nezareti'nde nazırdan sonra en yetkili makam

3.1.3-Encümeni Hariciye: Bu dairenin adı kimi salnâmelerde Encümeni

3.1.3.2-Kontrol Şubesi: Bu şubanin görevi, genel işlerin ve hesapların

3.1.3. 3-Mubayaat Şubesi: Bu şubenin görevi, genel ihtiyaçları düzenlemek,

126 Hariciye Salnâmesi, Def'a 2, 1306, s. 244

3.1.4-İntihab-ı Memurin Hariciye Komisyonu: Hariciye Memur Seçim

3.1.5-İdare Komisyonu: İlk olarak 1898 yılı Devlet Salnâmesi'nde

130 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 225

3.1.6-Hariciye Mektupçuluğu: Bu dairenin adı bazı salnâmelerde Hariciye

150 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 151

3.1.7-Tahrirat-ı Hariciye Kalemi: Bu Şubenin adı bazı Salnâmelerde

172 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 226-230

3.1.8-Tercüme Odası: Bu dairenin adı bazı salnâmelerde Tercüme Odası185,

184 Devlet Salnâmesi, Def'a 22, 1325, s. 228-229

191 Devlet Salnâmesi, Def'a 4, 1298, s. 216

197 Devlet Salnâmesi, Def'a 9, 1306, s. 158-159

202 Devlet Salnâmesi, Def'a 14, 1313, s. 200-201

205 Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 162-165

3.1.9-Hariciye Muhasebe Kalemi: Bu dairenin adı bazı Salnâmelerde

208 Devlet Salnâmesi, Def'a 24, 1327, s. 169

224 Devlet Salnâmesi, Def'a 16, 1319, s. 164-167

229 Hariciye Salnâmesi, Def'a 1, 1302, s. 226

3.1.11-Umur-ı Hukukiye Muhtalita Müdüriyeti: Bu dairenin adı

239 Devlet Salnâmesi, Def'a 13, 1312, s. 200-201

254 Devlet Salnâmesi, Def'a 5, 1301, s. 153

3.1.12-Umur-ı Şehbenderiye Müdüriyeti: Bu dairenin adı ilk olarak 1885 yılı