TRES EQVITES APOCALYPSIS

G.K. CHESTERTON
2
TRES EQVITES APOCALYPSIS

FABVLA A G.K. CHESTERTON

SCRIPTA

Accomodavit et in Latinum vertit

F. Xaverius Morente

VILLAE SICCAE 2023

3
Titulus originalis: The three horsemen of the Apocalypse (1936) , G.K.Chesterton

Versio latina © 2023 F. Xavier Morente Mellado

Domus editoria Neolatina

Imaginem Pierre Jean Baptiste Leroy a. 1805 creavit

4
 TRES EQVITES1 APOCALYPSIS
G. K. GHESTERTON

G. K. Chesterton natus est Londinii anno

1874. Ille fuit scriptor fecundus et renovavit
litteraturam criminum. Sed* “Tres equites
apocalypsis” non est communis criminum
fabula. G. K. Chesterton mortuus est anno
1936.

Dominus* Pond mysteriosus homo erat et semper

insolitas fabulas narrabat. Olim2 Dominus Pond in nostro
horto sedebat* et explicabat narrationem bellicam quae
inter Prussiam et Poloniam in saeculo XIX accidit3:
“Campus erat paludosus4, et si homines aquam superare
volebant*, unicam viam habebant*. Sed via erat angusta5
et periculosa*. Exercitus Prussianus in parte occidentale

1
eques, equitis (m.): genet, jinete, xinete, zaldizko, horse rider
2
olim: (adv) fa molt de temps, una vez, hai tempo, aspaldi, some time ago
3
accido: succeir, suceder, suceder, gertatu, to happen
4
paludosus, -a, -um: pantanós, pantanoso, pantanoso, zingiratsu, marshy
5
angustus, -a, -um: estret, estrecho, estreito, estu, narrow

5
 erat, sed aliqui6 Prussiani occupabant orientalem partem,
civitatem Polonicam* Poznam. Exercitum Prussianum
imperabat mareschallus Grocus...”
“Magnus mareschallus!” dixit meus pater.
“Et magnum problema!” respondit Dominus Pond.
“Mareschallus Grocus habebat homines bene vestitos et
disciplinatos”.
“Disciplina in exercitu problema non est. Tuam
opinionem non comprendo”.
“Milites* disciplinati debent esse*, sed in ista narratione
disciplina problema fuit. Si unus miles disciplinatus erat,
Grocus bonum exitum habebat, sed si duo milites
disciplinati erant... magna ruina!”
“Quam insolitum!” exclamavit meus pater.
“In civitate occupata Pozna milites Prussiani celebrem
captivum habebant: illustrem poetam Petrovskim, qui pro
Polonica libertate contra Prussianos cantabat. Petrovskis
magnus inimicus erat et debebat mori, sed milites
vacillabant et mandatum mareschalli Groci
exspectabant*. Si mandatum non recipiebant, poetam
liberare debebant. Sed mareschallus Grocus poetam
necare7 volebat: ille* videbat poetam esse tam
periculosum quam exercitum. Ergo8 eques mandatum

6
aliqui, aliqua, aliquod: alguns, algunos, algúns, batzuk, some
7
neco: matar, matar, matar, hil, kill
8
ergo: (conj) per tant, por lo tanto, por tanto, beraz, therefore

6
 funestum portavit. Postea9 secundus eques veniam10
portavit. Sed eques, qui veniam portabat, in via mortuus
est. Ergo poeta Petrovskis liberatus est...”
“Domine Pond, quid11 dicis? Tuam narrationem non
comprendo!”
“Ah! Admirabilia paradoxa... Sed tu ausculta:”
Dominus Pond narrationem incipit12
Mareschallus Grocus legatum13 Hocheimerum
convocavit:
“Legate, quando princeps* ad nostrum exercitum veniet?”
“Septima hora, Domine!”
“Septima hora! Tempus fugit... Princeps multas
laboriosas occupationes habet, et inutiles molestias
evitare debemus. Poeta Petrovskis periculosus est et debet
mori. Milites, qui in civitate Pozna stant, poetam liberare
volebant. Ergo tu, Hocheimere, debes portare istam
epistulam14 ad civitatem Poznam. Epistula monstrat
meum mandatum de poeta: poena capitalis15!”

9
postea: (adv) després, después, despois, gero, later
10
venia, -ae (f.): perdó, perdón, perdón, barkamen, forgiveness
11
quid?: què?, ¿qué?, que?, zer, what?
12
incipio, incepi: començar, empezar, empezar, hasi, to start
13
legatus, -i (m.): tinent, teniente, tenente, teniente, lieutenant
14
epistula, -ae (f.): carta, carta, carta, gutun, letter
15
poena, -ae (f.) capitalis : pena de mort, pena de muerte, pena de morte, heriotza-zigor, death
sentence

7
 Legatus Hocheimerus fortis fidelis et magnificus eques
erat. Ergo rapidus ad angustam et periculosam viam, quae
campos paludosos superabat, cum* splendido equo16
funestum mandatum transportavit.
Dum17 legatus nocturnam expeditionem incipiebat,
princeps ad exercitum venit. Septima hora erat!
Mareschallus Grocus et omnes* milites principem
salutaverunt.
Sed princeps milites non videbat, et in meditationibus se
perdebat. Ille militarem vitam non amabat, sed gaudebat18
cantiones et odas auscultando. Princeps poetam
Petrovskim cognoscebat* et in theatro multis
occasionibus odas audiit. Mareschallus Grocus nihil19
dicebat de morte illustris poetae, sed princeps capturam
Petrovskis cognoscebat, et inquietissimus erat. Tandem 20
dixit:
“Mareschalle, illustris Petrovskis vulgaris homo non est.
Multae gentes in Europa et in nostra patria illum amant.
Si magnum poetam necamus, quid est…?”
“Homo mortuus…”, respondit Grocus.
“Heros21”, contradixit princeps.

16
equus, -i (m.): cavall, caballo, cabalo, zaldi, horse
17
dum: (conj) mentre, mientras, mentres, -en bitartean, while
18
gaudeo: gaudir, disfrutar, gozar, gozatu, to enjoy
19
nihil (n.): no res, nada, nada, fitsik, nothing
20
tandem: (adv) finalment, finalmente, finalmente, azkenean, at last
21
heros, -ois (m.): heroi, héroe, heroe, heroi, hero

8
 “Heros mortuus”, interrupit Grocus, “et heros mortuus
nihil contra nostram patriam faciet”. Mareschallus durum
animum habebat et non vacillavit: “eques in via est, qui
mandatum poenae capitalis ad civitatem Poznam portat”.
“Quid?!” exclamavit princeps. Princeps artes amabat, sed
etiam22 miles Prussianus erat et auctoritatem perdere non
volebat. Ante totum exercitum exclamavit: “Quis est
optimus eques? Quis habet rapidissimum equum?”
Tribunus Hussarorum23, qui prope* principem erat,
clamavit:
“Domine, Arnoldus Sactus velocissimum equum habet, et
ille optimus eques est!”
“Bene”, dixit princeps, “ubi24 est scriptorium? Debeo
novum mandatum scribere et poenam capitalem
cancellare…”
Arnoldus Sactus, iuvenis homo, qui in regimento
Hussarorum militabat, mandatum principis prendit*, in
equum ascendit et ad periculosam et nocturnam viam
exiit25.

22
etiam: (adv) també, también, tamén, ere, too
23
tribunus, -i (m.) Hussarorum: oficial dels Hússars, oficial de los Húsares, oficial dos Húsares,
Husarren ofiziala, Hussar officer
24
ubi: (conj) on, dónde, onde, non, where
25
exit, exiit (exeo): sortir, salir, saír, irten, to exit

9
 Mareschallus Grocus nihil dixit, sed ad suum
tabernaculum26 venit. In sella sedit et tribunum
Hussarorum convocavit.
Tribunus erat homo cadaverosus et magnam cicatricem in
facie* habebat.
“Tribune”, dixit Mareschallus, “noster princeps non
comprendit periculum*, quod poeta Petrovskis contra
nostram patriam significat. Debemus periculum destruere;
debemus patriam defendere; debemus poetam necare”.
Tribunus nihil dicebat, quia27 miles disciplinatus erat, sed
mandatum principis cognoscebat et vacillabat.
“Tribune”, dixit Grocus, “debes detinere Arnoldum
Sactum”.
“Sed, mareschalle”, dixit tribunus, “Arnoldus
velocissimum equum habet, et ille optimus eques est!”
“Glandes28 etiam velocissimae sunt, tribune…”
“Durissimum est necare hominem…”
“Necare hominem? Multos homines in bello29 necamus.
Nunc30 necessariam mortem mareschallus te rogat”.
“Sed Arnoldum…”

26
tabernaculum, -i (n.): tenda, tienda, tenda, karpa, tent
27
quia: (conj) ja que, ya que, porque, bait-, because
28
glans, glandis (f.): bala, bala, bala, bala, bullet
29
bellum, -i (n.): guerra, guerra, guerra, gerra, war
30
nunc: (adv) ara, ahora, agora, orain, now

10
 “Arnoldum?” Mareschallus in silentio tribunum
observavit. “Petrovskis debet mori. Mortem Petrovskis
volumus. Comprendesne?”
Tribunus comprendebat. Ille disciplinatus et durus miles
erat. Ex* tabernaculo exiit rapidus et sclopetum31 prendit.
Via erat periculosa, sed etiam recta et longissima.
Tribunus non videbat Arnoldum Sactum et cogitabat32:
“Arnoldus rapidissimus est, sed in via tam longa debeo
videre equum”.
Repente tribunus minusculum punctum observat. “Estne
Arnoldus?” Tribunus suum equum incitat. Nunc iam*
vidit hominem super* equum. “Arnoldus!” exclamat.
Tribunus ex equo descendit, sclopetum prendit et
glandem emisit33. Distantia erat magna, sed ille non
credebat difficile ferire hominem distantem: exercitus
celebrabat certamen, in quo omnes milites ex maiore
distantia glandes emittebant, et tribunus semper vincebat.
Tribunus reapse34 perfectam visionem et experientiam
habebat: eques feritus erat! Tribunus secundam glandem
emisit et equus cadit mortuus in campum paludosum.
In mente tribuni duae imagines apparebant; prima imago
erat perversa: sodalis35 mortuus et mandatum principis

31
sclopetum, -i (n.): escopeta, escopeta, escopeta, eskopeta, shotgun
32
cogito: pensar, pensar, pensar, pentsatu, to think
33
emitto, emisi: disparar, disparar, disparar, tiratu, shoot
34
reapse: (adv) realment, realmente, realmente, benetan, really
35
sodalis, -is (m.): company, compañero, compañeiro, lagun, companion

11
 impugnatum; sed secunda imago erat virtuosa: inimicus
Polonicus mortuus et patria salva.
Ergo tribunus ad tabernaculum mareschalli revenit* et
annuntiavit: “miles, qui mandatum principis portabat,
mortuus est”.
Mareschallus volebat bonum exitum comprobare; ergo
cum tribuno ad longam viam exiit. Post* horam
mareschallus repente de equo descendit.
“Hic36 est”, dixit Grocus.
Tribunus vacillabat. Ille credebat Arnoldum in altera*
parte esse. Sed via erat tam longa et similis!!! Luna
aquam illuminabat et duo milites viderunt figuram equi et
hominis; tribunus recognoscebat suum sodalem
Arnoldum: flavum37 capillum, vestitum Hussarorum,
magnificum equum...
Post breve silentium Grocus dixit:
“Tribune, debes continuare iter38 ad civitatem Poznam et
comprobare mortem Petrovskis”.
Tribunus Hussarorum in equum ascendit et in obscuritate
nocturna evanuit39.
Mareschallus non erat tristis, dum hominem mortuum
observabat. Miles Prussianus fortis esse debebat.

36
hic: (adv) aquí, aquí, aquí, hemen, here
37
flavus, -a, -um: ros, rubio, louro, horia, blonde
38
iter, itineris (n.): viatge, viaje, viaxe, bidaia, travel
39
evanesco, evanui: desaparèixer, desaparecer, desaparecer, desagertu, to disappear

12
 Exercitus durus erat, sed patriam defendebat, et Grocus
patriam multum amabat. Si Petrovskis mori debebat,
sacrificium Arnoldi necessarium erat.
Repente Mareschallus sonitum auscultavit. Sub luce lunae
apparebat tribunus Hussarorum, qui ex civitate Pozna
reveniebat. Facies tribuni erat pallidissima et cadaverosa.
Tribunus exclamavit:
“Poeta Petrovskis per vias civitatis Poznae deambulabat!”
“In sepulcro?”
“Homines in sepulcro non deambulant”, dixit tribunus
Hussarorum. “Petrovskis erat vivus et omnes gentes
libertatem cum canticis celebrabant”.
“Quid?!” Mareschallus Grocus stupefactus erat. “Et
meum mandatum?”
“Milites poetam liberaverunt, quia nullum40 mandatum
habebant”.
“Sed eques...”
“Milites nullum equitem viderunt”.
“Nullum equitem...” Mareschallus nihil comprendebat.
Post longum silentium Grocus rogavit: “tribune, quid
accidit...?”
Dominus Pond narrationem finit
Dominus Pond ridebat*, dum nos observabat.
“Sed, Domine Pond”, rogavit meus pater, “quid accidit?”

40
nullus, -a, -um: cap, ningún, ningún, bat ere, no...

13
 Dominus Pond ridebat: “Nonne comprendistis? Si unus
miles disciplinatus erat, mareschallus Grocus bonum
exitum habebat, sed si duo milites disciplinati erant...
magna ruina!”
“Iam dixisti, sed non comprendimus. Potesne explicare
quid acciderit?”
“Facile est”, dixit Dominus Pond. “Primus eques, legatus
Hocheimerus, qui mandatum poenae capitalis portabat,
rapidus erat, sed secundus eques, Arnoldus Sactus, qui
veniam portabat, velocissimum equum habebat et optimus
eques erat. Legatus vidit Arnoldum venientem et
comprendit: Arnoldus veniam portabat! Legatus
Hocheimerus erat homo disciplinatus et voluntatem
mareschalli Groci cognoscebat: si Petrovskis erat
inimicus patriae, ille mori debebat; si Prussiani milites
Petrovskim protegere volebant, etiam mori debebant.
Arnoldus detinuit primum equitem et dixit suum
mandatum: legatus Hocheimerus ad exercitum revenire
debebat. Sed legatus sclopetum prendit...”
“Et Arnoldum necavit!” exclamavit meus pater.
“Arnoldus et suus equus ad aquam cadunt et legatus
continuat iter ad civitatem Poznam cum mandato poenae
capitalis. Sed Hocheimerus non est unicus eques in via.
Per istam longam viam venit ultimus eques; ille
quaerebat41 secundum equitem, qui veniam portabat, sed
post multum tempus nihil videbat. Tandem tribunus
minusculum punctum observavit...”

41
quaero: buscar, buscar, buscar, bilatu, to search

14
“Et cum sclopeto glandem emisit!”
“Ille secundum equitem necare volebat, sed primum
equitem necavit. Ergo nullus eques venit ad civitatem
Poznam, et milites poetam liberaverunt.”
“Ergo”, dixit meus pater, “bene dicebas: duo homines
disciplinati fuerunt et mareschallus Grocus exitum non
habuit!”

FINIS

15
16
 GLOSSARIVM
(Catalane, Hispanice, Gallaece, Vasconice, Anglice)
accido: succeir, suceder, suceder, gertatu, to happen

aliqui, aliqua, aliquod: alguns, algunos, algúns, batzuk, some

alter, -era, -erum: altre, otro, outro, beste... bat, another

angustus, -a, -um: estret, estrecho, estreito, estu, narrow

bellum, -i (n.): guerra, guerra, guerra, gerra, war

cogito: pensar, pensar, pensar, pentsatu, to think

cognosco, cognovi: conèixer, conocer, coñecer, ezagutu, to know

cum: (prep) amb, con, con, -ekin, with

Dominus, -i (m.): senyor, señor, señor, jaun, Mr.

dum: (conj) mentre, mientras, mentres, -en bitartean, while

emitto, emisi: disparar, disparar, disparar, tiratu, shoot

epistula, -ae (f.): carta, carta, carta, gutun, letter

eques, equitis (m.): genet, jinete, xinete, zaldizko, horse rider

equus, -i (m.): cavall, caballo, cabalo, zaldi, horse

ergo: (conj) per tant, por lo tanto, por tanto, beraz, therefore

esse: ésser, ser, ser, izan, to be

etiam: (adv) també, también, tamén, ere, too

evanesco, evanui: desaparèixer, desaparecer, desaparecer, desagertu, to disappear

ex: (prep) de (des de), de (desde), de (desde) . -tik, from

exit, exiit (exeo): sortir, salir, saír, irten, to exit

17
exspecto: esperar, esperar, esperar, itxaron, expect

facies, -ei (f.): cara, rostro, cara, aurpegi, face

flavus, -a, -um: ros, rubio, louro, horia, blonde

gaudeo: gaudir, disfrutar, gozar, gozatu, to enjoy

glans, glandis (f.): bala, bala, bala, bala, bullet

habeo: tenir, tener, ter, eduki, to have

heros, -ois (m.): heroi, héroe, heroe, heroi, hero

hic: (adv) aquí, aquí, aquí, hemen, here

iam: (adv) ja, ya, xa, jada, already

ille, illa, illud: ell / ella, él / ella, el / ela, bera, he /she

incipio, incepi: començar, empezar, empezar, hasi, to start

iter, itineris (n.): viatge, viaje, viaxe, bidaia, travel

legatus, -i (m.): tinent, teniente, tenente, teniente, lieutenant

miles, militis (m.): soldat, soldado, soldado, soldadu, soldier

neco: matar, matar, matar, hil, kill

nihil (n.): no res, nada, nada, fitsik, nothing

nullus, -a, -um: cap, ningún, ningún, bat ere, no...

nunc: (adv) ara, ahora, agora, orain, now

olim: (adv) fa molt de temps, una vez, hai tempo, aspaldi, some time ago

omnis, -e: tot, todo, todo, guzti, all

paludosus, -a, -um: pantanós, pantanoso, pantanoso, zingiratsu, marshy

periculosus, -a, -um: perillós, peligroso, perigoso, arriskutsu, dangerous

periculum, -i (n.): perill, peligro, perigo, arrisku, danger

poena, -ae (f.) capitalis : pena de mort, pena de muerte, pena de morte, heriotza-zigor, death
sentence

Polonicus, -a, -um: polonès, polaco, polaco, poloniar, Polish

post: (prep) després de, después de, despois de, ondoren, after

postea: (adv) després, después, despois, gero, later

18
prendo: agafar, coger, coller, heldu, to catch

princeps, principis (m.): príncep, príncipe, príncipe, printze, prince

prope: (prep) prop de, cerca de, preto de, -tik gertu, near

quaero: buscar, buscar, buscar, bilatu, to search

quia: (conj) ja que, ya que, porque, bait-, because

quid?: què?, ¿qué?, que?, zer, what?

reapse: (adv) realment, realmente, realmente, benetan, really

revenio: tornar, volver, regresar, itzuli, to return

rideo, risi: riure, reír, rir, barre egin, to laugh

sclopetum, -i (n.): escopeta, escopeta, escopeta, eskopeta, shotgun

sed: (conj) però / sinó, pero / sino, pero / senón, baina / baizik, but

sedeo: seure, estar sentado, sentar, jarri, to sit down

sodalis, -is (m.): company, compañero, compañeiro, lagun, companion

super: (prep) sobre, encima de, encima de, gainean, on/over

tabernaculum, -i (n.): tenda, tienda, tenda, karpa, tent

tandem: (adv) finalment, finalmente, finalmente, azkenean, at last

tribunus, -i (m.) Hussarorum: oficial dels Hússars, oficial de los Húsares, oficial dos Húsares,
Husarren ofiziala, Hussar officer

ubi: (conj) on, dónde, onde, non, where

venia, -ae (f.): perdó, perdón, perdón, barkamen, forgiveness

volo: voler, querer, querer, irrikatu, to want

19
20