You are on page 1of 8

HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

TEMA VII: LOS NÚCLEOS CRISTIANOS DE RESISTENCIA EN LOS


PIRINEOS CENTRALES Y ORIENTALES (SIGLOS VIII-X).

TEXTOS

1.- Francos, vascones y musulmanes. Paz entre Pipino y Waifario (año 768).
“AN. DCCLXVIII. CXXXIV. Evoluto igitur eo anno cum in Betoricas resideret, mediante
Februario, omnem exercitum suum, quem in Burgundiam ad hiemandum miserat, ad
se venire praecepit; initoque consilio contra Remistanum insidias parat,
Hermenaldum, Beringarium, Childeradum et Unibertum comitem Betorinum cum
reliquis comitibus et Leudibus suis ad ipsum Remistanum capiendum clam mittens,
praedictus rex Pippinus cum omni exercitu Francorum iterum ad persequendum
Waifarium ire destinavit. Bertrada regina Aurelianis veniens, et inde navali evectione
per Ligerem fluvium usque ad Sellus castrum super fluvium ipsius Ligeris pervenit [Al.
perveniens]. His itaque gestis, nuntiatum est regi quod missi sui, quos dudum ad
Amormuni regem Sarracenorum miserat, post tres annos ad Massiliam reversi
fuissent, legationem praedicti Amormuni regis Sarracenorum ad praedictum regem
cum multis muneribus secum adduxerant. Quod cum compertum regi fuisset, missos
suos ad eam direxit, qui ipsam legationem [Ed., qui eos] venerabiliter reciperent, et
usque ad Mettis civitatem ad hiemandum ducerent.
Igitur suprascripti comites, qui ad Remistanum capiendum missi fuerant, per
divinum judicium et fidem regis eum capiunt, et ligatum ad praesentiam regis cum
uxore sua adduxerunt. Quem statim rex Uniberto et Ghiselario comitibus Betoricae
civitatis ipsum Remistanum in patibulo suspendi jussit. Praedictus rex Pippinus usque
ad Garonnam accessit; ibi Wascones, qui ultra Garonnam commorantur, ad ejus
praesentiam venerunt, et sacramenta et obsides praedicto regi donant, ut semper
fideles partibus regis, ac filiis suis Carolo et Carlomanno omni tempore esse debeant.
Et aliae multae quamplures gentes ex parte Waifarii ad eum venientes, et se ditioni
suae subdiderunt. Rex vero Pippinus benigniter eos in suam ditionem recepit.
Waifarius cum paucis per silvam, quae vocatur Edobola, in pago Petrocorreco
latitans, huc illucque vagatur incertus. Praefatus rex Pippinus ad Waifarium
capiendum insidias iterum parat. Inde ad reginam suam ad Sellus veniens, legationem
Sarracenorum, quam Mettis ad hiemandum miserat, ad Sellus castrum ad se venire
praecepit, et ipsi Sarraceni munera quae Amormuni transmiserat, ibidem
praesentant. Iterum rex ipsis Sarracenis qui ad ipsum missi fuerant munera dedit, et

HME – BLOQUE III. Tema 7


1
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

usque ad Massiliam cum multo honore adduci praecepit. Sarraceni vero navali
evectione per mare redeunt ad propria”.
(Continuatio Fredegarii, 51ª, “Monumenta Germaniae Historica”, Scriptores rerum merovingicarum II,
1956, pp. 191-192)

2.- Expedición de los francos al otro lado de los Pirineos (778).


“(IX) Mientras combatía contra los sajones asiduamente y casi sin interrupción, tras
disponer guarniciones en lugares convenientes de sus confines, atacó Hispania con
el mayor aparato bélico que le era posible. Atravesado el obstáculo de los Pirineos,
recibida la sumisión de todos los castillos y plazas fuertes que encontraba en su
camino, regresó con su ejército incólume, salvo que le tocó en suerte, en el retorno,
experimentar algo de la perfidia vasca.
Pues como el ejército marchaba desplegado en largas filas, según lo exigía la
estrechez del lugar, los vascos, tendiendo una emboscada en la parte más elevada de
la montaña —pues se trata de un sitio ideal para tender emboscadas a causa del
espesor de los bosques que abundan allí—, se precipitaron a la hondonada y,
atacando a la retaguardia que portaba la impedimenta y a quienes cubrían la marcha
del grueso del ejército y acudían en socorro de la retaguardia, trabaron combate con
ellos hasta matar al último hombre; luego, apoderándose de los bagajes, protegidos
por la noche que caía, se dispersaron con la mayor rapidez en diversas direcciones.
Ayudaban en esto a los vascos lo ligero de las armas y la naturaleza del terreno
en que se desarrollaba el hecho; por el contrario, los francos luchaban en inferioridad
de condiciones debido a lo pesado de sus armas y la desventaja de su situación en el
terreno. En esta batalla resultaron muertos Egiardo, senescal real, el conde de palacio
Anselmo y Rolando, duque de la marca de Bretaña, junto con otros muchos. Y esta
derrota no pudo ser vengada de inmediato, dado que el enemigo, una vez perpetrado
el golpe, se dispersó de tal modo que no se pudo saber en modo alguno en qué parte
del mundo se le podía encontrar”.
(Eginardo, Vita Karoli Magni, Ed. Castiella, J.P., 2016, p. 10)

3.- Capitulación del gobernador musulmán de Barcelona ante el ejército franco


(801).
“Aestate hanc sequente Zaddo, dux Bareinonensis , suasus est a quodam, sibi ut
putabat arnico, Narbonam usque proeedere. Qui conprehensus, Hluduwico regi est
adductus, et patri Karolo itidem perductus. Ipso tempore Hluduwieus rex, coacto
populo regni sui, Tolosae de his quae agenda videbantur tractans deliberabat.

HME – BLOQUE III. Tema 7


2
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

Burgundione namque mortuo, comitatus eius Fedentiacus Liutardo est attributus.


Quam rem Wascones moleste ferentes, in tantam erupere petulantiam, ut etiam
homines illius alios ferro perimerent alios igni comburerent. Qui vocati, cum primum
venire detrectarent, quoquo modo ad causam dicendam venerunt, et poenas debitas
pro talibus ausis dederunt, ita ut quidam talionis lege igni conflagrarent. His peractis,
succeclente tempore visum est regi et consiliariis eius, ut ad Barcinnonam
oppugnandam ire deberent; divisoque in tres partes exercitu, unam quidein
nuscellioni ipse permanens seeurn retinuit; alteri obsidionem urbis iniunxit, cui
Rotstagnus comes Gerundae praefuit tertiam autem, ne forte obsidentes urbem
inprovise ab hostibus occuparentur, ultra urbem sedere, praemisit. Obsessi interea
intra urbem, Cordubam miserunt, auxiliumque poposcerunt. Rex vero Sarracenorum
protinus auxiliatum eis exercitum direxit. Venientibus porro his qui missi fueraut
Caesaraugustam, latum a est eis de exercitu in via sibi obviam constituto. Erat enim
ibi Willelmus primus, signifer Hadhemarus,et cum eis validum auxilium.
Quod illi audientes, in Hasturas sese verterunt, clademque illis inprovise
importaverunt , sed multo graviorem reportaverunt. Quibus recedentibus, nostri ad
socios urbem obsidentes reversi sunt, et illis iuncti, tam diu urbem obambientes et
nullum ingredi aut egredi permittentes vexarunt, denec famis acerbitate coacti sunt
etiam vetustissima hostiis coria detrahere, et in cibum infelicissimum vertere. Alii
autem mortem infelicissimae proponentes vitae, ex muris semet praecipites
mitteban.t, aliqui vero spe animabantur inani, cogitantes quod Franci hiemis
asperitate a civitatiscohiberentur obsidione, Sed hanc illorum spem abscidit
prudentium virorum consiliorum. Advecta enim undecumque materie, coeperunt
extruere casas, veluti ibidem in hibernis mansuri. Quod cernentes civitatis
habitatores, ab ti spe deciderunt, et ad desperationem ultimam versi, suuna
principem tradiderunt, Zaddunis cognatum, quem pro eo constituerant, nomine
Hamur, et se ac civitatem, concessa facultate tute a secedendi, dediderunt e hoc
modo.
Cum enim longa fessam obsidione nostri cernerent urbem, et jam jamque
capiendam aut tradendam crederent, honesto, ut decebat , usi consilio, regem
vocant, ut urbs tanti nominis gloriosum nomen regi propagaret, si illam eo praesente
superari contingeret. Suggestioni huic admodumhonestae Rexassensum praebuit.
Venit ergo ad exercitum suum urbem vallantem atque indesinenti oppugnatione sex
hebdomadibus perduravit, et tandem superata victori manus dedit. Tradita ergo et
patefacta civitate, primo quidem die custodes ibidem rex destinavit, ipse autem ab
eius ingressu abstinuit, donec ordinaret, qualiter cum digna Deo gratiarum actione
cupitam atque susceptam victoriam ejus nomini consecraret. Antecedentibus ergo
eum in crastinum et exereitum ejus Sacerdotibus et Clero cum sollempni apparatu et

HME – BLOQUE III. Tema 7


3
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

laudibus hymnidicis portam .civitatis ingressus, et ad Ecclesiam sanctae et


victoriosissimae Crucis , pro victoria sibi divinitus conlata gratiarum actiones Deo
acturus, est progressus. Post haec Bera comite ibidem ob custodiam relicto cum
Gothorum auxiliis hiemandi gratia ad propria remeavit. Cui pater, comperto quod ei
imminere videbatur a parte Sarracenorum periculo, fratrem Karolum suffragaturum
mittebat: eique Lugduni iter agenti et ad fratris adiutorium properanti, nuntims regis
fratris occurrit qui captam civitatem nuntiavit, et ne longius fatigaretur, edixit. Qui ab
eodem loco regrediens, ad patrem est reversus”.
(Astrónomo, Vita Ludovici Pii Imperatoris, Caroli Magni filii, “Monumenta Germaniae Historica”, 1829, pp. 613-614)

4.- Las limitaciones de Luis el Piadoso a la hora de establecer una administración


franca en Pamplona
“At succedente aestate accito populi sui generali Conventu, retulit eis sibi
delatumrumorem, quod quaedam Wasconum pars jam pridem in deditionem
suscepta, nunc defectionem meditata in rebellionem assurgeret, ad quorum
reprimendam pervicatiam ire publica utilitas postularet. Hanc regis voluntatem
omnes laudibus prosequuntur, nec talia in subditis contempnenda, sed potius
severissime resecanda testantur. Moto igitur et disposito prout oportuit exercitu.
Aquis villam pervenit, et, ut ad se venirent qui infidelitatis insimulabantur, jussit. Sed
illis venire retractantibusad eorum vicinia devenit, cuncta eorum populari manum
militarem permisit. Ad ultimum, cunctis quae ad eos pertinere videbantur
consumptis, ipsisupplices venerunt, et tandem veniam perditis omnibus magno pro
munere meruerunt. Superato autem pene difficili Pyrenaearum transitu Alpium,
Pampalonam y descendit; et in illis quamdiu visum est moratus locis, ea quae utilitati
tam publicae quam peis vatae conducerent ordinavit. Sed eum per ejusdern montis
remeandum foret angustias, Wascones nativum assuetumque fallendi morem
exercere conati, mox sunt prusg denti astutia deprehensi, consilio cauti a, atque
cautela vitati. Uno enim eorum, qui ad provocandum processerat, conprehenso
atque adpenso, reliquis paene omnibus uxores aut filii sunt erepti, usquequo eo
nostri pervenirent , quo fraus illorum nullam Regi vel exercitui posset inferre
jacturam.”
(Astrónomo, Vita Ludovici Pii Imperatoris,Op. Cit., pp. 615-616)

5.- Genealogía de los condes de Aragón.


“18. Asnari Galindones accepit uxor (lac.) et genuit filios Centolle Asnari, et Galindo
Asnari, et domna Matrona.

HME – BLOQUE III. Tema 7


4
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

19. Ista Matrona fuit uxor Garsie Malo filium Galindi Belascotenes et domne
Fakilo, et quare in uilla que dicitur Bellosta inluserunt eum in orreo in diem Sancti
Ioahannis, occidit Centolle Asnari et dimisit sua filia, et accepit alia uxor filia de Enneco
Aresta, et pepigit fedus cum illo et cum mauros, et eiecitque eum de comitato.
20. Perrexit igitur Asnari Galindones ad Franziam et proiecit se pedibus Carli
Magni et donavit illi populationem Cerretania et Oriello, ubi et umulatum iacet.
21. Postea quoque Galindo Asnari accepit comitatum patris sui et accepit uxor,
et genuit Asnari Galindones.
22. Asnari Galindones accepit uxor domna Onneca, Garsie Enneconi regis filia,
et genuit Galindo Asnari et Garsea Asnari, et domna Sanzia qui fuit uxor regis Atoele
mauro.
23. Rege Atoele genuit de domna Sanzia Abdelmelik, et Ambroz, et Furtunio,
et Muza, et domna Belasquita.
24. Galindo Asnari accepit uxor domna Sanzia, Garsea Scemenonis filia, et
genuit domna Belasquita et domna Andregoto. Habuit prima uxor domna Acibella,
Garsea Sanzionis comitis Guasconie filia, et genuit domna Tota uxor Uerna [r]di
comitis, et domnus Redumtus episcopus, et domno Miro.
De aliis anzillis habuit domno Guntislo, ac domno Sanzio uel domno Belasco,
atque domno Banzo, seu domno Asnario. Domno Guntislo accepit uxor domna Oria,
Scemeno Galindonis de Berale seu domne Comitisse soror, domni Quintile filia, et
genuit (lac.)”.
(Genealogías de Roda o de Meyá, Ed. Lacarra, J.Mª., pp. 240-245)

6.- Expedición musulmana contra los Velasco, señores de Pamplona


“En ese año (200 H = 815-6) se produjo la incursión del háyib ‘Abd al- Karīm ibn ‘Abd
al-Wāhid ibn Mugīlt con la aceifa contra B.l.š.k al-Ŷ.l.š.qī, sāhib de B.nb.lūna, el
enemigo de Dios. Había pedido ayuda contra los musulmanes de al-Andalus y
congregó con él a matarifes de los cristianos (ŷalā’ib al-naṣrāniyya).
El ḥāyib ‘Abd al-Karīm se dirigió contra ellos con el ejército (ŷayš) de
musulmanes y les combatió durante trece días. Les atacó repetidamente hasta que
los enemigos de Dios fueron destruidos y, volviendo la espalda, huyeron. Sufrieron
muchas bajas, entre ellos, Garsiya ibn Lubb, hijo de la hermana de B.rmūd, tío
materno de Idfūnš, Šānŷu, jinete (fāris) de Banbaluna, S.l.tān, jinete de los mayūs y
otros.

HME – BLOQUE III. Tema 7


5
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

Se refugiaron de los musulmanes en un río de difícil acceso y en barrancos,


buscando cobijo en ellos. Cerraron los caminos con maderas y fosos, cerrando el paso
a los musulmanes que desistieron y regresaron a su país a principios de ḏū l-qa‘dade
ese año (200 H: 815-6)”.
(Ibn Ḥayyān, “Fragmentos inéditos del Muqtabas”, Ed. Lorenzo Jiménez, J., 2010, vol. 2. pp. 35-36)

7.-Alianza entre los Banū Qasī y los señores de Pamplona contra el emir de Córdoba.
“En este año (228 H = 842-3) el emir ‘Abd al-Raḥmān hizo su segundo ataque contra
Banbalūna. Salió a mediados de ša'bān (mayo de 843), dejando en el Palacio (Qasṛ) a
su hijo al-Munḍir. Colocó en el ala derecha a su hijo Muhammad, en la izquierda a al-
Muṭarrif, su otro hijo, y, penetrando profundamente en ella, la arrasó.
Musa ibn Mūsā y su auxiliar Garsiya ibn Wannaquh, emir de al-Baškuns, hicieron
frente a las avanzadillas de su caballería. Se dice que, en realidad, quien estuvo con
Mūsá fue Furtūn ibn Wannaquh, que era su hermano materno. Trataron de reunir un
ejército de los banbaIūníes, sarṭāníes, ŷillīqíes y gente (ahí) de Alaba, al-Qilā’ y los
demás, que se les unieron en grandes grupos. Se encontraron a finales de šawwāl de
ese año (avanzado julio de 843), recrudeciéndose el combate entre ellos y los
musulmanes, que duró todo el día, hasta que Dios les concedió la victoria,
infringiendo una cruenta derrota a sus enemigos.
Cayeron muchos de ellos, como Furtūn ibn Wannaquh, hermano del bárbaro
(‘ilŷ)y jinete (fāris) de Banbalūna, difícil de domeñar, que causaba graves daños a los
musulmanes, junto a un grupo de sus partidarios (‘aṣḥāb), de los partidarios (‘aṣḥāb)
de su aliado Mūsá ibn Mūsá y de los más importantes y valientes de entre ellos,
aproximadamente ciento quince jinetes (fāris). Mūsá ibn Mūsá fue derribado de su
caballo y se ocultó, escapando a pie, en tanto que el bárbaro (‘ilŷ) ibn Wannaquh y su
hijo Galind huían heridos.
El emir ‘Abd al- Raḥmān envió a Qurṭuba las cabezas de Furtūn y de los demás
célebres (mašhūrīn). Un grupo de notables de Banbalūna (ŷamā'a min wuŷūhi ahli
Babalūna) se dirigió al emir ‘Abd al-Rahmān solicitando el aman, entre ellos B.l.s.k ibn
Garsiya con sesenta hombres de entre sus partidarios (‘aṣḥāb).
Los musulmanes devastaron la tierra de Banbalūna (arḍ Banbalūna),
extendiéndose en ella el saqueo y la devastación. Hicieron un gran botín y regresaron
victoriosos y con honor (bi-‘izzā). El emir ‘Abd al- Raḥmān dejó en la Frontera (Ṭagr) a
su hijo Abū Ayyūb, ordenando que Hassān ibn ‘Abd al-Wahhāb fuera el visir y
Muḥammad ibn Mubaššir el secretario (kātib). El emir entró en Qurṭuba en ḏūl-qa‘da
de ese año (agosto de 843)”. (Ibn Ḥayyān,Op. Cit.,pp. 40-44).

HME – BLOQUE III. Tema 7


6
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

8.- Rebelión del noble Aisso en Cataluña contra el poder franco (826).
“Praeterea si Aizone infestante eos qui in nostris finibus consistebant, et praecipue
Ceritaniam Vallensemque regionem usquequaque vastante, eo usque immanitas
illius processit, adnitentibus Maurorum atque Sarracenorum auxiliis, ut aliqui
nostrorum castella atque municipia quae actenus a tenuerant relinquere cogerentur,
plurimique etiam a nobis deficerent et earum se societati conferrent. Inter quos
Willemundus, Berae filius, eorum perduellioni cum plurimis foederatus est. Ad quos
motus conprimendos nostrosque roberrandos, dum Imperator illuc exercitum illuc
mittendum ordinat, praemisit a Elisachar Abbatem et Hildebrandum Comitem,
necnon et Donatum. Qui praecedentes, iunctis sibi Gothorum Hispanorumque copiis,
illorum proterviae pertinaciter restiterunt, Bernardo quam maxime Barcinnonae
Comite canatus eorum in irritum deducente. Quod cernens Aizo, exereitum a
Sarracenis petitum abiit praetorianum. Quem impetratum, cum duce suo Abumarvan
Caesaraugustam et inde Barcenonam usque perduxit. Porro Imperator Pippinum
filium suum Aquitaniae contra eos misit regem, simulque Missos ex latere suo
Hugonem et Mathfridum comites. Quibus serius meticulosiusque quam decuit
occurrentibus, tamdiu morae innexae sunt Moris, quousque vastata illi Barcinnonae
atque Gerundae regione, Caesaraugustam sese incolumes receperunt. Praecesserunt
sane hanc cladem terribiles illae nocturno sub tempore acies, humano rutilantes
sanguine ignisque pallore flagrantes. Imperator porro Compendio annua suscipiens
dona, his compertis, ad supra dictam Marcham tuendam auxilia destinavit, et usque
ad hiberni temporavenationi in saltibus Compendio et Carisiaco a contiguis institit”.
(Astrónomo, Vita Ludovici Pii Imperatoris, Op. Cit., pp. 630-631)

9.- Gobierno del conde Wifredo en Barcelona.


“Después que el dicho conde Wifredo hubo ganado la gracia del rey de Francia,
congregó muchas gentes de las tierras del mismo rey, con las que expulsó a los
sarracenos de dicho condado hasta la ciudad de Lérida. Y desde este momento tuvo
toda la tierra segura bajo su dominio. Y de esta manera el dicho conde Wifredo tuvo
el condado de Barcelona libre y franco del dominio y potestad del rey de Francia.
Luego, el mismo conde, habiendo eliminado a los sarracenos de su tierra,
edificó en honor de Dios el monasterio de Ripoll, en el Año del señor de DCCCLXXXVIII
y le dotó generosamente de riquezas y otros dones.
Este conde procreó de su mujer cuatro hijos: uno de ellos se llamó Radelfo y
fue monje de dicho monasterio de Ripoll y luego de Urgel. Otro, Wifredo, que murió

HME – BLOQUE III. Tema 7


7
HISTORIA MEDIEVAL DE ESPAÑA

envenenado y fue sepultado en dicho monasterio de Ripoll. Otro, Mirón, que,


después de la muerte de dicho conde, le sucedió en el condado., Y otro, Sunyer, que
después de dicha muerte fue conde de Urgel.
Este conde Wifredo fue varón de gran probidad y benignidad y poseyó en
situación prospera su tierra. Murió el cuadragésimo año de su vida, el DCCCCXII, y fue
enterrado con grandes honores en dicho monasterio de Ripoll”.
(Crónica de San Juan de la Peña, ed. Ubieto Arteta, A., 1961, pp. 104-105)

HME – BLOQUE III. Tema 7


8

You might also like