Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

1. Pausanias Lacedaemonius magnus homo, sed varius in omni genere vitae fuit:
nam ut virtutibus eluxit, sic vitiis est obrutus. Huius illustrissimum est proelium
apud Plataeas. Namque illo duce Mardonius, satrapes regius, natione Medus,
regis gener, in primis omnium Persarum et manu fortis et consilii plenus, cum
CC milibus peditum, quos viritim legerat, et XX equitum haud ita magna manu
Graeciae fugatus est, eoque ipse dux cecidit proelio. Qua victoria elatus plurima
miscere coepit et maiora concupiscere. Sed primum in eo est reprehensus, quod
ex praeda tripodem aureum Delphis posuisset epigrammate scripto, in quo haec
erat sententia: suo ductu barbaros apud Plataeas esse deletos, eiusque victoriae
ergo Apollini id donum dedisse. Hos versus Lacedaemonii exsculpserunt neque
aliud scripserunt quam nomina earum civitatum, quarum auxilio Persae erant
victi.

2. Post id proelium eundem Pausaniam cum classe communi Cyprum atque

Hellespontum miserunt, ut ex his regionibus barbarorum praesidia depelleret.
Pari felicitate in ea re usus elatius se gerere coepit maioresque appetere res. Nam
cum Byzantio expugnato cepisset complures Persarum nobiles atque in his
nonnullos regis propinquos, hos clam Xerxi remisit, simulans ex vinclis publicis
effugisse, et cum his Gongylum Eretriensem, qui litteras regi redderet, in quibus
haec fuisse scripta Thucydides memoriae prodidit: `Pausanias, dux Spartae, quos
Byzantii ceperat, postquam propinquos tuos cognovit, tibi muneri misit seque
tecum affinitate coniungi cupit. Quare, si tibi videtur, des ei filiam tuam nuptum.
Id si feceris, et Spartam et ceteram Graeciam sub tuam potestatem se adiuvante
te redacturum pollicetur. His de rebus si quid geri volueris, certum hominem ad
eum mittas face, cum quo colloquatur.' Rex tot hominum salute tam sibi
necessariorum magnopere gavisus confestim cum epistula Artabazum ad
Pausaniam mittit, in qua eum collaudat; petit, ne cui rei parcat ad ea efficienda,
quae pollicetur: si perfecerit, nullius rei a se repulsam laturum. Huius Pausanias
voluntate cognita alacrior ad rem gerendam factus, in suspicionem cecidit
Lacedaemoniorum. Quo facto domum revocatus, accusatus capitis absolvitur,
multatur tamen pecunia; quam ob causam ad classem remissus non est.

3. At ille post non multo sua sponte ad exercitum rediit et ibi non callida, sed
dementi ratione cogitata patefecit. Non enim mores patrios solum, sed etiam
cultum vestitumque mutavit. Apparatu regio utebatur, veste Medica; satellites
Medi et Aegyptii sequebantur, epulabatur more Persarum luxuriosius, quam, qui
aderant, perpeti possent. Aditum petentibus conveniundi non dabat, superbe
respondebat, crudeliter imperabat. Spartam redire nolebat: Colonas, qui locus in
agro Troade est se contulerat: ibi consilia cum patriae tum sibi inimica capiebat.
Id postquam Lacedaemonii rescierunt, legatos cum clava ad eum miserunt, in
qua more illorum erat scriptum: nisi domum reverteretur, se capitis eum
damnaturos. Hoc nuntio commotus, sperans se etiam tum pecunia et potentia
instans periculum posse depellere, domum rediit. Huc ut venit, ab ephoris in
vincla publica est coniectus; licet enim legibus eorum cuivis ephoro hoc facere
regi. Hinc tamen se expedivit; neque eo magis carebat suspicione. Nam opinio
1
 
Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

manebat eum cum rege habere societatem. Est genus quoddam hominum, quod
Hilotae vocatur, quorum magna multitudo agros Lacedaemoniorum colit
servorumque munere fungitur. Hos quoque sollicitare spe libertatis
existimabatur. Sed quod harum rerum nullum erat apertum crimen, quo argui
posset, non putabant de tali tamque claro viro suspicionibus oportere iudicari et
exspectandum, dum se ipsa res aperiret.

4. Interim Argilius quidam adulescentulus, quem puerum Pausanias amore

venerio dilexerat, cum epistulam ab eo ad Artabazum accepisset, eique in
suspicionem venisset aliquid in ea de se esse scriptum, quod nemo eorum
redisset, qui super tali causa eodem missi erant, vincla epistulae laxavit signoque
detracto cognovit, si pertulisset, sibi esse pereundum. Erant in eadem epistula,
quae ad ea pertinebant, quae inter regem Pausaniamque convenerant. Has ille
litteras ephoris tradidit. Non est praetereunda gravitas Lacedaemoniorum hoc
loco. Nam ne huius quidem indicio impulsi sunt, ut Pausaniam
comprehenderent, neque prius vim adhibendam putaverunt, quam se ipse
indicasset. Itaque huic indici, quid fieri vellent, praeceperunt. Fanum Neptuni est
Taenari, quod violari nefas putant Graeci. Eo ille index confugit in araque
consedit. Hanc iuxta locum fecerunt sub terra, ex quo posset audiri, si quis quid
loqueretur cum Argilio. Huc ex ephoris quidam descenderunt. Pausanias ut
audivit Argilium confugisse in aram, perturbatus venit eo. Quem cum supplicem
dei videret in ara sedentem, quaerit, causae quid sit tam repentini consilii. Huc
ille, quid ex litteris comperisset, aperit. Modo magis Pausanias perturbatus orare
coepit, ne enuntiaret nec se meritum de illo optime proderet: quod si eam veniam
sibi dedisset tantisque implicatum rebus sublevasset, magno ei praemio futurum.

5. His rebus ephori cognitis satius putarunt in urbe eum comprehendi. Quo cum
essent profecti et Pausanias placato Argilio, ut putabat, Lacedaemonem
reverteretur, in itinere, cum iam in eo esset, ut comprehenderetur, ex vultu
cuiusdam ephori, qui eum admoneri cupiebat, insidias sibi fieri intellexit. Itaque
paucis ante gradibus, quam qui eum sequebantur, in aedem Minervae, quae
Chalcioicos vocatur, confugit. Hinc ne exire posset, statim ephori valvas eius
aedis obstruxerunt tectumque sunt demoliti, quo celerius sub divo interiret.
Dicitur eo tempore matrem Pausaniae vixisse eamque iam magno natu,
postquam de scelere filii comperit, in primis ad filium claudendum lapidem ad
introitum aedis attulisse. Hic cum semianimis de templo elatus esset confestim
animam efflavit. Sic Pausanias magnam belli gloriam turpi morte maculavit.
Cuius mortui corpus cum eodem nonnulli dicerent inferri oportere, quo ii, qui ad
supplicium essent dati, displicuit pluribus, et procul ab eo loco infoderunt, quo
erat mortuus. Inde posterius dei Delphici responso erutus atque eodem loco
sepultus est, ubi vitam posuerat.

Cornelius Nepos, Liber de excellentibus ducibus exterarum gentium (De viris

illustribus): Pausanias (1-5).
2
 
Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

Κορνήλιος Νέπως (110- µετά το 27 π.Χ.): Ρωµαίος βιογράφος. Καταγόταν από

πλούσια οικογένεια της βόρειας Ιταλίας. Έζησε το µεγαλύτερο µέρος της ζωής
του στη Ρώµη (ήταν φίλος του Κικέρωνα), κατά τη µεταβατική περίοδο από την
Res Publica στο Imperium. Έγραψε διάφορα βιογραφικά, ιστορικά και
γεωγραφικά έργα: ήταν ο πρώτος Ρωµαίος συγγραφέας που έκανε γνωστούς
τους βίους ελλήνων στρατηγών και πολιτικών στο Ρωµαϊκό αναγνωστικό κοινό,
καθώς και ο πρώτος συγγραφέας της αρχαιότητας που αποπειράθηκε να
συνθέσει µία ενιαία συλλογή βιογραφιών (µε τον τίτλο De Viris Illustribus, σε
16 βιβλία), που συστηµατοποιούσε τους βίους επιφανών ανδρών ανά επάγγελµα
(στρατηγοί, ποιητές, ιστορικοί, φιλόσοφοι, ρήτορες…). Από τη συλλογή αυτή
σώζονται µονάχα οι βίοι των επιφανών ξένων στρατηγών (οι οποίοι
περιλαµβάνουν τις βιογραφίες κυρίως Ελλήνων στρατηγών). Με τη συλλογή
αυτή ο Νέπως επιδίωκε να εξοικειώσει τους αναγνώστες του µε διάφορες όψεις
του ανθρώπινου χαρακτήρα (θετικές και αρνητικές), ώστε να αντλήσουν
κατάλληλα παραδείγµατα για τη δική τους ζωή και δράση.

Λεξιλόγιο
varius, -a, -um = ποικίλος, ευµετάβλητος
eluxit < eluceo, -xi, -ere (2) = λάµπω
vitium, -ii = ελάττωµα (ηθικό)
obrutus < obruo, -ui, -utum, -ere = θάβω, κατακλύζω κατασκεπάζω // αµαυρώνω
(µεταφ.)
illustris, -is, -e = λαµπρός, επιφανής
proelium, -ii = συµπλοκή, µάχη
satrapa, -ae, ή satraps/satrapes, -is = σατράπης
regius, -a, -um < rex, regis = βασιλικός
natio, -onis = γένος, φυλή, έθνος
gener, -i (δοτ. πληθ. generibus) = γαµπρός (ο σύζυγος της κόρης, ή αδελφής)
manus, -us (δοτ. manu) = χέρι// σωµατική ισχύς//στρατιωτικό σώµα
plenus, -a, -um = πλήρης, γεµάτος//µεγάλος, έντονος (plena vox)
pedes, -itis = πεζικάριος στρατιώτης
viritim (επίρρ.) = κατά άνδρα, κάθε έναν ατοµικά
fugo (1) = φυγαδεύω
elatus < effero, extuli, elatum, efferre (= φερνω έξω// προάγω, ανυψώνω) =
επηρµένος, αλαζονικός
concupisco, -ivi/-ii, -itum, -ere = επιθυµώ
reprehendo, -ndi, -nsum, -ere = κατηγορώ
praeda, -ae = λεία
tripus, -odis = τρίποδας// ο τρίποδας της Πυθίας ! χρησµός
aureus, -a, -um = χρυσός
epigramma, -atis = επίγραµµα
sententia, -ae = γνώµη, ρήση, απόφθεγµα
exsculpo, -psi, -ptum, -ere = εξαλείφω

3
 
Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

classis, -is (θ.) = στόλος, ναυτικό

praesidium, -ii = φρουρά//άµυνα//φρούριο
depello –puli, -pulsum, -ere = εξωθώ (µακριά), διώχνω
par, is = ίσος, ισότιµος (+δοτική, ή cum + αφ.)
felicitas, -atis = ευτυχία, ευπραγία
elatius < elate (επιρρ., συγκρ.) = µε περισσότερη έπαρση, µε µεγαλύτερη
αλαζονεία
coepio, -i, -ptum, -ere = ξεκινώ, αρχίζω
appeto (ad-peto) = επιθυµώ, λαχταρώ
expugno (1) = κυριεύω (για πόλεις)
complures, -a/-ia = πάρα πολλοί
nobilis, -is, -e= ευγενής, επιφανής
nonnulus, -a, -um = κάποιος, αρκετός //πληθ. αρκετοί
propinquuus, -a, -um = κοντινός//συγγενής
clam (επίρρ.) = κρυφά (+ αιτ.)
Xerxes, -is = ο Ξέρξης
remitto, -si, -ttum, -ere = επιστρέφω, στέλνω πίσω
simulo (1) = προσποιούµαι
vincla (< vinc(u)lum = δεσµός (αιχµαλωσίας)) publica = η φυλακή
effugio (3) = διαφεύγω, αποδιδράσκω
littera, -ae = γράµµα
reddo, -didi, -itum, -ere = δίνω πίσω// παραδίδω
prodo, -idi, -itum, -ere = παραδίδω (ως πληροφορία)
munus, -eris = δώρο
affinitas, -atis = συγγένεια
coniungo, -xi, -ctum, -ere = συνδέω, ενώνω
nubo, -psi, -ptum, -ere = παντρεύοµαι (+ δοτ.)
redigo, -egi, -actum, -ere = επαναφέρω//καθιστώ
adiuvo, -iuvi, -utum, -are = βοηθώ, συνεργώ
certus, -a, -um = πιστός
salus, -utis = σωτηρία
necessarius, -a, -um = αναγκαίος, κοντινός (λόγω φιλίας, ή συγγένειας)
confestim (επίρρ.) = αµέσως, άµεσα
collaudo (1) = εγκωµιάζω, επαινώ
parco, peperci/parsi, -ere = φείδοµαι (+ δοτ.)
polliceor, -icitus sum, -eri = υπόσχοµαι
repulsa, -ae = απόρριψη// αποτυχία
alacer, -cris, -e = πρόθυµος, ενεργός, κινητικός
suspicio, -onis = υποψία, υπόνοια
revoco (1) = ανακαλώ
absolvo, -vi, -utum, -ere = απαλλάσσω
mul(c)to (1) = ζηµιώνω, τιµωρώ (+ αιτ. +αφ.)

spons, -ntis > mea, tua, sua sponte = µε δική (µου, σου, του) θέληση, από µόνος
(µου, σου, του)
4
 
Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

callidus, -a, -um = πολύπειρος, πανούργος, πονηρός

demens, -ntis = παράφρων
ratio-onis = σχέδιο, λογική, σκέψη// βούληση, πρόθεση
cogito (1) = σκέφτοµαι, έχω στο µυαλό µου (σαν σχέδιο)
patefacio, -feci, -actum, -ere = ανοίγω
cultus, -us = εξωτερική εµφάνιση, αµφίεση, περιβολή
vestitus, -us < vestio, -ivi, -itum, -ire = ενδυµασία, αµφίεση
muto (1) = αλλοιώνω, αλλάζω, µεταβάλλω
apparatus, -us = παρασκευή, εξοπλισµός//ειδικά: µεγαλοπρεπής εξοπλισµός
vestis, -is (θ.) = ρούχο, ένδυµα
satelles, -it is = δορυφόρος, σωµατοφύλακας, ακόλουθος (γενικά)
epulor (1) = µετέχω σε δείπνο
luxuriose < luxuriosus = άσωτος, µέσα στην πολυτέλεια
adsum, -fui, esse = είµαι παρών, παρευρίσκοµαι
perpetior, -essus sum, -i = ανέχοµαι, υποµένω
aditus, -us = πρόσβαση, προσέγγιση
convenio (4) = συνέρχοµαι// έρχοµαι σε συνάντηση, ή συνοµιλία (µε κάποιον)
superbus, -a, -um = υπερήφανος, αλαζών
crudeliter = ωµά, άγρια
confero, -tuli, -llatum, -ferre = µετακοµίζω (+ αυτοπαθ.)
cum… tum = καί.. καί…, τόσο.. όσο…
inimicus, -a, -um = (+ δοτ.) = δυσµενής, εχθρός, βλαβερός
consilium capio + απαρ. = προτίθεµαι, συλλαµβάνω σχέδιο να…
rescio/rescisco, -ii, -itum, -ere = πληροφορούµαι, µαθαίνω
clava,-ae = σκυτάλη
revertor, -i/-rsus sum, -i = επιστρέφω
nuntius, -ii = άγγελµα, είδηση, αναγγελία
commoveo-vi, -tum, -ere = ταράζω
insto, -iti, -are = επέρχοµαι, επίκειµαι
conicio, -ieci, -iectum, -ere = ρίχνω (µέσα)
quivis, quaevis, quodvis = όποιος θέλεις, οποιοσδήποτε
ephorus, -i = έφορος (Σπαρτιατικό αξίωµα)
expedio, -ivi, -itum, -ire = απελευθερώνω
careo, -ui, -itum, -ere = µου λείπει, στερούµαι (+ αφαιρ.)
opinio, -onis = γνώµη
societas, -atis = συµµαχία, κοινό εγχείρηµα
genus, -eris = γένος
quidam, quaedam, quoddam = ένας συγκεκριµένος
voco (1) = καλώ, αποκαλώ
colo, colui, cultum, -ere = καλλιεργώ
munus, -eris = καθήκον, λειτουργία
fungor, -nctus sum, -i + αφαιρ. = επιτελώ
sollicito (1) = ταράζω, διαταράσσω// ξεσηκώνω, παροτρύνω
existimo (1) θεωρώ, πιστεύω, νοµίζω
aperio, -ui, -rtum, -ire = ανοίγω, αποκαλύπτω, καταδεικνύω
crimen, -inis = κατηγορία, αδίκηµα//αιτία (για κατηγορία)
5
 
Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

arguo, -ui, -utum, -ere = ελέγχω, κατηγορώ (κάποιον για κάτι, + αιτ., + γεν.)
oportet, -uit, -ere = πρέπει
iudico (1) = κρίνω, καταδικάζω (+ δοτ. + γεν.)
exspecto (1) = προσδοκώ, αναµένω, περιµένω

adulescentulus, -i < adulescens < adolesco, -evi, -ultum, -ere = νεανίσκος

venerius/venereus, -a, -um = ο σχετικός µε την Αφροδίτη, ερωτικός
diligo, -lexi, -lectum, -ere = αγαπώ
redeo, -ii, -itum, -ire = επιστρέφω
laxo (1) = χαλαρώνω
signum, -i = σηµάδι //σφραγίδα
detraho, -xi, -ctum, -ere = τραβώ, αποσπώ, σπάζω
perfero, -tuli, -latum, -ferre = µεταφέρω, παραδίδω
pereo, -ii, -itum, -ire = χάνοµαι, πεθαίνω
pertineo, -ui, -ere (ad + αιτ.) = αφορώ
praetereo, -ivi/-ii, -itum, -ire = προσπερνώ, παραλείπω
gravitas, -atis = εµβρίθεια, σοβαρότητα
impello, -uli, -ulsum, -ere = ωθώ, ρίχνω// τρέπω, παρορµώ (κάποιον προς κάτι)
comprehendo, -ndi, -nsum, -ere = συλλαµβάνω
adhibeo, -ui, -itum, -ere = χρησιµοποιώ, µεταχειρίζοµαι
indico (1) = παρέχω ενδείξεις, φανερώνω
praecipio (3) = δίνω οδηγίες, καθοδηγώ (+ δοτ. + αιτ.)
violo (1) = βεβηλώνω, µιαίνω
nefas (άκλιτο) = ανόσιο, ασεβές
confugio (3) = καταφεύγω
ara, -ae = βωµός
consido, -edi, -essum, -ere = κάθοµαι
iuxta + αιτ. = κοντά σε
supplex, -icis = ικέτης
repentinus < repente = ξαφνικός, αιφνίδιος
comperio, -peri, -pertum, -ire = πληροφορούµαι, µαθαίνω (για πληροφόρηση
που είναι ακριβής και σίγουρη)
perturbo (1) = ταράζω
oro (1) = παρακαλώ
enuntio (1) = αναγγέλλω, εξαγγέλω
mereo, -ui, -itum, -ere// mereor, meritus sum, eri = αξίζω
prodo, -idi, -itum, -ere = προδίδω
venia, -ae = συγχώρηση (για κάποιο σφάλµα ή παράπτωµα)// χάρη
implico (1) = εµπλέκω
sublevo (1) = στηρίζω, βοηθώ
praemium, -ii = βραβείο// ωφέλεια, κέρδος

satis (επίρρ.) = αρκετά > satius (συγκρ.) = προτιµότερο, καλύτερα

placo (1) = καταπραΰνω, εξευµενίζω, καθησυχάζω
iter, -ineris = πορεία, διαδροµή, δρόµος
vultus, -us = έκφραση, πρόσωπο, όψη
6
 
Λατινική Θεµατογραφία, Κείµενο 1: Κορνήλιος Νέπως, Pausanias

Κατερίνα Οικονοµοπούλου  

insidiae, -arum = ενέδρα, παγίδα

gradus, -us = βήµα, βάδισµα
aedes, -is = ναός
statim (επίρρ.) = αµέσως
valva, -ae = η θύρα του ναού
obstruo, -xi, -ctum, -ere = φράζω
tectum, -i = στέγη, οροφή
demolior, -itus sum, -iri = γκρεµίζω, κατεδαφίζω
intereo, -ii, -itum, -ire = χάνοµαι, πεθαίνω
divum, -i = ύπαιθρο
scelus, -eris = ασέβηµα, κακούργηµα
lapis, -idis = λίθος, πέτρα
introitus, -us = είσοδος
affero, attuli, allatum, afferre = προσφέρω, επιφέρω, παρέχω
semianimis, -e = ηµιθανής
efflo (1) = εκπνέω
turpis, -is, -e = αισχρός
maculo (1) = σπιλώνω, κηλιδώνω
inferro –tuli, illatum, -ferre = φέρνω (µέσα), τοποθετώ
supplicium = προσευχή σε θεό// η έσχατη (θανατική) ποινή
displiceo, -ui, -itum, -ere = δεν είµαι αρεστός σε κάποιον
procul (επίρρ.) = µακριά
infodio, -odi, -ossum, -ere = σκάβω
eruo, -i, -utum, -ere = ξεθάβω, ανασκάπτω
sepultus < sepelio, -ii, -pultum, -ire = θάβω, ενταφιάζω

7