Chöông 1

MOÂ HÌNH LAÉP RAÙP OÂTOÂ ÔÛ VIEÄT NAM

1.1 QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN NEÀN COÂNG NGHIEÄP OÂTOÂ TREÂN
THEÁ GIÔÙI VAØ ÔÛ VIEÄT NAM
1.1.1 Tình Hình Chung Coâng Nghieäp OÂtoâ Treân Theá Giôùi
Chieác oâtoâ ñaàu tieân ñöôïc cheá taïo ra naêm 1893, cho ñeán nay ñaõ ñöôïc 109 naêm, hieän nay
theá giôùi coù khoaûng 607 trieäu chieác oâtoâ (thoáng keâ naêm 1998) töùc laø cöù 10 ngöôøi coù moät xe.
Trong khi ôû Myõ cöù 1,3 ngöôøi thì coù moät chieác oâtoâ. Moãi naêm treân theá giôùi saûn xuaát ra khoaûng
10 trieäu chieác xe. Theo thoáng keâ cuûa phoøng thöông maïi Myõ, naêm 1992 neàn coâng nghieäp oâtoâ
Myõ tieâu thuï 77% cao su thieân nhieân, 50% cao su toång hôïp, 67% chì, 64% gang ñuùc, 40%
maùy coâng cuï, 25% thuyû tinh, 20% vaät lieäu baùn daãn, 18% nhoâm, 12% theùp vaø haøng traêm
trieäu taán nhieân lieäu vaø daàu môõ boâi trôn.
Teân caùc haõng oâtoâ haøng ñaàu theá giôùi laø: GM, FORD, TOYOTA, MERCEDES,
NISSAN, RENAULT-VOLVO, FIAT, CHRYSLER, HONDA. Caùc haõng naøy haøng naêm saûn
xuaát tôùi 35,3 trieäu chieác coù giaù trò khoaûng 570 tyû USD.
Naêm nhaø saûn xuaát xe hôi lôùn nhaát theá giôùi laø: GENERAL MOTOR, FORD-MAZDA,
VOLSWAGEN, TOYOTA vaØ FIAT, chieám 54% saûn löôïng toaøn caàu.
ÔÛ Nhaät Baûn coù moät loaït nhaø maùy saûn xuaát xe hôi nhö: TOYOTA, NISSAN,
MITSUBISHI, MAZDA, ISUZU, HONDA, SUZUKI, DAIHATSU, SUBARU…ñang laø
ñoái thuû
caïnh tranh lôùn vôùi caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ Myõ vaø Chaâu AÂu. Chæ rieâng thò tröôøng Myõ, naêm 1991
caùc haõng oâtoâ Nhaät ñaõ baùn ñöôïc 3,1 trieäu chieác xe. Rieâng haõng TOYOTA coù nhöõng thôøi kyø taïi
nhaø maùy laép raùp xe du lòch coù hai daây chuyeàn laép raùp baùn töï ñoäng vôùi quy moâ 1,5 phuùt coù
moät chieác xe xuaát xöôûng.
Taïi Haøn Quoác coù 3 haõng lôùn laø: HUYNDAI, KIA, DAEWOO. Moãi naêm caùc haõng oâtoâ naøy
saûn xuaát 2 trieäu chieác xe oâtoâ moãi loaïi. Chính nhôø vaøo coâng nghieäp cheá taïo oâtoâ maø nöôùc naøy
ñaõ trôû thaønh moät trong nhöõng nöôùc phaùt trieån taïi khu vöïc Chaâu AÙ Thaùi Bình Döông hieän nay.
Coâng nghieäp oâtoâ ñöôïc coi laø ngaønh coâng nghieäp khoång loà, giaøu nhaát theá giôùi vôùi saûn
löôïng haøng naêm ñaït tôùi 600 tyû USD. Ñaây laø moät ngaønh coâng nghieäp toång hôïp cuõng laø nôi taäp
trung söï hoaøn thieän veà coâng ngheä vaø öùng duïng caùc tieán boä kyõ thuaät cao, coù taùc ñoäng thuùc ñaåy
söï phaùt trieån cuûa nhieàu ngaønh coâng nghieäp khaùc nhö cô khí, ñieän töû, ñieän, ñieàu khieån töï
ñoäng, vaät lieäu kim loaïi vaø phi kim loaïi, vaät lieäu môùi, hoaù hoïc, cao su, sôn, chaát deûo, thuyû tinh
vaø xaêng daàu…
1.1.2 Tình Hình Thò Tröôøng OÂtoâ Moät Soá Nöôùc Tieâu Bieåu Treân Theá Giôùi
Söï tuït giaûm veà taêng tröôûng kinh teá trong thôøi gian gaàn ñaây caøng laøm cho cuoäc caïnh tranh
trong lónh vöïc xe hôi theâm phaàn quyeát lieät. Caùc nhaøsaûn xuaát xe hôi treân theá giôùi khoâng ngöøng
ñaàu tö, caûi tieán vaø tung ra nhöõng saûn phaåm môùi haáp daãn hôn.
1.1.2.1 Thò tröôøng Myõ
Ñaàu thaùng 3-1998, sau nhieàu naêm vaéng boùng treân thò tröôøng, chieác xe hôi kieåu con
boï (New beetle) cuûa haõng Volkswagen (VW) ñöôïc tung ra thò tröôøng Myõ ñuùng luùc, taïo moät
söï
soâi ñoäng trong giôùi kinh doanh vaø tieâu thuï xe. Tieán syõ Neumann- Giaùm ñoác tieáp thò cuûa VW
cho raèng, söùc mua taïi thò tröôøng chaâu AÂu cho chieác xe naøy coù theå leân tôùi 200.000 chieác moãi
naêm, trong khi haõng VW chæ saûn xuaát toái ña 100.000 chieác. “Moät ngoâi sao môùi ñang xuaát
hieän treân thò tröôøng xe hôi Myõ”.

Caùc chuyeân gia thò tröôøng cho raèng, vieäc thaønh coâng cuûa xe VW con boï, trong ñieàu kieän
hieän nay laø ñoøi hoûi veà kyõ thuaät vaø kieåu maãu.

Vaøo naêm 1938, moät haõng cheá taïo xe hôi taïi Ñöùc xuaát hieän vôùi quyeát taâm xaây döïng
moät loaïi xe ñôn giaûn, reû, beàn, moïi ngöôøi ai cuõng coù theå mua ñöôïc vaø cuõng chính vì ñieàu
naøy, hoï ñaët teân cho coâng ty laø Volkswagen (xe nhaân daân). Töø ñoù chieác xe hôi con boï vôùi
daùng gioáng nhö nöûa traùi tröùng ra ñôøi. Trong thôøi kyø chieán tranh theá giôùi thöù hai, haõng VW
ñöôïc Hitler tröng duïng, ñeå saûn xuaát xe cô giôùi duøng trong quaân ñoäi . Sau theá chieán, ñeán naêm
1949, chính phuû Anh quoác trao traû laïi quyeàn söû duïng cho Ñöùc, haõng VW baét ñaàu saûn xuaát
trôû laïi cho thò tröôøng daân söï Ñöùc vaø chaâu AÂu.

Vaøo nhöõng naêm 1960, VW muoán phaùt trieån sang Myõ, nôi maø caùc loaïi xe Myõ nhö nhöõng
ngoâi nhaø nhoû di ñoäng treân caùc xa loä theânh thang vaø uoáng xaêng nhö nöôùc (khoâng
döôùi 30 lít/100 km). Haõng VW ñaõ nhôø coâng ty Bill Bernbach laøm tieáp thò treân thò tröôøng Myõ.
Coâng ty naøy ñöa quaûng caùo treân caùc tôø baùo lôùn cuûa Myõ vôùi hình aûnh cuûa moät loaïi xe môùi,
gioáng nhö moät quaû tröùng nhoû, hoaøn toaøn khaùc haún loaïi xe hieän coù luùc ñoù. Treân ñoù coù chöùa
theâm 2 chöõ: Think small (Haõy nghó, coù theå toán ít hôn). Töø ñoù loaïi xe con boï baùn chaïy vaø
thaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Myõ.

Trong khoaûng thôøi gian töø 1949 ñeán 1978, VW ñaõ baùn ra thò tröôøng theá giôùi gaàn 22 trieäu
chieác, ñöùng ñaàu theá giôùi. Do phaùt trieån kyõ thuaät vaø nhöõng ñoøi hoûi môùi, haõng VW ngöng daàn
vieäc saûn xuaát loaïi xe naøy taïi Ñöùc töø naêm 1976 vaø ñeán naêm 1978 VW dôøi haún vieäc saûn
xuaát xe con boï sang Brazil.

Trang bò veà an toaøn nhö Airbag hay ABS (heä thoáng choáng boù thaéng) laø nhöõng trang bò
khoâng theå thieáu cuûa caùc loaïi xe hieän nay vaø noù cuõng ñöôïc trang bò cho loaïi xe con boï môùi.
Nhöõng trang bò naøy thieáu haún ôû loaïi xe con boï cuõ. Qua ñoù giaù caû 2 loaïi xe cuõng hoaøn toaøn
khaùc nhau. Naêm 1949 giaù xe con boï laø 1.500 USD thì hieän nay giaù baùn NewBeetle treân thò
tröôøng Myõ laø 15.000 USD.

Trong naêm 2000 soá xe Scooter ôû Myõ coù theå ñaït töø 2 ñeán 5 trieäu chieác. Loaïi xe naøy ñöôïc
söû duïng taïi chaâu Aâu töø giöõa thaäp nieân 90 vaø sau ñoù du nhaäp sang chaâu AÂu, vaø gaàn ñaây ñaõ loït
“vaøo maét xanh” cuûa caùc doanh nhaân Myõ. Hai haõng Myõ Sharper Image vaø Huffy Bicycles ñaõ
ñaët moät nhaø maùy Trung Quoác saûn xuaát loaïi xe naøy.

Naêm 1999, lôïi nhuaän cuûa coâng ty saûn xuaát xe hôi Ford (Myõ) ñaït 7,2 tæ USD. Ñaït ñöôïc con
soá naøy khoâng phaûi vì hoï chieám ñöôïc nhieàu thò tröôøng hôn tröôùc, maø ngöôïc laïi. Naêm 1995
Ford chieám 25,7% thò phaàn xe hôi ôû Myõ, ñeán naêm 1999 chæ coøn 23,8% thò phaàn. Vaäy taïi
sao Ford qua maët ñöôïc ñaøn anh General Motor veà soá tieàn lôøi? Vì hoï phaân bieät caùc loaïi
khaùch haøng mua xe moät caùch kyõ löôõng hôn, roài baùn theo loái troâng maët ñaët teân. Haõng Ford
khoâng coi troïng chuyeän baùn nhieàu xe, hay chieám lónh nhieàu thò phaàn laø muïc tieâu. Hoï coi tieàn
lôøi môùi laø muïc tieâu chính. Trong naêm 1999, con soá nhöõng loaïi xe reû tieàn cuûa Ford nhö
Escord, Aspire baùn ít ñi, giaûm bôùt 420.000 chieác, trong luùc ñoù nhöõng loaïi xe ñaét tieàn nhö
Crown, Explorer thì baùn nhieàu hôn, theâm ñöôïc 600.000 chieác.
 Theo uyû ban quoác gia an toaøn giao thoâng Myõ vöøa coâng boá baûn danh saùch bò thu hoài
trong thaùng 7/2002. Trong soá xe Honda bò thu hoài coù: Civic 1998-2002, Prelude 1997-1999,
Accord 1997-1999, Odyssey 97-99, CR-V 97-99, Accura CL 97-99 vaø Accura TL 99. Nguyeân
nhaân khuyeát taät trong boä phaän ñaùnh löûa, coù theå gaõy vôõ ñoäng cô toång soá gaàn 1 trieäu xe.
Nissan bò thu hoài caùc xe: Maxxima 2001-2002 (90.000 chieác). Ifiniti 130, 135 saûn xuaát
2001. Lyù do thay caàn giaûm soùc tröôùc. Huyndai: 42.000 chieác Sedan Sonata 2002 vì coù vaán
ñeà vôùi caùc caûm bieán cuûa caùc goái hôi beân söôøn.
Daewoo: 57.000 xe Lanos 98-02 ñeå thay naép hoäp ñöïng goái hôi baèng vaät lieäu meàm
hôn, traùnh chaán thöông cho ngöôøi neáu tai naïn xaûy ra maø goái hôi chöa kòp bung ra.
Baûng 1.1 Danh saùch xe baùn trong thaùng 7/2002 ôû Myõ cuûa 20 maùc xe noåi tieáng nhaát

Stt Teân xe Soá xe baùn ra (chieác)

1 Ford F-Series Pick up 479.407
2 Chevy Silverado Pick up 380.422
3 Toyota Camry 264.176
4 Ford Explorer 234.634
5 Dodge Ram Pick up 228.955
6 Honda Accord 222.755
7 Ford Taurus 194.877
8 Honda Civic 181.393
9 Dodge Caravan 163.703
10 Chevrolet Cavalier 156.015
11 Chevy TrailBlazer 142.882
12 Toyata Corolla 141.461
13 Ford Ranger Pick up 141.372
14 Fird Focus 139.289
15 Chevrolet Tahoe 123.695
16 Jeep Grand Cherokee 123.456
17 Nissan Altima 119.877
18 Chevrolet Impala 113.855
19 GMC Sierra Pick up 113.687
20 Chevrolet Mabilu 105.324

1.1.2.2 Thò tröôøng Ñöùc

Nhaø maùy saûn xuaát xe du lòch noåi tieáng Mercedes noåi tieáng ñaët taïi Sindel-fingel. Nhaø
maùy chæ laø caùch goïi töông ñoái vì taïi ñaáy ngoaøi xöôûng laép raùp coøn coù trung taâm khaùch
haøng, trung taâm ñaøo taïo huaán luyeän trung taäm söûa chöõa vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi ñeàu cuøng
naèm chung trong khu vöïc. Tuy vaäy töø trung taâm naøy ñi sang trung taâm khaùc phaûi ñi baèng xe
hôi bôûi khoaûng caùch giöõa caùc trung taâm laø khaù xa. Caùc trung taâm taäp hôïp laïi gaàn gioáng nhö
thaønh phoá vôùi ñöôøng giao thoâng hoaøn chænh, coù heä thoáng ñeøn tín hieäu giao thoâng rieâng, coù nhaø
maùy phaùt ñieän rieâng…Bôûi theá maø ngöôøi Ñöùc vaãn xem Stuttgart (thaønh phoá Stuttgart thuoäc
tænh Stuttgart) laø “thuû phuû” cuûa Mercedes.
 Xöôûng Sindelfingel coù dieän tích 2,2 Km 2 laø moät trong nhöõng xöôûng lôùn nhaát taïi Ñöùc
vôùi 32.000 nhaân vieân vaø 1.800 xe moãi ngaøy. ÔÛ ñaây coù baõi ñaäu xe cho caùc xe ñaõ hoaøn chænh,
ñuû söùc chöùa 6.000 xe. Töø nhaø maùy Sindelfilgel, xe ñöôïc vaän chuyeån ñeán haûi caûng Hamburg
ñeå xuaát ñi 180 nöôùc treân theá giôùi.
Toaøn boä caùc chi tieát, linh kieän cuûa xe ñöôïc saûn xuaát taïi nhöõng xöôûng khaùc
cuûa Mercedes sau ñoù ñöa veà Sindelfigel laép raùp. Cuï theå xöôûng Dusseldorf saûn xuaát tay laùi,
Bremen laøm daøn khung, Hamburg chòu traùch nhieäm veà daøn phuï tuøng ñieàu khieån, Berlin
saûn xuaát caùc linh kieän loaïi nhoû, thaønh phoá Stuttgart laøm moâtô, Main-heim chuyeân lo vaûi
boïc… Caùc coâng ñoaïn laép raùp taïi Sindelfingel ñeàu do roâboât thöïc hieän nhö sôn, laép raùp kính,
cöûa buoàng laùi, laép raùp ñoäng cô, heä thoáng ñieän ñoùng soá söôøn…Chæ rieâng heä thoáng ñieän thoâi
ngöôøi ta tính ra chæ chieàu daøi ñaõ leân tôùi 3.672 m, naëng 42,7 kg vaø ñaëc bieät “ caây daây ” (goïi
nhö vaäy laø do heä thoáng daây ñöôïc boù laïi gioáng nhö moät caùi caây coù nhieàu caønh toaû ra laø caùc
nhaùnh daây) coù caùc ñaàu caém khaùc nhau ñaûm baûo khoâng nhaàm laãn khi thöïc hieän noái keát. Hay
nhö vieäc gaén kieáng xe, roâboât gaép kieáng leân ñöa qua moät roâboât haøng xoùm thoa keo vaø coù
moät heä thoáng ño baèng lazer ñeå khi keo vöøa ñuû ñoä khoâ thì gaén vaøo xe laø dính. Hoaëc gaén
maùy xe chaúng haïn, robot thöïc hieän moãi 2 phuùt moät chieác. Taát caû moïi thao taùc ñeàu nhanh,
chính xaùc. Khoâng chæ kieåm tra trong töøng coâng ñoaïn, xe sau khi laép raùp hoaøn chænh seõ
ñöôïc chaïy thöû 5-6 km, roài thöû tieáng oàn, ñoä rung, xaû khoùi… môùi chính thöùc ñöa ra thò tröôøng.
Soá xuaát xöôûng haøng ngaøy laø 1800 xe thuoäc ba loaïi C (400 xe), loaïi E (1.180 xe), loaïi
S (220 xe). Saûn xuaát haøng loaït laø chuyeän ñöông nhieân trong moät qui trình coâng ngheä cao.
Nhöng khaùch haøng thì cuõng coù nhieàu ngöôøi khoù tính hoaëc coù nhöõng yeâu caàu rieâng…khoâng
gioáng ai. Bôûi theá maø coù trung taâm khaùch haøng, ôû ñaây coù ñeán 450 loaïi moâtô, 20.000 kieåu
gheá ngoài, 800 loaïi kieáng, 180 loaïi truïc…ñeå khaùch haøng tha hoà choïn löïa hoaëc coù theå saùng
taùc ra moät maøu sôn kyø quaùi naøo ñoù cuõng seõ ñöôïc ñaùp öùng.
Löôïng khaùch haøng ñeán trung taâm haøng ngaøy laø 5.000-6.000 ngöôøi moãi ngaøy. Soá xe
baùn taïi choã trung bình 500 xe moät ngaøy.
Trong khu vöïc Sindelfingel coøn coù trung taâm ñaøo taïo vaø huaán luyeän, trung taâm söûa
chöõa vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi. Nhö trung taâm ñaøo taïo chaúng haïn coù 1.300 hoïc vieân
thuoäc 21 ngaønh ngheà khaùc nhau thöôøng xuyeân hoïc taäp. Hoïc vieân hoïc coù thuø lao, sau khi toát
nghieäp ñöôïc ñöa veà caùc xöôûng cuûa Mercedes ñeå laøm vieäc. Naêm 1997 töø trung taâm naøy coù
28.000 hoïc vieân toát nghieäp. Coøn naêm 1998, ñeán thaùng 7 thì coù 18.000.
Vaøo ñaàu thaùng 3 naêm 1998, trong cuoäc trieån laõm xe hôi taïi Thuî Só, TS Piech- Toång
giaùm ñoác cuûa taäp ñoaøn cheá taïo xe hôi VW (Voks-Wagen) vaø Pischetsrieder cuûa BMW
(Bayerische Motoren Werke) –Ñöùc baét tay höùa heïn seõ khoâng choáng nhau trong vieäc
tranh mua haõng Rolls Royce (RR) cuûa Anh Quoác. Tuy nhieân beân trong hai haõng ñaõ caïnh
tranh khoác lieät ñeå daønh cho ñöôïc coâ daâu Emily (daáu hieäu cuûa RR). Ñeå giöõ laáy phaàn lôïi, TS
Piech cuøng thuû töôùng tieåu bang Niedersachsen, ñoàng thôøi laø baïn cuûa thuû töôùng anh Tony
Blair bay sang Anh ñeå nhôø oâng naøy giôùi thieâuï vôùi taäp ñoaøn RR, VW ñaõ ñoàng yù mua RR vôùi
giaù 800 trieäu DM (khoaûng 444 trieäu USD).
Trong khi ñoù oâng Pischet Srieder nhôø vaøo hoaøng gia Anh, hoaøng töû Charles aûnh höôûng
ñeán haõng xe RR vaø BMW ñaõ cho giaù cao hôn. Vaøo giöõa thaùng 3-1998, Ban giaùm ñoác cuûa RR
thoâng baùo seõ baùn RR cho BMW vôùi giaù 1 tyû DM cao hôn VW 200 trieäu. Hôn nöõa BMW
coøn höùa seõ ñaàu tö theâm vaøo haõng RR khoaûng 3 tyû DM trong nhöõng naêm tôùi. Ñöôïc tin naøy
Piech ñaõ gaëp ngay oâng Chandler-Toång giaùm ñoác RR vaø ñeà nghò taêng giaù mua leân 1,175 tyû
DM vaø
ñoàng thôøi chaáp nhaän mua theâm xöôûng cheá taïo maùy Cosworth cuûa RR, BMW phaûn öùng laïi vaø
haêm doïa seõ ngöng cung caáp maùy xe cho RR, neáu RR baùn xe cho VW. RR laïi quay
chieàu, chuyeån sang BMW. Giaù môùi nhaát hieän nay cuûa RR laø 1,5 tæ DM.
RR laø moät haõng cheá taïo xe hôi töông ñoái nhoû cuûa Anh, chuyeân saûn xuaát caùc loaïi xe
ñaét tieàn daønh cho giôùi thöôïng löu, ñöôïc thaønh laäp naêm 1906 taïi Crewe do Charles Rolls vaø
Henry Royce. Truyeàn thoáng cuûa haõng laø cheá taïo caùc loaïi xe hôi raát tæ mó, baèng tieåu thuû coâng
ngheä. Haõng ít duøng caùc kyõ thuaät hieän ñaïi nhö ngöôøi maùy trong vieäc cheá taïo xe vaø cuõng vì vaäy
chi phí saûn xuaát xe cuõng raát cao. Giaù baùn moãi chieác trung bình laø 250.000 USD.
Trong nhöõng naêm qua, RR gaëp nhieàu khoù khaên treân thöông tröôøng vì soá ngöôøi mua xe
RR giaûm nhieàu. Naêm 1992 RR ñaõ bò loã naëng vaø gaàn bò phaù saûn, neáu khoâng coù söï hoã trôï cuûa
BMW. Ñeå bôùt chi phí cheá taïo xe RR phaûi nhaäp maùy cuûa BMW, ñieàu maø caùc chuû nhaân RR
ñeán nay coá traùnh. Vôùi soá baùn gaàn 2000 chieác cho naêm 1997, maëc duø coù lôøi, nhöng oâng
Chandler vaãn ñeà nghò baùn. OÂng cho raèng tröôùc söï caïnh tranh maõnh lieät treân thò tröôøng xe hôi,
RR khoâng ñuû taøi chính ñaàu tö trang bò vaø maïng löôùi phaân phoái xe cuûa RR treân thò tröôøng theá
giôùi quaù nhoû, ñeå giöõ choã laøm vaø nôi saûn xuaát, oâng buoäc phaûi baùn RR cho haõng naøo coù ñuû ñieàu
kieän thöïc hieän, tröôùc khi RR hoaøn toaøn bò phaù saûn.
Treân thöïc teá ñoái vôùi caùc taäp ñoaøn cheá taïo xe hôi hieän nay, söï caïnh tranh treân theá giôùi
ngaøy caøng maõnh lieät . Caùc haõng xe hôi muoán toàn taïi, chaúng nhöõng phaûi coù moät soá voán thaät
lôùn ñeå ñaàu tö kyõ thuaät môùi vaø caùc phöông phaùp saûn xuaát hieän ñaïi, maø coøn phaûi chöùng toû cho
thò tröôøng tieâu thuï laø haõng ñuû söùc thöïc hieän caùc loaïi xe töø thaät reû cho ñeán thaät maéc. Ñoái vôùi
BMW, tuy saûn xuaát caùc loaïi xe maéc tieàn (giaù khoaûng 200.000 DM) nhöng möùc ñoä tieâu thuï
caùc loaïi xe naøy trong 2 naêm qua ñaõ giaûm. Muïc ñích chính cuûa BMW laø giaønh thò tröôøng cho
caùc loaïi xe xa xæ. Quan troïng hôn nöõa laø BMW hy voïng trong töông lai seõ taêng möùc ñoä tieâu
thuï xe RR nhieàu hôn vaø qua ñoù taêng saûn xuaát soá maùy xe do BMW cheá taïo.
BMW vaø PSA hôïp taùc cheá taïo ñoäng cô: Do nhu caàu vôùi MINI taêng, haõng BMW ñaõ
quyeát ñònh töï cheá taïo ñoäng cô cho maùc xe naøy. Cho ñeán hieän nay ñoäng cô cuûa MINI vaãn
do Daimler Chrysler- ñoái thuû cuûa BMW cung caáp. Song vieäc cheá taïo môùi moät ñoäng cô raát
phöùc taïp vaø toán keùm neân BMW ñaõ môøi PSA Peugout Citroen-haõng chuyeân veà caùc loaïi xe
MINI cuøng coäng taùc.
BMW ñaûm traùch vieäc thieát keá vôùi söï öùng duïng taát caû moïi thaønh töïu môùi nhaát keå caû heä
thoáng Valvetronic. Coøn PSA chòu traùch nhieäm veà toå chöùc saûn xuaát. Moãi naêm döï kieán saûn
xuaát 1 trieäu ñoäng cô.
1.1.2.3 Thò tröôøng Phaùp
Chuû tòch TOYOTA coâng boá quyeát ñònh seõ xaây döïng taïi vuøng Valencienes (khu vöïc
Nord-Pas de Calais ôû phía Baéc nöôùc Phaùp) moät nhaø maùy laép raùp oâtoâ vôùi toång soá voán leân ñeán
6 tæ france Phaùp (töông ñöông 670 trieäu USD). Xaây döïng treân moät dieän tích 200 ha, nhaø
maùy seõ hoaøn thaønh naêm 2001 luùc ñoù seõ duøng 2000 nhaân coâng vaøo saûn xuaát haøng naêm, ñeå
saûn xuaát
150.000 xe du lòch, moät kieåu xe maø TOYOTA ñaõ thieát keá ñaëc bieät cho thò tröôøng Chaâu Aâu.
Ngoaøi soá nhaân coâng laøm vieäc tröïc tieáp trong nhaø maùy, theo tính toaùn cuûa chính phuû Phaùp, coøn
coù khoaûng 3000 seõ coù vieäc laøm nhö cung caáp phuï tuøng, dòch vuï.
Ñoái vôùi Phaùp noùi chung vaø ñoái vôùi khu vöïc Nord-Pas de Calais rieâng quyeát ñònh cuûa
TOYOTA laø tin möøng lôùn trong tình hình naïn thaát nghieäp ôû möùc cao (hôn 3 trieäu ngöôøi
thaát nghieäp), vaán ñeà coâng aên vieäc laøm cho ngöôøi daân nhaát laø taàng lôùp thanh nieân, laø vaán ñeà
noùng
boûng ñang aûnh höôûng ñeán caû ñôøi soáng chính trò xaõ hoäi Phaùp. Rieâng khu vöïc Nord-
Pas de Calais laø khu vöïc ñaõ traûi qua cuoäc khuûng hoaûng kinh teá xaõ hoäi traàm troïng do vieäc suy
suïp cuûa caû ngaønh moû vaø luyeän kim töø nhöõng naêm 70, hieän nay tĩ leä ngöôøi thaát nghieäp leân
ñeán 20,5% soá daân ñang tuoåi lao ñoäng. Vôùi vieäc xaây döïng nhaø maùy TOYOTA , khu vöïc
Nord-Pas de Calais hy voïng seõ trôû thaønh khu vöïc saûn xuaát oâtoâ quan troïng nhaát ôû Phaùp, bôûi
vì thôøi gian qua, hai taäp ñoaøn Phaùp Renault vaø PSA vaø caùc chi nhaùnh ñaõ ñaït nhieàu cô sôû saûn
xuaát ôû vuøng naøy.

Hình 1.1.Quang caûnh trieån laõm oâtoâ quoác teá Paris2002

Theâm vaøo ñoù, quyeát ñònh cuûa TOYOTA coøn coù yù nghĩa quan troïng trong tình hình
caïnh tranh gay gaét giöõa caùc nöôùc Chaâu AÂu ñeå thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi (tröùôc khi quyeát ñònh
TOYOTA ñaõ nghieân cöùu ôû 70 ñòa ñieåm ôû Chaâu AÂu). Tình hình nöôùc Phaùp coù theå laøm cho ñaàu
tö nöôùc ngoaøi do döï, nhö quyeát ñònh cuûa chính phuû giaûm thôøi giôø laøm vieäc xuoáng 35 giôø/tuaàn,
taêng thueá ñaùnh treân lôïi nhuaän cuûa coâng ty, nhieàu cuoäc baõi coâng coù theå xaûy ra baát ngôø
(nhö cuoäc baõi coâng cuûa giôùi xe vaän taûi hoài thaùng 11 vöøa qua).
Coâng suaát saûn xuaát cuûa ngaønh saûn xuaát oâtoâ chaâu AÂu ñaõ vöôït hôn 30% khaû naêng tieâu
thuï cuûa thò tröôøng (81 nhaø maùy vôùi coâng suaát 18,1 trieäu xe, chĩ saûn xuaát 13 trieäu naêm 1996).
Nhaø maùy TOYOTA seõ laøm tình traïng ñoù nghieâm troïng theâm, vaø caïnh tranh giöõa caùc haõng seõ
trôû neân gay gaét hôn. Nhaát laø ngay töø ñaàu, chuû tòch TOYOTA ñaõ noùi roõ yù ñoà ñöa phaàn thò
tröôøng cuûa TOYOTA töø 2.85% leân 5% vaøo khoaûng ñaàu theá kyû 21 ôû chaâu AÂu, vaø rieâng treân thò
tröôøng Phaùp, töø 0,8% hieän nay leân töø 2 ñeán 3%.
Nhaø maùy môùi cuûa Peugout: PSA Peugout quyeát ñònh xaây nhaø maùy saûn xuaát hoäp soá cô
khí ôû thaønh phoá Valenciennes (Phaùp), seõ hoaït ñoäng vaøo naêm 2005. Toång döï aùn 430 trieäu
Euro, trong ñoù 290 trieäu ñaàu tö tröïc tieáp cho saûn xuaát. Nhaø maùy seõ saûn xuaát hoäp soá 6 soá ñieàu
khieån töï ñoäng. Ngöôøi laùi coù theå choïn cheá ñoä töï ñoäng hoaëc baèng tay. Heä thoáng töông töï ñaõ
ñöôïc söû duïng vôùi Opelcorsa vaø Alfa Romeo. Hoäp soá naøy seõ trang bò cho Peugout vaø
Citroen haïng trung ñoäng cô xaêng vaø ñoäng cô Diesel.
1.1.2.4 Thò tröôøng Haøn Quoác
Moät ñieàu maø caùc nhaø nghieân cöùu thaáy raèng, ña soá xe hôi ôû Haøn Quoác ñeàu laø xe noäi
ñòa mang teân: KIA, DAEWOO, HUYNDAI, SSANGYONG. Xe nhaäp khaåu chĩ chieám 3-
4%. Xe nhaäp khaåu bò ñaùnh thueá tieâu thuï ñaëc bieät 30%, nhöng chaéc chaén ñaây khoâng
phaûi laø nguyeân nhaân chính haïn cheá tĩ leä xe nhaäp. Ngöôøi Haøn Quoác voán mang tính daân toäc
cao, ñaëc bieät sau thôøi kyø khuûng hoaûng kinh teá, yù thöùc duøng haøng noäi aùp duïng cho caû quaàn
aùo, vi tính vaø caû oâtoâ. Caùc nhaø maùy saûn xuaát oâtoâ taïi Haøn Quoác vôùi daây chuyeàn saûn xuaát
mang tính töï
ñoäng raát cao (80-90%), nhôø ñaàu ra raát lôùn, nhö taïi nhaø maùy Ssangyong ñaàu ra laø
100.000xe/naêm cho 4 kieåu xe: Musso, Korando, xe khaùch Istana vaø xe cao caáp Chairman.
Lòch söû phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ ôû Haøn Quoác coù theå chia laøm 5 giai ñoaïn vaø
luùc naøo ngaønh coâng nghieäp naøy cuõng naèm döôùi söï chĩ ñaïo maïnh meõ cuûa chính phuû:
- Giai ñoaïn 1: Thöû nghieäm: Vaøo nhöõng naêm 1950, chieác xe ñaàu tieân ñaõ ñöôïc hoaøn
thaønh theo giai ñoaïn nöûa ñôn chieác nöûa thuû coâng.
- Giai ñoaïn 2: Laép raùp chính xaùc: Töø naêm 1962-1969, Chính Phuû ñöa ra chính saùch
mieãn thueá cho nhaäp khaåu caùc linh kieän, phuï tuøng, giaûm thueá cho ngöôøi saûn xuaát baûo
veä ngaønh coâng nghieäp non treû baèng bieän phaùp caám nhaäp khaåu xe nguyeân chieác (giai ñoaïn
laép raùp CKD).
- Giai ñoaïn 3: Thöïc hieän noäi ñòa hoaù: Baét ñaàu töø cuoái nhöõng naêm 1960, chính phuû
maïnh daïn ñaåy maïnh chieán dòch noäi ñòa hoaù 100% vaøo naêm 1972. Naêm 1976, keá hoaïch naøy
ñöôïc ñieàu chĩnh thaønh treân 90%. Baèng vieäc tieáp xuùc trao ñoåi vôùi nöôùc ngoaøi baèng chính
saùch mieãn thueá, Chính Phuû taïo neân hoã trôï maïnh cho söï phaùt trieån khaû naêng kyõ thuaät vaø
saûn xuaát: Nhaø maùy laép raùp oâtoâ thaønh coâng nhaát Huyndai ñaït 96% noäi ñòa hoaù vôùi chieác Pony.
- Giai ñoaïn 4: Keùo daøi töø cuoái thaäp nieân 70 ñeán cuoái 1988 ñaëc tröng baèng vieäc taäp
trung vaøo saûn xuaát, hôïp lyù hoaù saûn xuaát, noå löïc tìm kieám caùc coâng ngheä chuû choát. Vieäc taäp
trung vaøo xuaát khaåu, moät maët qua vieäc ñaùnh thueá maïnh xe baùn vaøo trong nöôùc (ñaàu nhöõng
naêm 80, ngöôøi mua xe phaûi ñoùng 12 loaïi thueá chính tröôùc khi duøng xe vaø 5 loaïi thueá khaùc khi
duøng xe) daãn tôùi laøm suy giaûm thò tröôøng trong nöôùc. Hôïp lyù hoaù saûn xuaát laø hình thöùc
giaûm bôùt söï caïnh tranh giöõa caùc taäp ñoaøn trong vieäc phaân chia caùc thò tröôøng. Thí duï naêm
1981, chính phuû ñaõ haïn cheá vieäc saûn xuaát xe khaùch cuûa taäp ñoaøn Huyndai vaø Seachan vaø
phaân chia vieäc saûn xuaát xe taûi nheï giöõa coâng ty lieân doanh giöõa KIA vaø Dong-Ah. Söï soâi
ñoäng trong vieäc tieáp thu coâng ngheä: Thí duï taäp ñoaøn Daewoo ñaõ coá gaéng daønh ñöôïc söï kieåm
soaùt lieân doanh Saechan (Daewoo Motor hieän nay) môû ra khaû naêng tieáp thu coâng ngheä maø
khoâng phaûi phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo GM. Taäp ñoaøn HuynDai hoaït ñoäng cuõng ñaët moái quan
heä bình ñaúng vôùi Mitsubishi Motor.
- Giai ñoaïn 5: Ðaùnh giaù baèng vieäc khaùm phaù ra taàm quan troïng cuûa thò tröôøng noäi ñòa.
Naêm 1989, 50% xe do Huyndai ñöôïc tieâu thuï trong nöôùc.
1.1.2.5 Thò tröôøng Nhaät Baûn
Cuõng traõi qua thôøi kyø daøi (1949-1969) phaùt trieån trong ñieàu kieän baûo hoä baèng 4 noäi
dung chính:
- Baûo hoä baèng thueá
- Heä thoáng thueá haøng hoaù öu tieân xe saûn xuaát trong nöôùc.
- Haïn cheá nhaäp khaåu, söï duïng ngoaùi hoái
- Kieåm soaùt ngoaïi hoái vôùi FDI
Ngoaøi söï baûo hoä chính phuû nhaät baûn coøn söû duïng caùc chính saùch khuyeán khích bao
goàm:
- Cung caáp voán cho vay vôùi saûn xuaát thaáp thoâng qua caùc toå chöùc taøi chính chính
phuû
- Tieán haønh trôï caáp
- Mieãn thueá nhaäp khaåu cho caùc thieát bò caàn thieát
- Chaáp thuaän nhaäp coâng ngheä nöôùc ngoaøi.
 (Caùc bieän phaùp khuyeán khích naøy ñaõ chaám döùt vaøo naêm 1981).
1.1.2.6 Thò tröôøng caùc nöôùc Asean
Saùu nöôùc ASEAN cuõ ñaõ ñoàng yù caét giaûm thueá quan xuoáng coøn 0% ñeán 5% vaøo naêm
2003 cho haàu heát caùc saûn phaåm. Saùu nöôùc ñoù laø: Brunei, Indonesia. Malaysia,
Phillippin, Singapore vaø Thaùi Lan. Tuy nhieân, ASEAN ñaõ ñoàng yù cho Malaysia gia haïn
vieäc caét giaûm thueá nhaäp khaåu xe hôi theâm 2 naêm ñeå taïo ñieàu kieän cho haõng Proton cuûa nöôùc
naøy chuaån bò toát hôn cho caïnh tranh.
Löôïng xe hôi baùn ñöôïc taïi thò tröôøng 3 nöôùc lôùn ôû trong khu vöïc Ðoâng Nam AÙ laø
Malaysia, Thaùi Lan, Indonesia ñaõ taêng tröôûng nhanh vaøo naêm 2001. Trong 6 thaùng ñaàu naêm
2001 soá löôïng xe tieâu thuï taïi ñaây laø 489.000 chieác, taêng 7,8% so vôùi naêm tröôùc. Cuï theå taïi
Malaysia soá xe baùn ñöôïc taêng 11,3%. Haõng Proton (Malaysia) ñöùng ñaàu danh saùch caùc haõng
coù tieâu thuï nhieàu nhaát, saûn phaåm cuûa haõng naøy chieám ñeán 20% thò phaàn, keá ñeán laø Toyota
16%, Mitsubishi 11% vaø Isuzu 9%.
Beân caïnh ñoù cuõng coù nhöõng haõng phaûi tuyeân boá phaù saûn vì thò tröôøng tieâu thuï chaäm,
laøm aên thua loã. Trong thaùng 11/2000, haõng Daewoo Motor phaûi tuyeân boá phaù saûn vì nôï naàn
cuûa coâng ty quaù lôùn. Haõng cho bieát seõ caét giaûm 6.500 nhaân vieân ôû nöôùc ngoaøi. Tröôùc ñoù vaøo
thaùng 5/2000, moät coâng ty saûn xuaát xe hôi khaùc laø Samsung Motor ñaõ ñöôïc baùn cho haõng xe
Phaùp Renault vôùi giaù 562 trieäu USD vì tình hình thua loã cuûa coâng ty.

300000 1948 1549 1425

200000 47
saûn löôïng

87 86 4930
100000
2
0
Malaysia Indonesia Thai land Phillipines
Thò tröôøng

Hình 1.2: Bieåu ñoà tình hình saûn xuaát vaø kinh doanh cuûa moät soá haõng xe treân theá giôùi.
Asean thò tröôøng ñaày söùc treû, trong khoaûng 2 thaäp kyû trôû laïi ñaây, thò tröôøng xe hôi
Chaâu AÙ –Thaùi Bình Döông noùi chung vaø ASEAN noùi rieâng khoâng ngöøng phaùt trieån tuy söùc
tieâu thuï coù chöõng laïi do aûnh höôûng cuûa côn baõo taøi chính 1997, nhöng ngay sau ñoù ñaõ bình
phuïc thaäm chí phaùt trieån nhanh vôùi toác ñoä hôn tröôùc. Ví duï 2 quoác gia coù toác ñoä taêng tröôûng
vöôït treân 200 % laø Indonesia vaø Vieät Nam. Hieän nay ASEAN laø thò tröôøng tieâu thuï xe hôi
haøng ñaàu theá giôùi, tröø Baéc Myõ, Taây Aâu vaø Ðoâng AÙ, vöôït qua moät soá thò tröôøng cuõng ñöôïc coi
laø tieàm naêng nhö Nam Phi, Trung Quoác. Vôùi soá daân hôn 500 trieäu ña phaàn laø giôùi treû, vaø tyû
leä söû duïng xe coøn raát thaáp, 4 xe/ 100 daân, ñaây laø mieàn ñaát höùa vôùi caùc nhaø saûn xuaát xe. Thöû
so saùnh vôùi 2 thò tröôøng ñöôïc coi laø tôùi haïn laø Myõ vôùi soá daân 268 trieäu daân - 78 xe/ 100 daân
vaø Nhaät Baûn 126 trieäu daân 56 xe / 100 daân, ta thaáy roõ tieàm naêng tieâu thuï xe hôi cuûa ASEAN
thaät söï raát lôùn. Caàn nhaán maïnh theâm raèng cuøng vôùi möùc soáng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao,
taâm lyù tieâu duøng cuûa ngöôøi daân cuõng thay ñoåi nhanh. Xe hôi ñang trôû thaønh nhu caàu hoaëc chí
ít cuõng laø moät tieâu chí phaán ñaáu khoâng chĩ cuûa caùc gia ñình trung löu ôû ñoâ thò lôùn.
 Baûng 1.2 So saùnh daân soá vaø möùc ñoä sôû höõu xe

Thò Tröôøng Daân soá (trieäu ngöôøi) Soá löôïng xe hôi /100 daân
ASEAN 500 4
Myõ 268 78
Australia 19 58
Nhaät Baûn 126 56
Haøn Quoác 46 23
Mexico 95 13
Trung Quoác 1240 1

1.1.2.7 Thò tröôøng Trung Quoác

Nhaân Thöôïng vieän Myõ Thoâng qua qui cheá quan heä thöông maïi bình thöôøng thöôøng
xuyeân vôùi Trung Quoác, môû theâm ñöôøng cho Trung Quoác gia nhaäp Toå Chöùc Thöông Maïi Theá
Giôùi (WTO) REUTERS ñaõ ñieåm qua nhöõng lĩnh vöïc seõ phaûi chòu taùc ñoäng nhieàu nhaát khi
Trung Quoác gia nhaäp toå chöùc naøy, döïa treân thoûa thuaän giöõa Trung Quoác vaø Myõ vaøo thaùng
11/1999 vôùi lieân hieäp chaâu AÂu vaøo thaùng naêm vöøa qua. Veà lĩnh vöïc xe hôi thì Trung Quoác ñaõ
thoûa thuaän vôùi Myõ seõ caét giaûm thueá nhaäp khaåu xe hôi töø 80%-100% hieän nay coøn 25% vaøo
naêm 2006, vaø döï kieán giaûm coøn 60%-80% trong voøng 2 naêm tôùi. Trung Quoác ñaõ ñoàng yù theo
yeâu caàu cuûa EU baûi boû toaøn boä haïn cheá veà loaïi, haïng, kieåu daùng cuûa nhöõng loaïi xe ñöôïc saûn
xuaát taïi caùc lieân doanh giöõa caùc ñoái taùc EU vaø Trung Quoác trong voøng 2 naêm sau khi Trung
Quoác trôû thaønh thaønh vieân cuûa WTO. Tröôùc vieãn caõnh Trung Quoác gia nhaäp WTO, coâng
nghieäp xe hôi cuûa nöôùc naøy naèm trong soá nhöõng ngaønh khoù khaên nhaát. Xe hôi nhaäp khaåu
giaù reû hôn hieän nay, vôùi chaát löôïng vaø dòch vuï toát hôn, cuõng coù theå gaây thieät haïi cho nhöõng
lieân doanh saûn xuaát xe hôi nhö General Motor Thöôïng Haûi hay VW Thöôïng Haûi. Maët khaùc
nhöõng nhaø saûn xuaát xe hôi noäi ñòa coøn phaûi ñoái maët gay gaét töø caùc thieát bò vaø phuï tuøng xe
hôi nhaäp khaåu seõ ñoå boä vaøo ñaây oà aït khi möùc thueá giaûm nhanh. Ðieàu naøy buoäc caùc haõng
xe Trung Quoác phaûi giaûm maïnh giaù xe hôn nöõa.
Audi A 6 Trung Quoác: 50.000 chieác Audi A 6 laép taïi Trung Quoác ñaõ ñöôïc baùn taïi nöôùc
naøy. Hai naêm tröôùc chieác Audi A 6 ñaàu tieân cuûa Trung Quoác ñöôïc saûn xuaát taïi lieân doanh
cuûa FAW (First Automobile Works) vaø VW. Töø ñoù noù ñöôïc ngöôøi Trung Quoác tieâu thuï
khuûng khieáp: cöù 3 chieác oâtoâ baùn ôû Trung Quoác thì coù moät chieác Audi A 6
BMW saûn xuaát taïi Trung Quoác: Haõng BMW ñaõ kyù keát thoaû thuaän vôùi taäp ñoaøn
Brilliance China Automotive Holding veà vieäc thaønh laäp lieân doanh taïi thaønh phoá Thaåm
Döông. Töø nöûa cuoái naêm 2003 taïi thaønh phoá naøy seõ baét ñaàu saûn xuaát xe BMW series 3 vaø 5.
Döï kieán löôïng xe xuaát xöôûng haøng naêm laø 30.000 chieác vaø chĩ baùn treân thò tröôøng Trung
Quoác. Nhö vaäy böôùc ñaàu tieân cuûa con ñöôøng thaâm nhaäp thò tröôøng Trung Quoác cuûa BMW ñaõ
hoaøn taát. Böôùc tieáp theo cuûa tieán trình naøy seõ laø vieäc ñeä trình luaän chöùng kinh teá kyõ thuaät leân
chính phuû.
BMW coù maët ôû Trung Quoác töø naêm 1994 vôùi moät vaên phoøng ñaïi dieän taïi Baéc Kinh.
Trong 6 thaùng ñaàu naêm 2002, BMW ñaõ baùn ñöôïc 3.933 chieác taïi Trung Quoác, taêng 32% so
vôùi cuøng kyø naêm tröôùc.
Naêm 1996 Trung Quoác coù 10 trieäu hoä gia ñình coù thu nhaäp haøng naêm cao hôn
30.000 NDT, cho pheùp hoï tieát kieäm ñeå saém xe hôi. Caùch ñaây caû 1 naêm, ngaønh kinh doanh
xe hôi ôû
Trung Quoác ñaõ böôùc vaøo moät cuoäc chieán giaù caû. Cuoái naêm 1997, xe hieäu Lingmu vaø Aokuo
voán ñaõ reû nhöng cuõng giaûm giaù theâm töø 5000-6000 NDT. Sang thaùng 1-1998, haõng Dazhong
coâng boá giaûm giaù 20.000NDT cho chieác xe Satana (cuûa haõng VW), xuoáng coøn 110.000
NDT. Theá laø xe Satana ñöôïc baùn heát saïch, trong khi ñoù caùc cöûa haøng cuûa haõng Jieda vaø
Fukang (cuûa haõng Phaùp Citroen) bò vaéng khaùch. So vôùi 230.000 chieác Satana baùn ra trong
naêm 1997, saûn löôïng cuûa haõng Jiea vaø Fukang (40.000 vaø 30.000 chieác) khoâng theå mang
laïi lôïi nhuaän. Caùc haõng naøy ñang caïnh tranh trong moät thò tröôøng coøn heïp, vaø cuoái cuøng Jiea
phaûi giaûm giaù goác töø 134.000 xuoáng coøn 119,000 NDT.

Ngoaøi cuoäc chieán giaù caû, caùc phöông phaùp kích thích mau saém xe cuõng xuaát hieän, nhö
mua traû goùp hoaëc giaûm thueá tröôùc baï ñoái vôùi xe saûn xuaát noäi ñòa. Taïi Baéc Kinh coù haøng traêm
ngaøn ngöoøi coù baèng laùi xe. Moät soá nguôøi coøn noùi raèng sau baèng ngoaïi ngöõ vaø tin hoïc,
baèng laùi xe ñang trôû thaønh thöù thoâng haønh cuûa theá kyû. Ðoái vôùi sinh vieân hoïc baèng laùi xe
ñang trôû thaønh moân hoïc baét buoäc khoâng theå thieáu ñöôïc.

Cho ñeán nay, caùc haõng saûn xuaát xe hôi vaãn chöa thu ñöôïc lôïi nhuaän töø thò tröôøng
tröôøng Trung Quoác roäng lôùn ñöôïc ñaùnh giaù raát höaù heïn. Theo The Economic, trong naêm
1997 coù 479.000 chieác xe hôi ñöôïc baùn ra, chĩ baèng phaân nöûa naêng löïc saûn xuaát caùc haõng ôû
Trung Quoác. Peugeut ñaõ ñoùng cöûa ôû Quaûng Ðoâng. Chrysler thì ñaõ ñoùng cöûa vaên phoøng ñaïi
dieän ôû Trung Quoác, vaø Daimler-Benz töø boû döï aùn xe chuyeân duøng Mercedes. Tuy nhieân
General Motor laïi baét ñaàu thöïc hieän döï aùn ñaàu tö 2 tĩ USD trong 2 naêm keå töø naêm nay ñeå saûn
xuaát 150.000 chieác Buick moãi naêm.

AÛnh höôûng cuûa söï trì treä kinh teá toaøn caàu ñang laøm cho thò tröôøng mua xe hôi theá giôùi
giaûm xuoáng. Caùc quan chöùc caáp cao cuûa caùc haõng xe hôi lôùn khi gaëp gôõ baùo chí ñeàu coù
chung moät nhaän ñònh: thò tröôøng xe hôi theá giôùi chĩ coù theå phuïc hoài sau 2 naêm nöõa.

Beân caïnh ñoù do aûnh höôûng cuûa tieán trình toaøn caàu hoaù, ñaëc bieät laø söï gia nhaäp cuûa caùc
quoác gia vaøo moät toå chöùc kinh teá quoác teá nhö dieãn ñaøn hôïp taùc phaùt trieån Chaâu AÙ Thaùi Bình
Döông (APEC). Toå Chöùc Thöông Maïi Theá Giôùi WTO… ngaøy caøng nhieàu ñaõ laøm
maát daàn nhöõng ngaên caùch veà haøng raøo thöông maïi, tieâu chuaån chaát löôïng ôû moãi nöôùc, moãi
vuøng. Vì vaäy maø tieâu chuaån ñoái vôùi xe hôi cuõng ñang coù xu höôùng thay ñoåi theo tieâu chuaån
toaøn caàu. Tröôùc tình hình naøy, nhieàu nhaø saûn xuaát xe hôi treân theá giôùi ñang baét ñaàu coù
nhöõng chuyeån ñoäng môùi trong chieán löôïc saûn xuaát kinh doanh. Neáu nhö thôøi ñieåm tröôùc naêm
2001, ngöôøi tieâu duøng chöùng kieán nhieàu cuoäc mua baùn vaø saùp nhaäp lôùn trong ngaønh saûn
xuaát xe hôi thì giôø ñaây nhieàu haõng ñang taäp trung ñaàu tö vaøo chieàu saâu cho chieán löôïc
kinh doanh.

Tröôùc ñaây nhieàu ngöôøi lo ngaïi, khi Trung Quoác gia nhaäp Toå Chöùc Thöông Maïi
Theá Giôùi WTO, caùc nhaø saûn xuaát xe hôi seõ ngöng daàn hoaït ñoäng ôû ñaây vì haøng nhaäp khaåu
seõ reû hôn nhôø thueá giaûm. Nay hoï tuyeân boá duø ñeán naêm 2006, khi thueá nhaäp khaåu xe hôi
coøn 25% so vôùi 50,7% nhö hieän nay, hoï seõ tieáp tuïc taêng coâng suaát vì nhu caàu luùc ñoù seõ
taêng cao. Phaàn lôùn caùc haõng xe hôi noåi tieáng ñang aùp duïng phöông thöùc vöøa baùn xe nhaäp
vöøa baùn xe laép raùp taïi choã. Trung Quoác cho bieát quí 1/2002 löôïng xe hôi baùn ra taêng 23% so
vôùi cuøng kyø, ñaït 191.300 chieác, möùc taêng cao nhaát theá giôùi, Trung Quoác ñang baûo veä saûn
xuaát trong nöôùc baèng moät loä trình giaûm thueá vaø caùc haøng raøo phi thueá quan.

Thò tröôøng xe hôi Trung Quoác ñang ñoät phaùt, naêm 2001 löôïng xe hôi tieâu thuï ôû
Trung Quoác taêng 18%, coøn 5 thaùng ñaàu naêm 2002, tyû leä ñoù laø 37%. Tuy nhieân thay vì vui
möøng, caùc “vua xe hôi” ñang ñieân ñaàu tröôùc nhöõng thaùch thöùc môùi: phaûi cuøng caïnh tranh vôùi
3 ñoái thuû
laø caùc ñaïi gia cuøng côõ, caùc coâng ty quoác doanh vaø haøng taù coâng ty tö nhaân môùi noåi leân trong
haàu heát caùc lĩnh vöïc cheá taïo, keå caû coâng nghieäp xe hôi.
Theo coâng ty tö vaán Automotive Resource Asia, naêm ngoaùi, chĩ rieâng caùc loaïi xe chôû
khaùch, Trung Quoác ñaõ tieâu thuï 720 ngaøn chieác vaø naêm nay döï kieán laø 900 ngaøn chieác, maø
ñaây môùi chĩ laø ¼ toång löôïng xe hôi baùn ra. Nguyeân nhaân taïo neân söï taêng tröôûng ñoät bieán
naøy coù theå laø do giaù xe haï xuoáng sau khi Trung Quoác giaûm thueá ñeå gia nhaäp WTO vaø aùp
löïc haï giaù töø phía ngöôøi tieâu duøng. Döï baùo möùc tieâu thuï xe hôi ôû Trung Quoác seõ leân ñeán 2
trieäu chieác vaøo cuoái thaäp nieân naøy vaø caùc coâng ty saûn xuaát xe hôi ñang mô tôùi moät ngaøy
moät nöûa daân Trung Quoác coù xe hôi rieâng nhö daân Myõ hoaëc daân Ðöùc, duø hieän nay tĩ leä ñoù
môùi chĩ laø 1 xe/100 daân.
Ðoái vôùi nhaø ñaàu tö chính tieàm naêng chöù khoâng phaûi hieän traïng cuûa thò tröôøng môùi laø
ñieàu ñaùng quan taâm. Vì vaäy töø 2 naêm tröôùc hoï ñaõ ñoå xoâ ñeán Trung Quoác. Möôøi nhaø saûn xuaát
xe hôi haøng ñaàu ñaõ ñoå vaøo ñaây hôn 5 tyû ñoâ la Myõ voán ñaàu tö, chĩ rieâng GM ñaõ goùp voán
750 trieäu USD, ngoaøi ra hoï coøn tích cöïc chuyeån giao coâng ngheä, bí quyeát thieát keá vaø kinh
nghieäm thieát keá cho caùc ñoái taùc ñòa phöông, nhöõng mong seõ thoáng trò ñöôïc thò tröôøng tieàm
naêng lôùn nhaát theá giôùi naøy. Song theo caùc chuyeân gia, nhieàu nhaø ñaàu tö xe hôi nöôùc ngoaøi
thieáu söï phaân tích chieán löôïc veà thò tröôøng vaø mô hoà veà yù ñònh cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh
chính saùch Trung Quoác.
Ðaàu tö nöôùc ngoaøi trong coâng nghieäp xe hôi Trung Quoác ñöôïc thöïc hieän treân hai “coät
truï” chính: lieân doanh vôùi caùc xí nghieäp quoác doanh vaø baùn haøng cho caùc coâng ty vaø cô quan
nhaø nöôùc. Saûn phaåm cuûa caùc lieân doanh chuû yeáu laø haøng cao caáp vì chính phuû Trung Quoác
kieåm soaùt chaët cheõ vieäc söû duïng caùc daây chuyeàn, khoâng cho pheùp caùc lieân doanh saûn xuaát
caùc loaïi xe nhoû.
Nhöng xu höôùng thò tröôøng ñang dieãn ra theo höôùng baát lôïi cho caùc ñaïi gia. Ngöôøi tieâu
duøng tö nhaân ñang giöõ vai troø ngaøy caøng noåi baät; naêm ngoaùi, hoï tieâu thuï 30% toång soá xe
baùn ra trong khi ñoù möôøi naêm tröôùc ñaáy laø con soá khoâng. Saûn phaåm maø giôùi tieâu duøng tö
nhaân nhaém ñeán laø caùc loaïi xe hôi bình daân giaù thaáp. Vaø ñaây chính laø maûnh ñaát maøu môõ
cho caùc coâng ty tö nhaân Trung Quoác. Khoâng caïnh tranh noåi vôùi caùc ñaïi gia veà voán lieáng, kinh
nghieäm vaø coâng ngheä nhöng hoï coù theå saûn xuaát xe giaù reû vì hoï chaúng tieâu toán ñoàng naøo
vaøo coâng vieäc nghieân cöùu vaø thieát keá. Loaïi xe nhaõn hieäu Chery chaúng haïn, ñöôïc moät doanh
nghieäp ñòa phöông saûn xuaát ôû tĩnh An Huy trong naêm thaùng ñaàu naêm 2002 ñaõ baùn ñöôïc
18.500 chieác, taêng 220% so vôùi cuøng kì naêm ngoaùi. Xe Chery troâng gioáng heät xe Jetta cuûa
haõng VW ñang baùn raát chaïy ôû Trung Quoác nhöng giaù thaáp hôn nhieàu. Geely, moät coâng ty
ñòa phöông khaùc môùi thaønh laäp naêm 1998 taïi tĩnh Traán Giang naêm ngoaùi ñaõ baùn ñöôïc 30.000
xe, döï kieán naêm nay seõ baùn ñöôïc 50.000 xe vaø theo moät laõnh ñaïo cuûa Geely, sau 5 naêm nöõa,
caùc coâng ty nhoû nhö Geely coù khaû naêng giaønh ñöôïc 30% thò phaàn thay vì 10% nhö hieän nay.
Thaät ra ñeå yeân loøng caùc nhaø ñaàu tö, ngay töø giöõa thaäp nieân 90, Chính phuû Trung Quoác
ñaõ chuû tröông giaûi theå hoaëc saùp nhaäp caùc nhaø saûn xuaát xe hôi nhoû leû, ñaët thò tröôøng vaøo tay
caùc coâng ty quoác doanh lôùn maø haàu heát ñaõ lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi. Nhöng caùc
doanh nghieäp Trung Quoác phôùt lôø vôùi chuû tröông cuûa chính phuû; vôùi söï baûo trôï cuûa chính quyeàn
caáp tĩnh, hoï xaây nhaø maùy khoâng caàn giaáy pheùp. Ðeán khi nhaø maùy hoaït ñoäng, thu duïng coâng
nhaân vaø baùn xe ra thò tröôøng thĩ chính phuû khoâng laøm gì khaùc ñöôïc vì söï theå ñaõ roài.
Caùc coâng ty quoác doanh Trung Quoác tranh thuû lieân doanh vôùi nöôùc ngoaøi ñeå ruùt tĩa
kinh nghieäm, bí quyeát kyõ thuaät cuûa caùc ñoái taùc; coù doanh nghieäp nhö taäp ñoaøn xe hôi Thöôïng
Haûi ñaõ cuøng lieân doanh vôùi caû GM vaø VW ñeå roài khi hai anh khoång loà caïnh tranh nhau, hoï
ung dung thuï höôûng nhöõng maãu maõ môùi, coâng ngheä môùi, thieát bò môùi maø GM vaø VW ñoå vaøo
lieân doanh. Baây giôø chính phuû Trung Quoác toå chöùc laïi 13 ngaønh coâng nghieäp then choát trong
ñoù coù coâng nghieäp xe hôi. Theo keá hoaïch cuûa UÛy Ban Kinh Teá Thöông Maïi Trung Quoác, 120
nhaø saûn xuaát xe hôi ñòa phöông nhoû, leû seõ ñöôïc saùp nhaäp vaøo 3 coâng ty quoác doanh haøng
ñaàu nhaèm taïo neân theá vaø löïc môùi cho 3 coâng ty naøy chieám lĩnh thò tröôøng “Trung Quoác ñang
chôi moät vaùn baøi raát tinh khoân vaø ñaèng naøo thò hoï cuõng thaéng. Keá hoaïch ñaõ roõ raøng: hoï boøn
ruùt coâng ngheä cuûa caùc ñoái taùc caïnh tranh vôùi chính caùc ñoái taùc aáy”, Maxtor, moät nhaø phaân
tích thò tröôøng cuûa Singapore nhaän xeùt.
Lòch söû ngaønh coâng nghieäp xe hôi cuûa Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác chöùng minh raèng, coâng
nghieäp xe hôi laø caùi xöông soáng cuûa neàn kinh teá, coù theå ñoùng goùp ñeán 10% toång saûn phaåm
quoác noäi vaø kích thích söï phaùt trieån cuûa caùc ngaønh quan troïng khaùc nhö theùp, kính, cao su
nhöïa… vaø cuõng nhö Haøn Quoác vaø Nhaät, Trung Quoác khoâng bao giôø ñeå cho thò tröôøng xe hôi
rôi vaøo tay caùc taäp ñoaøn ña quoác gia. Vaø coù theå nhaän ra raèng, söùc maïnh chieám lĩnh thò tröôøng
hieän nay khoâng naèm trong tay caùc taäp ñoaøn nöôùc ngoaøi maø thuoäc veà caùc coâng ty
Trung Quoác-ñoái taùc ñòa phöông trong caùc lieân doanh. “Hieän nay Honda, VW vaø GM ñeàu cho
bieát hoï thu ñöôïc lôïi nhuaän nhöng vaán ñeà laø caùc lôïi nhuaän aáy coøn coù theå keùo daøi ñöôïc bao laâu
nöõa”, chuyeân gia tö vaán cuûa coâng ty McKinsey & Co taïi Thöôïng Haûi nhaän ñònh.
1.1.2.8 Thò tröôøng Thaùi Lan
Veà tình hình ôû Thaùi Lan thì keå töø thaùng 1/2000, caùc nhaø saûn xuaát khoâng coøn bò raøng
buoäc bôûi nhöõng quy ñònh tröôùc ñaây laø phaûi mua 54% phuï tuøng trong nöôùc. Hieän nay hoï coù theå
mua phuï tuøng ôû baát cöù nöôùc naøo vôùi giaù thaáp nhaát vaø chaát löôïng cao nhaát, nhôø vaøo caùc chính
saùch môû cöûa cuûa Toå Chöùc Thöông Maïi Theá Giôùi maø Thaùi Lan laø thaønh vieân. Coâng nghieäp xe
hôi laø ngaønh bò taùc ñoäng nhieàu nhaát. Caùc haõng xe hôi haøng ñaàu theá giôùi nhö BMW, Daimler
Chryler, Toyota, Honda, Ford ñaõ ñaët nhaø maùy taïi Thaùi Lan, xem ñaây laø baøn ñaïp ñeå xuaát
xe sang caùc nöôùc trong khu vöïc. Theo döï baùo coâng nghieäp xe hôi Thaùi Lan seõ tieáp tuïc
phaùt trieån maïnh trong töông lai. Tuy nhieân khi coù quy ñònh môùi khoâng phaûi mua ít nhaát 54%
phuï tuøng trong nöôùc, caùc coâng ty saûn xuaát xe hôi ña quoác gia laøm aên taïi Thaùi Lan seõ mua
phuï tuøng nöôùc ngoaøi nhieàu hôn. Tröôùc tình hình ñoù nhieàu nhaø cung caáp phuï tuøng ôû Thaùi Lan
seõ phaûi thu heïp quy moâ saûn xuaát, thaäm chí ñaõ ñöùng tröôùc nguy cô phaù saûn. Theo cô quan hôïp
taùc kyõ thuaät cuûa Ðöùc coâng boá hoài thaùng 7/2000, Thaùi Lan hieän coù 500 coâng ty saûn xuaát phuï
tuøng xe hôi, trong ñoù 300 coâng ty thuoäc sôû höõu cuûa ngöôøi Thaùi Lan vaø caû 300 coâng ty naøy
ñeàu ñöùng treân bôø vöïc phaù saûn. Chính vì vaäy, oâng Sampong-giaùm ñoác ñieàu haønh coâng ty
Thai Rung nhaän xeùt: “Caùc nhaø saûn xuaát phuï tuøng khoâng theå toàn taïi neáu khoâng coù khaû naêng
nghieân cöùu vaø phaùt trieån”. Trong moâi tröôøng toaøn caàu hoaù, hôïp taùc laø giaûi phaùp duy nhaát ñeå
toàn taïi. Haõng BMW (Ðöùc) ñaõ khai tröông nhaø maùy laép raùp xe hôi ñaàu tieân cuûa haõng taïi Thaùi
Lan vôùi döï tính xuaát khaåu xe sang caùc nöôùc Ðoâng Nam AÙ moät khi khu vöïc töï do thöông maïi
ASEAN (AFTA) coù hieäu löïc. Theo BMW, nhaø maùy seõ laép raùp tröôùc heát caùc loaïi xe BMW
môùi daønh cho thò tröôøng Thaùi Lan vaø ñeán naêm 2004 seõ xuaát xöôûng 10.000 xe/ naêm.
Neàn coâng nghieäp laép raùp oâtoâ Thaùi Lan ñöôïc xaây döïng töø naêm 1961, coù theå chia thaønh
caùc giai ñoaïn sau:
- Giai ñoaïn 1: Vieäc xaây döïng caùc nhaø maùy laép raùp song song vôùi vieäc nhaäp khaåu xe
nguyeân chieác (1961-1968). Tröôùc naêm 1968, xe nhaäp khaåu nguyeân chieác chieám 85% thò
tröôøng. Töø naêm 1968 thueá nhaäp khaåu xe nguyeân chieác ñöôïc ñaùnh gaáp ñoâi (80.6%) so vôùi
nhaäp khaåu CKD. Saûn löôïng xe laép raùp taêng töø 525 xe (naêm 1961) leân 12.140 (naêm 1969),
trong khi ñoù soá baùn taêng töø 6.808 leân 65.445 vaøo naêm 1969.
- Giai ñoaïn 2: Giai ñoaïn laép raùp chính xaùc vaø baét ñaàu chöông trình noäi ñòa hoaù,
nhaø nöôùc kieåm soaùt chaët cheõ ngaønh coâng nghieäp oâtoâ. Giai ñoaïn (1969-1977) thueá
nhaäp khaåu CKD taêng töø 40% leân 50% (naêm 1969) vaø yeâu caàu tĩ leä noäi ñòa hoaù toái thieåu ôû
möùc 25%. Naêm 1977, thueá nhaäp khaåu CKD taêng ñeán 80% vaø xe nguyeân chieác coù dung tích
buoàng chaùy ñoäng cô töø 2.300 CC trôû xuoáng bò caám nhaäp, töø 2.300CC trôû leân noäp thueá
150%. Tĩ leä noäi ñòa hoaù yeâu caàu taêng tôùi 50% trong voøng 5 naêm.
- Giai ñoaïn 3: (1978-1986)- Giai ñoaïn cheá taïo, tĩ leä noäi ñòa hoaù ñöôïc taêng cao roõ
reät, caùc ngaønh coâng nghieäp cung caáp caùc chi tieát boä phaän xe phaùt trieån. Cho tôùi luùc naøy vieäc
caám nhaäp hoaëc haïn cheá nhaäp xe nguyeân chieác qua vieäc ñaùnh thueá cao vaãn tieáp tuïc duy trì.
Thueá nhaäp khaåu xe nguyeân chieác döôùi 3.200 CC laø 180% vaø treân 2.300 CC laø 300% ( töø naêm
1969: 17 naêm).
- Giai ñoaïn 4 : (1987-1992): ñaùnh daáu baèng vieäc xuaát khaåu xe vaø nôùi loûng söï kieåm
soaùt nhaäp khaåu.
- Giai ñoaïn 5: (1992-nay): chuaån bò cho hoäi nhaäp, khuûng hoaûng vaø phuïc hoài chaäm sau
khuûng hoaûng.
1.1.3 Tình Hình Chung Coâng Nghieäp OÂtoâ Vieät Nam
1.1.3.1 Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam
- Giai ñoaïn 1: Giai ñoaïn cheá taïo thöû nghieäm ñôn chieác, baét ñaàu töø naêm 1960 vôùi chieác
xe 3 baùnh CHIEÁN THAÉNG vaø keát thuùc vaøo naêm 1970-1972 vôùi chieác xe TRÖÔØNG SÔN vaø
xe vaän chuyeån noâng thoân VC1 do caùc nhaø saûn xuaát trong nöôùc thöïc hieän vaø khoâng phaùt trieån
tieáp ñöôïc.
- Giai ñoaïn 2: Laép raùp vôùi caùc lieân doanh oâtoâ ñaàu tieân coù voán nöôùc ngoaøi trong naêm
1992 vaø phaùt trieån maïnh töø naêm 1997-1998 khi maø haøng loaït lieân doanh ñöôïc caáp giaáy pheùp
cuoái naêm 1995 vaø hoaøn taát vieäc xaây döïng (11 lieân doanh). Söï coù maët cuûa caùc lieân doanh ñaëc
bieät laø lieân doanh vôùi caùc haõng lôùn Toyota, Ford… ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå cho neàn
coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam. Caùc nhaø maùy laép raùp saûn xuaát oâtoâ treân theá giôùi veà nguyeân taéc, coù
chaêng chĩ khaùc ôû möùc ñoä qui moâ vaø töï ñoäng hoaù. Tuy nhieân vieäc ñaàu tö cuûa caùc haõng vaøo
Vieät Nam trong coâng nghieäp oâtoâ chĩ môùi döøng laïi ôû coâng ñoaïn laép raùp hoaëc coù noäi ñòa thì
cuõng raát ít. Lyù do thì raát nhieàu song caùc lyù do chính thì coù theå thaáy nhö sau:
+ Thò tröôøng nhoû phaân chia cho nhieàu nhaø saûn xuaát, saûn löôïng cuûa caùc nhaø saûn
xuaát thaáp ñieàu naøy khoâng cho pheùp ñaàu tö neáu nghĩ ñeán phuïc vuï thò tröôøng trong
nöôùc.
+ Caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ lôùn haàu nhö ñaõ xeáp xong heä thoáng caùc nhaø cung caáp
saûn xuaát caùc linh kieän taïi caùc nöôùc laùng gieàng, vieäc ñaàu tö vaøo Vieät Nam ñeå saûn xuaát
caùc chi tieát boä phaän naøy laø khoâng kinh teá neân hoï khoâng phaùt trieån theo höôùng naøy.
+ Haàu nhö chöa xuaát hieän caùc nhaø cung caáp ôû Vieät Nam vôùi tö caùch laø caùc nhaø
saûn xuaát ñoäc laäp.
1.1.3.2 Tình hình nhaäp khaåu oâtoâ nguyeân chieác vaø linh kieän ôû Vieät Nam

Theo soá lieäu cuûa boä thöông maïi, trong 2 thaùng ñaàu naêm 2001, Vieät Nam ñaõ nhaäp khaåu
4.975 chieác xe oâtoâ nguyeân chieác vaø daïng linh kieän, taêng 227,5% so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi.
Trong ñoù xe nguyeân chieác 3.218 chieác, taêng 389% vaø xe daïng linh kieän 1.757 chieác taêng
104% so vôùi cuøng kyø naêm 2000.

Vôùi soá lieäu thoáng keâ cho thaáy caùc lieân doanh laép raùp oâtoâ taïi Vieät Nam chuû yeáu laø
nhaäp linh kieän döôùi daïng SKD, CKD1, CKD2 maø chöa ñaàu tö vaøo coâng ngheä cheá taïo IKD.
Môùi chĩ coù moät soá khung, voû xe bus cuûa coâng ty VIDAMCO, MERCEDES… laø cheá taïo
taïi choã. Chuùng ta ñaõ bieát raèng nhaø nöôùc coù chính saùch baûo hoä raát cao. Naêm 1994, thueá
nhaäp khaåu oâtoâ töø 5 choã ngoài trôû xuoáng laø 200%, treân 5 choã ngoài ñeán 15 choã ngoài laø 150%. Töø
naêm 1994, oâtoâ 24 choã ngoài trôû xuoáng phaûi chòu theâm thueá tieâu thuï ñaëc bieät.

Phaân tích tình traïng laép raùp oâtoâ hieän nay, nhieàu chuyeân gia döï ñoaùn ñeán naêm 2006,
nhöõng lieân doanh oâtoâ hieän nay seõ trôû thaønh nhaø phaân phoái, baûo haønh thuaàn tuyù cho caùc haõng
saûn xuaát nöôùc ngoaøi. Nhö vaäy, neáu nhaø nöôùc vaø caùc ñôn vò coù lieân quan khoâng xaùc ñònh roõ
muïc tieâu, ngaønh coâng nghieäp laép raùp oâtoâ hieän nay cuûa Vieät Nam coù raát ít neáu khoâng
muoán noùi laø coù cô may toàn taïi.

saûn löôïng xe

5000 4300 4500 4400

4000 3600
3300
Soá löôïng xe

3000 2400
2000
1000
0
1-2001. 2-2001. 3-2001. 4-2001. 5-2001. 6-2001.

Hình 1.3: Ðoà thò tình hình nhaäp khaåu xe hôi ôû Vieät Nam

Tuy nhieân cuõng coù tin möøng cho ngaønh coâng nghieäp xe hôi non treû cuûa Vieät Nam:
theo keá hoaïch TMV quyeát ñònh xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát chi tieát thaân xe oâtoâ ñaàu tieân taïi
Vieät Nam. Ngoaøi ra coâng ty chuyeân saûn xuaát hoäp soá vaø phuï tuøng oâtoâ Nidec Tosok cuûa Nhaät
Baûn vöøa tuyeân boá töø 2003 seõ chuyeån toaøn boä caùc cô sôû cheá taïo saûn xuaát cuûa mình sang Vieät
Nam vaø chĩ ñeå laïi Nhaät Baûn moät soá phoøng chuyeân ñeà veà nghieân cöùu vaø phaùt trieån saûn phaåm.

1.1.3.3 Caùc thoâng tin ñaùng chuù yù khaùc

Soá thoáng keâ cuûa Nha Nhieâu Loä 28 naêm tröôùc (1969) cho thaáy, soá xe hôi du lòch
taïi mieàn Nam Vieät Nam luùc ñoù coù 51.999 chieác (chia ra: Nam phaàn 47.583 chieác, Cao
Nguyeân trung phaàn 2.627 chieác, Trung Nguyeân trung phaàn 1.780 chieác), ngoaøi ra coøn coù
59.585 chieác xe vaän taûi naëng, nheï khaùc, nhö theá toång soá xe oâtoâ löu haønh caùc loaïi naêm 1969
rieâng taïi mieàn Nam ñaõ ñaët 111.584 chieác. Naêm 1991, theo caùc soá lieäu ghi nhaän ñöôïc, coá
oâtoâ löu haønh caû nöôùc khoaûng 205.000 chieác. Naêm naêm sau, ñeán cuoái naêm 1995, coù
khoaûng 340.780 chieác. Caùc soá lieäu treân coù theå cho thaáy moät döï caûm khaù roõ laø: trong moät
giai ñoaïn oån ñònh, kinh teá sung tuùc, nhieàu cô hoäi laøm aên…soá xe oâtoâ löu haønh luoân coù daáu hieäu
taêng voït. Ðieàu naøy cuõng
coù nghĩa laø, veà nieàm ñam meâ tieâu duøng cuûa ngöôøi Vieät Nam khoâng khaùc laém so vôùi taâm
lyù chung cuûa nhieàu ngöôøi.

Caùc xe hôi ñôøi 95, 96, 97 haàu nhö khoâng phaûi laø xe cuõ baùn laïi maø phaàn lôùn laø caùc xe
xieát nôï (ngöôøi mua bò phaù saûn, khoâng tieáp tuïc traû goùp ñöôïc…) coøn caùc xe ñôøi tröôùc nöõa laø xe
xaøi roài baùn laïi hoaëc xe caùc haõng cho thueâ vaøi naêm laáy voán roài thanh lyù xe. Noùi chung xe duøng
moät naêm thì ñoàng hoà coâng tô meùt chĩ khoaûng 20.000 km. Ðaây cuõng laø ñònh möùc baûo haønh
moät naêm cuûa caùc haõng xe. Noùi chung caùc xe hôïp haàu bao 200 trieäu ñoàng cuûa tö nhaân Vieät
Nam thì trung bình chaïy khoaûng 112.000 km töùc ñaõ söû duïng treân döôùi 5 naêm. Vôùi möùc
söû duïng nhö theá chaéc chaén khoâng coù chieác xe cuõ naøo coù vaán ñeà . Ai ñaõ chôi xe roài ñeàu bieát
caùi quan troïng nhaát ñeå ñaûm baûo chieác xe luoân vöøa yù laø caùc vaán ñeà dòch vuï haäu maõi, goàm: baûo
trì, söûa chöõa vaø saün coù phuï tuøng thay theá. Trong ñieàu kieän ñöôøng saù xaáu, buïi baëm, khí haäu
(ñoä noùng, ñoä aåm…), chaát löôïng xaêng, ñieàu kieän chaïy xe trong ñoâ thò khoâng toát nhö nöôùc ta
hieän nay, vieäc chaïy xe gaëp caùc truïc traëc kyõ thuaät laø thöôøng xuyeân.

Ðoù cuõng laø daáu hieäu toát cho caùc lieân doanh xe hôi ôû Vieät Nam, ñoàng thôøi cuõng laø thöû
thaùch ñaëc thuø cuûa thò tröôøng xe hôi Vieät Nam ñaët ra cho nhöõng nhaø saûn xuaát.

Ba döï aùn cuûa Toyota, Ford, Chrysler vöøa ñöôïc uyû ban nhaø nöôùc veà hôïp taùc vaø ñaàu tö
SCCI caáp giaáy pheùp, ñaõ ñöa toång soá caùc döï aùn xaây döïng nhaø maùy saûn xuaát oâtoâ ôû Vieät Nam
leân 10. Vaø saép tôùi coøn coù theâm Honda, VW, Hino, Peugeot, Huyndai, Isuzu vaø Nissan…
Nhu caàu oâtoâ cuûa Vieät Nam seõ laø 60.000 hay 80.000 chieác moãi naêm? Theo soá lieäu cuûa
Boä Thöông Maïi, löôïng oâtoâ du lòch döôùi 12 choã ngoài nhaäp khaåu maäu dòch vaøo thò tröôøng
Vieät Nam trong naêm 1994 laø 6.500 chieác, coäng theâm soá oâtoâ do hai lieân doanh Mekong vaø
VMC laép raùp, con soá naøy leân khoaûng 8.000 chieác. Coøn neáu tính theo soá lieäu cuûa ngaønh caûnh
saùt giao thoâng, löôïng oâtoâ thöïc söï ñöa vaøo Vieät Nam trong naêm qua khoaûng 20.000 chieác.
Nhöng duø con soá thöïc teá laø 20.000 ñi chaêng nöõa, thì noù vaãn coøn quaù nhoû so vôùi toång coâng suaát
thieát keá, khoaûng 150.000 xe/naêm, cuûa 10 döï aùn lieân doanh saûn xuaát oâtoâ ñaõ ñöôïc caáp giaáy
pheùp. Khi giuùp Vieät Nam nghieân cöùu vaø ñònh ra chieán löôïc phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp
oâtoâ, caùc chuyeân gia Mitsubishi cuûa Nhaät Baûn döï ñoaùn, möùc tieâu thuï oâtoâ cuûa Vieät Nam vaøo
naêm 2000 khoaûng 60.000 chieác moät naêm. Nhöõng naêm sau ñoù nhu caàu seõ gia taêng 3,5% moät
naêm. Con soá döï ñoaùn naøy ñöôïc phía Vieät Nam chaáp nhaän vaø söû duïng ñeå laøm cô sôû tính toaùn keá
hoaïch phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ.

Trong khi ñoù moät soá ngöôøi kinh doanh xe oâtoâ ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh cho raèng, nhu
caàu oâtoâ hieän taïi cuûa Vieät Nam khoâng döôùi 30.000 ngaøn chieác/naêm. Ðeán naêm 2000 con soá ñoù
phaûi laø 80.000 chieác.

Thò tröôøng oâtoâ seõ buøng noå? Ðeå chöùng minh cho söï laïc quan cuûa nhieàu nhaø ñaàu tö nöôùc
ngoaøi, oâng Nguyeãn Vĩnh Loäc, vuï phoù vuï hôïp taùc quoác teá Boä Giao Thoâng Vaän Taûi, neâu ra moät
baèng chöùng: Naêm 1994, lieân doanh VMC chĩ xuaát xöôûng ñöôïc 700 xe caùc loaïi, nhöng saûn
löôïng chĩ rieâng saùu thaùng ñaàu naêm 1995 ñaõ leân ñeán 1600 chieác. Theo lôøi oâng Nguyeãn Vĩnh
Loäc, toác ñoä saûn xuaát cuûa VMC hieän nay “ khoâng kòp tröôùc nhu caàu cuûa khaùch haøng”. Maëc duø
theo tieát loä cuûa oâng Ðinh Thaùi Hoaøn, giaùm ñoác kyõ thuaät cuûa coâng ty, tröôùc ñoù VMC ñaõ chuaån
bò tinh thaàn ñeå saûn xuaát 2.500 xe cho naêm 1995.

Thöïc ra, coù nhieàu yeáu toá ñeå caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi tin töôûng vaøo moät thò tröôøng xe
oâtoâ seõ buøng noå ôû Vieät Nam trong töông lai.
 Theo soá lieäu cuûa oâng Ðaëng Quoác Thoï, chuyeân gia cuûa boä coâng nghieäp naëng coâng
boá, ñeán ñaàu naêm 1995, Vieät Nam coù 313.000 oâtoâ caùc loaïi (soá lieäu boä giao thoâng vaän taûi
coâng boá coâng boá hoài cuoái naêm 1993 laø 270.000 chieác). Trong ñoù xe du lòch chieám 31%, xe
taûi 29,7%, xe bus 12,4%, coøn laïi laø xe ba baùnh chieám 26,9%. Cuõng theo oâng Thoï tĩ leä xe
phaûi thaûi hoài theo tính toaùn ban ñaàu khoaûng 10%. Nhöng treân thöïc teá, khi caû nöôùc trieån khai
laäp laïi traät töï giao thoâng, löôïng xe löu thoâng giaûm tôùi 30-40%, do phaàn lôùn nhöõng xe naøy
khoâng coù ñuû tieâu chuaån an toaøn ñeå löu thoâng nöõa. Neáu chĩ döøng laïi ôû con soá 10%, theo tính
toaùn ban ñaàu cuûa Boä Coâng Nghieäp Naëng, nhu caàu thay theá cho nhöõng xe ñaõ heát tuoåi löu
haønh cuõng leân tôùi
30.000 xe moät naêm. Moät khi coâng taùc an toaøn giao thoâng ñöôïc kieåm soaùt chaët cheõ, nhaø nöôùc
kieân quyeát loaïi boû nhöõng xe khoâng ñaït yeâu caàu, chaéc chaén seõ taïo ra moät nhu caàu ñoät bieán maø
tröôùc ñaây caùc nhaø laøm keá hoaïch chöa tính tôùi.
Caùc chuyeân gia Mitsubishi tính toaùn nhu caàu oâtoâ, vôùi giaû ñònh toác ñoä taêng tröôûng
kinh teá cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm saép tôùi laø 6-7 %/naêm. Nhöng, thöïc söï, toác ñoä taêng
tröôûng kinh teá Vieät Nam trong nhöõng naêm qua laø 8,8% vaø nhöõng naêm saép tôùi khoaûng 10%/
naêm.
Soá lieäu nhaäp khaåu chính ngaïch oâtoâ döôùi 12 choã ngoài trong 2 naêm qua, do Boä Thöông
Maïi cung caáp cho thaáy, löôïng nhaäp khaåu ttrung bình haøng naêm taêng 43%. Tuy ñaây khoâng
phaûi laø con soá oâtoâ thöïc nhaäp vaøo Vieät Nam, nhöng noù cuõng phaàn naøo cho thaáy xu höôùng
gia taêng nhu caàu trong nhöõng naêm tôùi chaéc chaén cao hôn nhöõng döï baùo so vôùi moät soá
chuyeân gia nöôùc ngoaøi.
Gaàn ñaây ngaøy caøng coù nhieàu tö nhaân vaø coâng ty nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaø kinh doanh xe
khaùc ôû Vieät Nam. Chĩ rieâng thaønh phoá Hoà Chí Minh ñaõ coù gaàn moät chuïc ñoäi taxi maùy laïnh
ñang hoaït ñoäng: Vina taxi, Airport taxi, Saigon taxi xanh, Saigon taxi traéng, Chôï lôùn taxi,
Gia ñònh taxi, Mai linh Taxi, Ðaát Vieät taxi, Saøi Goøn tourist taxi. Neáu keå caû loaïi taxi bình daân
chaéc chaén seõ hôn nhieàu hôn. Lĩnh vöïc kinh doanh xe du lòch vaø xe taxi cuõng nhoän nhòp khoâng
keùm. Chĩ rieâng boán hôïp taùc xaõ xe du lòch vaø xe khaùch ôû thaønh phoá Hoà Chí Minh, tö nhaân ñaõ
boû ra hôn 171 tyû ñoàng, nhaäp xe oâtoâ ñôøi môùi veà ñeå kinh doanh.
Neáu giaù xe oâtoâ xuoáng döôùi möùc 10.000 USD/chieác? Khi phaân tích möùc soáng nhieàu
chuyeân gia nöôùc ngoaøi toû ra ngaïc nhieân tröôùc möùc soáng cuûa ngöôøi Vieät Nam. Vôùi GDP tính
treân ñaàu ngöôøi chĩ coù 220 USD, nhöng haøng naêm vaãn coù 150.000 ngöôøi boû ra moät soá tieàn
gaáp 12 laàn ñoù ñeå sôû höõu moät chieác xe Dream. Moät soá ngöôøi töï hoûi, neáu GDP taêng leân 500
USD vaø giaù xe oâtoâ giaûm xuoáng coøn 10.000 USD, chuyeän gì seõ xaûy ra?
Trieån voïng ñeå giaù moät chieác oâtoâ trong töông lai giaûm xuoáng döôùi 10.000 USD khoâng
phaûi laø khoâng coù cô sôû. Hieän nay caùc loaïi xe oâtoâ döôùi 15 choã ngoài trôû xuoáng khi nhaäp khaåu
vaøo Vieät Nam ñeàu chòu thueá suaát töø 150-200%.
Xuaát phaùt töø tình hình thöïc teá cuûa thaønh phoá Hoà Chí Minh, heä thoáng giao thoâng ñoâ thò
Nam Saøi Goøn ñöôïc phaân caáp raïch roøi giöõa caùc tuyeán ñöôøng chính, ñöôøng caáp 1, caáp 2, ñöôøng
noäi boä… nhaèm ñaûm baûo löu thoâng thoâng suoát, an toaøn cho ngöôøi ñi boä, thuaän lôïi khi ñaäu xe. Maët
khaùc töø thieát keá haï taàng keå treân, coù theå ñaët ra vieäc söû duïng phöông tieän giao thoâng coâng coäng,
phuïc vuï cho cö daân Nam Saøi Goøn moät caùch höõu hieäu nhaát.
Theo vuï quaûn lyù döï aùn, boä keá hoaïch vaø ñaàu tö, ñeán naêm 1996 ñaõ coù 12 döï aùn ñaàu
tö saûn xuaát vaø laép raùp oâtoâ taïi Vieät Nam vôùi toång soá voán ñaêng kyù 800 trieäu USD vaø naêng löïc
saûn xuaát 127.390 xe/naêm, bao goàm 46.400 xe döôùi 12 choã ngoài, 8.770 xe bus vaø 72.220 xe
vaän taûi caùc loaïi. Trong khi caùc haõng Chrysler vaø Toyota ñang xem xeùt laïi tieán ñoä ñaàu tö saûn
xuaát oâtoâ
cuûa hoï taïi Vieät Nam vì cho raèng, thò tröôøng oâtoâ ôû ñaây quaù chaät choäi thì haõng Nissan laïi vöøa
trình leân chính phuû hoà sô xin thaønh laäp lieân doanh saûn xuaát oâtoâ hôn 2.000 xe/ naêm, sau ñoù seõ
taêng leân 4.500 xe moät naêm.
Theo oâng Nguyeãn Xuaân Chuaån, Thöù tröôûng Boä Coâng Nghieäp thì naêng löïc saûn xuaát
oâtoâ hôn 127.000 xe/ naêm chöa phaûi laø nhieàu ñoái vôùi moät quoác gia 75 trieäu daân vôùi toác ñoä phaùt
trieån kinh teá haøng naêm 9-10% nhö hieän nay. Maët khaùc ñeå ñaït ñöôïc coâng suaát thieát keá, thoâng
thöôøng caùc döï aùn oâtoâ noùi treân caàn coù thôøi gian 10-15 naêm, trong khi nhu caàu hieän nay ñaõ laø
60.000 xe moät naêm, vaø nhu caàu naøy khoâng ngöøng taêng leân, oâng noùi. Chöùng minh cho nhaän
ñònh cuûa mình, oâng Chuaån cho bieát vaøo naêm 1992 caùc nhaø hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån
coâng nghieäp oâtoâ môùi chĩ daùm döï baùo nhu caàu oâtoâ ôû Vieät Nam seõ leân tôùi con soá 40.000 ngaøn
xe/naêm vaøo naêm 2000, nhöng rieâng quí 1 naêm nay, soá oâtoâ môùi ñaêng kyù taïi cuïc caûnh saùt giao
thoâng ñaõ laø 17.000 xe vaø chaéc chaén löôïng xe tieâu thuï taïi Vieät Nam naêm nay seõ vöôït con soá
60.000 chieác.
OÂng Chuaån cho raèng, khoù khaên lôùn nhaát cuûa caùc döï aùn oâtoâ hieän nay khoâng phaûi laø vaán
ñeà thò tröôøng maø laø nhöõng qui ñònh quaù cöùng nhaéc khoâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän saûn xuaát cuûa
caùc coâng ty lôùn. Ví duï nhö vieäc quaûn lyù qua nhaäp khaåu, hay nhöõng qui ñònh veà CKD, IKD ñaõ
quaù laïc haäu so vôùi nhöõng thoâng leä chung. Nhaø nöôùc neân cho caùc coâng ty ñaêng kyù tieâu chuaån
CKD1, CKD2, IKD vaø neáu thaáy phuø hôïp thì coâng nhaän hình thöùc laép raùp cho hoï.
Naêm 1995 caùc coâng ty lieân doanh saûn xuaát oâtoâ ñöôïc nhaäp khaåu 2.500 xe. Naêm nay tröø
coâng ty VMC ñöôïc pheùp nhaäp khaåu 500 xe coøn laïi caùc coâng ty khaùc cuõng phaûi tröø.
Cuøng quan ñieåm treân, oâng Nguyeãn Ðình Ngaø, chuyeân vieân cao caáp cuûa ban cô
khí chính phuû cho raèng, caùc xí nghieäp laép raùp vaø saûn xuaát oâtoâ coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi
phaûi chaáp nhaän töï do caïnh tranh treân thò tröôøng. Nhaø nöôùc khoâng neân aùp duïng chĩ tieâu ñònh
höôùng baèng haïn ngaïch trong vieäc nhaäp khaåu linh kieän phuï tuøng ñeå laép raùp oâtoâ maø chĩ neân
ñieàu tieát thoâng qua thueá.
Veà qui ñònh CKD vaø IKD, oâng Nguyeãn Trí Long, phoù toång cuïc tröôûng toång cuïc ño
löôøng chaát löôïng, vaên baûn quy ñònh loaïi hình laép raùp do toång cuïc soaïn thaûo töø naêm 1991, maø
khi ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam ñang trong giai ñoaïn phoâi thai vôùi coâng ngheä laép raùp laø
chính. OÂng ñeà nghò huyû boû caùch tính thueá linh kieän nhaäp khaåu CKD hay IKD nhö hieän nay vì
vieäc naøy gaây caûn trôû nhieàu cho caùc quaù trình trieån khai caùc döï aùn. Tuy nhieân oâng Long cuõng
thöøa nhaän raèng vieäc xaây döïng caùc qui trình coâng ngheä môùi veà CKD vaø IKD trong ñieàu kieän
hieän nay ñang gaëp raát nhieàu khoù khaên vaø ñoøi hoûi coù nhieàu thôøi gian.
Moät soá chuyeân gia trong ngaønh oâtoâ ñaõ kieán nghò chính phuû ban haønh möùc thueá nhaäp
khaåu chi tieát baùn thaønh phaåm theo höôùng khuyeán khích ñaàu tö saûn xuaát trong nöôùc vaø cho
pheùp tieâu thuï treân thò tröôøng trong nöôùc caùc phuï tuøng, linh kieän oâtoâ do caùc xí nghieäp coù voán
ñaàu tö nöôùc ngoaøi saûn xuaát ra; ñoàng thôøi ñi tôùi vieäc haïn cheá vaø xoaù boû vieäc nhaäp khaåu oâtoâ
ñaõ qua söû duïng.
Ngaøy 15-4-1996, chieác xe vaän taûi ñaàu tieân mang nhaõn hieäu Daihatsu ñöôïc laép raùp taïi
Vieät Nam ñaõ xuaát xöôûng cuûa lieân doanh Daihatsu-Vietindo (Vindanco).
Theo keá hoaïch, trong naêm 1996 Vindanco döï kieán saûn xuaát 500 xe, sau ñoù seõ taêng saûn
löôïng leân 1.500 xe/naêm trong giai ñoaïn 1997-1999, 4.700 xe trong naêm 2000-2002 vaø
6.700 keå töø naêm 2003.
 OÂng Toshio Yoshioka, Toång giaùm ñoác ñieàu haønh caáp cao cuûa coâng ty Daihatsu Motor
Corporation (Nhaät Baûn) cho bieát, tröôùc khi vaøo Vieät Nam, coâng ty naøy ñaõ lieân doanh
xaây döïng caùc cô sôû saûn xuaát oâtoâ ôû Thieân Taân (Trung Quoác), Indonesia, Malaysia,
Thaùi Lan. Toång saûn löôïng cuûa caùc cô sôû naøy hieän nay ñaõ leân tôùi 210.000 xe/naêm. Kieåu vaän
taûi côõ nhoû Daihatshu Hijet Jumbo do Vindanco saûn xuaát vôùi coâng duïng ña daïng trong ngaønh
vaän taûi phuø hôïp vôùi ñieàu kieän ñöôøng saù coøn yeáu keùm ôû noâng thoân vaø moät soá thaønh thò ôû
Vieät Nam. Vindanco laø coâng ty lieân doanh giöõa Toång Coâng Ty Cô Khí Giao Thoâng Vaän Taûi
(33% coå phaàn), Daihatsu cuûa Nhaät (35% coå phaàn) vaø hai coâng ty Indonesia laø PT Astra
International (17%) vaø PT Andasantica (15% coå phaàn). Lieân Doanh naøy ñöôïc caáp giaáy pheùp ñaàu
tö töø hoài thaùng 4-1995 vôùi toång voán ñaàu tö 32 trieäu USD vaø thôøi haïn hoaït ñoäng 30 naêm.
Nhaø maùy laép raùp oâtoâ ñaët taïi huyeän Soùc Sôn Haø Noäi.
Theo caùc soá lieäu cuûa boä giao thoâng vaän taûi vaø toång cuïc caûnh saùt giao thoâng, töø naêm
1994 ñeán naêm 1996, moãi naêm coù khoaûng 13.000-15.000 xe thöông duïng (bao goàm oâtoâ taûi, xe
buyùt vaø caùc oâtoâ chuyeân duøng) nhaäp khaåu vaøo Vieät Nam, nhieàu gaáp ñoâi so vôùi möùc nhaäp khaåu
nhieàu xe oâtoâ du lòch loaïi 4-12 choã ngoài. Naêm 1996 Vieät Nam leân keá hoaïch nhaäp 15.000 oâtoâ
thöông duïng vaø trong 8 thaùng ñaàu naêm, soá xe nhaäp khaåu vaøo Vieät Nam ñaõ laø 10.000 chieác.
Trong 10 naêm tôùi nhu caàu xe thöông duïng ôû Vieät Nam seõ taêng bình quaân 18%/naêm.
Nhu caàu xe du lòch cuõng taêng töông öùng leân 11.000 chieác/naêm vaøo naêm 2000 vaø 17.000
chieác/naêm vaøo naêm 2005.
Neàn kinh teá Vieät Nam ñang phaùt trieån vaø nhu caàu vaän taûi haøng hoaù trong noäi ñòa cuõng
taêng raát nhanh. Trong khi ñoù vieäc söû duïng caùc phöông tieän vaän taûi coù taûi troïng lôùn ngaøy caøng
bò haïn cheá, do söï xuoáng caáp cuûa maïng löôùi caàu ñöôøng. Hôn nöõa vieäc xaây döïng
ñöôøng saù khoâng theo kòp nhu caàu, khieán cho ñöôøng ngaøy caøng trôû neân chaät heïp so vôùi khoái
löôïng lôùn xe coä löu thoâng. ÔÛ caùc thaønh phoá lôùn nhö thaønh phoá Hoà Chí Minh, Haø Noäi vaø khu
vöïc thò traán cuûa caùc tĩnh, xe taûi troïng 7 taán trôû leân chĩ ñöôïc löu thoâng raát haïn cheá treân moät soá
truïc ñöôøng vaøo nhöõng thôøi gian qui ñònh. Vì theá nhu caàu ñoái vôùi caùc xe taûi nhoû ngaøy caøng
gia taêng laøñieàu deã hieåu.
Phaàn lôùn xe taûi nhaäp vaøo Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây laø xe taûi cuõ, coù troïng taûi
1-5 taán. Trong ñoù aên khaùch nhaát ôû Haøn Quoác laø caùc xe cuûa Haøn Quoác nhö: “
Huyndai, Daewoo, Kia. Sau ñoù môùi ñeán xe Mitsubishi, Daihatsu, Toyota cuûa Nhaät Baûn”.
Giaù xe taûi cuõ cuûa Haøn Quoác baùn taïi caùc garage taïi TP.HCM laø khaù reû. Bình quaân
70- 150 trieäu ñoàng/chieác, tuyø töøng loaïi vaø nhaõn hieäu. Giaù baùn nhö theá töông ñoái phuø hôïp vôùi
caùc tuùi tieàn cuûa caùc tieåu chuû Vieät Nam. Trong ñoù xe cuûa Huyndai thöôøng cao giaù hôn caû, vì
maùy maïnh vaø beàn hôn. Moät soá xe ben loaïi troïng taûi 5 taán, coù theå caûi taïo laïi thuøng xe ñeå
chôû tôùi 6m3 caùt xaây döïng.
Ngoaøi ra caùc coâng ty kinh doanh xe oâtoâ thöôøng ñöa ra caùc chính saùch baùn haøng khaù deã
daõi, nhö baùn traû chaäm, traû goùp… caøng kích thích söùc tieâu thuï cuûa thò tröôøng. Nhieàu ngöôøi coøn
mua xe taûi nheï veà caûi tieán laïi thuøng ñeå chôû khaùch, thay cho nhöõng chieác xe cuõ khoâng coøn
ñöôïc löu thoâng.
Neáu caùch ñaây 4-5 naêm chĩ coù nhöõng nhaø ñaàu tö vöøa vaø nhoû ñeán laøm aên taïi Vieät Nam,
gaàn nhö haàu heát thuoäc ngaønh deät may, chuû yeáu nhaém vaøo nhaân coâng reû ñeå xuaát khaåu coù lôïi
maø khoâng sôï bò nhieàu ruûi ro thì nay ñaõ tôùi phieân caùc taäp ñoaøn lôùn hôn, maïnh hôn-
nhöõng Chaebol nhö Samsung, Deawoo, Huyndai chaúng haïn-nhaûy vaøo vôùi muïc tieâu laøm ra
saûn phaåm
ñeå baùn taïi Vieät Nam, ñaùp öùng yeâu caàu tieâu thuï taïi Vieät Nam, ñang taêng caû veà löôïng laãn veà
chaát vaø moät thò tröôøng 80 trieäu daân laø moät thò tröôøng lôùn…
OÂng Joo Sung Kim, Toång giaùm ñoác taïi Vieät Nam cuûa Taäp ñoaøn Deawoo, cho bieát
Vieät Nam laø moät trong boán thò tröôøng then choát cuûa hoï. Coù moät lĩnh vöïc ñaàu tö cuûa Deawoo
ñaõ khieán nhöõng ngöôøi döï cuoäc tieáp xuùc chuyeån sang chuyeân ñeà nöõa, vöøa thôøi söï vöøa haáp daãn!
Laép raùp, cheá taïo xe du lòch, xe taûi, xe Bus taïi Vieät Nam! Daewoo ñang khaån tröông thöïc
hieän vieäc goùp 70% voán vaøo moät lieân doanh vôùi Vieät Nam ñeå laøm vaán ñeà naøy. Ðôn vò lieân
doanh teân laø VIDAMCO. Giai doaïn 1, voán trò giaù 33 trieäu USD, saûn xuaát haøng naêm khoaûng
20.000 xe du lòch, xe taûi, xe bus, xe jeep. Giai ñoaïn 2 voán trò giaù 600 trieäu USD ñöa saûn
löôïng
100.000 chieác/moät naêm.
Neáu nhö tröôùc ñaây chĩ moät naêm thoâi, nhöõng döï aùn lieân doanh laép raùp, cheá taïo xe oâtoâ,
xe taûi taïi Vieät Nam coøn hieám hoi thĩnh thoaûng môùi xuaát hieän, thì gaàn ñaây nhaát töø naêm 1995
tôùi giôø, nhöõng lieân doanh loaïi naøy boãng nhieân nôû roä. Vaø ñieàu ñaùng ghi nhaän, caùc doanh nhaân
trong ngaønh coâng nghieäp naëng nöôùc ngoaøi laép raùp vaø saûn xuaát oâtoâ, xe taûi taïi Vieät Nam ñaõ baét
ñaàu ñaùnh giaù vaø löôïng ñònh laïi treân cöông vò cuûa nhaø doanh nghieäp nhu caàu tieâu thuï xe hôi ôû
Vieät Nam. Kinh teá phaùt trieån, xaây döïng phaùt trieån, heä thoáng giao thoâng ñaõ vaø ñang ñöôïc naâng
caáp, möùc soáng ñöôïc naâng cao… phaûi chaêng ñoù laø nhöõng caên cöù, nhöõng tieàn ñeà, ñeå caùc lieân
doanh laép raùp oâtoâ taïi Vieät Nam tieáp tuïc moïc leân?
Ðaàu naêm 1995, coù tin haõng xe hôi noåi tieáng cuûa Ðöùc BMW vöøa kyù hôïp ñoàng vôùi coâng
ty Vieät Nam Motor Corporation cuûa Vieät Nam, trò giaù 15 trieäu USD, döï kieán saûn xuaát trong
naêm 1995 naøy hôn 200 chieác.
Trung tuaàn thaùng 4 naêm 1995, hai giaáy pheùp ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñaõ ñöôïc chính
thöùc coâng boá. Moät cho coâng ty lieân doanh Mercedes –Benz Viet Nam goàm caùc beân: Daimler-
Benz Viet Nam Investments (Singapore), Coâng ty Cô Khí OÂtoâ Saøi Goøn vaø nhaø maùy oâtoâ 1-
5 (Haø Noäi). Voán ñaàu tö 70 trieäu USD. Nhaø maùy ñöôïc xaây döïng taïi quaän Goø Vaáp
Tp.HCM. Saûn löôïng 2.600 chieác/naêm. Saûn phaåm xe bus, xe taûi nheï, xe du lòch chính hieäu
Mercedes. Giaáy pheùp thöù 2 laø cuûa coâng ty Daihatsu-Vietindo, moät lieân doanh giöõa Daihatsu
Motor Co. (Nhaät Baûn), vaø 2 coâng ty cuûa Indonesia, vôùi lieân hieäp caùc xí nghieäp Cô Khí Giao
Thoâng Vaän Taûi. Voán ñaàu tö 32 trieäu USD. Saûn löôïng 8.000 xe /naêm. Saûn phaåm: xe taûi, xe
ña duïng hieäu Daihatsu.
Cuõng trong thôøi gian naøy, haõng Peoguet cuûa Phaùp cho bieát seõ ñaàu tö 30 trieäu USD ñeå
lieân doanh vôùi Vieät Nam xaây döïng moät nhaø maùy laép raùp ôû ngoaïi vi Haø Noäi. Saûn löôïng môùi
ñaàu tö 5.000 ngaøn xe/naêm, sau ñoù naâng leân 10.000 xe/naêm. Caùc beân lieân doanh: Taäp
ñoaøn Peugout-Citroen cuûa Phaùp vaø nhaø maùy cô khí Laâm nghieäp Vieät Nam (Formach).
Giöõa thaùng 4-1995, moät buoåi leã toå chöùc taïi dinh Thoáng Nhaát giôùi thieäu 2 loaïi xe ñôøi
môùi ra ñôøi taïi Vieät Nam: Mitsubishi L-300 vaø Mitsubishi Canter. Cuoäc chaïy ñua laép raùp,
saûn xuaát oâtoâ taïi Vieät Nam cuûa nhöõng nhaø ñaïi tö baûn oâtoâ treân theá giôùi tuy ñang roä leân vaø taêng
toác nhöng chĩ môùi baét ñaàu…
Cuoái thaùng 4-1995, laïi coù theâm haõng oâtoâ Suzuki cuûa Nhaät ñöôïc caáp giaáy pheùp saûn
xuaát xe taûi mini vaø xe chôû haøng kín mang nhaõn hieäu Suzuki, ôû Vieät Nam; saûn löôïng 3.700
xe/naêm; ñaët khuoân vieân taïi nhaø maùy Vikyno ôû Bieân Hoaø- Ðoàng Nai, voán ñaàu tö: 21
trieäu USD. Ðaây laø lieân doanh giöõa haõng Suzuki Motor Co. vaø haõng Nisho Iwai vôùi nhaø maùy
Vieät Nam kyõ ngheä noâng cô (Vikyno).
 Tính ñeán naêm 1996, Vieät Nam ñaõ coù 14 döï aùn lieân doanh laép raùp xe vôùi caùc haõng noåi
tieáng treân theá giôùi ñöôïc kyù keát vaø caáp giaáy pheùp (xem ôû phaàn döôùi). 14 lieân doanh vôùi
toång soá voán gaàn 900 trieäu USD vaø coâng suaát lôùn nhaát döï kieán laø 155.000 chieác/naêm. Lieân
doanh ñaàu tieân laø Auto Mekong ñöôïc caáp giaáy pheùp hoaït ñoäng ngaøy 22/6/1992 vaø tieáp theo laø
Viet Nam Motor Corporation cuõng caáp giaáy pheùp vaøo 8/1992, saûn phaåm chuû yeáu laø xe du
lòch, xe khaùch vaø xe taûi côõ trung. Caùc haõng oâtoâ cuûa Haøn Quoác cuõng laø caùc haõng tham gia tích
cöïc vaøo chöông trình laép raùp ôû Vieät Nam.
Ðeå nhaäp khaåu ñöôïc 60.000 xe ta phaûi boû ra khoaûng 1,4 tĩ USD, trong khi ñeå laép raùp
60.000 xe naøy chĩ caàn xaây döïng 4 nhaø maùy vôùi voán ñaàu tö ñeå xaây döïng laø 200 trieäu USD vaø
voán löu ñoäng 40 trieäu USD.
Tuy nhieân, laép raùp oâtoâ ñoøi hoûi phaûi coù kyõ thuaät vaø coâng ngheä cao, ñaëc bieät laø coâng
ngheä haøn, sôn, kyõ thuaät vaät lieäu cao caáp, kyõ thuaät laép raùp, thöû nghieäm…Vì vaäy, chuùng ta thieáu
voán ñaàu tö laïi khoâng naém ñöôïc coâng ngheä, kyõ thuaät vaø phöông phaùp quaûn lyù coâng nghieäp neân
phaûi tìm caùch ñoái taùc lieân doanh laép raùp vaø daàn tieán tôùi cheá taïo töøng böôùc caùc chi tieát vaø caùc
cuïm cuûa oâtoâ trong nöôùc.
Troïng taâm cuûa vieäc phaùt trieån coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam khoâng phaûi laø giai ñoaïn laép
raùp maø laø tieán trình noäi ñòa hoaù caùc muïc tieâu naêm 2005 seõ noäi ñòa hoaù 30%.
Baûng 1.3 Caùc lieân doanh laép raùp oâtoâ taïi Vieät Nam ñôn vò voán ñaàu tö: 1000 USD

Ngaøy Haõng lieân Nöôùc LD Toång SL (c) Voán ÐT Voán VN Ðòa ñieåm
t.laäp doanh
6-91 Mekong Motor Nhaät 10.000 35.995 6.000 TPHCM
Co. Baûn
8-91 VietNam Motor Philippin 10.900 58.000 5.400 Haø Noäi
Co.
12-93 VietNam Haøn Quoác 10.000 32.229 3.500 Haø Noäi
MotorDaewoo
4-94 Star Motor Co. Nhaät Baûn 9.600 50.000 4.000 Bình Döông
4-95 Daihatsu Nhaät Baûn 9.600 50.000 4.000 Haø Noäi
Vietindo
4-95 Mercedes-Benz CHLB 11.000 70.000 4.500 TPHCM
Co. Ðöùc
4-95 VietNam Nhaät Baûn 12.400 34.175 3.510 Ðoàng Nai
Suzuki Co.
9-95 Ford VietNam Myõ 20.000 102.700 18.000 Haûi Höng
Co.ltd
9-95 Chrysker Myõ 17.000 190.526 8.676 Ðoàng Nai
VietNam Co.
9-95 Toyota Nhaät Baûn 20.000 89.609 9.828 Vĩnh Phuù
VietNam
10-95 Isuzu VietNam Nhaät Baûn 23.600 20.000 4.500 TPHCM
2-96 Viet-Sin Singapore 2.200 4.000 Bình Döông
Automobile Co.
Ltd
 6-96 Hino Motor Nhaät Baûn 1.760 17.030 2.676 Haø Noäi
Viet Nam
9-96 Nissan Malaysia 3.600 110.000 4.500 Ðaø Naüng
VietNam Motor
Theo soá lieäu cuûa Boä Thöông Maïi trong 2 thaùng ñaàu naêm 2001, Vieät Nam ñaõ nhaäp
khaåu 4.975 xe oâtoâ nguyeân chieác vaø daïng linh kieän, taêng 227,5 % so vôùi cuøng kyø naêm ngoaùi.
Trong ñoù xe nguyeân chieác laø 3.218 xe, taêng 389% vaø xe daïng linh kieän 1.157 chieác, taêng
104% so vôùi cuøng kyø naêm 2000. Toác ñoä tieâu thuï xe cuûa caùc coâng ty laép raùp taïi Vieät Nam
cuõng taêng khaù. Theo soá lieäu thoáng keâ ñeán heát thaùng 1/2001, caùc coâng ty laép raùp oâtoâ ñaõ baùn
ñöôïc 1.363 chieác, taêng 333 chieác so vôùi thaùng ñaàu naêm ngoaùi.
Nhöõng nhaø laép raùp xe oâtoâ cho raèng, nhu caàu tieâu thuï xe oâtoâ trong nhöõng thaùng vöøa
qua taêng nhanh laø do Boä Giao Thoâng Vaän Taûi khoâng caáp laïi giaáy pheùp löu haønh treân caùc
tuyeán vaän taûi haønh khaùch lieân tĩnh cho caùc loaïi xe khaùch ñaõ quaù tuoåi. Ngoaøi ra do caùc coâng ty
lieân tuïc giaûm giaù baùn xe oâtoâ laép raùp trong nöôùc ñaõ kích thích thò tröôøng tieâu thuï trong nöôùc.
Naêm ngoaùi caùc coâng ty oâtoâ ôû Vieät Nam ñaõ baùn ñöôïc 14.000 xe caùc loaïi, taêng 7.500 chieác so
vôùi naêm tröôùc ñoù.
Tuy vaäy saûn löôïng tieâu thuï xe hôi taïi Vieät Nam vaãn coøn quaù beù nhoû so vôùi caùc nöôùc
trong khu vöïc (chĩ khoaûng 20.000 chieác/naêm). Vôùi thò tröôøng nhoû beù nhö vaäy raát khoù phaùt
trieån caùc nhaø maùy veä tinh ñeå cung caáp linh kieän phuï tuøng cho caùc haõng xe hôi vì möùc ñaàu tö
cho nhaø maùy phaûi lôùn trong khi tieâu thuï laïi quaù nhoû.
Ðaây cuõng laø ñieàu quan troïng trong vieäc giaûm giaù thaønh maø caùc haõng xe hôi taïi Vieät
Nam chöa theå thöïc hieän ñöôïc. Veà giaù xe taïi caùc nöôùc ñang phaùt trieån, keå caû caùc nöôùc ñaõ phaùt
trieån coâng nghieäp oâtoâ tröôùcVieät Nam haøng chuïc naêm nhö Thaùi Lan, Malaysia, Ðaøi
Loan, Philipin, giaù xe taïi Nhaät, Myõ, Taây AÂu khoaûng 1,5 laàn, phaàn troäi leân chính laø caùi giaù
phaûi traû cho vieäc thöïc hieän noäi ñòa hoaù- Saûn xuaát caùc chi tieát boä phaän xe trong nöôùc vôùi giaù
cao hôn nöôùc ngoaøi. Taïi Vieät Nam, söï baûo hoä baèng vieäc nhaäp khaåu xe nguyeân chieác cao, taïo
neân moät maët baèng giaù xe cao cho laép raùp noäi ñòa, tuy nhieân khaáu hao taøi saûn coá ñònh vôùi
tyû leä theo luaät khoaûng 10%.
Baûng 1.4 Saûn löôïng baùn xe laép raùp trong nöôùc vaø phaàn khaáu hao trung bình tính treân 1 xe
Naêm 1996 1997 1998 1999 2000
Saûn löôïng xe 6144 6872 5639 6938 14200
Khaáu hao/xe (USD) 5319 4755 5795 4710 2301
Theo baûng treân, trung bình nhaø saûn xuaát xe thöïc chaát chĩ coù laõi neáu ñaït tôùi saûn löôïng
nhaát ñònh.
Veà khaû naêng noäi ñòa hoaù; vôùi saûn löôïng thaáp duø ôû möùc coâng ty coù soá baùn cao, vieäc
saûn xuaát taïi Vieät Nam caùc chi tieát chĩ cung caáp cho thò tröôøng trong nöôùc giaù thaønh seõ raát
cao. Nhö vaäy nhaø saûn xuaát chĩ xem xeùt ñaàu tö taïi Vieät Nam nhöõng chi tieát maø hoï chöa saûn
xuaát ôû caùc nöôùc laùng gieàng, vôùi qui moâ saûn xuaát lôùn chuû yeáu ñeå xuaát khaåu chöù khoâng theå
ñaàu tö saûn xuaát caùc chi tieát xe ñeå laép raùp taïi Vieät Nam.
Vôùi thöïc traïng nhö vaäy chính phuû caàn taïo nhieàu öu ñaõi hôn nöõa cho lĩnh vöïc saûn xuaát
phuï tuøng xe hôi ñeå thu huùt nhaø ñaàu tö. Vieäc taïo theâm öu ñaõi seõ thu huùt nhaø ñaàu tö coù ñieàu
kieän saûn xuaát, vöøa cung caáp cho caùc nhaø maùy xe hôi trong nöôùc vöøa coù theå xuaát khaåu sang
khu vöïc. Nhö vaäy thì caùc nhaø maùy xe hôi coù theå yeân taâm ñaàu tö nhieàu hôn vaø giaûm giaù baùn
xe ra thò tröôøng.
Ngaønh coâng nghieäp xe hôi Vieät Nam ñaõ ghi nhaän nhöõng böôùc khôûi ñaàu ñaày höùa heïn
trong thaäp kyû qua. Naêm 1992 caùc saûn phaåm ñaàu tieân cuûa lieân doanh oâtoâ vaø VMC ñaõ ñöôïc
xuaát khaåu vaø baùn treân thò tröôøng Vieät Nam. Sau ñoù naêm 1995, 1996, 1997 nhieàu lieân
doanh oâtoâ khaùc laàn löôït ra ñôøi. Ðeán nay coù 14 lieân doanh oâtoâ ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam,
theo thoáng keâ cuûa Boä Giao Thoâng Vaän Taûi thì doanh soá baùn xe cuûa 14 lieân doanh taêng tröôûng
khaù.

40000 19956
Soá löôï ng

6963 13955
20000 5297
0
1998 1999 2000 2001
Naêm

Hình 1.5: Bieåu ñoà doanh soá baùn xe cuûa 11 lieân doanh oâtoâ
Thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam luoân soâi ñoäng vaø bieán ñoäng töøng ngaøy, cuoäc caïnh tranh laønh
maïnh cuûa caùc nhaø saûn xuaát seõ laøm cho chaát löôïng saûn xuaát ngaøy caøng ñöôïc naâng cao, giaù
thaønh töøng böôùc haï xuoáng ñaùp öùng loøng mong moûi cuûa ngöôøi tieâu duøng.
1.1.4 Giôùi Thieäu Phaân Tích Ðaëc Ðieåm Cuûa Caùc Ðôn Vò Laép Raùp OÂtoâ Taïi Vieät Nam.
1.1.4.1 Caùc loaïi xe laép raùp taïi Vieät Nam
Vieäc haïn cheá soá chuûng loaïi xe laø raát caàn thieát vì neáu khoâng haïn cheá soá chuûng loaïi
xe seõ daãn ñeán tình traïng thöøa, loaïi thieáu chi phí khaáu hao seõ taêng keøm theo chuùng laø heä
thoáng söûa chöõa, baûo döôõng gaây laõng phí, caùc heä thoáng naøy khoâng khai thaùc ñöôïc heát coâng
suaát. Khi taêng soá chuûng loaïi xe phaûi caân nhaéc caån thaän ñeå chuûng loaïi môùi coù thöïc söï ñaùp öùng
vôùi nhu caàu thò tröôøng caùc lĩnh vöïc cuûa neàn kinh teá. Neáu nhö khoâng coù nhu caàu lôùn veà caùc
chuûng loaïi môùi, caùc cô sôû laép raùp phaûi ngöøng khi chuûng loaïi môùi thoaû maõn nhu caàu thò
tröôøng. Trong tröôøng hôïp nhu caàu nhoû coù theå giaûi quyeát baèng caùch khoâng nhaäp toaøn boä xe
maø neân nhaäp moät soá maùc xe nhaát ñònh, traùnh tröôøng hôïp laõng phí, xe phaûi ngöøng hoaït ñoäng
vì thieáu phuï tuøng thay theá ñaët mua cuûa nöôùc ngoaøi.
Vôùi nhu caàu veà thò tröôøng oâtoâ vaø ñieàu kieän coâng ngheä hieän nay cuûa nöôùc ta, caàn phaûi
xaùc ñònh roõ raøng chuûng loaïi xe caàn laép raùp:
- Xe du lòch: Bao goàm caùc loaïi xe du lòch 4 choã, 6 choã ngoài
- Xe khaùch: 7 choã ngoài, 9 choã ngoài, 12 choã ngoài vaø 15 choã ngoài
- Xe taûi vaø xe buyùt loaïi nhoû (troïng taûi töø 2-4 taán): Bao goàm xe taûi nheï 1,5 taán; xe
buyùt döôùi 12 choã ngoài.
- Xe buyùt loaïi trung töø 15-48 choã ngoài. Moät soá xe chuyeân duøng (xe caûi tieán).
- Xe taûi vaø xe buyùt loaïi lôùn (troïng taûi treân 4 taán): bao goàm loaïi xe taûi loaïi 8 taán, xe
buyùt hôn 50 choã ngoài…
1.1.4.2 Caùc ñôn vò laép raùp
Hieän nay ôû Vieät Nam, ñaõ coù 11 lieân doanh laép oâtoâ vaø 6 doanh nghieäp coù voán ñaàu tö
nöôùc ngoaøi, cho ñeán naêm 2001, tuy taêng tröôûng khoâng cao nhöng moät soá lieân doanh ñaõ baét
ñaàu sinh laõi. Vôùi doanh soá baùn xe taêng maïnh, nhieàu lieân doanh ñaõ nghĩ tôùi vieäc naâng caáp
daây chuyeàn laép raùp hoaëc saûn xuaát cuûa mình.
Soá lieäu thoáng keâ thò phaàn cuûa 11 lieân doanh oâtoâ vaøo cuoái naêm 2001
Toyota 29,4% Vinastar 8,2%
Vidamco 14,9% Visuco 7,7%
Ford 9,8% Mekong 4,4%
Mercedes 9,6% Isuzu 3,8%
VMC 9,2% Vindaco 2,4%
Hino 0,5%
Toyota
Vidamco
4.40%3.80%2.40%
7.70% Ford
29.40%
Mercedes
8.20%
VMC
0.50% Hino
9.20% Vinastar
14.90% Visoco
9.60%
9.80%
Mekong
Isuzu

Hình 1.6:Bieåu ñoà thò phaàn cuûa 11 lieân doanh oâtoâ – cuoái naêm 2001
Baûng 1.5 Giaù hieän thôøi caùc loaïi oâtoâ laép raùp taïi Vieät Nam

Haõng Maùc Giaù taïi caùc ñaïi lyù

Truck 7.310 USD
SUZUKI Blind van 9.024 USD
Window van 9.990 USD
BMW 323I (5 choã) 56.000 USD
Pride CD (5 choã) 8.900 USD
KIA Pride GTX 11.500 USD
626 (5 choã) 27.900 USD
MAZDA 626 DLX (5 choã) 28.900 USD
Lancer GLXi 24.000 USD
Pajero Supremer 52.000 USD
MITSUBISHI
Pajero XX 41.000 USD
Pajero X 36.000 USD
Nubira Powernonics 1.6 17.700 USD
Nubira Powernonics 2.0SE/CDX 21.500 USD
DAEWOO Matiz (khoâng coù trôï löïc) 8.990 USD
Matiz SE 9.590 USD
Leganza 29.000 USD
MERCEDES-BENZ E 240 soá saøn 77.175 USD
 C200 soá töï ñoäng 52.920 USD
C180 soá töï ñoäng 44.000 USD
Laser LX 23.000 USD
FORD Laser Deluxe 25.900 USD
Ranger XLT 24.900 USD
Camry V6 Grande 44.000 USD
Camry 2.2 Gli 36.000 USD
TOYOTA Corolla Altis 27.500 USD
Hiace SuperWagon (12 choã) 28.500 USD
Land Cruiser 4.5 GX 54.000 USD
Vôùi saûn löôïng xe naêm 2001 ñaït khoaûng 20.000 chieác, taêng 40% so vôùi naêm tröôùc
do chính saùch hoã trôï cho caùc lieân doanh, coäng theâm neàn kinh teá taêng tröôûng cao, saûn phaåm
cuûa caùc coâng ty daàn daàn phuø hôïp vôùi thò hieáu vaø thu nhaäp cuûa ngöôøi daân neân keùo theo söùc
mua cuûa thò tröôøng trong nöôùc taêng leân.
1.1.4.3 Ðaëc ñieåm caùc ñôn vò laép raùp oâtoâ taïi thò tröôøng Vieät Nam
1.1.4.3.1 TOYOTA
Trong 11 lieân doanh laép raùp oâtoâ hieän nay, Toyota vaãn luoân chöùng toû mình laø anh caû
trong thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam. Qua 5 thaùng hoaït ñoäng saûn xuaát, haõng ñaõ taêng töø 50 xe/
thaùng leân 400 xe/ thaùng, saûn löôïng baùn ra cuûa Toyota laø 10.000 chieác.
Baûy thaùng ñaàu naêm 2001, haõng ñaõ ñaït ñöôïc 8.000 chieác xe hôi, taêng 40% so vôùi naêm
tröôùc. Trong ñoù xe ñöôïc tieâu thuï maïnh nhaát laø Corolla vaø Zace (Giaù khoaûng 22 ñeán 24 ngaøn
USD/ chieác).
Caùc loaïi xe maø Toyota hieän ñang laép raùp taïi Vieät Nam laø: Camry, Corolla, Hiace,
Zace vaø Land Cruiser. Trong ñoù daây chuyeàn saûn xuaát Toyota Land Cruiser hoaøn toaøn döïa
treân daây chuyeàn saûn xuaát xe môùi ra ñôøi ôû Vieät Nam töø thaùng 9/2000. Chieác Toyota Hiace vaãn
ñang giöõ vò trí baùn chaïy nhaát trong doøng xe chôû khaùch côõ nhoû, vôùi soá löôïng baùn treân 5000
chieác trong 5 naêm ñaàu, chieám 55% toång soá xe “minibus” baùn ra cuûa taát caû caùc lieân doanh oâtoâ
trong nöôùc.
Töø naêm 1996 ñeán ngaøy 30/9/2001 ñaõ coù 5038 chieác Hiace ñöôïc baùn trong toång soá
9152 chieác xe cuøng loaïi ñöôïc baùn ra cuûa taát caû caùc lieân doanh. Trong 9 thaùng ñaàu naêm 2001
thì Hiace chieám 49,6% vôùi 1273 chieác trong soá 2565 chieác xe caùc nhaõn hieäu cuøng loaïi.
1.1.4.3.2 ISUZU
Coâng ty chính thöùc saûn xuaát kinh doanh vaøo thaùng 5/1997. Trong voøng 3 naêm, töø naêm
1997 ñeán 2000, coâng ty oâtoâ ISUZU Vieät Nam vôùi xöôûng ñaët taïi quaän Goø Vaáp-TP.HCM ñaõ
baùn ra thò tröôøng Vieät Nam 500 chieác xe taûi. Rieâng trong 4 thaùng ñaàu naêm 2000, thò phaàn
xe taûi cuûa ISUZU Vieät Nam taïi thò tröôøng noäi ñòa chieám 40%. Töø ñaàu naêm 2001 ñeán nay,
coâng ty oâtoâ ISUZU Vieät Nam ñaõ baùn ñöôïc 800 chieác do ISUZU Vieät Nam laép raùp, ñaït
doanh soá treân 14 trieäu USD. Vaøo naêm 2002, coâng ty ñaõ laäp keá hoaïch saûn xuaát vaø kinh doanh
khoaûng 1000 xe caùc loaïi.
1.1.4.3.3 VIDAMCO
Qua bieán ñoäng thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam naêm 2001 vöøa qua thì Vidamco vaãn khoâng coù
gì ñoät bieán. Vôùi soá lieäu thoáng keâ thò phaàn cuûa 11 lieân doanh oâtoâ naêm 2001 thì Vidamco chĩ
Vidamco chĩ ñöùng sau Toyota- vò trí maø baát cöù haõng naøo cuõng theøm muoán. Trong thaùng
7/2001, Vidamco ñaõ baùn ñöôïc 300 chieác Matiz, 50 chieác Legenza, 523 chieác Nubira vaø
171 chieác Lanos, saûn löôïng baùn ra gaàn gaáp ñoâi naêm ngoaùi. Trong khi caùc haõng lôùn ñang quan
taâm ñeán caùc döï aùn ñaàu tö laép raùp taïi Vieät Nam caùc loaïi xe du lòch phuïc vuï cho caùc caù
theå thì Vidamco laïi quan taâm ñeán caùc döï aùn xe buyùt noäi thaønh hôn. Vaøo thaùng 5/2001,
nhöõng xe buyùt ñaàu tieân do Vidamco saûn xuaát seõ ñöïoc xuaát khaåu sang Iraéc, ñôït ñaàu tieân seõ
giao 300 chieác vaøo naêm 2001, 200 chieác coøn laïi ñöôïc ñaêng kyù baèng hôïp ñoàng 3 beân vaøo
thaùng 10/2002 giöõa Vidamco, Toång coâng ty maùy ñoäng löïc & maùy noâng nghieäp Vieät Nam vôùi
ñoái taùc Gamco cuûa Iraéc.

1.1.4.3.4 FORD

Vôùi toång voán ñaàu tö taïi Vieät Nam khoaûng 121 trieäu USD nhaø maùy saûn xuaát vaø laép raùp
taïi Haûi Döông vôùi coâng suaát 14.000 chieác/ naêm.

Hieän taïi, caùc loaïi xe ñang laép raùp tai 5 Vieät Nam cuûa Ford laø: laø xe taûi Ford Trader,
Ford Transit, xe con 5 choã ngoài Ford Laser.

Hình 1.7: Bieåu ñoà taêng tröôûng cuûa haõng Ford VieätNam

Tính ñeán thaùng 11/2001, Ford ñang ñöùng vò trí thöù 5 trong baûng toång saép cuûa 14 lieân
doanh treân thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam. Nhöng chĩ moät thaùng cuoái naêm thoâi, Ford ñaõ daønh ñöôïc
vò trí thöù 3 cuûa Mercedes chöùng toû Ford ñang daàn laáy laïi theá maïnh cuûa mình trong thò tröôøng
oâtoâ Vieät Nam.

1.1.4.3.5 MERCEDES

Maëc duø ñang rôi xuoáng vò trí thöù tö cuûa baûng toång saép trong 11 lieân doanh, nhöng
haõng naøy ñaõ quyeát taâm thöïc hieän trong coâng cuoäc chinh phuïc thò tröôøng oâtoâ Vieät Nam vôùi
möùc taêng tröôûng ñaõ leân gaàn tôùi 300% naêm so vôùi 2000.
 Hình 1.8:Xe MB140 laø moät trong nhöõng loaïi xe cuûa haõng Mercedes baùn raát chaïy ôû
thò tröôøng Vieät Nam
Mercedes ñang ñaàu tö daây chuyeàn laép raùp taïi Vieät Nam caùc loaïi xe Mercedes 140,
C200K. Loaïi xe thaønh coâng nhaát cuûa MBV laø loaïi xe buyùt côõ nhoû 16 choã ngoài ñöôïc baùn
chaïy nhaát naêm 2001.
1.1.4.3.6 MEKONG AUTO

Hình 1.9 Daây chuyeàn saûn xuaát oâtoâ ôû nhaø maùy oâtoâ Mekong
Laø lieân doanh oâtoâ laép raùp ñaàu tieân taïi Vieät Nam, lieân doanh ñöôïc caáp giaáy pheùp ngaøy
22/06/1991 vôùi soá voán ñaàu tö ban ñaàu laø 39.995.000 USD.
Thaùng 5-1992, nhaø maùy ñaõ ñöa ra thò tröôøng saûn phaåm ñaàu tieân, ñoù laø loaïi xe 2 caàu
chuû ñoäng mang nhaõn hieäu Mekong 4DW . Trong thôøi gian ñaàu nhaø maùy seõ cho ra ñôøi 80
xe/ thaùng sau ñoù seõ ñieàu chĩnh tuyø vaøo nhu caàu thò tröôøng. Ðeán nay haõng ñaõ vaø ñang laép
raùp taïi Vieät Nam moät soá chuûng loaïi xe môùi, trong ñoù coù caùc loaïi xe nhö Musso, Fiat Siena,
Iveco laø ñang ñöôïc tieâu thuï maïnh nhaát.
Vaøo naêm 2002, Mekong Auto seõ coù döï aùn ñöa sang Vieät Nam daây chuyeàn coâng ngheä
laép raùp Y 200. Ðaây laø theá heä xe 2 caàu môùi nhaát cuûa Sang Yong, coù hình daùng treû trung vaø
tieän nghi hôn chieác Musso, ñeå caïnh tranh vôùi caùc loaïi xe Zace, Jolie moät caàu cuûa Toyota vaø
Mitsubishi.
1.1.4.3.7 Caùc ñôn vò khaùc
Ngoaøi 11 ñôn vò laép raùp oâtoâ hieän nay, coøn coù 2 doanh nghieäp laø coâng ty TNHH Asia
vaø coâng ty Xaây döïng & Thöông maïi thuoäc Boä Giao thoâng Vaän taûi ñaõ trình baøy döï aùn loaïi oâtoâ
chôû khaùch treân 25 choã ngoài. Trong ñoù döï aùn cuûa coâng ty Xaây Döïng & Thöông maïi coù voán
ñaàu tö gaàn 1 trieäu USD vaø döï aùn cuûa coâng ty TNHH Asia coù voán ñaàu tö treân 6 trieäu USD. Hai
coâng ty naøy ñöôïc chính phuû caáp giaáy pheùp cho nhaäp khaåu linh kieän döôùi daïng CKD2 ñeå laép
raùp oâtoâ, yeâu caàu phaûi ñuùng coâng suaát ñöôïc duyeät vaø chĩ ñöôïc thöïc hieän trong naêm 2002.
Töø naêm 2003 trôû ñi, doanh nghieäp phaûi thöïc hieän chöông trình noäi ñòa hoaù ñeå saûn xuaát
vaø laép raùp oâtoâ daïng IKD
- Coâng ty TNHH Phöông Trinh vöøa cho bieát chöông trình laép raùp xe minibus 12
choã ngoài töø khung xe taûi nheï Suzuki nhaèm thay theá caùc xe lam, ñöôïc coâng ty baét ñaàu töø
3/2001.
- Nhaø maùy cô khí oâtoâ Ðaø Naõng ñaõ ñöa ra thò tröôøng maãu xe buyùt Tanda 50 choã ngoài
vaøo cuoái thaøng 2/2001. Maãu xe naøy do nhaø maùy ñoùng môùi, töø phaàn maùy gaàm nhaäp khaåu
töø Haøn Quoác, ñöôïc phaùt trieån treân maãu xe buyùt Tanda 29 choã ngoåi cuûa ñôn vò tröôùc ñaây.
Theo döï aùn naøy nhaø maùy seõ hoaøn chĩnh toaøn boä daây chuyeàn saûn xuaát laép raùp caùc loaïi xe
buyùt caùc loaïi töø 29 ñeán 50 choã ngoài theo coâng ngheä saûn xuaát cuûa Chaâu Aâu vaø Haøn Quoác,
ñoàng thôøi taêng theâm coâng suaát saûn xuaát oâtoâ töø 250 chieác/naêm leân hôn 500 chieác/naêm.
- Coâng ty chuyeân saûn xuaát hoäp soá vaø phuï tuøng oâtoâ Nicdec Tosok cuûa Nhaät Baûn vöøa
tuyeân boá baét ñaàu töø naêm 2003 seõ chuyeån toaøn boä caùc cô sôû saûn xuaát cheá taïo cuûa mình sang
Vieät Nam vaø chĩ ñeå laïi Nhaät Baûn moät soá phoøng nghieân cöùu vaø phaùt trieån saûn phaåm. Ðaây laø
moät ñieàu ñaùng möøng cho ngaønh coâng nghieäp non treû cuûa Vieät Nam.
1.1.5 Caùc Nhaân Toá AÛnh Höôûng Tôùi Söï Phaùt Trieån Neàn Coâng Nghieäp OÂtoâ Taïi Vieät Nam
Trong khi toaøn caàu ñang rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng, trì treä veà kinh teá, nhaát laø sau
vuï khuûng boá 11/9 ôû Myõ, caùc haõng saûn xuaát oâtoâ treân theá giôùi ñeàu bò aûnh höôûng nghieâm troïng
vaø coù daáu hieäu thua loã keå caû taøi saûn. Nhöng ôû thò tröôøng Vieät Nam theo thoáng keâ cuûa boä
thöông maïi thì vaøo naêm 2001 thì haàu nhö taát caû caùc lieân doanh goàm 11 ñôn vò laép raùp oâtoâ taïi
Vieät Nam, tröø Hino ñeàu coù theå aên möøng vì hoaït ñoäng cuûa hoï ñeàu baét ñaàu sinh lôøi.
Thaät vaäy neáu Vieät Nam coù moät tieàm naêng raát maïnh cho neàn coâng nghieäp oâtoâ trong
töông lai. Vôùi daân soá khoaûng 80 trieäu ngöôøi trong ñoù 99% bieát chöõ, 80% thanh nieân döôùi tuoåi
30 ñaõ noùi leân söùc treû cho neàn coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam. Maët khaùc möùc thu nhaäp bình
quaân ñaàu ngöôøi thaáp khoaûng 370 USD/ naêm, chöùng toû giaù trò coâng nhaân ôû Vieät Nam töông
ñoái reû hôn so vôùi nöôùc khaùc.
Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa boä giao thoâng vaän taûi thì coù khoaûng 500.000 ñaàu xe ñang
löu haønh vôùi tĩ leä 1 xe/ 170 ngöôøi, moät tĩ leä coøn quaù xa so vôùi caùc nöôùc phaùt trieån 1 xe/ 1,6-3
ngöôøi. Nhöng trong ñoù 80% löôïng xe taäp trung ôû caùc ñoâ thò vaø caùc thaønh phoá lôùn neân naâng tĩ
leä söû duïng 1xe/20 ngöôøi töông ñöông vôùi caùc nöôùc trong khu vöïc. Toång saûn löôïng khoaûng
35.0 xe/naêm ñaït doanh soá khoaûng 700 trieäu USD, ñieàu naøy caøng noùi leân ñöôïc Vieät Nam laø
moät thò tröôøng lôùn trong khu vöïc Ðoâng Nam AÙ.

Ðeå neàn coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam phaùt trieån nhanh hôn nöõa, ngoaøi nhöõng tieàm
naêng thuaän lôïi saün coù, caàn phaûi coù söï ñoàng ñieäu giöõa caùc nhaø cung öùng saûn phaåm, caùc cô
quan chöùc naêng vaø ngöôøi tieâu thuï:
- Ðoái vôùi ngöôøi cung caáp saûn phaåm: Phaûi coù söï cam keát ñaàu tö daøi haïn ñöôïc theå hieän
qua chaát löôïng saûn phaåm, chính saùch baùn haøng, giaù caû, dòch vuï haäu maõi… vaø chieán löôïc tieáp
caän khaùch haøng.
- Ngöôøi ñieàu tieát (caùc cô quan chöùc naêng): Coù söï oån ñònh veà chính saùch trong thôøi gian
daøi. Chính saùch naøy seõ taùc ñoäng leân 3 maûng chính ñoù laø:
 + Taùc ñoäng leân nhaø saûn xuaát theå hieän qua caùc bieåu thueá phí chuyeån giao coâng
ngheä, chính saùch quaûn lyù taøi chính, quaûn lyù giaù, luaät vaät tö …
+ Taùc ñoäng ñeán ngöôøi mua: Qua caùc loaïi phí giao thoâng tröôùc baï, quaûn lyù ñaêng
kyù, phöông phaùp ñònh giaù taøi saûn, khaáu hao taøi saûn …
+ Taùc ñoäng ñeán quan heä xaõ hoäi: Luaät giao thoâng, moâi tröôøng giao thoâng vaên
hoaù söû duïng oâtoâ.
Vöøa qua chính phuû ñaõ ra nhieàu quyeát ñònh ñeå baûo hoä cho caùc nhaø doanh nghieäp saûn
xuaát vaø laép raùp oâtoâ trong nöôùc nhö:
-1/1/2001: Boä tröôûng boä taøi chính ñaõ ra quyeát ñònh 159/2000/QÐ/BTC: baûi boû thueá
suaát, thueá nhaäp khaåu linh kieän daïng rôøi ñoàng boä CKD, IKD cuûa moät soá saûn phaåm, phuï
tuøng cuûa moät soá ngaønh.
- Caám nhaäp khaåu moät soá loaïi xe saûn xuaát tröôùc naêm 1996
- Caám nhaäp khaåu xe nguyeân chieác döôùi 24 choã ngoài
Thuû töôùng chĩ ñaïo phaûi öu tieân mua xe trong nöôùc, nhöõng Vieät kieàu hoaëc doanh
nghieäp naøo muoán mua xe töø nöôùc ngoaøi ñem veà phaûi chòu thueá suaát 100%, roài chòu thueá tieâu
thuï ñaëc bieät 100%, coäng vôùi khoaûn thueá khaùc thì thueá khi mua xe töø nöôùc ngoaøi laø 220%.
Trong khi ñoù caùc doanh nghieäp tö nhaân muoán nhaäp khaåu linh kieän daïng CKD 2 chĩ chòu thueá
suaát 20 % vaø giaûm ñöôïc töø 60-100% thueá tieâu thuï.
Ngöôøi tieâu thuï: Söï hieåu bieát veà giaù trò saûn phaåm, taâm lyù tieâu duøng, vaên hoaù öùng xöû, vaên
minh coâng nghieäp.
1.1.6 Nhaän Xeùt Toång Quan- Nhöõng Cô Hoäi Vaø Thaùch Thöùc Ðoái Vôùi Neàn Coâng Nghieäp
OÂtoâ Vieät Nam
Qua nhöõng phaân tích treân ñaây chuùng ta coù theå thaáy raèng, coâng nghieäp xe hôi theá giôùi
ñaõ coù nhöõng tieán boä raát vöôït baäc veà maët khoa hoïc kyõ thuaät, moät chieác xe hôi ngaøy nay ñaõ
ñöôïc trang bò ngaøy caøng ñaày ñuû hôn caùc heä thoáng phuï, nhaèm taïo ra söï an toaøn caàn thieát vaø
caûm giaùc thoaûi maùi nhaát cho ngöôøi söû duïng xe. ÔÛ caùc nöôùc coù neàn coâng nghieäp oâtoâ laâu ñôøi
nhö Myõ, Nhaät Baûn, Chaâu AÂu… thò tröôøng xe hôi ñaõ gaàn nhö ñaït ñeán möùc giôùi haïn, haàu nhö
moãi ngöôøi daân ñeàu sôû höõu moät chieác xe hôi cuûa rieâng mình. Ðieàu naøy khieán caùc nhaø saûn xuaát
xe hôi höôùng ñeán vieäc xuaát khaåu xe hôi sang nhoùm caùc nöôùc ñang phaùt trieån, nôi maø nhu caàu
tieâu thuï xe hôi seõ phaùt trieån raát maïnh trong töông lai, khi neàn kinh teá taêng tröôûng vaø
cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân ñöôïc naâng leân.
Vieät Nam cuõng laø moät nöôùc nhö vaäy, nhöõng naêm gaàn ñaây cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa
neàn kinh teá, ngöôøi Vieät Nam ñaõ vaø ñang raát quan taâm ñeán thò tröôøng xe hôi trong nöôùc, ñieàu
naøy theå hieän qua caùc con soá thoáng keâ vieäc taêng tröôûng haøng naêm. Coù theå noùi thò tröôøng oâtoâ
vaøo thôøi ñieåm hieän nay ñang noùng daàn leân, caùc lieân doanh saûn xuaát laép raùp oâtoâ ôû Vieät Nam
ñaõ baét ñaàu sinh laõi vaø ñang coù keá hoaïch phaùt trieån, môû roäng caùc nhaø maùy saûn xuaát cuûa mình,
nhieàu tö nhaân ñaõ nhaûy vaøo thò tröôøng oâtoâ vaø keát quaû thu ñöôïc raát khaû quan.
Neàn coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam coøn heát söùc non treû, bôûi vaäy caàn söï quan taâm vaø hoã
trôï raát nhieàu töø phía caùc cô quan chöùc naêng vaø nhaø nöôùc ñeå coù theå ñöùng vöõng vaø phaùt trieån
theo muïc tieâu cuoái cuøng ñaõ ñeà ra laø saûn xuaát xe oâtoâ mang thöông hieäu Vieät Nam. Chuùng ta
caàn coù nhöõng chính saùch vaø cô cheá ñuùng ñaén, khoâng ngöøng nghieân cöùu hoïc hoûi ñöôøng loái cuûa
caùc nöôùc ñi tröôùc nhö Haøn Quoác, Nhaät Baûn… vaø aùp duïng moät caùch phuø hôïp, coù hieäu quaû,
cuõng nhö khaû naêng thu huùt caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi trong lĩnh vöïc oâtoâ vaø linh kieän oâtoâ.
Thò tröôøng oâtoâ trong nöôùc laø moät thò tröôøng nhieàu tieàm naêng vaø raát höùa heïn, ngöôøi daân
Vieät Nam trong nhöõng naêm saép tôùi seõ mua ñöôïc xe oâtoâ vôùi giaù thaáp hôn khi chuùng ta gia
nhaäp AFTA vì khi ñoù haøng raøo thueá quan giöõa 10 nöôùc ASEAN seõ baûi boû. Khi ñoù khoâng bieát
chuyeän gì seõ xaûy ra, nhöng coù moät ñieàu chaéc chaén raèng thò tröôøng xe hôi trong nöôùc seõ bieán
ñoäng raát maïnh. Nhöõng ñieàu naøy seõ taïo ra nhöõng cô hoäi vaø nhöõng thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi neàn
coâng nghieäp xe hôi Vieät Nam.
- Nhöõng cô hoäi
+ Saûn löôïng xe hôi seõ ñöôïc tieâu thuï maïnh hôn nhieàu laàn do giaù caû giaûm xuoáng.
+ Thò tröôøng seõ ñöôïc môû roäng sang caùc nöôùc trong khu vöïc.
+ Seõ coù nhieàu nhaø saûn xuaát vaø cung caáp linh kieän hôn, cho neân caùc haõng saûn
xuaát xe hôi coù theå mua ñöôïc giaù reû vôùi chaát löôïng toát nhaát.
- Nhöõng thaùch thöùc
+ Seõ coù söï caïnh tranh gay gaét vôùi caùc coâng ty cuûa caùc nöôùc trong khu
vöïc. Doanh nghieäp saûn xuaát naøo muoán toàn taïi vaø phaùt trieån phaûi khoâng ngöøng caûi tieán saûn
phaåm vaø haï giaù thaønh.
+ Coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam chĩ môùi ôû möùc ñoä laép raùp, duø coù noäi ñòa hoaù
nhöng raát ít, neáu khoâng coù nhöõng chuû tröông chính saùch kòp thôøi thì vieäc thöïc hieän ñöôïc muïc
tieâu ñeà ra laø raát khoù, neáu khoâng muoán noùi laø khoâng theå laøm ñöôïc.
1.1.7 Keát Luaän
Ðeå xaây döïng coâng nghieäp oâtoâ, nöôùc Myõ vaø Chaâu AÂu phaûi maát hôn traêm naêm, nöôùc
Nhaät 50-70 naêm, Haøn Quoác 40 naêm, thì Vieät Nam cuõng khoù coù theå laøm nhanh hôn vaø chöa coù
theå coù ñöôïc coâng ngheä oâtoâ lôùn maïnh vì:
- Thò tröôøng noäi ñòa raát nhoû, möùc soáng thaáp, söùc mua raát haïn heïp: GDP theo ñaàu ngöôøi
hieän nay chĩ ôû möùc treân 400USD/naêm, trong khi ñoù theo caùc nghieân cöùu thì GDP bình quaân
ñaàu ngöôøi phaûi ñaït möùc 1000USD/naêm môùi taïo thò tröôøng ñuû lôùn ñaûm baûo cho coâng
nghieäp oâtoâ coù lôïi nhuaän vaø möùc 4000USD/naêm ñeå ñaûm baûo cho ngaønh coâng nghieäp oâtoâ phaùt
trieån nhanh. Nhö vaäy, Vieät Nam phaûi maát 20-30 naêm nöõa môùi hoäi ñuû ñieàu kieän phaùt trieån
ngaønh coâng nghieäp oâtoâ.
- Thò tröôøng theá giôùi ñaõ baõo hoøa: minh chöùng laø söï phaù saûn, suïp ñoå vaø saùp nhaäp cuûa
caùc taäp ñoaøn lôùn veà oâtoâ.
- Cô sôû haï taàng kyõ thuaät cuûa Vieät Nam coøn raát keùm: ñöôøng xaù chaäm phaùt trieån, ñoâ thò
vaø nhaø ôû chaät heïp khoâng coù choã ñoã xe.
Noùi nhö vaäy, ñeå nhöõng ngöôøi trong ngaønh thoáng nhaát vôùi nhau raèng, xaây döïng vaø phaùt
trieån coâng nghieäp oâtoâ ôû Vieät Nam, ñieàu maø nhöõng ngöôøi trong ngaønh baét ñaàu töø 10 naêm tröôùc
ñaây laø moät con ñöôøng laâu daøi, laø coâng vieäc cuûa vaøi ba chuïc naêm, hoaëc laâu hôn, nhöng
ñoàng thôøi cuõng laø vieäc phaûi laøm, neáu Vieät Nam muoán trôû thaønh nöôùc CNH – HÐH sau 20
naêm tôùi.
Bôûi vaäy, 10 naêm qua ñaõ laø chaëng ñöôøng ñaùng keå cuûa neàn coâng nghieäp oâtoâ nöôùc nhaø
ñaõ ñi, nhöng taát caû vaãn coøn ôû phía tröôùc, vaø treân con ñöôøng daøi ñoù, ñeå ñi ñeán xaây döïng moät
neàn coâng nghieäp oâtoâ thöïc söï Vieät Nam vaø töông xöùng vôùi tieàm naêng cuûa ñaát nöôùc, chaéc chaén
chĩ moät soá nhaø saûn xuaát oâtoâ coù naêng löïc maïnh veà coâng ngheä, taøi chính vaø uy tính thöông
tröôøng môùi toàn taïi ñöôïc ôû Vieät Nam. Vieät Nam caàn ñöa ra nhöõng chính saùch hôïp lyù nhaèm öu
ñaõi ñaàu tö; caùc chính saùch veà thueá, noäi ñòa hoùa, nhaäp khaåu; kích caàu; quy hoaïch giao thoâng
vaø ñoâ thò.
1.2 CAÙC LOAÏI HÌNH THÖÙC LAÉP RAÙP VAØ CHÍNH SAÙCH THUEÁ ÐOÁI VÔÙI
NGAØNH COÂNG NGHIEÄP OÂTOÂ TAÏI VIEÄT NAM
Theo quyeát ñònh soá 17/TÐC/QÐ, ngaøy 17/2/1992 cuûa Toång cuïc Tröôûng-Toång cuïc ño
löôøng chaát löôïng veà “Quy ñònh caùc loaïi hình laép raùp xe oâtoâ” (Quy ñònh chung)
- Ðieàu 1.1: Caùc loaïi xe oâtoâ laép raùp theo baát kyø loaïi hình naøo phaûi ñaûm baûo
an toaøn vaø chaát löôïng
- Ðieàu 1.2: Ðoái vôùi moãi loaïi hình thöùc laép raùp, töøng loaïi xe oâtoâ phaûi coù hình veõ
vaø danh muïc toång thaønh, cuïm maùy, cuïm chi tieát vaø chi tieát nhaäp khaåu hoaëc saûn xuaát
trong nöôùc.
- Ðieàu 1.3: Ðoái vôùi taát caû loaïi hình laép raùp: Ðoäng cô, hoäp soá, caàu chuû ñoäng vaø
heä thoáng phanh phaûi nguyeân daïng do nhaø cheá taïo cung caáp.
- Ðieàu 1.4: Quy ñònh naøy seõ ñöôïc boå sung vaø söûa ñoåi caàn thieát cho phuø hôïp vôùi
yeâu caàu nhaø saûn xuaát vaø lôïi ích nhaø nöôùc.
1.2.1 Giôùi Thieäu Caùc Daïng Nhaäp Linh Kieän Vaø Laép Raùp OÂtoâ
Tuyø theo töøng möùc ñoä phöùc taïp vaø chuyeân moân hoaù maø ñöôïc chia thaønh nhieàu daïng:

1.2.1.1 Phöông phaùp laép raùp CBU:

Xe ñöôïc nhaäp veà daïng nguyeân chieác, caùc cuïm chi tieát, khung gaàm, thuøng voû, cabin
ñöôïc laép raùp, lieân keát vaø sôn hoaøn chĩnh. Möùc ñoä phöùc taïp khoâng coù.

1.2.1.2 Phöông phaùp laép raùp daïng SKD:

Phöông phaùp naøy laép raùp töø caùc cuïm chi tieát laø cuïm baùn toång thaønh ñöôïc nhaäp töø nöôùc
ngoaøi hoaøn toaøn. Taïi nôi laép raùp seõ ñöôïc tieán haønh laép raùp thaønh cuïm toång thaønh vaø cuoái
cuøng hoaøn chĩnh thaønh saûn phaåm. Moät soá chi tieát phuï tuøng trong quaù trình laép raùp seõ do
trong nöôùc saûn xuaát. Phöông phaùp naøy coù ñoä phöùc taïp cao hôn phöông phaùp tröôùc.
1.2.1.3 Phöông phaùp laép raùp daïng CKD:
ÔÛ phöông phaùp naøy, caùc chi tieát nhaäp veà coù möùc ñoä thaùo rôøi cao hôn ôû phöông phaùp
SKD vaø chöa sôn. Vì vaäy, caùc xí nghieäp laép raùp caùc xí nghieäp phaûi trang bò caùc daây chuyeàn
haøn vaø sôn CKD 1 vaø CKD 2 vôùi möùc ñoä taêng daàn.
1.2.1.4 Phöông phaùp laép raùp daïng IKD:
Phöông phaùp naøy laép raùp saûn phaåm töø caùc chi tieát rôøi ñöôïc nhaäp töø nöôùc ngoaøi. Moät tĩ
leä ñaùng keå caùc chi tieát trong saûn phaåm seõ do neàn saûn xuaát trong nöôùc cung caáp. Phöông phaùp
naøy laø böôùc chuaån bò cho vieäc laép raùp saûn phaåm töø 100% chi tieát ñöôïc saûn xuaát trong nöôùc
vôùi baûn quyeàn vaø caùc kyõ thuaät ñöôïc chuyeån giao töø haõng saûn xuaát goác.
1.2.2 Chính Saùch Thueá Hieän Haønh Ðoái Vôùi Ngaønh Coâng Nghieäp OÂtoâ
Ngaønh coâng nghieäp oâtoâ treân theá giôùi ñaõ vaø ñang trôû thaønh moät ngaønh
coâng nghieäp chuû yeáu vaø ñöôïc ñaùnh giaù laø ngaønh coâng nghieäp quan troïng cuûa nhöõng
quoác
phaùt trieån nhö Myõ, Nhaät, Ðöùc. So vôùi caùc nöôùc phaùt trieån, saûn xuaát oâtoâ ôû caùc nöôùc
ASEAN chöa ñaït ñeán trình ñoä phaùt trieån cao, chuûng loaïi xe chöa ña daïng phong phuù,
chuû yeáu laø saûn xuaát xe thoâng duïng côõ nhoû, giaù reû, chaát löôïng coøn keùm, giaù thaønh cao
hôn xe cuøng loaïi ôû caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi, ñaëc bieät laø caùc nöôùc coâng nghieäp phaùt
trieån.
Ðoái vôùi Vieät Nam, sau hôn 10 naêm, keå töø khi lieân doanh laép raùp oâtoâ ñaàu tieân ra
ñôøi, cho ñeán nay, ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam ñaõ daàn hình thaønh vaø coù nhöõng
böôùc tieán ñaùng keå, cung caáp cho thò tröôøng Vieät Nam nhieàu loaïi xe ñeïp, hieän ñaïi, chaát
löôïng cao thay theá haøng nhaäp khaåu vôùi nhöõng thöông hieäu noåi tieáng treân theá giôùi nhö
Mercedes-Benz, Ford, Isuzu… Toång soá xe xuaát xöôûng töø khi baét ñaàu laép raùp ñeán
nay cuûa 11 lieân doanh khoaûng hôn 50.000 xe, noäp ngaân saùch khoaûng 160 trieäu USD,
thu huùt gaàn 3000 lao ñoäng… Thuùc ñaåy söï ra ñôøi vaø phaùt trieån cuûa caùc doanh
nghieäp saûn xuaát phuï tuøng oâtoâ nhö loáp, saêm, gheá ngoài… Ðaït ñöôïc keát quaû neâu
treân, ngoaøi söï coá gaéng cuûa baûn thaân caùc doanh nghieäp, caùc chính saùch ñaàu tö voán,
coâng ngheä baûo hoä… cuûa nhaø nöôùc cuõng coù vai troø raát quan troïng. Trong caùc chính saùch
vĩ moâ aáy, heä thoáng chính saùch thueá hieän haønh thoâng qua vieäc thöïc hieän öu ñaõi veà
thueá giaù trò gia taêng, thueá nhaäp khaåu, thueá tieâu thuï ñaëc bieät, ñaõ taïo ñieàu kieän cho
caùc doanh nghieäp giaûm chi phí saûn xuaát, taêng lôïi nhuaän sau thueá töø ñoù taêng khaû naêng
caïnh tranh cuûa haøng hoaù Vieät Nam, khuyeán khích ñaàu tö saûn xuaát laép raùp oâtoâ trong
nöôùc. Cuï theå nhö sau:
1.2.2.1 Veà thueá nhaäp khaåu
Ðeå baûo hoä, khuyeán khích caùc doanh nghieäp ñaàu tö saûn xuaát oâtoâ. Phuï tuøng oâtoâ,
chính saùch thueá nhaäp khaåu hieän haønh ñoái vôùi oâtoâ vaø phuï tuøng oâtoâ ñaõ ñöôïc qui ñònh
theo höôùng:
- Quy ñònh thueá nhaäp khaåu cao nhaát (100%) ñoái vôùi oâtoâ nguyeân chieác töø 50 choã
ngoài trôû xuoáng vaø oâtoâ taûi coù toång troïng löôïng toái ña khoâng quaù 5 taán: möùc thueá nhaäp
khaåu thaáp nhaát ñoái vôùi oâtoâ chuyeân duøng (oâtoâ cöùu thöông, chôû tuø, chôû raùc, cöùu hoûa…).
- Quy ñònh möùc thueá nhaäp khaåu thaáp vaø giaûm daàn theo loaïi nhaäp khaåu linh
kieän rôøi cho laép raùp daïng laép raùp CKD1 ñaõ coù thaân vaø voû xe ñaõ coù sôn loùt tĩnh ñieän coù
möùc thueá nhaäp khaåu thaáp nhaát. Ví duï: linh kieän CKD1 ñaõ coù thaân vaø voû xe ñaõ coù
sôn loùt tĩnh ñieän cuûa oâtoâ chính 9 choã ngoài trôû xuoáng laø 45%: linh kieän IKD cuûa oâtoâ
taûi troïng taûi treân 5 taán nhöng khoâng quaù 20 taán laø 1%
- Quy ñònh möùc thueá nhaäp khaåu cao ñoái vôùi nhöõng phuï tuøng oâtoâ maø trong nöôùc
ñaõ saûn xuaát ñöôïc (50%, gheá ngoài 40%, thuøng voû xe 30%); quy ñònh möùc thueá nhaäp
khaåu thaáp ñoái vôùi nhöõng loaïi phuï tuøng oâtoâ maø trong nöôùc chöa saûn xuaát nhö nhíp, loø
xo, thueá nhaäp khaåu 3%…
Vôùi chính saùch baûo hoä baèng thueá nhaäp khaåu nhö treân ñaõ goùp phaàn taêng saûn
löôïng oâtoâ saûn xuaát laép raùp trong nöôùc töø choã coøn hoaøn toaøn phaûi nhaäp khaåu, tieán tôùi
ñaõ saûn xuaát laép raùp ñöôïc haàu heát caùc loaïi oâtoâ vaø moät soá phuï tuøng phuïc vuï cho nhu caàu
tieâu duøng trong nöôùc, thay theá haøng nhaäp khaåu, goùp phaàn tieát kieäm ngoaïi teä…
1.2.2.2 Veà thueá tieâu thuï ñaëc bieät (TTÐB)
Ðeå höôùng daãn tieâu duøng, goùp phaàn haïn cheá söû duïng oâtoâ trong ñieàu kieän thu
nhaäp cuûa ñaïi ña soá nhaân daân lao ñoäng coøn thaáp, heä thoáng giao thoâng chöa phaùt trieån,
luaät thueá TTÐB vaø nghò Ðònh soá 84/1998/NÐ-CP ngaøy 12/10/1998 cuûa Chính Phuû quy
ñònh chi tieát thi haønh luaät thueá TTÐB ñaõ quy ñònh oâtoâ döôùi 24 choã ngoài thuoäc
ñoái töôïng chòu thueá TTÐB. Möùc thueá suaát thueá TTÐB ñöôïc aùp duïng cuï theå cho töøng
loaïi xe oâtoâ (keå caû oâtoâ nhaäp khaåu vaø oâtoâ saûn xuaát laép raùp trong nöôùc) nhö sau:
- OÂtoâ töø 5 choã ngoài trôû xuoáng: Thueá suaát 100%
- OÂtoâ töø 6 choã ngoài ñeán 15 choã ngoài: Thueá suaát 60%
- OÂtoâ töø 16 ñeán döôùi 24 choã ngoài: Thueá suaát 30%
Maëc duø quy ñònh nhö treân nhöng treân thöïc teá hieän nay, ñeå giaûm khoù khaên cho
oâtoâ saûn xuaát trong nöôùc, oâtoâ saûn xuaát trong nöôùc coù theå ñöôïc giaûm thueá TTÐB (theo
qui ñònh cuûa luaät thueá TTÐB töø ngaøy 1/1/1999 ñeán 31/12/2003, cô sôû laép raùp, saûn xuaát
oâtoâ trong nöôùc ñöôïc giaûm 95% möùc thueá suaát). Töùc laø caùc cô sôû saûn xuaát, laép raùp oâtoâ
döôùi 24 choã ngoài chĩ phaûi noäp thueá TTÐB vôùi möùc thueá nhö sau:
+ OÂtoâ töø 5 choã ngoài trôû xuoáng: Thueá suaát 5%
+ OÂtoâ töø 6 choã ngoài ñeán 15 choã ngoài: Thueá suaát 3%
+ OÂtoâ töø 16 ñeán döôùi 24 choã ngoài: Thueá suaát 1,5%
1.2.2.3 Veà thueá giaù trò gia taêng (GTGT)
Theo qui ñònh cuûa luaät thueá GTGT thì nhöõng haøng hoaù, dòch vuï thuoäc ñoái töôïng chòu
thueá TTÐB seõ khoâng thuoäc ñoái töôïng chòu thueá GTGT.
- OÂtoâ treân 25 choã ngoài vaø caùc loaïi oâtoâ khaùc (phöông tieän vaän taûi) thuoäc ñoái töôïng chòu
thueá GTGT vôùi möùc thueá suaát hieän haønh aùp duïng laø 5% (quy ñònh Luaät thueá GTGT: 10%, sau
ñoù ñaõ aùp duïng 5%).
Tuy nhieân, do chính saùch thueá hieän haønh ñaõ ñöôïc ban haønh vaø aùp duïng töø nhöõng naêm
ñaàu cuûa thôøi kyø ñoåi môùi vaø ñaõ ñöôïc söûa ñoåi moät soá laàn nhöng do ñöôïc xaây döïng trong ñieàu
kieän chöa phaûi thöïc hieän caùc cam keát quoác teá. Nhöng töø ñaàu naêm 2003 trôû ñi cuøng vôùi vieäc
phaûi ñöa vaøo caét giaûm toaøn boä caùc maët haøng cam keát giaûm thueá ñeå thöïc hieän AFTA, Vieät
nam – Hoa kyø, thôøi gian tôùi, Vieät nam phaûi xoaù boû caùc öu ñaõi veà thueá nhaäp khaåu theo tyû leä
noäi ñòa hoaù saûn phaåm, xoaù boû cô cheá aùp duïng giaù toái thieåu, thöïc hieän aùp duïng trò giaù tính thueá
theo Hieäp ñònh trò giaù GATT, xoaù boû chính saùch phaân bieät ñoái xöû veà thueá tieâu thuï ñaëc bieät
ñoái xöû veà thueá tieâu thuï ñaëc bieät giöõa oâtoâ saûn xuaát trong nöôùc vôùi oâtoâ nhaäp khaåu… do ñoù chính
saùch thueá hieän haønh ñoái vôùi oâtoâ vaø phuï tuøng oâtoâ coøn moät soá toàn taïi caàn phaûi söûa ñoåi trong
thôøi gian tôùi. Nhöõng noäi dung caàn söûa ñoåi laø:
- Vôùi khoaûng caùch cheânh leäch quaù lôùn veà möùc thueá nhaäp khaåu giöõa oâtoâ nguyeân chieác
vaø linh kieän rôøi (100% ñoái vôùi xe oâtoâ nguyeân chieác, 7% ñoái vôùi daïng rôøi IKD) quy ñònh
nhieàu daïng linh kieän rôøi (5daïng rôøi) tuy phuø hôïp vôùi giai ñoaïn ñaàu laép raùp oâ toâ nhöng neáu
tieáp tuïc keùo daøi chính saùch öu ñaõi naøy, muïc tieâu coù ñöôïc moät ngaønh coâng nghieäp oâtoâ ñuû
maïnh vôùi tyû leä noäi ñòa quaù töø 30% trôû leân laø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc (theo giaáy pheùp ñaàu tö,
haàu heát caùc lieân doanh ñeàu cam keát taêng tyû leä noäi ñòa hoaù töø 5%/giaù trò xe leân 30% /giaù trò
xe trong voøng 10 naêm keå töø khi baét ñaàu laép raùp).
- Vieäc quy ñònh möùc thueá nhaäp khaåu thaáp hoaëc 0% hoã trôïi moät soá loaïi xe chuyeân duøng
(cöùu thöông, chôû raùc, chôû tuø…) tuy hoã trôï, giaûm khoù khaên cho caùc ñôn vò söû duïng voán ngaân
saùch trong thôøi gian qua, nhöng xeùt veà caáu taïo vaø yeâu caàu quaûn lyù ñaëc bieät trong ñieàu kieän
cô
cheá thò tröôøng laø khoâng phuø hôïp caàn söûa ñoåi ñeå traùnh lôïi duïng. Thöïc teá hieän nay, ñoái
töôïng söû duïng caùc loaïi xe chuyeân duøng khoâng phaûi chĩ bao goàm caùc ñôn vò söû duïng voán ngaân
saùch, xe chuyeân duøng chĩ khaùc xe thoâng duïng ôû nhöõng boä phaän gaén treân xe coøn khung
gaàm xe hoaëc haàu heát nhöõng boä phaän cô baûn cuûa xe laø hoaøn toaøn gioáng nhau (xe cöùu thöông
chĩ khaùc xe oâtoâ chôû ngöôøi ôû caùc thieát bò laép treân xe nhö caùng beänh nhaân, thieát bò truyeàn dòch
tuû thuoác vaø duïng cuï caáp cöùu, coøi huù), neân moät soá ñôn vò lôïi duïng ñeå nhaäp khaåu oâtoâ chuyeân
duøng, sau khi hoaøn thaønh thuû tuïc haûi quan thaùo boû caùc boä phaän chuyeân duøng caûi taïo thaønh
xe thoâng duïng troán thueá nhaäp khaåu.
- Ðeå haïn cheá nhaäp khaåu xe cuõ, nhaø nöôùc ñaõ duøng bieän phaùp caám nhaäp khaåu. Tuy
nhieân, caên cöù vaøo nhu caàu söû duïng, thôøi gian qua chính phuû ñaõ cho pheùp nhaäp khaåu moät soá
loaïi xe cuõ coù chaát löôïng töø 80% trôû leân vaø coù tuoåi ñôøi khoâng quaù 5 naêm. Do laø xe cuõ neân caùc
ñôn vò nhaäp khaåu thöôøng keâ khai giaù trò nhaäp khaåu thaáp, nhöng neáu qui ñònh giaù toái thieåu laïi
khoâng phuø hôïp vôùi cam keát trong hieäp ñònh thöông maïi vieät nam Hoa Kyø vaø thoâng leä chung
cuûa WTO, vì vaäy ñeå haïn cheá troán thueá qua giaù cuõng caàn phaûi coù qui ñònh veà thueá nhaäp
khaåu xe cuõ cho phuø hôïp.
- Thoâng qua chính saùch öu ñaõi veà thueá tieâu thuï ñaëc bieät ñoái vôùi oâ toâ saûn xuaát trong
nöôùc nhö neâu treân (vôùi möùc thueá tieâu thuï ñaëc bieät phaûi noäp cho oâ toâ töø 5 choã ngoài trôû xuoáng,
thueá suaát 5%; oâ toâ töø 6 choã ngoài ñeán 15 choã ngoài, thueá suaát 3% ;oâ toâ töø 16 choã ñeán döôùi 24
choå ngoài, thueá suaát 1,5%, ñaõ goùp phaàn hình thaønh neân giaù baùn xe saûn xuaát trong nöôùc thaáp
nhieàu so vôùi giaù oâ toâ nhaäp khaåu. Tuy nhieân do möùc thueá suaát TTÐB nhö treân neáu thaáp hôn
möùc thueá suaát thueá giaù trò gia taêng vaø thaáp hôn nhieàu so vôùi möùc thueá suaát thueá tieâu thuï ñaëc
bieät oâ toâ nhaäp khaåu phaûi noäp, neân trong thôøi gian tôùi cuõng caàn xem xeùt ñeå söûa ñoåi laïi thueá
tieâu thuï ñaëc bieät vaø thueá giaù trò gia taêng ñoái vôùi maët haøng oâ toâ ñeå moät maët ñaûm baûo tính caân
ñoái vaø hôïp lyù giöõa caùc saéc thueá, maët khaùc ñaûm baûo söï bình ñaúng, choáng phaân bieät ñoái xöû
giöõa caùc oâ toâ nhaäp khaåu vaø oâ toâ saûn xuaát trong nöôùc.
1.2.2.4 Lòch trình giaûm thueá maët haøng oâ toâ khi tham gia AFTA
Vieät Nam chính thöùc gia nhaäp ASEAN vaøo thaùng 7/1995 vaø ñaõ kyù hieäp ñònh kinh teá
quan troïng laø nghò ñònh thö gia nhaäp cuûa Vieät Nam vaøo hieäp ñònh CEPT . Theo nghò ñònh naøy,
Vieät Nam baét ñaàu thöïc hieän giaûm thueá töø naêm 1996 vaø hoaøn thaønh giaûm thueá xuoáng 0-5%
vaøo naêm 2006 muoän hôn caùc nöôùc thaønh vieân cuõ 3 naêm. Chöông trình CEPT ñöôïc thöïc hieän
thoâng qua 4 danh muïc :Danh muïc caét giaûm thueá ngay (IL). Danh muïc loaïi tröø taïm
thôøi (TEL). Danh muïc haøng noâng saûn chöa cheá bieán nhaïy caûm (SEL) vaø danh muïc loaïi tröø
hoaøn toaøn (GEL)
Caùc danh muïc CEPT cuûa Vieät Nam xaây döïng treân cô sôû coá gaéng khoâng gaây xaùo
ñoäng maïnh cho neàn kinh teá khi thöïc hieän giaûm thueá, keùo daøi ñeán möùc coù theå söï baûo hoä ñoái
vôùi saûn xuaát trong nöôùc ñeå coù theâm thôøi gian chuaån bò vaø thích nghi vôùi moâi tröôøng caïnh
tranh môùi khi AFTA hoaøn thaønh. Caùc maët haøng Vieät nam coù theå maïnh xuaát khaåu hoaëc phaûi
nhaäp khaåu do trong nöôùc khoâng coù khaû naêng saûn xuaát ñöôïc ñöa vaøo danh muïc IL ñeå caét
giaûm thueá theo CEPT tröôùc, caùc maët haøng Vieät Nam hieän coù saûn xuaát nhöng chöa ñaùp öùng
ñuû nhu caàu vaø phaûi nhaäp khaåu hoaêïc khaû naêng caïnh tranh thaáp ñöôïc ñöa vaøo danh muïc
TEL ñeå caét giaûm thueá muoän hôn. Caùc maët haøng coù aûnh höôûng ñeán an ninh quoác gia, cuoäc
soáng vaø söùc khoeû con ngöôøi, ñoäng thöïc vaät, ñeán caùc giaù trò lòch söû, ngheä thuaät, khaûo coå
nhö :caùc loaïi ñoäng vaät soáng thuoác phieän, thuoác noå, vuõ khí… ñöôïc ñöa vaøo danh muïc GEL
nhaèm loaïi tröø khoûi phaïm vi maët haøng phaûi thöïc hieän giaûm thueá.
 Theo nguyeân taéc neâu treân, caùc loaïi oâ toâ cuõng ñöôïc phaân loaïi vaøo caû 3 danh muïc IL,
TELvaø GEL vaø thöïc hieän theo lòch trình giaûm thueá daàn töøng böôùc (moãi böôùc ít nhaát 5% ) ñeå
ñaït thueá suaát cuoái cuøng 5% ñoái vôùi nhöõng maët haøng coù thueá suaát treân 5% vaø duy trì möùc
0% ñoái vôùi nhöõng maët haøng hieän vaãn coù thueá suaát 0%. Rieâng nhöõng maët haøng coù thueá suaát
cao hôn 20% seõ phaûi caét giaûm ngay xuoáng 20%vaøo thôøi ñieåm ñöa vaøo thöïc hieän CEPT
(chuyeån töø danh muïc TEL sang danh muïc IL) theo qui ñònh cuûa hieäp ñònh CEPT. Cuï theå,
caùc loaïi oâ toâ chuyeân duøng nhö xe cöùu thöông, xe chôû tuø, xe cöùu hoaû, troän beâ toâng, xe röûa
ñöôøng,… hoaëc caùc loaïi xe taûi coù troïng löôïng lôùn (treân 20 taán) coù thueá suaát nhaäp khaåu thaáp
(0-5%) ñöôïc ñöa vaøo danh muïc Il vaø ñöa vaøo thöïc hieän CEPT ngay töø nhöõng naêm ñaàu tieân.
Phaàn lôùn caùc loaïi oâtoâ coøn laïi thuoäc chöông 87 trong bieåu thueá nhaäp khaåu ñöôïc ñöa daàn vaøo
thöïc hieän CEPT töø naêm 2001 ñeán naêm 2003, tröø caùc loaïi xe trôû khoâng quaù 8 ngöôøi keå caû
laùi xe ñöôïc ñöa vaøo danh muïc GEL. Cuõng theo nguyeân taéc naøy, moät soá loaïi xe phuï tuøng oâ
toâ nhö ñoäng cô thuoäc chöông 84 hay lôùp oâtoâ thuoäc chöông 40 cuõng ñöôïc ñöa vaøo thöïc hieän
CEPT theo nguyeân taéc maët haøng coù thueá suaát thaáp ñöa vaøo danh muïc II ñeå thöïc hieän CEPT
ngay vaø maët haøng coù thueá suaát cao ñöa vaøo danh muïc TEL ñeå chuyeån vaøo thöïc hieän CEPT
muoän hôn.
Trong quaù trình thöïc hieän chöông trình CEPT. ASEAN thöôøng xuyeân yeâu caàu
caùc nöôùc thaønh vieân raø soaùt danh muïc GEL ñeå loaïi boû nhöõng maët haøng khoâng phuø hôïp vôùi
phaïm vi danh muïc naøy vaø chuyeån nhöõng maët haøng ñoù vaøo thöïc hieän giaûm thueá theo CEPT.
Hieän nay, maët haøng oâ toâ döôùi 9 choã vaãn ñöôïc tieáp tuïc duy trì trong danh muïc GEL cuûa
Vieät nam, tuy nhieân caùc nöôùc ASEAN ñang tieáp tuïc yeâu caàu raø soaùt laïi danh muïc naøy vaø
trong naêm 2003 caùc nöôùc seõ coâng boá danh muïc GEL ñaõ raø soaùt cuûa mình. Do ñoù trong thôøi
gian tôùi, maët haøng oâ toâ döôùi 9 choã seõ ñöôïc caùc boä ngaønh caân nhaéc khaû naêng duy trì trong danh
muïc naøy.
Cho ñeán thôøi ñieåm hieän nay, phaàn lôùn caùc loaïi oâ toâ ñaõ ñöa vaøo thöïc hieän CEPT (Nghò
ñònh 21/2002/NÐ-CP ngaøy 28/2/2002 ban haønh danh muïc haøng hoaù vaø thueá suaát ñeå thöïc hieän
CEPT cho naêm 2002) tröø moät soá loaïi coù thueá cao (60% hay 100%) seõ ñöôïc chuyeån vaøo
thöïc hieän CEPT töø naêm 2003-laø thôøi haïn cuoái cuøng ñoái vôùi Vieät Nam ñeå ñöa vaøo caùc maët
haøng coøn laïi vaøo thöïc hieän giaûm thueá –vaø thueá suaát seõ giaûm ngay xuoáng 20% theo qui ñònh
cuûa ASEAN. Lòch trình giaûm thueá naøy ñaõ ñöôïc chính phuû thoâng qua naêm 1997 vaø ñaõ coâng
boá roäng raõi cho caùc doanh nghieäp ôû caùc ngaønh caùc caáp ñeå chuaån bò.
1.2.2.5 Öu ñaõi thueá quan ñoái vôùi maët haøng oâ toâ trong cô caáu AICO
Beân caïnh chöông trình CEPT, chöông trình toång hôïp taùc coâng nghieäp ASEAN (AICO)
ñöôïc thieát laäp nhaèm taêng cöôøng hôïp taùc coâng nghieäp trong ASEAN vaø khuyeán khích chuyeån
giao coâng ngheä, thu huùt ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi trong lĩnh vöïc coâng nghieäp vaø thay theá
caùc hình thöùc hôïp taùc coâng nghieäp tröôùc ñaây (BBC, JVC) khoâng coøn phuø hôïp do vieäc thöïc
hieän chöông trình CEPT. Chöông trình AICO thöïc chaát laø böôùc thöïc hieän sôùm hieäp
ñònh CEPT trong lĩnh vöïc saûn xuaát coâng nghieäp do caùc doanh nghieäp ñöôïc pheâ duyeät
tham gia AICO seõ ñöôïc höôûng ngay thueá suaát nhaäp khaåu 0-5%khi trao ñoåi caùc saûn phaåm
AICO trong ASEAN. Hieän nay caùc nöôùc ASEAN ñang coù ñeà xuaát khi chöông trình CEPT ñaõ
hoaøn thaønh thì seõ giaûm thueá suaát AICO 5% xuoáng 0% ñeå khuyeán khích tham gia AICO. Tuy
nhieân, thôøi gian chĩ coøn vaøi naêm nöõa vaø baûn thaân caùc nöôùc Asean ñang keâu goïi ñaåy
nhanh thöïc hieän CEPT leân 01 naêm vaø toái ña hoaù soá doøng thueá coù thueá suaát CEPT 0% cuûa
töøng nöôùc thaønh vieân, do ñoù vaán ñeà naøy vaãn ñang tieáp tuïc ñöôïc xem xeùt. Caùc coâng ty
muoán tham gia AICO caàn thoaû maõn caùc tieâu chuaån
- Ðaõ ñaêng kyù hôïp phaùp vaø ñang hoaït ñoäng taïi moät nöôùc thaønh vieân Asean
 - Coù toái thieåu 30% coå phaàn quoác gia
- Thöïc hieän caùc hoaït ñoäng coù chia seû nguoàn löïc hoaëc hôïp taùc coâng nghieäp
Caùc saûn phaåm tham gia AICO laø taát caû caùc saûn phaåm coâng nghieäp naèm ngoaøi danh
muïc GEL cuûa Vieät Nam, ñöôïc phaân loaïi phuø hôïp vôùi maõ soá vaø mieâu taû trong bieåu thueá
nhaäp khaåu vaø phaûi tuaân thuû qui cheá xuaát xöù cuûa hieäp ñònh CEPT (ñaùp öùng yeâu caàu toái
thieåu 40% haøm löôïng Asean). Ðeå ñöôïc pheâ duyeät tham gia AICO. Caùc coâng ty phaûi thöïc
hieän thuû tuïc xin pheùp theo quyeát ñònh 07/1998/QÐ –BCN ngaøy 2/2/1998 cuûa boä coâng
nghieäp.
Theo thoáng keâ cuûa ban thö kyù ASEAN, tính ñeán thaùng 2/2002 ñaõ coù 142 hoà sô xin
tham gia hieäp ñònh AICO trong ñoù ñaõ coù 90 hoà sô ñöôïc pheâ duyeät vôùi toång kim ngaïch trao
ñoåi saûn phaåm AICO ñaït 1,070 tyû ñoâ la myõ /naêm taïi vieät nam môùi coù 02 doanh nghieäp ñieän
töû ñöôïc tham gia cô caáu AICO laø SONY vaø SAMSUNG vôùi caùc saûn phaåm AICO laø cuoän laùi
tia, cuoän khöû töø vaø ñeøn hình phaúng TV.

1.3 SÔ ÐOÀ KHOÁI QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ LAÉP RAÙP OÂTOÂ
1.3.1 Phaân Loaïi OÂtoâ
- Theo tính naêng söû duïng
+ OÂtoâ khaùch: duøng chôû haønh khaùch, nhö oâtoâ buyùt, oâtoâ du lòch.
+ OÂtoâ haøng: duøng ñeå chôû haøng hoùa, loaïi naøy ñöôïc quy ñònh theo troïng taûi
+ OÂtoâ chuyeân duøng: duøng ñeå chôû caùc loaïi haøng nhaát ñònh, nhö oâtoâ chôû nhieân
lieäu, oâtoâ cöùu thöông, oâtoâ chöõa chaùy, oâtoâ ñua…
- Theo soá choã ngoài vaø taûi troïng
+ OÂtoâ loaïi nhoû: loaïi oâtoâ con coù 2-5 choã ngoài, oâtoâ khaùch döôùi 20 choã ngoài,
oâtoâ taûi coù troïng taûi 2,5 taán trôû xuoáng.
+ OÂtoâ loaïi trung bình: loaïi oâtoâ con coù 7 choã ngoài, oâtoâ khaùch coù 20-30 choã ngoài,
oâtoâ coù troïng taûi 2,5-5 taán.
+ OÂtoâ loaïi lôùn: loaïi oâtoâ con coù 8 choã ngoài, oâtoâ khaùch coù 30 choã ngoài trôû leân,
oâtoâ taûi coù troïng taûi lôùn hôn 5 taán.
Ngoaøi ra coø tuøy thuoäc vaøo caáu taïo töøng loaïi oâtoâ laép raùp-loaïi oâtoâ coù caáu taïo thaân voû vaø
saùt si lieàn (caùc loaïi oâtoâ du lòch, xe coù troïng taûi nhoû döôùi 2,5 taán) hay rôøi nhau (oâtoâ taûi coù
troïng taûi lôùn hôn 2,5 taán, oâtoâ khaùch coù 20 choã ngoài trôû leân). Ðoàng thôøi cuõng tuøy thuoäc vaøo
daïng loaïi hình laép raùp-möùc ñoä phöùc taïp vaø chuyeân moân hoùa (CBU, SKD, CKD).
1.3.2 Ðaëc Ðieåm Quy Trình Coâng Ngheä Laép Raùp OÂtoâ Hieän Nay ÔÛ Vieät Nam
Tröôùc thöïc traïng tình hình ngaønh coâng nghieäp oâtoâ Vieät Nam hieän nay ta coù caùc daïng
quy trình coâng ngheä laép raùp oâtoâ nhö sau:
 - Ðoái vôùi loaïi oâtoâ coù caáu taïo daïng khung voû lieàn saùt si: ñaëc ñieåm chuû yeáu cuûa daïng
quy trình coâng ngheä laép raùp ôû daïng naøy coù 1 line raùp noäi thaát toaøn boä cho khung voû sau khi
ñöôïc sôn hoaøn chĩnh ñoàng thôøi chĩ caàn boá trí 1-3 vò trí duøng gaù ñaët caùc boä phaän caàu, heä thoáng
treo, ñoäng cô, hoäp soá… Khung voû sau khi ñöôïc laép raùp noäi thaát gaàn ñeán giai ñoaïn hoaøn chĩnh
seõ ñöôïc gaén raùp leân beä gaù caùc cuïm phaàn döôùi oâtoâ. Quaù trình laép raùp tieáp tuïc ñöôïc thöïc hieän
cho ñeán khi hoaøn chĩnh.

- Ðoái vôùi loaïi oâtoâ coù caáu taïo daïng khung voû rôøi-khoâng lieàn vôùi saùt si: quy trìhn coâng
ngheä laép raùp seõ bao goàm 2 line chính, trong ñoù 1 line seõ laép raùp phaàn noäi thaát khung voû
oâtoâ, line coøn laïi seõ laép raùp caùc heä thoáng gaàm, caàu, treo,laùi, ñoäng cô, hoäp soá… vôùi saùt si. Sau
ñoù, khung voû ñaõ laép raùp noäi thaát seõ ñöôïc laép gheùp vôùi phaàn saùt si ñaõ laép raùp. Luùc naøy, 2 line
raùp taïo thaønh 1 vaø quaù trình laép raùp seõ ñöôïc tieáp tuïc tieán haønh cho ñeán khi hoaøn chĩnh.

Caàn löu yù raèng, tuøy theo coâng suaát thieát keá nhaø maùy laép raùp, cuõng hieän traïng maët
baèng nhaø maùy maø ngöôøi thieát keá boá trí soá löôïng caùc böôùc trong quy trình coâng ngheä vaøo hieän
traïng maët baèng moät caùch hôïp lyù nhaát.
1.3.3 Sô Ðoà Quy Trình Coâng Ngheä Toång Quaùt Laép Raùp OÂtoâ ÔÛ Vieät Nam

Hình 1.10 Sô ñoà quy trình coâng ngheä laép raùp oâtoâ taïi Vieät Nam

1.4 THIEÁT KEÁ SÔ BOÄ MOÂ HÌNH LAÉP RAÙP OÂTOÂ (MOÂ HÌNH COÂNG VIEÄC VAØ
TOÅNG MAËT BAÈNG)
Ðeå thieát keá toång theå baát kyø moät nhaø maùy coâng nghieäp naøo thì coâng vieäc raát quan
troïng ñaàu tieân laø laäp hoà sô thieát keá kieán truùc bao goàm:
- YÙ ñoà tö töôûng chuû ñaïo veà coâng trình
- Xaõ hoäi hoïc, taâm sinh lyù hoïc cuûa con ngöôøi
- Ðaëc ñieåm, tính chaát cuûa coâng trình
- Trình ñoä khoa hoïc kyõ thuaät vaø caùc loaïi nguyeân lieäu
- Taùc ñoäng thaåm myõ
- Phong tuïc taäp quaùn daân toäc
- Caùc yeâu caàu rieâng bieät cuûa ñòa phöông nôi xaây döïng
1.4.1 Caùc Cô Sôû Laäp Hoà Sô Thieát Keá
- Baûn nhieäm vuï thieát keá: laø baûn neâu nhöõng yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi coâng trình caàn ñöôïc
thieát keá -xaây döïng
 - Ðòa ñieåm döï kieán xaây döïng coâng trình
- Caùc vaên baûn phaùp luaät vaø theå leä veà xaây döïng
- Kinh phí döï kieán ñeå thieát keá vaø thi coâng coâng trình
1.4.1.1 Baûn nhieäm vuï thieát keá
Nhieäm vuï thieát keá laø phaàn vieát neâu leân ñöôïc nhöõng yeâu caàu cô baûn cuûa beân A veà:
- Chöùc naêng söû duïng, ñaëc ñieåm tính chaát veà maët hoaït ñoäng cuûa coâng trình, caên cöù vaøo
caùc tieâu chuaån veà dieän tích, chieàu cao cuûa caùc phoøng coù trong caùc khoái chöùc naêng.
- Loaïi caáp coâng trình, ñoä beàn laâu, caáp phoøng hoûa, soá taàng cao qui ñònh.
- Trang thieát bò kyõ thuaät: heä thoáng ñieän, caáp thoaùt nöôùc, thoâng hôi, ñieàu
hoøa khoâng khí.
- Döï kieán veà kinh phí xaây döïng coâng trình.
- Keá hoaïch, thôøi gian thieát keá vaø xaây döïng coâng trình.
- Böôùc laäp nhieäm vuï thieát keá naøy coù theå do beân A laøm hoaëc giao cho beân B laøm ñeå
beân A xem xeùt.
1.4.1.2 Ðòa ñieåm döï kieán xaây döïng coâng trình
- Vò trí ñòa lyù cuûa khu ñaát xaây döïng: coâng trình kieán truùc ñöôïc ñaët ôû nôi naøo: thaønh
phoá, noâng thoân, mieâøn nuùi, trung du, ñoàng baèng hay ven bieån,… Vò trí ñòa lyù coù lieân
quan ñeán nhieàu yeáu toá khaùc.
- Hình daùng, kích thöôùc, ñòa hình (coù theå hieän “ñöôøng ñoàng möùc”) cuûa khu ñaát
ñöôïc thieát keá ñeå xaây döïng coâng trình.
- Höôùng cuûa khu ñaát xaây döïng, ñònh vò phöông höôùng töï nhieân (ñoâng, taây, nam,
baéc), phía tröôùc, phía sau, beân phaûi vaø beân traùi khu ñaát coù aûnh höôûng ñeán söï choïn
höôùng cuûa coâng trình, vì noù coù lieân quan ñeán söï aûnh höôûng cuûa gioù, baõo, naéng, möa,
nhieät trong caùc muøa.
- Cô sôû haï taàng: caùc tuyeán giao thoâng, ñöôøng daây ñieän, ñöôøng oáng caáp thoaùt nöôùc,
maïng löôùi thoâng tin lieân laïc.
- Caùc coâng trình ñaõ xaây döïng, nhaø cöûa, caây coái, hoà nöôùc, soâng ngoøi, phong caûnh
thieân nhieân xung quanh nôi seõ xaây döïng coâng trình kieán truùc môùi.
- Caùc taøi lieäu veà ñòa chaát coâng trình vaø ñòa chaát thuûy vaên cuûa khu ñaát xaây döïng,
caáu taïo ñòa taàng, söùc chòu taûi cuûa ñaát, möïc nöôùc ngaàm,…
- Taøi lieäu veà khí töôïng nhö: nhieät ñoä ngoaøi trôøi (tmin, tmax, ttb) trong caùc muøa, ñoä aåm
töông ñoái cuûa khoâng khí, gioù (höôùng gioù, toác ñoä gioù coù hoa gioù cuûa ñòa phöông), möa
(soá ngaøy möa, löôïng möa trung bình haèng naêm, löôïng möa toái ña vaø toái thieåu).
- Caùc soá lieäu veà thieân tai nhö: baõo, luït, ñoäng ñaát, soùng thaàn, xoaùy loác, möa ñaù,…
Caùc soá lieäu naøy do caùc cô quan chuyeân nghaønh khí töôïng vaät lyù ñòa caàu, khoa hoïc veà
Traùi Ðaát cung caáp, coù löu yù ñeán kinh nghieïm laâu ñôøi cuûa nhaân daân trong vuøng.
 - Taøi lieäu veà veä sinh coâng coäng cuûa khu ñaát xaây döïng, ñoä trong laønh cuûa khoâng
khí, ñoä trong saïch cuûa nöôùc, aûnh höôûng cuûa ñoä oàn, tính chaát cuûa tieáng oàn, aûnh höôûng
cuûa chaán ñoäng,…
Ngoaøi nhöõng ñieàu kieän noùi treân, ngöôøi thieát keá phaûi tìm hieåu phong tuïc taäp quaùn
daân toäc, truyeàn thoáng vaên hoùa, neáp soáng cuûa nhaân daân ñòa phöông, cuõng nhö ñaëc ñieåm
phong caùch kieán truùc cuûa ñòa phöông nôi xaây döïng ñeå coù theå saùng taïo coâng trình kieán
truùc mang saéc thaùi rieâng bieät ñoäc ñaùo, nhöng phuø hôïp vôùi quan ñieåm thaåm myõ môùi
cuûa thôøi ñaïi môùi. Vaán ñeà naøy coù lieân quan nhieàu ñeán caùi ñeïp cuûa taùc phaåm kieán truùc,
chuùng ta phaûi traùnh caùi sô löôïc nhöng cuõng khoâng quaù cöôøng ñieäu ñeå traùnh sa vaøo chuû
nghĩa hình thöùc hay chuû nghĩa thöïc duïng quaù möùc.
1.4.1.3 Caùc vaên baûn luaät phaùp vaø theå leä veà xaây döïng
- Quyeàn sôû höõu ñaát ñai xaây döïng: xaùc ñònh chuû quyeàn söû duïng ñaát xaây döïng thuoäc
nhaø nöôùc, taäp theå hoaëc caù nhaân – coù quyeàn chuyeån nhöôïng, chuyeån ñoåi tuøy theo qui
ñònh cuûa theå cheá xaõ hoäi.
- Giaáy pheùp xaây döïng: qui ñònh caùc ñieàu luaät veà xaây döïng do cô quan quaûn lyù xaây
döïng, quaûn lyù ñoâ thò, caùc caáp haønh chaùnh cho pheùp.
- Caùc vaên baûn thuoâïc tieâu chuaån qui phaïm, qui ñònh nhaø nöôùc ñaõ ban haønh.
- Nhöõng quyeát ñònh xeùt duyeät caùc möùc ñoä hoà sô thieát keá kieán truùc töø döï aùn xaây
döïng ñeán baûn veõ thi coâng xaây döïng coâng trình kieán truùc, vaên baûn nghieäm thu – thaåm
ñònh coâng trình.
Ngoaøi ra coøn coù caùc vaên baûn coù tính chaát theå leä thoûa thuaän giöõa chuû sôû höõu coâng
trình saép xaây döïng vôùi caùc cô quan, taäp theå, caù nhaân ôû laân caän nôi xaây döïng nhö:
- Vaên baûn thoûa thuaän veà an toaøn, phoøng choáng chaùy, ñaûm baûo moâi tröôøng sinh
thaùi, veä sinh coâng coäng.
- Vaên baûn thoûa thuaän ñaûm baûo sinh hoaït bình thöôøng cho coâng trình kieán truùc
lieàn keà ñang ñöôïc söû duïng.
1.4.1.4 Döï kieán kinh phí xaây döïng
- Kinh phí chuaån bò ñaàu tö xaây döïng: laø kinh phí cho giai ñoaïn ñaàu tieân, phuïc vuï
cho coâng taùc ñieàu tra khaûo saùt, ñeàn buø ñaát ñai, giaûi phoùng maët baèng. Laäp döï aùn ñaàu tö
thieát keá vaø xin giaáy pheùp xaây döïng,…
- Kinh phí xaây döïng coâng trình: laäp hoà sô baûn veõ thi coâng, laäp toång tieán ñoä thi
coâng, vaät lieäu xaây döïng, maùy moùc, nhaân coâng ñeå thi coâng xaây döïng phaàn xöôûng coát
(phaàn xaây thoâ) vaø hoaøn thieän coâng trình, laép ñaët trang thieát bò kyõ thuaät, noäi thaát vaø
ngoaïi thaát cuûa coâng trình kieán truùc.
- Kinh phí xaây döïng ñöôïc theå hieän baèng baûn döï aùn thieát keá coâng trình vaø ñöôïc tính
toaùn chính xaùc ôû giai ñoaïn hoaøn thaønh vieäc thi coâng goïi laø baûn quyeát toaùn xaây döïng
vaø hoaøn thieän coâng trình.
1.4.2 Hoà Sô Cuûa Ðoà Aùn Thieát Keá Coâng Trình Kieán Truùc
Bao goàm 3 giai ñoaïn
1.4.2.1 Giai ñoaïn 1-sô phaùc hay coøn goïi laø thieát keá sô boä
Ðaây laø giai ñoaïn ñaàu tieân xong raát quan troïng thöïc hieän sau khi ñaõ coù caùc taøi lieäu,
soá lieäu cô baûn, noù coù tính ñònh höôùng lôùn ñeå ñaït ñöôïc muïc ñích cuûa kieán truùc.
1.4.2.1.1 Phaàn thuyeát minh neâu leân caùc ñieåm chính sau ñaây
- Nhu caàu ñaàu tö xaây döïng coâng trình
- Phöông aùn vaø hình thöùc ñaàu tö, nguoàn voán
- Phaân tích veà ñòa ñieåm döï kieán xaây döïng
- YÙ ñoà kieán truùc: toång maët baèng, noäi dung, qui moâ daây chuyeàn coâng naêng, dieän
tích, khoái tích theo tieâu chuaån.
- Phöông phaùp vaø coâng thöùc tính toaùn caùc chĩ tieâu kyõ thuaät
- Kinh teá xaây döïng coù baûn öôùc tính nguyeân vaät lieäu xaây döïng
- Hieäu quaû söû duïng, khai thaùc, thu hoài voán
Toùm laïi, ôû giai ñoaïn naøy phaàn thtuyeát minh neâu leân nhöõng khaùi nieäm baèng lôøi
vaên, lôøi giaûi thích caùc minh chöùng khoa hoïc ñeå caùc cô quan höõu traùch hieåu sô
boä veà yù ñoà saùng taùc cuûa ngöôøi thieát keá (döï aùn tieàn khaû thi).
1.4.2.1.2 Phaàn caùc baûn veõ: ñöôïc theå hieän töø caùc baûn veõ treân hai phöông aùn
- Maët baèng vò trí: theå hieän coâng trình daët ôû vò trí ñòa lyù cuûa khu vöïc naøo, noù lieân
quan ñeán toaøn khu vöïc qui hoaïch.
- Maët baèng toång theå: theå hieän soá taàng cao, ñöôøng giao thoâng, baõi ñoã xe, saân
vöôøn, caây xanh vaø caùc coâng trình kieán truùc thuoäc khu ñaát xaây döïng.
- Maët baèng caùc taàng.
- Maët caét chuû yeáu cuûa coâng trình.
- Caùc maët ñöùng vaø phoái caûnh cuûa coâng trình.
Sau khi laäp ñöôïc hoà sô ban ñaàu, phaûi trình cô quan chuû quaûn ñaàu tö, cô quan quaûn
lyù xaây döïng qui hoaïch xaây döïng thaønh phoá hay khu vöïc xeùt duyeät. Sau khi coù vaên
baûn xeùt duyeät thieát keá sô boä môùi chuyeån sang giai ñoaïn tieáp theo.
1.4.2.2 Giai ñoaïn 2-thieát keá kyõ thuaät (hoà sô A)
1.4.2.2.1 Phaàn thuyeát minh
Giaûi thích kyõ hôn, chöùng minh roõ raøng caùc yù ñoà thieát keá, caùc coâng thöùc tính toaùn veà
thieát keá neàn moùng, keùt caáu, ñieän nöôùc, thoâng hôi, ñieàu hoøa khoâng khí cuûa phöông aùn
ñaõ ñöôïc choïn ôû giai ñoaïn 1.
- Kinh teá xaây döïng: coù baûn khai toaùn vaø sô boä döï truø nguyeân vaät lieäu xaây döïng.
 - Hieäu quaû söû duïng (khai thaùc) caùc phöông aùn toå chöùc quaûn lyù, nhaân löïc, phöông
tieän kyõ thuaät,…
- Tính toaùn thôøi haïn thieát keá, thi coâng xaây döïng, thôøi haïn baûo haønh söû duïng.
1.4.2.2.2 Phaàn baûn veõ
Vaãn duøng hai phöông aùn, phöông aùn ñöôïc chính thöùc löïa choïn phaûi ñöôïc theå hieän
roõ:
- Maët baèng vò trí xaây döïng theå hieän nhöõng moác giôùi caùc coâng trình, caùc coâng trình
kieán truùc xung quanh nôi xaây döïng.
- Maët baèng toång theå: caùc qui ñònh veà qui hoaïch chi tieát khu vöïc nhö ñöôøng nhoû, chĩ
giôùi xaây döïng, qui ñònh taàng cao, khoaûng caùch tĩ leä xaây döïng vaø ssaân vöôøn, ñöôøng, baõi
xe.
- Maët baèng caùc taàng nhaø: caùc maët caét caàn theå hieän khoâng gian, cao trình cuûa neàn,
saøn, maùi,…
- Caùc maët ñöùng vaø caùc phoái caûnh caàn thieát.
- Caùc baûn veõ kyõ thuaät sô boä xöû lyù neàn moùng, heä keát caáu, sô ñoà boá trí heä thoáng
ñieän nöôùc,…
Soá löôïng baûn veõ, tĩ leä hình veõ phaûi tuaân theo caùc qui ñònh trong nghaønh xaây döïng.
Sau khi laäp ñöôïc hoà sô kyõ thuaät – “Hoà sô A”, caùc cô quan seõ xem xeùt, neáu pheâ
duyeät thì caáp giaáy pheùp xaây döïng, coâng vieäc ñöôïc trieån khai tieáp.
1.4.2.3 Giai ñoaïn 3-thieát keá baûn veõ thi coâng coâng trình
Ðaây laø giai ñoaïn cuoái cuøng cuûa coâng vieäc laäp hoà sô thieát keá kieán truùc treân cô sôû hoà
sô thieát keá kyõ thuaät (“Hoà sô A”) ñaõ ñöôïc caùc cô quan coù thaåm quyøen pheâ duyeät.
1.4.2.3.1 Phaàn thuyeát minh
Goàm caùc phaàn vieát vôùi yeâu caàu:
- Thuyeát minh giaûi thích roõ raøng, ngaén goïn veà caùc giaûi phaùp thi coâng xaây döïng
coâng trình, phöông tieän thi coâng, caùc loaïi thôï thuoäc nghaønh xaây döïng.
- Laäp sô ñoà tieán ñoä thi coâng, maùy moùc, nhaân coâng, thôøi gian coù chuù yù ñeán khí haäu,
thôøi tieát.
- Caùc bieän phaùp baûo veä, an toaøn, veä sinh moâi tröôøng.
- Lôøi chuù giaûi, thuyeát minh keøm caùc baûn veõ ñeå minh hoïa nhöõng chi tieát phöùc taïp,
ñoøi hoûi trình ñoä kyõ thuaät vaø myõ thuaät cao.
- Baûng thoáng keâ caùc loaïi vaät lieäu, trang thieát bò noäi thaát vaø ngoaïi thaát, caùc trang
thieát bò kyõ thuaät khaùc.
- Noäi dung, vaên baûn hôïp taùc giöõa caùc ñôn vò cuøng tham gia xaây döïng, hoaøn thieän
coâng trình.
 - Kinh phí xaây döïng theå hieän qua baûn döï toaùn vaø döï truø vaät lieäu.
1.4.2.3.2 Phaàn baûn veõ
- Maët baèng toång theå: ghi roõ ñònh vò coâng trình, caùc moác chuaån quoác gia, toïa ñoä ñòa
hình, cao trình.
- Maët baèng, maët caét coâng trình vôùi tĩ leä phuø hôïp, ghi ñuû kích thöôùc, kyù hieäu vaät
lieäu, caáu taïo.
- Caùc chi tieát caáu taïo, trang trí phöùc taïp ñaûm baûo yeâu caàu kyõ thuaät vaø myõ thuaät.
- Caùc baûn veõ keát caáu: neàn moùng, saøn, coät, töôøng, cöûa, maùi, daàm, phaàn ngaàm vaø
phaàn noåi keát hôïp chaët cheõ, chính xaùc vôùi baûn veõ kieán truùc.
- Caùc baûn veõ thi coâng trang thieát bò kyõ thuaät, thieát bò veä sinh, ñieàu hoøa khoâng khí,
quaït maùt.
- Caùc baûn veõ trang trí maët nhaø, neàn, saøn, noäi thaát vaø ngoaïi thaát chĩ roõ chi tieát maùu
saéc vaät lieäu.
- Caùc baûn veõ phoái caûnh töø toång theå coâng trình ñeán caùc chi tieát, neáu caùc chi tieát coù
tính saùng taïo môùi, ñoäc ñaùo, coù taùc duïng veà söû duïng cuõng nhö veà thaåm myõ.
Toùm laïi, giai ñoaïn laäp hoà sô thieát keá laø moät quaù trình nghieân cöùu phoái hôïp nhieàu
ngaønh ngheà, ngöôøi thieát keá chuû trì phaûi tö duy saâu saéc, nghieâm tuùc, phaûi toång hôïp,
ñieàu phoái nhieäp nhaøng giöõa caùc thaønh vieân trong taäp theå thieát keá. Khi coâng trình ñöôïc
thi coâng, hoï phaûi baùm saùt hieän tröôøng keå töø khi laøm neàn ñaët moùng, döïng khung ñeán
hoaøn thieän coâng trình. Quaù trình ñoù phaûi ñöôïc kieåm tra kyõ caøng, phaûi ñöôïc ghi vaøo
“nhaät kyù coâng trình” roõ raøng, tĩ mĩ, kòp thôøi xöû lyù nhöõng vaán ñeà phaùt sinh, vöôùng maéc
trong khi thi coâng. Coâng trình hoaøn thaønh phaûi coù baûn veõ hoaøn coâng, baûn nghieäm thu
toång hôïp caùc phaàn xaây döïng coâng trình. Giai ñoaïn hoaøn thieän naøy phaûi coù baûn quyeát
toaùn coâng trình môùi ñöôïc pheùp baøn giao coâng trình.
1.4.3 Phöông Phaùp Luaän Veà Thieát Keá Nhaø Maùy
Nhö ôû phaàn treân ta ñaõ phaân tích, hoà sô thieát keá nhaø maùy goàm: phaàn thuyeát minh vaø
phaàn baûn veõ “mang tin” trung thöïc, chính xaùc töø yù ñoà saùng taïo cuûa ngöôøi thieát keá ñeán
ngöôøi thöïc hieän coâng trình ñoù. Muoán coù hoà sô thieát keá kieán truùc toát, ngöôøi thieát keá phaûi
traûi qua moät quaù trình tö duy tìm toøi saùng taïo saâu saéc vaø nghieâm tuùc raát nhieàu vaán ñeà
trong ñoù coù:
1.4.3.1 Trang thieát bò
Ngöôøi thieát keá khoâng nhöõng phaûi tham khaûo yù kieán hoaëc caàn moät nhoùm kyõ sö coâng
ngheä ñeå naém ñöôïc khoâng nhöõng hình daùng, thaåm myõ coâng nghieäp, maø coøn ñeå hieåu
bieát kyõ caøng veà ñaëc tính kyõ thuaät, kích thöôùc, caùch thöùc söû duïng, dieän tích hoaït ñoäng
vaø yeâu caàu veà moâi tröôøng cuûa trang thieát bò ñoù. Toùm laïi, ngöôøi thieát keá caàn phaûi bieát
taát caû veà nhöõng gì lieân quan ñeán vieäc saép xeáp caùc trang thieát bò trong vaø ngoaøi nhaø
maùy.
1.4.3.2 Yeâu caàu veà moâi tröôøng
Ðeå con ngöôøi hoaït ñoäng trong nhaø maùy ñöôïc thoaûi maùi vaø hieäu quaû, phaûi ñieàu hoøa
ñöôïc caùc yeáu toá veà moâi tröôøng töï nhieân vaø moâi tröôøng nhaân taïo phuø hôïp vôùi taâm sinh
lyù con ngöôøi. Caùc yeáu toá thích hôïp ñoù laø:
- Nhieät ñoä trong nhaø vöøa phaûi (khoâng noùng hoaëc laïnh veà caùc muøa trong naêm).
- Ðoä aåm cuûa khoâng khí khoâng quaù cao hoaëc khoâng khí khoâng quaù khoâ.
- Thoaùng gioù (traùnh gioù maïnh hoaëc bí gioù).
- AÙnh saùng (khoâng bò saùng loùa hay toái quaù).
- AÂm thanh (khoâng bò oàn aøo).
- Khoâng khí trong laønh (khoâng bò buïi, muøi hoâi thoái,..).
- Chaát löôïng khoâng gian phuø hôïp veà hình daùng, kích thöôùc, tĩ leä caân ñoái vaø nhöõng
beà maët, chaát lieäu, maùu saéc trang nhaõ.
1.4.3.3 Moái quan heä veà khoâng gian
Coù theå phaân tích caùc hoaït ñoäng baèng caùch laäp sô ñoà nhöõng khoâng gian töông öùng,
nhöng caùc khoâng gian cuïc boä naøy naèm trong caû khoâng gian toång theå, nghĩa laø chuùng
ñöôïc boá trí theo moät traät töï naøo ñoù giöõa nhöõng khoâng gian vôùi nhöõng khoâng gian khaùc.
Moái quan heä veà vò trí naøy xuaát phaùt töø nhöõng ñaëc tính veà chöùc naêng, gaàn hoaëc xa
nhau, yeâu caàu quan heä kín ñaùo vôùi caùc nuùt giao thoâng, phaùt trieån theo trình töï cuûa thôøi
gian,…
1.4.3.4 Kích thöôùc
Trong toaøn boä caùc giai ñoaïn treân ñaây luoân xuaát hieän moät yeáu toá cô baûn trong quaù
trình phaân tích veà thích duïng ñoù laø kích thöôùc. Taát caû nhöõng thaønh phaàn söû duïng
khoâng gian beà maët, trang thieát bò söû duïng trong phaïm vi khaù roäng raõi töø vaøi cm ñeán
haøng traêm meùt. Khi thieát keá caàn phaûi chuù yù ñeán nhöõng kích thöôùc coá dònh cuûa thaønh
phaàn ñieån hình, ñoàng thôøi cuõng phaûi chuù yù ñeán nhöõng kích thöôùc xuaát hieän qua quaù
trình phaân tích cuï theå, luùc ñoù caàn duøng kinh nghieäm qua taøi lieäu vaø thöïc teá cuûa nhöõng
thaønh phaàn nhö nhau vaø kích thöôùc nhöõng trang thieùt bò coù lieân quan.
1.4.3.5 Boá cuïc maët baèng
Sau khi ñaõ xaùc ñònh hình daùng, kích thöôùc vaø nhöõng tính chaát khaùc cuûa caùc khoâng
gian, chuùng ta phaûi toå hôïp chuùng laïi, goïi laø boá cuïc maët baèng khoâng gian.
Boá cuïc maët baèng laø giai ñoaïn toång quaùt hoùa quaù trình phaân tích veà thích duïng baèng
sô ñoà thöïc duïng. Ðoù laø sô ñoà theå hieän veà moái quan heä vò trí töông ñoái cuûa caùc khoâng
gian trong baûn thieát keá. Sô ñoà naøy coù theå theå hieän moät soá tính chaát khaùc neáu duøng
nhöõng kyù hieâu qui ñònh thích hôïp.
1.4.3.6 Daây chuyeàn vaø loái ñi laïi
 Khi noái caùc khoâng gian ñaõ ñöôïc saép xeáp trong boá cuïc maët baèng seõ xuaát hieän moái
quan heä qua laïi giöõa chuùng.
Nhöõng quan heä naøy laø cô sôû cho vaán ñeà daây chuyeàn vaø loái ñi laïi, maø do taàm quan
troïng cuûa noù nhaát laø nhöõng baûn thieát keá phöùc taïp coù theå sinh ra nhöõng ñieàu kieän ñoâi
khi trôû thaønh quyeát ñònh cho giaûi phaùp cuoái cuøng.
Ðeå saûn xuaát ñöôïc nhanh, ngöôøi ta phaûi boá trí hôïp lyù daây chuyeàn nguyeân vaät
lieäu vaø coâng nhaân töø khi nhaäp nguyeân lieäu, chöùa ñöïng vaøo kho, phaân phoái vaø chuaån bò
qua caùc quaù trình gia coâng saûn xuaát cho tôùi khi xuaát xöôûng. Ðoù laø “daây chuyeàn coâng
ngheä”. Noù ñöôïc thieát laäp theo qui luaät, trình töï chaët cheõ, ngaén goïn giaûm ñöôøng ñi laïi,
giaûm caùc ñoäng taùc thöøa, nhaèm taêng naêng suaát lao ñoäng.
1.4.4 Phöông Phaùp Boá Trí Maët Baèng Toång Theå Daây Chuyeàn
Hình 1.11 Sô ñoà boá trí maët baèng toång theå nhaø maùy laép raùp oâtoâ
 Ghi chuù caùc khu vöïc trong maët baèng toång theå
1: Nhaø baûo veä 2: Phoøng haønh chính 3: Phoøng hoäi tröôøng
4: Nhaø ñeå xe 4 baùnh CB-NV 5: Nhaø ñeå xe 2 baùnh CB-NV 6: Baõi ñaäu xe thaønh phaåm
7: Phoøng ñieàu haønh saûn xuaát 8: Kho CKD2 9: Kho CKD1
10: Xöôûng CKD2 body 11: Phaân xöôûng sôn 12: Phaân xöôûng CKD1
13: Phoøng kieåm ñònh 14: Phoøng thöû nöôùc 15: Khu vöïc döï tröõ
16: Taùch nöôùc 17: Xöôûng cô ñieän 18: Saân ñeå thuøng linh kieän
19: Traïm khí neùn 20: Traïm bieán aùp 21: Traïm ñieän döï phoøng
22: Traïm caáp nöôùc 23: Traïm xöû lyù nöôùc 24: Kho Diesel
25: Kho LPG 26: Phoøng PCCC 27: Khu vöïc döï tröõ laép raùp
ñoäng cô daïng IKD
28: Khu vöïc döï tröõ laép raùp thuøng xe-body daïng IKD
29: Khu vöïc döï tröõ laép khung-gaàm daïng IKD 30: Saân theå thao
31: Khu vöïc söûa chöõa vaø baûo trì
32: Khu vöïc ñaøo taïo KTV ngaønh OÂ toâ-Ðoäng löïc
33: Ðöôøng thöû xe 34: Caên tin 35: Nhaø y teá
36: Phoøng tröng baøy 37: Phoøng giao dòch 38: Xöû lyù hoaù chaát
39: D.I 40: Phuï trôï vaø beå nöôùc coâng nghieäp
41:Nöôùc sinh hoaït
Maët baèng toång theå thieát keá ñaùp öùng ñuû caùc yeâu caàu sau:
- Daây chuyeàn saûn xuaát ngaén nhaát
- Caùc khoái nhaø chính boá trí phaûo löu yù ñeán vieäc giaûi quyeát söï thoâng thoaùng,
chieáu saùng töï nhieân.
- Soá lieäu chuû yeáu cuûa maët baèng toång theå:
+ Dieän tích chieám ñaát
+ Dieän tích coù maùi che
+ Dieän tích ñöôøng oâtoâ
+ Chieàu daøi töôøng raøo
+ Dieän tích saân baõi
+ Heä soá kieán truùc
+ Heä soá söû duïng

1.5 MAÙY MOÙC VAØ THIEÁT BÒ CHO QUY TRÌNH LAÉP RAÙP OÂTOÂ
Trong nhaø maùy laép raùp oâtoâ yeâu caàu raát nhieàu caùc thieát bò, duïng cuï phuïc vuï cho quy
trình laép raùp. Ta coù theå phaân caùc loaïi maùy moùc thieát bò theo töøng nhoùm nhö sau:
 - Phaân xöôûng haøn: caùc loaïi maùy haøn, suùng haøn, ñoà gaù haøn, caùc thieát bò söûa chöõa
khuyeát taät, kieåm tra trong quy trình haøn…
- Phaân xöôûng sôn
- Phaân xöôûng laép raùp
- Khu thöïc hieän quy trình thöû nghieäm kieåm tra
- Taát caû caùc thieát bò heä thoáng phuï trôï phuïc vuï cho toaøn boä caùc phaân xöôûng nhaø maùy
+ Vaän chuyeån, xeáp dôû haøng hoùa
+ Heä thoáng ñieän
+ Heä thoáng xöû lyù nöôùc thaûi
+ Heä thoáng caáp nöôùc
+ Heä thoáng thoâng gioù
+ Heä thoáng cung caáp khí neùn
+ Heä thoáng chöõa chaùy
Ngoaøi ra, coøn tuøy thuoäc vaøo quy moâ, loaïi hình laép raùp maø nhaø maùy caàn phaûi trang bò
moät soá maùy moùc thieát bò khaùc phuïc vuï cho quy trình gia coâng cheá taïo moät soá chi tieát.

Chöông 2
PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ QUY TRÌNH
COÂNG NGHEÄ LAÉP RAÙP OÂTOÂ
2.1 PHÖÔNG PHAÙP LUAÄN XAÙC ÐÒNH COÂNG NGHEÄ LAÉP RAÙP OÂTOÂ TAÏI VIEÄT
NAM HIEÄN NAY
Laép raùp tuøy thuoäc vaøo töøng möùc ñoä phöùc taïp vaø chuyeân moân hoùa maø ñöôïc chia thaønh
caùc daïng coâng ngheä laép raùp (SKD-Semi Knocked Down , CKD-Completely Knocked Down,
IKD-Incompletely Knocked Down)
Baûng 2.1 Ðaëc ñieåm chuû yeáu cuûa caùc daïng laép raùp
SKD CKD IKD
CKD1 CKD2
Thuøng xe, voû Ðaõ sôn hoaøn chĩnh vaø Ðaõ lieân keát vôùi Rôøi thaønh töøng Saûn xuaát
xe lieân keát vôùi nhau. Caùnh nhau, chöa sôn maûng, chöa trong nöôùc
cöûa, gheá, acqui rôøi khoûi haøn, taùn, chöa
thuøng, voû xe sôn
Khung xe Ðaõ lieân keát vôùi xe vaø Ðaõ lieân keát vôùi nhau vaø chöa sôn Saûn xuaát
sôn hoaøn chĩnh trong nöôùc
Ðoäng cô Hoaøn chĩnh vaø laép treân Hoaøn chĩnh vaø coù theå laép lieàn vôùi coân vaø hoäp soá
khung, voû xe
Caàu xe Hoaøn chĩnh vaø laép treân Ðaõ laép lieàn vôùi troáng phanh vaø cô caáu phanh
khung, voû xe
 Heä thoáng Heä thoáng daây ñieän vaø Heäï thoáng ñieän, boùng ñieän, ñeøn vaø tieän nghi
ñieän, ñeøn vaø baûng ñieän ñaõ laép treân trong xe ñeå rôøi
tieän nghi thuøng vaø voû xe
2.1.1 Ðaëc Ðieåm Chung Cuûa Caùc Loaïi Xe Laép Raùp
2.1.1.1 Daïng CKD1
- Cabin hoaëc thaân xe: Caùc chi tieát kim loaïi ôû 6 maët (mui, maët tröôùc, maët beân, saøn vaø
cöûa xe) seõ do ngöôøi cung caáp chuyeån tôùi ôû tình traïng thaùo rôøi vaø vieäc laép raùp cuoái cuøng (baèng
haøn) seõ laøm taïi choã. Vieäc sôn xe seõ ñöôïc thöïc hieän taïi choã sau khi haøn.
- Khung Saùt si: Caùc boä phaän chung vaø boä phaän seõ ñöôïc cung caáp ôû tình traïng thaùo
rôøi vaø vieäc laép raùp cuoái cuøng seõ ñöôïc thöïc hieän taïi choã. Vieäc sôn do ngöôøi cung caáp laøm.
- Ðoäng cô vaø heä thoáng truyeàn ñoäng: Ðöôïc cung caáp trong caùc thuøng rieâng bieät vaø vieäc
laép chuùng vôùi nhau seõ ñöôïc thöïc hieän taïi choã.
- Truïc:
+ Truïc tröôùc : OÅ truïc vaø tang phanh seõ ñöôïc cung caáp ôû tình traïng ñaõ laép
nhöng khoâng ñöôïc laép vaøo truïc giöõa vaø vieäc laép gheùp seõ laøm taïi choã.
+ Truïc beân: OÅ truïc vaø tang phanh ñöôïc cung caáp ôû tình traïng ñaõ laép baùnh xe vaø
saêm, loáp vaø vieäc laép vôùi cabin vaø saøn xe seõ laøm taïi choã.
- OÁng, daây noái, oáng meàm : Ðöôïc cung caáp taùch rieâng khoûi khung
2.1.1.2 Daïng CKD 2
- Cabin hoaëc thaân xe: Caùc chi tieát kim loaïi 6 maët seõ ñöôïc phaân laøm 2 phaàn vaø vieäc
laép raùp tieáp 2 phaàn ñoù seõ ñöôïc laøm trong khi toång laøm, vieäc sôn seõ ñöôïc thöïc hieän sau khi
haøn.
- Khung Saùt si: Caùc phaàn keøm theo (coâng xoân, gaân, baûn leà…) seõ ñöôïc cung caáp rieâng
vaø ñöôïc laép gheùp taïi choã. Vieäc sôn seõ do nhaø cung caáp laøm.

- Ðoäng cô vaø heä thoáng truyeàn ñoäng: caùc boä phaän ñieän vaø boä phaän keøm theo (maùy ñoåi
chieàu, loïc khí, quaït laøm maùt…) seõ ñöôïc cung caáp rôøi.
- Truïc:

+ Truïc tröôùc: nhö CKD 1

+ Truïc beân: Truïc vi sai 2 beân seõ ñöôïc cung caáp rôøi vaø vieäc laép raùp chuùng seõ
ñöôïc tieán haønh taïi choã.
- Baùnh xe vaø saêm, loáp: Seõ ñöôïc cung caáp rieâng vaø 2 phaàn naøy seõ ñöôïc laép raùp taïi choã.
- Boä phaän beân trong: Khung vaø ñeäm gheá ñöôïc cung caáp rôøi, ñeäm loùt cuõng cung caáp
rôøi.
- OÁng, daây noái, oáng meàm: Ðöôïc cung caáp taùch rieâng khoûi khung.
2.1.2 Phaân Bieät Giöõa CKD 1 Vaø CKD 2

Phöông phaùp laép raùp loaïi CKD1 vaø CKD2 ñeàu naèm chung trong nhöõng phöông
phaùp laép raùp daïng CKD, nhöng CKD2 laø moät daïng rieâng, cao hôn CKD1. ÔÛ daïng CKD1,
caùc chi tieát ñöôïc cung caáp ôû daïng thaùo rôøi nhöng ôû ñieàu kieän khoâng caàn phaûi laép raùp theâm
tröôùc khi
laép raùp hoaøn chĩnh. Coøn ôû daïng CKD2, caùc chi tieát seõ tieáp tuïc thaùo nhoû, do ñoù caàn phaûi laép
raùp theâm tröôùc khi laép raùp hoaøn chĩnh. Ðieåm noåi baät cuûa CKD2 laø coâng ngheä laép raùp vaø
sôn cao caáp hôn nhieàu so vôùi CKD1.
2.1.3 Nguoàn Nhaäp CKD
Nguoàn nhaäp CKD phuï thuoäc vaøo hình thöùc hôïp taùc saûn xuaát:
2.1.3.1 Lieân doanh
Laø moät hình thöùc hôïp taùc saûn xuaát giöõa beân A vaø beân B, trong ñoù beân A laø nöôùc noäi
ñòa chòu traùch nhieäm veà nhaân coâng ñieàu kieän saûn xuaát coøn beân B boû voán vaø nhaäp linh
kieän ñeå tieán haønh saûn xuaát. Coù 2 hình thöùc nhaäp linh kieän: coù theå nhaäp töø chính haõng hoaëc
töø ñaïi lyù cuûa haõng taïi nöôùc thöù 3. Sau ñoù beân A vaø beâ B cuøng hôïp taùc saûn xuaát taïo ra saûn
phaåm roài baùn ra thò tröôøng. Lôïi nhuaän thu ñöôïc chia theo phaàn traêm ñaõ ñöôïc hôïp ñoàng
saün. Trong tröôøng hôïp thua loã caû beân A vaø B cuøng gaùnh traùch nhieäm.
2.1.3.2 Töï ñaàu tö
Ðôn vò töï boû voán mua vaät tö, linh kieän töø nguoàn ôû nöôùc ngoaøi hoaëc saûn xuaát trong
nöôùc ñeå taïo ra saûn phaåm baùn ra thò tröôøng.
Ðoái vôùi tình hình coâng ngheä cuûa nöôùc ta hieän nay, chuùng ta chöa theå saûn xuaát nhöõng
linh kieän, phuï tuøng thieát yeáu cuûa oâtoâ ñöôïc, vì vaäy coù theå coù nhöõng giaûi phaùp sau:
- Phuïc hoài ñöôøng cung caáp phuï tuøng töø caùc nhaø saûn xuaát oâtoâ cuõ.
- Thu löôïm caùc phuï tuøng coøn coù theå duøng ñöôïc töø caùc oâtoâ pheá thaûi.
- Söû duïng caùc linh kieän chi tieát maø trong nöôùc coù theå saûn xuaát ñöôïc.
- Nhaäp moät soá phuï tuøng töø caùc haõng nöôùc ngoaøi.
2.1.3.3 Tham khaûo caùc chi tieát saûn xuaát taïi caùc nöôùc ASEAN ñöôïc nhaäp veà cho
haõng Toyota
-Thaùi Lan: khuoân daäp (Nhaät, Malaysia), ñoäng cô Diezen (Boà Ðaøo nha, Niudilaân,
Nhaät, Malaysia), caùc chi tieát ñieän (Malaysia, Indonesia, Philippin).
-Malaysia: Baùnh raêng coát laùi (Nhaät, Thaùi Lan, Philippin, Indonesia), giaûm soác
(Thaùi Lan), caùc chi tieát ñieän (Philippin).
- Philippin: Boä truyeàn ñoäng (Malaysia, Indonesia, Thaùi Lan), khuoân daäp (Ðaøi loan).
- Ðaøi Loan: Caùc saûn phaåm baèng cao su (Indonesia, Nhaät).
2.1.4 Phöông Phaùp Luaän
Caùc böôùc trong quy trình coâng ngheä cheá taïo moät chi tieát baát kyø theo trình töï töø:
thieát keá kyõ thuaät  baûn veõ kyõ thuaät  thieát keá coâng ngheä.
Trong ñoù, caùc böôùc coâng ngheä ñeå cheá taïo ra moät chi tieát bao goàm: taïo phoâi  gia
coâng thoâ  gia coâng tinh  xöû lyù nhieät  kieåm tra
Phaân chia nhoùm coâng ngheä: theo chi tieát; loaïi hình coâng ngheä
Laäp tieán trình coâng ngheä (sô ñoà giaûi thuaät saûn phaåm)
Xaây döïng quy trình coâng ngheä töø chi tieát ñeán saûn phaåm  Hoà sô coâng ngheä
 - Quy trình coâng ngheä: böôùc coâng ngheä
- Phieáu coâng ngheä: loaïi maùy coâng cuï, dao, ñoà gaù gia coâng, cheá ñoä gia coâng.

2.2 THIEÁT KEÁ QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ TOÅNG QUAÙT

2.2.1 Sô Löôïc Quaù Trình Phaùt Trieån
Sô ñoà quy trình coâng ngheä toång quaùt cheá taïo oâtoâ vaøo thaäp nieân 50. Trong sô ñoà naøy
caùc thaønh phaàn nhö cöûa, gheá ngoài, loáp, … khoâng ñöôïc lieät keâ. Caùc taám kim loaïi ñöôïc
daäp vaø taïo hình nhö caùc maûng thaân xe, khung saùt si, thuøng nhieân lieäu, taám chaén… Sau
khi ñaõ ñöôïc taïo hình hoaøn chĩnh caùc maûng kim loaïi ñöôïc laøm veä sinh ñoàng thôøi moät soá
maûng seõ ñöôïc haøn gheùp laïi taïo thaønh thuøng xe oâtoâ. Caùc maûng vaø caùc thaønh phaàn khaùc
ñöôïc laép vaøo phaàn thuøng xe sau ñoù ñöôïc sôn. Ðoàng thôøi, vieäc naáu caùc thoûi kim loaïi vaø
ñuùc trong caùc khuoân caùt taïo ñeå cheá taïo thaân ñoäng cô, thaân voû hoäp soá…, cuõng ñöôïc thöïc
hieän. Caùc chi tieát sau khi ñuùc seõ ñöôïc gia coâng, maøi phaúng vaø laøm saïch, moät vaøi loaïi
chi tieát ñöôïc maï, soá coøn laïi ñöôïc laép gheùp laïi taïo thaønh oâtoâ. Toaøn boä heä thoáng daây
chuyeàn ñöôïc kieåm tra vaø sau ñoù baùn cho khaùch haøng.

Hình 2.1 Sô ñoà quy trình coâng ngheä toång

quaùt cheá taïo oâtoâ thaäp nieân 50
 Hình 2.2 Sô ñoà quy trình coâng ngheä toång
quaùt cheá taïo oâtoâ thaäp nieân 90
Sô ñoà quy trình coâng ngheä toång quaùt cheá taïo oâtoâ vaøo thaäp nieân 90 cuõng töông töï
nhöng theâm vaøo ñoù söï khaùc bieät laø vieäc öùng duïng loaïi vaät lieäu môùi bao goàm hôïp kim
nhoâm, chaát deûo toång hôïp vaøo coâng ngheä cheá taïo oâtoâ. Trong ñoù, hôïp kim nhoâm duøng cheá
taïo thuøng xe, ñoäng cô vaø phuï tuøng, chaát deûo toång hôïp duøng laøm caùc taám chaén, phaàn maûng
thuøng xe ít chòu taûi troïng, phuï tuøng trang trí noäi thaát. Hôïp kim nhoâm ñöôïc ñuùc trong khuoân
theùp (do nhieät ñoä noùng chaûy cuûa nhoâm thaáp hôn). Cuõng töông töï nhö ñuùc trong khuoân caùt,
saûn phaåm döùc trong khuoân kim loaïisau ñoù cuõng ñöôïc gia coâng caét goït, maøi phaúng vaø laøm
saïch. Ðoùi vôùi coâng ngheä cheá taïo saûn phaåm baèng chaát deûo toång hôïp duøng phöông phaùp ñuùc
aùp löïc, gia coâng caùt goït, maøi phaúng, ñoàng thôøi coù theå boû qua böôùc laøm saïch cuoái cuøng.
2.2.2 Toång Quaùt Caùc Coâng Ngheä Trong Quy Trình Cheá Taïo OÂtoâ
Caùc coâng ngheä thöôøng ñöôïc öùng duïng cheá taïo oâtoâ bao goàm:
- Ðuùc khuoân caùt
- Ðuùc khuoân kim loaïi
- Daäp
- Ðuùc aùp löïc
- Haøn
- Maï
- Sôn
- Gia coâng caét goït
- Ðaùnh boùng.
2.2.3 Moät Soá Sô Ðoà Toång Quaùt Quy Trình Coâng Ngheä Laép Raùp OÂtoâ Vieät Nam Hieän Nay
 Hình 2.3 Sô ñoà toång quaùt quy trình coâng ngheä laép raùp oâtoâ

Hình 2.4 Sô ñoà toång quaùt quy trình coâng ngheä laép raùp oâtoâ daïng CKD2

2.2.4 Giaûi Phaùp Coâng Ngheä Ðaûm Baûo Chaát Löôïng Xe

Tuøy thuoäc vaøo töøng phaân xöôûng laép raùp, trong quaù trình saûn xuaát cuï theå ta phaûi tìm
hieåu, vaän duïng caùc giaûi phaùp coâng ngheä phuø hôïp ñeå ñaûm baûo coâng vieäc saûn xuaát toát hôn vaø
naâng cap chaát löôïng.
2.2.4.1 Phaân xöôûng thaân xe
Caùc chi tieát phaûi ñöôïc kieåm tra traïng thaùi kyõ thuaät tröôùc khi tieán haønh haøn gheùp vaø
haøn vaøo thaân xe. Ðeå ñaûm baûo chaát löôïng xe taïi moãi vò trí laøm vieäc ñeàu coù phieáu coâng ngheä
ñeå coâng nhaân bieát roõ caùch laøm vaø kieåm tra sau khi hoaøn thaønh coâng vieäc. Khe hôû, ñoä
cheânh laïi ñöôïc kieåm tra moät laàn nöõa bôûi toå tröôûng laø ngöôøi coù kinh nghieäm ñöôïc giao
nhieäm vuï kieåm tra.
2.2.4.2 Phaân xöôûng sôn
Ðeå ñaûm baûo ñoä boùng cuõng nhö ñoä beàn sôn trong quaù trình söû duïng, taêng khaû naêng
choáng rĩ caàn aùp duïng giaûi phaùp sôn tĩnh ñieän cho toaøn boä thaân xe. Chieàu daøy cuûa lôùp sôn
tĩnh ñieän phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra ñeå khoáng cheá trong giôùi haïn tieâu chuaån. Duøng duïng cuï
chuyeân duøng ñeå kieåm tra ñoä baùm cuûa lôùp sôn tĩnh ñieän.
Caùc khe hôû cuûa moái gheùp ñöôïc phun keo ñeå traùnh nöôùc loït vaøo trong xe. Caùc vò trí
phun keo phaûi ñöôïc chĩ roõ baèng hình veõ treân phieáu coâng ngheä.
Döôùi gaàm xe ñöôïc phun moät lôùp PVC ñeå haïn cheá söùt sôn do caùc vaät lieäu cöùng baén vaøo
xe khi xe chaïy do ñoù laøm taêng ñoä beàn cuûa khung xe.
Tieáp theo lôùp sôn tĩnh ñieän laø lôùp sôn loùt vaø lôùp sôn boùng ñöôïc sôn trong buoàng kín
vaø khoâng khí ñöôïc loïc saïch, nhieät ñoä vaø ñoä daøy ñöôïc khoáng cheá thích hôïp sau ñoù ñöôïc saáy
trong loø lieân hoaøn vôùi nhieät ñoä quy ñònh.
 Tieáp theo laø quaù trình kieåm tra ñoä daøy lôùp sôn, ñaùnh boùng, kieåm tra ñoä boùng, so saùnh
vôùi maøu tieâu chuaån. Caùc soá lieäu kieåm tra ñöôïc ghi laïi ñeå kòp thôøi hieäu chĩnh caùc coâng ñoaïn
cho phuø hôïp tieâu chuaån.

2.2.4.3 Phaân xöôûng laép raùp

Caùc chi tieát phaûi ñöôïc kieåm tra nhaèm loaïi tröø caùc chi tieát hö haïi trong quaù trình vaän
chuyeån saép xeáp vaät tö.

ÔÛ moãi vò trí laøm vieäc ñeàu coù phieáu coâng ngheä moâ taû roõ caùc böôùc thao taùc, caùc vò trí
caàn phaûi caân löïc, ñaùnh daáu, trò soá caân löïc.

Sau moãi coâng ñoaïn laép raùp toå tröôûng töøng coâng ñoaïn kieåm tra laïi taát caû caùc noäi dung
laép raùp tröôùc, neáu xaûy ra caùc sai soùt töï toå tröôûng söûa chöõa neáu khoâng töï söûa chöõa ñöôïc toå
tröôûng seõ ghi loãi vaøo phieáu kieåm tra ñeå boä phaän söûa chöõa khaéc phuïc.

Caùc loãi xaûy ra trong ngaøy phaûi ñöôïc taäp hôïp laïi sau ñoù caùc kyõ sö vaø toå tröôûng saûn xuaát
seõ phaân tích nguuyeân nhaân cuûa loãi ñeà ra bieän phaùp khaéc phuïc. Coâng vieäc kieåm tra phaûi
thöôøng xuyeân ñöôïc thöïc hieän nhaèm ngaên chaën caùc loãi xaûy ra.

2.2.4.4 Phaân xöôûng kieåm tra

Kieåm tra toaøn boä thaân xe, sôn, laép raùp noäi/ngoaïi thaát, saùt si.
Caùc chĩ tieâu chaát löôïng ñöôïc kieåm tra chaët cheõ baèng heä thoáng maùy moùc chuyeân
duøng ñeå kieåm tra caùc goùc baùnh xe daãn höôùng, roø rĩ ga, noàng ñoä khí thaûi, tröôït ngang, löïc
phanh, toác ñoä, cöôøng ñoä saùng ñeøn pha vaø cuoái cuøng laø thöû kín.
Kieåm tra löïc xieát caùc moái gheùp baèng caàn caân löïc.
Phaûi choïn ngaãu nhieân baát kyø moät soá xe ñaõ ñöôïc laép raùp nhaèm hieäu chĩnh kòp thôøi
nhöõng sai soùt khoâng ñaùng coù.
Vieäc chaïy thöû xe cuoái cuøng nhaèm kieåm tra caùc tính naêng vaän haønh treân ñöôøng, tieáng
oàn, roø rĩ cuûa caùc heä thoáng tröôùc khi giao cho boä phaän baùn haøng.

2.3 THIEÁT KEÁ CAÙC NGUYEÂN COÂNG CHO DAÂY CHUYEÀN SAÛN XUAÁT
Coâng ngheä laép raùp vaø saûn xuaát xe oâtoâ laø moät coâng ngheä phöùc taïp vaø tinh vi. ÔÛ ñaây
chĩ neâu nhöõng noäi dung vaø coâng ñoaïn chính trong quy trình coâng ngheä ñeå saûn xuaát ra oâtoâ
hoaøn chĩnh töø nhöõng phuï tuøng, boä phaän vaø toång thaønh coù saün. Tuøy thuoäc vaøo daïng coâng ngheä
laép raùp-möùc ñoä rôøi raïc cuûa caùc cuïm phuï tuøng laép raùp, hieän traïng maët baèng nhaø maùy cuõng
nhö naêng xuaát thieát keá nhaø maùy,… maø ta tính toaùn, phaân chia, boá trí soá löôïng nguyeân coâng, khoái
löôïng coâng vieäc thöïc hieän taïi moãi nguyeân coâng trong toaøn boä quy trình coâng ngheä laép raùp,
goàm: Yeâu caàu kyõ thuaät.
Thôøi gian thöïc hieän.
Soá coâng nhaân, baäc thôï.
Choïn thieát bò, ñoà ngheà.
Tính dieän tích traïm.
Veà cô baûn quy trình coâng ngheä taïi caùc nhaø maùy laép raùp oâtoâ Vieät Nam coù theå
chia thaønh caùc phaân xöôûng chính nhö sau: phaân xöôûng haøn thuøng xe; phaân xöôûng sôn; phaân
xöôûng laép raùp; phaân xöôûng kieåm tra.

Chöông 3
PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ QUY TRÌNH
COÂNG NGHEÄ HAØN THUØNG XE
3.1 PHAÂN LOAÏI THUØNG XE
Vieäc thieát keá thuøng xe oâtoâ lieân quan ñeán caùc vaán ñeà veà phaân tích keát caáu, coâng ngheä
daäp taám vaø coâng ngheä haøn.
Thuøng xe oâtoâ phaân loaïi theo nhieàu caùch khaùc nhau:
- Loaïi xe: du lòch, buyùt, taûi
- Vaät lieäu cheá taïo thuøng xe: goã, kimloaïi-theùp ñöôïc söû duïng trong vieäc cheá taïo thuøng
voû oâtoâ: theùp C (theùp C cao: >0,5%C; theùp C trung bình: 0,35%-0,5%C; theùp C
thaáp: 0,35%-0,05%C; theùp hôïp kim, nhöïa toång hôïp vaø hoãn hôïp
 - Keát caáu: khoâng chòu taûi; chòu ½ taûi vaø chòu taûi hoaøn toaøn.
+ Khoâng chòu taûi: taûi troïng toaøn boä oâtoâ ñöôïc truyeàn ñeán heä thoáng treo nhôø keát caáu
saùt si rôøi
+ Chòu ½ taûi: thuøng xe ñöôïc thay theá baèng vaät lieäu cöùng nhaèm giaûm ñoä oàn do dao
ñoäng giöõa thuøng xe vaø saùt si, nhö vaäy moät phaàn taûi troïng seõ ñöôïc truyeàn ñeán thuøng
xe. Möùc ñoä taûi troïng taùc duïng leân voû thuøng xe tuøy thuoäc vaøo soá löôïng vò trí noái
cöùng vôùi saùt si.
+ Chòu taûi hoaøn toaøn: ñöôïc söû duïng nhieàu cho vieäc thieát keá thuøng xe du lòch, xe
buyùt. Noù coù nhieàu öu ñieåm do phaàn voû thuøng xe chòu taûi traùnh taûi troïng quaù naëng
taùc duïng leân saùt si, kích thöôùc, troïng löôïng, soá löôïng phuï tuøng ít, laép raùp deã daøng
hôn.
- Ngoaøi ra coøn phaân loaïi theo kieåu daùng, boá trí chung, daïng thuøng xe thöông maïi.
3.2 PHAÂN LOAÏI CAÙC PHÖÔNG PHAÙP HAØN
Taát caû caùc phöông phaùp haøn coù theå phaân thaønh hai nhoùm laø haøn noùng chaûy vaø haøn
baèng aùp löïc:
- Haøn noùng chaûy laø nung noùng meùp haøn vaø que haøn ñeán traïng thaùi chaûy.
- Haøn baèng aùp löïc laø nung noùng kim loaïi ñeán traïng thaùi deûo sau ñoù neùn laïi .
Trong coâng ngheä haøn oâtoâ coù boán loaïi haøn ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø: haøn khí
acetylene, haøn hoà quang (hoà quang ñieän, hoà quang coù khí baûo veä (MIG-metal insert gas),
haøn ñieåm (spot), haøn khí noùng, haøn nhòet ñoä thaáp. Ngaøy nay, do nhöõng öu ñieåm noåi baät maø
coâng ngheä haøn hoà quang coù khí CO2 baûo veä vaøhaøn ñieåm ñaõ thay theá coâng ngheä haøn khí
acetylene vaø haøn hoà quang ñieän thoâng thöôøng-haøn que.

3.2.1 Haøn Hoà Quang Ðieän

3.2.1.1 Nguyeân lyù
Haøn hoà quang ñieän laø phöông phaùp haøn baèng caùch taïo ra tia hoà quang coù nhieät ñoä
raát cao giöõa que haøn vaø taám kim loaïi caàn haøn ñeå keát noái chuùng laïi vôùi nhau.
 Hình 3.1 Quaù trình haøn hoà quang ñieän

Nhieät naêng cuûa tia hoà quang seõ laøm noùng chaûy loõi que haøn vaø taám kim loaïi ñöôïc haøn,
voû que haøn phaùt sinh khí vaø xĩ. Khí vaø xĩ haøn coù nhieäm vuï baûo veä tia hoà quang vaø moái haøn
khoûi söï xaâm nhaäp cuûa khoâng khí beân ngoaøi.

3.2.1.2 Phöông phaùp choïn que haøn

Loõi kim loaïi

Ðöôøng kính que haøn

Thuoác haøn

Hình 3.2 Caáu taïo que haøn ñieän

Moät ñaàu cuûa que haøn ñöôïc duøng ñeå caëp vaøo kìm haøn neân khoâng boïc voû haøn maø ñeå
traàn khoaûng 25mm. Ðöôøng kính que haøn chĩ ñoä lôùn cuûa loõi kim loaïi trong que haøn. Que
haøn thöôøng coù ñöôøng kính 110mm, chieàu daøi 350900mm.

- Taùc duïng cuûa thuoác haøn

+ Nhaèm taïo ra moâi tröôøng trung tính hoaëc khöû OÂxy hoaëc nitô töø moâi tröôøng
beân ngoaøi vaøo moái haøn ñeå baûo veä tia hoà quang vaø kim loaïi ñöôïc haøn.

+ Taïo ra tia hoà quan taäp trung vaø oån ñònh

 + Taïo ra xĩ haøn coù ñieåm noùng chaûy thaáp vaø ñoä deûo thích hôïp
+ Nhôø xĩ haøn coù theå phoøng traùnh ñöôïc hieän töôïng oxy hoaù vaø nguoäi ñoät
ngoät cuûa kim loaïi haøn
+ Haøn deã daøng ôû caùc tö theá khaùc nhau
+ Khöû OÂxy cho kim loaïi
+ Taïo cho kim loaïi ñöôïc haøn caùc tính chaát ñaëc bieät döïa vaøo vieäc troän theâm
nguyeân toá thích hôïp
Tieâu chuaån choïn que haøn söû duïng, khoâng nhöõng phaûi ñaûm baûo ñuû caùc tính chaát veà
maët cô khí theo yeâu caàu keát caáu maø chuùng ta coøn phaûi chuù löïa choïn que haøn theo caùc ñieåm
quan troïng nhö: maùy haøn, tö theá haøn, moâi tröôøng laøm vieäc, tính chaát coâng vieäc…

3.2.2 Haøn Hoà Quang Coù Khí-CO2 Hoaëc Hoãn Hôïp 75%Ar Vaø 25%CO2 Baûo Veä
(MIG- metal inert gas)
3.2.2.1 Nguyeân lyù

Hình 3.3 Sô ñoà nguyeân lyù haøn MIG

3.2.2.2 Nguyeân lieäu haøn

Coù ñaëc ñieåm laø thaønh phaàn hoùa hoïc bao goàm nhieàu chaát khöû OÂxy nhö Mangan,
Silicon… Ðöôøng kính daây theùp khoaûng 0,8 – 3,2 mm. Öu ñieåm lôùn nhaát cuûa haøn hoà
quang coù khí baûo veä (MIG) laø coù naêng suaát cao.
3.2.2.3 Quy trình thi coâng haøn
Haøn hoà quang khí baûo veä (MIG) coù theå haøn vôùi toaøn tö theá gioáng nhö tröôøng hôïp
haøn hoà quang boïc. Coù theå tham khaûo moái quan heä giöõa cöôøng ñoä doøng ñieän vôùi ñöôøng kính
daây theùp vaø tö theá haøn theo baûng sau
Baûng 3.1 Moái quan heä giöõa cöôøng ñoä doøng ñieän vôùi ñöôøng kính daây theùp vaø tö theá haøn

Ðöôøng kính daây theùp (mm) 0,9 1,0 1,2 1,6

 Ngang 50200 5020 80350 200550
0
Giôùi haïn doøng ñieän (A) Ðöùng 50140 5014 50160 _
0
Traàn 50120 5012 50140
0
Ngoaøi ra coøn coù caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán quaù trình haøn nhö: aûnh höôûng cuûa gioù,
khoaûng caùch giöõa ñaàu phun khí vaø taám kim loaïi neàn-ñoä daøi cuûa ñaàu daây theùp nhoâ ra
(15-25mm).

Baûng 3.2 Caùc khuyeát taät trong coâng ngheä haøn coù khí baûo veä-MIG
nguyeân nhaân vaø caùch khaéc phuïc

Khuyeát taät Nguyeân nhaân Bieän phaùp

Chaén khí gas khoâng ñaûm baûo Caàn tieán haønh caùc bieän phaùp ñeå hoaøn
thieän (Ðoä cao cuûa mieäng voøi phun, löu
löôïng khí)
Thuyû phaân hôi nöôùc trong khí Söû duïng loaïi coù ñoä tinh khieát cao
axit cacbonic nhieàu
Loã, roã khí Hoà quang khoâng oån ñònh Xem xeùt laïi söï tieáp xuùc maïch ñieän, söï
cung caáp cho daây theùp ñaõ toát hay chöa
(Daàu boâi trôn, ñöôøng daãn, mieäng daàu)
Daây theùp bò gĩ, huùt aåm Duøng daây theùp khoâng gĩ, tröôùc khi söû
duïng, saáy khoâ laïi moät laàn nöõa
Veát baån ôû maët haøn loä roõ Laøm veä sinh beân trong raõnh haøn
Ðieän aùp hoà quang ñieän quaù cao Ðeå ñieän aùp thích hôïp
Doøng ñieän haøn quaù thaáp Ðeå doøng ñieän thích hôïp
Nhieät ñoä cuûa taám kim loaïi neàn Laøm laïnh taám kim loaïi neàn,haøn taàng
Maët haøn taêng quaù cao tieáp theo
Hoà quang khoâng oån ñònh Xem xeùt laïi söï tieáp xuùc maïch ñieän, söï
cung caáp cho daây theùp ñaõ toát hay chöa
Ðieän aùp hoà quang ñieän quaù cao Ðeå ñieän aùp pjuø hôïp
Caét döôùi Toác ñoä ñieàu khieån que haøn quaù Dieàu chĩnh ñuû chaäm ñeå xĩ haøn khoâng bay
nhanh
Cöôøng ñoä doøng ñieän quaù cao Ðieàu chĩnh cöôøng ñoä thích hôïp
Ðoä daøi cuûa Ðieän aùp quaù cao Duøng ñieän aùp thích hôïp
caùc goùc haøn Vò trí ñaët ñeøn haøn khoâng toát Ðaët laïi ñeøn haøn theo vò trí thích hôïp
khoâng ñoàng Toác ñoä ñieàu khieån que haøn Ðieàu khieån que haøn vôùi toác ñoä oån ñònh
boä khoâng ñieàu
Ðieän aùp quaù cao Söû duïng ñieän aùp thích hôïp
Ðieàu khieån que haøn quaù nhanh Ðieàu khieån que haøn chaäm ñi
Beân ngoaøi Taám kim loaïi neàn quaù noùng Giaûm nhieät ñoä giöõa caùc lôùp haøn
rôø haøn Toác ñoä ñieàu khieån que haøn Ðieàu khieån que haøn vôùi toác ñoä ñoàng nhaát
troâng khoâng ñieàu
 khoâng ñeïp Khoaûng caùch giöõa taám kim loaïi Ðieàu chĩnh sao cho khoaûng caùch töø taám
neàn vaø mieäng phun khaù xa kim loaïi neàn ñeán ñaáu mieäng phun laø
25mm

MIG Xaáu Xaáu Xaáu Xaáu Xaáu

Toát Cöôøng ñoä quaù
thaáp
Cöôøng ñoä quaù
cao
Ðieän theá quaù
cao
Vaän toác
quaùcao
Vaän toác quaù
chaäm
Cöôøng
ñoä, Ðieän theá,
Vaän toác thích
hôïp

3.2.3 Coâng Ngheä Haøn Tieáp Xuùc (Haøn Ðieåm) Duøng Trong OÂtoâ
3.2.3.1 Nguyeân lyù
Haøn ñieän tieáp xuùc coù nhieàu phöông phaùp khaùc nhau, thöïc chaát cuûa caùc phöông
phaùp ñoù laø cho doøng ñieän coù cöôøng ñoä lôùn (vaøi chuïc ñeán vaøi traêm ngaøn Ampe), ñieän theá
thaáp chaïy qua chi tieát haøn, choã tieáp xuùc coù ñieän trôû lôùn seõ bò nung noùng ñeán traïng thaùi haøn
vaø nhôø taùc

P
1
Hình 3.4 Caùc moái haøn coù khí baûo

3
6

Hình 3.5 Sô ñoà nguyeân lyù coâng ngheä haøn tieáp xuùc
Hai taám kim loaïi (3) ñöôïc keïp chaët giöõa hai ñieän cöïc (2),(4) laép treân caùc giaù ñieän cöïc
(1) vaø (5). Giaù (5) coá ñònh coøn giaù (1) coù theå dòch chuyeån baèng cô caáu thuûy löïc hoaëc khí neùn
ñeå taïo neân aùp löïc P eùp chaët hai taám kim loaïi vôùi nhau. Sau khi hai taám kim loaïi ñaõ eùp chaët
vôùi nhau, moät doøng ñieän coù cöôøng ñoä raát lôùn töø bieán aùp (6) chaïy qua hai ñieän cöïc laøm noùng
chaûy vuøng kim loaïi döôùi hai ñieän cöïc, döôùi aùp löïc P phaàn kim loaïi noùng chaûy naøy seõ dính
laïi vôùi nhau. Sau ñoù doøng ñieän seõ ñöôïc ngaét vaø hai ñieän cöïc taùch rôøi ra. Chaát löôïng moái haøn
baám phuï thuoäc vaøo ñoä chính xaùc cuûa thôøi gian haøn töùc laø thôøi gian coù doøng ñieän chaïy qua hai
ñieän cöïc. Hieän nay caùc maùy haøn hieän ñaïi coù rôø le thôøi gian ñieän töû ñeå ñieàu khieån töï ñoäng
chu kyøthôøi gian haøn.
3.2.3.2 Vaät lieäu ñeå haøn
Theùp taám ít Cacbon maï thieác hay maï keõm, ñoä daøy töø 0,041 ñeán 1,57 mm.
Vieäc maï aûnh höôûng lôùn ñeán quaù trình haøn. Vaät lieäu maï thieác hay keõm, noùng chaûy ôû
nhieät ñoä thaáp hôn vaät lieäu neàn neân gaây ra hieän töôïng baén toeù vaø dính ñieän cöïc haøn. Theâm
nöõa chaát löôïng maï keùm seõ gaây cho ñoä beàn haøn keùm do söï taêng OÂxy hoaù kim loaïi neàn qua caùc
loã nhoû cuûa beà maët taám kim loaïi.
3.2.3.3 Ðieàu khieån naêng löôïng haøn
- Nhieät löôïng sinh ra trong quaù trình haøn ñöôïc xaùc ñònh nhö sau: Q= i2x R x t
Q: nhieät löôïng toaû ra
i: doøng ñieän haøn
R: ñieän trôû giöõa caùc phaàn ñöôïc haøn
t: thôøi gian haøn
- Moät heä thoáng haøn ñieän xoay chieàu bao goàm
+ Boä ñieàu khieån khieån ñieän aùp xoay chieàu
+ Bieán aùp giaûm aùp ñeå taêng doøng ñieän (Transformer)
+ Ðieän cöïc haøn: truyeàn doøng ñieän haøn vaøo caùc phaàn ñöôïc haøn.
- Nhieät haøn
Ðeå giaûm hieän töôïng baén toùe vaø dính ñieän cöïc khi
haøn ta laøm chaäm laïi möùc ñoä ñaït ñeán nhieät haøn baèng
caùch taêng töø töø doøng ñieän ñeán giaù trò yeâu caàu
HÌnh 3.6 Moâ taû kyõ thuaät laøm chaäm quaù trình gia
nhieät khi haøn

3.2.3.4 Caùc phöông phaùp ñieàu khieån löïc haøn

Trong caùc yeáu toá taùc ñoäng ñeán quaù trình haøn löïc haøn ít taùc ñoäng ñeán chaát löôïng cuûa
quaù trình haøn coù khoaûng giaù trò dao ñoäng cao 66 – 1548 daN. Ðoàng thôøi do löïc haøn lôùn so vôùi
khoái löôïng di chuyeån cuûa ñieän cöïc vaø thôøi gian caùc phaàn töû bieán ñoåi pha töø raén sang deûo roài
ñeán loûng laø raát ngaén (0,05 – 0,1 giaây) neân khoâng yeâu caàu phaûi nhaác ñieän cöïc leân quaù
nhanh. Ta duøng khí neùn, löïc loø xo, ñieän töø ñeå ñieàu khieån löïc haøn.

C
Hình 3.7 Caùc phöông phaùp ñieàu khieån löïc
haøn
A: khí neùn; B: löïc loø xo; C: löïc töø
3.2.3.5 Yeâu caàu ñieän cöïc
- Ðieän cöïc truyeàn doøng ñieän vaø löïc qua lôùp kim loaïi maï, ñaàu giöõ ñieän cöïc haøn
ñöôøng kính töø 12,7 ñeán 25 mm.
- Ðaàu cuûa ñieän cöïc haøn caàn coù hình daïng giuùp taêng aùp suaát haøn vaø taäp trung doøng ñieän
treân caùc phaàn ôû thôøi ñieåm baét ñaàu chu kyø haøn.
- Do thôøi gian haøn daøi vaø nhieät ñoä haøn cao ñi qua neân yeâu caàu nöôùc laøm maùt. Nöôùc
laøm maùt giuùp laøm giaûm nhieät ñoä ñaàu típ giuùp laøm giaûm söï dính ñieän cöïc bôûi laøm chaäm laïi söï
taêng nhieät vaät lieäu maï vaø vaät lieäu caùc phaàn ñöôïc haøn ôû ñaàu ñieän cöïc.
- Vaät lieäu ñieän cöïc töø caùc chaát khaùc nhau nhö hôïp kim ñoàng (Croâm, keõm…) vaø
caùc
chaát khoâng coù chöùa saét nhö molybdenum vaø tungsten.

3.2.3.6 Yeâu caàu veà thieát keá ñoà gaù haøn

Vaät lieäu ñoà gaù haøn: khoâng duøng vaät lieäu nhö nhoâm, baïc, ñoàng ñeå ñònh vò, vì caùc vaät
lieäu naøy daãn nhieät khaù toát neân laøm giaûm nhieät ñoä taïi caùc moái haøn. Ðoàng thôøi do tính daãn ñieän
lôùn neân seõ gaây ra doøng ñieän reõ qua caùc phaàn khaùc do ñoù khoâng theå ñieàu khieån doøng ñieän haøn
theo yù muoán. Thoâng thöôøng duøng plastic chòu nhieät cao, coù ñoä oån ñònh cô hoïc.
Söï oån ñònh vò trí: möùc ñoä oån ñònh trong quaù trình haøn phuï thuoäc vaøo ñoä chính
xaùc ñoà gaù thieát keá.
3.2.3.7 Thoâng soá cheá ñoä haøn
- Khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm haøn: do hieän töôïng doøng ñieän reõ gaây ra, khi haøn moät
ñieåm sau thì coù theå seõ sinh ra moät doøng ñieän reõ ñi qua ñieåm haøn tröôùc. Ðieàu naøy seõ laøm hö
caáu truùc tinh theå cuûa ñieåm haøn tröôùc vaø ñoàng thôøi laøm giaûm doøng ñieän haøn cuûa ñieåm haøn sau.
Khoaûng caùch giöõa hai ñieåm haøn toái thieåu baèng 25 mm.
- Ðöôøng kính ñieåm haøn: ñöôøng kính nhoû nhaát cuûa ñieåm haøn laø 4mm, neáu ñieåm haøn
khoâng troøn thì daøi nhaân roäng roài chia 2 cuõng phaûi baèng 4 mm.
- Doøng ñieän haøn coù giaù trò raát lôùn trong khoaûng 9.500-20.000(A)
- Löïc haøn ñöôïc xaùc theo coâng thöùc (theùp C trung bình): P = 500 + 2000. 
(P – löïc eùp, N;  - ñoä daøy caùc phaàn haøn, mm)
 - Thôøi gian haøn ñieàu chĩnh treân bieán aùp

3.2.3.8 Moät vaøi thieát bò haøn

Hình 3.8 Sô ñoà moät heä thoáng haøn cuûa

miller duøng trong haøn thaân xe

A B

Hình 3.9 Caùc daïng suùng haøn

A: daïng chöõ C; B: daïng chöõ X
3.2.3.9 Khuyeát taät khi haøn

Nguyeân nhaân Kieåu khuyeát taät

 Khoâng coù Ðieåm haøn Baén toeù Ðieän cöïc Ðieåm haøn
ñieåm haøn yeáu ñieåm haøn bò beït ra bò daõn ra

Doøng ñieän haøn Thaáp

Cao

Thôøi gian haøn Ngaén

Daøi

Löïc haøn Thaáp

Cao

Laøm maùt

Vaät lieäu bò baån

Caøi ñaët thieát bò sai

Hôïp kim ñieän cöïc

sai

Nguyeân
Baûng 3.3 Caùc khuyeátnhaân cô nguyeân
taät vaø baûn nhaân khiNguyeân nhaân
haøn tieáp xuùcthöù
(haøn ñieåm)

3.2.4 Caùc Coâng Ngheä Haøn Tieân Tieán Hieän Nay

3.2.4.1 Haøn laser

Duøng naêng löôïng cao hoäi tuï laøm cho

kim loaïi ñaët taïi tieâu ñieåm bò boác hôi, taïo
neân moät coät hôi raát saâu vaøo trong kim loaïi
cô baûn. Coät hôi bò vaây quanh bôûi moät vuõng
kim loaïi loûng, vuõng naøy seõ dòch chuyeån
doïc theo lieân keát taïo thaønh moái haøn vôùi tyû
soá giöõa chieàu saâu vaø chieàu roäng laø 8:1

Hình 3.10 Sô ñoà

nguyeân lyù cuûa
maùy haøn laser
3.2.4.2 ÖÙng duïng robot trong quaù trình töï ñoäng hoaù

Hình 3.11 Moät soá robot duøng trong haøn

thaân xe

3.3 PHAÂN TÍCH QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ LAÉP RAÙP THUØNG XE

Trong quaù trình laép raùp thaân xe, söï töông quan veà hình daùng hình hoïc ñöôïc quyeát ñònh
bôûi quaù trình laép raùp taïo ra söï toaøn veïn kích thöôùc cuûa saûn phaåm. Ðieàu naøy coù nghĩa raèng
möùc ñoä thay ñoåi kích thöôùc thaân xe laø tieâu chuaån ñeå ñaùnh giaù cuoái cuøng cuûa xe ñöôïc laép raùp.

3.3.1 Caùc Khaùi Nieäm

3.3.1.1 Thaân xe thoâ (Body in white-BIW)

BIW laø thaân xe khoâng coù caùc phaàn raùp vaøo thaønh moät theå kín hoaøn chĩnh nhö: cöûa,
capoâ tröôùc sau, loùt saøn… vaø khoâng coù heä thoáng naêng löôïng vaø caùc linh kieän daøn gaàm.
BIW hình thaønh caáu truùc cho caû xe, noùi chung goàm 3 phaàn chính : phaàn döôùi, hai khung hai
beân vaø mui xe. Caùc phaàn chính ñoù hình thaønh töø caùc maûng nhoû hôn.
3.3.1.2 Caáu truùc thuøng voû

Moät thuøng voû ñöôïc caáu taïo töø caùc maûng theùp taám coù hình daïng, côõ vaø ñoä daøy khaùc
nhau döïa treân chöùc naêng cuûa chuùng, bao goàm 2 phaàn chính

- Thaønh phaàn keát caáu nhaèm taïo neân caáu truùc cöùng vöõng cuûa thaân xe goàm caùc phaàn coù
ñoä cöùng cao aûnh höôûng ñeán ñoä cöùng vöõng vaø kích thöôùc chính xaùc cuûa thaân xe nhö:
caùc khung vaø theå ñaëc hay nhö caùc gaân chòu löïc (gaân ñeå gaén baûn leà cöûa…). Nhaèm laøm chuaån
ñònh vò keïp chaët trong gaù ñaët hay trong vieäc kieåm tra kích thöôùc.
- Caùc phaàn coøn laïi laø khoâng keát caáu nhö: caùc taám beân ngoaøi cöûa, mui xe, naép capoâ…
 Noùi chung caùc phaàn caáu truùc coù ñoä cöùng lôùn vaø aûnh höôûng ñeán ñoä chính xaùc cuûa kích
thöôùc nhieàu hôn caùc phaàn khoâng keát caáu.
3.3.1.3 Caùc thieát bò trong laép raùp
Quaù trình laép raùp oâtoâ goàm 3 nhoùm thieát bò chính coù chöùc naêng gaù ñaët, lieân keát, vaän
chuyeån caùc maûng bao goàm:
- Ðoà gaù laép raùp.
- Thieát bò haøn baám.
- Cô caáu vaän chuyeån caùc phaàn (ñöôøng ray ñieän, boä chuyeån höôùng, hanger...).
3.3.1.4 Daây chuyeàn laép raùp thuøng voû
Trong quy trình coâng ngheä laép raùp thuøng voû oâtoâ-caùc maûng ñaõ ñöôïc daäp töø caùc taám
theùp chia thaønh hai phaàn chính:
- Daây chuyeàn laép raùp caùc phaàn rôøi goàm: daây chuyeàn laép raùp phaàn döôùi vaø hai phaàn
hai beân traùi vaø phaûi.
- Daây chuyeàn laép raùp thaønh khung hoaøn chĩnh laø nôi maø phaàn döôùi, hai phaàn beân vaø
mui xe laép laïi vôùi nhau

Hình 3.12 Sô ñoà quy trình coâng ngheä

laép raùp thaân xe
Traïm laép raùp chia laøm hai phaàn: traïm ñònh hình hoïc (geometrical station) vaø traïm
haøn laïi (re-spot station), duøng cho saûn xuaát haøng khoái ôû caùc nöôùc coù neàn coâng nghieäp oâ toâ
phaùt trieån.
 - Caùc traïm hình hoïc coù chöùc naêng coá ñònh caùc phaàn baèng caùch duøng caùc ñoà gaù cô khí
chuyeân duøng ñöôïc thieát keá tuyø theo kieåu xe. Moät phaàn ñöôïc coá ñònh bôûi caùc ñoà gaù chuyeân
duøng naøy ñöôïc haøn sô boä ñeå ñònh hình daùng vaø chuyeån ñeán traïm haøn laïi.
- Caùc traïm haøn laïi coù chöùc naêng haøn hoaøn thieän caùc phaàn. Trong suoát hoaït ñoäng haøn
laïi, caùc robot hay coâng nhaân seõ theâm caùc ñieåm haøn cho caùc phaàn ñeå taêng ñoä cöùng vöõng cuûa
chuùng. Caùc traïm haøn laïi thöôøng khoâng coù taùc duïng coá ñònh vò trí caùc phaàn.
Töø ñoù cho thaáy caùc traïm hình hoïc coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï thay ñoåi kích thöôùc cuûa
saûn phaåm hôn caùc traïm haøn laïi. Toång soá caùc traïm hình hoïc thì khaùc nhau töø quaù trình naøy
ñeán quaù trình khaùc. Trung bình, coù ít nhaát 25-35 traïm hình hoïc vaø khoâng ít hôn 30-40 traïm
haøn laïi laép raùp moät thaân xe coù caáu taïo töø 150-250 taám kim loaïi.
3.3.2 Kieåm Tra Kích Thöôùc
Tröôùc nhu caàu veà chaát löôïng ngaøy caøng gaét gao caùc tieán boä khoa hoïc kyõ thuaät ñöôïc
öùng duïng trong vieäc kieåm tra, chaån ñoaùn kích thöôùc thaân xe. Hieän taïi coù 3 duïng cuï ño vaø
kieåm tra thöôøng duøng:
- Caùc ñoà gaù kieåm tra cöùng maãu vaø caùc taám phaúng (hard gage fixtures).
- Maùy ño toaï ñoä (CMM).
- Maùy ño toaï ñoä quang hoïc (OCMM).
3.3.2.1 Maùy ño CMM
CMM ñöôïc giôùi thieäu vaøo nhöõng naêm 1960, thì raát chính
xaùc vaø linh hoaït. Chuùng cho pheùp ño ñaïc taïi caùc ñieåm ñöôïc choïn
treân moät phaàn vôùi ñoä chính xaùc 0.01 mm. Khaû naêng linh hoaït cuûa
chuùng döïa treân khaû naêng laäp trình laïi nhanh choùng caùc chu kyø ño
ñaïc khi kieåm tra caùc phaàn hay caùc ñieåm khaùc nhau. Moät thaân xe
caàn ño phaûi ñöôïc ñem ra khoûi daây chuyeàn laép raùp vaø ñem vaøo
phoøng ño CMMs. Maùy naøy coù theå ño treân 8 thaân xe moät luùc trong suoát 8 giôø.
3.3.2.2 Maùy ño OCMM
OCMM xuaát hieän trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc thieát laäp ngay trong daây chuyeàn saûn
xuaát taïi cuoái moãi quaù trình laép raùp chính nhö: toaøn boä khung, khung beân, ñaùy… Moãi maùy
OCMM goàm nhieàu caûm bieán laser cho pheùp ño ñaïc khoâng caàn tieáp xuùc cuûa thaân xe hay phaàn
laép raùp lieân quan ñeán kích thöôùc danh nghĩa cuûa thieát keá. Trung bình chu kyø ño trong vaøi
giaây, vôùi ñoä chính xaùc khoaûng 0,25 mm, ño töø 100 ñeán 150 ñieåm treân moät phaàn laép raùp
chính.
3.3.3 Caùc Giai Ðoaïn Phaùt Trieån Saûn Phaåm
Moät trong caùc ñaëc ñieåm cuûa neàn coâng nghieäp oâ toâ laø thöôøng xuyeân thay ñoåi maãu
maõ saûn phaåm, yeâu caàu veà lao ñoäng vaø thôøi gian ñeå taïo ra söï thay ñoåi. Laép raùp thaân xe
ñöôïc coi laø quaù trình ít linh hoaït nhaát trong toaøn boä caùc quaù trình laép raùp toaøn boä xe.
Khi thay ñoåi maãu, thieát bò vaø duïng cuï phaûi ñöôïc thay ñoåi ñeå phuø hôïp vôùi quaù trình môùi
vaø vieäc thieát keá saûn phaåm. Ðoái vôùi söï phöùc hôïp cuûa quaù trình naøy, chu kyø phaùt trieån
moät thaân xe môùi yeâu caàu töø 3 ñeán 4 naêm. Ngay caû giai ñoaïn cuoái cuûa chu kyø phaùt trieån
thaân xe, sau khi thieát bò vaø duïng cuï ñöôïc thieát keá xong, ta tieán haønh thöïc hieän caùc giai
ñoaïn theo sô ñoà
Hình 2. Sô ñoà quaù trình phaùt trieån saûn phaåm
3.3.3.1 Giai ñoaïn hoaïch ñònh keá hoaïch
Khi caùc xe ñöôïc cheá taïo ñeå thaåm ñònh quaù trình saûn xuaát sau khi 100% caùc kích thöôùc
vaø dung sai cuûa xe ñöôïc chaáp thuaän. Hoaïch ñònh keá hoaïch laø giai ñoaïn ñaàu tieân, bao
goàm: thaåm ñònh sô ñoà caùc ñieåm ñònh vò ñöôïc thieát keá cho caùc ñoà gaù trong suoát quaù trình laép
raùp vaø caøi ñaët quaù trình cuûa thieát bò ñöôïc thieát keá.
3.3.3.2 Giai ñoaïn tieàn saûn xuaát
Baét ñaàu töø moät ñeán hai thaùng, sau khi thieát bò ñaõ ñöôïc boá trí trong nhaø maùy. Muïc tieâu
cuûa giai ñoaïn tieàn saûn xuaát laø pheâ duyeät khaû naêng xöû lyù, vaø nhaän daïng ban ñaàu caùc nguoàn
goác cuûa sai soá.
3.3.3.3 Giai ñoaïn khôûi ñoäng saûn xuaát
Sau khi quyeát ñònh raèng xe coù theå ñaït ñeán möùc ñoä chaát löôïng chaáp nhaän ñöôïc, giai
ñoaïn khôûi ñoäng ñöôïc thöïc hieän. Thoâng thöôøng, taïi giai ñoaïn naøy, moät soá vaán ñeà coøn toàn ñoäng
caàn ñöôïc giaûi quyeát tröôùc khi moät xe vôùi chaát löôïng mong muoán ñöôïc cheá taïo. Vieäc nhaän
daïng caùc loãi trong quaù trình saûn xuaát trôû neân moät trong caùc vaán ñeà caûn trôû trong quaù trình tieán
haønh ñeán giai ñoaïn toaøn saûn xuaát.
3.3.3.4 Giai ñoaïn toaøn saûn xuaát
Giai ñoaïn naøy baét ñaàu, sau khi möùc saûn xuaát ñaït ñeán möùc ñöôïc gaùn vôùi chaát löôïng coù
theå chaáp nhaän. Thoâng thöôøng trong giai ñoaïn naøy, caùc tieâu chuaån veà baûo döôõng vaø
chaát löôïng saûn phaåm cuûa daây chuyeàn laép raùp trôû neân quan troïng.

3.3.4 Phöông Phaùp Phaân Tích Saûn Phaåm Vaø Quy Trình Saûn Xuaát
Söï phöùc taïp cuûa thaân xe ngaên caûn vieäc thu thaäp döõ lieäu ño ñaïc moät caùch ñaày ñuû nhaèm
xaùc ñònh sai soá kích thöôùc. Do ñoù caàn phaân tích saûn phaåm vaø quy trình laép raùp tröôùc khi caùc
loãi coù theå ñöôïc quyeát ñònh. Vieäc moâ taû caùc hieåu bieát cuûa chuùng ta döïa treân caùc ñaëc ñieåm
chöùc naêng cuûa saûn phaåm, cuûa thieát bò ñoà gaù, quaù trình laép raùp vaø vieäc ño kieåm tra. Moãi phaàn
thì ñöôïc ñöa vaøo boä söu taäp caùc nhoùm phaân caáp (HG-Hierarchical Group)
- Söï lieân quan saûn phaåm: giöõa caùc phaàn, giöõa moät phaàn vaø caùc phaàn laép raùp nhoû hôn.
- Söï lieân quan veà ñoà gaù: caùc vò trí ñònh vò cuûa caùc phaàn.
- Söï lieân quan veà quaù trình laép raùp: quaù trình laép raùp theå hieän trình töï laép raùp cuûa caùc
phaàn laép raùp nhoû vaø phaàn lôùn laø trình töï vaø nôi ñaët caùc ñieåm haøn.
- Söï lieân quan veà ño ñaïc kieåm tra: laø nôi ñaët caùc ñieåm kieåm tra vaø caùch ño nhö nôi ñaët
cuûa moãi ñieåm ño teân caùc phaàn lôùn vaø nhoû.
Thuaän lôïi chính cuûa caùch moâ taû hieåu bieát naøy laø moät khoái löôïng lôùn kieán thöùc ñöôïc
theå hieän treân toaøn boä quaù trình laép raùp theo sô ñoà
 Hình 3.13 Sô ñoà phöông phaùp moâ taû, phaân tích trong quaù trình laép raùp.
3.3.5 Moâ Taû Caùc Nhoùm Phaân Caáp Trong Quy Trình Coâng Ngheä Laép Raùp
Thuøng Xe
3.3.5.1 Moâ taû nhoùm phaân caáp thuøng xe
Taäp hôïp caùc thaønh phaàn chi tieát thuøng xe laép raùp ñöôïc moâ taû baèng caùch duøng nhoùm
phaân caáp (HGs Hiararchical Groups). Caùc nhoùm thaønh phaàn vaø boä phaän laép raùp nhoû ñöôïc toå
chöùc theo trình töï laép raùp cuûa chuùng.
Ðeå ñôn giaûn, moãi thaønh phaàn trong HGs cuûa saûn phaåm ñöôïc moâ taû laø Cij, vôùi i theå
hieän caáp thöù maáy cuûa nhoùm vaø j thì theå hieän cho moät thaønh phaàn trong caáp thöù i. Caùch theå
hieän ñôn giaûn hoaù naøy cuûa HGs tieän lôïi cho vieäc moâ taû caáu truùc cuûa saûn phaåm vaø trình töï laép
raùp. HGs cuûa thuøng xe theå hieän taát caû caùc chi tieát thaønh phaàn vaø caùc phaàn laép raùp nhoû. Vì theá
côõ vaø phaïm vi cuûa HGs tuøy thuoäc muùc ñoä phöùc taïp thuøng xe ñöôïc thieát keá vaø quaù trình
laép raùp.

Hình 3.14 Moâ taû nhoùm phaân caáp (HGs) thuøng xe ñieån hình.
3.3.5.2 Moâ taû nhoùm phaân caáp ñoà gaù
 Theå hieän phöông phaùp coá ñònh vaø caùc chi tieát ñoà gaù trong suoát quaù trình laép raùp. Hai
thaønh phaàn ñöôïc choïn ñeå theå hieän laø:

- Ðieåm ñaët choát ñònh vò (PLPs – Pin Location Points).

- Ðieåm keïp chaët (CLPs – Clamp Location Points).

Hình 3.15 Moâ taû nhoùm HG cuûa PLPS

 Hình treân moâ taû 3 caáp PLPs cuûa ñoà gaù maûng beân thuøng xe. Kyù hieäu Pn1,n2 (a,b)
coù nghĩa laø ñieåm PLP thöù n2 treân caáp n1, khoáng cheá phöông di chuyeån theo hai truïc a vaø b -
moãi truïc a vaø b töông öùng moät trong 3 truïc toaï ñoä X,Y,Z. Theo hình ta thaáy nhoùm ñaàu tieân
(caáp 3) coù chöùa 2 PLPs: P3,1 (x,z) vaø P3,2 (z). Trong caáp 4, ta coù hai nhoùm PLPs: {P4,1(x,z),
P4,2(z)} vaø
{P4,5(z), P4,4(z), P4,3(x,z)}. Caùc caáp khaùc thì thöïc hieän theo caùch töông töï.
Töông töï nhoùm phaân caáp cuûa CLPs thì duøng ñeå moâ taû vò trí keïp chaët.
3.3.5.3 Moâ taû nhoùm phaân caáp cho quaù trình laép raùp
Quaù trình laép raùp goàm caùc nhieäm vuï maø trong ñoù moãi nhieäm vuï bao goàm vieäc lieân keát
caùc taám nhoû thaønh moät phaàn lôùn hôn. Quaù trình laép raùp ñöôïc theå hieän nhö laø moät nhoùm HG
cuûa caùc ñieåm ñaët ñieåm haøn (WLPs – Welding Location Points). Nhoùm HG cuûa WLPs moâ taû
vò trí vaø trình töï caùc ñieåm haøn treân caùc chi tieát thuøng xe trong suoát quaù trình laép raùp, söï moâ taû
HGs trong quùa trình laép raùp cuõng töông töï trong ñoà gaù.
3.3.5.4 Moâ taû nhoùm phaân caáp trong quaù trình kieåm tra
Duøng maùy OCMM kieåm tra sau moãi coâng ñoaïn chính trong quy trình laép raùp. Ví duï
nhö coâng ñoaïn hoøn thieän maûng beân, ñaùy, khung… Trung bình coù töø 40 ñeán 100 ñieåm ño
taïi moãi traïm.
Vò trí caùc ñieåm ñaët caûm bieán (SLPs – Sensor Location Points) ñöôïc choïn ñeå moâ taû ñaëc
ñieåm ño löôøng. Töông töï nhö nhoùm phaân caáp PLPs, CLPs vaø WLPs phöông phaùp nhoùm phaân
caáp cuõng ñöôïc öùng duïng ñeå moâ taû vieäc ño kieåm. Hình beân döôùi theå hieän caáp 4 cuûa caùc nhoùm
phaân caáp SLPs ñoái vôùi maûng beân thuøng xe. Moät caûm bieán coù theå ño moät, hai hoaëc ba truïc toaï
ñoä. Vieäc choïn löïa caùc truïc toaï ñoä cuûa caûm bieán döïa treân vieäc phaân tích caùc kích thöôùc caàn
nhaän xeùt cuûa thaân xe. Chaúng haïn ñoái vôùi choát ñònh vò khoáng cheá phöông dòch chuyeån z, do
vaäy phöông z caàn ño, caùc phöông khaùc khoâng yeâu caàu ño bôûi caûm bieán.

Hình 3.16 Moâ taû nhoùm phaân caáp SLPs

72
Hình 3.12 Sô ñoà quy trình coâng ngheä
laép raùp thaân xe

Hình 3.13 Sô ñoà phöông phaùp moâ taû, phaân tích trong quaù trình laép raùp.

Hình 3.14 Moâ taû nhoùm phaân caáp (HGs) thuøng xe ñieån hình.

Hình 3.16 Moâ taû nhoùm phaân caáp SLPs

3.4 PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ ÐOÀ GAÙ TRONG QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ LAÉP RAÙP
THUØNG XE

73
 Vieäc saûn xuaát oâtoâ laø moät quaù trình laép raùp caùc taám kim loaïi phöùc taïp tuøy thuoäc keát
caáu phöùc hôïp cuûa oâtoâ. Moät thaân xe trung bình ñöôïc taïo neân töø 150 -250 taám kim loaïi vaø
ñöôïc laép raùp trong khoaûng 60-170 traïm laøm vieäc vôùi 1700 ñeán 2100 caùc kieåu khaùc nhau
cuûa truï gaù, choát gaù, keàm keïp…- locators. Vieäc thieát keá chính xaùc ñoà gaù seõ giaûm ñöôïc sai
soá kích thöôùc trong quaù trình laép raùp.
3.4.1 Quy Taéc Ðònh Vò Trong Ðoà Gaù Laép Raùp (quy taéc ñònh vò N-2-1 cho caùc taám kim loaïi deã
bieán daïng)
Ðoái vôùi moät saûn phaåm ñöôïc laép raùp, caùc nhaø thieát keá duïng cuï quyeát ñònh soá löôïng, vò
trí caùc khoái ñònh vò (Nc block) vaø caùc choát ñònh vò (pin), noùi chung ñeàu döïa treân nguyeân taéc
ñònh vò 3-2-1 ñeå ñònh vò moät vaät theå daïng laêng truï hay moät vaät theå cöùng.

Hình 3.17 Sô ñoà ñònh vò 6 baäc töï do trong khoâng gian & Sô ñoà nguyeân taéc ñònh vò 3-2-1
(baèng caùc choát ñònh vò – Ps: pins; keàm keïp – Cs: clamp; ñieåm chuaån ño – Ms: measurement).

Hình 3.18 Sô ñoà nguyeân taéc thieát keá ñoà gaù döïa theo nguyeân taéc ñònh vò 3-2-1
Cuï theå ta xeùt tröôøng hôïp ñònh vò cuï theå theo hình beân döôùi. Vôùi 3 keàm keïp
(clamps) ñöôïc boá trí taïi 3 vò trí khaùc nhau khoáng cheá 3 baäc töï do – Up/Down, xoay quanh
truïc Fore/Aft & In/Out, choát ñaët taïi vò trí loã (hole) khoáng cheá 2 baäc töï do – chuyeån ñoäng
ngang theo hai phöông Fore/Aft & In/Out vaø taïi vò trí khe (slot) laø choát khoáng cheá 1 baäc töï do
– choáng xoay quanh truïc Up/Down.

Hình 3.19 Sô ñoà ñònh vò taám moûng theo nguyeân taéc ñònh vò 3-2-1.

Thoâng thöôøng do söï thieáu cöùng vöõng cuûa nhieàu chi tieát ñöôïc daäp taám vaø trong laép
raùp, thöôøng caùc nhaø saûn xuaát boá trí theâm caùc locators taïi caùc vò trí keùm oån ñònh, töø ñoù moät
phaùt
74
trieån theâm cuûa quy taéc ñònh vò duøng trong theùp taám laø N-2-1 ñeå giaûm söï bieán daïng cho caùc beà
maët. N theå hieän cho soá löôïng locators-clamps töø 3 ñeán N - ñònh vò cho beà maët ñaàu tieân. Tuøy
thuoäc vaøo moãi nhaø saûn xuaát maø soá löôïng locators vaø vò trí ñieåm ñaët cuûa noù ñöôïc boá trí khaùc
nhau.

Hình 3.20 Söï khaùc nhau veà soá löôïng vaø vò trí ñaët locators.
Ðeå toái öu hoaù vaán ñeà naøy, trong thöïc teá saûn xuaát ngöôøi ta duøng maùy CMM hay
OCMM ñeå kieåm tra sai soá vaø coù bieän phaùp ñieàu chĩnh thích hôïp. Coøn trong phoøng thí nghieäm
ta coù theå duøng maùy Scan 3D vôùi ñaàu doø veõ laïi hình daïng vaät theå daïng 3D ñeå coù ñöôïc moät taäp
tin .IGES chöùa döõ lieäu sau ñoù söû duïng caùc phaàn meàm chuyeân duøng ñeå moâ phoûng laïi
caùc phöông phaùp taùc duïng löïc keïp, caùc goái ñôõ, duøng phöông phaùp phaàn töû höõu haïn cho
phaàn töû daïng taám ñeå xaùc ñònh ñoä dòch chuyeån taïi vò trí caùc ñieåm ñònh vò cuûa locators, quan
saùt xem caùc ñieåm ñoù coù tieáp xuùc toát khoâng vaø töø ñoù ñöa ra caùc bieän phaùp theâm bôùt hoaëc ñieàu
chĩnh vò trí, soá löôïng caùc locators sao cho toái öu.
3.4.2 Caùc Thaønh Phaàn Cuûa Ðoà Gaù (locators)
Quaù trình laép raùp thaân xe yeâu caàu vieäc ñònh vò vaø keïp chaët ôû moãi giai ñoaïn. Ðònh vò
vaø keïp chaët ñöôïc thöïc hieän baèng ñoà gaù bao goàm:
- Choát ñònh vò (pins)
- Khoái ñònh vò (blocks)
- Keàm keïp chaët (clamps)
Caùc khoái ñònh vò ñöôïc cheá taïo
chính xaùc bôûi caùc maùy CNC neân ñöôïc
goïi laø caùc khoái ñònh vò NC (NC blocks
hay NC locators). Soá löôïng NC locators
vaø pins thì khaùc nhau trong moãi ñoà gaù.
Hình 3.21 Ðoà gaù maãu

Söï ñònh vò trí sai cuûa moät yeáu toá ñoà gaù laøm giaûm ñoä chính xaùc veà hình daïng cuûa caùc
maûng thaân xe ñöôïc laép raùp, do ñoù sai soá tieâu chuaån cho khoái ñònh vò (NC blocks) laø 0.13mm
vaø cuûa choát ñònh vò (pins) laø  0.15 mm ñöôïc qui ñònh bôûi coâng ty saûn xuaát oâtoâ.
3.4.2.1 Vaät lieäu cuûa ñoà gaù

75
 Vaät lieäu cheá taïo ñoà gaù coù aûnh höôûng lôùn ñeán quaù trình haøn ñoàng thôøi do yeâu caàu tieát
kieäm trong saûn xuaát neân caàn ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu sau:
- Khoâng duøng vaät lieäu nhö nhoâm, baïc, ñoàng ñeå ñònh vò, vì caùc vaät lieäu naøy daãn nhieät
khaù toát neân laøm giaûm nhieät ñoä taïi caùc moái haøn
- Caùc vaät lieäu treân cuõng daãn ñieän lôùn neân seõ gaây ra doøng ñieän reõ qua caùc phaàn khaùc
do ñoù khoâng theå ñieàu khieån doøng ñieän haøn theo yù muoán
- Vaät lieäu toát nhaát neân duøng laø plastic chòu nhieät, oån ñònh cô hoïc cao.

Hình 3.22 Moâ taû doøng ñieän reû khi duøng ñoà gaù nhoâm & plastics
3.4.2.2 Phaân loaïi caùc locators trong ñoà gaù duøng trong laép raùp
Caùc nhaø cheá taïo ñoà gaù ngaøy nay chia caùc locators thaønh caùc daïng sau:
- Choát ñònh vò 2 höôùng (2-way pins): khoáng cheá 1 baäc töï do trong maët phaúng thöù
- Choát ñònh vò 4 höôùng (4-way pins): khoáng cheá 2 baäc töï do trong maët phaúng thöù
- Choát coù vai (Cross-section of grip locator) : khoáng cheá 3 baäc töï do
- Caùc Nc locators vôùi keàm keïp (NC locator with clamp): khoáng cheá 1 baäc töï do
thöôøng duøng trong maët phaúng ñaàu tieân.
- Caùc Nc locators khoâng coù keàm (NC locator without clamp): töông töï - khoáng cheá
1 baäc töï do thöôøng duøng trong maët phaúng ñaàu tieân.

a) b)
Hình 3.23 a) Choát coù vai; b) Caùc kieåu locators

3.4.3 Caùc Daïng Moái Haøn Trong Laép Raùp

76
 Hình 3.24 Caùc daïng moái gheùp thuøng xe
Moái haøn ñieåm trong laép raùp thuøng xe bao goàm 3 daïng:
- Hai taám ñaët choàng noái nhau (lap-to-lap joints)
- Hai phaàn meùp gôø noái nhau (butt-to-butt joints)
- Meùp gôø, ñaàu phaúng noái nhau (lap-to-butt joints). Vaø caùc moái gheùp haøn treân moät boä
phaän cuûa thaân xe thöïc teá .

Hình 3.25 Caùc daïng moái gheùp haøn

Moãi kieåu moái haøn mang moät ñaëc ñieåm khaùc nhau vaø tính chaát khaùc nhau. Lap-to-lap
joints coù xu höôùng cho pheùp caùc taám lieân keát tröôït leân nhau. Butt-to-butt joints coù xu höôùng
raøng buoäc söï di chuyeån cuûa hai taám kim loaïi. Lap-to-butt joint coù xu höôùng toång hôïp caùc ñaëc
ñieåm treân cuûa hai daïng moái gheùp.
Söï sai soá trong quaù trình laép raùp phuï thuoäc nhieàu yeáu toá khaùc nhau: sai soá hình daïng
hình hoïc, vaät lieäu, duïng cuï ñoà gaù vaø caùc daïng moái gheùp haøn…
- Sai soá sinh ra ñoái vôùi daïng moái gheùp lap-to-lap joints phuï thuoäc nhieàu nhaát vaøo
yeáu toá sai soá cuûa duïng cuï laép gheùp (maùy haøn vaø ñoà gaù).
- Sai soá sinh ra ñoái vôùi daïng moái gheùp butt-to-butt joints phuï thuoäc nhieàu nhaát vaøo
yeáu toá sai soá hình hoïc, kích thöôùc caùc meùp gôø.
- Sai soá sinh ra ñoái vôùi daïng moái gheùp butt-to-lap joints phuï thuoâc nhieàu vaøo sai soá
hình hoïc, kích thöôùc meùp gôø khi taám coù meùp gôø daøy hôn taám phaúng. Vaø ngöôïc laïi
khi taám phaúng coù kích thöôùc daøy hôn thì sai soá phuï thuoäc nhieàu vaøo sai soá cuûa
duïng cuï laép gheùp.
3.4.4 Phöông Phaùp Thieát Keá Ðònh Vò Vaø Keïp Chaët Caùc Taám Trong Quaù Trình Laép Raùp

77
3.4.4.1 Yeâu caàu veà vieäc ñònh vò vaø keïp chaët trong laép raùp
Ðònh vò vaø keïp chaët trong thieát keá ñoà gaù laép raùp ñoái vôùi vaät theå cöùng tuaân theo nguyeân
taéc 3-2-1. Vieäc öùng duïng nguyeân taéc ñònh vò N-2-1 chĩ duøng cho vaät theå coù ñoä cöùng vöõng thaáp
(daïng taám) trong moät maët phaúng toïa ñoä naøo ñoù, ñeå laøm cho tình traïng cuûa taám trôû neân
cöùng ta phaûi boå sung theâm N soá NC locators, caùc maët phaúng toaï ñoä coøn laïi cuûa vaät theå thì
vaãn theo nguyeân taéc 2-1 neáu noù ôû tình traïng cöùng.
Ðònh vò NC locators taïi ñaâu thì keïp chaët ngay taïi ñieåm ñoù.
Thöôøng phaûi keïp chaët ngay meùp ngoaøi cuûa maûng nhoû hôn.
Beà maët ngoaøi choïn laøm beà maët ñònh vò – ñaët leân caùc locators, keïp chaët phía beà maët
trong.
Ðaët löïc keïp vaø ñònh vò ôû caùc vò trí coù ñoä cöùng vöõng cao (caùc phaàn keát caáu cuûa thaân xe
- khung ñaëc daøy vaø nhöõng choã coù töø 3 lôùp lieân keát trôû leân), keïp hai beân ñaàu ñöôøng caàn haøn
ñeå giaûm khe hôû. Giaù trò khe hôû cho pheùp tuyø thuoäc vaøo tính cöùng vöõng keát caáu (ñoä daøy
vaø hình daùng), chieàu daøi phaàn coù khe hôû vaø phöông phaùp haøn, khe hôû thöôøng khoaûng 0,1- 2
mm. Chi tieát caøng daøy, phaàn chieàu daøi-khoaûng caùch giöõa 2 keïp caøng ngaén thì khe hôû cho
pheùp caøng phaûi nhoû. Chaúng haïn khi haøn ñieåm theùp hôïp kim daøy 1mm, khe hôû nhoû hôn
0,4mm treân 100mm chieàu daøi vaø 1,2mm treân 300mm chieàu daøi; coøn khi chieàu daøy 3mm khe hôû
giaûm ñeán 0,3/100 vaø 0,9/300mm.
Khoaûng caùch giöõa caùc vò trí keïp tuøy thuoäc vaøo kim loaïi, chieàu daøy vaø tính cöùng
vöõng cuûa chi tieát, chaát löôïng yeâu caàu laép raùp vaø phöông phaùp haøn. Heä soá daõn daøi caøng lôùn
thì söï cong phoàng cuûa keát caáu caøng lôùn, do ñoù khoaûng caùch giöõa caùc vò trí keïp caøng nhoû.
Ðoái vôùi daïng taám chieàu daøy 0,5-4mm, thì böôùc keïp nhö sau: hôïp kim nheï 70-150cm, theùp
vaø hôïp kim Titan 50-80cm, haøn ñöôøng phoàng maïnh neân böôùc keïp phaûi nhoû hôn.
Caùc moái haøn daøi phaûi keïp ôû giöõa vaø keïp ra ngoaøi meùp; caùc keát caáu haøn coù ñoä cöùng
vöõng thay ñoåi thì ban ñaàu phaûi keïp ôû phaàn coù ñoä cöùng vöõng lôùn nhaát. Keïp doïc theo ñöôøng
haøn tröôùc khi tieán haønh haøn.
Caùc chi tieát vaø keát caáu haøn khoâng lôùn, hình daùng ñôn giaûn phaûi ñònh vò vöõng chaéc treân
ñoà gaù laép haøn. Tieán haønh haøn lieân tieáp caùc ñieåm töø giöõa ra tôùi meùp vaø töø caùc ñieåm coù ñoä
cöùng vöõng cao ñeán caùc vò trí keùm cöùng vöõng hoaëc haøn ñoàng thôøi caùc ñieåm baèng phöông phaùp
haøn nhieàu ñieåm.
Caùc loã ñöôïc daäp khaù chính xaùc treân thaân xe neân ñöôïc duøng roäng raõi trong vieäc ñònh vò
baèng choát (4-way pins hay 2-way pins) vaø löu yù phaûi ñaët phöông cuûa choát vuoâng goùc vôùi maët
phaúng chöùa loã caàn ñònh vò.

3.4.4.2 Nhaän xeùt sô ñoà gaù ñaët trong vieäc laép gheùp
- Ðònh vò daïng moái gheùp lap-to-lap joints

78
 Hình 3.25 Ðònh vò daïng moái gheùp lap-to-lap joints
+ Tuaân theo sô ñoà ñònh vò 3-2-1 hoaøn haûo vôùi: 3 locators khoáng cheá 3 baäc töï do,
choát taïi Ta2 khoáng cheá 2 baäc töï do vaø choát taïi Ta1 khoáng cheá 1 baäc töï do.
+ Do choát Ta1 khoâng khoáng cheá taám tröôït theo höôùng X neân cho pheùp moái gheùp
lap- to-lap joints thöïc hieän theo yeâu caàu – söï tröôït töông ñoái giöõa 2 taám.
+ Vò trí ñieåm ñònh vò locators ñaët ôû gaàn vò trí haøn ñeå baûo ñaûm ñoä cöùng vöõng.
Xeùt quaù trình laép raùp saûn phaåm ñieån hình goàm 2 traïm

Hình 3.26 Sô ñoà phaân caáp vaø saûn phaåm laép raùp ñieån

- Ðònh vò daïng moái gheùp butt-to-lap joints

79
 Hình 2.1 Sô ñoà ñònh vò laép raùp taïi traïm 1
+ Ðaây laø moái gheùp butt-to-lap joints neân coù caùc ñaëc ñieåm ñònh vò ñaëc tröng.
+ Taám a phaúng vaø ñöôïc ñònh vò nhö moái gheùp lap-to-lap joints ôû hình 15 vôùi Ta1 laø
4- way pin vaø Ta4 laø 2-way pin vaø 3 NC locators.
+ Taïi hai locator Ta3 vaø Ta2 caùc locators naøy coù trang bò keàm keïp chaët hai phaàn laép
raùp vôùi nhau neân treân hình theå hieän vieäc khoáng cheá 2 höôùng cuûa moãi locator
+ Taám b: trong maët phaúng XOZ ñaõ bò khoáng cheá 2 baäc töï do taïi moái gheùp, maët phaúng
XOY bò khoáng cheá 3 baäc töï do bôûi 3 locator , cuoái cuøng trong maët phaúng YOZ phaûi
khoáng cheá 1 baäc töï do neân choát Tb3 baét buoäc phaûi laø choát 2-way pin
- Ðònh vò daïng moái gheùp butt-to-butt joints

Xeùt ñònh vò taïi traïm 2 - khi hai phaàn a&b ñaõ ñöôïc laép raùp hoaøn chính.

1
Hình 3.27 Sô ñoà ñònh vò taïi traïm 2 - phaàn a&b ñaõ ñöôïc laép raùp hoaøn chính.
+ Sô ñoà ñònh vò vaãn phaûi tuaân theo quy taéc 3-2-1
 Keát luaän
- Vieäc thieát keá ñònh vò ñoà gaù neân chia nhoû ra caùc phaàn ñeå thieát keáø ñôn giaûn hoaù
- Phaûi nghieân cöùu kyõ 3 loaïi moái gheùp tìm ra phöông aùn ñònh vò vaø keïp chaët toái öu
- Quy taéc ñònh vò 3-2-1 chĩ aùp duïng cho taám ñôn giaûn, neáu taám quaù phöùc taïp vaø lôùn
ta neân duøng phöông phaùp N-2-1 baèng caùch boå sung caùc NC locators vaøo.

3.4.5 Caùc Quaù Trình Thieát Keá Ðoà Gaù

Phaân tích kyõ caùc thaønh phaàn cuûa BIW töø lôùn ñeán nhoû
- Kích thöôùc hình hoïc
- Kieåu moái gheùp haøn
- Daïng keát caáu
- Vò trí loã
Trình töï thöïc hieän

80
 - Nghieân cöùu kyõ thöù töï laép raùp caùc maûng
- Nghieân cöùu caùc ñieåm phaûi haøn ñeå boá trí löïc keïp
- Phöông aùn boá trí choát ñònh vò
Tieán haønh taïo nhoùm phaân caáp HGs
- Nhoùm phaân caáp thuøng xe
- Nhoùm phaân caáp ñoà gaù
- Nhoùm phaân caáp cho quaù trình laép raùp
- Nhoùm phaân caáp trong quaù trình kieåm tra
Cheá taïo ñoà gaù döïa treân phaân tích caùc nhoùm phaân caáp vaø thieát laäp baûn veõ moâ phoûng
Laép raùp ñoà gaù leân saøn phaân xöôûng vaø duøng maùy ño kinh vĩ ñoä ñeå thaåm ñònh
Thieát keá vaø cheá taïo ñoà gaù kieåm tra.
Tính sai soá gaù ñaët cuûa ñoà gaù

Hình 3.28 Caùc thaønh phaàn sai soá ñoà gaù theo nguyeân

Sai soá gaù ñaët laø sai soá vò trí cuûa phoâi khi noù bò leäch so vôùi yeâu caàu trong ñoà gaù. Sai soá
gaù ñaët xuaát hieän khi chuaån ñònh vò khoâng truøng vôùi goác kích thöôùc; khi coù bieán daïng cuûa
beà maët chi tieát do löïc keïp gaây ra vaø do sai soá cuûa ñoà gaù. Sai soá gaù ñaët ñöôïc xaùc ñònh theo
coâng thöùc sau ñaây :
gd   cKctmdc
    
22222

Trong ñoù:
gd : sai soá gaù ñaët c : sai soá chuaån
ct : sai soá cheá taïo ñoà gaù m : sai soá moøn cuûa ñoà gaù

81
 c : sai soá ñieàu chĩnh ñoà gaù

3.4.6 Moät Soá Coâng Ngheä Môùi Öùng Duïng Trong Laõnh Vöïc Laép Raùp Thuøng Xe OÂtoâ (söû
duïng Robot & ñoà gaù tuøy ñoäng)
Ngaøy nay, do vaán ñeà ñaët ra laø caàn phaûi nhanh choùng thay ñoåi maãu maõ ñeå taêng khaû
naêng caïnh tranh nhöng yeâu caàu chi phí laép ñaët môùi giaûm, kyõ thuaät phaûi ñôn giaûn… Tuy
nhieân, trong quy trình coâng ngheä laép raùp thuøng xe bao goàm moät soá löôïng raát lôùn ñoà gaù töông
öùng, khi moät maãu môùi ñöôïc saûn xuaát, caùc ñoà gaù môùi phaûi ñöôïc thieát keá, cheá taïo vaø laép ñaët
trong nhaø maùy. Hoaït ñoäng laëp laïi naøy thì raát hao toán. Moät caùch giaûi quyeát hôïp lyù tieân tieán cho
vaán ñeà naøy söû duïng robot hoaëc ñoà gaù tuøy ñoäng, nhö vaäy, ta chĩ vieäc thay ñoåi, dieàu chĩnh
phaàn meàm ñeå ñaùp öùng thay ñoåi kieåu daùng thieát keá.

Hình 3.29 Ðoà gaù tuyø ñoäng vaø caùc linh kieän ñoà gaù hieän ñaïi.

Hình 3.17 Sô ñoà ñònh vò 6 baäc töï do trong khoâng gian & Sô ñoà nguyeân taéc ñònh vò 3-2-1
(baèng caùc choát ñònh vò – Ps: pins; keàm keïp – Cs: clamp; ñieåm chuaån ño – Ms: measurement).

82
Hình 3.19 Sô ñoà ñònh vò taám moûng theo nguyeân taéc ñònh vò 3-2-1.

a) b)
Hình 3.23 a) Choát coù vai; b) Caùc kieåu locators

Hình 3.25 Caùc daïng moái gheùp haøn

Hình 3.25
Ðònh vò
daïng moái
gheùp lap-
to-lap
joints
83
 Hình 3.27 Sô ñoà ñònh vò taïi traïm 2 - n a&b ñaõ ñöôïc laép raùp hoaøn

3 .5 LAÄP QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ HAØN LAÉP THUØNG XE

3 .5.1 Phaân Tích Ðaëc Ðieåm Cuûa Daây Chuyeàn Laép Raùp Thuøng Xe (ôû Vieät Nam hieän nay)
Daây chuyeàn laép raùp coù möùc ñoä phöùc taïp tuøy thuoäc trình ñoä coâng ngheä cuûa moãi
g quoác ia. Do vaäy, ñeå thieát keá moät quy trình coâng ngheä hieäu quaû ñaûm baûo veà maët kyõ thuaät
k cuõng nhö inh teá ta caàn phaân tích caùc ñaëc ñieåm:

- Saûn löôïng yeâu caàu (xe/ngaøy)

- Soá ca laøm vieäc trong ngaøy
- Soá giôø laøm vieäc trong ca
- Ðaëc ñieåm keát caáu caùc daïng thuøng xe ñöôïc laép raùp. Soá löôïng, chuûng loaïi chi
laép raùp.
- Yeâu caàu kyõ thuaät
Töø söï phaân tích nhöõng ñaëc ñieåm treân ta tìm ñöôïc
- Thôøi löôïng laép raùp thaønh moät saûn phaåm
- Soá löôïng caùc traïm laép raùp cuûa daây chuyeàn
- Soá löôïng nguyeân coâng thöïc hieän taïi moãi traïm
- Trình töï thöïc hieän caùc nguyeân coâng
- Khoái löôïng coâng vieäc phaûi thöïc hieän taïi moãi nguyeân coâng
- Thoáng keâ trang thieát bò daây chuyeàn

84
 - Boá trí sô ñoà quy trình toång quaùt vaøo maët baèng xöôûng
3.5.2 Sô Ðoà QTCN Toång Quaùt – Laép Raùp Thuøng Xe Daïng CKD2
Laép raùp toaøn boä caùc maûng chi tieát nhoû (ñaõ ñöôïc daäp) thaønh caùc maûng toång
thaønh: maûng traùi, phaûi, khung saøn chính, maùi, tröôùc, sau, caùc cöûa… töø ñoù seõ laép raùp caùc
maûng toång thaønh thaønh khung xe hoaøn chĩnh.

Hình 3.30 Sô ñoà toång quaùt daây chuyeàn haøn

laép thuøng xe daïng CKD2

85
Hình 3.31 Sô ñoà boá trí maët baèng toång
quaùt daây chuyeàn haøn laép thuøng xe daïng
CKD2
3.6 PHÖÔNG PHAÙP TÍNH TOAÙN, THIEÁT KEÁ VAØ BOÁ TRÍ CAÙC TRANG THIEÁT BÒ
PHAÂN XÖÔÛNG HAØN THUØNG XE
3.6.1 Thoâng Soá Kyõ Thuaät Yeâu Caàu
- Vaät lieäu khung voû caàn haøn
- Ðoä daøy maûng caàn haøn (1,3 – 2,0 mm)
- Ðieän aùp 3 pha xoay chieàu 380V, taàn soá 50 Hz
- Phöông phaùp laøm maùt - nöôùc
- Phöông phaùp taïo löïc haøn – ñieän; khí neùn
- Saûn löôïng yeâu caàu
3.6.2 Tính Toaùn Cheá Ðoä Haøn
Tuøy thuoäc ñaëc tính thoâng soá kyõ thuaät yeâu caàu ta tieán hình tính toaùn cheá ñoä haøn döïa
theo caùc baûng thoâng soá chuaån cuûa nhaø cung caáp thieát bò.

86
 Hình 3.32 Baûng thoâng soá tính toaùn cheá doä haøn ñieåm
Ví duï döïa vaøo baûng treân ta coù theå xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá cheá ñoä haøn cho loaïi vaät
lieäu theùp Caùcbon thaáp nhö sau:

Ðoä Ðieän Löïc Squeez Weld Cool Hold Off Doøng Ðöôøng Böôùc Meùp
Daøy cöïc haøn delay time time time time ñieän kính haøn choàng
(Lôùp) (N) haøn ñieåm nhoû nhoû
(A) haøn nhaát nhaát
Max. D
(Mm) Dw S L
(Mm) (mm) (mm)
2 lôùp 6 2464 9 14 1 16 10 9600 5 22 14
3 Lôùp 6 4017 9 25 1 30 10 11800 5 28 17
4 Lôùp 6 6405 9 45 1 40 10 14200 5 33 21

3.6.3 Choïn Suùng Haøn

Tuøy theo phöông löïc taùc duïng taïi ñieåm haøn thöôøng ngöôøi ta chia thaønh caùc loaïi daïng
hình chöõ C vaø A.

87
 a) b)

Hình 3.33 Caùc daïng suùng haøn. a) daïng

hình chöõ C; b) daïng hình chöõ A
Ðoái vôùi daïng suùng kieåu chöõ C do ñaàu tip taùc duïng löïc thaúng haøng vôùi xy lanh cuûa suùng
neân gaây cho baïc xy lanh mau moøn phaûi laøm laïi sau 1.000.000 ñieåm haøn, coøn kieåu chöõ A phaûi
laøm laïi sau 4.000.000 ñieåm haøn.
Choïn suùng coù côõ caøng (throat) nhoû nhaát neáu coù theå ñeå giaûm söï maát naêng löôïng ñieän
do trôû khaùng, vaø coâng nhaân deã xoay trôû.
3.6.4 Heä Thoáng Thieát Bò Phuï Trôï Phuï Trôï
Tuøy thuoäc thoâng soá kyõ thuaät yeâu caàu ñoái vôùi caùc heä thoáng thieát bò phuï trôï cuûa suùng
haøn ñöôïc choïn ta tieán haønh tính toaùn caùc heä thoáng thieát bò phuï trôï. Heä thoáng thieát bò phuï trôï
thieát keá phaûi ñaûm baûo toaøn boä daây chuyeàn hoaït ñoäng bình thöôøng ôû cheá ñoä coâng suaát toái ña.
- Heä thoáng nöôùc laøm maùt suùng haøn thoâng thöôøng phaûi ñaûm baûo aùp löïc nöôùc 5kg/cm2
- Heä thoáng khí neùn cung caáp taïo löïc haøn, thieát bò keïp chaët. Thoâng thöôøng aùp löïc
khí neùn phaûi ñaûm baûo aùp suaát 4kg/cm2
- Heä thoáng ñieän coâng suaát.
Nhö vaäy, trong thöïc teá quaù trình tính toaùn thieát keá phaàn thieát bò phuï trôï seõ ñöôïc thöïc
hieän döïa vaøo:
- Baûn veõ boá trí maët baèng toaøn boä daây chuyeàn trong phaân xöôûng haøn, phaàn naøy coù ñöôïc döïa
vaøo vieäc tính toaùn soá löôïng vò trí caùc traïm haøn tuøy thuoäc töøng quy trình coâng ngheä cuï theå
thöïc teá.
- Baûng thoáng keâ toaøn boä caùc thieát bò bao goàm ñoà gaù, suùng haøn…

88
Hình 3.34 Sô ñoà boá trí heä thoáng haøn

Chöông 4
PHÖÔNG PHAÙP THIEÁT KEÁ QUY TRÌNH
COÂNG NGHEÄ SÔN
4.1 NHÖÕNG KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ COÂNG NGHEÄ SÔN
4.1.1 Chöùc Naêng, Nhieäm Vuï Cuûa Sôn
Trang trí beà maët: Khi beà maët saûn phaåm ñöôïc phuû lôùp sôn, ñaëc bieät laø sôn myõ thuaät, thì
maøng sôn raát boùng, ñeïp, coù theå taïo ra nhieàu loaïi maøu tuyø yù, laøm thay ñoåi caûnh quan, ñeïp,
deã chòu, thoaûi maùi.
Baûo veä beà maët: ñieàu quan troïng nhaát cuûa sôn laø baûo veä beà maët saûn phaåm. Maøng sôn
moûng hình thaønh treân beà maët chi tieát caùch ly vôùi moâi tröôøng nhö nöôùc, khoâng khí, aùnh saùng
maët trôøi vaø moâi tröôøng aên moøn (nhö axit, kieàm, muoái … ) baûo veä ñöôïc saûn phaåm khoâng bò aên
moøn. Neáu nhö beà maët coù lôùp maøng cöùng, coù theå laøm giaûm söï va ñaäp, ma saùt do ñoù sôn coøn coù
taùc duïng baûo veä cô khí.
Ngoaøi taùc duïng baûo veä vaø trang trí, sôn coøn coù coâng duïng ñaëc bieät, sôn caùc maøu leân
caùc thieát bò quaân söï coù theå nguj trang, sôn loaïi sôn choáng tia hoàng ngoaïi coù theå choáng ñöôïc
ñòch phaùt hieän muïc tieâu quaân söï. Ðoái vôùi oâ toâ laø vaät di chuyeån treân ñöôøng neân caàn phaûi sôn
ñeå cho ngöôøi ñi ñöôøng coù theå nhaän bieát töø xa.
4.1.2 Vaät Lieäu Cheá Taïo Sôn
4.1.2.1 Daàu sôn
Daàu sôn laø nguyeân lieäu taïo maøng söû duïng sôùm nhaát trong coâng nghieäp, laø nguyeân lieäu
chuû yeáu ñeå taïo thaønh sôn daàu. Daàu söû duïng trong sôn chuû yeáu laø daàu thöïc vaät, noù taïo
thaønh lôùp maøng moûng treân beà maët saûn phaåm, coù loaïi taïo thaønh maøng khoâ nhanh, khoâ chaäm vaø
coù loaïi khoâng taïo thaønh maøng. Do söï hình maøng, coù theå phaân ra laøm ba loaïi: daàu khoâ, daàu
baùn khoâ vaø daàu khoâng khoâ. Caùc loaïi daàu thöôøng duøng: daàu chaåu (daàu khoâ toát coù tính choáng
nöôùc,

89
choáng aåm toát duøng sôn ñoà goã, taøu thuyeàn …); daàu ñay: (coù ñoä khoâ keùm hôn daàu chaåu, nhöng tính
deûo, tính ñaøn hoài, ñoä beàn toát hôn); daàu ñaäu (coù tính khoâ keùm, laø loaïi daàu baùn khoâ maøng sôn
coù daàu ñaäu khoù bieán vaøng, duøng ñeå cheá taïo sôn traéng); daàu thaàu daàu (loaïi daàu khoâng
khoâ, ñoä khoâ cuûa noù nhanh hôn daàu ñay, maøng sôn khoù bieán vaøng).
4.1.2.2 Nhöïa
Nhöïa laø hôïp chaát höõu cô coù phaân töû löôïng lôùn. Nhöïa coù theå hoaø tan trong dung moâi
höõu cô, khoâng hoaø tan trong nöôùc. Khi hoaø tan nhöïa trong dung moâi höõu cô, queùt leân beà maët
saûn phaåm, dung moâi bay hôi seõ hình thaønh maøng cöùng, trong suoát
Nhöïa chia laøm ba loaïi: nhöïa thieân nhieân, nhöïa nhaân taïo ñöôïc cheá bieán töø hôïp chaát
cao phaân töû thieân nhieân vaø nhöïa toång hôïp cheá bieán töø nguyeân lieäu hoaù hoïc.

- Nhöïa thieân nhieân: coù nhieàu loaïi khaùc nhau, tính

chaát khaùc nhau, thöôøng laáy ñoä axít, ñieåm soâi, ñoä
cöùng, maøu saéc laøm tieâu chuaån. Nhöïa thieân nhieân coù
caùc loaïi nhö hoå phaùch, caùnh kieán, bi tum, tuøng
höông.
- Nhöïa nhaân taïo:
+ Nhöïa cheá bieán töø tuøng höông nhö :este tuøng höông, Reñinat canxi, nhöïa malic
hoaù
+ Nitroxenlulozô laø nguyeân lieäu chuû yeáu taïo thaønh maøng sôn. Noù coù maøu traéng,
khoâng hoaø tan vaø nôû ra trong nöôùc, nhöng coù theå hoaø tan trong dung moâi höõu cô. Neáu phuû
leân beà maët saûn phaåm dung dòch naøy, taïo thaønh lôùp maøng moûng, ñoùng raén nhanh, beàn, chòu
aùnh saùng, choáng aåm öôùt vaø aên moøn hoaù hoïc.
+ Nhöïa cao su: chòu nöôùc, chòu aên moøn hoaù hoïc, caùch ñieän toát nhöng ñoä hoaø tan
keùm, hoaø tan trong dung moâi ñoä nhôùt lôùn cho neân khoâng tröïc tieáp söû duïng trong sôn.
- Nhöïa toång hôïp
+ Nhöïa pheânolfomaldehit
+ Nhöïa ankyl
+ Nhöïa amin
+ Nhöïa epoxi
+ Nhöïa poly este
+ Nhöïa vinyl
+ Nhöïa acrylat
+ Nhöïa silicon
4.1.2.3 Nhöõng nguyeân lieäu khaùc
Chaát laøm deûo laøm taêng tính deûo, ñoä baùm chaéc, chòu nhieät, chòu laïnh toát, ñeà phoøng
maøng sôn bong nöùt, giaûm söï boác chaùy, nhöng vaãn ñaûm baûo söï löu thoâng cuûa dung dòch.

90
 Dung moâi laø chaát loûng bay hôi, coù taùc duïng hoaø tan maøng. Sau khi maøng ñoùng raén
toaøn boä dung moâi bay hôi, khoâng löu laïi treân maøng. Tính öu vieät cuûa dung moâi phuï thuoäc ñoä
tinh khieát, ñieåm soâi, khaû naêng bay hôi vaø söï laøm loaõng cuûa noù. Ngoaøi ra coøn coù chaát trôï dung
moâi, laøm taêng söï laøm loaõng cuûa dung moâi nhö röôïu etilic, butilic … Dung moâi thöôøng duøng laø
caùc loaïi este, xetoân, eâte … Dung moâi coù theå chia laøm 3 loaïi:
- Dung moâi ñieåm soâi thaáp: ñieåm soâi döôùi 100C, laøm giaûm ñoä nhôùt cuûa sôn, bay
hôi töø töø, deã khoâ, hoaø tan maïnh. Nhöng dung moâi ñieåm soâi thaáp khoâng ñöôïc söû
duïng roäng raõi vì deã bieán traéng, tính löu ñoäng keùm, maøng sôn chöa toát. Dung moâi
ñieåm soâi thaáp laø axeâtoân, etyl axetat …
- Dung moâi ñieåm soâi trung bình: ñieåm soâi ôû nhieät ñoä 110 - 145C, tính löu ñoäng
cao, khoâ chaäm, maøng sôn phaân boá ñeàu, choáng bieán traéng, ñoä nhôùt cao, coù muøi.
Dung moâi ñieåm soâi trung bình laø butyl axetat, xilen, röôïu buttilic …
- Dung moâi ñieåm soâi cao: ñieåm soâi ôû nhieät ñoä treân 145 C, ñoä hoaø tan maïnh, khoâ
chaäm, coù theå ñieàu chĩnh ñoä nhôùt sôn. Löôïng duøng ít coù theå laøm cho maøng sôn
boùng, ñeà phoøng maøng sôn bieán traéng khi gia coâng nôi aåm öôùt vaø ñeà phoøng
Nitroxenlulozô keát tuûa. Noù ít ñöôïc söû duïng vì giaù thaønh ñaét, chĩ duøng trong tröôøng
hôïp ñaëc bieät.
Nguyeân lyù vaø toác ñoä bay hôi cuûa dung moâi trong sôn (bao goàm 04 giai ñoaïn)
- Khi baét ñaàu phun sôn, dung moâi bay hôi chieám khoaûng 25 - 35.
- Khi maøng sôn ôû trang thaùi hoaøn toaøn löu ñoäng, toác ñoä bay hôi cuûa dung moâi cuøng
vôùi luùc ñaàu chieám khoaûng 35 - 75. Toác ñoä bay hôi ôû giai ñoaïn ñaàu vaø gia ñoaïn
naøy aûnh höôûng ñeán tính bieán traéng, toác ñoä bay hôi giaûm thì tính bieán traéng giaûm.
- Khi maøng sôn coù xu höôùng oån ñònh nhöng chöa khoâ hoaøn toaøn, toång löôïng bay hôi
cuûa dung moâi chieám khoaûng 75 - 90. Giaûm toác ñoä bay hôi ôû giai ñoaïn naøy laøm
taêng khaû naêng choáng bieán traéng vaø taêng ñoä boùng beà maët.
- Khi maøng sôn ñaõ khoâ hoaøn toaøn söï bay hôi cuoái cuøng chieám khoaûng 10. Toác ñoä
bay hôi nhanh, chaäm cuûa giai ñoaïn coù quan heä raát lôùn ñeán ñoä cöùng maøng sôn.
Chaát pha loaõng khoâng theå hoaø tan nitroxenlulozô, chuû yeáu laøm loaõng theå tích sôn, ñaït
ñeán ñoä nhôùt söû duïng, coù theå taùc duïng hoaø tan nhöïa. Nguyeân nhaân chuû yeáu duøng chaát pha
loaõng vì giaù thaønh reû hôn dung moâi raát nhieàu, do ñoù neáu khoâng laøm trôû ngaïi söï hoaø tan cuûa
maøng, baûo ñaûm chaát löôïng sôn thöôøng duøng chaát pha loaõng thay dung moâi, ñeå giaûm giaù thaønh
sôn. Chaát pha loaõng ngoaøi vieäc laøm loaõng sôn ñaït ñeán ñoä nhôùt nhaát ñònh, toác ñoä bay hôi cuûa
noù phaûi nhanh hôn dung moâi, neáu nhö toác ñoä bay hôi chaäm hôn dung moâi, chaát taïo maøng seõ
taùch ra, taïo neân maøng sôn ñoùng cuïc, bieán traéng … do nitroxenlulozô khoâng hoaø tan trong chaát
pha loaõng. Nhöõng chaát pha loaõng thöôøng duøng nhö : chaát pha loaõng sôn goác nitro, goác amin,
goác clovinyl, sôn acrylat, nhöïa ankyl, sôn epoxi
Boät maøu laø thaønh phaàn quan troïng taïo maøu cho maøng sôn. Boät maøu laø chaát raén coù ñoä
haït raát nhoû, khoâng hoaø tan trong daàu hoaëc dung moâi. Boät maøu ñöôïc maøi nghieàn ñoàng ñeàu vôùi
chaát laøm deûo, coù taùc duïng che phuû beà maët, choáng xuyeân thaáu cuûa tia töû ngoaïi laøm cho maøng
sôn coù maøu, chòu nöôùc, chòu khí haäu, naâng cao ñoä cöùng, ñoä maøi moøn, keùo daøi tuoåi thoï
maøng sôn … Vì maøng sôn moûng, boät maøu duøng trong sôn phaûi coù tĩ troïng nheï, che phuû beà
maët toát, tính chaát oån ñònh, khoâng bieán maøu.

91
 Tính chaát cuûa boät maøu
- Naêng löïc theå hieän maøu maïnh hay yeáu cuûa chaát maøu khi noù hoãn hôïp vôùi caùc chaát
maøu khaùc.
- Ðoä che phuû: laø khaû naêng che phuû lôùp neàn, laøm cho lôùp neàn khoâng bò loä ra qua
maøng sôn.
- Tính choáng gĩ: lôùp sôn loùt caàn coù tính choáng gĩ. Nhöõng kim loaïi nhö boät nhoâm, boät
keõm coù taùc duïng baûo veä ñieän hoaù moät soá kim loaïi, ZnCrO 4 coù taùc duïng thuï ñoäng
hoaù, ñeà phoøng kim loaïi bò aên moøn.
- Boät hoaù: moät soá chaát maøu, ñaëc bieät laø chaát maøu traéng trong maøng sôn, qua thôøi
gian nhaát ñònh, treân beà maët hình thaønh lôùp boät, coù theå xoaù ñi ñöôïc ñeå laïi veát. Hieän
töôïng nhö treân laø söï boät hoaù cuûa sôn.
- Ngoaøi nhöõng tính chaát treân coøn coù caùc tính chaát khaùc nhö ñoä phaân taùn, ñoä hoaø tan
chòu nhieät, chòu moác, chòu aên moøn hoaù hoïc …
Phaân loaïi boät maøu (bao goàm 03 loaïi)
- Boät maøu trang söùc: cho maøu saéc ñeïp, che phuû beà maët toát, naâng cao ñoä beàn, chòu
khí haäu, chòu maøi moøn cuûa maøng sôn.
- Boät ñoän: laø chaát maøu traéng hoaëc khoâng coù maøu, khoâng theå hieän maøu, ñoä che phuû
keùm. Boät ñoän laø nguyeân lieäu reû, deã kieám. Boät ñoän cho vaøo sôn laøm taêng ñoä daøy
maøng sôn, naâng cao ñoä cöùng, chòu maøi moøn, chòu nöôùc …
Caùc chaát phuï trôï khaùc
- Nhöõng chaát phuï trôï khaùc trong sôn khoâng phaûi laø chaát taïo maøng chuû yeáu, nhöng
choïn vaø söû duïng chính xaùc chaát phuï trôï coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán chaát löôïng maøng
sôn.
- Coù raát nhieàu loaïi chaát phuï trôï, tuyø theo taùc duïng cuûa noù maø phaân ra caùc loaïi: chaát
laøm khoâ, chaát ñoùng raén, chaát choáng aåm öôùt, chaát huyeàn phuø, chaát choáng laõo hoaù
…trong ñoù chaát laøm khoâ, chaát ñoùng raén ñöôïc söû duïng nhieàu nhaát.
4.1.3 Phaân Loaïi Sôn
4.1.3.1 Sôn daàu coù nhöïa
Sôn daàu beàn, ñeïp, boùng ñöôïc söû duïng roäng raõi trong ngaønh giao thoâng vaän taûi. Bao
goàm 02 loaïi: loaïi sôn daàu coù ít thaønh phaàn daàu, duøng sôn vaät lieäu trong nhaø; loaïi sôn coù nhieàu
thaønh phaàn daàu duøng ñeå sôn saûn phaåm ngoaøi trôøi.
4.1.3.2 Sôn toång hôïp
Sôn toång hôïp duøng nhöïa toång hôïp hoaù hoïc nhö: ankít, nhöïa axít, vinyl… Coøn
caùc thaønh phaàn khaùc nhö daàu sôn, boät maøu, chaát laøm khoâ, dung moâi caû hai loaïi sôn daàu vaø
sôn toång hôïp gioáng nhau. Caên cöù vaøo goác nhöïa toång hôïp maø ngöôøi ta ñaët teân cho caùc loaïi
sôn khaùc nhau: sôn toång hôïp Ankít, sôn ankin melamin, sôn Nitroâxenlulo…
Ðaëc tính cuûa sôn toång hôïp coù ñoä baùm dính toát, beàn trong khí quyeån, ñoä cöùng vaø ñoä
boùng cao, maøu saéc beàn.

92
 Sôn choáng gĩ maøu naâu cheá taïo töø goác nhöïa ankít, melamin, clovinyl laø loaïi sôn coù ñoä
boùng cao, ñoä baùm dính toát duøng ñeå sôn oâ toâ.
Sôn nitroâxenlulo laø loaïi sôn goác nhöïa töø nitroâ, coù ñaëc tính mau khoâ (khoaûng 20 –
25 phuùt ñeå khoâ töï nhieân) coù ñoä boùng cao beàn veà maøu saéc, ñoä baùm dính toát. Chaát dung
moâi cho sôn xenlulo laø bitin, xilen, axeâtaùt. Sôn nitroâxenlulo duøng maùy phun sôn ñeå sôn oâ toâ
du lòch.
4.1.4 Phöông Thöùc Pha Cheá Maøu Sôn
Caùc maøu cô baûn cuûa sôn: xanh, ñoû, vaøng, traéng, ñen … Vôùi caùc maøu sôn cô baûn, ta coù theå
pha ra nhieàu maøu sôn khaùc nhau, phuø hôïp vôùi yeâu caàu saûn phaåm.
Baûng 4.1 Coâng thöùc pha maøu sôn
Teân maøu Traéng(%) Xanh (%) Ðoû (%) Vaøng (%) Tím (%) Ðen (%)
Naâu taây 90 10
Kem 85 15
Caø vaøng 25 75
Caåm thaïch 80 15 5
Da cam 5 55 40
Da trôøi 80 5 15
Hoa caø 75 10 5 10
Hoaø bình 85 15
Nöôùc bieån 80 10 10
Ghi xaùm 70 30
Ghi saùng 75 3 5 17
Maän chín 30 50 10 10
Caø pheâ 70 30
Laù maï 70 30
Coû uùa 20 20 60
Reâu 30 17 3 50
Coå vòt 10 60 30
Hoaøng yeán 30 70
Gaïch non 80 20
Tröôùc khi chuaån bò pha cheá maøu caàn xem kĩ maøu maãu maø ñoái chieáu ñeå taêng hoaëc
giaûm moät thöù maøu chính naøo ñoù cho ñaït tieâu chuaån. Caùc maøu pha laån phaûi khuaáy thaät ñeàu
vôùi nhau cho caùc maøu sôn tan hoaøn toaøn.
Khi pha cheá maøu sôn chuù yù khoâng ñöôïc pha laãn sôn goác daàu vôùi sôn goác nhöïa toång
hôïp vì thaønh phaàn hoaù hoïc hai maøu khaùc nhau.
Trong khi pha cheá neáu gaëp tröôøng hôïp ñaëc khoâng ñuû ñoä nhôùt theo tieâu chuaån thì caàn
pha dung moâi vaø daàu sôn vaøo töøng loaïi sôn ñeå ñaûm baûo ñoä nhôùt, sau ñoù pha cheá maøu sôn.
Sau khi pha cheá sôn xong caàn phaûi sôn thöû leân vaät maãu, ñeå khoâ, xeùt nghieäm, töø ñoù keát luaän
maøng sôn toát hay xaáu.
4.1.5 Quy trình saûn xuaát sôn

93
Hình 4.1 Quy trình saûn xuaát sôn

4.2 QUY CAÙCH SÔN TRONG NEÀN COÂNG NGHIEÄP OÂ TOÂ

4.2.1 Tính Chaát
Sôn oâtoâ laø chaát loûng daïng keo, coù ñoä nhôùt, coù caùc maøu saéc. Sôn deã bay hôi, neáu laøm
loaõng baèng hoãn hôïp dung moâi, phun treân beà maët, coù theå khoâ hoaøn toaøn vaøi chuïc phuùt, deã baét
löûa, sau khi khoâ maøng sôn boùng ñeïp, chòu ma saùt, chòu daàu, chòu xaêng, chòu khí haäu thay ñoåi
…
4.2.2 Thaønh Phaàn
Thaønh phaàn sôn oâ toâ goàm coù nitroxenlulo ñoä nhôùt thaáp vaø nhöïa toång hôïp (Nhöïa
ankyl, nhöïa aminoâ hoaëc nhöïa acrila … ) ñöôïc hoaø tan trong dung moâi vaø chaát pha loaõng, sau
ñoù cho theâm hoãn hôïp boät maøu vaø chaát laøm deûo (loaïi este coù ñoä soâi cao vaø daàu thaàu daàu tinh
luyeän) qua maøi nghieàn, loïc, ñoùng thuøng.
4.2.3 Quy Caùch
Baûng 4.2 Tieâu chuaån ñaùnh giaù chaát löôïng sôn OÂtoâ

Haøng muïc kieåm tra Tieâu chuaån

1. Beà ngoaøi maøu saéc maøng sôn Phuø hôïp maøu saéc maãu
2. Ðoä boùng (Maùy ño ñoä boùng) Maët boùng, baèng phaúng
- Maøu nhaït (%) >70
- Maøu trung bình (%) >70
- Maøu ñaäm (%) >80
3. Ðoä nhôùt (gy) 70-250
4. Haøm löôïng chaát raén
- Ðoû, ñen ()  32
- Maøu nhoâm()  34
- Caùc maøu khaùc ( )  36
5. Thôøi gian saáy khoâ
(25  1C ñoä aåm 65  5)
94
 - Khoâ beà maët (phuùt)  10
- Khoâ toaøn boä (phuùt)  50
6. Ðoä che phuû
- Maøu ñen  20
- Maøu nhoâm  30
- Maøu ñaäm  50
- Maøu xanh, maøu nhaït  60
 65
- Maøu traéng
 80
- Maøu ñoû
 90
- Maøu vaøng
 100
- Maøu tím ñoû  120
- Maøu vaøng chanh 3
7. Ðoä deûo (mm)  30
8. Cöôøng ñoä va ñaäp (kg.cm)  0,5
9. Ðoä cöùng
10. Ðaùnh boùng (maùy ño ñoä boùng)  70
- Maøu nhaït, maøu trung bình ()  80
- Maøu ñaäm () khoâng ño
- Maøu ñaäm () Cho pheùp maøng sôn hôi traéng, roäp,
11. Chòu nöôùc (nöôùc caát 24 giôø ôû nhöng 2 giôø sau phuïc hoài
nhieät ñoä 25  1C) Maøng khoâng bò roäp,khoâng boùng Maøu
12. Chòu xaêng (trong xaêng 8, 12, nhoâm maøu ñoû cho pheùp bieán maøu.
24 giôø) <2

13. Ðoä baùm chaéc (caáp)

4.2.4 Phöông Phaùp Söû Duïng

Ðoä baùm chaéc cuûa lôùp sôn naøy treân lôùp sôn loùt toát hôn treân beà maët, khoâng coù lôùp sôn

loùt.

Duøng hoãn hôïp dung moâi goác nitroâ theo tĩ leä 80 -120 laøm loaõng, loïc, phun.
Neáu phun moâi tröôøng aåm öôùt cao, coù hieän töôïng maøng sôn traéng, maát boùng, coù theå
duøng chaát choáng aåm sôn goác nitroâ ñeå pha cheá, cuõng coù theå duøng butyl axeâtat vaø röôïu butilic
coù tĩ leä 1:1 thaønh hoãn hôïp dung moâi ñeå pha cheá.
Khoaûng caùch thôøi gian hai laàn phun khoaûng 10 – 30 phuùt
Sau khi maøng khoâ hoaøn toaøn duøng saùp silic maøi boùng, saùp ñaùnh boùng.

95
4.3 CAÙC PHÖÔNG PHAÙP CÔ BAÛN GIA COÂNG SÔN

Coù nhieàu phöông phaùp ñeå gia coâng sôn caên cöù vaøo caùc ñieàu kieän sau ñeå
choïn phöông phaùp gia coâng sôn thích hôïp.
- Tính chaát vaø chuûng loaïi sôn
- Yeâu caàu chaát löôïng sôn
- Thieát bò vaø coâng cuï maø nhaø maùy ñang coù
- Hình daùng, nguyeân lieäu, kích thöôùc cuûa beà maët saûn phaåm sôn

Moãi phöông phaùp ñeàu coù öu, khuyeát ñieåm khaùc nhau. Vì vaäy khi choïn tröôùc
tieân caàn chuù yù tôùi phöông phaùp coù tính kinh teá cao nhaát nhöng vaãn ñaùp öùng ñöôïc
yeâu caàu kyõ thuaät ñaët ra. Khi gia coâng sôn thöôøng duøng caùc phöông phaùp sau ñaây:
Queùt, nhuùng, phun, phun tĩnh ñieän, sôn ñieän phaân. Ngoaøi ra coøn coù phöông phaùp
khaùc nhö: laên, phun cao aùp khoâng coù khoâng khí …
4.3.1 Phöông Phaùp Queùt
Queùt laø phöông phaùp gia coâng coå ñieån vaø phoå thoâng nhaát. Ðaëc ñieåm cuûa phöông
phaùp laø: thieát bò giaûn ñôn, deã thao taùc, söï linh hoaït lôùn coù theå gia coâng baát kyø chi tieát lôùn
nhoû nhö theá naøo vaø coù theå gia coâng ñöôïc raát nhieàu loaïi sôn khaùc nhau.
Phöông phaùp queùt thöôøng duøng ñeå sôn loùt (sôn choáng gĩ) ,vì coù khaû naêng laøm taêng ñoä
thaám öôùt giöõa beà maët kim loaïi vaø lôùp sôn loùt, do ñoù laøm taêng ñoä baùm chaéc vaø ñoä choáng gĩ.
Khuyeát ñieåm cuûa phöông phaùp naøy laø: thao taùc thuû coâng, cöôøng ñoä lao ñoäng lôùn, naêng
suaát thaáp, khoâng thích hôïp vôùi mang sôn khoâ nhanh. Ngoaøi ra neáu thao taùc khoâng thaønh thaïo,
maøng sôn khoâng ñoâng ñeàu, coù veát …

96
 Choåi sôn laø coâng cuï chuû yeáu ñeå gia coâng sôn. Caên cöù vaøo ñoái töôïng gia coâng khaùc
nhau maø choïn choåi sôn coù hình daùng, kích thöôùc khaùc nhau. Choåi sôn thöôøng coù ba loaïi: troøn,
deït, gaáp khuùc, choåi sôn coù loaïi cöùng, loaïi meàm tuyø theo nguyeân lieäu laøm choåi. Khi thao taùc
caàn queùt ít sôn, thoâng thöôøng phaàn ngaäp choåi sôn vaøo sôn khoâng lôùn hôn 1/2 ñoä daøi phaàn
choåi sôn, khi thao taùc queùt töø treân xuoáng döôùi, töø traùi qua phaûi, tröôùc khoù sau deã. Sau ñoù
queùt nheï phaàn goác caïnh, laøm cho maøng sôn moûng boùng, ñoàng ñeàu.
4.3.2 Phöông Phaùp Nhuùng
Nhuùng laø phöông phaùp nhuùng saûn phaåm vaøo trong thuøng sôn, sau ñoù laáy ra, ñeå dung
dòch sôn coøn thöøa treân beà maët töï nhieân rôi xuoáng, sau ñoù saáy khoâ. Ðaëc ñieåm cuûa phöông phaùp
naøy laø: naêng suaát cao, coù theå cô giôùi hoaù, töï ñoäng hoaù, kyõ thuaät giaûn ñôn, thao taùc thuaän lôïi.
Nhöng phöông phaùp nhuùng khoâng thích hôïp vôùi loaïi sôn coù dung moâi bay hôi nhanh,
chaát maøu laéng ñoïng. Ngoaøi ra, gia coâng baèng phöông phaùp nhuùng, maøng sôn khoâng
baèng phaúng, treân moûng, döôùi daøy, chaûy veät ôû bieân…, chĩ duøng cho saûn phaåm yeâu caàu kyõ thuaät
khoâng cao. Tuyø theo soá löôïng vaø kích thöôùc saûn phaåm maø duøng phöông phaùp nhuùng thuû coâng,
cô giôùi hoaù, töï ñoâng hoaù.
4.3.3 Phöông Phaùp Phun
Phun laø phöông phaùp duøng suùng phun sôn, nhôø doøng khoâng khí neùn, dung dòch sôn
thaønh daïng sôn muø baùm ñoàng ñeàu treân beà maët caàn sôn.
4.3.3.1 Ðaëc ñieåm

Hieäu suaát cao, gia coâng thuaän tieän.

Duøng cho haàu heát caùc loaïi sôn vaø thích öùng vôùi nhieàu loaïi saûn phaåm coù hình daùng
phöùc taïp, ñaëc bieät saûn phaåm coù dieän tích lôùn, khoâ nhanh, maøng sôn phaân boá ñoàng ñeàu,
baèng phaúng, boùng.
Khuyeát ñieåm laø hieäu suaát söû duïng thaáp vì noù caàn nhieàu dung moâi, toaøn boä dung moâi
bay hôi, toån thaát lôùn, löôïng sôn bay ra ngoaøi khoâng khí chieám khoaûng 20%. Khi phun phaûi
phun thaønh nhieàu laàn vì phun moät laàn moûng.
Khi phun, dung moâi bay hôi aûnh höôûng ñeán söùc khoeû coâng nhaân, vì vaäy caàn phaûi coù
thieát bò huùt ñoäc toát.
Khi phun trong ñieàu kieän thoâng gioù khoâng toát deã baét löûa, thaäm chí noå vì theá phun sôn
saûn löôïng lôùn caàn coù buoàng phun sôn coù caáu taïo ñaëc bieät.
4.3.3.2 Nguyeân lyù
Lôïi duïng cheânh leäch aùp suaát giöõa doøng khoâng khí neùn ñi qua voøi phun vôùi oáng noái vôùi
bình phun chöùa sôn, do ñoù sôn ñöôïc huùt ra töø trong bình, nhôø doøng khoâng khí neùn ñöa ñeán voøi
phun, phun thaønh nhöõng haït nhoû ñoàng ñeàu treân beà maët saûn phaåm.
4.3.4 Caùc Phöông Phaùp Phun Sôn Tieân Tieán
4.3.4.1 Phöông phaùp phun sôn gia nhieät
Phöông phaùp phun gia nhieät caên cöù vaøo ñaëc tính ñoä nhôùt sôn giaûm ñi khi taêng nhieät
ñoä, coù theå tieát kieäm nhieàu dung moâi ñeå pha loaõng. Khoáng cheá nhieät ñoä trong khoaûng 70 C.
Phun sôn gia nhieät coù caùc öu ñieåm sau:

97
 - Giaûm toån hao dung moâi
- Giaûm soá laàn phun, do ñoä daøy maøng sôn lôùn, naâng cao naêng suaát lao ñoäng
- Maøng sôn baèng phaúng, ít bieán traéng
4.3.4.2 Phöông phaùp phun sôn cao aùp khoâng coù khoâng khí
Phun sôn cao aùp khoâng coù khoâng khí laø phöông phaùp phun sôn môùi. Phöông phaùp
phun sôn thoâng thöôøng duøng aùp suaát khoâng khí mang sôn töø suùng sôn ñeán beà maët saûn phaåm,
nhö vaäy buïi sôn bay ra raát nhieàu, laõng phí nhieàu sôn, raát nhieàu dung moâi bay ra aûnh höôûng
ñeán söùc khoeû cuûa coâng nhaân. Phöông phaùp phun sôn cao aùp taïo cho sôn coù aùp suaát nhaát
ñònh, sôn ñöôïc phaân taùn thaønh haït nhoû qua voøi phun ñeán beà maët saûn phaåm. Phöông phaùp naøy
duøng bôm cao aùp ñeå taêng aùp suaát sôn. Bôm cao aùp coù van ñieàu chĩnh aùp suaát, coù theå ñieàu
chĩnh aùp suaát. Phaàn treân xilanh khoâng khí vaø phaàn döôùi xilanh sôn taùch rôøi nhau, vì vaäy
sôn phun ra khoâng coù khoâng khí.
4.3.4.3 Phöông phaùp phun tĩnh ñieän
Phun tĩnh ñieän laø phöông phaùp duøng taùc duïng cuûa ñieän tröôøng cao aùp, phun treân beà
maët saûn phaåm. Phöông phaùp phun naøy coù nhöõng ñaëc ñieåm sau:
- Hieäu suaát lao ñoäng cao, thích hôïp duøng cho saûn xuaát lôùn.
- Chaát löôïng saûn phaåm toát, maøng sôn ñoàng ñeàu ñoä baùm chaéc toát.
- Tieát kieäm nguyeân lieäu sôn, hieäu suaát söû duïng cao coù theå ñaït treân 80 - 90
- Thao taùc ñôn giaûn.
- Coù theå cô khí hoaù, töï ñoäng hoaù, giaûm nheï söùc lao ñoäng, sôn bay ra ít, caûi thieän
ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng.
- Coù theå sôn ñöôïc caùc loaïi saûn phaåm coù hính daùng vaø nguyeân lieäu khaùc nhau.
Nguyeân lyù sôn tĩnh ñieän döïa treân ñaëc ñieåm cô baûn cuûa ñieän tích cuøng daáu ñaåy nhau,
khaùc daáu huùt nhau. Thieát bò cao aùp moät chieàu sinh ra ñieän tröôøng cao aùp, ñieän cöïc xung
quanh saûn phaåm noái vôùi cöïc aâm moät chieàu cao aùp, saûn phaåm noái vôùi cöïc döông, sau khi
suùng sôn phun sôn vaøo trong ñieän tröôøng tĩnh ñieän, haït sôn daïng söông muø bò caûm öùng
mang ñieän tích aâm bò haáp thuï ñoàng ñeàu treân beà maët saûn phaåm mang ñieän tích döông.
4.3.4.4 Sôn ñieän hoaù
Sôn ñieän hoaù coù raát nhieàu öu vieät hôn so vôùi caùc phöông phaùp gia coâng sôn
khaùc. Phöông phaùp naøy ñöôïc aùp duïng roäng raõi trong caùc ngaønh cheá taïo oâ toâ, xe maùy, taøu
thuyeàn vaø caùc saûn phaåm trong nhieàu ngaønh coâng nghieäp nheï.
4.3.4.4.1 Ðaëc ñieåm sôn ñieän hoaù
- Dung moâi sôn laø nöôùc, khoâng coù buïi sôn vaø dung moâi bay hôi, caûi thieän ñieàu kieän
lao ñoäng, ñaûm baûo ñieàu kieän söùc khoeû coâng nhaân.
- Coù theå saûn xuaát töï ñoäng hoaù, vì theá laøm giaûm cöôøng ñoä lao ñoäng, naâng cao
naêng suaát lao ñoäng.
- Naâng cao chaát löôïng saûn phaåm. Ðoä daøy lôùp sôn ñoàng ñeàu, baùm chaéc, coù theå sôn
ñöôïc nhöõng chi tieát coù hình daùng phöùc taïp, lôùp sôn coù ñoä daøy ñoàng ñeàu.

98
 - Giaûm giaù thaønh saûn phaåm, tieát kieäm phaàn lôùn dung moâi, hieäu suaát söû duïng ñaït ñeán
treân 95.
- Dung moâi laø nöôùc, neân khoâng chaùy, saûn xuaát an toaøn.
- Sau khi xöû lí beà maët coù theå sôn ngay, khoâng phaûi saáy khoâ neân tieát kieäm
naêng löôïng.

Tuy nhieân, maøu saéc sôn ñieän phaân khoâng ñaày ñuû, chæ duøng cho maáy loaïi sôn
coù maøu saãm.
4.3.4.4.2 Nguyeân lyù cô baûn sôn ñieän hoaù
Sôn ñieän hoaù cuõng gioáng nhö maï, saûn phaåm ñöôïc nhuùng trong thuøng sôn, saûn phaåm
laø anoát, thuøng sôn laø catoát, sôn laø chaát ñieän phaân, hai cöïc noái vôùi nguoàn ñieän moät chieàu, sau
khi coù doøng ñieän ñi qua treân beà maët saûn phaåm hình thaønh lôùp sôn dính nhö keo, sau khi saáy
khoâ ñöôïc lôùp sôn boùng cöùng. Quaù trình xaûy ra trong ñieän phaân töông ñoái phöùc taïp, thoâng
thöôøng coù theâm phaûn öùng sau:
- Ðieän li: sôn trong dung dòch sôn nöôùc, do taùc duïng ñieän li cuûa nöôùc taïo neân ion coù
ñieän tích döông vaø ñieän tích aâm.
- Ðieän phaân: döôùi taùc duïng cuûa doøng ñieän, ion döông ñi veà phía catoát, ion aâm ñi veà
phía anoát.
- Keát tuûa: ion aâm bò haáp phuï treân anoát, sinh ra phaûn öùng ñieän hoaù, keát tuûa taïo thaønh
maøng, khoâng hoaø tan trong nöôùc.
- Ðieän thaåm thaáu: döôùi taùc duïng löïc ñieän tröôøng nöôùc trong maøng sôn thoaùt ra khoûi
maøng sôn.
- Khí thoaùt ra: doøng ñieän ñi qua chaát ñieän phaân vaø nöôùc, xaûy ra caùc phaûn öùng ôû caùc
ñieän cöïc, ôû catoát khí hidroâ thoaùt ra, ôû anoát khí oâxy thoaùt ra.
4.3.4.5 Sôn boät
Sôn boät coù yù nghĩa to lôùn trong coâng nghieäp sôn. Vì noù cho pheùp söû duïng ñöôïc moät
soá loaïi polyme khoâng tan trong dung moâi, maø tröôùc ñaây khoâng laøm sao sôn ñöôïc. Sôn boät
ñöôïc phaùt trieån nhanh nhôø nhöõng öu ñieåm sau:
- Maøng sôn boät coù ñoä beàn va chaïm, ñoä beàn maøi moøn cao.
- Maøng sôn boät khoâng roã, khaû naêng baûo veä beà maët kim loaïi cao.
- Sôn boät beàn vôùi hoaù chaát, caùch ñieän toát.
- Sôn boät coù nhieàu maøu saéc vaø sôn ñöôïc nhieàu loaïi saûn phaåm coù hình daùng phöùc taïp.
- Maøng sôn boät baùm dính toát treân thuyû tinh, saønh söù vaø kim loaïi, sôn daøy moûng
tuyø yù.
- Sôn boät khoâng chöùa dung moâi, khoâng gaây ñoäc haïi, chaùy, noå.
- Sôn boät giaù thaønh haï,söû duïng ñöôïc polyme khoâng hoaø tan trong dung moâi.
Thieát bò gia coâng sôn boät laø moät caùi thuøng, ôû phía döôùi thuøng coù laép maøng söù nhieàu loã,
sôn boät ñaët treân maøng söù nhieàu loã ñöôïc gia nhieät, ôû phía döôùi thuøng coù khoâng khí ñi vaøo, laøm

99
cho sôn boät löu ñoäng, noåi leân trong thuøng, saûn phaåm ñöôïc gia nhieät, nhuùng vaøo boät sôn noåi
leân, sôn baùm vaøo beà maët saûn phaåm, laáy ra saáy khoâ, ñöôïc maøng sôn ñoàng ñeàu.

4.4 PHÖÔNG PHAÙP SAÁY KHOÂ MAØNG SÔN VAØ AN TOAØN LAO ÐOÄNG
4.4.1 Phöông Phaùp Saáy Khoâ Maøng Sôn
Sôn laø dung dòch keo, khi phun leân beà maët saûn phaåm, sôn trôû thaønh chaát raén thì môùi coù
theå söû duïng hoaëc tieán haønh böôùc coâng ngheä khaùc.

Trong quaù trình gia coâng sôn, saáy laø nguyeân coâng raát quan troïng, noù chieám
phaàn lôùn thôøi gian gia coâng sôn. Vì vaäy taïo ñöôïc maøng khoâ nhanh laø nhieäm vuï raát
quan troïng. Maøng sôn khoâ nhanh coù nhieàu öu ñieåm nhö maøng sôn raén ñanh, ñoä
boùng cao, naâng cao naêng suaát, coù theå cô giôùi hoaù töï ñoäng hoaù, giaûm ñöôïc thôøi gian
cheát trong saûn xuaát, toå chöùc ñöôïc daây chuyeàn saûn xuaát khung voû, maøng sôn khoâ
khoâng phuï thuoäc vaøo thôøi tieát. Ta coù nhieàu phöông phaùp laøm khoâ maøng sôn nhö
ñeå khoâ töï nhieân, laøm khoâ maøng sôn baèng hôi nhieät, laøm khoâ maøng sôn baèng tia
hoàng ngoaïi vaø tia töû ngoaïi, saáy khoâ maøng sôn baèng tia ñieän töû.
4.4.1.1 Thieát bò saáy ñoái löu
Laøm khoâ maøng sôn baèng hôi nhieät laø phöông phaùp deã laøm. Xaûy ra söï truyeàn nhieät
tieáp xuùc töø luoàng khoâng khí noùng tuaàn hoaøn vôùi chi tieát ñöôïc saáy. Quaù trình khoâ xaûy ra ñaàu
tieân treân beà maët lôùp sôn.
- Nhieät ñoä trong buoàng saáy coù theå ñieàu chĩnh tuyø yù, nhieät ñoä ñaàu vaøo vaø ñaàu ra
thaáp, nhieät ñoä ôû giöõa cao phuø hôïp vôùi qui ñònh saáy maøng sôn.
- Nhöôïc ñieåm:

100
 + Phöông trujeàn nhieät ngöôïc vôùi phöông cuûa dung moâi bay hôi. Beà maët
maøng sôn chòu nhieät, khoâ taïo thaønh maøng laøm cho dung moâi ôû phía döôùi lôùp sôn
khoâ ñöôïc bay hôi ra.

+ Toác ñoä saáy chaäm.

+ Neáu nhö aùp löïc dung moâi bay hôi lôùn hôn trôû löïc maøng sôn saáy, dung moâi
bay hôi seõ phaù huyû maøng sôn taïo neân nhöõng loå nhoû. Neáu nhö aùp löïc dung moâi
bay hôi khoâng khaéc phuïc ñöôïc trôû löïc maøng sôn thì dung moâi bay hôi khoâng
thoaùt ra ñöôïc, luùn laïi beân trong gaây ra boït khí. Vì vaäy dung moâi bay hôi hoaëc
khoâng bay hôi ra ñeàu aûnh höôûng ñeán chaát löôïng maøng.

+ Dieän tích beà maët lôùn.

Ðeå taêng cöôøng trong saáy ñoái löu, ngöôøi ta söû duïng nhöõng thieát bò thoåi gioù maïnh ñeå
vaän chuyeån khoâng khí beân trong tuû saáy.

4.4.1.2 Thieát bò saáy böùc xaï nhieät (tia hoàng ngoaïi vaø tia töû ngoaïi)

Döïa treân nguyeân taéc truyeàn böùc xaï vaø haáp thuï caùc tia hoàng ngoaïi bôûi lôùp maøng sôn
phuû treân chi tieát.

Tia hoàng ngoaïi laø tia maøu ñoû trong vaïch quang phoå maét ngöôøi khoâng troâng thaáy ñöôïc
nhöng laø moät tia böùc xaï coù nhieät löôïng lôùn tia hoàng ngoaïi sinh ra nhieät löôïng coù theå saáy khoâ
maøng sôn.

- Öu ñieåm:

+ Tia hoàng ngoaïi coù naêng löïc xuyeân thaáu vaøo nhieàu loaïi vaät chaát, bao goàm caû
maøng sôn. Khi saáy tia hoàng ngoaïi xuyeân qua maøng sôn ñeán beà maët saûn phaåm.
Nhieät löôïng cuûa saûn phaåm gia nhieät ñöôïc truyeàn ñeán lôùp döôùi maøng sôn sau ñoù
truyeàn ñeán beà maët maøng sôn. Do ñoù quaù trình saáy khoâ töø trong ra ngoaøi. Khi lôùp
döôùi maøng sôn khoâ beà maët ngoaøi vaãn laø chaát loûng dung moâi bay hôi ôû lôùp döôùi
khoâng coù trôû löïc thoaùt ra ngoaøi ôû traïng thaùi dung dòch laøm maøng sôn khoâng theå
hình thaønh boït khí, loã kim chaâm.

+ Thôøi gian saáy ngaén.

+ Nguoàn phaùt tia hoàng ngoaïi ñöôïc söû duïng ñeå saáy caùc lôùp sôn phuû laø
nhöõng nguoàn phaùt aùnh saùng toái. Ðeøn phaùt laø ñeøn nung noùng duøng göông chuyeân
duøng. Nhöõng ñeøn naøy ñöôïc cheá taïo vôùi coâng suaát lôùn. Chuùng phaùt ra töø
1527 nhieàu hôn nhöõng tia nhieät so vôùi ñeøn bình thöôøng.

+ Tia töû ngoaïi coù naêng löôïng lôùn nhöng saáy baèng tia töû ngoaïi coù theå phaù huyû
maøng sôn, hieän nay ñang nghieân cöùu caûi tieán .

4.4.1.3 Saáy khoâ maøng sôn baèng tia ñieän töû

Caùc tia ñieän töû ñöôïc phaùt ra trong caùc nhaø maùy gia toác coù ñieän theá 300600
KV. Phöông phaùp naøy nhanh nhaát so vôùi caùc phöông phaùp khaùc. Theo lyù thuyeát maøng sôn
daøy 187m coù theå laøm khoâ hoaøn toaøn trong moät giaây.

101
4.4.2 An Toaøn Lao Ðoäng
An toaøn lao ñoäng trong quaù trình gia coâng sôn laø coâng taùc raát quan troïng. Bôûi vì
nguyeân lieäu vaø moâi tröôøng maø coâng nhaân thöôøng xuyeân tieáp xuùc laø nhöõng chaát ñoäc haïi, deã
chaùy, cho neân deã sinh ra nguy hieåm.
Vì vaäy phaûi tuaân thuû trieät ñeå chính saùch baûo hoä lao ñoäng, coi troïng söùc khoûe cuûa
con ngöôøi, ñaët ra cheá ñoä an toaøn veä sinh, giaùo duïc moïi ngöôøi nghieâm tuùc chaáp haønh, caûi
thieän ñieàu kieän laøm vieäc, khaéc phuïc nhöõng nhaân toá khoâng an toaøn, coù bieän phaùp choáng
löûa, caáp cöùu khi caàn thieát.
4.4.2.1 Moâi tröôøng gia coâng sôn
Gia coâng sôn laø coâng ngheä raát tĩ mĩ, maøng sôn boùng ñeïp. Vì vaäy phaûi chuù yù moâi
tröôøng gia coâng. Phaân xöôûng sôn phaûi caùch xa caùc phaân xöôûng gia coâng cô khí khaùc, traùnh
buïi baäm bay vaøo. Tröôùc khi gia coâng, phaûi laøm veä sinh saïch seõ vaø phaûi coù thieát bò huùt ñoäc,
thoâng gioù toát ñoàng thôøi laøm cho maøng sôn khoâ nhanh.
4.4.2.2 An toaøn lao ñoäng
Coâng nhaân caàn phaûi thöôøng xuyeân hoïc taäp quy trình an toaøn kyõ thuaät vaø tìm hieåu
bieän phaùp an toaøn, caàn nghieâm tuùc chaáp haønh quy trình coâng ngheä, an toaøn kyõ thuaät. Coâng
nhaân caàn phaûi laøm toát nhöõng vieäc sau ñaây:
- Tröôùc khi vaøo laøm vieäc phaûi kieåm tra caùc loaïi maùy moùc ñang söû duïng nhö maùy
neùn khí, bình chöùa khí, van an toaøn, ñoàng hoà aùp suaát … Kieåm tra an toaøn caùc thieát
bò ñieän, nhö thieát bò coù tieáp ñaát, daây ñieän khoâng bò hôû.
- Khi laøm vieäc phaûi maëc quaàn aùo baûo hoä lao ñoäng, coù ñaày ñuû trang bò phoøng hoä nhö
khaåu trang, gaêng tay, uûng cao su, kính phoøng hoä …
- Khi laøm vieäc phaûi môû heát caùc cöûa soå cho caùc heä thoáng huùt ñoäc, thoâng gioù hoaït
ñoäng.
- Khoâng ñöôïc huùt thuoác laù, ñaùnh dieâm, baät löûa trong kho sôn vaø trong nôi gia coâng.
Kho sôn vaø phaân xöôûng gia coâng phaûi coù bình chöõa chaùy.
- Khi laøm vieäc treân cao phaûi coù daøn giaùo baèng theùp, thaùo laép deã daøng, baûo ñaûm
vöõng chaéc. Khi laøm vieäc trong haàm phaûi coù thieát bò thoâng gioù toát.
- Khi pha cheá caùc loaïi hoaù chaát hoaëc laøm vieäc vôùi caùc beå hoaù chaát phaûi thöïc hieän
ñuùng quy trình coâng ngheä, baûo ñaûm an toaøn lao ñoäng.
- Khi laøm vieäc xong, nhöõng nguyeân lieäu vaø sôn coøn thöøa phaûi ñaäy naép kín, ñeå nôi
khoâ raùo vaø taém röûa saïch seõ.
- Sôn dính vaøo da khoâng ñöôïc röûa baèng benzen vì noù raát ñoäc, phaûi röûa trong
hoãn hôïp caùt, muøn cöa vaø butyl axetat.
- Coâng nhaân bò choaùng vaùng ñaàu, choùng maët töùc thôû, phaûi ñöa ngay ñeán choã thoaùng
gioù nghĩ ngôi, neáu naëng phaûi ñöa ngay vaøo beänh vieän caáp cöùu.

102
4.5 QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ SÔN OÂTOÂ

Hình 4.2 Sô ñoà quy trình coâng ngheä sôn OÂtoâ du lòch.

103
4.5.1 Quy Trình Xöû Lyù Beà Maët Tröôùc Khi Sôn
Chuaån bò beà maët tröôùc khi sôn laø coâng
ngheä khoâng theå thieáu ñöôïc khi gia coâng sôn. Xöû
lyù beà maët toát laøm cho maøng sôn baùm chaéc vôùi
beà maët saûn phaåm, ñeà phoøng söï aên moøn kim loaïi,
ñaït ñöôïc muïc ñích trang söùc vaø baûo veä.
Phöông phaùp chuaån bò gia coâng beà maët
goàm: taåy gæ  taåy daàu  röûa nöôùc  ñònh
hình beà maët  phoát phaùt hoaù.
Hình 4.3 Xöû lyù beà maët tröôùc sôn loùt
4.5.1.1 Taåy gæ
Taåy gĩ, taåy lôùp OÂxy hoaù daøy, thuoác haøn treân beà maët thuøng xe thöôøng duøng caùc phöông
phaùp sau:
- Phöông phaùp taåy gĩ cô khí - duøng duïng cuï thuû coâng nhö buùa, baøn chaûi saét, duõa … ñeå
taåy gĩ hoaëc duøng maùy chaûi han gĩ caàm tay, maùy phun bi, phun caùt …
- Phöông phaùp taåy gĩ hoaù hoïc - duøng caùc chaát axit ñeå taåy gĩ
- Phöông phaùp taåy gĩ baèng nhieät - duøng ngoïn löûa nung noùng saûn phaåm ñeå taåy gĩ.
4.5.1.2 Taåy daàu
4.5.1.2.1 Giôùi thieäu
Phun sôn baát cöù moät kim loaïi naøo, yeâu caàu cô baûn nhaát maøng sôn baùm chaéc vôùi beà
maët kim loaïi. Ðieàu ñoù moät maët phuï thuoäc vaøo chaát löôïng sôn, maët khaùc phuï thuoäc vaøo gia
coâng beà maët vaø coâng taùc chuaån bò tröôùc khi sôn.
Do thuøng xe ñöôïc gheùp töø nhöõng taám theùp ñaõ ñöôïc daäp vaø do quaù trình di
chuyeån vaø ñeå laâu. Ðeå coù theå choáng gæ ngöôøi ta boâi moät lôùp daàu môõ ñeå choáng gæ, do
ñoù coù daàu môõ baùm treân beà maët kim loaïi vaø caàn phaûi taåy saïch .

4.5.1.2.2 Giôùi thieäu hoùa chaát FC-M435T

Ðaây laø chaát taïo cho vieäc taåy daàu môõ beà maët theùp baèng phöông phaùp nhuùng hoaëc phun.
Noù laø chaát kieàm trung bình, phaïm vi laøm vieäc ôû nhieät ñoä vaø noàng ñoä roäng. Nhieät ñoä laøm vieäc
töø 45-50 vaø noàng ñoä 30g/l. Hoùa chaát naøy khoâng laéng ñoäng ôû ñaùy, hoøa tan oån ñònh trong thôøi
gian daøi.
Caùch pha cheá
- Ðoå vaøo hoà khoaûng ¾ theå tích nöôùc.
- Cho töø töø FC-M435T vaøo beå keát hôïp vôùi khoaáy vôùi noàng ñoä 30kg treân 1000l dung
dòch laøm vieäc.
- Taêng nhieät löôïng hoùa chaát caàn duøng cho toaøn boä theå tích.
- Taêng nhieät ñoä leân 40C vaø khoaáy baèng caùch duøng bôm tuaàn hoaøn hoaëc khoaáy
laéc baèng cô khí. Yeâu caàu khoaáy toái thieåu 15 phuùt.
- Ðoå theâm nöôùc ñeán vaïch qui ñònh vaø troän kyû.

104
 - Cung caáp tôùi nhieät ñoä laøm vieäc.
Quy trình hoaït ñoäng
- Nhieät ñoä töø 45-55C.
- Thôøi gian nhuùng 3-5 phuùt.
- Soá ñieåm kieàm toång coäng:17-25 ñieåm.
- Soá ñieåm kieàm töï do:12-18 ñieåm.
- Thieát laäp duy trì thôøi gian vaø nhieät ñoä naøy.
Caùch kieåm tra noàng ñoä vaø chaâm theâm haèng ngaøy
- Ðoä kieàm toång coäng (T.ALK): duøng pippet laáy 10ml maãu thöû cho vaøo loï thuûy tinh
200ml cho vaøo 4-5 gioït D11 (Broâm pheânol blue) maøu xanh da trôøi roài chuaån ñoä
dung dòch T#20 (0.1N H2SO4) ñaõ duøng chính laø soá ñieåm cuûa ñoä kieàm toång coäng.
- Ðoä kieàm töï do (F.ALK): laøm gioáng nhö ñoä kieàm toång coäng nhöng ôû ñaây duøng
hoùa chaát chĩ thò maøu D3 (Pheâ nol Phthalin) thay cho D11 vaø chuyeån maøu hoàng
sang khoâng maøu. Ðeå taêng F.ALK leân moät ñieåm thì caàn boû theâm thì caàn theâm
vaøo laån 1000l dung dòch. Suoát quaù trình saûn xuaát moïi söï thay ñoåi caàn kieåm tra
F.ALK.
Thoâng tin veà xöû lyù nöôùc thaûi
- Hoà FC-435T dô, tích luõy baån gaây trôû ngaïi khaû naêng laøm saïch. Khi caàn loaïi boû chaát
boû chaát baån, caàn xöû lyù chaát kieàm.
- Ngoaøi ra ta coøn coù theå taåy daàu môû baèng xaø phoøng.
4.5.1.3 Ðònh hình beà maët (taïo leân thuøng xe moät lôùp dung dòch xuùc taùc)
4.5.1.3.1 Muïc ñích
Ðeå caûi thieän nhöõng haït tinh theå keõm phoát phaùt boïc beân ngoaøi vaø ñieàu chĩnh chaát neàn
cuûa beà maët nhaèm laøm toát hôn söï hình thaønh cuûa lôùp boïc phoát phaùt. Ngoaøi vieäc trung hoøa noù
coøn ñoùng vai troø hoaït hoùa cho hoùa chaát phoát phaùt nhanh hôn, ñeàu hôn, mòn hôn vaø söï baùm
sôn seõ toát hôn.
4.5.1.3.2 Caùch pha cheá
- Ðoå nöôùc coâng nghieäp khoaûng ¾ theå tích
- Cho hoaø tan 1 kg PL-ZNT vaøo 10001ít. Cho PL-ZNT vaøo phuø hôïp vôùi theå
tích dung dòch.
- Khuaáy cho tan roài chaâm theâm nöôùc tôùi vaïch quy ñònh vaø troän kyõ.
4.5.1.3.3 Caùch kieåm tra dung dòch
- Ðoä PH cuûa dung dòch phaûi luoân luoân naèm trong khoaûng 8-9,4.
- Haøng ngaøy chĩ caàn chaâm theâm vaøo hoà khoaûng 200-300g PL-ZNT vaø thöôøng xuyeân
kieåm tra ñoä PH vì beå naøy deã bò nhieãm axit töø khaâu taåy gĩ mang vaøo.
- Duøng AD-CO hoøa tan trong nöôùc roài chaâm theâm töøng phaàn nhoû khoaùy ñeàu vaø
duøng giaáy quì ñeå kieåm tra ñoä PH.
105
 - Sau moät thôøi gian daøi laøm vieäc khi hoaït ñoäng cuûa lôùp phoát phaùt khoâng coøn toát nöûa,
haït tinh theå thoâ, beà daøy khoâng ñeàu thì phaûi thay vaø pha dung dòch môùi.
4.5.1.4 Phoát phaùt hoaù
4.5.1.4.1 Muïc ñích
Ðeå taïo lôùp phoát phaùt keõm treân beà maët kim loaïi. Lôùp naøy coù khaû naêng choáng gĩ toát vaø
taêng ñoä baùm cuõng nhö ñoä ñaøn hoài cuûa lôùp sôn beân ngoaøi.
4.5.1.4.2 Giôùi thieäu hoùa chaát
PALABOND-L3020 laø taùc nhaân bieán ñoåi beà maët saét theùp khi nhuùng vaøo. Laøm cho beà
maët kim loaïi daøy leân, haït tinh theå toát hôn, lôùp keõm phoát phaùt coù khaû naêng choáng aên moøn hoùa
hoïc vaø laøm taêng ñoä baùm, ngoaøi ra coøn haïn cheá söï truyeàn nhieät cuûa lôùp sôn.
Vaät lieäu
- PB-L3020M (chaát pha laãn daàu).
- PB-L3020R (chaát chaâm theâm).
- AD-4856 (duøng ñieàu chĩnh axit töï do).
- NT-4055 (chaát laøm voâ hieäu).
- AC-131 (chaát ñeå taêng toác ñoä lôùp phoát phaùt).
Caùch pha cheá
- Cho vaøo beå ¾ theå tích nöôùc.
- Vôùi 1000l dung dòch trong beå troän.
48kg PB-L3020M.
7kg AD-4856.
5kg AD-4813.
- Sau khi caùc hoùa chaát hoøa tan, cho 8,6kg NT-4055 vaø troän kyõ.
- Cho theâm nöôùc tôùi vaïch qui ñònh vaø troän kyõ.
- Cung caáp nhieät tôùi nhieät ñoä laøm vieäc.
- Ngay töø tröôùc khi baét ñaàu hoaït ñoäng cho theâm vaøo 450g AC-131 vaøo beå vaø troän
kyõ.
Löu yù: Khoâng neân theâm AC-131 vaøo beå vaø ñeå laâu 2-3 giôø tröôùc khi laøm vieäc
vì noù khoâng beàn vaø noàng ñoä giaûm theo thôøi gian.
Kieåm soaùt thaønh phaàn PALABOND vaø ñieàu kieän laøm vieäc cuûa beå theo caùc tieâu chuaån
sau:

- Axit toång (TA):20 - 25 ñieåm.

- Axit töï do (FA):0,4 -1,1 ñieåm.
- Chaát taêng toác AC:2 - 3,5 ñieåm.
- Nhieät ñoä dung dòch: 40 - 45C.

106
 - Thôøi gian nhuùng:2 - 5 phuùt.
- Thôøi gian vaø laøm vieäc toái öu cuûa beå PB-L3020 phuï thuoäc vaøo beà maët kim loaïi
vaø phöông phaùp laøm saïch. Sau khi thieáp laäp ñöôïc caùc thoâng soá toái öu cuûa heä
thoáng neân cho thieát bò laøm vieäc caøng gaàn trò soá caøng toát.
Kieåm tra vaø hieäu chĩnh dung dòch
- Trò soá axit toång TA: duøng pippet laáy 10ml maãu thöû töø beå phoát phaùt cho vaøo bình
thí nghieäm 200ml, cho vaøo 4-5 gioït chĩ thò maøu D3 (pheânolphthalin) sau ñoù chuaån
ñoä vôùi dung dòch T11 (0,1 N NaOH) cho ñeán khi coù maøu hoàng nhaït. Soá ml dung
dòch T11 chính laø soá ñieåm cuûa axit toång TA. Duy trì soá ñieåm TA trong khoaûng
20-25 ñieåm. Ðeå taêng TA leân moät ñieåm caàn cho theâm vaøo khoaûng 1,6kg PB-L3020R
cho 1000l dung dòch. Cho thöôøng xuyeân moät löôïng nhoû PB-L3020R vaøo keát quaû
beà maët ñoàng ñeàu hôn laø thĩnh thoaûng cho moät löôïng lôùn. Coù theå tính chính xaùc tĩ
leä tieâu thuï baèng kinh nghieäm. Ðeå buø laïi moät ñieåm maát ñi do söï maát maùt hoùa
chaát trong dung dòch maø nguyeân nhaân do söï roø rĩ hoaëc söï coá traøn hoà baèng caùch
theâm vaøo 2,22kg PB-L3020M vaøo 1000l dung dòch cho moãi ñieåm yeâu caàu.
- Kieåm tra ñoä axit töï do FA: duøng pippet laáy 10ml dung dòch trong hoà phoátphaùt
cho vaøo bình thí nghieäm 200ml sau ñoù cho 2-3 gioït chĩ thò maøu D11 (broâmpheânol)
maøu xanh döông roài chuaån ñoä vôùi dung dòch T11 (0,1 N NaOH). Ðieåm keát thuùc khi
maãu chuyeån töø maøu vaøng sang maøu tím döôùi aùnh ñeøn, soá ml dung dòch T11 ñaõ söû
duïng chính laø soá ñieåm cuûa FA baèng caùch cho vaøo NT-4055. Ðeå giaûm FA
xuoáng 0,1 ñieåm cho 160g NT-4055 vaøo 1000l dung dòch.
- Kieåm tra noàng ñoä dung dòch chaát taêng toác AC-131: ñeå kieåm tra noàng ñoä chaát taêng
toác trong dung dòch ta duøng oáng ño noàng ñoä vaø axit Sunfamic. Ðoå gaàn ñaày vaøo
oáng ño dung dòch PB-L3020 sau ñoù cho vaøo khoaûng 2g axit Sunfamic roài ñoùng laïi
vaø döïng ngöôïc leân sau ñoù ñeå oáng ñöùng yeân trong voøng 1-2 phuùt. Soá khoâng khí
chieám choå trong oáng chính laø soá ñieåm AC. Thoâng thöôøng ñeå taêng AC leân moät
ñieåm ta caàn cho vaøo beå khoaûng 150g AC-131 cho 1000l dung dòch .
- Chaát taêng toác maát daàn trong quaù trình laøm vieäc hoaëc gia haïn keùo daøi söï khoâng laøm
vieäc cuûa dung dòch. Vì lyù do naøy ngay ñaàu giôø laøm vieäc phaûi theâm AC-131 keát
hôïp vôùi khuaáy ñeàu.
Löu yù: Taát caû caùc thoâng soá treân ñeàu coù tính töông ñoái vì moãi ngöôøi söû duïng
caùc thieát bò khaùc nhau, nguyeân lieäu vaøo khaùc nhau. Do ñoù moãi ngöôùi söû duïng phaûi
theo doõi lieân tuïc trong thôøi gian ñaàu ñeå ruùt ra giaù trò kinh nghieäm phuø hôïp cho
mình. Sau khi ñöôïc giaù trò treân ta neân tuaân thuû ñuùng ñeå coù chaát löôïng toái öu.
Thoâng tin xöû lyù nöôùc thaûi: hoaù chaát trong daây chuyeàn xöû lyù beà maët saûn
phaåm kim loaïi, ngoaøi caùc kieàm, axit thoâng thöôøng coøn coù phoát phaùt kim loa ïi naëng.
Do ñoù khi ñoå chuùng vaøo heä thoáng nöôùc thaûi phaûi xöû lyù chuùng cho phuø hôïp vôùi yeâu
caàu cuûa cô quan baûo veä moâi tröôøng ñòa phöông.

107
4.5.2 Coâng Ngheä Sôn Loùt
Sôn loùt laø lôùp sôn ñaàu tieân tröïc tieáp baùm treân beà maët saûn phaåm. Muïc ñích lôùp sôn loùt
taïo neân lôùp maøng sôn baùm chaéc vôùi kim loaïi neàn, taïo ñieàu kieän cho lôùp sôn thöù hai dính keát.
Nhöõng ñieàu kieän lyù töôûng cuûa lôùp sôn loùt
- Coù ñoä baùm chaéc, coù tính deûo toát.
- Coù tính oån ñònh cao trong khí quyeån.
- Khoâng thaám nöôùc vaø hôi nöôùc.
- Coù tính naêng choáng gĩ toát.
4.5.2.1 Ðaëc ñieåm khi gia coâng sôn loùt
Gia coâng sôn loùt caàn phaûi tieán haønh nhanh sau khi ñaõ gia coâng beà maët, thôøi gian caøng
ngaén caøng toát.
Khi gia coâng sôn loùt phaûi sôn moûng, ñoàng ñeàu, khoâng daøy quaù, khoâng ñeå chaûy veát.
Gia coâng sôn loùt coù theå duøng caùc phöông phaùp phun, queùt, nhuùng …
4.5.2.2 Gia coâng baèng phöông phaùp phun khoâng khí
Phun khoâng khí laø phöông phaùp duøng suùng phun sôn, nhôø doøng khoâng khí neùn, dung dòch
sôn thaønh daïng sôn muø baùm ñoàng ñeàu treân beà maët caàn sôn. Phöông phaùp naøy ñöôïc duøng
nhieàu cho caùc loaïi xe Bus lôùn, thuøng xe taûi.
4.5.2.2.1 Ðaëc ñieåm phöông phaùp phun
Hieäu suaát cao, gia coâng thuaän tieän.
Duøng cho haàu heát caùc loaïi sôn vaø thích öùng vôùi caùc loaïi saûn phaåm coù hình daùng phöùc
taïp, ñaëc bieät saûn phaåm coù dieän tích lôùn, khoâ nhanh, maøng sôn phaân boá ñoàng ñeàu, baèng phaúng,
boùng.
Khuyeát ñieåm laø hieäu suaát söû duïng thaáp vì noù caàn nhieàu dung moâi, toaøn boä dung
moâi bay hôi, toån thaát lôùn, löôïng sôn bay ra ngoaøi khoâng khí chieám khoaûng 20%. Khi phun
phaûi phun thaønh nhieàu laàn vì phun moät laàn moûng.
Khi phun, dung moâi bay hôi aûnh höôûng ñeán söùc khoeû coâng nhaân, vì vaäy caàn phaûi coù
thieát bò huùt ñoäc toát.
Khi phun trong ñieàu kieän thoâng gioù khoâng toát deã baét löûa, thaäm chí noå vì theá phun sôn
saûn löôïng lôùn caàn coù buoàng phun sôn coù caáu taïo ñaëc bieät.
4.5.2.2.2 Nguyeân lyù phöông phaùp phun.

Lôïi duïng cheânh leäch aùp suaát giöõa

doøng khoâng khí neùn ñi qua voøi phun vôùi
oáng noái vôùi bình phun chöùa sôn, do ñoù
sôn ñöôïc huùt ra töø trong bình, nhôø
108
doøng

109
khoâng khí neùn ñöa ñeán voøi phun, phun
thaønh nhöõng haït nhoû ñoàng ñeàu treân beà
maët saûn phaåm.

4.5.2.3 Phöông phaùp sôn ñieän hoùa (nhuùng

ED)
4.5.2.3.1 Giôùi thieäu veà phöông phaùp ED
Quaù trình keát tuûa ñieän phaân (ED) laø moät phöông phaùp sôn ñaëc bieät maø noù phaân taùn
trong nöôùc vaø baùm treân beà maët neàn cuûa vaät sôn ñeå taïo thaønh lôùp maøng ñoàng ñeàu khoâng hoaø
tan trong nöôùc.
Tieán trình sôn ED laø phöông phaùp sôn ñaõ ñöôïc phaùt trieån vaø öùng duïng trong thöïc teá
qua moãi thôøi gian sau:
- 1920 … bao phuû treân cao su.
- 1930 … phuû ôû beân trong hoäp thöïc phaåm.
- 1940 … nghieân cöùu tieán trình ED nhöïa toång hôïp phaân taùn trong nöôùc vaø thieát laäp
kyõ thuaät ED.
- 1950 … phaùt trieån kieåu loø saáy öùng duïng thöïc teá sôn chòu nöôùc
- 1960 … phaùt trieån tieán trình ED trong coâng nghieäp.
- 1963 … söû duïng tieán trình ED trong coâng nghieäp.
- 1965 … söû duïng tieán trình ED trong coâng nghieäp ôû Nhaät Baûn.
- 1970 … hoaøn thaønh vieäc hoaùn ñoåi töø heä thoáng phun sang heä thoáng nhuùng ED treân
caùc daây truyeàn töï ñoäng chính yeáu ôû Nhaät.
- 1977 … hoaùn ñoåi töø anoát ED sang catoát ED.
- 1986 … catoát ED chieám khoaûng 95% cho caùc daây truyeàn laøm thuøng xe.
4.5.2.3.2 Caùc hieän töôïng xaûy ra trong quaù trình sôn

Hieän töôïng Hoaït ñoäng Löu yù

110
 Hieän töôïng Söï di chuyeån cuûa chaát + Heä thoáng anoát: Sôn naïp ñieän aâm di
chuyeån ñieän thuøng ñieän naïp (phaân taùn haït, chuyeån tôùi
hoaø tan nhöïa) ñeán ñieän +Heä thoáng catoát: Sôn naïp ñieän döông
cöïc di chuyeån tôùi

Hieän töôïng keát tuûa Söï khoâng hoaø tan cuûa nhöïa Nhöïa tích ñieän aâm vaø ñieän döông
ñieän phaân baùm treân thuøng xe sau khi
phoùng ñieän
Hieän töôïng ñieän Söï ñieän phaân cuûa nöôùc Cöïc döông sinh ra khí
phaân Hidro Cöïc aâm sinh ra khí
oxy

Hieän töôïng thaåm Maøng thaám nöôùcmaøng Nöôùc chöùa ñöïng trong maøng di chuyeån
thaáu ñieän ngaên nöôùc (maøng cöùng khöû choáng laïi söï di chuyeån cuûa nhöïa do söï
nöôùc) khaùc nhau veà ñieän theá

Trong tieán trình phuû ED, noù ñöôïc coi nhö laø hieän töôïng sôn baùm lieân tuïc do söï keát hôïp
cuûa 4 hieän töôïng khaùc nhau : hieän töôïng chuyeån ñieän, hieän töôïng keát tuûa ñieän, hieän töôïng
ñieän phaân vaø hieän töôïng thaåm thaáu ñieän. Söï baát lôïi voán coù cuûa heä thoáng anoát laø nhöõng kheám
khuyeát gaây ra bôûi söï khöû ion kim loaïi treân beà maët vaät sôn vaø söï laøm hö hoûng nhöïa do phaùt
sinh ra khí oxi. Coøn ôû heä thoáng catoát cuõng coù söï baát lôïi khaùc laø nhöõng loã ñöôïc taïo ra bôûi
söï phaùt sinh khí hidro. Nhöng nhöõng vaán ñeà naøy ñaõ ñöôïc giaûi quyeát baèng caùch giaûm nheï
coâng thöùc sôn (nhö chaát maøu, chaát phuï trôï …)
4.5.2.3.3 Öu ñieåm cuûa lôùp sôn ED
Vôùi nhöõng thuaän lôïi ñeà caäp ôû beân döôùi, tieán trình sôn ED ñaûm baûo naâng cao naêng suaát
lao ñoäng, chaát löôïng vaø hieäu quaû lao ñoäng.

1 Töï ñoäng hoaù Toaøn boä tieán trình töø tröôùc khi xöû lí ñeán saáy
khoâ coù theå hoaøn toaøn töï ñoäng hoaù vaø giaûm
giaù thaønh lao ñoäng.

2 Lôùp maøng ñoàng ñeàu Coù theå ñaït ñöôïc beà daøy lôùp maøng ñoàng ñeàu
mong muoán moät caùch deã daøng baèng caùch
ñieàu chĩnh ñieän aùp.

3 Tieát kieäm naêng löôïng
tieâu hao (taêng tính choáng
aên moøn hoaù hoïc ôû
nhöõng phaàn loõm vaøo)
4 Giaûm toái thieåu löôïng sôn
Sôn coù theå baùm treân caû nhöõng beà maët phöùc
taïp maø nhöõng phöông phaùp sôn thoâng thöôøng
khoâng theå laøm ñöôïc. Vì theá vieäc choáng aên
moøn cuûa thuøng xe vaø caùc phaàn khaùc
ñöôïc
naâng cao nhieàu
Soá löôïng sôn maát ñi trong beå thaáp bôûi söï pha
pha loaõng vôùi nöôùc. Sôn bò maát seõ giaûm toái

111
112
 thieåu baèng caùch söû duïng beå loïc

5 Khoâng deã chaùy nhö
nhöõng sôn thoâng thöôøng
6 Beà maët ngoaøi coù chaát
löôïng toát
Sôn ED pha loaõng trong nöôùc, khoâng chöùa
quaù nhieàu dung moâi nhö nhöõng sôn chòu nöôùc
khaùc. Vì theá sôn khoâng deã chaùy. Tuy nhieân
heä thoáng maøng trong beå phaûi ñöôïc chuù yù caán
thaän traùnh löûa gaây ra bôûi khí hidro vaø oxi
sinh ra ôû caùc cöïc
Lôùp maøng phuû coù haøm löôïng nöôùc vaø dung
moâi thaáp neân noù thoâng suoát nhöng coù moät
soávaán ñeà laø söï laéng xuoáng vaø tan ra. Vì theá
coù theå saáy ôû nhieät ñoä cao trong
thôøi gian ngaén ( khoâng caàn gia nhieät )

7 Khoâng oâ nhieãm Sôn ED chöùa ít dung moâi vaø sôn ñaõ söû duïng
ñöôïc thu laïi taùi söû duïng nhaèm giaûm toái ña
hao phí. Sôn rôi trong beå vaø goïi laø sôn
khoâng gaây oâ nhieãm. Nhöng yeâu caàu phaûi
xöû lí nöôùc
thaûi
4.5.2.3.4 Nhöôïc ñieåm cuûa lôùp sôn ED
Beân caïnh nhöõng öu ñieåm treân, tieán trình ED cuõng coù nhöõng nhöôïc ñieåm sau maø caàn
phaûi ñöôïc löu yù trong quaù trình söû duïng :
1 Giôùi haïn veà beà daøy Vôùi tieán trình ED thoâng thöôøng, beà daøy lôùp maøng
lôùp maøng coù theå ñaït khoù coù theå ñaït ñöôïc treân 30 microâmet Nhöng 35
ñöôïc  40 microâmet thì coù theå ñaït ñöôïc vôùi loaïi sôn
baùm cao gaàn ñaây ñöôïc phaùt trieån bôûi Kansai

2 Khaû naêng chòu söï Nhöõng phaàn phôi ra beân ngoaøi caàn phaûi ñöôïc che
bieán ñoåi thôøi tieát phuû
keùm
3 Söï caàn baûo quaûn giaùÐeå giöõ cho giaù treo daãn ñieän ñöôïc toát, lôùp sôn baùm
treo treân giaù treo phaûi ñöôïc caïo saïch sau moät thôøi gian
söû duïng
4 Khoâng phuø hôïp cho Chuyeån giao giai ñoaïn quaù daøi coù theå laøm maát
daây chuyeàn saûn xuaát phaåm chaát cuûa sôn maëc duø thay ñoåi nhöïa sôn hoaëc
nhoû. thaønh phaàn dung moâi. Vì vaäy, tieán trình ED
khoâng
neân öùng duïng cho daây chuyeàn saûn xuaát nhoû
5 Chĩ coù theå phuû leân Nhöõng vaät lieäu khoâng daãn ñieän ñöôïc nhö goã, nhöïa,
vaät lieäu daãn ñieän vaûi, giaáy … khoâng theå duøng tieán trình ED
ñeå phuû
Ngoaøi ra, nhöõng vaät lieäu ñöôïc ñeà caäp döôùi ñaây khoâng ñöôïc söû duïng tieán trình ED:
- Ðoà vaät dính daàu, buïi seõ laøm baån nöôùc … trong beå nhuùng
- Vaät dính quaù nhieàu sôn trong beå nhuùng vaø khoù khaên cho vieäc röûa ñaït hieäu quaû do

113
hình daùng vaø caáu truùc cuûa noù phöùc taïp.

114
 - Vaät maø khoâng theå nhuùng hoaøn toaøn do hình daùng cuûa noù quaù phöùc taïp vôùi nhieàu loã
khí.
- Vaät ñöôïc saûn xuaát söû duïng baûn chaát kim loaïi khaùc nhau vaø yeâu caàu saûn phaåm phaûi
ñoàng ñeàu vaø tinh xaûo.
- Vaät khoâng theå chòu nhieät ñoä cao töø 165  185C.
Nhöõng ñieàu caàn phaûi ñöôïc chuù yù caån thaän trong quaù trình söû duïng tieán
trình ED:

1 Söï caàn thieát phaûi
kieåm soaùt hoà vaø
trang thieát bò
2 Giaù ñaàu tö cao
3 Duy trì quaù trình
hoaït ñoäng
Yeâu caàu kieåm tra caån thaän boä ñieàu khieån hoà va cuõng ñeå
baûo quaûn trang thieát bò
Söï ñaàu tö môùi cho trang thieát bò laø yeâu caàu caàn thieát
Yeâu caàu caùc thieát bò söû duïng phaûi chaéc chaén hoaït ñoäng lieân
tuïc nhö maùy bôm sôn tuaàn hoaøn boä sieâu loïc vaø heä thoáng
ñieàu khieån nhieät ñoä.

4.5.2.3.5 Ðieàu kieän kyõ thuaät söû duïng trong tieán trình ED

Haøm löôïng chaát khoâng deã Tĩ leä phaàn traêm cuûa nhöïa + chaát maøu + chaát phuï
1 bay hôi trôï trong hoà

PH Noàng ñoä ion cuûa hiñroâ

2

PH 3……………… 7 …………… 10
Moâi
tröôøng  Axit  Trung tính  kieàm 

Sôn  ion (+)   ion (-) 

Coù theå söû duïng loaïi pH thoâng thöôøng ngoaøi thò

tröôøng
Ðieän daãn suaát Tieâu chuaån ñeå chĩ hoà sôn coù giaù trò daãn ñieän laø bao
3 (/cm) nhieâu

Ðieän trôû cöïc

4 (k - cm) Cöôøng ñoä A

Thôøi gian (phuùt)

Tröôøng Culoâng (mg/Q) Tieâu chuaån ñeå chĩ lôùp maøng sôn (troïng löôïng maøng

115
5 baèng mg) ñaït ñöôïc bôûi moät culoâng laø bao nhieâu
culoâng : giaù trò ñieän cung caáp bôûi doøng ñieän moät
doøng ñieän 1 Ampe trong 1 giaây

Möùc ñoä phaân boá cuûa lôùp maøng bao ED phöông

6 phaùp ñöôøng oáng, phöông phaùp hôû, (phöông phaùp kín
) Noù ñöôïc söû duïng nhö laø moät tieâu chuaån ñeå chĩ lôùp
sôn ED taïo neân lôùp maøng trong loã hoaëc keû hôû
Haøm löôïng chaát maøu hoaëc nhöõng phaàn khaùc (nhöõng phaàn khoù tieáp caän)
Haøm löôïng % chaát maøu khoù bay hôi trong nhöïa

Hieäu öùng L Beà ngoaøi cuûa lôùp maøng treân beà maët naèm ngang
7 duøng taám coù hình L ñeå ñöôïc xaùc ñònh bôûi ñoä nhaün
cuûa beà maët

Haøm löôïng dung moâi (PHR) Haøm löôïng % dung moâi haùo nöôùc trong hoà sôn coù
8 ôû trong nhöïa
Söû duïng dung moâi laø röôïu hay este coù ñieåm soâi cao
vaø trung bình

9 Nhöõng acid coù khoái löôïng Axít coù khoái löôïng phaân töû thaáp ñöôïc tích luyõ trong
phaân töû thaáp (PPM) ED ion suoát quaù trình ñieän phaân nhöïa vaø laøm giaûm giaù trò
aâm cuûa nhöïa. Yeâu caàu giaûm toái thieåu löôïng axít vì noù
aûnh höôûng baát lôïi treân beà maët lôùp maøng, khaû naêng
laøm vieäc vaø hieäu suaát cuûa sôn.

Ion chaát laøm oâ nhieãm Ion oâ nhieãm ñöôïc mang vaøo hoà cuøng vôùi nhöõng
10 hoa chaát xöû lí vaø quaù trình boå sung laøm ñaày nöôùc
Na, Fe, Zn, Pb, Ni (ion döông)
Cl, PO4, SO4, NO3 (ion aâm)
Yeâu caàu phaûi giöõ haøm löôïng ion naøy döôùi möùc
quy ñònh vì noù aûnh höôûng khoâng toát ñeán tính deã gia
coâng cuûa sôn vaø vieäc hình thaønh lôùp maøng bao beân
ngoaøi

Söï luaân chuyeån Khi taêng soá löôïng cuûa sôn ñoùng raén ñaõ söû duïng thì
11 (thaùng/1 T.O) keùo theo soá löôïng naïp ñieän ban ñaàu, noù ñöôïc goïi
laø1 T.O
Söï chuyeån bieán tĩ leä boå sung laø
1 T.O.........65%
2 T.O.........87%
3 T.O.........95%
Ðieän aùp nguy hieåm (V) Ðieän aùp giaùn ñoaïn thì lôùp maøng baùm bò phaù vôõ
12

116
 13 Ðöông löôïng trung hoaø (eq) Ðoä trung hoaø (eq) phuï thuoäc vaøo nöôùc hoaø tan hoaëc
nhuõ hoaø sôn
Heä thoáng anoát ……… amin höõu cô
…… Heä thoáng catoát ……… axít höõu
cô ……
Giaù trò amin : löôïng HCl (mg) ñeå trung hoaø 1g nhöïa
Giaù trò axít :löôïng NaOH (mg) ñeå trung hoaø 1g nhöïa

U/F Vieát taét cuûa töø Ultra Filter (sieâu loïc). Chaát loûng qua
14 lôùp maøng sieâu loïc sau ñoù röûa trong hoà ñieàu chĩnh
goïi laø maøng sieâu loïc.

Maøng Maøng ñeå taùch chaát trung hoaø tích luyõ ñeå ñieàu chĩnh
15 giaù trò pH.

4.5.2.3.6 Tieán trình ED tieâu chuaån

Taåy daàu  ñònh hình beà maët  xöû lí beà maët  röûa nöôùc  laøm khoâ  nhuùng ED 
röûa nöôùc  saáy.

Tieán trình Caùch xöû lyù

Taåy daàu _ Loaïi boû lôùp daàu cuûa tieán trình tröôùc vaø daàu choáng gĩ treân beà
(2-3phuùt) maët duøng trong tieán trình daäp kim loaïi
_ Chaát taåy daàu, söï keát hôïp cuûa hoaù chaát kieàm nhö xuùt
taùc, metasilicaùt, phoátphoric … vaø cho theâm chaát coù hoaït tính beà
maët söû duïng thoâng thöôøng.
_ Taåy daàu khoâng phuø hôïp taïo ra söï hình thaønh lôùp maøng phoát
phaùt khoâng baèng phaúng vaø gaây ra nhieàu vaán ñeà laøm maát fchöùc
naêng cuûa lôùp maøng ED nhö tính choáng aên moøn hoaù hoïc keùm, beà
maët beân ngoaøi thoâ, bieán maøu vaø thaäm chí coøn troùc lôùp maøng ôû
giai ñoaïn taåy röûa
_ Nhöõng kim loaïi khaùc nhö nhuõ töông hoaëc dung moâi cuõng coù
theå ñöôïc duøng ñeå röûa vaø ñöôïc goïi laø taåy daàu khoâ. Nhöng nhöõng
phöông phaùp naøy ít ñöôïc söû duïng do khaû naêng taåy daàu bò giôùi
haïn, vaán ñeà an toaøn vaø giaù thaønh …

117
118
Ðònh hình beà Quaù trình xöû lí naøy ñöôïc tieán haønh giöõa quaù trình taåy daàu vaø quaù
maët (2-3 phuùt) trình phoát phaùt hoaù ñeå taïo ñieàu kieän cho söï baùm caùc tinh theå
phoát phaùt ñöôïc toát hôn
Phöông phaùp thoâng thöôøng giöõ chaát neàn bò nhuùng chìm trong
dung dòch axít oxalic (2  3%) khoaûng 1 phuùt ñeå taïo moät lôùp
neàn (lôùp saét oxalat) nhaèm cuûng coá taêng hieäu quaû cuûa lôùp phoát
phaùt. Troän phoát phoric soda vaø oxít titan cuõng coù theå ñöôïc söû
duïng

Phoát phaùt hoaù Maøng phoát phaùt (0,5  3 ) coù taùc duïng naâng cao söï baùm chaéc
(1-3 phuùt) cuûa lôùp maøng ED vaø cuõng choáng aên moøn hoùa hoïc cuûa lôùp maøng

Phöông phaùp Phun, nhuùng

Taùc nhaân Saét phoát phaùt

Keõm phoát phaùt
Mangan phoát phaùt

Khoái löôïng cuûa lôùp phoát phaùt Keõm phoát phaùt

(phun) 0,8  1,8 g/m
(nhuùng) 2  3 g/m2

Beà maët ngoaøi cuûa lôùp phoát phaùt thay ñoåi nhieàu tuyø vaøo
nhöõng ñieàu kieän nhö nhieät ñoä, thôøi gian nhuùng, ñoä ñaäm
ñaëc… Vì vaäy yeâu caàu caàn phaûi ñieàu kieån daây chuyeàn caån
thaän

Röûa nöôùc cuoái _ Röûa nöôùc cuoái cuøng khoâng ñuû, phoát phaùt raén taùch ra treân beà
cuøng (2-3 phuùt) maët seõ ñöôïc mang vaøo beå nhuùng
_ Lôùp phoát phaùt ngöng tuï ôû giai ñoaïn laøm khoâ caûn trôû söï taoï
thaønh caùc khuyeát taät nhö nhieãm baån khoâ, nhieãm baån öôùt vaø bieán
maøu treân beà maët.
_ Vieäc röûa nöôùc toång theå laàn cuoái :
Voøi nöôùc coâng nghieäp vaø voøi nöôùc tinh khieát
Hai loaïi nöôùc treân thöôøng ñöôïc söû duïng ñeå röûa. Trong tröôøng
hôïp naøy chaát löôïng cuûa nöôùc tinh khieát caàn phaûi ñöôïc chuù y ù Tính
daãn cuûa nöôùc neân ñöôïc giöõ döôùi 5  20 /cm vaø theå tích nöôùc
phaûi phuø hôïp vôùi kích thöôùc cuûa saûn phaåm ñöôïc nhuùng

119
Laøm khoâ saûn _ Neáu lôùp maøng ñaõ xöû lí khoâng raùo nöôùc, noù seõ gaây ra khoù khaên
phaåm (toái ña 10 trong tieán trình nhuùng ED do tính daãn cuûa nöôùc quaù nhieàu
phuùt) _ Ðeå naâng cao ñaëc tính nhuùng cuûa lôùp ED thì caàn thieát phaûi laøm
khoâ nöôùc treân lôùp maøng ñaõ ñöôïc xöû lí ôû nhieät ñoä 60 100 C toái
ña trong 10 phuùt . Nhieät ñoä beà maët nhuùng neân thaáp hôn 50C.
Nhieät ñoä cao hôn laøm cho lôùp maøng khoâng ñoàng ñeàu, boït khí,
beà maët ngoaøi thoâ vaø naâng cao nhieät ñoä cuûa hoà.
_ Neáu tieán trình laøm khoâ khoâng theå duøng ñöôïc,seõ coù lôùp phuû môø
cuûa lôùp sôn ED tröôùc khi nhuùng . Phöông phaùp khaùc coù theå thay
theá laø taêng ñieän theá sau khi nhuùng hoaøn toaøn beà maët hoà.

Lôùp sôn ED Baèng caùch söû duïng ñieän, coù hai phöông phaùp coù theå duøng
(23 phuùt) :ñieän vaøo tröôùc (taêng ñieän aùp tröôùc khi nhuùng) vaø ñieän vaøo
sau (taêng ñieän aùp sau khi nhuùng) .
Söï khaùc nhau nhö sau :

Ðieän vaøo tröôùc Ðieän vaøo sau

Öu ñieåm 1. Naêng löôïng cung caáp
thaáp, toái thieåu
2. Coù theå cung caáp ñieän
theá trong thôøi gian daøi,
(naâng cao coâng suaát)
1. Khoâng coù boït khí vaø
lôùp maøng ñoàng ñeàu
2. Söï khaùc nhau nhoû veà
lôùp maøng sôn ôû treân vaø
döôùi

Khuyeát 1.Lôùp maøng khoâng ñeàu coù Caàn cung caáp naêng
ñieåm theå taïo ra neáu vaän toác di löôïng cao
chuyeån thaáp.
Coù söï khaùc nhau lôùn veà
beà maët maøng ôû lôùp treân
vaø lôùp döôùi

120
Vôùi phöông phaùp anoát hoaëc catoát, beà daøy lôùp maøng theo lí
thuyeát ñaït ñöôïc baèng caùch ñaït ñieän aùp ñaõ ñònh vaøo vaät gia
coâng vaø ñieän cöïc trong voøng 2  5 phuùt ( thöôøng 3 phuùt) Heä
thoáng khôûi ñoäng chaäm hay ñöôïc söû duïng:
Beà daøy cuûa lôùp maøng vaø thôøi gian:

FP
()
AED Electron
30 No.7200K Gray
110V
20 CDE Electron
10 No.9000K Gray
250 V
(phuùt)
1 2 3 4 5

Beà daøy lôùp maøng vaø ñieän aùp:

FT AED FT CED
() 150V 300V
30 130 250V
20 110V 200V
10

1 2 3 (phuùt) 1 2 3 (phuùt)

Thôøi gian cung caáp vaø doøng ñieän

(A)

AED (110 V)
10
CED (250 V)

1 2 3 4 5 (phuùt)
Nhieät ñoä cuûa hoà sôn
Ðoä taùc duïng cuûa ED thay ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa

121
Nhieät ñoä cuûa hoà sôn
Ðoä taùc duïng cuûa ED thay ñoåi phuï thuoäc vaøo nhieät ñoä cuûa
hoà sôn

Nhieät ñoä hoà Hieän töôïng Keát quaû

Cao Deã taïo maøng Coù khuynh höôùng

laøm maát phaåm chaát

Thaáp Khoù taïo maøng Söï laéng ñoïng cuûa

chaát maøu

Nhieät ñoä cuûa hoà sôn töï noù naâng leân trong quaù trình keát
tuûa ñieän phaân vaø khuaáy troän (nhieät moâtô). Vì vaäy noù phaûi
ñöôïc ñieàu chĩnh ôû möùc xaùc ñònh  1C
Ðieàu chĩnh giaù trò pH cuûa beå nhuùng

Phöông phaùp Phöông phaùp Phöông phaùp maøng

trung hoaø thaáp

Ðieän cöïc Ðieän cöïc traàn Ðieän cöïc maøng

Vaät lieäu Theùp khoâng gĩ Theùp khoâng gĩ

Theùp caùc bon

Ðieàu chĩnh PH ñöôïc ñieàu PH ñöôïc ñieàu chĩnh

giaù trò PH chĩnh baèng caùch baèng caùch thaùo chaát
giaûm toái ña ñieän phaân chöa quaù
chaát trung hoaø chaát trung hoaø
sôn boå sung

Öu ñieåm -Chi phí cho laép -Giaù trò PH coù theå ñieàu
ñaët thieát bò thaáp chĩnh töï ñoäng
-Khoâng caàn xöû lyù
nöôùc thaûi sinh ra
töø ñöôøng oáng cuûa
chaát ñieän phaân.
-Khoâng caàn baûo
döôõng.
-Khoâng caàn ñieàu
chĩnh chaát ñieän
phaân

122
 Khuyeát ñieåm -Giaù thaønh laép ñaët thieát
bò ñeå xöû lyù chaát thaûi
ñieän phaân.
-Yeâu caàu baûo quaûn
maøng.
-Yeâu caàu ñieàu chĩnh
tính daãn cuûa chaát
ñieän phaân

Chu kì vaän haønh cuûa sôn ED : 6  8 T.O/H

Röûa nöôùc _ Sôn khoâng baùm dính taùch ra khoûi vaät gia coâng sau khi
keùo ra khoûi hoà seõ gaây ra nhieàu vaán ñeà nhö beà maët ngoaøi
khoâng baèng phaúng, khoâng ñoàng ñeàu … Vì vaäy nöôùc röûa raát
quan troïng ñaûm baûo ñem laïi hieäu quaû cao cho lôùp maøng.
_ Theâm vaøo ñoù, Sôn ED ngay taïi nhöõng phaàn loõm vaøo vaø
ñöôïc mang ra khoûi hoà. Nhöõng sôn mang ra ñöôïc nhuùng
vaøo nöôùc ñeå thu hoài laïi.
_ Söï thu hoài chaát raén ñöôïc mang ra (böôùc 1)
Vaät neàn ñöôïc nhuùng vaøo vôùi boä sieâu loïc vaø nöôùc
tinh khieát vaøo beå tuaàn hoaøn laïi ñeå thu hoài.
_ Naâng cao chaát löôïng beà maët (böôùc 2)
Nhöõng sôn ED khoâng baùm seõ ñöôïc röûa vôùi voøi nöôùc vaën töø
2-3 giai ñoaïn sau ñoù theo ra röûa sau cuøng vôùi nöôùc tinh
khieát.
_ Röûøa ngay baèng voøi sau khi ñem vaät neàn ra khoûi hoà. Neáu
ta laøm caøng sôùm thì seõ nhaän ñöôïc beà maët ngoaøi caøng toát hôn.
_ Tröôøng hôïp yeâu caàu beà maët ngoaøi cöïc toát, nhöõng phöông
phaùp nhö quaït gioù, phun ET hoaëc gia nhieät tröôùc ñöôïc söû
duïng ñeå ngaên caûn loõm xuoáng vaø boït nöôùc.
_Ðeå giaûm toái thieåu ñoám nöôùc hay buïi thì caàn phaûi ñaët vaät
neàn vaøo loø saáy töø 5  10 phuùt sau khi röûa

Saáy Nhuùng ED
AEC ……… söï oxi hoaù bôûi nhieät
CED ……… söï taïo thaønh lieân keát ngang bôûi nhieät taùch ra
cuûa
khoái isocyanna.
Loø saáy yeâu caàu giöõ nhieät ñoä töø 110  180C trong 30 phuùt
Nhöõng loø saáy ñöôïc söû duïng thoâng thöôøng sau :

Phöông -Phöông phaùp saáy tröïc tieáp.

phaùp -Phöông phaùp trao ñoåi nhieät (gia nhieät giaùn tieáp)

123
 Nhieân Daàu naëng, daàu hoaû
lieäu Khí propan, khí bytan
Ðieän

Yeâu caàu _ Ðeå söï phaân phoái nhieät ñoä ñoàng ñeàu
cuûa loø _ Ðeå deã ñieàu chĩnh nhieät ñoä
saáy _ Ðeå vaän haønh deã daøng vaø an toaøn
_ Ðeå hieäu suaát nhieät cao
_ Khoâng gaây hö hoûng cho maøng sôn
_ Ðeå ít gaây oâ nhieãm

4.5.2.3.7 Thieát bò phuï ED

Nhöõng thieát bò ôû döôùi thì raát caàn thieát cho toaøn boä heä thoáng ED ñeå baûo ñaûm ñem laïi
hieäu quaû vaø chaát löôïng cho maøng sôn nhö mong muoán.
Caùc thieát bò cho heä thoáng nhuùng ED.
- Hoà nhuùng ED vaø heä thoáng tuaàn hoaøn.
- Caùc thieát bò vaän chuyeån
- Thieát bò ñieän (boä chĩnh löu)
- Heä thoáng ñieàu khieån nhieät ñoä cho beå nhuùng
- Heä thoáng boå sung sôn
- Heä thoáng sieâu loïc
- Heä thoáng ñieän cöïc, maøng ñieän phaân
- Heä thoáng nöôùc tinh khieát
- Heä thoáng loïc
- Heä thoáng tuaàn hoaøn cuûa nöôùc röûa
- Heä thoáng xöû lí nöôùc thaûi
- Bôm
- Hoà döï tröõ
Heä thoáng toát nhaát ñöôïc giaûi quyeát neáu caùc thieát bò treân keát hôïp vôùi nhau toát caùc khaû
naêng cuûa moãi thieát bò vaø yeâu caàu ñöa ra. Khaû naêng chöùa cuûa hoà ED thöôøng ñöôïc xaùc ñònh bôûi
kích thöôùc cuûa vaät sôn vaø soá thieát bò ñöôïc saûn xuaát. Vì vaäy khaû naêng cuûa caùc thieát bò ñöôïc
xaùc ñònh theo tĩ leä khaùc nhau.
- Ðöôøng bieân cuûa thieát bò cho heä thoáng tuaàn hoaøn ED
- Chöùc naêng cuûa moãi thieát bò

124
Beå nhuùng vaø Caùc yeáu toá ñeå xaùc ñònh khaû naêng chöùa cuûa hoà chính
oáng daãn tuaàn _ Goùc vaøo cuûa thieát bò
hoaøn _ Goùc ra cuûa thieát bò
+ Maët tröôùc
Dieän tích beà maët ñöôïc bao, soá thieát bò ñöôïc bao  soá giôø
laøm vieäc, soá ngaøy vaän haønh  toång dieän tích beà maët ñöôïc
bao trong moät thaùng  vaän toác di chuyeån, ñoä doác thieát bò
treo  thôøi gian nhuùng hoaøn toaøn.
+ Maët sau
Hoà nhuùng sôn, ñoä daøy döï ñònh cuûa maøng sôn  khaû naêng cuûa
boä chĩnh löu, boä trao ñoåi nhieät
_ Aûnh höôûng chieàu cao cuûa giaù treo thuøng xe h
_ Aûnh höôûng chieàu roäng cuûa giaù treo thuøng xe  W
b) Khaû naêng tuaàn hoaøn trong hoà yeâu caàu laø 6  8 T.O/H
c) Caùc hoà vaø oáng

ED anoát ED catoát

- Maët trong cuûa hoà neân ñöôïc

Hoà chính caùch li baèng caùch traùng PVC
hoaëc caùc lôùp baûo veä

OÁng - OÁng theùp khoâng gĩ, nhöïa

PVC

Ðoäng cô - Theùp khoâng gĩ

Hoà phuï 10  20% cuûa hoà chính

Boä chĩnh löu (a) Ðaây laø thieát bò ñeå chĩnh löu doøng xoay chieàu thaønh doøng
moät chieàu
(b) Caùc loaïi soùng

125
 Soùng Hình daùng Tĩ leä gôïn soùng

½ soùng 241%
1 pha 57%
3 pha 5%
Boä chĩnh löu Khoâng xaùc ñònh
baùn daãn ñieàu
khieån ñöôïc

c) Boä chĩnh löu 3 pha ñaït giaù trò toát nhaát veà thôøi gian toàn taïi
cuûa tĩ leä soùng keå töø khi ñieän theá ñöôïc giöõ ôû möùc khoâng ñoåi
baèng caùch söû duïng I.V.R
d) Tĩ leä soùng
Thaáp hôn 10% ñöôïc duøng cho söï keát tuûa ñieän phaân
e) Naêng löôïng cung caáp thay ñoåi tuyø thuoäc vaøo tĩ leä dieän
tích beà maët cuûa vaät lieäu ñöôïc phuû, ñieän cöïc, thôøi gian nhuùng
vaø ñaëc tính cuûa lôùp bao

Lôùp bao Khaû naêng Ðieän aùp cöïc ñaïi

ED anoát 1.5 thôøi gian cuûa 400 V

ñieän theá cung caáp

ED catoát 600V

f) Yeâu caàu boä chĩnh löu vôùi Ampe keá, Volt keá, Culoâng keá

Ðieàu khieån Boä trao ñoåi nhieät ñöôïc ñaët trong hoà ñeå giöõ cho nhieät ñoä trong
nhieät ñoä trong hoà khoâng ñoåi
hoà Söï gia nhieät … ñieän, hôi noùng, nöôùc noùng trong hoà
Söï laøm nguoäi … voøi nöôùc, hoà giaûi nhieät, boä trao ñoåi nhieät baèng
ñieän

126
Heä thoáng boå a. Heä thoáng boå sung cung caáp theâm sôn ñeå giöõ cho haøm
sung sôn trong hoà khoâng ñoåi

b. Ðaây laø heä thoáng ñaûm baûo sôn ñoàng ñeàu nhaát vaø khoâng
bò hoaø tan, phaân taùn trong hoà baèng caùch keát hôïp vieäc söû duïng
caùc loaïi sôn khaùc nhau. Nhöõng loaïi sôn sau ñaây coù theå boå sung
cho moãi muïc ñích :

Ðoä nhôùt (phaàn Loaïi ñoä nhôùt cao

traêm chaát raén)
Loaïi ñoä nhôùt thaáp

Ðoä phaân taùn Loaïi phaân taùn trong nöôùc

Loaïi phaân taùn trong dung moâi

Söï trung hoaø Loaïi trung hoaø cao

Loaïi trung hoaø thaáp

Söï bao kín Loaïi moät thaønh phaàn

Loaïi hai thaønh phaàn

(c) Sôn boå sung coù ñoä nhôùt cao, dung moâi phaân taùn, trung hoaø
thaáp coù öu ñieåm laø vieäc baûo quaûn ñöôïc oån ñònh, giaù thaønh vaän
chuyeån … Nhöng noù raát khoù ñeå troän ñeàu trong hoà sôn. Vì vaäy
noù phaûi ñöôïc troän tröôùc, sau ñoù ñöôïc cung caáp lieân tuïc baèng
caùch naâng cao naêng suaát

Boä sieâu loïc a. Ðaây laø thieát bò chöùa nöôùc röûa ñöôïc hieäu chĩnh beå sôn vaø
naâng cao hieäu quaû cuûa vieäc thu hoài. Chaát loûng ñöôïc loïc ñi qua
maøng cuûa boä sieâu loïc, chöùa nöôùc, taùc nhaân trung hoaø, dung
moâi, ion gaây oâ nhieãm.
b. Lieân quan ñeán tuùi loïc cuûa heä thoáng sieâu loïc thì yeâu caàu
nhieàu hôn 0,15l/phuùt/taán

Maøng vaø thieát bò a. Ðaây laø söï caàn thieát chĩ cho heä thoáng maøng (khoâng yeâu caàu
tuaàn hoaøn cho heä thoáng cung caáp)

127
 ED anoát ED catoát
Maøng Dung dòch ñieän Dung dòch ñieän phaân
phaân ôû anoát ôû catoát
Chaát ñieän phaân Amin höõu Axít höõu cô
cô Bazô voâ
cô
Maøng khí Khí Hiñro Khí oxy

b. Löôïng ñieän trung hoaø ôû trong maøng neân ñöôïc giöõ taïi möùc
tính toaùn khoâng ñoåi bôûi söï tuaàn hoaøn cuûa dung dòch ñieän phaân
c. Nöôùc ñieän phaân caàn ñöôïc ñieàu chĩnh baèng tay hay töï ñoäng
baèng caùch kieåm tra tính daãn ñieän. Ðieàu chĩnh baèng caùch
cung caáp nöôùc tinh khieát. Nöôùc thaûi caàn xöû lí choáng oâ nhieãm

a. Nöôùc nguyeân chaát ñöôïc söû duïng cho laàn röûa sau cuøng
Nöôùc tinh khieát cuûa quaù trình xöû lí hoaù hoïc vaø cuõng ñeå ñieàu chĩnh beà maët hoà.
Nöôùc caát hay nöôùc tinh khieát ñöôïc söû duïng
b. Tính daãn cuûa nöôùc thì yeâu caàu thaáp hôn 5/cm

a. Ðaây laø thieát bò ñeå loïc saïch buïi, boät saét, boät maøu maø Ðöôïc
Thieát bò loïc mang vaøo beå nhuùng.
b. Hai giai ñoaïn loïc thoâng thöôøng
_ Giai ñoaïn 1 (löôùi kim loaïi) 100  200 maét löôùi
_ Giai ñoaïn 1 (löôùi kim loaïi) 100  200 maét löôùi
c. Boä loïc phaûi ñöôïc thay ñeàu ñaën ñeå kieåm tra söï khaùc nhau veà
aùp suaát

Cheá taïo laïi nöôùc Ðaây laø heä thoáng thu hoài chaát raén ñaõ röûa ôû giai ñoaïn thöù nhaát
röûa ñeå taùi söû vaø thöù hai trong beå nhuùng ñeå gia taêng hieäu quaû cuûa vieäc thu hoài
duïng sôn laáy ra ngoaøi hoà

Röûa laàn 1 Röûa laàn 2 Röûa laàn 3 Röûa laàn 4

Sieâu loïc vaø Gioáng nhö Nöôùc coâng Nöôùc coâng

nöôùc tinh nöôùc röûa nghieäp nghieäp
khieát laàn thöù nhaát
Trôû laïi hoà Trôû laïi hoà OÁng Trôû laïi hoà röûa
röûa thöù nhaát thöù 3
Xöû lyù oáng nöôùc Söï boá trí cuûa heä thoáng sieâu loïc, nöôùc röûa
thaûi
Hoà döï tröõ Ðaây laø hoà döï tröõ ñeå tích tröõ sôn trong hoà khi beå sôn troáng ñeå
veä sinh, söûa chöõa, kieåm tra …

128
4.5.2.3.8 Ðieàu khieån daây chuyeàn
Phöông phaùp nhuùng ED coù chaát löôïng cao hôn caùc phöông phaùp nhuùng khaùc trong khi
vieäc ñieàu kieån ñöôïc yeâu caàu caån thaän ñeå ñaûm baûo söï vaän haønh eâm dòu.
Neáu söï ñieàu khieån vaø duy trì laøm khoâng ñuùng quy caùch thì seõ khoâng theå nhaän ñöôïc
lôùp maøng theo mong muoán vaø thaäm chí saûn phaåm hoaøn thaønh seõ coù nhieàu vaán ñeà nghieâm
troïng.
Noù laø ñoái töôïng cuûa ñieàu kieån daây chuyeàn nhaèm ngaên caûn nhöõng vaán ñeà naøy sôùm.

Möùc ñöôïc Ðieàu khieån hoà sôn Ðeå kieåm tra hoà sôn coù ôû trong traïng thaùi toát
ñieàu chĩnh hay khoâng

Ðieàu khieån thieát bò Ðeå kieåm tra thieát bò coù ôû trong traïng thaùi
toát hay khoâng

Ðieàu khieån quaù trình Ðeå kieåm tra coù vaán ñeà gì trong quaù trình
hoaït ñoäng hay khoâng

Ðieàu chĩnh lôùp maøng Ðeå kieåm tra lôùp maøng bao coù ñaït ñöôïc
ñaëc tính hay khoâng

Muïc ñích _ Ðeå giöõ chaát löôïng hoà sôn ôû traïng thaùi toát
ñieàu khieån _ Ðeå ñaït ñöôïc lôùp maøng ñoàng ñeàu
_ Ðeå ngaên chaën nhöõng vaán ñeà xaáu xaûy ra
_ Ðeå giöõ cho thieát bò ôû traïng thaùi toát
_ Ðeå ñieàu chĩnh vaø boå sung sôn
_ Ðeå ngaên caûn vaán ñeà oâ nhieãm moâi tröôøng

129
4.5.3 Coâng Ngheä Sôn – Sau Khi Ðaõ Sôn Loùt
4.5.3.1 Traùt mattit + traùt PVC döôùi saøn
Mattit laø loaïi sôn daøy coù haøm löôïng boät maøu cao. Beà maët cuûa caùc saûn phaåm thöôøng coù
loài loõm, roã khí, veát xöôùc hoaëc nhöõng khieám khuyeát khaùc.Traùt mattit ñeå khaéc phuïc nhöõng
khieám khuyeát naøy, beà maët saûn phaåm coù ñoä baèng phaúng ñoàng ñeàu.
Ðaëc ñieåm gia coâng:
- Caùc loaïi mattit coù theå duøng dao traùt, coù khi ñieàu chĩnh coù ñoä nhôùt thích hôïp roài
phun.
- Gia coâng traùt mattit treân lôùp sôn loùt ñaõ khoâ.
- Mattit coù theå laøm thay ñoåi beà ngoaøi maøng sôn, coù khi ôû möùc ñoä nhaát ñònh laøm
giaûm tính naêng cô khí vaø naêng löïc baûo veä cuûa maøng sôn. Vì theá khoâng theå traùt lôùp
mattit daøy, coá gaéng söû duïng mattit ít nhaát khaéc phuïc ñöôïc nhöõng khieám khuyeát
nhieàu nhaát. Thoâng thöôøng luùc ñaàu traùt cuïc boä, traùt choã loõm lôùn, sau ñoù môùi traùt
toaøn boä beà maët.
- Khi traùt mattit khoâng ñöôïc qua laïi nhieàu laàn, neáu khoâng daàu trong mattit bò taùch ra,
bòt loã beà maët mattit, gaây leân hieän töôïng khoâng khoâ hoaëc khoâ chaäm.
- Mattit coù theå töï khoâ, nhöng coù theå saáy ôû nhieät ñoä thaáp hôn 60C
- Traùt keo (moät loaïi cao su non) ñeå baûo veä nhöõng khe, raûnh khoâng cho nöôùc ñi vaøo
gaây ra gĩ seùt.
- Traùt PVC phía döôùi saøn, baûo veä va chaïm ñaù töø ñöôøng trong quaù trình chuyeån ñoäng.
4.5.3.2 Maøi boùng
Maøi boùng laø coâng ngheä maøi baèng phaúng nhöõng choã traùt mattit hoaëc lôùp sôn
khoâng baèng phaúng. Maøi boùng coù taùc duïng khoâng nhöõng laøm cho beà maët baèng phaúng maø coøn
laøm cho beà maët thoâ nhaèm taêng ñoä baùm chaéc giöõa caùc lôùp sôn.
Phöông phaùp thao taùc maøi boùng coù hai loaïi: cô khí vaø thuû coâng
- Maøi boùng cô khí coù caùc loaïi maùy maøi cô khí hoaù hoaëc baùn cô khí, noù ñöôïc aùp duïng
ñeå saûn xuaát haøng loaït duøng cho caùc nhaø maùy lôùn.
- Maøi boùng thuû coâng duøng vaûi raùp, giaáy raùp chòu nöôùc, maøi möïc, caùt.
- Ngoaøi ra maøi boùng coù hai loaïi : maøi boùng öôùt vaø maøi boùng khoâ. Maøi boùng khoâ beà
maët khoâng öôùt, duøng cho maøng sôn khoâ, cöùng, doøn. Maøi boùng öôùt duøng giaáy raùp
chòu nöôùc, laøm öôùt beà maët baèng nöôùc, duøng cho saûn phaåm chaát löôïng cao.
Sau khi maøi boùng, caàn phaûi laøm saïch beà maët heát buïi baäm vaø veát oá nöôùc, beà maët phaûi
hoaøn toaøn khoâ.
4.5.3.3 Sôn trang trí beà maët
Sôn trang trí beà maët coù theå sôn moät lôùp hoaëc nhieàu lôùp, laøm cho saûn phaåm coù maøu saéc
vaø beà ngoaøi raát ñeïp.
Gia coâng sôn beà maët laø coâng ngheä raát quan troïng trong toaøn boä quaù trình gia coâng sôn.
Maët ngoaøi tröïc tieáp tieáp xuùc vôùi moâi tröôøng xung quanh, vì vaäy chaát löôïng gia coâng
maët
130
ngoaøi sôn khoâng nhöõng aûnh höôûng ñeán beà ngoaøi saûn phaåm maø coøn aûnh höôûng raát lôùn tuoåi thoï
cuûa maøng sôn.

Caên cöù vaøo tính naêng caùc loaïi sôn, chuûng loaïi saûn phaåm … maø duøng caùc phöông phaùp
gia coâng sôn khaùc nhau nhöng phaûi ñaûm baûo maøng sôn cuoái cuøng phaûi coù tieâu chuaån laø ñoä
daøy ñoàng ñeàu, boùng, baèng phaúng, maøu saéc ñeïp.

Choïn soá lôùp maøng sôn do yeâu caàu veà tính naêng baûo veä vaø trang trí beà maët. Moãi lôùp
sôn ñeàu coù tính naêng baûo veä nhaát ñònh, nhöng naâng cao tính naêng baûo veä khoâng phaûi ñôn giaûn
laøm taêng soá lôùp maøng sôn.

131
4.5.4 Quy Trình Thöïc Hieän Sau Khi Sôn
4.5.4.1 Saáy khoâ maøng sôn
Quaù trình bieán ñoåi hoaù lí laøm cho maøng sôn thaønh maøng raén cöùng goïi laø saáy khoâ.
Ðeå ñaït muïc ñích trang trí beà maët, ngoaøi vieäc choï sôn, gia coâng hôïp lí vaø xöû lí toát beà
maët, vieäc saáy khoâ maøng sôn ñoùng vai troø quan troïng.
Saáy khoâ maøng sôn, caên cöù söï khaùc nhau cuûa nguyeân lí taïo thaønh maøng sôn maø phaân
laøm 4 loaïi:
4.5.4.1.1 Loaïi bay hôi dung moâi.
Quaù trình khoâ cuûa sôn naøy nhôø söï bay hôi cuûa dung moâi
Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï bay hôi cuûa dung moâi laøm khoâ maøng sôn goàm:
- Toác ñoä bay hôi cuûa dung moâi
- Nhieät ñoä moâi tröôøng
- Söï pha loaõng cuûa chaát taïo maøng ñoái vôùi dung moâi
4.5.4.1.2 Loaïi OÂxi hoaù – truøng hôïp
Quaù trình khoâ cuûa loaïi sôn naøy goàm hai giai ñoaïn:
- Giai ñoaïn 1 laø söï bay hôi cuûa dung moâi
- Giai ñoaïn 2 laø phaûn öùng oxi hoaù truøng hôïp
Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï oxi hoaù truøng hôïp laøm khoâ maøng sôn goàm
coù :
- Loaïi daàu vaø haøm löôïng daàu trong chaát taïo maøng
- Loaïi nhöïa trong chaát taïo maøng
- Loaïi vaø löôïng duøng cuûa chaát laøm khoâ
- Nhieät ñoä moâi tröôøng
Loaïi sôn naøy coù theå khoâ ôû nhieät ñoä thöôøng, nhöng neáu saáy khoâ maøng sôn, thì maøng
sôn naøy toát hôn maøng sôn saáy ôû nhieät ñoä thöôøng.
4.5.4.1.3 Loaïi truøng hôïp saáy
Quaù trình khoâ cuûa loaïi sôn naøy phaûi saáy khoâ ôû nhieät ñoä nhaát ñònh.
Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán söï truøng hôïp saáy laøm khoâ maøng sôn goàm coù:
- Maøu saéc sôn :sôn coù maøu ñaäm, huùt nhieät lôùn, thôøi gian saáy khoâ ngaén, ngöôïc laïi sôn
coù maøu nhaït thì thôøi gian saáy daøi
- Hình daïng vaø kích thöôùc saûn phaåm
- Nguyeân lieäu kim loaïi cuûa saûn phaåm
4.5.4.1.4 Loaïi ñoùng raén nhôø chaát ñoùng raén

132
 Loaïi sôn naøy chĩ ñoùng raén khi cho chaát ñoùng raén, khoâ taïo maøng. Nhaân toá chuû yeáu aûnh
höôûng ñeán ñieàu kieän ñoùng raén laø nhieät ñoä. Nhieät ñoä cao ñoùng raén nhanh, nhieät ñoä thaáp ñoùng
raén chaäm.
4.5.4.2 Ðaùnh boùng
Ðaùnh boùng maøng sôn duøng ñeå gia coâng sôn cao caáp, ñoù laø coâng ngheä cuoái cuøng gia
coâng sôn, muïc ñích laøm cho beà maët sôn boùng, ñoàng ñeàu, oån ñònh.
Coù hai phöông phaùp ñaùnh boùng : ñaùnh boùng cô khí vaø thuû coâng.
- Ðaùnh boùng cô khí caàn phaûi coù maùy ñaùnh boùng ñaëc bieät
- Ðaùnh boùng thuû coâng duøng thuoác maøi ñeå ñaùnh boùng laøm baèng phaúng vaø laøm maát ñi
nhöõng khieám khuyeát treân beà maët sôn. Sau ñoù duøng nĩ hoaëc vaûi, boâng thaám thuoác
ñaùnh boùng, lau maøi nhaün caån thaän, ñeán khi maøng sôn boùng hoaøn toaøn thì thoâi.
Sau ñoù duøng vaûi maøng lau saïch.
4.5.4.3 Kieåm tra vaø söûa chöõa
Sau khi xe ñaõ ñöôïc sôn vaø saáy khoâ, ta tieán haønh kieåm tra treân toaøn boä beà maët thuøng xe
nhaèm phaùt hieän vaø ñaùnh daáu caùc loãi (caùc veát xöôùt, loài, loõm)
Sau ñoù thoâng baùo ngay ñeå kòp thôøi söûa chöõa ñeå saûn phaåm saûn suaát ra ñaït ñöôïc giaù trò toát
nhaát .

133
4.6. DAÂY CHUYEÀN SÔN CHÍNH (PAINT LINE)

Daây sôn loùt

Traïm 1 Saáy ED Traïm 4 Treùt keo vaø taám loùt s

Traïm Traïm 3
2 Xöû lyù
Kieåm
Traïm 8 Saáy sôn loùt vaø PVC loùt sau ED
saøn tra

Traïm 5 Saáy keo vaø daùn taám

Traïm 6 loùt saøn
Traïm 7
Phun
Phoøng
Traïm 9 Xöû lyù sau sônsôn
loùtloùt PVC Traïm 12 Söûa chöõa ñaùnh boùng
Traïm Traïm
döôùi
10 11
Phoøng Saáy
sôn sôn

Daây chuyeàn laép raùp

Hình 4. Sô ñoà khoái daây chuyeàn sôn chính.

Trong ñoù:
- Traïm 1: Saáy khoâ lôùp sôn ED
- Traïm 2: Kieåm tra vaø söûa chöõa
- Traïm 3: Xöû lí sau ED
- Traïm 4: Treùt keo vaø daùn taám loùt saøn
- Traïm 5: Saáy khoâ keo vaø taám loùt saøn

134
 - Traïm 6: Phun PVC döôùi ñaùy gaàm
- Traïm 7: Phoøng sôn loùt laàn hai
- Traïm 8: Saáy PVC loùt saøn vaø sôn loùt
- Traïm 9: Xöû lí sau sôn loùt
- Traïm 10: Phoøng sôn maøu
- Traïm 11: Phoøng saáy sôn maøu
- Traïm 12: Kieåm tra vaø söûa chöõa, ñaùnh boùng
4.6.1 Traïm 1: Phoøng saáy ED (  )
Nhieäm vuï: Saáy thuøng xe ñaõ ñöôïc sôn lôùp sôn ED ñeå laøm khoâ lôùp sôn naøy nhanh
choùng, taêng naêng suaát lao ñoäng.
- Coâng nhaân: Goàm hai coâng nhaân coù nhieäm vuï chuaån bò thuøng xe vaø loø saáy, vaän
haønh loø saáy.
- Thieát bò:
+ Kích thöôùc loø: 7  3,5 m .
+ Söû duïng daàu sinh nhieät ñeå ñoát.
+ Moät heä thoáng xe ñaåy vaø ñöôøng ray xuyeân suoát daây chuyeàn.
- Thôøi gian saáy 25 phuùt, nhieät ñoä saáy laø 180C
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc ñaët leân xe gooøng di chuyeån treân heä thoáng ray vaøo loø
saáy. Sau ñoù xe ñöôïc tieán haønh saáy ôû nhieät ñoä 180C trong voøng 25 phuùt baèng doøng khí
noùng ñöôïc ñoát noùng trong buoàng kín vaø bò quaït huùt vaøo phoøng.
4.6.2. Traïm 2: Kieåm tra beà maët, laáy daáu caùc loãi treân beà maët
Nhieäm vuï: Kieåm tra, ñaùnh daáu vaøo beà maët thuøng xe taïi nhöõng choã coù loãi sau khi ñaõ
ñöôïc sôn lôùp sôn loùt ñaàu tieân.
- Coâng nhaân: Hai coâng nhaân tieán haønh kieåm tra, ñaùnh daáu, chaø nhaùm taïi nhöõng choã
coù loãi.
- Thieát bò:
+ Trang bò 2 giaøn ñeøn neon, duûa tay vaø maùy maøi caàm tay hieäu UP – 25D coù
hai cheá ñoä maøi laø maøi ñònh taâm vaø khoâng ñònh taâm.
+ Dieän tích laøm vieäc : 7  4,5 m.
Moâ taû coâng ñoaïn: Sau khi saáy xong, thuøng xe ñöôïc ñaåy sang vò trí kieåm tra. Taïi
ñaây thuøng xe seõ ñöôïc coâng nhaân kieåm tra laïi ñoä nhaün beà maët, ñoàng thôøi tieán haønh ñaùnh
daáu vaø chaø nhaùm ngay taïi nhöõng choã bò loãi. Ta tieán haønh kieåm tra baèng tay vaø baèng heä
thoáng ñeøn neon soi saùng, phaûn chieáu taïi nhöõng vò trí coù loãi sau khi duøng daàu boùng lau leân vò
trí ñoù.
4.6.3. Traïm 3: Xöû lí sau ED
Nhieäm vuï: Loaïi boû buïi treân beà maët lôùp sôn ED. Kieåm tra laïi toaøn boä beà maët thuøng
xe. Neáu phaùt hieän nhöõng loãi coøn soùt laïi ôû coâng ñoaïn tröôùc thì thoâng baùo ngay veà traïm ñoù ñeå
kòp tieán haønh söûa chöõa. Sau khi kieåm tra xong ta tieán haønh chaø nhaùm toaøn boä thaân xe ñeå taïo
135
lôùp

136
chaân cho lôùp sôn loùt thöù hai ñöôïc baùm toát, ñoàng thôøi cuõng taïo ñöôïc ñoä baèng phaúng cho
toaøn boä beà maët.
- Coâng nhaân: hai ngöôøi
- Thieát bò:
+ Phoøng 8  4,5 m
+ Trang bò hai giaøn ñeøn neon, duûa tay.
+ Heä thoáng huùt buïi ôû hai beân
+ Maùy maøi Kawasaki
Pnewmatic Tools
6D/F Sander 8,500
+ Maùy maøi DAC – 5S 423001
+ Giaáy nhaùm P320 .
- Hoaù chaát duøng ñeå treùt mattít:
+ AR Nice Putly ( Summer Code No : P000 C4391 )
+ Chaát ñoâng raén: Polysol ( Pulty Derdener )
+ Tĩ leä hoaø 100 : 3
- Hoaù chaát Flash Frimer
+ Dung moâi xaêng flash Primerthinner
+ Chaát ñoâng cöùng H3000 – H0015
+ Flash Frimer R700 – 00017
Coâng duïng
- Treùt mattít: Treân beà maët saûn phaåm sau khi sôn loùt ñaàu tieân thì thöôøng bò loài loõm, roã
khí, veát nöôùc hoaëc nhöõng khuyeát ñieåm khaùc. Ðeå khaéc phuïc nhöõng khuyeát ñieåm
naøy ta treùt lôùp mattít leân vaø sau ñoù chaø nhaùm nhaèm taïo cho beà maët saûn phaåm moät
lôùp baèng phaúng.
- Phun lôùp Flash Primer: Trong quaù trình chaø nhaùm taïi caùc vò trí caïnh goùc cuûa thuøng
xe laø deã bò moûng nhaát. Do ñoù ñeå ñaûm baûo chaát löôïng beà maët kim loaïi ñöôïc phuû
kín toát thì ngöôøi ta phun moät lôùp Flash Frimer taïi nhöõng vò trí ñoù nhaèm baûo veä maët
kim loaïi khoâng bò gĩ seùt vaø taêng ñoä baùm cho sôn.
Moâ taû coâng ñoaïn
- Sau khi kieåm tra, ñaùnh daáu loãi vaø chaø nhaùm taïi nhöõng choã bò loãi beân traïm 2 thì
thuøng xe ñöôïc di chuyeån qua traïm 3 baèng heä thoáng xe ray. Ta tieán haønh treùt
mattít taïi nhöõng choã loõm ñöôïc ñaùnh daáu tröôùc. Duøng maùy chaø nhaùm vôùi giaáy
nhaùm P320.
- Duøng giaáy nhaùm loaïi # 320 ñeå thao taùc baèng tay treân toaøn boä beà maët thuøng xe
nhaèm loaïi boû buïi treân beà maët lôùp sôn ED, taêng ñoä baùm dính treân beà maët lôùp sôn
loùt thöù hai.
137
 - Phöông phaùp: Xoa troøn treân beà maët thuøng xe baèng giaáy nhaùm 320
- Ta tieán haønh huùt buïi sôn ra tröôùc vaø sau ñoù thoåi gioù vaøo ñeå laøm saïch beà maët thuøng
xe.
- Duøng gieû saïch ñeå lau saïch laàn cuoái toaøn boä beà maët tröôùc khi chuyeån sang traïm
keá tieáp.
- Neáu beà maët thuøng xe coù nhöõng veát xöôùc lôùn thì coù theå duøng maùy chaø vôùi
giaáy nhaùm #120 hoaëc #180, sau ñoù vaãn phaûi duøng giaáy nhaùm #320 ñeå thao taùc laàn
cuoái cuøng.
- Phun Flash Primer taïi caùc vò trí caïnh goùc cuûa thuøng xe, nôi maø lôùp sôn loùt baùm
moûng hoaëc loài neàn theùp ra beân ngoaøi.
- Thôøi gian thöïc hieän laø 30 phuùt.
4.6.4.Traïm 4: Treùt keo vaø daùn taám loùt saøn
Nhieäm vuï: Duøng keo (laø loaïi cao su non) treùt vaøo nhöõng nôi giaùp mí giöõa 2 maûnh
thuøng xe ñeå traùnh khoâng cho nöôùc coù theå baùm laïi ôû ñoù gaây ra gĩ seùt thuøng xe, naâng cao chaát
löôïng thuøng xe. Coøn muïc ñích cuûa taám loùt saøn nhaèm laøm giaûm aâm vôùi beân ngoaøi vaø choáng va
ñaäp maïnh.
Coâng nhaân: 2 ngöôøi
Thieát bò:
- Trang bò cho coâng nhaân nhöõng oáng keo coù tay boùp (suùng keo) ñeå naâng cao naêng
suaát laøm vieäc cuûa coâng nhaân.
- Hai heä thoáng ñieän quang ñaët hai beân
- Dieän tích laøm vieäc 7 4,5 m
- Hoaù chaát keo treùt: (Hoaù chaát naøy chĩ khoâ khi ñöôïc saáy ôû moät nhieät ñoä quy ñònh)
+ X3001 – 01201
+ PVC sealer #1600
- Taám loùt saøn (Peadener)
Moâ taû coâng ñoaïn: Tröôùc tieân ta kieåm tra beà maët thuøng xe vaø caùc Stopper (chaën cöûa).
Taïi vò trí naøy coâng nhaân seõ tieán haønh treùt keo vaøo nhöõng moái giaùp mí beân trong vaø beân ngoaøi
toaøn boä thuøng xe baèng caùch duøng caùc chai ñöïng sealing vaø caùc duïng cuï, thieát bò chuyeân duøng
ñeå mieát vaøo caùc khe hôû, ñöôøng vieàn. Sau ñoù daùn taám loùt saøn leân maët saøn. Tröôùc khi chuyeån
sang traïm keá tieáp ta duøng gieû lau saïch beà maët. Thôøi gian cho coâng ñoaïn naøy laø 40 phuùt.
4.6.5.Traïm 5: traïm saáy 
Nhieäm vuï: Saáy thuøng xe ñaõ ñöôïc treùt keo ñeå laøm khoâ lôùp keo ñoù vaø laøm cho taám
loùt saøn baùm vaøo thuøng xe.
Coâng nhaân: hai coâng nhaân coù nhieäm vuï chuaån bò thuøng xe vaø loø saáy, vaän haønh loø saáy.
Thieát bò:
- Loø saáy söû duïng daàu sinh nhieät

138
 - Heä thoáng ñöôøng ray, xe gooøng
- Dieän tích laøm vieäc 7  3,5 m
Thôøi gian saáy 25 phuùt vaø nhieät ñoä saáy 120C
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñaët treân gooøng di chuyeån treân heä thoáng ray vaøo loø saáy vaø
quaù trình saáy ñöôïc tieán haønh ôû nhieät ñoä 120C , vôùi thôøi gian saáy laø 25 phuùt. Sau khi saáy
xong ta tieáp tuïc ñöa xe qua vò trí keá tieáp.
4.6.6 Traïm 6 :Phoøng phun PVC döôùi ñaùy gaàm
Nhieäm vuï: Phun moät lôùp cao su non döôùi ñaùy saøn ñeå
traùnh gĩ seùt. Vì khi xe chaïy thì gaàm xe laø nôi buïi caùt seõ baùm
vaøo nhieàu nhaát vaø deã gaây gĩ seùt nhaát neân ta caàn phaûi coù moät
lôùp baûo veä saøn xe. Hôn nöõa do lôùp PVC naøy coøn coù tính ñaøn
hoài, giaûm löïc va ñaäp cho gaàm xe.
Coâng nhaân: Moät ngöôøi ñöùng döôùi raûnh haàm, duøng suùng
phun PVC leân gaàm xe.
Thieát bò:
Hình 4. Coâng nhaân ñang laøm veä sinh
- Phoøng phun 8  4,5 m
- Maùy neùn, suùng phun
- Heä thoáng ñeøn huyønh quang boá trí doïc hai beân phoøng
- Boá trí 4 ñeøn cao aùp roïi töø döôùi raûnh haàm leân
- Heä thoáng quaït huùt khoâng khí ñi leân
- Nguyeân lieäu cao su non PVC sealing 2001 12.03
Moâ taû coâng ñoaïn:
- Kieåm tra beà maët thuøng xe, kieåm tra caùc Stopper
- Lau saïch buïi than vaø buïi treân beà maët thuøng xe
- Che chaén baèng cacton ñeå traùnh baêng PVC leân maët döôùi capoâ vaø beân trong thuøng
xe.
- Daùn keo caùc loã ren vaø ren cuûa buloâng
- Duøng buùa ñoùng kín caùc loã thoaùt nöôùc cuûa maët saøn thuøng xe.
- Treùt sealing nhöõng loã vaø ñöôøng gheùp noái ôû maët döôùi cuûa saøn xe.
- Duøng maùy phun chuyeân duøng ñeå phun PVC leân maët döôùi gaàm
- Phun PVC leân maët döôùi cuûa caùc taám saøn vaø moät soá vò trí ñaëc bieät
- Duøng gieû saïch ñeå lau PVC bò lem trong quaù trình thoa.
- Lau beà maët ngoaøi toaøn boä thuøng xe baèng xylen tröôùc khi ñöa vaøo phoøng sôn.
4.6.7 Traïm 7: Phoøng sôn loùt
Nhieäm vuï: sôn loùt laàn hai cho thuøng xe
Coâng nhaân: hai coâng nhaân thöïc hieän nhieäm vuï sôn loùt cho thuøng xe

139
 Thieát bò:
- Phoøng sôn : 14  4,5 m
- Maùy neùn khí
- Bình chöùa vaø suùng phun sôn
- Heä thoáng ñeøn chieáu saùng
- Heä thoáng cung caáp gioù vaø huùt khí
- Heä thoáng nöôùc tuaàn hoaøn vaø löôùi loïc sôn
Moâ taû coâng ñoaïn: Tröôùc khi thao taùc sôn ta môû quaït cung caáp vaø caùc quaït huùt, kieåm
tra caùc stopper vaø toaøn boä beà maët. Sau ñoù thuøng xe ñöôïc di chuyeån vaøo phoøng sôn vaø ñöôïc
coâng nhaân duøng suùng phun sôn chuyeân duøng ñeå phun lôùp sôn loùt thöù hai leân toaøn boä beà
maët thuøng xe. Ta kieåm tra laïi toaøn boä beà maët sôn tröôùc khi ñöa vaøo phoøng ñôïi. Thôøi gian caàn
cho coâng ñoaïn naøy laø 30 phuùt. Tuyø vaøo maøu saéc cuûa lôùp sôn maøu maø ta coù caùc loaïi sôn loùt
maøu khaùc nhau.
4.6.8 Traïm 8: Phoøng saáy sôn loùt vaø lôùp PVC döôùi saøn
Nhieäm vuï: Saáy khoâ lôùp sôn loùt vaø cao su non phun döôùi gaàm xe
Coâng nhaân: hai ngöôøi chuaån bò thuøng xe vaø loø saáy, vaän haønh loø saáy
Thieát bò:
- Loø saáy söû duïng daàu sinh nhieät
- Dieän tích phoøng saáy 14  3,7 m
Nhieät ñoä saáy ôû 150C vaø thôøi gian saáy laø 25 phuùt
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe gooøng di chuyeån treân heä thoáng ray vaøo buoàng saáy vaø quaù
trình saáy ñöôïc tieán haønh ôû nhieät ñoä 150C vôùi thôøi gian saáy trong voøng 25 phuùt. Sau ñoù noù
ñöôïc ñöa sang moät vò trí ñôïi khaùc nhaèm laøm cho nhieät ñoä thuøng xe giaûm xuoáng tröôùc khi thöïc
hieän coâng vieäc keá tieáp.
4.6.9 Traïm 9: thöïc hieän chaø nhaùm 
Nhieäm vuï: Loaïi boû lôùp buïi baùm treân lôùp sôn loùt thöù hai, taïo ñoä baèng phaúng cho
toaøn boä beà maët thuøng xe. Ðoàng thôøi noù coøn taïo chaân giuùp cho vieäc baùm dính toát cuûa lôùp sôn
chính sau naøy.
Coâng nhaân: hai ngöôøi kieåm tra vaø chaø nhaùm.
Thieát bò:
- Dieän tích laøm vieäc: 7  4,5 m
- Hai giaøn ñeøn quang ñöôïc boá trí doïc hai beân
- Heä thoáng huùt buïi ñaët hai beân
- Giaáy nhaùm #400 , #600
- Maùy chaø nhaùm DAC – 5S
Moâ taû coâng ñoaïn:

140
 - Kieåm tra laïi toaøn boä beà maët thuøng xe ñeå phaùt hieän loãi vaø xöû lí
- Duøng giaáy nhaùm loaïi #400 ñeå thao taùc baèng tay treân toaøn boä beà maët thuøng xe.
- Ta chaø ñeàu leân toaøn boä beà maët nhaèm loaïi boû buïi treân beà maët lôùp sôn loùt , taêng ñoä
baùm dính treân beà maët.
- Ta tieáp tuïc chaø nhaùm laïi baèng giaáy nhaùm # 600 ñeå xoùa caùc veát xöôùt treân beà maët
do laàn ñaàu gaây ra.
- Huùt buïi sôn tröôùc , sau ñoù thoåi gioù ñeå laøm saïch toaøn boä beà maët thuøng xe.
- Sau ñoù duøng gieû saïch lau saïch toaøn boä beà maët thuøng xe laàn cuoái roài ñöa vaøo phoøng
sôn maøu.
4.6.10 Traïm 10: Phoøng sôn maøu
Nhieäm vuï: Sôn lôùp sôn maøu chính nhaèm taïo ra caùc maøu saéc trang trí cho thuøng
xe khaùc nhau theo sôû thích vaø nhu caàu söû duïng cuûa khaùch haøng .
Coâng nhaân: hai
ngöôøi Thieát bò:
- Phoøng sôn
- Maùy neùn khí
- Suùng phun sôn
- Heä thoáng cung caáp khí vaø thaûi khí
- Heä thoáng nöôùc tuaàn hoaøn xöû lí buïi sôn
- Heä thoáng ñieän chieáu saùng ñaët hai beân
Moâ taû coâng ñoaïn:
- Thoåi gioù laàn cuoái tröôùc khi sôn
- Thuøng xe ñöôïc ñaåy leân ray vaøo phoøng sôn. Taïi ñaây thuøng xe seõ ñöôïc phuû lôùp sôn
maøu baèng phöông phaùp phun thoâng thöôøng.
- Ta sôn theo töøng lôùp vaø phun lôùp sôn boùng leân beà maët.
- Ðoái vôùi phoøng sôn maøu khi sôn loaïi sôn metallic ta chĩ nghĩ 3 phuùt giöõa hai laàn
sôn neàn vaø sôn phun clear.
- Thĩnh thoaûng phun lôùp clear trong phoøng ñeå ngaên buïi vaø veä sinh suùng thöôøng
xuyeân.
- Thôøi gian höïc hieän coâng ñoaïn naøy laø 50 phuùt.
4.6.11 Traïm 11: Phoøng saáy sôn maøu
Nhieäm vuï: Saáy thuøng xe ñaõ sôn maøu ñeå laøm boác hôi caùc chaát phuï gia , baûo ñaûm lôùp
sôn treân thuøng xe hoaøn toaøn khoâ.
Coâng nhaân: hai coâng nhaân coù nhieäm vuï chuaån bò thuøng xe vaø loø saáy, vaän haønh loø saáy.
Thieát bò:
- Loø saáy söû duïng daàu sinh nhieät

141
 - Caùc thieát bò phuï trôï : quaït huùt, ñoäng cô, bec phun …
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc ñaët treân xe gooøng di chuyeån treân heä thoáng ray vaøo
phoøng saáy. Quaù trình saáy ñöôïc tieán haønh ôû nhieät ñoä 150C trong 25 phuùt. Sau ñoù thuøng xe
seõ ñöôïc ñöa sang moät vò trí khaùc ñeå laøm cho nhieät ñoä cuûa noù haï xuoáng tröôùc khi ñi qua
traïm kieåm tra.
4.6.12 Traïm 12: Traïm kieåm tra vaø xöû lí tröôùc khi chuyeån sang daây chuyeàn laép raùp
Nhieäm vuï: Kieåm tra laïi laàn cuoái cuøng toaøn boä beà maët thuøng xe ñeå xöû lyù nhaèm haïn cheá
toái ña caùc loãi coøn soùt laïi, giuùp xe ñaït ñöôïc chaát löôïng theo yeâu caàu moät caùch toát nhaát.
Coâng nhaân: 4 ngöôøi
Thieát bò:
- Maùy maøi Kawasaky
+ Pnewmatic Tools
+ 6D/F 8,500 voøng/phuùt.
- Maùy ñaùnh boùng PV 180 180mm
+ 240 V, 60 Hz , 5A
+ 4000 voøng/phuùt.
+ 1050 W
- Maùy ñaùnh boùng DP – SR30 180 mm
+ 30 min
+ 1500 voøng/phuùt.
+ 3 – 8 – 2065
- Vitoâleâ IWATA WIDER – 61
- Vitoâleâ IWATA WIDER – 88
- Vitoâleâ IWANA WIDER – 77
- Giaáy nhaùm nöôùc # 2000
Moâ taû coâng ñoaïn: Kieåm tra laïi toaøn boä beà maët thuøng xe laàn cuoái cuøng. Neáu phaùt hieän
loãi lôùn thì ñöa veà laïi traïm 9 ñeå xöû lí, coøn loãi nhoû thì ta duøng giaáy nhaùm # 2000 chaø taïi nhöõng
choã ñoù. Sau ñoù ta duøng thuoác ñaùnh boùng vaø maùy ñaùnh bass ñeå ñaùnh boùng toaøn boä beà maët
thuøng xe. Sau khi ñaùnh xong ta di chuyeån xe sang vò trí chôø ñeå chuaån bò cho giai ñoaïn laép
raùp keá tieáp.

142
3.7. BAÛNG THIEÁT BÒ CHÍNH CUÛA DAÂY CHUYEÀN SÔN XE

STT Teân thieát bò Soá löôïng Quy caùch

1. Hoà nhuùng 10 8  3,7  3,5 m
2. Buoàng saáy 4 14  3,7 m
3. Xe ñaåy 10
4. Thieát bò choáng chaùy 1 boä
5. Phoøng sôn maøu 1 8  4,5 m
6. Phoøng sôn loùt 1 8  4,5 m
7. Phoøng phun PVC döôùi saøn 1 8  4,5 m
8. Heä thoáng ñeøn chieáu saùng, 4
kieåm tra .
9. Giaù treo 4
10. Maùy bôm 10 18,5 HP
11. Trang bò phuïc vuï coâng ngheä 1
sôn .
12. Palaêng ñieän 4 1 taán
13. Xe tröôït treân xaø 1
14. Loø hôi 1
15. Maùy maøi Kawasaki 4
6D/F SANDER
8,500 voøng/phuùt
16. Maùy maøi DAC - 5S 4
423001
17. Maùy ñaùnh boùng DP – SR3 4 30 min
180 mm 1500 voøng/phuùt
18. Maùy ñaùnh boùng PV 4 220 V, 60 Hz, 5 A
180 180 mm 4000 voøng/phuùt
1050 W
19. Vitoâleâ IWATA WIDER –61 1
20. Vitoâleâ IWATA WIDER –88 1

143
21. Vitoâleâ IWATA WIDER –88 1
22. Maùy neùn khí 3
Puma : Mode L120
Motô : 30 HP, 50 Hz
Aùp suaát : 16 bar
Boä saáy khí neùn (Air drayer)
Mode PD 30

144
3.8 CHEÁ ÐOÄ LAØM VIEÄC
* Coâng nhaân cuûa daây chuyeàn seõ laøm vieäc theo cheá ñoä thôøi gian sau :
- Soá ca laøm vieäc trong ngaøy : 1
- Soá giôø laøm vieäc trong ca : 8
- Soá ngaøy laøm vieäc trong tuaàn : 6
3.8.1 Toång soá coâng nhaân cuûa daây chuyeàn sôn xe
- Soá coâng nhaân trong daây chuyeàn sôn ED : 4
- Soá coâng nhaân traïm 1 (phoøng saáy ED) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 2 (kieåm tra vaø söûa chöõa) : 1
- Soá coâng nhaân traïm 3 (phoøng chaø nhaùm ) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 4 (phoøng treùt keo vaø daùn taám loùt saøn) : 4
- Soá coâng nhaân traïm 5 (saáy keo vaø taám loùt saøn) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 6 (phoøng phun lôùp PVC) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 7 (phoøng sôn loùt) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 8 (phoøng saáy sôn loùt vaø PVC) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 9 (phoøng chaø nhaùm ) : 3
- Soá coâng nhaân traïm 10 (phoøng sôn maøu) : 4
- Soá coâng nhaân traïm 11 (phoøng saáy sôn maøu) : 2
- Soá coâng nhaân traïm 12 (kieåm tra laàn cuoái vaø ñaùnh boùng) : 4
- Toång soá coâng nhaân cho toaøn boä daây chuyeàn 34
Ngoaøi ra coøn coù 2 kyõ sö coù nhieäm vuï kieåm tra, theo doõi daây chuyeàn ED vaø 1 kyõ sö ñieàu
haønh toaøn boä daây chuyeàn sôn.
3.8.2 Baûng vaät tö cho daây chuyeàn

STT Teân vaät tö Soá löôïng Quy caùch

1. Surfcleaner FC – M435T
2. Surffine PL – ZNT
3. Soda Ash
4. Surfdine PB – L3020M
5. Surfdine PB – L3020R
6. AD - 4856
7. AD – 4055

145
8. AC – 131
9. Sôn ED
CEPCO ADDITIVE
Chaát maøu F1 : 8801
Chaát nhöïa sôn : 8801
10. Dung moâi S – 6
11. Hoùa chaát pha mattít
_ AR Nice Putty (summer)
Code No : P000 C4391
_ Chaát ñoâng raén : Polysol
(putty hardener)
12. Hoùa chaát pha Flash Primer
_ Dung moâi xaêng
(Flash Primer thinner)
_ Chaát ñoâng cöùng
H 3000 – H0015
_ Flash Primer R700 –
P0017

13. Keo treùt

_ X3001 – 01201
_ PVC
sealer #
1600

14. Taám loùt saøn

15. Giaáy nhaùm #320, #400
16. Cao su non
PVC sealing
2001 12.03 #5700
17. Taám cacton che chaén
18. Sôn loùt
19. Sôn maøu

146
3.8.3 Baûng tieán trình quy trình coâng ngheä sôn xe

Teân coâng vieäc Thôøi gian Baäc thôï Thieát bò

Coâng
(phuùt)
nhaân
1. Daây chuyeàn ED 4 4 _ Beå chöùa 8  3,7

1.1 Hoà1:taåy röûa daàu 3phuùt 15”
3,5 m
môõ (Predegreasing)
_ Giaù treo
1.2 Hoà 2:taåy röûa daàu 3phuùt 15” _ Heä thoáng xaø di
(Degreasing) chuyeån vaø palaêng
ñieän.
1.3 Hoà 3:röûa thuøng xe 3phuùt 15”
khoûi lôùp kieàm baèng _ Heä thoáng bôm vaø
nöôùc thöôøng caùc van
1.4 Hoà 4:ñònh hình _ Caùc thieát bò phuï
beà maët 3phuùt 15” trôï
1.5 Hoà 5:taïo lôùp phoát
phaùt choáng gĩ 3phuùt 15”
1.6 Hoà 6:röûa saïch lôùp
axít treân beà maët
3phuùt 15”
1.7 Hoà 7:röûa saïch axít
coøn baùm treân beà maët
baèng nöôùc tinh khieát 3phuùt 15”
1.8 Hoà 8:taïo lôùp sôn
loùt ED treân thuøng xe
1.9 Hoà 9:röûa saïch
thuøng xe baèng nöôùc
tinh khieát vaø thu hoài 250 “
sôn.
1.10 Hoà 10:röûa saïch
phaàn sôn khoâng baùm
treân thuøng xe baèng 3phuùt 15”
nöôùc tinh khieát

3phuùt 15”

2. Röûa saïch vaø thoåi 20 2 4

khí
3. Daây chuyeàn sôn

147
3.1 Traïm 1 : saáy ED 25 2 4 _ Phoøng saáy 14 3,5
_Xeñaåy
_ Thieát bò phuï trôï

3.2 Traïm 2 :kieåm tra 25 1 4 _Dieän tích 84,5m

vaø ñaùnh daáu caùc loãi _ Heä thoáng ñeøn
_ Giaáy nhaùm #320
_ Buùt ñaùnh daáu
_ Xe ñaåy

3.3 Traïm 3 : thöïc 30 2 4 _ Phoøng 8  4,5 m

hieän chaø nhaùm  _ Maùy maøi
_ Giaáy nhaùm #320
_ Duïng cuï treùt
mattít
_ Heä thoáng ñeøn
_ Xe ñaåy

3.4 Traïm 4 : treùt keo 50 4 4 _Dieän tích 84,5m

vaø taám loùt saøn _ Heä thoáng ñeøn
chieáu saùng
_ Suùng keo
_ Keo
_ Taám loùt saøn

3.5 Traïm 5 : Saáy keo 25 2 4 _Phoøng saáy143,7

vaø taám loùt saøn _ Caùc thieát bò phuï
trôï

3.6 Traïm 6:phun 30 2 4 _ Phoøng 8  4,5 m

lôùp PVC döôùi gaàm _ Raûnh haàm 6  1

xe
1,8 m
_ Heä thoáng ñeøn
_ Ðeøn cao aùp ñaët
phía döôùi haàm
_ Cacton
_ Suùng phun vaø cao
su non

148
149
3.7 Traïm 7 : 30 2 4 _ Phoøng sôn
phoøng sôn loùt _suùng phun sôn
_ Caùc thieát bò phuï
trôï khaùc

3.8 Traïm 8 :
phoøng saáy sôn loùt 25 2 4 _Phoøng saáy143,5
vaø lôùp PVC _ Caùc thieát bò phuï
trôï khaùc

3.9 Traïm 9 :kieåm tra 30 3 4 _Dieän tích 84,5m

vaø chaø nhaùm 
_ Ðeøn chieáu saùng
_ Giaáy nhaùm #320
_ Heä thoáng huùt buïi
_ Caùc thieát bò phuï
trôï khaùc

3.10 Traïm10 :phoøng 50 4 4 _Phoøngsôn 143,5

sôn maøu _ Suùng phun sôn
_ Caùc thieát bò phuï
trôï khaùc

3.11 Traïm 11 : saáy 25 2 4 _Phoøng saáy143,5

sôn maøu _Caùc thieát bò phuï
trôï

3.12 Traïm 12 : kieåm 60 4 4 _ Maùy maøi

tra vaø ñaùnh boùng
_ Maùy ñaùnh boùng
_Giaáynhaùm #2000
_ Thieát bò khaùc

150
151
Chöông 3 ÐAËC TÍNH SÔN TRONG COÂNG NGHEÄ SÔN OÂTOÂ
3.1 Phaân tích thaønh phaàn vaø tính chaát sôn duøng trong coâng nghieäp oâtoâ (chaát taïo maøu,
chaát keát dính vaø dung moâi hoøa tan)
3.2 Caùc chuûng loaïi sôn duøng trong coâng ngheä sôn oâtoâ
3.3 Kyõ thuaät pha cheá vaø kieåm tra maøu
sôn 3.4

Chöông 4 THIEÁT KEÁ QUY TRÌNH COÂNG NGHEÄ SÔN OÂTOÂ

4.1 Xaây döïng quy trình coâng ngheä sôn oâtoâ toång quaùt
4.2 Tính toaùn nhòp saûn xuaát trong quy trình
4.3 Thieát keá caùc phöông aùn boá trí maët baèng toång theå toaøn boä quy trình. Choïn phöông
aùn thieát keá toái öu
4.4 Thieát keá caùc nguyeân coâng taïi töøng vò trí trong quy trình.

4.7 THIEÁT KEÁ KYÕ THUAÄT BEÅ NHUÙNG ED

4.7.1 Daây chuyeàn ED (ED line) - Quy trình xöû lyù beà maët

HOÀ 1 HO HOÀ 3 HOÀ 4 HOÀ

TAÅY À 2 RÖÛA ÐÒNH 5
TAÅ NÖÔÙC HÌNH BEÀ PH
DAÀU Y COÂNG MAËT OÁT
DA NGHIE PHA6
HOÀ
HOÀ 10 HOÀ 9 HOÀ 8 HOÀ 7
ÀU ÄP ÙT A
RÖÛ
HOÀ HOÀ HOÀ RÖÛA
RÖÛA LOÏC SÔN NÖÔÙ NÖÔÙC
NÖÔÙC SÔN ED C COÂNG
TINH TINH NGHIEÄP
KHIEÁ KHIE
146
 Hình 4. Sô ñoà daây chuyeàn xöû lyù beà maët ED
- Hoà 1 & 2: Taåy daàu thuøng xe.
- Hoà 3: Röûa saïch thuøng xe baèng nöôùc coâng nghieäp
- Hoà 4: Ðònh hình beà maët baèng caùch phuû leân beà maët thuøng xe moät lôùp dung dòch xuùc
taùc.
- Hoà 5: Taïo lôùp phoát phaùt keõm choáng gĩ vaø laøm taêng ñoä baùm cho lôùp sôn loùt ED sau
naøy.
- Hoà 6: Röûa thuøng xe baèng nöôùc saïch.
- Hoà 7: Röûa thuøng xe baèng nöôùc tinh khieát.
- Hoà 8: Nhuùng lôùp sôn loùt ED.
- Hoà 9: Röûa saïch thuøng xe vaø thu hoài sôn.
- Hoà 10: Röûa saïch thuøng xe.

4.7.2 Moâ taû thieát keá caùc beå nhuùng

4.7.2.1 Beå taåy daàu môõ (PREDEGREASING)

Nhieäm vuï: Taåy röûa saïch lôùp daàu treân beà maët
thuøng xe ( daàu choáng gĩ, buïi baëm vaø caùc chaát baån baùm
treân thuøng xe).
Giôùi thieäu: hoaù chaát Surfcleaner FC –M435T
ñöôïc cheá taïo cho vieäc taåy daàu môõ ôû nhieät ñoä 44  45C
vôùi haøm löôïng 30g/l vaø thôøi gian töø 3  5 phuùt baèng
phöông phaùp nhuùng keát hôïp vôùi suït khí neùn. FC-M435 coù
tính kieàm khaù maïnh vaø taåy röûa cao phuø hôïp vôùi coâng
ngheä xöû lyù beà maët töï ñoäng. Heä thoáng sinh nhieät baèng loø hôi.
Caùc thieát bò:
- Heä thoáng maùy bôm tuaàn hoaøn ñeå taïo doøng chuyeån ñoäng lieân tuïc cuûa dung dòch trong
hoà thoâng qua caùc van ñöôïc ñaët ngay caùc oáng huùt ra vaø ñaåy vaøo. Dung dòch ñöôïc huùt ra
khoûi hoà vaø ñi vaøo caùc oáng nöôùc thöôøng 41, reõ nhaùnh ra caùc oáng 21 ñöôïc ñaët phía
döôùi ñaùy hoà. Nöôùc trong oáng coù aùp suaát 0,5kg/cm 2 nhaèm khuaáy troän dung dòch trong
hoà, traùnh hieän töôïng chaát baån baùm trôû laïi treân beà maët thuøng xe.
- Heä thoáng phun dung dòch vaøo thuøng xe khi noù ñöôïc ñöa leân khoûi maët hoà, ta duøng caùc
oáng nuôùc thoâng thöôøng 27 vaø ôû treân ñoù coù khoan caùc loã 3 vôùi aùp suaát phun
1kg/cm2. Heä thoáng naøy ñaët caùch maët hoà 0,5 m.
- Heä thoáng caáp nhieät do loø hôi cung caáp ñeå taêng nhieät ñoä dung dòch trong hoà nhaèm
giuùp vieäc taåy röûa lôùp beà maët thuøng xe ñöôïc nhanh hôn. Heä thoáng naøy ñöôïc boá trí
doïc beân thaønh hoà.
- Beân trong hoà coøn coù beå xaû traøn ñeå xaû lôùp maøng baån treân beà maët hoà. Trong quaù trình
vaän haønh, dung dòch trong hoà ñöôïc bôm tuaàn hoaøn huùt vaøo ñöa nöôùc ra beå loïc ñeå loïc
chaát baån baèng caùc taám loïc löôùi.

147
 Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc giaù treo ñöa vaøo vò triù laøm vieäc cuûa hoà soá 1, palaêng
ñieän seõ haï thuøng xe xuoáng vaø nhuùng hoaøn toaøn vaøo trong hoà vôùi thôøi gian laø 3 phuùt 15
giaây vaø nhieät ñoä trong hoà laø 50C. Khi nhuùng, thuøng xe ñöôïc nhòp laéc lö nhaèm taïo cho caùc
boït khí thoaùt khoûi beà maët thuøng xe vaø caùc chaát baån treân thuøng xe ñöôïc laøm saïch toát. Sau ñoù
thuøng xe ñöôïc naâng leân khoûi hoà vaø ñöôïc heä thoáng voøi phía treân phun vaøo vôùi aùp suaát cao ñeå
ñaûm baûo caùc chaát baån vaêng hoaøn toaøn ra khoûi thuøng xe. Sau ñoù palaêng seõ ñöa giaù treo vaø
thuøng xe sang hoà keá tieáp.
Caùc thoâng soá laøm vieäc cuûa hoà
- Thaønh hoà coù beà daøy 200 mm
- Kích thöôùc bao ngoaøi: L  B  H : 800  3700  3500 mm
- Kích thöôùc laøm vieäc: L’  B’ H’ : 7600  3300  3200 mm
- Theå tích laøm vieäc trong hoà: V’ = 80 m3
- Khoái löôïng hoaù chaát FC-M435T: theo tĩ leä pha troän hoaù chaát, ta coù cöù 30 kg
FC- M435T cho 1000 lít theå tích laøm vieäc neân khoái löôïng hoaù chaát caàn duøng cho
moãi hoàlaø: m = 30  80=2400 kg.
- Thoâng soá cuûa maùy bôm:

+ Löu löôïng Q = 15 m3/h

+ Chieàu cao coät aùp H = 20 m
+ Coâng suaát P = 25 HP
- Caùc thoâng soá cuûa thieát bò phuï trôï hoà
+ Quaït löu thoâng 3000Q  80P  11KW
+ Quaït huùt 40 Q  50P  0,75KW

4.7.2.2 Hoà 2: Beå taåy daàu (DEGREASING)

Hoà soá (2) ñöôïc trang bò caùc thieát bò hoaøn toaøn gioáng hoà soá (1), noù coù nhieäm vuï laø taåy saïch
daàu môû coøn baùm treân xe moät caùch trieät ñeå hôn nhaèm ñaûm baûo chaát löôïng lôùp sôn baùm sau
naøy. Thôøi gian nhuùng laø 3 phuùt 15 giaây.
4.7.2.3 Hoà 3: Beå röûa nöôùc (I.W-RINSE 1)
Nhieäm vuï: röûa saïch thuøng xe khoûi lôùp dung dòch kieàm baùm treân beà maët thuøng.
Caùc thieát bò:
- Bôm nöôùc vaø heä thoáng oáng taïo doøng chuyeån ñoäng tuaàn hoaøn cuûa nöôùc trong hoà
ñöôïc ñaët phía döôùi ñaùy hoà nhaèm khuaáy troän nöôùc. Duøng oáng nöôùc thoâng thöôøng
41, reõ nhaùnh ra caùc oáng 21. Nöôùc trong oáng coù aùp suaát 0,5kg/cm2. Hoà chöùa nöôùc
ñaõ ñöôïc loïc saïch ñeå röûa saïch lôùp kieàm coøn baùm treân beà maët thuøng xe.
- Heä thoáng voøi phun ñaët caùch maët hoà 0,5 m. Vôùi heä thoáng oáng phun ta duøng caùc oáng
nöôùc thoâng thöôøng 27, treân ñoù coù khoan caùc loã 3. Aùp suaát phun côõ 1kg/cm2.

148
 - Giöõa hoà soá (3) vaø (2) coù oáng daãn nöôùc ñeå daãn dung dòch kieàm töø hoà soá (2) sang hoà soá
(3) khi ta laøm veä sinh hoà (2).
- Thaønh hoà naøy coù beà daøy 200 mm.
- Kích thöôùc laøm vieäc cuûa hoà gioáng nhö kích thöôùc laøm vieäc cuûa hoà (1).
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc palaêng ñieän vaø giaù treo nhuùng vaøo hoà trong thôøi
gian 3 phuùt 15 giaây ñeå cho lôùp kieàm hoaø tan heát trong nöôùc. Trong quaù trình nhuùng thì thuøng
xe cuõng ñöôïc nhòp laéc lö qua laïi ñeå taïo cho boït khí thoaùt khoûi thuøng xe. Khi thuøng xe
ñöôïc naâng leân khoûi hoà thì ñöôïc caùc voøi phun nöôùc röûa saïch laïi moät laàn nöõa.
4.7.2.4 Hoà 4: Beå ñònh hình beà maët (CONDITIONING)
Nhieäm vuï: Beå ñònh hình beà maët ngoaøi coâng vieäc trung hoøa noù coøn ñoùng vai troø hoaït
hoùa cho quaù trình phoát phaùt nhanh hôn, ñeàu hôn, lôùp phoát phaùt mòn hôn vaø söï baùm sôn seõ toát
hôn.
Thaønh phaàn dung dòch
- Hoaù chaát Surffine PL-ZNT vaø soda Ash (Na2CO3)
- Khoái löôïng hoaù chaát trong hoà : theo tĩ leä pha troän hoaù chaát trong hoà, cöù 1kg cho 1000
lít theå tích laøm vieäc. Ta coù löôïng PL-ZNT duøng trong hoà laø: 1  80 = 24 kg
Caùc thieát bò:
- Heä thoáng oáng taïo doøng chuyeån ñoäng tuaàn hoaøn cuûa dung dòch trong hoà ñöôïc ñaët phía
döôùi ñaùy hoà. Duøng oáng nöôùc thoâng thöôøng 41, reõ nhaùnh ra caùc oáng 21 vaø nöôùc
trong oáng coù aùp suaát 0,5 kg/cm2.
- Bôm tuaàn hoaøn vaø beå xaû traøn. Khi vaän haønh ta môû van ôû treân hoà nôi gaàn caùc taám loïc,
dung dòch trong hoà seõ ñöôïc bôm huùt ra qua mieäng hoà vaø taïi ñaây caùc taïp chaát baån bò
löôùi loïc giöõ laïi.
Moâ taû coâng ñoaïn: thuøng xe ñöôïc palaêng vaø giaù treo haï xuoáng nhuùng vaøo hoà trong 3
phuùt 15 giaây ñeå lôùp chaát xuùc taùc baùm ñeàu treân thuøng xe. Trong quaù trình nhuùng thì noù ñöôïc
nhòp laéc lö ñeå cho boït khí thoaùt ra. Sau ñoù ñöôïc naâng leân vaø tieáp tuïc ñi qua hoà keá tieáp.
4.7.2.5 Hoà 5: Beå phoát phaùt (PHOTPHATING)
Nhieäm vuï: Taïo moät lôùp beà maët phoát phaùt keõm ôû thuøng xe Zn 3 (PO4)2. Lôùp beà maët naøy
coù ñaëc tính choáng gĩ seùt, duøng phöông phaùp naøy thay cho vieäc phaûi sôn moät lôùp sôn choáng gĩ
seùt cho xe. Ngoaøi ra noù coøn laøm taêng ñoä baùm cho lôùp sôn loùt ED sau naøy.
Thaønh phaàn dung dòch trong hoà
- Hoaù chaát Surfdine
+ PB – L3020M (chaát pha laàn ñaàu)
+ PB – L 3020R (chaát chaâm theâm )
+ AD – 4856 (chaát voâ hieäu)
+ AC – 131 (chaát taêng toác)
Caùc thieát bò:

149
 - Heä thoáng oáng taïo doøng chuyeån ñoäng tuaàn hoaøn cuûa dung dòch, ñöôïc ñaët phía döôùi ñaùy
hoà. Duøng oáng nöôùc thoâng thöôøng 41, reõ nhaùnh ra caùc oáng 21. Dung dòch trong oáng
coù aùp suaát 0,5 kg/cm2.
- Heä thoáng voøi phun ñaët caùch maët hoà 0,5 m. Ta duøng caùc oáng thoâng thöôøng 27, treân coù
khoan caùc loã 3 vôùi aùp suaát phun 1 kg/cm2.
- Bôm tuaàn hoaøn vaø van xaû traøn, caùc taám loïc gioáng nhö hoà soá (4).
- Giaøn loïc muoái phoát phaùt.
- Giaøn trao ñoåi nhieät.
- Beå chöùa axít ñeå xuùc röûa muoái keát tuûa baùm beân trong giaøn trao ñoåi nhieät.
Thieát bò phuï trôï
- Bôm cho giaøn loïc muoái phoát phaùt, giaøn trao ñoåi nhieät, thuøng chöùa axít vôùi caùc thoâng
soá: Q = 24 m3/h; H = 15 m; P = 5 HP
Hoaù chaát
- Khoái löôïng PB-L3020M: theo tĩ leä 48 kg/ 1000 lít dung dòch, ta coù löôïng hoaù chaát caàn
söû duïng trong hoà laø: 48  80 = 3840 kg.
- Khoái löôïng AD-4856: theo tĩ leä 7 kg/1000 lít dung dòch, ta coù löôïng hoaù chaát AD-4856
caàn duøng laø: 7  80 = 560 kg.
- Khoái löôïng AC-131: theo tĩ leä 0,45 kg/1000 lít dung dòch, ta coù löôïng AC-131 caàn
duøng laø: 0,45  80 = 36 kg.
Lôùp phoát phaùt toát nhaát 1  3 m.
- Neáu daøy hôn khaû naêng choáng gĩ seùt toát nhöng giaûm ñoä baùm dính.
- Neáu ít hôn thì khaû naêng choáng gĩ seùt giaûm nhöng taêng ñoä baùm dính.
Muoán lôùp phoát phaùt toát thì yeâu caàu phaûi taåy daàu môõ vaø xöû lyù ñònh hình beà maët ñöôïc
toát.
Moâ taû coâng ñoaïn: caùc thao taùc nhuùng gioáng nhö ôû hoà soá (4) vôí thôøi gian nhuùng laø 3
phuùt 15 giaây vaø nhieät ñoä dung dòch trong hoà laø 45C. Sau khi thuøng xe ñöôïc naâng leân khoûi
hoà, noù ñöôïc ñöa sang vò trí kieåm tra thoâng thöôøng. Taïi ñaây heä thoáng palaêng vaø giaù treo seõ
ñöôïc coâng nhaân ñieàu khieån haï xe xuoáng vaø duøng caùc oáng voøi phun ñeå röûa, lau saïch baèng
nöôùc bôùt moät phaàn muoái baùm treân thuøng xe. Neáu khoâng maøng phoát phaùt seõ bò thoâ, aûnh höôûng
ñeán mĩ quan. Tieáp tuïc coâng nhaân seõ ñieàu chĩnh cho palaêng vaø giaù treo ñi leân vaø chuyeån
sang hoà soá(6).
4.7.2.6 Hoà 6: I.D.W Rinse 2 (I.D.W: Industry Water)
Nhieäm vuï: Röûa saïch thuøng xe khoûi axít ôû trong hoà soá (5) coøn baùm treân thuøng.
Caùc thieát bò:
- Heä thoáng oáng taïo doøng chuyeån ñoäng tuaàn hoaøn cuûa nöôùc ñöôïc ñaët phía döôùi ñaùy hoà.
Duøng oáng nöôùc thoâng thöôøng 41, reõ nhaùnh ra caùc oáng 3. Nöôùc trong oáng coù aùp suaát
0,5 kg/cm2.

150
 - Heä thoáng voøi phun ñaët caùch maët hoà 0,5 m. Ta duøng caùc oáng nöôùc thoâng thöôøng 27,
treân ñoù coù khoan caùc loã 3. Aùp suaát phun 1 kg/cm2.
- Bôm tuaàn hoaøn nöôùc. Ngay taïi ñöôøng oáng ra cuûa bôm coù laép ñaët caùc van vaø heä
thoáng oáng daãn thoâng nhau giöõa hai hoà (5) vaø (6). Khi caàn veä sinh hoà (5) thì ta môû van
ñöôøng oáng thoâng naøy ñeå daãn dung dòch töø hoà (5) sang hoà (6).
- Thaønh hoà coù beà daøy 200 mm vaø theå tích laøm vieäc cuûa hoà laø 80 m3.
Hoà ñöôïc chöùa nöôùc loïc saïch ñeå röûa saïch lôùp axít coøn baùm treân beà maët thuøng xe.
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc nhuùng vaøo hoà trong thôøi gian 3 phuùt 15 giaây ñeå cho
lôùp axít tan heát trong nöôùc . Khi thuøng xe ñöôïc naâng leân khoûi hoà thì ñöôïc caùc voøi phun nöôùc
röûa saïch laïi moät laàn nöõa.
4.7.2.7 Hoà 7: Beå röûa nöôùc tinh khieát (D.I.W Rinse)
Hoà soá (7) ñöôïc trang bò hoaøn toaøn gioáng nhö hoà soá (6) nhöng nöôùc trong hoà laø nöôùc
tinh khieát ñeå röûa thuøng xe khoûi lôùp axít baùm treân beà maët moät caùch trieät ñeå tröôùc khi sôn
lôùp sôn loùt ñaàu tieân. Nöôùc tinh khieát naøy ñöôïc saûn xuaát töø nöôùc coâng nghieäp baèng caùc
thieát bò phuï trôï. Sau khi cheá taïo ra, nöôùc tinh khieát ñöôïc chöùa trong moät caùi beå tröôùc khi ñöa
vaøo caùc hoà.
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc nhuùng hoaøn toaøn trong beå vôùi thôøi gian 3 phuùt 15
giaây vaø cuõng nhòp nhö ôû caùc coâng ñoaïn khaùc. Sau khi thuøng xe ñöôïc naâng leân khoûi maët hoà thì
caùc voøi phun röûa saïch laïi vaø noù ñöôïc thoåi khí ñeå laøm khoâ xe trong 10 giaây tröôùc khi ñöa sang
beå nhuùng ED.
4.7.2.8 Hoà 8: Hoà sôn ED (ED bath)
Nhieäm vuï: Duøng ñeå sôn loùt thuøng xe baèng phöông phaùp sôn tĩnh ñieän nhaèm choáng gĩ
seùt.

Caùc trang thieát bò

- Heä thoáng bôm taïo doøng chuyeån ñoäng tuaàn hoaøn cuûa dung dòch trong hoà.
- Heä thoáng voøi phun nöôùc tinh khieát ñaët caùch maët hoà 0,5 m.
- Heä thoáng loïc nöôùc laãn trong hoà.
- Hoãn hôïp sôn vaø caùc dung moâi trong hoà.
- Thieát bò ñieän : boä chĩnh löu doøng ñieän xoay chieàu thaønh doøng ñieän moät chieàu.
- Heä thoáng loïc sôn.
- Heä thoáng ñieàu chĩnh nhieät ñoä trong hoà:
+ Boä trao ñoåi nhieät
+ Beå nöôùc laøm maùt
+ Giaøn laïnh
+ Thaùp giaûi nhieät
+ Heä thoáng bôm vaø caùc van
- Heä thoáng boå sung sôn

151
 - Heä thoáng sieâu loïc.
- Heä thoáng caáp nöôùc tinh khieát
- Heä thoáng maøng ñieän phaân ñieän cöïc
- Heä thoáng caáp dung dòch ñieän phaân ( Anolyte).
- Thaønh hoà coù beà daøy 200 mm vaø theå tích laøm vieäc gioáng nhö caùc hoà khaùc.
- Hoà coù trang bò heä thoáng cöûa baùo ñoäng nhaèm traùnh ngöôøi ra vaøo hoà trong quaù trình vaän
haønh.
Caùc hoaù chaát trong hoà
- Thaønh phaàn CEPCO ADDITIVE
+ F1: 8801 (chaát maøu)
+ F2: 8801 (nhöïa sôn)
- Thaønh phaàn Additive S-6 (dung moâi)
- Nöôùc tinh khieát.
Dung moâi S-6 coù theå ñoå tröïc tieáp vaøo beå sôn maø khoâng caàn troän tröôùc vôùi nöôùc tinh
khieát nhöng neáu troän tröôùc thì toát hôn. Noù laøm taêng ñoä daøy lôùp sôn loùt ED, beà maët thuøng
xe boùng laùng, laøm giaûm ñieän theá söû duïng
Beå nhuùng ED ñöôïc boá trí 8 ñieän cöïc ôû hai beân vaùch hoà ngaäp trong dung moâi laø nöôùc.
Sôn ñöôïc bôm vaøo beå qua heä thoáng naèm döôùi hoà mang ñieän döông baùm vaøo thuøng xe mang
ñieän aâm.
Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc palaêng vaø giaù treo ñöa töø hoà soá (7) sang hoà nhuùng
ED. Tröôùc khi haï xuoáng moät caàn gaït phía treân gaït qua tích ñieän aâm cho toaøn boä palaêng, giaù
treo vaø thuøng xe. Palaêng töø töø haï thuøng xe xuoáng hoà, quaù trình keát tuûa ñieän phaân baét ñaàu.
Luùc naøy hoà sôn seõ ñöôïc noái vôùi cöïc döông cuûa nguoàn ñieän moät chieàu, coøn thuøng xe noái vôùi
cöïc aâm. Caùc baûn cöïc mang ñieän tích döông naøy ñöôïc ñaët trong hoäp coù maøng löôùi loïc bao boïc
beân ngoaøi. Maøng naøy chĩ cho pheùp ion H+ ñi qua maø caùc ion khaùc khoâng qua ñöôïc. Khi xe
nhuùng hoaøn toaøn vaøo trong hoà thì dung dòch Anolyte ( CH 3OOH ) seõ ñieän phaân vaø taùch ion H+
ñi qua maøng vaøo hoà, laøm cho caùc haït sôn mang ñieän tích döông seõ baùm chaët vaøo thuøng xe
nhôø löïc huùt tĩnh ñieän. Thôøi gian nhuùng laø 250 giaây vaø nhieät ñoä laø 28C.
Khi nhuùng thì thuøng xe ñöôïc nhòp laéc lö nhaèm laøm cho lôùp sôn ñöôïc baùm ñeàu treân beà
maët thuøng xe. Sau ñoù thuøng xe ñöôïc palaêng naâng leân vaø noù ñöôïc heä thoáng voøi phun seõ phun
nöôùc tinh khieát ñeå gaït ñi nhöõng phaàn sôn thöøa khoâng baùm chaët vaøo thuøng xe. Vì öùng vôùi doøng
ñieän coù cöôøng ñoä nhaát ñònh vaø hieäu ñieän theá khoâng ñoåi thì khoâng phuï thuoäc vaøo thôøi gian ñeå
laâu. Neáu baùm vôùi ñoä daøy ñoù thì ta coù nhuùng bao laâu ñi nöõa thì lôùp sôn cuõng khoâng baùm
treân beà maët thuøng xe. Nguoàn ñieän duøng cho quaù trình keát tuûa ñieän phaân laø 300 V, 445 A. Heä
thoáng phun nhaèm tieát kieäm sôn, ñoàng thôøi coøn laøm saïch lôùp sôn thöøa baùm treân thuøng xe .
Duøng phöông phaùp nhuùng naøy seõ toán ít nguyeân lieäu sôn hôn, ñoàng thôøi sôn baùm leân thuøng xe
cuõng ñeàu hôn. Hôn nöõa, ta coù theå sôn ñöôïc caùc beà maët phöùc taïp, ñaûm baûo phuû ñeàu maø ñoái vôùi
caùc phöông phaùp khaùc khoâng theå sôn ñöôïc vaøo caùc loã, khe.
Beà daøy cuûa lôùp ED caàn ñaït ñöôïc töø 14  22 m.

152
 Khi khoâng hoaït ñoäng, caàn phaûi duy trì nhieät ñoä sôn ôû 25C vaø che beà maët hoà baèng caùc
taám Vanil ñeå traùnh vaät laï bay vaøo dung moâi bay hôi.

4.7.2.9 Hoà 9: Hoà röûa vaø loïc sôn thöøa

Nhieäm vuï: Röûa saïch thuøng xe ñaõ ñöôïc sôn, ñoàng thôøi gaïn laïi nhöõng phaàn sôn thöøa coøn
baùm treân beà maët.

Caùc thieát bò:

- Heä thoáng bôm vaø oáng tuaàn hoaøn

- Heä thoáng loïc sôn laãn trong hoà

- Heä thoáng voøi phun ñöôïc ñaët phía treân hoà, caùch maët hoà 0,5 m. Vôùi heä thoáng voøi phun ta
duøng caùc oáng nöôùc thoâng thöôøng 27, treân coù khoan caùc loã 3. Aùp suaát phun
1 kg/cm2.

- Heä thoáng caùc oáng taïo doøng chuyeån ñoäng cuûa nöôùc trong hoà ñöôïc ñaët phía döôùi ñaùy hoà.
Duøng caùc oáng 41, reõ nhaùnh ra caùc oáng 21. Nöôùc trong oáng coù aùp suaát 0,5 kg/cm2 .

- Hoà chöùa nöôùc tinh khieát

Moâ taû coâng ñoaïn: Thuøng xe ñöôïc nhuùng vaøo hoà vôùi thôøi gian nhuùng laø 3 phuùt. Sau khi
thuøng xe naâng leân, noù ñöôïc caùc oáng phun nöôùc tinh khieát vaøo ñeå röûa saïch vaø laáy laïi phaàn sôn
thöøa. Phaàn sôn naøy seõ ñöôïc heä thoáng sieâu loïc ñöa traû veà hoà nhuùng ED vaø nöôùc ñöôïc giöõ
laïi ñaây. Ðeå haïn cheá dung moâi bay hôùi chĩ hoaït ñoäng bôm tuaàn hoaøn khi saûn xuaát.

Heä thoáng taùch sôn vaø nöôùc (UF Flux) ñeå ñöa veà töøng beå phaûi hoaït ñoäng lieân tuïc duø
khoâng saûn xuaát.

4.7.2.10 Hoà 10: Beå röûa nöôùc tinh khieát (D.I.W Rinse)

Nhieäm vuï: Röûa saïch sôn coøn baùm treân thuøng xe moät caùch trieät ñeå tröôùc khi ñöa sang
phoøng saáy.

Caùc thieát bò vaø thoâng soá gioáng nhö hoà soá (7).

Sau khi palaêng naâng thuøng xe leân, noù ñöôïc ñöa ra beân ngoaøi. Taïi ñaây caùc coâng nhaân
coù nhieäm vuï röûa saïch laïi vaø thoåi khí caùc veät nöôùc coøn baùm treân beà maët thuøng xe tröôùc khi
ñöa vaøo buoàng saáy.

4.7.3 Phoøng Sôn

Khi phun sôn coù nhieàu dung moâi gaây ñoäc haïi vaø deã noå, aûnh höôûng ñeán söùc khoûe
cuûa coâng nhaân. Buoàng phun sôn buïi sôn ñöôïc huùt thoâng qua oáng. Do buïi sôn ñöôïc thoåi
töø treân traàn xoáng bôûi heä thoáng cung caáp khí vaø ñöôïc caùnh quaït huùt vaøo oáng huùt ñaët ôû hai
beân vaùch hoâng buoàng neân doøng khoâng khí naøy ñi qua thieát bò loïc nöôùc. Luùc naøy nhöõng haït
sôn trong khoâng khí gaëp nöôùc vaø bò nöôùc giöõ laïi, chaûy ra ngoaøi oáng.

153
 Hình 4. Phoøng sôn xe hoaøn toaøn töï ñoäng

4.7.3.1 Yeâu caàu

Khi laép ñaët caùc thieát bò ñeå buoàng phun hoaït ñoäng coù hieäu quaû caàn phaûi ñaùp öùng nhöõng
yeâu caàu döôùi ñaây:
- Khoâng khí vaøo phaûi ñöôïc loïc.

- Doøng chaûy cuûa khoâng khí phaûi cuøng phöông vôùi löïc huùt cuûa troïng löïc coù nghĩa laø
khoâng khí ñi töø treân traàn xuoáng saøn.
- Vaän toác doøng khoâng khí phaûi töø 16  40 m/phuùt.

- Khi huùt ra phaûi ñoàng ñeàu, coù nghĩa laø doøng chaûy cuûa khoâng khí bao quanh chieác xe
ñaët ôû trung taâm buoàng phun.
- Buoàng phun phaûi giöõ aùp suaát beân trong lôùn hôn aùp suaát khoâng khí beân ngoaøi moät chuùt
ñeå coù theå thoaùt ra ñöôïc. Vieäc ñaët ra aùp suaát beân trong buoàng cao hôn nhaèm ngaên buïi
töø ngoaøi vaøo. Buoàng naøy luoân ñöôïc vaän haønh tröôùc khi sôn vaø laàn vaän chuyeån ñaàu tieân
vaøo ñeå laøm saïch.
- Trong quaù trình sôn khoâng neân môû cöûa ra vaøo ñeå traùnh ñöôïc buïi bay vaøo buoàng khi
quaït huùt chaïy. Aùp suaát cao neân traùnh ñeå ngaên chaën söï chaûy cuûa hôi khoùi sôn.
- Khí huùt coù theå baèng ngang hoaëc xuyeân qua maøng nöôùc beân döôùi maët saøn phun ñeå
giaûm nguy hieåm cuûa löûa vaø ngaên doøng chaûy cuûa buïi phun ra töø phoøng.
- Ðoäng cô vaø quaït phaûi ñuû coâng suaát ñeå laáy ñuû khoâng khí nôi cung caáp vôùi vaän toác 16 
40 m/phuùt.

- OÁng thoâng ñöùng thì phaûi coù hình chôùp chuïp leân treân, oáng naèm ngang neân coù maùi haét
ñoå ra beân ngoaøi khoâng khí nhaèm ngaên chaën söï ñi vaøo cuûa gioù vaø möa.
Söï caàn thieát phaûi coù heä thoáng cung caáp khí töø treân traàn xuoáng saøn nhaèm taïo khoâng khí
thoaûi maùi cho coâng nhaân ñang laøm vieäc trong moâi tröôøng vôùi nhieàu chaát dung moâi. Maët khaùc
noù coøn taïo aùp suaát dö trong buoàng sôn traùnh buïi töø ngoaøi vaøo vaø laøm taêng söï huùt buïi sôn
ra ngoaøi moät caùch trieät ñeå.

4.7.3.2 Moâ taû thieát keá

154
 Buoàng sôn phun, vaùch beân hoâng cuûa buoàng
sôn ñöôïc laøm baèng caùc taám theùp maï keõm coù
khung theùp gia coá chòu löïc, caùc thanh choáng chòu
ñöïng taûi troïng cuûa heä thoáng loïc vaø thoâng khí
treân noùc coù theå ñöôïc gheùp lieàn hoaëc laép gheùp rôøi.
Caùc vaùch ñöôïc laép kính an toaøn ñeå quan
saùt beân trong buoàng sôn vaø ñöôïc thieát keá sao
cho coâng taùc veä sinh ñöôïc thuaän tieän.
Caùc cöûa ra, vaøo töï ñoäng ñoùng, môû seõ ñöôïc
laép ñaët ôû hai vaùch hoâng cuûa buoàng sôn.
Heä thoáng loïc khí phía noùc bao goàm caùc taám loïc coù khaû naêng thay theá, caùc taám loïc naøy
ñöôïc ñaët trong caùc khung theùp khoâng gĩ, noùc buoàng sôn thì ñöôïc laép gheùp kín nhôø buloâng treân
suoát chieàu daøi vaø chieàu roäng cuûa buoàng sôn.
Treân suoát chieàu roäng buoàng sôn ñöôïc laép ñaët caùc loïc khí daïng oáng gheùp theo caùc taám
theùp.
Caùc loïc khí cuûa heä thoáng thoâng khí phía treân coù khaû naêng thay theá.
Heä thoáng oáng cung caáp khí ôû phía treân ñöôïc laøm baèng theùp khoâng gĩ. Caùc oáng cung
caáp khí ñöôïc laép vôùi caùc loïc khí.
Giöõa caùc vò trí daãn khí khaùc nhau vaùch ngaên ñöôïc chia ôû heä thoáng thoâng khí, cuõng nhö
ñoái vôùi buoàng sôn.
Ðeøn coù chuïp ñöôïc laép phía ngoaøi buoàng sôn, phía treân khung kính.
Saøn buoàng sôn ñöôïc laép ñaët baèng caùc taám löôùi kim loaïi.
Khu vöïc saáy baèng ñeøn / sô boä – flash off
Khu vöïc naøy ñöôïc thieát keá baèng caùc taám kim loaïi töông thích.
Vaùch hoâng ñöôïc laép ñaët caùc khung cöûa kính giuùp cho vieäc quan saùt vaø chieáu saùng.
Caùc cöûa ra vaøo töï ñoäng ñöôïc laép ñaët beân hoâng.
Thieát bò loïc sôn vaø heä thoáng thaûi khí
Thieát bò loïc sôn ñöôïc laép ñaët treân suoát chieáu daøi cuûa khu vöïc phun,
ngoaïi tröø khu vöïc chuaån bò. Thieát bò ñöôïc cheá taïo töø caùc taám theùp töông öùng. Nöôùc tuaàn hoaøn
ñöôïc daãn qua heä thoáng loïc sôn theo daïng nöôùc traøn treân caùc taám theùp, sau ñoù xuoáng maùng vaø
cuoái cuøng daãn vaøo beå chöùa caën.
Heä thoáng loïc sôn ñöôïc thieát keá sao cho coù hieäu quaû cao taïo ñieàu kieän
toát nhaát trong vieäc hoøa troän khí vaø nöôùc, ñoàng thôøi phaàn sôn thaûi ra ôû heä thoáng thaûi khí cöõng
ôû möùc cho pheùp.
Buoàng khí môû roäng ñöôïc laép ñaët phía sau heä thoáng loïc sôn duøng ñeå taùch
aåm.
Quaït khí thaûi huùt khí vaøo ñöôøng oáng vaø thaûi ra phía treân maùi.
Heä thoáng huùt khí ñöôïc laép caùc quaït huùt, caùc oáng noái meàm cuõng ñöôïc
laép ñaët.

155
 Caùc quaït ñöôïc laép treân caùc khung ñöôïc giaûm chaán.
4.7.3.3 Thoâng soá kyõ thuaät
4.7.3.3.1 Buoàng sôn lôùp neàn vaø lôùp sau cuøng
Buoàng sôn

Daøi Roäng Cao Vaän toác khí Löu löôïng khí

(m) (m) (m) (m/s) (m3/h)
Khu vöïc
- Chuaån bò & chaø röûa 8.0 5.5 4.0 0.3 47,520
- Phun baèng tay 16.0 5.5 4.0 0.4 158,400
- Saáy sô boä 8.0 3.6 3.6 0.1 6,220

Coäng 32.0 212,140

Toång coäng 32.0 212,140
Buoàng sôn lôùp neàn vaø lôùp sau cuøng
- Heä thoáng thaûi khí

Chuaån bò Khu vöïc Saáy sô boä

phun
- Löu löôïng khí thaûi.
m3/h 47.520 150.400 10.220
- Löu löôïng khí hoaøn laïi.
- Soá löôïng quaït. m3/h 0 0 0
- Löu löôïng moãi quaït. caùi 1 2 1
- Aùp suaát tĩnh.
m3/h 47.520 63.400 10.220
- Coâng suaát quaït.
- Soá voøng quay Pa 400 1300 400

Kw 15 45 3.7
RPM 1450 1450 1450

- Heä thoáng tuaàn hoaøn

Khu chaø röûa Buoàng sôn lôùp

neàn & lôùp sau
cuøng
- Löu löôïng rieâng
m3/h 18 25
- Chieàu daøi heä thoáng thuûy
löïc. m Tính töø bôm 16
- Löu löôïng tuaàn hoaøn. buoàng sôn
- Soá löôïng bôm.
- Löu löôïng moãi bôm. m3/h 400

156
 - Aùp suaát cung caáp. caùi 1
- Coâng suaát bôm.
m3/h 418
bar 1.2
KW 37
4.7.3.3.2 Ðaëc tính thieát bò vaät tö

Buoàng sôn
Theùp Maï keõm Theùp Beà daøy Ghi chuù
meàm khoâng ræ (mm)
Buoàng sôn x 1.5 Beå chöùa
Cöûa x 1.5 caën tuøy
Taám saøn x 1.5 thuoäc
OÁng thoâng khí x 1.5 khaùch
Loïc khí treân noùc x 3.0 haøng
Thanh gia coá – chòu löïc x
Boä phaän loïc sôn x
OÁng thaûi khí x 2.0-3.0
Beå ngöng tuï 1.5
OÁng noái x

4.7.3.4 Buoàng Saáy

1200

NO.3NO.1

NO.2

1500 6300

Hình4. Keát caáu hình chieáu baèng cuûa buoàng saáy

Trong quaù trình gia coâng sôn, saáy laø nguyeân coâng raát quan troïng vaø toán thôøi gian.
Vì vaäy taïo ñöôïc maøng sôn khoâ nhanh laø nhieäm vuï raát quan troïng. Maøng sôn khoâ nhanh coù
nhieàu öu ñieåm nhö maøng sôn raùnh ñanh, ñoä boùng cao vaø naâng cao naêng suaát coù theå cô giôùi
hoaù vaø töï ñoäng hoaù. Ðoái vôùi vaät sôn lôùn nhö thuøng xe, ca bin xe thì yeâu caàu buoàng saáy ñeå
saáy khoâ.
157
158
 Nhieät löôïng taïo ra töø daàu, daàu caën, gas, ñieän hoaëc baèng hôi nöôùc.
Daàu hoaëc gas ñoát trong buoàng khoâng cho nhieät tröïc tieáp. Chaát lieäu naøy ñoát chaùy taùch
bieät vôùi boä trao ñoåi nhieät.
Nguyeân lyù: Doøng khí noùng töø daàu, gas hay ñieän ñöôïc ñoát noùng trong buoàng kín theo
ñöôøng oáng huùt coù ñaët quaït huùt ñi xuoáng phía döôùi buoàng. Doøng khí noùng naøy ñi theo hai
oáng huùt vaøo caùc hoïng ñaët ôû beân trong hai vaùch theo suoát chieàu daøi cuûa buoàng ñoát. Taïi ñaây
doøng khí noùng naøy seõ ñöôïc toûa ñeàu ra bao quanh xe xuyeân qua caùc taám loïc, beân trong buoàng.
Tieáp tuïc khí noùng ñöôïc huùt vaøo caùc mieäng huùt ñaët ôû phía treân traàn beân trong buoàng saáy.
Doøng khoâng khí naøy moät phaàn ñöôïc huùt ra ngoaøi vaø phaàn lôùn ñöôïc huùt vaøo buoàng ñoát, laïi ñöôïc
gia nhieät. Quaù trình cöù tieáp dieãn moät caùch tuaàn hoaøn nhö vaäy tôùi khi xe ñöôïc saáy khoâ.
Ðeå taêng hieäu quaû, nhanh vaø kinh teá thì doøng khoâng khí tuaàn hoaøn kheùp kín bao quanh
thuøng xe vôùi vaän toác toái thieåu 3,3 m/phuùt. Neáu vaän toác khí quaù lôùn thì seõ gaây ra boït khí gioáng
nhö söï noå lôùp sôn.
Ðeå ngaên chaën söï noå do khuaáy troän, 10% khoâng khí ñöôïc xaû ra khí trôøi lieân tuïc. Ðeå
ñaït ñöôïc ñieàu naøy ngöôøi ta thöôøng ñaët oáng xaû ñöôøng kính 12 cm treân noùc cuûa loø saáy. Söï taêng
aùp vaø söï ñoái löu töï nhieân saûn sinh ra söï caàn thieát phaûi xaû xuyeân suoát trong oáng. Khoâng khí
maát maùt coù theå ñöôïc laøm toát baèng caùch cung caáp khí ñaõ ñöôïc mang xuyeân qua nhöõng caùi
loïc trong maùy huùt buïi ôû maët beân cuûa nhöõng quaït ñaåy.
Khoâng khí tuaàn hoaøn kheùp kín ñöôïc laøm saïch tröôùc khi gia nhieät

4.7.3.5 Moâ taû thieát keá

4.7.3.5.1 Khu vöïc saáy vaø laøm maùt
Khu vöïc saáy
Haàm saáy coù keát caáu chòu löïc. Caùc taám theùp beân trong coù caáu taïo daïng khung, phaàn
khung ñaõ ñöôïc cheá taïo saün. Nhöõng phaàn khung naøy ñöôïc laép gheùp baèng buloâng vaø ñai oác
coù lôùp ñeäm caùch nhieät (azbet) ñeå choáng toån thaát nhieät ñoàng thôøi chòu ñöïng ñöôïc söï giaõn nôû.
Khung ñöôïc laép vôùi taám caùch nhieät baèng nhöïa coù beà daøy 150mm vaø lôùp ngoaøi ñöôïc
phuû baèng theùp taám. Caáu truùc khung kim loaïi ñöôïc thieát keá sao cho söï toån thaát nhieät giaûm
toái ña.
OÁng daãn nhieät beân trong haàm
- Daïng ñoái löu: caùc oáng cung caáp nhieät ñöôïc boá trí doïc theo hai beân hoâng. Caùc mieäng
khuyeách taùn ñöôïc laép ñaët caùc boä loïc chòu nhieät.
- OÁng daãn tuaàn hoaøn: oáng daãn khí tuaàn hoaøn ñöôïc laép ñaët phía treân oáng daãn cung caáp.
- OÁng daãn thaûi khí: oáng daãn thaûi khí ñöôïc laép ñaët phía treân noùc taïi vò trí giöõa loái vaän
chuyeån. Quaït thaûi khí ñöôïc noái keát vôùi oáng.
- Cuïm thieát bò gia nhieät vaø tuaàn hoaøn nhieät: boä gia nhieät khí, quaït tuaàn hoaøn, loïc tuaàn
hoaøn khí ñöôïc laép gheùp chung thaønh cuïm thoáng nhaát.
Thieát keá ñaûm baûo cho vieäc thao taùc treân töøng boä phaän thieát bò moät caùch deã daøng.

159
 Laø moät boä thieát bò rieâng bieät ñöôïc laép ñaët phía treân haàm saáy. Quaït tuaàn hoaøn ñöôïc
gheùp tröïc tieáp leân khung voû, ñöôïc thieát keá ñaëc bieät vôùi caùc taám laøm maùt, beä gaù ñaët motor
ñieän vaø luoàng aùp, bao goàm motor ñieän.
Thieát bò ño vaø ñieàu khieån nhieät ñoä ñöôïc laép ñaët treân baûng ñieàu khieån ñeå ñieàu khieån
löôïng khí tuaàn hoaøn vaø nhieät ñoä khí.
- Quaït khí thaûi: khí thaûi beân trong buoàng saáy ñöôïc huùt ra nhôø quaït huùt vaø ñöôïc thaûi ra
ngoaøi trôøi.
- OÁng daãn beân ngoaøi: heä thoáng oáng daãn beân ngoaøi bao goàm
- OÁng daãn thaûi khí beân trong buoàng saáy vaø oáng daãn gas
4.7.3.5.2 Thoâng soá kyõ thuaät
Thoâng soá kyõ thuaät chính I
Buoàng saáy

Buoàng saáy
- Loaïi buoàng saáy Tuaàn hoaøn khí 1
- Ðoaïn cuoái buoàng saáy
- Soá löôïng laàn Cöûa luøa
- Phöông phaùp gia nhieät 1
- Moâi chaát gia nhieät
Ðoái löu giaùn tieáp
Daàu

Thoâng soá kyõ thuaät chính II

Buoàng saáy
- Baêng taûi
- Body pitch
- Body throughput
- Chieàu roäng khoaûng khoâng
- Chieàu cao khoaûng khoâng
- Chieàu roäng toái ña
- Chieàu cao toái ña
- Chieàu daøi toái ña
- Chieàu daøi khoaûng kín khí
- Chieàu daøi hoaït ñoäng cuûa buoàng saáy
- Chieàu daøi khu vöïc gia nhieät
- Chieàu daøi khu vöïc giöõ nhieät
- Nhieät ñoä vaät saáy
- Nhieät ñoä doøng khí ñoái löu
- Toång thôøi gian giöõ nhieät
- Thôøi gian gia nhieät
Buoàng saáy
m/phuùt Tuøy heä thoáng
m 6.5
m 6.3
m 2.6
m 3.5
m 4.0
m 4.0
m 14.0
m ñeán ñoaïn cöûa luøa
m 13.0
m 6.5
m 6.5
0
C 150
0
C 165
phuùt 20
phuùt 10

160
 - Thôøi gian giöõ nhieät phuùt 10
- Chieàu daøy lôùp caùch nhieät mm 150

4.7.3.5.3 Thoâng soá kyõ thuaät

Thieát bò gia vaø tuaàn hoaøn nhieät
Buoàng saáy

Buoàng saáy
- Coâng suaát nhieät cung caáp KW 305
- Coâng suaát thieát bò gia nhieät, toång KW 305
- Soá löôïng thieát bò Boä 1
- Löu löôïng moãi quaït tuaàn hoaøn khí m3/h
- Löu löôïng böùc xaï
- Löu löôïng khí ñoái löu m3/h 45,000
- AÙp suaát Pa 1,200
- Coâng suaát motor KW 30.0
- Loïc tuaàn hoaøn khí Caùi 1
Khu vöïc laøm maùt
Buoàng saáy & khu vöïc laøm maùt
Buoàng laøm maùt
- Chieàu daøi m 7.0
- Chieàu roäng m 4.0
- Chieàu cao toái ña (khoaûng) m 4.0
- Soá löôïng quaït cung caáp khí -
- Löu löôïng moãi quaït m3/h -
- AÙp suaát Pa -
- Motor daãn ñoäng KW -
- Soá löôïng quaït thaûi khí Caùi 1
- Löu löôïng moãi quaït m3/h 12,500
- AÙp suaát Pa 400
- Motor daãn ñoäng KW 3.0
4.7.3.6 Ðaëc tính thieát bò vaät tö
Buoàng saáy

Theùp Maï keõm Theùp Chieàu daøy Ghi chuù

meàm khoâng ræ (mm)
- Vaùch buoàng saáy
+ Vaùch trong x 1.2 Boïc baèng
+ Vaùch ngoaøi 0.4 theùp taám
- Cöûa x 1.2
- OÁng daãn beân trong x 1.2
- OÁng daãn thaûi khí x 1.5

161
 -Taám theùp boä gia x 3.0
nhieät 4.0
-Khung boä gia nhieät x 1.5
-OÁng daãn phía ngoaøi x
4.7.4 Khu Vöïc Vaø Buoàng Thao Taùc
4.7.4.1 Moâ taû thieát keá
Khu vöïc vaø buoàng thao taùc
Trong caùc khu vöïc thao taùc ñöôïc cung caáp löôïng khí saïch nhôø heä thoáng thoâng gioù. Caùc
oáng daãn khí ñöôïc laøm baèng caùc taám theùp maï keõm, ñoàng thôøi caùc caùnh luøa khí cuõng ñöôïc laép
ñaët ôû moät ñoä cao töông thích phuø hôïp so vôùi vò trí thao taùc.
Caáu truùc saøn ñöôïc laøm töø theùp ñònh hình vaø ñöôïc gheùp vôùi caùc taám theùp coù vaân hay
caùc taám löôùi theùp khoâng rĩ töông thích.
Heä thoáng ñeøn chieáu saùng cuõng ñöôïc laép ñaët.
Laép ñaët caùc ñaàu noái khí neùn thaùo laép nhanh.
Ðoàng thôøi, caùc vaùch hoâng vaø maùi ñöôïc laøm töø theùp taám maï keõm chòu löïc. Taïi caùc vò
trí thích hôïp ñöôïc laép ñaët khung kính an toaøn.
Caùc oáng thaûi khí ñöôïc laép caùc boä taùch aåm.
Caùc oáng ñöôïc laép ñaët phía döôùi taám löôùi saøn.
4.7.4.2 Thoâng soá kyõ thuaät (C: theùp taám coù vaân; G: taám theùp löôùi)
Khu vöïc & caùc buoàng thao taùc / phoøng pha sôn / khu vöïc caàn chaén buïi
Chieàu Tæ löôïng khí Khí cung Khí thaûi Ghi chuù
3 3 3
daøi (m) caáp (m /h/m) caáp (m /h) (m /h)
- Khu vöïc chaø / treùt 14.0 800 11,200 11,200
- Che chaén – maët naï 7.0 800 5,600
- Kieåm tra 7.0 800 5,600
- Söûa chöõa 7.0x2 0.15 41,600 38,000
TOÅNG COÄNG 64,000 49,200
(khí thaûi)
14,800
Thieát bò phuï trôï laép ñaët muïc I
Khu vöïc & buoàng thao taùc / phoøng pha sôn / khu vöïc caàn chaén buïi
Khu vöïc Daøi Roäng Ðoä Chaén Khí Khí Nöôùc Saøn
(m) (m) chieáu buïi thaûi neùn
saùng
(lux)
- Chaø/treùt 14.0 5.5 800 x x G
- Che chaén – maët 7.0 5.5 1,000 x C
naï 1,000 C
- Kieåm tra 7.0 5.0 800 x x x G
- Söûa chöõa 7.0x2 5.5

162
Chöông 5
COÂNG NGHEÄ IKD
5.1 GIÔÙI THIEÄU
5.1.1 Saûn Xuaát Phuï Tuøng Vôùi 2 Muïc Ðích Chính: Thay Theá & Laép Raùp
Maët duø moät soá chi tieát coù khaû naêng söûa chöõa, tuaân theo tieâu chuaån kích thöôùc söûa
chöõa (cotes). Trong laép gheùp chi tieát ñöôïc söûa chöõa tuaân theo kích thöôùc söûa chöõa coøn
chi tieát coøn laïi laép gheùp vôùi noù phaûi ñöôïc thay theá môùi ñaùp öùng theo chi tieát vöøa söûa
chöõa.
VD: maøi truïc khuyûu, haï cotes xuoáng 0,25mm  thay theá caùc baïc loùt truïc töông öùng.
5.1.2 Khaùi Nieäm IKD
Phaân caáp trong saûn xuaát oâtoâ.
Noái maïng saûn xuaát oâtoâ ôû nhieàu nöôùc
Thò tröôøng cuï theå töøng nöôùc
Moät oâtoâ thoâng thöôøng coù khoaûng 20.000 – 25.000 chi tieát neân trong vieäc cheá taïo phuï
tuøng laø moät baøi toaùn lôùn ñoøi hoûi caùc haõng saûn xuaát, cuõng nhö caùc doanh nghieäp phaûi caân nhaéc
moät caùch thaän troïng moät caùch hieäu quaû nhaát. Do vaäy, vieäc quyeát ñònh neân ñaàu tö theo möùc ñoä
IKD hoùa ?%
- Saûn xuaát taïi choã
- Nguyeân lieäu taïi choã Giaù thaønh phuï tuøng thaáp hôn  noäi ñòa hoùa
- Nhaân coâng taïi choã
- Phuï trôï taïi choã
Nhaø maùy laép raùp
- Chính haõng
- Lieân doanh
- Chuyeån giao coâng ngheä cho nhaø saûn xuaát noäi ñòa
Saûn xuaát phuï tuøng (nhaø cung caáp phuï tuøng chính)
Mong muoán moãi nöôùc ñeàu coù nhaø cung caáp phuï tuøng rieâng
5.1.3 Möùc Ðoä Noäi Ðòa Hoùa
Do chính haõng quy ñònh
Do nöôùc noäi ñòa / hieäp hoäi caùc khu vöïc quy ñònh (cuøng chia seû quyeàn lôïi, bình ñaúng
trong caïnh tranh nhöng thöïc teá caùc quy ñònh ñöôïc quyeát – aùp ñaët bôûi caùc nöôùc lôùn maïnh hôn).

163
5.2 CAÙC NHOÙM CHI TIEÁT IKD TRONG SAÛN XUAÁT OÂTOÂ
OÂtoâ
- Cuïm  cuïm nhoû, cuïm to  boä phaän  chi tieát… (theo quan ñieåm heä thoáng)
- Heä thoáng  chassis (ñoäng cô, daøn gaàm…), thuøng xe-body, caùc heä thoáng phuï (thep
qan ñieåm laép raùp.
Theo quan ñieåm coâng ngheä
- Chi tieát cô khí coù gia coâng caét goït (kim loaïi) – bao goàm caùc loaïi truïc, caùc loaïi
baùnh raêng…
- Caùc chi tieát gia coâng aùp löïc (kim loaïi, phi kim) – bao goàm: caùc daïng taám, voû,
daàm…
- Caùc chi tieát phi kim loaïi khaùc – bao goàm: voøng chaën, heä thoán gñieän, noäi thaát…
(thoâng thöôøng caùc chi tieát loaïi naøy do caùc nhaø maùy chuyeân saûn xuaát phuï tuøng ñoäc
laäp cung caáp. VD: nhaø maùy saûn xuaát linh kieän ñieän  cung caáp taát caû caùc loaïi phuï
tuøng ñieän). Trong ñoù, thuoäc laõnh vöïc oâtoâ caàn naém vöõng coâng ngheä cheá taïo
caùc loaïi phuï tuøng nhö: loáp xe. Joaêng, phôùt, caùc voøng chaën…
Toùm laïi ta chia ra caùc loaïi chi tieát: quan troïng & khoâng quan troïng
- Chi tieát gia coâng caét goït quan troïng
- Chi tieát gia coâng aùp löïc quan troïng
- Chi tieát söû duïng vaät lieäu môùi – coposites. Ðoái vôùi kim loaïi laø vaät lieäu ñoàn gnhaát vaø
ñaúng höôùng  duøng bieän phaùp keát caáu, coøn ñoái vôùi loaïi vaät lieäu khoâng ñoàng nhaát,
khoâng ñaúng höôùng  taäp trung khaû naêng chòu löïc cuûa vaät lieäu (trong thieân nhieân:
tre)  duøng vaät lieäu coù caáu taïo goàm sôïi+keo (nhöïa)  caùc sôïi ñöôïc deät
theo phöông phuø hôïp vôùi khaû naêng chòu löïc.

164
5.3 VAÄT LIEÄU CHEÁ TAÏO PHUÏ TUØNG OÂTOÂ
5.3.1 Tính naêng toång quaùt cuûa kim loaïi vaø hôïp kim
5.3.1.1 Yeâu caàu ñoái vôùi vaät lieäu (kim loaïi vaø hôïp kim) cheá taïo phuï tuøng oâtoâ
Coù khaû naêng chòu taûi troïng ñoäng vaø tĩnh lôùn (löïc khí theå buoàng chaùy, quaùn tính, va ñaäp
trong heä thoáng treo, beà maët laøm vieäc laép gheùp vôùi nhau…). Moät soá chi tieát oâtoâ ngoaøi vieäc phaûi
chòu taùc duïng caùc löïc cô hoïc coøn phaûi chòu caùc taûi troïng nhieät, hoùa hoïc… (nhö:
xeùcmaêng, piston, xuùpaùp…). Tuøy theo möùc ñoä phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp oâtoâ, trò soá taûi troïng
cô hoïc, nhieät, hoùc… seõ cho pheùp taêng leân tuøy thuoäc vaøo: tĩ soá neùn, soá voøng quay, coâng suaát
ñoäng cô…
Maët khaùc, do ñieàu kieän laøm vieäc caùc chi tieát phuï tuøng oâtoâ coù yeâu caàu nhoû goïn, ñôn
giaûn veà keát caáu, ñaûm baûo ñoä beàn (cô - tĩnh + ñoäng, hoùa, nhieät, ñoä beàn moõi) vaø heä soá an toaøn.
Tuoåi thoï cuûa caùc chi tieát oâtoâ (thôøi gian keå töø luùc söû duïng ñeán khi xaûy ra hö hoûng hoaëc
phaûi mang ñi söûa chöõa) ñöôïc xaùc ñònh theo söï bieán ñoåi hình daùng hình hoïc cuûa chuùng so vôùi
giaù trò cho pheùp.
Vaät lieäu hôïp kim coù khaû naêng chòu ñöïng ñöôïc caùc yeâu caàu treân neân ñöôïc choïn laø loaïi
chính duøng trong vieäc cheá taïo phuï tuøng oâtoâ. Ngaøy nay vôùi söï tieán boä vöôït baäc trong coâng
ngheä cheá taïo oâtoâ, söû duïng ngaøy caøng nhieàu caùc chi tieát cheá taïo baèng nhöõng loaïi vaät lieäu môùi
ñaëc bieät composite vaø ceramic.
5.3.1.2 Caùc tính chaát vaät lieäu
Cô tính: ñöôïc xaùc ñònh baèng phöông phaùp thöïc nghieäm treân caùc maãu thöû vôùi nhöõng
daïng taûi troïng khaùc nhau:
- Giôùi haïn beàn khi keùo (öùng suaát vôùi taûi troïng lôùn nhaát gaây phaù huûy maãu thöû)
- Ðoä daõn daøi töông ñoái khi keùo ñöùt (tĩ soá giöõa hieäu soá chieàu daøi maãu thöû sau khi keùo ñöùt
vaø chieàu daøi luùc ñaàu so vôùi chieàu daøi ban ñaàu).
- Ðoä thaét tĩ ñoái khi keùo ñöùt (tĩ soá ñoä giaûm tieát dieän ngang maãu thöû taïi choã ñöùt ñoái vôùi
dieän tích tieát dieän tröôùc khi thöû).
- Giôùi haïn beàn khi neùn (öùng suaát vôùi taûi troïng lôùn nhaát gaây phaù huûy maãu thöû)
- Giôùi haïn beàn khi uoán (öùng suaát vôùi taûi troïng lôùn nhaát gaây phaù huûy maãu thöû)
- Giôùi haïn moûi (trò soá lôùn nhaát cuûa chu kyø öùng suaát.
- Ðoä cöùng vaät lieäu (HB, HC)
Lyù tính: tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán cheá ñoä nhieät luyeän hôïp lyù
- Khoái löôïng rieâng (tĩ troïng)
- Heä soá daõn daøi keùo
- Heä soá daãn nhieät
- Nhieät ñoä noùng chaûy
165
 Tính naêng coâng ngheä: khaû naêng söû duïng moät soá bieän phaùp coâng ngheä thích hôïp naøo
ñoù ñeå gia coâng chi tieát.
- Ðoä chaûy
- Ðoä deûo
- Ðoä deã bieán hình khi noùng
- Ðoä thaám toâi
- Ðoä deõo gia coâng caét goït
- Ðoä deã haøn
5.3.2 Gang keát caáu
Duøng nhieàu trong cheá taïo caùc laïoi truïc khuyûu, truïc cam, oáng loùt xilanh… Moät soá tröôøng
hôïp söû duïng gang choáng moøn vaø coù tính naêng ñaëc bieät (beàn nhieät, choáng aên moøn, khoâng
töø tính…).
Nhöõng naêm gaàn ñaây, trong ngaønh coâng nghieäp oâtoâ söû duïng nhieàu caùc phuï tuøng ñuùc
baèng gang, cheá taïo töø gang xoáp coù ñoä choáng moøn cao, coù hoùc chöùa daàu trong lôùp beà maët laøm
vieäc.
5.3.3 Theùp keát caáu
Bao goàm caùc loaïi theùp: theùp cacbon, theùp hôïp kim, theùp loø xo - nhíp…
Söû duïng roäng raõi trong ngaønh cheá taïo vaø söûa chöõa oâtoâ: caùc loaïi truïc, baùnh raêng, choát
piston, thanh truyeàn, caùc loaïi buloâng, ñai oác, ñĩa, vaønh baùnh loáp…
5.3.4 Kim loaïi maøu vaø hôïp kim maøu
Söû duïng phoå bieán nhaát laø hôïp kim maøu goác nhoâm, mangan, keõm, ñoàng, caùc loaïi hôïp
kim choáng maøi moøn vaø que haøn. Ðaëc bieät öùng duïng cheá taïo piston hôïp kim nhoâm do coù tính
ñuùc cao, loaõng chaûy ôû traïng thaùi naáu chaûy do ñoù coù theå cheá taïo caùc chi tieát hình daùng phöùc
taïp, caùc thaønh vaùch moûng ñuùc theo phöông phaùp ñuùc aùp löïc. Ðeå naâng cao ñoä beàn vaø laøm toát
tính naêng gia coâng cô cuûa vaät ñuùc ta xöû lyù nhieät luyeän.
5.3.5 Composite

166
5.4 DUNG SAI LAÉP GHEÙP TRONG OÂTOÂ
Dung sai laép gheùp giöõa caùc chi tieát aûnh höôûng raát lôùn khaû naêng laøm vieäc, tuoåi thoï, ñoä
an toaøn… Trong oâtoâ coù khoaûng 2500 loaïi phuï tuøng khaùc nhau. Do ñoù, khi thieát keá, cheá taïo phuï
tuøng caàn chuù yù ñeán khaû naêng laép laãn hay tính coâng ngheä laép laãn. Muoán coù khaû naêng naøy khi
cheá taïo moät chi tieát naøo ñoù ta phaûi xaùc ñònh kích thöôùc chi tieát coù saün seõ ñöôïc laép vôùi noù. Nhö
vaäy, nhaát thieát phaûi coù moät tieâu chuaån laép gheùp, thoáng nhaát cheá ñoä laép gheùp cho taát caû caùc
cuïm caùc toâng thaønh oâtoâ. Treân cô sôû naøy, ta coù theå tìm ra moät trò soá sai leäch, ñoä nôû, ñoä doâi…
- Sai leäch hình daùng hình hoïc vaø vò trí beà maët: ñoä coân, ñoä khoâng thaúng cuûa ñöôøng sinh
(ñoä loài, loõm), ñoä oâvan, ñoä leäch taâm, ñoä ñaûo höôùng taâm, ñoä ñaûo maët ñaàu…
- Dung sai laép gheùp caùc chi tieát chaát deûo
- Dung sai laép gheùp voøng ñeäm kín daàu
- Dung sai laép gheùp caùc chi tieát hình truï trôn: ñöôïc thöïc hieän treân 2 beà maët truï
troøn xoay, beà maët trong (beà maët loã) laø beà maët bao, beà maët truï ngoaøi laø beà maët bò
bao. Khi kích thöôùc beà maët bao XA > XB laø kích thöôùc beà maët bò bao, thì laép gheùp
ñöôïc taïo thaønh coù ñoä hôû (laép loûng). Ngöôïc laïi X A <= XB laép gheùp ñöôïc taïo thaønh coù ñoä
doâi (laép caêng). Moái gheùp truï trôn thöôøng coù 2 loaïi (moái gheùp coá ñònh vaø moái gheùp
ñoäng - hai chi tieát chuyeån ñoäng töông ñoái vôùi nhau).

+ Moái gheùp ñoäng duøng trong tröôøng hôïp coù chi tieát quay hoaëc di tröôït treân truïc, yeâu
caàu phaûi coù ñoä hôû caàn thieát ñaûm baûo dòch chuyeån maøng daàu boâi trôn beà maët laép
gheùp, ñeå boài thöôøng söï daõn nôï nhieät vaø sai soá khi laép chi tieát, boài thöôøng cho söï
uoán ñaøn hoài cuûa truïc khi chòu taùc duïng cuûa löïc.
+ Möùc ñoä chính xaùc ñaït ñöôïc cuûa kích thöôùc caùc chi tieát hoaøn toaøn quyeát ñònh bôûi
phöông phaùp gia coâng caùc kích thöôùc ñoù. Ta chia thaønh 10 caáp chính xaùc. Moãi caáp
chính xaùc coù moät kieåu laép gheùp ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoùa: laép trung gian chĩ coù ôû
caáp chính xaùc 1, 2, 3; laép chaët caáp chính xaùc 1, 2, 3, 4; laép loûng caáp chính xaùc töø 1
ñeán 7.

+ Phöông phaùp choïn heä thoáng dung sai laép gheùp (loã hoaëc truïc): döïa treân caùc yeâu caàu
veà keát caáu, coâng ngheä vaø tính kinh teá. Thoâng thöôøng xeùt veà maët kinh teá do gia
coâng khoù khaên hôn truïc neân khi laép choïn heä thoáng loã laø kinh teá hôn truïc. Tuy
nhieân, moät soá tröôøng hôïp ñoøi hoûi phaûi duøng heä thoáng truïc - khi yeâu caàu laép moät soá
chi tieát coù cuøng kích thöôùc danh ngĩa treân cuøng moät truïc (piston laép coá ñònh vôùi
choát - laép coù ñoä doâi vaø ñoàng thôøi thanh truyeàn laép vôùi choát - laép coù ñoä hôû).

PHAÀN A COÂNG NGHEÄ CHEÁ TAÏO CAÙC CHI TIEÁT ÐOÄNG CÔ

Caàn trang bò caùc kieán thöùc veà coâng ngheä cheá taïo maùy: nguyeân
coâng, phieáu coâng ngheä, quy trình coâng ngheä, chuaån coâng ngheä, böôùc coâng ngheä, ñoà
gaù, ñònh vò vaø keïp chaët…Kieán thöùc veà kim loaïi hoïc – vaät lieäu vaø nhieät luyeän.

167
 Coâng ngheä cheá taïo caùc chi tieát quan troïng trong oâtoâ  coâng ngheä cheá taïo maùy + ñieàu
kieän laøm vieäc vaø vaät lieäu cheá taïo caùc chi tieát trong oâtoâ.
Kieán thöùc thuoäc laõnh vöïc chuyeân ngaønh oâtoâ: ñieàu kieän laøm vieäc + vaät lieäu + kieåm tra
caùc chi tieát oâtoâ.
5.5 Coâng Ngheä Cheá Taïo Piston
Quan troïng nhaát trong ñoäng cô laø caùc chi tieát trong cuïm phaùt löïc: piston, xeùc-maêng,
choát aéc piston, xilanh, thanh truyeàn, truïc khuûyu, coát cam…
5.5.1 Phaân tích ñieàu kieän laøm vieäc treân quan ñieåm coâng ngheä
Laøm vieäc trong ñieàu kieän khaéc nghieät chòu caùc loaïi taûi troïng taùc duïng nhö sau:
- Taûi troïng cô: löïc khí chaùy, quaùn tính, ma saùt…
- Taûi troïng nhieät: nhieät ñoä hoãn hôïp nhieân lieäu sinh ra khi chaùy, nhieät ñoä buoàng chaùy
khoaûng 23000C  ñĩnh piston 800-10000C.

+ Khaûo saùt höôùng truyeàn nhieät ñoái vôùi hai loaïi piston coù hay khoâng coù raõnh
ngaên doøng truyeàn nhieät (transverse slot hay solid slot).

+ Nhieät löôïng ñöôïc truyeàn töø maët ñĩnh ñeán choát  thanh truyeàn vaø caùc
raõnh xeùcmaêng  xeùcmaêng  thaønh xilanh, vaø thaân piston  thaønh xilanh  nöôùc
laøm maùt.
+ Ðoái vôùi piston söû duïng trong ñoäng cô diesel coù maët ñaàu daïng loõm ñeå giaûm
nhieät ñoä ngöôøi ta thieát keá loã beân trong phaàn ñaàu piston

17
 - AÊn moøn hoùa hoïc: löu huyønh trong hoãn hôïp nhieân lieäu döôùi taùc duïng nhieät ñoä
sinh ra axít, caùc chaát do nhieân lieäu, saûn phaåm chaùy, daàu boâi trôn sinh ra…
- Chòu taûi troïng nhieät  chaùy piston, daõn nôû nhieät  ma saùt taêng  hieäu suaát cô,
nhieät giaûm  caùc piston ôû ñoäng cô Diesel coù voøng chaén nhieät. Söï daõn nôû nhieät
cuûa piston ñöôïc ñaëc bieät quan taâm trong vieäc thieát keá cheá taïo piston ngaøy nay.
Nhö chuùng ta bieát khi laøm vieäc nguyeân nhaân chuû yeáu gaây ra tieáng oàn, khua laø khe
hôû ban ñaàu giöõa piston vaø xilanh quaù lôùn. Do vaäy, khi thieát keá cheá taïo ñoøi hoûi phaûi
giaûm toái ña ñoä daõn nôû nhieät (giaûm khe hôû ban ñaàu).
5.5.2 Phaân tích keát caáu
Caáu taïo piston goàm 3 phaàn
chính
- Ðĩnh: cuøng vôùi naép
quylaùt taïo thaønh buoàng
chaùy
- Ðaàu: bao goàm ñĩnh vaø
vuøng ñai laép caùc xeùc-
maêng laøm nhieäm vuï bao
kín
- Thaân: phaàn döôùi xeùc-
maêng daàu cuoái cuøng chòu löïc ngang (N), daãn höôùng.
5.5.2.1 Ðćnh piston
Ðĩnh phaûi coù keát caáu sao cho coù khaû naêng taïo ñöôïc hoãn hôïp toát ñoàng thôøi daãn nhieät
toát…
- Ðĩnh baèng: deã cheá taïo, dieän tích chòu nhieät beù  thöôøng duøng
- Ðĩnh loài: keát caáu vöõng chaéc  giaûm ñöôïc troïng löôïng, beà maët chòu nhieät lôùn.
- Ðĩnh loõm (H c): taïo xoaùy loác nheï, dieän tích chòu nhieät lôùn
- Ðĩnh loài (H d): duøng cho loaïi ñoäng cô xaêng 2 kyø – piston laøm vai troø van phaân phoái
khí.
- Ð ĩnh loõm (H g, h, i, j, k, l): duøng cho ñoäng cô diesel  taïo xoaùy loác .

168
5.5.2.2 Ðaàu piston
Truyeàn phaàn lôùn löôïng nhieät do khí chaùy truyeàn cho noù (70 - 80%): töø ñai xeùc-maêng
 xeùc-maêng  vaùch xilanh  aùo nöôùc laøm maùt
Khi thieát keá caàn chuù yù 3 vaán ñeà chính: taûn nhieät, bao kín, söùc beàn
- Vaán ñeà taûn nhieät: keát caáu ñaûm baûo taûn nhieät  thaân daøy, thaân moûng coù gaân taûn
nhieät, duøng vaät lieäu raõnh chaén nhieät… (Sô ñoà doøng nhieät truyeàn trong piston).
- Vaán ñeà bao kín: soá löôïng xeùc-maêng caøng nhieàu  bao kín caøng toát nhöng keát caáu
ñaàu caøng daøi  naëng. Khe hôû giöõa phaàn ñaàu piston vaø xilanh lôùn  khoâng kín,
nhoû  deã bò boù keït do giaõn nôû nhieät. Khe hôû giöõa xeùc-maêng vaø raõnh xilanh lôùn  va
ñaäp nhöng choáng ñöôïc muïi than, nhoû  deã bò boù keït.
- Vaán ñeà söùc beàn: gaân chòu löïc phía döôùi ñĩnh vaø gaân doïc noái vôùi beä choát piston
5.5.2.3 Thaân piston
Daøi daãn höôùng toát, giaûm ñöôïc löïc ngang nhöng naëng vaø toån thaát ma saùt lôùn.
Beä choát aéc (hch=0,6-0,74 Ht): ñeå giaûm kích thöôùc chieàu cao ñoäng cô vò trí beä choát
piston ñaët cao hôn - gaàn vò trí ñĩnh, tuy nhieân seõ laøm taêng giaù trò löïc ngang taùc duïng taïi vò
trí ñĩnh piston, ñieàu naøy laøm taêng möùc ñoä maøi moøn vaø tieáng oàn, ñeå khaéc phuïc ta thieát keá
hình daïng piston thay ñoåi theo phöông ñöôøng taâm piston.
- Giaûm söï toån hao ma saùt, tieáng oàn - khua, vò trí taâm choát ñöôïc thieát keá leäch ñi (theo
phöông vuoâng goùc ñöôøng taâm choát) so vôùi ñöôøng taâm piston.
- Höôùng leäch vò trí choát so vôùi ñöôøng taâm ñöôïc xaùc ñònh theo chieàu quay kim ñoàng
hoà, trong kyø neùn piston, do trong thôøi kyø naøy phaàn thaân döôùi piston pía höôùng vò trí
taâm choát tieáp xuùc thaønh xilanh sôùm hôn phaàn ñaàu piston höôùng ñoái dieän.
- Giaù trò ñoä leäch 0,25 - 1,0mm, tuyø thuoäc thôøi gian chuyeån ñoåi söï tieáp xuùc 2 phaàn ñoái
xöùng cuûa piston vôùi vaùch xilanh. Ðeå laép gheùp ñuùng theo vò trí choát piston ñöôïc
ñaùnh daáu (notch, muõi teân, chöõ caùi…). Vieäc laép gheùp traùi chieàu khoâng gaây aûnh
höôûng lôùn nhöng seõ laøm taêng ñoä oàn hay tieáng khua trong quaù trình laøm vieäc

169
Daïng cuûa thaân piston:
- Tieát dieän ngang thöôøng laø daïng oâvan: do phaàn beä choát taäp trung nhieàu vaät lieäu hôn
 deã giaõn nôû theo phöông ñöôøng taâm choát khuyûu khi nhieät ñoä taêng
- Chòu löïc khí theå Pz, nhieät ñoä bieán daïng theo phöông ñöôøng taâm piston, hình
daïng piston theo phöông ñöôøng taâm cuõng coù taùc duïng taïo khe hôû ban ñaàu (vò trí
ñaàu piston - chòu nhieät lôùn nhaát) nhaèm traùnh söï daõn nôû nhieät, (trong ñoù hình C coù
chieàu daøi thaân ngaén, khaû naêng oån ñònh theo phöông thaúng ñöùng keùm neân phaàn
döôùi taïo khe hôû chöùa daàu boâi trôn laøm taêng ñoä oån ñònh vaø khaû naêng boâi trôn).
- Löïc ngang N cuõng laøm bieán daïng theo phöông ñöôøng taâm choát piston

170
 Ngoaøi ra, ñoái vôùi ñoäng cô diesel, ta coøn coù caùc daïng keát caáu piston khaùc nhö:
ñuùc cheøn eùp caùc voøng chòu löïc coù vaät lieäu khaùc nhau (ceramic) vaøo caùc vuøng chòu löïc
chính ôû vuøng ñĩnh vaø ñaàu piston söû duïng hôïp kim nhoâm. Hoaëc laép gheùp baèng buloâng 2 maûng
thaân söû duïng vaät lieäu hôïp kim nhoâm vaø phaàn ñaàu, ñĩnh söû duïng theùp. Ðeå taêng khaû naêng
choáng moøn beà maët do ma saùt, beà ngoaøi thaân ngöôøi ta maï, phun caùc lôùp keõm, chì, moâlipñen
hay graphit.

5.5.3 Yeâu caàu kyõ thuaät

Piston laøm nhieäm vuï truyeàn taûi löïc khí theå, chuyeån ñoäng tònh tieán trong loøng
xilanh, laép gheùp vôùi xeùcmaêng. Yeâu caàu piston phaûi coù khoái löôïng nhoû, beàn cao, coù khaû naêng
choáng moøn toát, khaû naêng daãn nhieät cao, khi laép gheùp vôùi xeùcmaêng ñaûm baûo ñieàu kieän laøm
vieäc, khaø naêng bao kín.
5.5.3.1 Thieát keá piston
Piston laø chi tieát phuï tuøng thay theá neân ñoøi hoûi phaûi coù tính coâng ngheä laép laãn raát cao.
Khi tieán haønh tính toaùn thieát keá piston caàn xaùc ñònh caùc thoâng soá sau:
- Ðöôøng kính xilanh
- Haønh trình piston
- Chieàu daøi thanh truyeàn
- Coâng suaát hoaëc moâmen ñoäng cô
- Loaïi nhieân lieäu söû duïng (xaêng, diesel…)
- Daïng xilanh (öôùt hoaëc khoâ)
- Phöông phaùp laøm maùt (nöôùc, gioù)
- Tĩ soá neùn
- Caùch thöùc boá trí xupaùp, khe hôû xupaùp
- Toác ñoä ñoäng cô
171
 - Ðöôøng kính choát vaø kích thöôùc voøng chaën
- Daïng vaø soá löôïng xeùcmaêng söû duïng
- Phöông phaùp thieát keá vaø tính toaùn
- Khaû naêng öùng duïng (thoâng soá kyõ thuaät, ñoä beàn)
- Daïng buoàng chaùy
Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc caùc thoâng soá treân ta tieán haønh thieát keá sô boä piston. Ngaøy nay
vôùi söï hoã trôï cuûa maùy tính giuùp coâng vieäc thieát keá ñöôïc thöïc hieän moät caùch nhanh choùng.
Chaúng haïn nhö trogn caùc thieát keá sô boä cho ta nhieàu phöông aùn khaùc nhau, sau ñoù tieán haønh
laêp gheùp vôùi thanh truyeàn (ñaõ coù), taát caû ñöôïc thöïc hieän laäp trình treân maùy tính, sau ñ1o ta seõ
nhanh choùng thu ñöôïc keát quaû, hieäu chĩnh kích thöôùc, choïn ñöôïc phöông aùn toái öu.

Töø ñoù ta tieán haønh thieát keá taïo khuoân. Tính toaùn öùng suaát taùc duïng baèng phöông phaùp
phaàn töû höõu haïn.
Tuyø theo trình ñoä, quan ñieåm, ñieàu kòeân ngöôøi thieát keá coù theå choïn phöông aùn moät
caùch toái öu nhaát.
5.5.3.2 Phöông phaùp giaûm möùc ñoä daõn nôû nhieät
Ðuùc hay gia coâng raõnh chaén nhieät giöõa thaân vaø ñĩnh piston ôû maët trong taïi vò trí
xeùcmaêng daàu. Daïng piston thöïc hieän theo phöông phaùp naøy goïi laø "monometal" vaø raõnh chaén
nhieät "transvere slot". Do ñoù, phöông truyeàn nhieät seõ laøm daõn nôû maïnh theo chieàu doïc vaø
haïn cheá daõn nôû theo chieàu vuoâng goùc choát aéc.

172
 Laép voøng theùp chaén nhieät trong quaù trình taïo phoâi (ñuùc aùp
löïc) vaøo phaàn ngaêng caùch giöõa ñaàu vaø thaân piston. Khi taêng nhieät ñoä
piston voøng chaén nhieät haïn cheá söï daõn nôû theo phöông vuoâng goùc
choát aéc. Ghi chuù voøng chaén nhieät khoâng coù vai troø trong vieäc taêng ñoä cöùng vöõng piston.

Döïa vaøo 02 daïng treân ngöôøi ta chia thaønh 04 daïng piston sau:

- Plain, solid skirt, open-ended: laø loaïi coù keát caáu lieàn khoái, khoâng coù söï ngaên caûn doøng
truyeàn nhieät, coù ñoä beàn vaø cöùng vöõng cao, nhöng yeâu caàu phaûi coù ñoä hôû ban ñaàu lôùn
(ñaëc bieät laø taïi vò trí ñaàu).

- Transvere slot, open-ended: laø loaïi coù ñuùc hay gia coâng raõnh chaën nhieät coù khaû naêng
laøm giaûm söï daõn nôû nhieät (theo phöông vuoâng goùc choát aéc), giaûm khe hôû ban ñaàu,
giaûm ñoä oàn. Maëc duø, piston daïng naøy khoâng coù ñoä beàn vaø cöùng vöõng cao nhöng vôùi söï
hoã trôï cuûa maùy tính trong vieäc söï duïng phöông phaùp phaàn töû höõu haïn coù theå thieát
keá toái öu vò trí, kích thöôùc raõnh maø khoâng aûnh höôûng ñaùng keå ñeán ñoä beàn vaø cöùng
vöõng cuûa piston.

- Solid skirt slipper: laø loaïi khoâng coù söï buø nhieät (khoâng coù raõnh hay voøng chaén nhieät)
nhöng coù gaân chòu löïc lôùn theo phöông choát aéc. Thoâng thöôøng loaïi naøy yeâu caàu khe
hôû ban ñaàu lôùn, nhöng coù ñoä beàn vaø cöùng vöõng raát cao.

- Transvere slot slipper: laø loaïi ñöôïc ñuùc haëoc gia coâng raõnh chaén nhieät, giaûm ñöôïc khe
hôû ban ñaàu (ñaàu piston), giaûm tieáng oàn, khua. Tuy vaäy, töông töï cuõng giaûm ñoä beàn,
cöùng vöõng.

173
5.5.3.3 Gia coâng
Ðoä chính xaùc gia coâng caùc beà maët ngoaøi: ñöôøng kính phaàn ñaàu, chieàu roäng caùc raõnh
xeùcmaêng, ñöôøng kính chaân raõnh xeùcmaêng coù ñoä chính xaùc ñaït caáp 8 (TC ISO), ñöôøng kính
thaân coù ñoä chính xaùc ñaït caáp 6. Ngoaøi yeâu caàu ñoä chính xaùc veà kích thöôùc treân baûn veõ phaûi
ghi yeâu caàu ñoä chính xaùc veà hình daùng hình hoïc nhö: ñoä coân, ñoä oâvan.
Ðoä chính xaùc gia coâng loã aéc piston yeâu caàu ñoä chính xaùc caáp1 (dung sai ñöôøng kính loã
töø 8 - 10m). Do ñoù, khi laép choát aéc vôùi loã ta tieán haønh theo phöông phaùp laép choïn (chia
nhoùm caùc loã aéc vaø nhoùm caùc choát aéc laép vôùi nhau). Thoâng thöôøng ñeå laép gheùp deã daøng ngöôøi
ta nung noùng piston khoaûng 60 - 700C.
Ðoä chính xaùc veà söï phaân boá caùc phaàn töû treân piston:
- Ðoä vuoâng goùc hai ñöôøng taâm truïc loã aéc vaø piston (0,03 - 0,06mm treân 100mm)
- Sai leäch khoaûng caùch töø taâm loã aéc ñeán ñĩnh piston (0,1 - 0,12mm) - aûnh höôûng ñeán tĩ
soá neùn ñoäng cô.
- Ðoä vuoâng goùc raõnh xeùcmaêng vôùi ñöôøng kính ngoaøi piston (0,02 - 0,05mm)
- Maët ñaàu cuûa phaàn ñaàu piston vaø maët ñaùy cuûa phaàn raõnh xeùcmaêng phaûi ñoàng taâm vaø
song song vôùi truïc piston (0,08 - 0,12mm)
Ðoä boùng beà maët gia coâng cuûa piston: thaân caáp 8, ñaàu caáp 7, loã aéc piston caáp 9.
5.5.4 Vaät lieäu
Vaät lieäu duøng cheá taïo piston phaûi thoûa maõn caùc yeâu caàu veà ñieàu kieän laøm vieäc: ñoä
beàn cô, nhieät, hoùa… Thoâng thöôøng söû duïng gang, theùp, ñaëc bieät ngaøy nay söû duïng hôïp kim
nhoâm moät caùch roäng raõi trong vieäc cheá taïo piston, do coù nhöõng öu ñieåm: giaûm löïc quaùn tính,
choáng maøi moøn toát, naâng cao ñoä cöùng baèng coâng ngheä nhieät luyeän…
Vôùi söï phaùt trieån öùng duïng cuûa vaät lieäu ceramic do khaû naêng chòu nhieät, taûi troïng
cao neân laø vaät lieäu raát lyù töôûng trong vieäc cheá taïo piston. Coù theå söû duïng ceramic cho caùc
tröôøng hôïp:
- Ðuùc cheøn vaøo nhöõng vuøng chòu löïc chính.
- Phun ceramic leân vuøng ñĩnh piston
- Ceramic cheá taïo toaøn boä piston
Tuy nhieân do nhöõng haïn cheá veà giaù thaønh cheá taïo, gia coâng khoù khaên neân ceramic
thöôøng chĩ ñöôïc söû duïng ñeå phun vaøo ñĩnh piston (ñĩnh loõm söû duïng trong ñoäng cô diesel).

5.5.5 Taïo phoâi

Tuøy thuoäc loaïi vaät lieäu, daïng saûn xuaát ta choïn phöông phaùp cheá taïo phoâi hôïp lyù nhö:
ñuùc trong khuoân kim loaïi, ñuùc trong khuoân caùt, ñuùc aùp löïc, ñuùc chaân khoâng, daäp phoâi piston
theùp. Thoâng duïng nhaát laø phöông phaùp ñuùc trong khuoân kim loaïi vì:
- Ðuùc aùp löïc haïn cheá soá löôïng maët phaân khuoân (soá löôïng caùc maûng taïo khuoân) nhöng
piston coù hình daùng phöùc taïp ñoøi hoûi khuoân ñuùc goàm nhieàu maûng gheùp laïi.

174
 - Ðuùc aùp löïc thích hôïp cho tröôøng hôïp ñuùc chi tieát coù beà daøy moûng, chòu löïc keùm,
ñoái vôùi tröôøng hôïp ñuùc piston raát deã laøm xuaát hieän boït khí beân trong.
Sau khi vöøa ñuùc xong, piston caàn phaûi ñöôïc xöû lyù nhieät luyeän (uû hoaëc thöôøng hoùa)
ñeå khöû öùng suaát beân trong, giaûm ñoä cöùng lôùp beà maët taêng tính deã gia coâng cô beà maët.
Cheá ñoä nhieät luyeän: nung phoâi leân 2000C vaø giöõ nhieät trong khoaûng 8-12 giôø.
5.5.6 Coâng ngheä cheá taïo
Saûn phaåm piston laø moät trong nhöõng chi tieát ñöôïc saûn xuaát haøng loaït, coù yeâu caàu ñoä
chính xaùc cao (ñaëc bieät loã choát), thaân coù hình daïng oâvan. Ðeå giaûm toái ña sai soá sinh ra trong
quaù trình gia coâng thoâng thöôøng ñeå gia coâng ñoàng thôøi caùc beà maët (maët ñĩnh, raõnh xeùcmaêng,
maët truï ngoaøi, gia coâng sô boä vaø tinh loã aéc, raõnh haõm choát aéc) choïn chuaån laø maët truï trong vaø
maët phaúng ôû ñaàu döôùi piston. Khi gia coâng piston coù chieàu daøi lôùn gia coâng theâm chuaån phuï
laø loã choáng taâm treân maët ñĩnh, sau ñoù gia coâng caét boû phaàn loài coù loã choáng taâm.
Khi gia coâng tinh vaø tinh boùng loã choát aéc choïn maët ñĩnh laøm chuaån cô baûn, do
kích thöôùc töø maët ñĩnh ñeán loã choát aéc tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán kích thöôùc buoàng chaùy ñoäng cô.
Quy trình coâng ngheä gia coâng:
- Gia coâng maët chuaån (maët trong vaø maët phaúng ñaàu döôùi piston)
- Gia coâng sô boä loã gheùp aéc piston
- Gia coâng taát caû caùc maët ngoaøi (luùc naøy piston ñöôïc gaù leân chuaån ñaõ gia coâng)
- Khoan caùc loã daàu (raõnh xeùcmaêng daàu & loã aéc piston)
- Gia coâng ñieàu chĩnh piston theo troïng löôïng (khoan caùc loã taïi vò trí gaân chòu löïc maët
beân trong)
- Maøi hay tieän maët ngoaøi - hình daïng oâvan, theo phöông phaùp gia coâng cheùp hình.
- Caét choã loài choáng taâm (neáu coù), laáy chuaån laø maët ngoaøi vaø maët döôùi laøm chuaån.
- Gia coâng tinh laø laøm boùng loã gheùp aéc piston, laáy maët treân vaø thaân ngoaøi laøm chuaån.
- Kieåm tra choïn nhoùm theo ñöôøng kính ngoaøi vaø choát aéc piston.

175
5.5.7 Caùc phöông phaùp gia coâng
Nhö ñaõ phaân tích treân, vieäc gia coâng caùc beà maët piston ñöôïc thöïc hieän döïa treân
chuaån phuï (maët trong, beà maët ñaùy, loã taâm - neáu coù trong tröôøng hôïp piston coù thaân daøi).
Vieäc gia coâng maët chuaån phuï ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp tieän, ñeå giaûm sai soá thöôøng
quaù trình gia coâng maët chuaån phuï chĩ ñöôïc thöïc hieän treân moät laàn gaù.

176
 Caùc beà maët coøn laïi vaø raõnh xeùcmaêng cuõng ñöôïc gia coâng baèng phöông phaùp tieän.
Rieâng tröôøng hôïp gia coâng tieát dieän maët caét oâvan ngöôøi ta söû duïng phöông phaùp tieän hoaëc
maøi cheùp hình…
Gia coâng buoàng chaùy ñĩnh piston, coù yeâu caàu ñoä boùng, hình daùng, kích thöôùc hình hoïc
khoâng cao. Thoâng thöôøng ngöôøi ta coù theå ñuùc ra ngay loaïi buoàng chaùy theo yeâu caàu, hoaëc coù
theå duøng caùc phöông phaùp tieän ñònh hình (duøng dao coù hình daïng laø daïng buoàng chaùy yeâu
caàu), cheùp hình.

Gia coâng loã aéc piston, coù yeâu caàu ñoä boùng beà maët, dung sai chính xaùc raát cao. Quaù
trình gia coâng ñöôïc thöïc hieän qua caùc böôùc gia coâng thoâ vaø tinh. Gia coâng thoâ ñöôïc thöïc hieän
theo phöông phaùp khoeùt roäng loã sau ñoù coù theå tieän baùn tinh hoaëc doa. Gia coâng tinh ñöôïc
thöïc hieän baèng phöông phaùp tieän tinh. Gia coâng raõnh haõm choát aéc, ñöôïc tieán haønh ngay sau
khi gia coâng thoâ loã choát (tröôùc khi gia coâng tinh).

5.5.8 Kieåm tra

Kieåm tra kích thöôùc piston laø coâng vieäc quan troïng nhaèm xaùc ñònh chính xaùc giaù
trò khe hôû ban ñaàu, do ñoù vieäc xaùc ñònh thoâng soá kích thöôùc phaûi ñöôïc thöïc hieän taïi vò trí
thích hôïp. Trong tröôøng hôïp piston coù daïng hình truï tieát dieän khoâng ñoåi, vieäc xaùc ñònh kích
thöôùc ñöôøng kính coù theå thöïc hieän taïi baát kyø vò trí naøo treân thaân. Khi tieát dieän thaân coù daïng
hình truï thay ñoåi, caàn xaùc ñònh ñuùng vò trí ño thích hôïp cho caùc phaàn (ñaàu, thaân, phaàn cuoái).

177
178
179
180
5.6 Choát AÉc Pist o
5.6.1 Phaân tích ñieàu kieän laøm vieäc
Noái piston vôùi thanh truyeàn, truyeàn löïc khí theå taùc duïng leân piston laøm quay truïc
khuyûu ñoäng cô.

Chòu taûi troïng va ñaäp trong quaù trình laøm vieäc löïc khí theå vaø löïc quaùn tính lôùn thay
ñoài lieân tuïc theo moïi cheá ñoä hoaït ñoäng cuûa ñoäng cô.

Ðieàu kieän boâi trôn keùm, deã maøi moøn.

5.6.2 Phaân tích keát caáu
Coù keát caáu ñôn giaûn, thöôøng coù daïng truï
roãng, chĩ khaùc hình daùng 2 maët beân trong choát,
hình c, d, e tuy gia coâng hình coân phöùc taïp
hôn nhöng ñaûm baûo veà ñoä beàn vaø troïng löôïng.
5.6.3 Yeâu caàu kyõ thuaät
5.6.3.1 Phöông phaùp laép gheùp choát
Kích thöôùc ñöôøng kính ngoaøi choát ñöôïc
thieát keá theo heä truïc ñeå ñaûm baûo vieäc laép gheùp thuaän tieän vaø ñaûm baûo khe hôû laøm vieäc giöõa
choát vôùi piston, choát vôùi ñaàu nhoû thanh truyeàn. Thöôøng coù 03 kieåu laép choát piston

181
 - Coá ñònh choát treân beä choát piston baèng buloâng, phöông phaùp naøy coù öu ñieåm khoâng caàn
toå chöùc boâi trôn beä choát, tuy nhieân ngaøy nay phöông phaùp naøy
khoâng coøn söû duïng do khoái löôïng quaùn tính taêng khi laép
gheùp baèng buloâng.
- Coá ñònh choát treân ñaàu nhoû thanh truyeàn, choát piston ñöôïc baét
chaët treân ñaàu nhoû thanh truyeàn baèng buloâng, phöông
phaùp
naøy khoâng caàn toå chöùc boâi trôn ñaàu nhoû, tuy nhieân yeâu caàu khe hôû giöõa beä choát vôùi
choát töông ñoái lôùn, beä choát thöôøng duøng baïc loùt. Ngaøy nay, phöông phaùp naøy chĩ
ñöôïc duøng vôùi piston gang.

- Choát piston laép töï do, choát piston khoâng coá ñònh treân ñaàu nhoû thanh truyeàn vaø beä
choát. Trong quaù trình laøm vieäc choát xoay töï do quanh ñöôøng taâm choát, phöông phaùp
naøy coù öu ñieåm moøn ñeàu, phöông chòu löïc luoân thay ñoåi traùnh hieän töôïng moõi. Caàn
chuù yù giaù trò khe hôû giöõa choát vaø beä choát, khe hôû lôùn gaây va ñaäp thoâng thöôøng
ngöôøi ta laép coù ñoä doâi (0,01 - 0,02mm), nung noùng piston khi laép gheùp. Ðeå giaûm
öùng suaát taäp trung trong quaù trình choát piston bò uoán ngöôøi ta vaùt meùp beä choát (vaùt
meùp trong loã beä choát moät goùc 45' - 60' treân chieàu daøi 3 - 4mm).

5.6.3.2 Thieát keá choát aéc piston

Choát piston ñöôïc cheá taïo baèng vaät lieäu theùp chaát löôïng cao, theùp hôïp kim (chromium
hay moâlipñen). Thieát keá chieàu daøi choát ñaûm baûo khe hôû giöõa 2 ñaàu choát vôùi 2 voøng chaën
caøng nhoû caøng toát nhaèm haïn cheá toái ña khaû naêng dòch chuyeån theo chieàu truïc trong quaù trình
laøm vieäc, tieáp xuùc gaây traày xöôùt thaønh xilanh. Giaù trò dung sai cho pheùp chieàu daøi thoâng
thöôøng khoaûng 0,25mm trong tröôøng hôïp laép gheùp theo phöông phaùp töï do vaø 0,5mm trong
tröôøng hôïp laép coá ñònh treân ñaàu nhoû thanh truyeàn.

Trong quaù trình thieát keá choát piston caàn ñaëc bieät quan taâm ñeán thoâng soá kích thöôùc
ñöôøng kính ngoaøi choát vaø chieàu daøy cuûa noù ñaûm baûo quaù trình chòu taûi vaø söï thay ñoåi lieân tuïc
cuûa toác ñoä ñoäng cô. Caàn ñaûm baûo khaû naêng chòu uoán, ñoä cöùng vöõng, traùnh hieän töôïng moûi (do
taûi troïng lieân tuïc thay ñoåi).

Vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa öùng duïng tin hoïc trong thieát keá ngaøy nay ngöôøi ta
coù theå tính toaùn moät caùch chính xaùc taûi troïng vaø öùng suaát tröôùc khi piston vaø choát ñöôïc laép
gheùp vôùi nhau. ñieàu naøy cho pheùp thieát keá choát coù ñöôøng kính vaø beà daøy nhoû nhaát maø vaãn
ñaûm baûo khaû naêng laøm vieäc, laøm giaûm troïng löôïng vaø kích thöôùc, taêng hieäu suaát ñoäng cô.

5.6.3.3 Phöông phaùp boâi trôn

Coù theå boâi trôn baèng phöông phaùp cöôõng böùc (khoang loã daãn daàu töø ñaàu to thanh
truyeàn ñi doïc theo loã khoan trong thaân ñeán ñaàu nhoû thanh truyeàn) tuy nhieân phöông phaùp naøy
gaây khoù khaên trong vieäc gia coâng thanh truyeàn ngaøy nay söû duïng nhieàu phöông phaùp boâi trôn
182
kieåu höùng daàu do coù coâng ngheä ñôn giaûn (khoan loã höùng daàu ñaàu nhoû thanh truyeàn, loã höùng
daàu töø xeùcmaêng daàu ôû beä choát piston.

5.6.3.4 Phöông phaùp haïn cheá dòch chuyeån chieàu truïc

Ðeå haïn cheá söï dòch chuyeån theo chieàu truïc, ta söû duïng voøng theùp chaën hai ñaàu choát
coù nhieàu daïng voøng chaën khaùc nhau. Khi tieán haønh laép gheùp voøng chaën choát caàn chuù yù söû
duïng ñuùng loaïi vôùi raõnh gia coâng treân piston, khe hôû toái ña giöõa 2 ñaàu choát vôùi 2 voøng chaën
2 ñaàu laø 0,25mm.

183
5.6 COÂNG NGHEÄ CHEÁ TAÏO XEÙC-MAÊNG (Bao goàm 2 loaïi xeùc-maêng chính: Daàu & Khí)
5.6.1 Giôùi Thieäu: (oân laïi chöùc naêng cuûa xeùc-maêng khí & daàu)
Ðeå ñaûm baûo piston di chuyeån trong xilanh deã daøng thì laép raùp giöõa piston
vaø xilanh phaûi coù khe hôû. Do ñoù, ta coù chöùc naêng xeùc-maêng:
 Xeùc-maêng khí: bao kín khoâng gian buoàng chaùy trong xilanh, khoâng ñeå khí chaùy loït
xuoáng caùcte (chuû yeáu laø xeùc-maêng khí thöù nhaát)

184
  Xeùc-maêng daàu: ngaên khoâng cho daàu nhôøn suïc leân buoàng chaùy (xeùc-maêng daàu vaø
xeùc-maêng khí thöù hai).
 Ðoàng thôøi trong quaù trình laøm vieäc xeùc-maêng coøn laøm nhieäm vuï giaûi nhieät (ñöôøng
daãn nhieät) trong buoàng chaùy töø piston ñeán vaùch thaønh xilanh ñeán aùo nöôùc laøm maùt
ñoäng cô.

Caùc xeùc-maêng ñieån hình

5.6.2 Ðieàu kieän laøm vieäc treân quan ñieåm coâng ngheä
Xeùc-maêng laøm vieäc trong ñieàu kieän raát xaáu: nhieät ñoä cao, aùp suaát vaø va ñaäp lôùn,
ma saùt vaø maøi moøn nhieàu vaø chòu maøi moøn hoùa hoïc cuûa khí chaùy.
5.6.2.1 Ch u nhieät ñoä cao: (nhaát laø xeùc-maêng thöù nhaát)
 Tieáp xuùc tröïc tieáp vôùi khí chaùy
 Piston truyeàn nhieät cho xilanh qua xeùc-maêng

185
  Ma saùt tröïc tieáp vôùi vaùch xilanh.
Nhieät ñoä xeùc-maêng khí thöù nhaát: 350-4000C (thaäm chí coøn cao hôn ñoái vôùi ñoäng cô
cao toác). Nhieät ñoä caùc xeùc-maêng coøn laïi thaáp hôn moät chuùt.
Nhieät ñoä cao, söùc beàn cô hoïc giaûm suùt, xeùc-maêng deã bò maát ñaøn hoài.
5.6.2.2 Va ñaäp lôùn: (giöõa xeùc-maêng vôùi raõnh)
 Löïc khí chaùy vaø löïc quaùn tính luoân thay ñoåi veà phöông vaø ñoä lôùn, gaây ra va ñaäp
lôùn.
5.6.2.3 Ch u maøi moøn: (50-60% toaøn boä coâng toån thaát cô giôùi cuûa ñoäng cô ñoát trong)
 Ma saùt vôùi vaùch xilanh, laøm vieäc trong ñieàu kieän boâi trôn keùm daãn ñeán vieäc maøi
moøn nhieàu
 Chòu maøi moøn hoùa hoïc (nhaát laø xeùc-maêng thöù nhaát) do saûn vaät sinh ra trong quaù
trình chaùy.

5.6.3 Phaân tích keát caáu

Xeùc-maêng ôû traïng thaùi töï do coù hình daïng raát phöùc taïp (kích thöôùc ngoaøi cuûa noù lôùn
hôn kích thöôùc xilanh). Nhôø caét mieäng xeùc-maêng coù tính ñaøn hoài seõ eùp saùt vaø taùc ñoäng leân
thaønh vaùch xilanh löïc höôùng kính.
Khi laøm vieäc khí töø trong xilanh coù theå xuyeân qua caùc khe hôû (chuû yeáu laøm nhieäm vuï
ngaên khí loït ra khoûi buoàng chaùy laø xeùc-maêng khí, coøn xeùc-maêng daàu chĩ coù nhieäm vuï ñöa
daàu thöøa ra)

186
  Giöõa maët ngoaøi xeùc-maêng vaø thaønh xilanh (phaàn lôùn vaø chieám ña soá), khí noùng
xuyeân qua laøm giaûm ñieàu kieän boâi trôn, taêng ñoä moøn
 Giöõa 2 maët beân vaø thaønh cuûa raõnh xeùc-maêng
 Choã gheùp mieäng (ít bò aûnh höôûng bôûi hình daïng vaø kích thöôùc raõnh). Ðeå deã trong
quaù trình cheá taïo thöôøng caét raõnh daïng thaúng vaø khe hôû laép töông ñoái roäng

Keát caáu caùc beà maët xeùc-

maêng
Caùc khe hôû xeùc-maêng

5.6.3.1 Keát caáu maët caét ngang xeùc maêng khí:

 Loaïi tieát dieän hình chöõ nhaät
Laø loaïi ñôn giaûn vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi nhaát
Chieàu cao h caøng lôùn, aùp löïc höôùng kính taùc ñoäng leân
vaùch xilanh caøng giaûm, khoù khít, ñoàng thôøi troïng löôïng taêng, nhöng
coù tính truyeàn nhieät toát. Neân giaûm h seõ giaûm ñöôïc khoái löôïng vaø
chiueàu cao piston. Chieàu cao h nhoû nhaát ñöôïc xaùc ñònh theo söùc

187
beàn khi gia coâng, laép gheùp vaø laøm vieäc.
Tyû leä D/t caøng nhoû xeùc-maêng caøng beàn, nhöng neáu quaù nhoû söùc caêng sinh ra seõ raát
lôùn trong quaù trình laøn vieäc (do khi D/t nhoû hay t lôùn thì öùng suaát uoán vaø löïc ñaøn hoài sinh ra
lôùn). Chieàu daøy t lôùn nhaát ñöôïc xaùc ñònh theo keát caáu vaø öùng suaát uoán.
 Bo troøn cung hình
chöõ nhaät maï
croâm (chromium);
phun boïc Molipñen
(Molybdenum)
Naâng cao tính choáng
moøn, taêng aùp löïc höôùng kính taùc
duïng leân vaùch xilanh (do h
nhoû),
naâng cao khaû naêng bao kín. Ðoàng thôùi ñoái vôùi vaät lieäu Molipñen coù tính chaát ngaäm daàu, taêng
khaû naêng boâi trôn.

 Loaïi tieát dieän khoâng ñoái xöùng

Khi laép vaøo xilanh maët löng veânh leân thaønh maët coân, xeùc-maêng chĩ coù moät phaàn
löng tieáp xuùc vôùi vaùch xilanh neân aùp löïc höôùng kính lôùn, khaû naêng choáng loït khí toát. Khi
laøm vieäc maët beân veânh taïo khaû naêng caûn daàu vaøo buoàng chaùy toát, taêng ñoä beàn do trong quaù
laøm vieäc maøi moøn xaûy ra töï baûn thaân keát caáu coù khaû naêng ñaùp öùng.
 Loaïi tieát dieän maët löng vaùt coân

18
 Thöôøng goùc vaùt trong khoaûng (15’-10). Taêng aùp löïc taùc duïng leân vaùch xilanh, taêng khaû
naêng bao kín.
 Loaïi tieát dieän hình thang
Duøng nhieàu cho ñoäng cô Diesel, coù
khaû naêng choáng keát baùm muoäi than do va
ñaäp vôùi thaønh raõnh piston trong quaù trình
laøm vieäc. Nhöng khi maøi moøn khe hôû maët
ñaùy taêng leân raát nhanh.
5.6.3.2 Keát caáu maët caét
ngang xeùc-maêng daàu:
 Loaïi duøng vaät lieäu gang

Töông töï nhö xeùc-maêng khí, xeùc-maêng daàu coù raõnh hoài daàu veà khoâng cho daàu suït
leân buoàng chaùy. Thoâng thöôøng ñeå taêng aùp suaát taùc duïng leân thaønh xilanh ngöôøi ta laép theâm
vaøo xeùc-maêng daàu loø xo theùp daïng cuoän hay daïng gaân soùng, laøm giaûm ñöôïc kích thöôùc beà
daøy xeùc-maêng.

 Loaïi duøng vaät lieäu theùp (laép gheùp nhieàu phaàn töû)

189
 Taêng aùp löïc höôùng kính, keát caáu khaùc nhau chuû yeáu do keát caáu caùc voøng loø xo
ñeäm.
5.6.3.3 Phaân tích keát caáu hình chieáu baèng
Muoán ñaûm baûo hoaøn toaønsöï eùo saùt maët xeùc-maêng leân thaønh xilanh, löïc ñaøn hoài taïo aùp
löïc höôùng kính treân toaøn boä voøng troøn xeùc-maêng theo tieát dieän ngang cuûa xialnh. Thöïc teá
möùc ñoä maøi moøn taïi 2 ñaàu meùp xeùc-maêng (khoaûng 300 veà 2 phía) nhanh hôn (do taïi vuøng caét
mieäng coù dao ñoäng lôùn hôn trong quaù trình laøm vieäc), hay vuøng caét mieän deã bò phaù huûy. Do
ñoù, deå taêng ñoä beàn ta caàn taïo ra aùp löïc cao hôn taïi vuøng caét mieäng.

Phaân boá aùp löïc höôùng kính xeùc-maêng

Do ñoù, xaùc ñònh hình daïng xeùc-maêng ôû traïng thaùi töï do laø moät vaán ñeà voâ cuøng quan
troïng vaø phöùc taïp. Xeùc-maêng phaûi coù hình daïng ñuùng ñaén ôû traïng thaùi töï do (khi boùp xeùc-
maêng ôû traïng thaùi töï do phaûi coù daïng hình oâvan)
5.6.4 Ðieàu kieän, yeâu caàu kyõ thuaät
Töø ñaëc ñieåm keát caáu vaø ñieàu kieän laøm vieäc, xeùc-maêng coù caùc ñieàu kieän, yeâu caàu kyõ
thuaät sau:
 Ðoä chòu maøi moøn
 Giöõ ñöôïc ñoä ñaøn hoài ôû nhieät ñoä cao cuøng vôùi söï phaân boá aùp löïc höôùng kính leân
vaùch xilanh theo ñoà thò
 Beà maët ngoaøi eùp saùt saùt toaøn boä leân vaùch xilanh
 Caùc maët beân phaûi song song ñeå eùp saùt ñöôïc toát leân thaønh raõnh piston
 Ðaûm baûo ñoä chính xaùx gia coâng (dung sai caùc kích thöôùc: chieáu cao, chieáu daøy,
khe hôû mieäng)
 Ðaûm baûo ñoä chính xaùx dung sai hình daùng hình hoïc (ñoä veânh, ñoä song song 2 maët
beân)
 Ðoä boùng caùc beà maët
5.6.5 Vaät lieäu cheá taïo:

190
 Vaät lieäu cheá taïo phaûi ñaûm baûo taát caùc caùc yeâu caàu kyõ thuaät
 Thöôøng söû duïng vaät lieäu laø gang, gang hôïp kim (taêng khaû naêng chòu nhieät)
 Ngoaøi ra, coù theå duøng vaät lieäu theùp (thöôøng duøng cheá taïo xeùc-maêng daàu)
5.6.6 Taïo phoâi
Bao goàm caùc daïng
 Ðuùc ñôn chieác theo hình daïng xeùc-maêng ôû traïng thaùi töï do
 Phoâi quaán thaønh cuoän (thöôøng laø phoâi theùp cheát aïo xeùc-maêng daàu)
 Ðuùc phoâi daïng hình oáng
Söû duïng nhieàu phöông phaøp ñuùc khaùc nhau: ñuùc trong khuoân ñaát, caùt, ñuùc ly taâm…
Döïa vaøo löôïng dö gia coâng (xaùx ñònh theo coâng ngheä cheá taïo) ta xaùc ñònh ñöôïc
kích thöôùc phoâi ñuùc.
 Löôïng dö gia coâng 2 maët beân
 Löôïng dö gia coâng maët ngoaøi vaø maët trong (löôïng dö gia coâng maët ngoaøi – beà maët
laøm vieäc khoaûng 2/3 toång löôïng dö gia coâng maët ngoaøi vaø maët trong)
Ðeå xaùc ñònh ñuùng vò trí caét mieäng, phoâi ñuùc coù daáu taïi vò trí caét.
Phoâi ñuùc ñôn chieác, giaûm ñöôïc löôïng dö gia coâng, löôïng phi thoaùt ra trong quaù trình
gia coâng giaûm.
5.6.7 Coâng ngheä cheá taïo
5.6.7.1 Phoâi ñuùc ñôn chieác
Phöông phaùp tieän khoâng cheùp hình
Phoâi (daïng ñuùc ñôn chieác)  Gia coâng 2 beà maët beân (maøi thoâ  tinh)  caét mieäng (
boùp laïi)  gia coâng maët ngoaøi vaø maët trong (tieän)  gia coâng raõnh hoaëc phay möông ôû xeùc-
maêng daàu  tieän saïch maët ngoaøi  raø laïi laán cuoái  nhieät luyeän.
Nhaän xeùt: hình daïng xeùc-maêng ôû traïn thaùi töï do seõ thay ñoåi sau khi gia coâng xong maët
ngoaøi vaø maët trong hay ñoà thò aùp löïc höôùng kính phuï thuoäc hình daïng tính toaùn xeùc-maêng ôû
traïng thaùi töï do khi ñuùc phoâi (ñoä chính xaùc khoâng cao, do hình sai soá sinh ra trong quaù trình
ñuùc lôùn do phuï thuoäc nhieàu yeáu toá)
Phöông phaùp tieän coù cheùp hình
Phoâi (daïng ñuùc ñôn chieác)  Gia coâng 2 beà maët beân (maøi thoâ  tinh)  gia coâng
maët ngoaøi theo phöông phaùp tieän coù cheùp hình  caét mieäng  gia coâng maët trong (tieän) 
raø laïi mieäng  gia coâng raõnh hoaëc phay möông ôû xeùc-maêng daàu  tieän saïch maët ngoaøi  raø
laïi laán cuoái  nhieät luyeän.
Nhaän xeùt: gia coâng tieän coù cheùp hình, khaéc phuïc nhöôïc ñieåm phöông phaùp treân – ñoä
chính xaùc phuï thuoäc quaù nhieàu vaøo tính toaùn phoâi ñuùc. Ðöôïc öùng duïng nhieàu tuy löôïng dö gia
coâng nhieàu hôn phöông phaùp gia coâng khoâng cheùp hình – löôïng dö gia coâng ñoái vôùi
phöông phaùp cheùp hình phaûi nhieàu hôn do tieän theo maãu deã sai soá hôn.
5.6.7.2 Phöông phaùp nhieät ñ nh hình
Phoâi ñuùc daïng oáng caét thaønh töøng laùt thaønh xeùc-maêng  caét mieäng (dao phay
ñĩa moûng)  gaù leân truïc taâm ñònh hình  xöû lyù nhieät – duøng nhieät ñònh hình.

191
5.6.7.3 Phöông phaùp gia coâng ñ nh hình phoâi ñuùc
Phoâi ñuùc daïng oáng gia coâng coù hình daïng gioáng nhö xeùc-maêng ôû traïng thaùi töï do 
caét thaønh töøng laùt thaønh xeùc-maêng  caét mieäng (dao phay ñĩa moûng).
Ðeå taêng ñoä beàn ngöôøi ta coøn duøng c1c khaâu coâng ngheä khaùc
 Maï Croâm (Chromium): taêng ñoä beàn, tuoåi thoï xeùc-maêng. Tuy nhieân, do tính cöùng,
ñieàu kieän boâi trôn keùm ôû nhieät ñoä cao  xilanh mau moøn.
 Phun boïc Molipñen (Molydenum): öu ñieåm tính chöùa daàu cuûa Molipñen, naâng cao
khaû naêng boâi trôn.

Caùc sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïo caùc loaïi xeùc-maêng
ñieån hình

12
 Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïo ñieån hình xeùc-maêng khí

Caùc sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïo caùc loaïi xeùc-maêng
ñieån hình

1
Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïo loø xo
ñeäm xeùc-maêng daàu

194
Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïo xeùc-
maêng daàu

1
Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïoxeùc-
maêng khí phoâi theùp

196
Sô ñoà quy trình coâng ngheä cheá taïo xeùc-maêng khí töø daïng phoâi theùp cuoän ñaõ ñöôïc
caét
5.6.8 Sô ñoà caùc phöông phaùp gia coâng

197
Sô ñoà maùy maøi voâ taâm – maøi sô boä beà maët löng vaø buïng xeùc-maêng (daïng phoâi
chieác)

Sô ñoà maùy maøi maët phaúng – gia coâng 2 maët ñaùy (daïng phoâi chieác)

1
Sô ñoà maùy maøi maët phaúng – gia coâng tinh 2 maët ñaùy (daïng phoâi chieác)

Sô ñoà tieän ngoaøi baèng phöông phaùp cheùp hình theo cam maãu

199
Sô ñoà phay mieän xeùc-maêng

200
 Sô ñoà gia coâng maët vaùt coân beân trong & sô ñoà gaù ñaët tieän oâvan maët löng, buïng

5.6.9 Kieåm tra xeùc-maêng

Sô ñoà thieát bò kieåm tra chieàu daøy höôùng

kính xeùc-maêng

201
Sô ñoà gaù ñaët kieåm tra xeùc-maêng baèng aùnh
saùng & ñaët taûi troïng ñeå kieåm tra ñoä caêng

5.8 Coâng Ngheä Cheá Taïo Thanh Truyeàn

5.8.1 Phaân tích ñieàu kieän laøm vieäc

Coù nhieäm vuï truyeàn, chuyeån ñoåi töø chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa piston sang chuyeån
ñoäng quay truïc khuyûu. Ðaàu to ñöôïc laép gheùp vôùi choát khuûyu, ñaàu nhoû laép vôùi choát piston.
Choát piston coù theå ñöôïc laép chaët hay laép töï do vôùi ñaàu nhoû thanh truyeàn.

Trong quaù trình laøm vieäc chòu taùc duïng caùc löïc sau:

- Löïc khí theå trong xilanh

- Löïc quaùn tính chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa nhoùm piston

- Löïc quaùn tính cuûa thanh truyeàn

Ðaàu nhoû chòu taùc duïng cuûa löïc quaùn tính chuyeån ñoäng tònh tieán, ñaàu to chòu taùc duïng
löïc quaùn tính nhoùm piston vaø thanh truyeàn. Thaân thanh truyeàn bò neùn döôùi taùc duïng cuûa löïc
khí theå vaø chòu uoán trong maët phaúng laéc thanh truyeàn döôùi taùc duïng cuûa löïc quaùn tính.

Trong quaù trình laøm vieäc giaù trò löïc quaùn tính thay ñoåi (caû veà trò soá vaø höôùng), thanh
truyeàn chòu taûi troïng thay ñoåi vaø va ñaäp.

5.8.2 Phaân tích keát caáu

Chia thaønh 03 phaàn chính:

202
 - Ðaàu nhoû thanh truyeàn: phuï thuoäc kích thöôùc vaø phöông phaùp laép gheùp vôùi choát piston.
Ðoái vôùi tröôøng hôïp laép töï do coù nhieàu phöông phaùp boâi trôn baïc loùt ñaàu nhoû thanh
truyeàn vôùi choát piston: khoan loã daãn daàu doïc theo thaân thanh truyeàn, xeû raõnh chöùa
daàu baïc loùt, khoan hay phay caùc loã hay raõnh höùng daàu, oå bi kim - duøng cho ñoäng cô
cao toác. Keát caáu phaàn treân ñaàu nhoû coù nhieàu hình daïng khaùc nhau duøng ñeå ñieáu
chĩnh troïng löôïng vaø troïng taâm thanh truyeàn. Chieàu daøy ñaàu nhoû lôùn hôn 4mm, beà daøi
ñaàu nhoû caùch khoaûng vôùi hai ñaàu beä choát ít nhaát 3mm. Ngoaøi ra, coøn coù phöông
phaùp laép chaët - söû duïng buloâng, nhöng do nhöõng haïn cheá veà khaû naêng boâi trôn neân raát
ít duøng.

- Ðaàu to thanh truyeàn: kích thöôùc phuï thuoäc ñöôøng kính vaø chieàu daøi choát khuyûu.
Thoâng thöôøng ñöôïc caét thaønh hai nöûa (caét ngang ñöôøng taâm hoaëc caét xeùo moät goùc
ñeå giaûm löïc caét taùc duïng leân buloâng) ñöôïc laép gheùp vôùi nhau baèng buloâng hay gujoâng
neân baïc loát ñaàu to cuõng chia thaønh hai nöûa. Ngoaøi ra, coøn duøng oå bi ñuõa thay cho baïc
loùt thanh truyeàn. Ðoái vôùi nhöõng ñoäng cô nhoû duøng truïc khuyûu gheùp, ñaàu to laøm thaønh
moät khoái lieàn vôùi thaân thanh truyeàn.

- Thaân thanh truyeàn: chieàu daøi thanh truyeàn l - khoaûng caùch taâm ñaàu nhoû ñeán taâm ñaàu
to phuï thuoäc thoâng soá keát caáu   R = 0,24 - 0,3. Tuyø theo ñaëc tính cuûa caùc loaïi ñoäng
l
cô, trình ñoä coâng ngheä cheá taïo… ta thieát keá thaân thanh truyeàn coù hình daïng maët
caét ngang khaùc nhau. Ðeå phuø hôïp quy luaät phaân boá löïc quaùn tính, thieát keá chieàu roäng
h taêng daàn töø ñaàu nhoû ñeán ñaàu to, chieàu daøy b ñoàng ñeàu treân suoát chieàu daøi.

5.8.3 Yeâu caàu kyõ thuaät

203
5.8.3.1 Thieát keá thanh truyeàn

204
 Trong quaù trình cheá taïo thoâng thöôøng ñöôøng taâm hai ñaàu thanh truyeàn leäch so vôùi
ñöôøng taâm xilanh. Do ñoù khi laøm vieäc taûi troïng taùc duïng leân ñaàu thanh truyeàn seõ laø nguyeân
nhaân sinh ra löïc phía beân ñaåy choát piston sang moät beân phaù hoûng thaønh xilanh.
ÔÛ traïng thaùi caân baèng ñaàu to chieám khoaûng 1/3 kích thöôùc chieàu daøi vaø ñöôïc xem laø
phaàn khoái löôïng chuyeån ñoäng quay, phaàn 2/3 coøn laïi laø phaàn cuûa ñaàu nhoû - phaàn khoái löôïng
chuyeån ñoäng song phaúng. Khoái löôïng ñaàu nhoû vaø ñaàu to thanh truyeàn ñöôïc xaùc ñònh baèng
phöông phaùp caân theo sô ñoà hình döôùi.
Do söï sai leäch khoái löôïng trong quaù trình saûn xuaát, ñaëc bieät laø trong quaù trình ñuùc,
caàn choïn löïa phaân nhoùm thanh truyeàn sao cho khi laép vaøo ñoäng cô ít coù söï sai leäch cuûa
khoái löôïng caùc thanh truyeàn trong nhoùm. Do ñoù, vieäc thay theá thanh truyeàn töø ñoäng cô naøy
sang ñoäng cô khaùc caàn chuù yù ñeán khoaûng sai leäch khoái löôïng thanh truyeàn trong nhoùm.
Trong tröôøng hôïp yeâu caàu ñoä caân baèng cao, caàn phaûi quan taâm ñeán tính chaát ñoái xöùng cuûa
phaàn ñaàu to thanh truyeàn. Trong tröôøng hôïp khoái löôïng ñaàu to thanh truyeàn hai beân traùi phaûi
khoâng ñeàu nhau, söï maát caân baèng seõ sinh ra löïc taùc duïng leân baïc loá ôû vò trí 90 0 so vôùi
ñöôøng taâm xilanh. Söï khoâng caân baèng khoái löôïng hai beân cuûa ñaàu to thanh truyeàn coù theå
ñöôïc kieåm tra theo sô ñoà.

5.8.3.2 Ðaàu nhoû thanh truyeàn

204
 Tuøy thuoäc kích thöôùc choát aéc piston, yeâu caàu ñaàu nhoû thanh truyeàn phaûi coù ñoä boùng
vaø ñoä ñoàng taâm ñöôøng taâm choát aéc, dung sai laép 0,02-0,04mm. Khi yeâu caàu kyõ thuaät ñöôïc
thoaû maõn vieäc thaùo laép choát aéc seõ khoâng laøm aûnh höôûng ñeán tuoåi thoï cuûa ñaàu nhoû.
Thöïc teá, vieäc söûa chöõa ñaàu nhoû thanh truyeàn caàn chuù yù xem xeùt traùnh quaù trình laép coù
tieáng goõ, ñieàu naøy seõ phaù huûy choát aéc. Khi thay theá caàn chuù yù ñeán yeâu caàu caân baèng cuûa
thanh truyeàn. Thoâng thöôøng choát aéc laép vôùi ñaàu nhoû thanh truyeàn baèng oå tröôït, sau khi söûa
chöõa baïc loùt caàn choïn kích thöôùc choát aéc moät caùch hôïp lyù ñeå trong quaù trình laép khoâng xaûy ra
hieän töôïng boù keït hoaëc quaù loûng.
5.8.3.3 Ðaàu to thanh truyeàn
Hình daùng, kích thöôc ñaàu to thanh truyeàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh moät caùch chính xaùc.
Trong quaù trình laøm vieäc oå tröôït ñaàu to thanh truyeàn coù theå bò cong veânh, bieán daïng do taùc
duïng taûi troïng nhieät vaø cô. Ðaëc bieät ñoái vôùi tröôøng hôïp buloâng thanh truyeàn laép quaù caêng,
hay ñoäng cô laøm vieäc quaù taûi. Söï cong veânh cuûa oå tröôïc coù theå laøm cong veânh ñaàu to thanh
truyeàn.
Ðoä ñoàng taâm ñaàu to vaø ñaàu nhoû thanh truyeàn phaûi naèm trong giôùi haïn cho pheùp.
Trong tröôøng hôïp khoâng thoûa maõn yeâu caày kyõ thuaät coù theå xaûy hieän töôïng cng veânh vaø phaù
hoûng thanh truyeàn.

5.8.3.4 Gia coâng

Ðoä chính xaùc gia coâng loã, sai soá hình daùng hình hoïc (ñoä coâ, oâvan) cuûa ñaàu nhoû vaø
ñaàu to raát cao.
Dung sai khoaûng caùch hai taâm loã (0,07 - 0,1mm)
Ðoä boùng beà maët hai loã ñaàn nhoû, to.
5.8.4 Vaät lieäu
Vaät lieäu duøng cheá taïo thanh truyeàn phaûi thoûa maõn caùc yeâu caàu veà ñieàu kieän laøm vieäc:
taûi troïng ñoäng, va ñaäp. Thoâng thöôøng söû duïng theùp cacbon, theùp hôïp kim coù ñoä coù öùng
suaát cho pheùp 0,7-1Gpa, ngoaøi ra hieän nay coøn söû duïng theâm moät soá loaïi vaät lieäu coù khoái
löôïng rieâng nhoû: hôïp kim nhoâm, hôïp kim titan.

205
5.8.5 Taïo phoâi
Thöôøng ñöôïc cheá taïo baèng phöông
phaùp reøn daäp. Moät phöông phaùp ñöôïc söû
duïng taïo phoâi coù naêng suaát cao duøng caùc
truïc caùn töø phoâi coù daïng hình chöõ nhaät.
5.8.6 Coâng ngheä cheá taïo
Do yeâu caàu kyõ thuaät thanh truyeàn
coù theå gia coâng cheá taïo treân nhieàu loaïi
maùy khaùc nhau, tuy nhieân tuøy theo möùc ñoä
saûn xuaát maø coù theå gia coâng cheá taïo treân caùc maùy chuyeân duøng. Moät maùy gia coâng thoâng
thöôøng coù khaû naêng gia coâng cheá taïo thanh truyeàn, maøi ñaàu to vaø nhoû

Caân chĩnh thanh truyeàn ñaûm baûo ñoä song song ñöôøng taâm hai ñaàu thanh truyeàn.
Moät maãu ñoà gaù thöôøng duøng bao goàm moät beà maët phaúng theo phöông thaúng ñöùng vaø moät
loã coù ñöôøng taâm song song maët phaúng theo phöông truïc hoaønh, ñaûm baûo ñoä vuoâng goùc
ñöôøng taâm loã ñaàu to thanh truyeàn so vôùi maët phaúng ño. Vieäc söûa chöõa ñöôïc thöïc hieän treân

sô ñoà gaù.
Thanh truyeàn coù ñoä cöùng vöõng keùn neân trong quaù trình gia coâng caàn chuù yù traùnh
hieän töôïng bieán daïng xaûy ra do keïp, gaù do taùc duïng cuûa löïc keïp, thoâng thöôøng choïn phaàn
maët ñaàu cuûa caùc ñaàu thanh truyeàn, do vaäy phaûi gia coâng tröôùc caùc maët hai ñaàu.
206
 Thöù töï gia coâng loã phuï thuoäc daïng phoâi (daïng ñaàu to lieàn vaø rôøi), chuaån ñöôïc choïn laø
2 maët ñaàu.
Toùm laïi quy trình coâng ngheä gia coâng thanh truyeàn ñöôïc thöïc hieän theo caùc böôùc sau:
- Gia coâng caùc maët ñaàu (chuaån gia coâng caùc maët coøn laïi) Laø chuaån gia coâng caùc beà maët
tieáp theo, tuøy theo quy moâ saûn xuaát coù theå duøng nhieàu phöông phaùp gia coâng khaùc
nhau: chuoát, phay, maøi.
-

- Gia coâng sô boä caùc beà maët cô baûn (loã ñaàu nhoû, maët phaúng töïa ñaàu buloâng, loã buloâng,
loã ñaàu to.) Loã ñaàu nhoû thöôøng ñöôïc söû duïng nhö laø chuaån ñònh vò ñeå gia coâng beà maët
ñaàu lôùn, sau khi gia coâng baèng phöông phaùp khoan, ñaàu nhoû seõ ñöôïc doa hoaëc chuoát
laïi, ñoái vôùi loaïi ñöôøng kính lôùn thì phaûi khoeùt roài doa laïi. Khi gia coâng baèng
caùc phöông phaùp treân caàn thöïc hieän trong moät laàn gaù trong khi khoan. Trong quaù trình
naøy tieán haønh khoeùt phaù, khoeùt laùng hay doa ñaàu to. Loã buloâng thanh truyeàn ñöôïc
gia coâng baèng phöông phaùp khoan vaø doa, ngoaøi ra do yeâu caàu giaûm ñoä leäch taâm truïc
cuûa loã ngöôøi ta coøn theâm nguyeân coâng khoeùt sau khi khoan
- Laép thaân vôùi naép ñaàu to thanh truyeàn
- Gia coâng laàn cuoái caùc beà maët cô baûn. Ðöôïc thöïc hieän baèng phöông phaùp khoeùt vaø doa
hay tieän moûng.
- Ðieàu chĩnh troïng löôïng hai ñaàu thanh truyeàn. Ðöôïc thöïc hieän treân maùy phay chuyeân
duøng, duøng dao phay ñeå hôùt kim loaïi töø caùc ñaàu vieân ra ñeå ñaït troïng löôïng theo yeâu
caàu.
5.8.7 Kieåm tra
Kieåm tra, phaân nhoùm veà dung sai kích thöôùc ñöôøng kính caùc loã, beà roäng ñaàu to…dung
sai hình daùng hình hoïc.

207
208
2
5.8 Coâng Ngheä Cheá Taïo Truïc Khuyûu
5.8.1 Phaân tích ñieàu kieän laøm vieäc
Laø moät trong nhöõng chi tieát quan troïng nhaát trong ñoäng cô, tieáp nhaän löïc töø piston
bieán chuyeån ñoäng tònh tieán thaønh chuyeån ñoäng quay ñöa coâng suaát ra ngoaøi, chieám khoái
löôïng 7 - 15% khoái löôïng ñoäng cô, traïng thaùi laøm vieäc raát naëng.

210
 - Taùc duïng cuûa caùc löïc raát lôùn, luoân thay ñoåi, coù tính chaát va ñaäp maïnh. Gaây ra öùng
suaát uoán, xoaén, xaûy ra caùc hieän töôïng dao ñoäng doïc vaø xoaén, laøm rung vaø maát caân
baèng ñoäng cô.
- Ma saùt maøi moøn taïi caùc beà maët coå vaø choát khuyûu.
5.8.2 Phaân tích keát caáu
5.8.2.1 Yeâu caàu vaø ñaëc ñieåm cuûa keát caáu truïc khuyûu
Hình daïng, keát caáu truïc khuyûu phuï thuoäc soá xilanh, caùch boá trí xilanh, soá kyø laøm vieäc
cuûa ñoäng cô vaø thöù töï laøm vieäc. Keát caáu phaûi ñaûm baûo caùc yeâu caàu:
- Bieân ñoä dao ñoäng vaø moâmen xoaén nhoû, ñoäng cô laøm vieäc caân baèng
- Coâng ngheä cheá taïo ñôn giaûn
Veà maët keát caáu khi thieát keá phaûi coá gaéng thu goïn kích thöôùc ñeán möùc coù theå.
Veà hình thöùc keát caáu coù theå chia thaønh hai loaïi: nguyeân vaø gheùp
- Truïc khuyûu nguyeân laø loaïi coù caùc boä phaän coå truïc, khuyûu truïc… lieàn vôùi nhau
thaønh moät khoái, loaïi naøy thöôøng duøng trong caùc loaïi ñoäng cô nhoû vaø trung bình.

- Truïc khuyûu gheùp coù caùc boä phaän ñöôïc cheá taïo rieâng: coå, choát, maù… gheùp laïi vôùi nhau.

5.8.2.2 Keát caáu caùc phaàn cuûa truïc khuyûu

Bao goàm:
- Ðaàu truïc khuyûu
- Coå truïc khuyûu

211
 - Choát khuyûu

- Maù khuyûu

- Ðoái troïng

- Ðuoâi truïc khuyûu.

5.8.2.2.1 Ðaàu truïc khuyûu

Thöôøng duøng ñeà laép baùnh raêng daãn ñoäng bôm nöôùc, baùnh ñai - daãn ñoäng bôm, maùy
neùn khí,… Caùc chi tieát ñöôïc laép treân truïc khuyûu theo kieåu laép caêng hoaëc laép trung gian vaø
ñeàu coù then baùn nguyeät, ñai oác haõn chaët, caùc chi tieát khaùc nhö phôùt chaén daàu, oå chaén doïc
truïc… cuõng ñeàu ñöôïc laép treân ñaàu truïc khuyûu.

5.8.2.2.2 Coå truïc khuyûu

Caùc coå truïc khuyûu thöôøng coù cuøng kích thöôùc ñöôøng kính, ñöôïc choïn theo tính toaùn
söùc beàn, ñieàu kieän hình thaønh maøng daàu boâi trôn, tuoåi thoï. Tuy nhieân, ôû moät vaøi loaïi ñoäng
cô coù ñöôøng kính coå taêng daàn töø ñaàu ñeán ñuoâi ñeå ñaûm baûo söùc beàn vaø khaû naêng chòu löïc
nhöng do tính coâng ngheä khi laép raùp vaø söûa chöõa neân loaïi naøy raát ít duøng.
5.8.2.2.3 Choát khuyûu
Ðöôøng kính choát khuyûu coù theå baèng (ñoäng cô cao toác - do löïc quaùn tính lôùn) hoaëc
nhoû hôn moät ít so vôùi ñöôøng kính coå truïc. Thoâng thöôøng coù khuynh höôùng choïn ñöôøng kính
choát coù giaù trò cao ñoái vôùi caùc ñoäng cô cao toác, nhöng phaûi haïn cheá do ñieàu naøy seõ laøm taêng
theâm keát caáu ñaàu to vaø baïc loùt thanh truyeàn. Chieàu daøi choát khuyûu phuï thuoäc khoaûng caùch
hai ñöôøng taâm xilanh vaø chieàu daøi coå khuyûu, chieàu daøi beù seõ laøm taêng aùp löïc taùc duïng maøng
daàu boâi trôn laøm giaûm khaû naêng boâi trôn, nhöng khi chieàu daøi quaù lôùn seõ laøm giaûm ñoä cöùng
vöõng.
Ðeå giaûm troïng löôïng, choát khuyûu ñöôïc laøm roãng, ngoaøi ra noù coøn coù taùc duïng chöùa
daàu boâi trôn baïc loùt thanh truyeàn. Vieäc boá trí loã daãn daàu boâi trôn coù theå ñoàng taâm hoaëc leäch
212
taâm choát khuyûu tuøy thuoäc vaøo coâng ngheä gia coâng, tính deã gia coâng, vieäc aûnh höôûng ñeán söùc
beàn.

5.8.2.2.4 Maù khuyûu

Laø boä phaän noái giöõa coå truïc vaø choát khuyûu. Coù nhieàu daïng maù khuyûu khaùc nhau tuøy
thuoäc loaïi ñoäng cô, trò soá aùp suaát khí theå, toác ñoä quay truïc khuyûu.

Tuyø theo töøng loaïi hình daïng coù nhöõng öu nhöôïc ñieåm khaùc nhau, ñoái vôùi loaïi
maùoâvan laø loaïi coù hình daïng töông ñoái phöùc taïp. Maù daïng troøn deã gia coâng, söùc beàn cao, tuy
nhieân loaïi maù hình oâvan phaân boá öùng suaát ñoàng ñeàu hôn.

Trong ñoäng cô cao toác ngaøy nay ñeå giaûm taûi troïng löïc quaùn tính, hao moøn xialnh
vaø piston ngöôøi ta coù xu höôùng giaûm tĩ soá S/D. Ðoàng thôøi taêng söùc beàn truïc khuyûu baèng
caùch
213
taêng ñöôøng kính coå truïc vaø choát khuyûu khieán truïc khuyûu coù ñoä truøng ñieäp  giöõa khuyûu vaø
choát. Khi coù ñoä truøng ñieäp söùc beàn maù khuyûu taêng neân coù theå giaûm beà daøy.
d  dc
  ch R
2
Trong ñoù:
-
dc - ñöôøng kính coå truïc
-
dch - ñöôøng kính choát khuyûu
-
R - baùn kính khuyûu; R = S/2
Ðoái vôùi loaïi truïc thieáu coå, maù khuyûu chung cuûa hai choát khuyûu keà nhau thöôøng
khoâng gia coâng cô khí vaø coù hình daïng phöùc taïp. Tröôøng hôïp hai khuyûu leäch nhau 1800,
phaàn noái tieáp choát khuyûu vôùi maù khuyûu phaûi coù baùn kính goùc löôïn lôùn ñeå traùnh taäp
trung öùng suaát nhöng baùn kính lôùn chieàu daøy maù khuyûu giaûm (r = (0,06 - 0,08)dch).
5.8.2.2.5 Ðoái troïng
Caân baèng löïc vaø moâmen quaùn tính - löïc ly taâm. Giaûm phuï taûi cho coå truïc, do öùng
suaát uoán taùc duïng raát lôùn. Ðoàng thôøi traùnh rung ñoäng ñoäng cô.
Tuy vaäy khi duøng ñoái troïng moâmen quaùn tính cuûa khoái löôïng thu goïn heä truïc seõ taêng
leân laøm giaûm taàn soá dao ñoäng deã xaûy ra hieän töôïng coäng höôûng, trong thieát keá ñeå giaûm khoái
löôïng ñoái troïng ngöôøi ta boá trí xa taâm quay, nhöng ñieàu naøy seõ aûnh höôûng ñeán kích thöôùc
ñoäng cô.
Ðoái troïng ñöôïc laép vôùi maù khuyûu baèng nhieàu phöông phaùp

- Lieàn maù, duøng cho ñoäng cô coâng suaát nhoû

- Haøn, phöông phaùp naøy ít söû duïng vì khi haøn seõ laøm bieán daïng truïc khuyûu

214
 - Laép baèng buloâng
5.8.2.2.6 Ðuoâi truïc khuyûu
Laép caùc chi tieát maùy (baùnh ñaø, khôùp noái, baùnh ñai truyeàn…), thöôøng gaén maët bích hoaëc
coân ñeå laép baùnh ñaø. Ngoaøi phaàn keát caáu duøng ñeå laép vôùi baùnh ñaø ñuoâi truïc khuyûu coøn coù caùc
boä phaän ñaëc bieät sau:
- Baùnh raêng daãn ñoäng cô caáu phuï
- Vaønh chaén daàu
- Ren oác hoài daàu - coù chieàu ren traùi chieàu quay truïc khuyûu
- OÅ chaén

5.8.2.3 Ðöôøng daãn daàu boâi trôn vaø aûnh höôûng cuûa noù ñoâi vôùi truïc khuyûu
Caùc beà maët coå vaø choát khuyûu thoâng thöôøng ñöôïc boâi trôn baèng phöông phaùp cöôõng
böùc (0,3-0,8 MN/m2). Loã thoaùt daàu phaûi ñöôïc khoan ôû vò trí coù aùp suaát laøm vieäc thaáp nhaát
(ít maøi moøn nhaát - ñöôïc xaùc ñònh trong phaàn tính ñoäng löïc hoïc). Ðeå coù khaû naêng chöùa daàu
boâi trôn truïc khuyûu ñöôïc laøm roãng. Loã khoan coù theå thöïc hieän taïi nhieàu vò trí tuøy thuoäc tính
coâng ngheä, keát caáu truïc khuyûu.

215
5.8.2.3 Bieän phaùp naâng cao söùc beàn truïc khuyûu
Truïc khuyûu chòu nhieàu taûi troïng phöùc taïp taùc duïng vaø luoân thay ñoåi trogn quaù trình
laøm vieäc: öùng suaát uoán, öùng suaát xoaén, öùng suaát phuï gaây ra bôûi dao ñoäng xoaén vaø bieán daïng…
Do ñoù thöôøng hö hoûng do moûi, thieáu söùc beàn, ñoä cöùng vöõng… ñeå naâng cao söùc beàn vaø ñoä cöùng
vöõng ngöôøi ta duøng hai bieän phaùp:
- Bieän phaùp keát caáu:
+ Taêng ñoä truøng ñieäp  giöõa coå vaø choát
+ Taêng baùn kính goùc löôïn giöõa coå truïc, choát khuyûu vôùi maù

+ Taêng chieàu daøy vaø chieàu roäng maù

khuyûu
+ Khoeùt roãng loã choát khuyûu ñeå giaûm
löïc ly taâm
+ Boá trí loã daãn daàu boâi trôn leäch khoûi
maët phaúng khuyûu moät goùc ñeå giaûm öùng suaát taäp trung vuøng meùp loã
- Bieän phaùp coâng ngheä laøm taêng ñoä cöùng, ñoä boùng beà maët, khöû veát nöùt teá vi, taêng ñoä
deûo beân trong truïc khuyûu.

216
5.8.3 Yeâu caàu kyõ thuaät
Coù söùc beàn, ñoä cöùng vöõng lôùn, troïng löôïng nhoû, ít moøn.
Ðoä chính xaùc gia coâng, ñoä boùng beà maët laøm vieäc cao.
Dung sai kích thöôùc, hình daùng hình hoïc: ñoä coân 5 - 10m, ñoä oâvan 10 - 15m, ñoä
khoâng song song coå truïc vaø choát khuyûu 10 - 20m, ñoä ñoàng truïc cuûa caùc coå 25 - 35m
Keát caáu ñaûm baûo tính caân baèng, trong phaïm vi toác ñoä söû duïng khoâng xaûy ra hieän
töôïng coäng höôûng.
Ðoä cöùng beà maët laøm vieäc coå truïc vaø choát khuyûu thoâng thöôøng 45-55 RC
5.8.4 Vaät lieäu
Thoâng thöôøng söû duïng laø theùp vaø theùp hôïp kim, ngoaøi ra coøn duøng gang ñeå cheá taïo do
coù nhöõng öu ñieåm sau:
- Deã ñuùc hôn theùp do coù tính löu ñoäng cao
- Giöõ daàu boâi trôn, khaû naêng choáng moøn toát hôn theùp
5.8.5 Taïo phoâi
Thöôøng duøng hai phöông phaùp reøn töï do hoaëc reøn khuoân vaø ñuùc.
- Reøn töï do hoaëc reøn daäp
trong khuoân kín, thöôøng
duøng ñoái vôùi vaät lieäu theùp
vaø theùp hôïp kim. Phöông
phaùp taïo phoâi naøy coù
nhöôïc ñieåm laø löôïng dö
gia coâng lôùn, khi gia coâng
caét goït caùc thôù kim
loaïi cuûa truïc khuyûu bò caét
ñöùt, khoâng lieân tuïc do ñoù
aûnh höôûng ñeán söùc beàn
truïc.

- Ðuùc, duøng ñoái vôùi haàu heát caùc loaïi vaät lieäu cheá taïo truïc, ñöôïc duøng trong saûn xuaát
haøng loaït do coù nhieàu öu ñieåm: troïng löôïng phoâi vaø löôïng dö gia coâng nhoû, coù theå
217
ñuùc

218
 ñöôïc nhöõng keát caáu phöùc taïp. Tuy nhieân phöông phaùp naøy cuõng coù nhöõng nhöôïc
ñieåm: thaønh phaàn kim loaïi ñuùc khoâng ñeàu, xaûy ra khuyeát taät vaät ñuùc.
5.8.6 Coâng ngheä cheá taïo
Ðoä cöùng vöõng cuûa truïc khuyûu keùm neân trong quaù trình gia coâng caàn phaûi qua
caùc nguyeân coâng sô boä, baùn tinh, tinh vaø ñaùnh boùng ñoàng thôøi phaûi ñöôïc gaù ñaët vöõng chaéc.
Maët chuaån chính ñeå gia coâng beà maët choát khuyûu laø caùc beà maët cuûa coå truïc, maù khuyûu,
ñaàu vaø ñuoâi neân phaûi ñöôïc gia coâng tröôùc nhôø chuaån phuï laø hai loå choáng taâm.
Caùc nguyeân coâng cô baûn gia coâng truïc khuyûu
- Chuaån bò phoâi - söûa chöõa, laøm saïch
- Gia coâng caùc chuaån phuï: phay maët ñaàu, ñuoâi, khoan hai loã choáng taâm, phay
maët phaúng treân caùc maù ñeå höôùng truïc khuyûu theo vò trí goùc
- Kieåm tra sau khi gaù leân hai muõi choáng taâm
- Tieän coå truïc, caùc beà maët chuaån phuï
- Maøi thoâ coå truïc, hai beà maët ñaàu vaø cuoái
- Tieän choát khuyûu vaø hai maët beân maù lieàn vôùi noù
- Maøi thoâ coå bieân
- Gia coâng caùc loã maët bích, loã daàu, phay raõng then
- Xöû lyù nhieät luyeän
- Söûa truïc
- Maøi tinh coå truïc, hai maët ñaàu vaø ñuoâi
- Maøi tinh choát khuyûu
- Caân baèng
- Ðaùnh boùng coå truïc vaø choát khuyûu
Trong söûa chöõa truïc khuyûu ngöôøi ta tieán haønh theo caùc böôùc coâng ngheä sau:
- Tìm hieåu thoâng tin töø ngöôøi söû duïng
- Kieåm tra veát nöùt
- Kieåm tra ñoä uoán
- Kieåm tra ñoä thaúng
- Maøi thoâ - khoaûng 1,5mm
- Gia coâng baùn kính goùc löôïn
- Nhieät luyeän
- Khöû öùng suaát
- Maøi baùn tinh
- Maøi tinh
5.8.7 Caùc phöông phaùp gia coâng

219
- Khoan loã choáng taâm vaø phay maët ñaàu: truïc khuyûu ñöôïc gaù treân hai ñeá chöõ V ôû hai coå
truïc hai ñaàu.

- Tieän vaø maøi truïc khuyûu: phaàn naøy bao goàm hai phaàn
+ Gia coâng caùc coå truïc, caùc maët beân maù, hai maët ñaàu cuoái

+ Gia coâng caùc choát khuyûu, caùc beà maët beân maù lieàn choát khuyûu
- Gia coâng caùc loã

220
5.8.8 Kieåm tra

Dung sai kích thöôùc ñöôøng kính coå truïc, choát khuyûu, baùn kính khuyûu, ñoä daøi coå
truïc vaø choát khuyûu. Dung sai hình daùng hình hoïc.

221
 Caân baèng truïc khuyûu baèng caùch laáy kim loaïi ra töø truïc khuyûu baèng phöông phaùp
khoan löôïng kim loaïi xaùc ñònh caàn thieát phaûi hôùt ñi. Khi caân baèng söû duïng moät soá maët
phaúng ñeå ñieàu chĩnh laø caùc maù ñoái troïng cuûa truïc khuyûu.

222
223
224
225
226
227
5.8 Coâng Ngheä Cheá Taïo Thanh Truyeàn
5.8.1 Phaân tích ñieàu kieän laøm vieäc treân quan ñieåm coâng ngheä
5.8.2 Phaân tích keát caáu
5.8.3 Yeâu caàu kyõ thuaät
5.8.3.1 Thieát keá piston
5.8.3.2 Phöông phaùp giaûm möùc ñoä daõn nôû nhieät
5.8.3.3 Gia coâng
5.8.4 Vaät lieäu
5.8.5 Taïo phoâi
5.8.6 Coâng ngheä cheá taïo
5.8.7 Caùc phöông phaùp gia coâng
5.8.8 Kieåm tra
5.8 Coâng Ngheä Cheá Taïo Sô Mi
5.8.1 Phaân tích ñieàu kieän laøm vieäc
5.8.2 Phaân tích keát caáu
5.8.3 Yeâu caàu kyõ thuaät
5.8.3.1 Thieát keá sômi
5.8.3.2 Phöông phaùp giaûm möùc ñoä daõn nôû nhieät
5.8.3.3 Gia coâng
5.8.4 Vaät lieäu
5.8.5 Taïo phoâi
5.8.6 Coâng ngheä cheá taïo
5.8.7 Caùc phöông phaùp gia coâng
5.8.8 Kieåm tra

228
229