Nazwy

- proste – jednowyrazowe (notariusz, prokurator, książka)

- złożone- wielowyrazowe ( Uniwersytet Warszawski, egzamin dojrzałości)
- konkretne- odnoszą się do rzeczy, osób lub wyobrażenia osoby albo rzeczy (skrypt, buda)
- abstrakcyjne- desygnaty, nie należą do kategorii rzeczy lub osób, a także do kategorii czegoś
co można sobie wyobrazić w postaci obiektu empirycznego (sprawiedliwość,
bitwa, bliskość, liczby)
- generalne- przypisywana przedmiotowi ze względu na wyodrębnioną cechę,
charakterystyczną dla danego przedmiotu (największe miasto w Polsce)
- indywidualne- arbitralnie nadawana określonemu przedmiotowi poprzez ustanowienie, a
nie ze względu na zbiór jego cech charakterystycznych (Tatrzański Park
Narodowy)
- ogólne- ma więcej niż jeden desygnat (książka, szafa, pióro)
- jednostkowe- ma dokładnie jeden desygnat (najstarszy człowiek na świecie, Piotr Kowalski)
- pusta- nie ma żadnego desygnatu (pies o wadze 200kg, krasnoludek, elf, przewodniczący
Rady Państwa)
- ostre- łatwy do określenia zbiór desygnatów
- nieostre- zbiór desygnatów nie jest ściśle określony
- zbiorowe- jej desygnaty tworzą zbiór w sensie kolektywnym (kodeks cywilny, terytorium
Wielkiej Brytanii)
- niezborowe- jej desygnaty tworzą zbiór w sensie dystrybutywnym (krzesło, student)

Supozycje:

1. Prosta – odnosi się do poszczególnego, określonego desygnatu nazwy

2. Formalna- odnosi się do gatunku, a nie do poszczególnego, indywidualnego
reprezentanta danego gatunku
3. Materialna- odwołanie do będącego nazwą wyrazu bądź wyrażenia jako takiego, a więc
wyrażenie występujące w tej roli znaczeniowej jest nazwą dla samego siebie
(umieszczony w cudzysłowie)

Stosunki zakresowe:

1. Zamienność – auto = samochód

2. Nadrzędność zakresowa- ptak – bocian
3. Podrzędność zakresowa- student prawa- student
4. Krzyżowanie:
a. Niezależność- muzyk- prawnik (nie wyczerpuje uniwersum)
b. Podprzeciwieństwo- człowiek- niestudent wyczerpuje uniwersum)
5. Wykluczanie:
a. Przeciwieństwo- pies- kot ( nie wyczerpuje uniwersum)
b. Sprzeczność- człowiek- nie człowiek (wyczerpuje uniwersum)
 Definicje
1. Punkt odniesienia:
a. Nominalna- polega na zastępowaniu jednych wyrażeń innymi wyrażeniami,
przy czym proces zastępowania może zmierzać ku znajdowaniu wyrażeń
równoznacznych ze względu na treść lub na zakres występujących nazw.
b. Realna- odnosi się do przedmiotu
2. Stawiane zadania:
a. Sprawozdawcza (analityczna)- skierowana ku przeszłości lub teraźniejszości i
stanowi wyraz tego, jak dane wyrażenie rozumiane jest (lub było) w
określonym języku.
b. Projektująca (syntaktyczna)- mówi o znaczeniu wyrażenia na przyszłość. Nie
można jej przypisać wartości logicznej.
i. Konstrukcyjna- dotyczy nowych słów lub nowego znaczenia słów. Nie
nawiązuje do ich dotychczasowego znaczenia.
ii. Regulująca- ustala znaczenie danego wyrazu.

Definicja równościowa składa się z:

- definiendum, czyli części zawierającej nazwę definiowaną
- zwrotu łączącego
- definiensa, a więc zwrotu definiującego.

Definicje wyraźne- w definiendum jedynie definiowany zwrot

Definicje kontekstowe- w definiendum oprócz definiowanego zwrotu znajdują się także inne
wyrażenia

Definicja o budowie klasycznej- składa się z określenia rodzaju (genus) i różnicy gatunkowej
(differentiam specifica)

Definicja zakresowa- wskazanie zakresu poszczególnych nazw, łącznie dającego zakres

nazwy definiowanej

Stylizacje:

1. Słownikowa- wyraźne ujęcie wyrażenia definiowanego i wyrażenia definiującego w

supozycji materialnej. Definiens definiendum występują jako nazwy cudzysłowowe.
2. Semantyczna- jedynie definiendum występuje jako nazwa cudzysłowowa.
3. Przedmiotowa- odnosi się jak pozostałe do definicji nominalnej, mimo, że ani
definiendum, ani definiens nie występują jako nazwy cudzysłowowe.
Definicje nierównościowe:

1. Definicja przez postulaty: umieszczenie definiowanego wyrażenia w kilku

wzorcowych zdaniach w sensie gramatycznym, na podstawie których można
zrozumieć jakie znaczenie mu się przypisuje.
2. Definicja indukcyjna (rekurencyjna)- dwie części: warunek wyjściowy i warunek
indukcyjny. Warunek wyjściowy wymienia bezpośrednio niektóre elementy należące
do zbioru, który jest przez tę definicję określany, natomiast warunek indukcyjny
wskazuje pośrednio pozostałe elementy tego zbioru poprzez podanie zależności, w
jakiej te elementy znajdują się w stosunku do elementów z warunku wyjściowego.

Błędy w definiowaniu:

1. Błędne koło w definiowaniu- określanie definiowanego wyrazu poprzez odwołanie

się do niego samego.
a. Błąd idem per idem- błędne koło bezpośrednie, występuje, gdy w definiensie
pojawia się wyrażenie występujące w definiendum
b. Błędne koło pośrednie- powstaje, gdy jedno wyrażenie definiujemy za
pomocą innego wyrażenia, które zaś definiujemy za pomocą następnego
wyrażenia, na końcu zaś zwracamy się ku wyrażeniu pierwotnemu.
2. Nieadekwatność:
a. Zakres definiensa jest szerszy od zakresu definiendum
b. Zakres definiensa jest węższy od zakresu definiendum
c. Zakresy definiendum i definiensa krzyżują się
d. Zakresy definiendum i definiensa wykluczają się
i. Błąd przesunięcia kategorialnego- w definiensie i definiendum
występują wyrażenia z różnych kategorii ontologicznych

Definicje legalne- określają sposób rozumienia wyrażenia od momentu jego wejścia w życie.

4 powody:

1. Wieloznaczność określenia, która powinna zostać wyeliminowana

2. Nieostrość wyrażenia, a pożądane jest usunięcie nieostrości
3. Znaczenie danego wyrażenia nie jest powszechnie rozumiane
4. Ze względu na specyfikę sprawy konieczne jest wprowadzenie nowego znaczenia
 Podział logiczny
Podział logiczny- polega na podziale zakresu określonej nazwy N na zakresy nazw A, B, C, D,
… . Zakres nazwy, który zostaje poddany podziałowi nazywa się całością
dzieloną, a wyróżniane w podziale zakresu nazw podrzędnych- członami
podziału.
Warunki:
- zupełność podziału, inaczej adekwatność polega na tym, że każdy desygnat nazwy dzielonej
musi należeć do zakresu któregoś z wyodrębnionych członów podziału.
- rozłączność, oznacza, że żaden z desygnatów dzielonego pojęcia nie może być desygnatem
więcej niż jednego z członów podziału.
- jedna podstawa podziału, podział ze względu na jedną właściwość, ceche lub stopień
nasilenia danej cechy
- warunek pragmatyczny, inaczej treściowy – pozwala na osiągnięcie celu, ze względu na
który jest przeprowadzany.
Podział naturalny- taki podział, w którego poszczególnych członach znajdują się obiekty do
siebie bardziej podobne niż obiekty należące do innych członów
Podział sztuczny- w poszczególnych jego członach znajdują się obiekty mniej do siebie
podobne niż obiekty należące do innych członów.
Podział dychotomiczny- dwuczłonowy, ze względu na posiadanie lub nie cech
kontradyktorycznych
Podział wg cechy specyfikacyjnej- według różnych odmian określonej cechy. Cecha wg
której dokonujemy podziału to determinanta a jej
odmiany to determinanty.
Klasyfikacja- wielostopniowy podział, zakres danej nazwy dzieli się następnie na człony
podziału wtórnego. Warunki: tylko jedna podstawa podziału, nie można
wprowadzać nowej zasady podziału, jeśli nie została wykorzystana poprzednia,
każdy podział powinien być istotny.
Patrycje- część polega na wymienieniu części składowych jakiegoś przedmiotu.
Typologia- polega na wyróżnianiu określonych typów przedmiotów. Przeprowadzany jest,
gdy z pewnych powodów zachodzi potrzeba dokonania podziału, mimo, iż
wiadomo, że nie będzie on spełniał wszystkich cech formalnych podziału
logicznego.

Pytania i odpowiedzi

Pytania:
 a) Zamknięte- wyznaczają schemat odpowiedzi
b) Otwarte- brak schematu odpowiedzi

a) Rozstrzygnięcia – pytania zaczynające się od partykuły „czy” i

dające się sprowadzić do takiej struktury
i. Dwuczłonowe- gdy posiada tylko dwie
odpowiedzi właściwe
ii. Wieloczłonowe- gdy posiada więcej niż dwie
odpowiedzi właściwe
b) Dopełnienia- wszystkie inne pytania
a) Pozytywne – stwierdzenie, że wśród odpowiedzi
właściwych istnieje chociaż jedna odpowiedź prawdziwa
b) Negatywne- stwierdzenie, że wśród odpowiedzi
właściwych istnieje chociaż jedna odpowiedź fałszywa

Odpowiedzi:

1. Właściwe- jeśli w odpowiedzi wystąpi element z zakresu

niewiadomej pytania
2. Niewłaściwe- gdy partykułę pytajną zastąpi się elementem
nienależącym do tego zakresu.
1. Odpowiedź całkowita wprost- wiernie odpowiada datum questionis postawionego
pytania
2. Odpowiedź niecałkowita wprost- przekazuje informacje, z których jednoznacznie
wynika odpowiedź właściwa
3. Odpowiedź częściowa- eliminuje część spośród wszystkich wchodzących w rachubę
odpowiedzi właściwych.

Metody przesłuchiwania świadków:

1. Metoda swobodnej relacji

2. Metoda przesłuchiwania wyłącznie poprzez zadawanie pytań
3. Metoda mieszana.

Zakazne:

Pytania sugestywne- sugerujące jaką odpowiedź chce usłyszeć zadający pytanie

Pytania podchwytliwe- wolą pytającego jest skłonienie odpowiadającego do odpowiedzi, z

której w sposób niedostrzegalny dla odpowiadającego wynika coś sprzecznego z
poprzednimi jego wypowiedziami lub coś, co odpowiadający pragnie zataić.
 Perswazja

Retoryka- sztuka wymowy

azjanizm- kwiecistość, bogactwo stylu
attycyzm- styl prosty, jasny

Cel retoryki – perswazja

Zasady retoryki:

1. Organiczność- każe traktować każdą wypowiedź jako organiczną całość i wymaga

zachowania porządku wewnętrznego tej całości.
2. Stosowności- wskazuje, że w każdym przypadku niezbędne jest odpowiednie
dobranie środków retorycznych
3. Funkcjonalności- przypomina, że funkcją wypowiedzi jest przekonanie słuchacza i
realizacji tego celu należy podporządkować całą wypowiedź.

Chwyty erystyczne:

1. Argumentum ad baculum- groźba użycia przemocy

2. Argumentum ad verecundiam- argument odwołujący się do nieśmiałości, szukanie
poparcia swoich tez w wypowiedziach autorytetu, którego nie odważy się podważyć
oponent
3. Argumentum ad invidiam- zmierzający do wywołania zawiści wśród słuchaczy
4. Argumentum ad vanitatem- odwołuje się do próżności słuchaczy, prawienie
pochlebstw w celu nakłonienia ich do swoich racji
5. Argumentum ad populum- mówienie ludziom, tego, co chcieliby usłyszeć.

Błędy w przekazywaniu myśli:

1. Błąd ekwiwokacji – związany z wieloznacznością poszczególnych wyrażeń

a. Błąd czterech terminów
b. Błąd figuralnego myślenia- polega na dosłownym rozumieniu wyrazów czy
wyrażeń użytych przenośnie.
 c. Błąd w skutek użycia wyrażenia okazjonalnego- nie ma trwale określonego
zbioru desygnatów
2. Błąd amfibologii- polega na tym, że źródło wieloznaczności danego wyrażenia tkwi w
jego strukturze, a nie pojedynczych strukturach
3. Posługiwanie się wyrażeniami nieostrymi
4. Niedopowiedzenie kwantyfikacji- nie określenie w wypowiedzi czy dotyczy ona
niektórych czy wszystkich elementów danej klasy
5. Niedopowiedzenie relatywizacji- brak wskazania punktu odniesienia.

ARGUMENTY I RACJE

Racje pozalogiczne:

- powszechnej praktyki,

- świadectwa zmysłów

- przyjętej reguły myślenia bądź postępowania

- praktycznych następstw

A) Argumenty z autorytetu

Odwołanie się do autorytetu – zdania „lepiej wiedzących”, specjalistów, znawców – jest

mocnym i poprawnie użytym argumentem za przyjęciem jakiegoś stanowiska, o ile:

a) autorytet – osoba, gremium, instytucja, a nawet tekst (np. encyklopedia) – zostaje

dokładnie wymieniony, a jego pogląd przytoczony w sposób wierny,

b) sąd wyrażający dane stanowisko należy do dziedziny, w której opiniodawca jest

rzeczywiście uznanym ekspertem

c) opinii tej nie kwestionują inni uznani eksperci (nie dotyczy to sprawy będącej przedmiotem
zasadniczego sporu),

d) nie ma powodu powątpiewać w bezstronność eksperta, tj. nic nie przemawia za tym, by
miał się kierować uprzedzeniem, własnym interesem itd.
 B) Argumenty z powszechnej opinii

Przytoczenie powszechnej opinii (argumentum ex opinio communis) bardzo rzadko bywa

argumentum ex consensu gentium – odwołaniem się do jednomyślności całego rodzaju
ludzkiego; zazwyczaj chodzi o pogląd dominujący w pewnej szerszej społeczności (populacji,
grupie etnicznej, kręgu kulturowym). Stanowi to mocny argument za przyjęciem danego
stanowiska, jeżeli:

a) opinia dotyczy życzeń, odczuć, woli owej społeczności bądź sfery obyczajów, moralności,
reguł praktycznego działania,

b) nie potrafimy przeciwstawić jej żadnych sensownych kontrargumentów.

C) Argumenty semantyczne

C1 Argumenty z przyjętego znaczenia

W wielu wypowiedziach argumentacyjnych pojawiają się rozważania semantyczne.

Najczęściej służą one obronie jakiegoś stanowiska o charakterze klasyfikacyjnym i odwołują
się do przyjętego sensu pewnego terminu: ma on przesądzać o tym, czy zaliczyć dany obiekt
(zdarzenie, stan rzeczy, zjawisko, zachowanie itd.) do kategorii oznaczanej przez ów termin,
czy też go z tej kategorii wykluczyć. Jest to argument mocny, jeżeli:

a) zostaje przytoczona adekwatna charakterystyka utrwalonego zwyczaju językowego,

b) nie umiemy przedstawić żadnych racji przemawiających za jego zmianą.

C2 Argumenty kontestacyjne

Analiza semantyczna służy nieraz także krytyce używanej lub zalecanej przez kogoś
terminologii. Jest to; mocny argument przeciw jej stosowaniu, jeżeli:

trafnie ukazuje bądź jej niepożądane konsekwencje, bądź niewielką przydatność.

D Argumenty z podobieństwa
D1 Argumenty przez analogię

Podobieństwo pomiędzy dwoma typami obiektów, zjawisk, zdarzeń, sytuacji, stanów rzeczy
może skłaniać nas do uznania, że co jest prawdą (względnie fałszem) w odniesieniu do
jednego z nich, jest również prawdą (względnie fałszem) w odniesieniu do drugiego. Waga
takiego argumentu zależy od tego, czy:

a) owo podobieństwo daje się wyartykułować i zwerbalizować; jego nieuchwytność czyni

argument bezwartościowym,

b) zachodzi pod istotnymi względami; inaczej analogia ma charakter powierzchowny

c) nie dostrzegamy zasadniczych różnic, które przemawiałyby przeciw domniemywanej

symetrii; jeżeli potrafimy je wskazać, to analogia okazuje się nietrafna.

Argumenty oparte na podobieństwie przybierają z reguły postać skrótową i eliptyczną;

więcej się w nich sygnalizuje niż wyraża explicite, toteż ich ocena maga zwykle rozległych
zabiegów rekonstrukcyjnych.

D2 Argumenty oparte na zasadzie równej miary

Specyficzną odmianą argumentu z podobieństwa, wykorzystywaną zwłaszcza tedy, gdy

rozpatrujemy kwestie moralne i prawne, jest odwołanie się do zasady równej miary, która
postuluje, by przypadki podobne pod istotnymi względami traktować w ten sam sposób (np.
„Skoro rozgrzeszyłeś bezrobotnego, kiedy ukradł j straganu bułkę, bo od kilku dni nic nie jadł,
to nie powinieneś teraz potępiać jakiegoś kloszarda, który zerwał na twojej działce parę
owoców”). Ponieważ warunkiem niezbędnym racjonalnego myślenia i działania jest
spójność, argumentów takich nie należy lekceważyć, zobowiązują one bowiem adresata
wypowiedzi (może nim być cała zbiorowość) do zmiany stanowiska bądź wykazania, że
pomiędzy porównanymi przypadkami zachodzą ważne różnice i zasada równej miary nie
znajduje zastosowania.

E. Argumenty równi pochyłej

Argumenty równi pochyłej przestrzegają przed „pierwszym krokiem” – przyzwoleniem na

pewną praktykę, przyjęciem innowacji, zmianą dotychczasowych przepisów, dopuszczeniem
wyłomu w obowiązującej regule - odwołując się do ich przypuszczalnych konsekwencji. Ów
„pierwszy krok” może bowiem doprowadzić – bądź poprzez związki przyczynowo-skutkowe,
bądź na zasadzie precedensu i zachowania równej miary, bądź wskutek nieprecyzyjności
zaangażowanych pojęć – do całego ciągu wydarzeń, posunięć czy decyzji, którego końcowy
rezultat wydaje się całkowicie nieakceptowalny. Są to mocne argumenty przeciw
podejmowaniu „pierwszego kroku”, o ile:

a) został on adekwatnie przedstawiony,

b) nie potrafimy zakwestionować żadnego z ogniw rysującego się „łańcucha”, wskazując np.
na nikłe prawdopodobieństwo któregoś z następstw, na pozorną analogię lub na pojęciowe
nadużycie,

c) końcowego rezultatu rzeczywiście nie można zaaprobować.

Argumenty takie bywają często zamierzone jako wyzwanie rzucone zwolennikom

„pierwszego kroku”: by zechcieli podać jakiś efektywny sposób uniknięcia „ześlizgu” w
niepożądanym kierunku.

Zasady racjonalnej dyskusji

Dyskusja racjonalna stanowi próbę wspólnego rozstrzygnięcia jakiegoś spornego problemu

praktycznego lub teoretycznego. W trakcie dyskusji racjonalnej zaangażowane strony
przedstawiają stanowiska, zgłaszają wątpliwości, a następie wymieniają argumenty, podając
merytoryczne racje za przyjęciem, odrzucenie czy zawieszeniem spornej tezy.

Dyskusja taka osiąga cel, gdy jedna ze stron pod wpływem argumentów drugiej
zmienia stanowisko, a przynajmniej wycofuje swoje zastrzeżenia, bądź gdy obie strony
zgodnie uznają spór za nierozstrzygnięty.

Przeciwieństwem dyskusji racjonalnej jest dyskusja retoryczna, w kto żadna ze stron

nie zmierza do przekonania drugiej, lecz usiłuje zyskać psychologiczną przewagę nad
oponentem, zmusić go do kapitulacji i zabłysnąć wobec audytorium (słuchaczy, czytelników,
telewidzów czy zgromadzenia). W dyskusji tego rodzaju przeważają nie rzetelne argumenty,
lecz różnorakie chwyty erystyczne, oblicze głównie na zdezorientowanie, zastraszenie,
skompromitowanie, zaskoczenie l przechytrzenie przeciwnika.

Reguły:

Reguła I: swobody wypowiedzi

Nie sposób prowadzić sporu, jeśli nie jest jasne, o co w nim chodzi, jeśli nie wiadomo, jakie
są możliwe zapatrywania w danej sprawie i jeśli słychać zdanie tylko jednej że stron.

Reguła I dyskusji nakazuje obu stronom, by nie przeszkadzały sobie wzajem w

przedstawianiu stanowisk oraz wątpliwości i obiekcji.

Regułę tę naruszamy przede wszystkim wówczas, gdy odmawiamy oponentowi prawa do

wyrażenia opinii, czyniąc np. pewne kwestie niedyskutowalnymi bądź gdy wywieramy nań
presję, by zmusić do rezygnacji z głoszenia własnego poglądu.

Często stosowanymi sposobami wywierania presji są:

- nieprzychylne epitety,

- argumentum ad baculum (dosł. odwołanie się do kija),

- argumentum ad misericordiam, czyli wzbudzanie litości.

Regułę I łamiemy także wówczas, gdy staramy się wyeliminować oponenta jako partnera w
dyskusji, wytykając mu – bezpośrednio lub poprzez insynuację – mało chwalebne
postępowanie, przykry charakter, złą wolę, niekompetencję, brak równowagi psychicznej itd.
Tego rodzaju chwyty erystyczne, służące głównie onieśmieleniu adwersarza i zdobyciu
poklasku wśród obserwatorów sporu; są onerozmaitymi odmianami argumentum ad
personam, czyli ataku na czyjąś osobę zamiast ustosunkowania się do czyichś poglądów.

Reguła II: odpowiedzialności za głoszone poglądy

Ponieważ nie można wieść racjonalnej dyskusji bez obustronnej gotowości do podawania
argumentów, reguła II żąda bycia odpowiedzialnym za głoszone poglądy i nakazuje bronić
ich, jeżeli zostaną zakwestionowane.

Regułę tę łamiemy, gdy staramy się uchylić od onus probandi (ciężaru dowodzenia), bądź też
usiłujemy przerzucić go na przeciwnika.

Prostą i dość skuteczną metodą zabezpieczenia się przed obiekcjami jest

prezentacja własnego stanowiska jako zupełnie oczywistego, co zwykle odbiera oponentowi

chęć do polemiki. Innym często spotykanym wybiegiem są „osobiste” gwarancje, które
stawiają oponenta niezręcznej sytuacji – aby podjąć polemikę, musiałby zacząć podważać
czyjąś znajomość rzeczy, obiektywizm, reputację itd.

Istnieje też bardziej wyszukana technika wymigiwania się od onus probandi: uczynić
własne stanowisko nieobalanym; albo poprzez jego mętne, „esencjalistyczne”
sformułowanie, wskutek czego wysunięta teza staje się odporna na wszelkie fakty
empiryczne, albo poprzez wprowadzenie urobionej ad hoc definicji, która przekształca tezę
w zdanie prawdziwe analitycznie.

Próby przerzucania onus probandi na przeciwnika polegają najczęściej na domaganiu

się, aby wykazał, iż to, co twierdzimy, jest fałszem. Taki chwyt ery styczny nazywano czasem
argumentum ad ignorantiam (wykorzystanie niewiedzy).

Reguła III: uczciwości wobec stanowiska przeciwnika

Kolejna, III-cia reguła racjonalnego dyskutowania nakazuje polemizować z rzeczywistym, a

nie przeinaczonym stanowiskiem oponenta. Przestrzegano jej starannie w
średniowiecznych dysputach teologicznych, które rozpoczynały się od przedstawienia przez
każdą ze stron tezy przeciwnika; na wymianę argumentów zezwalano dopiero wówczas, gdy
obie strony zaaprobowały charakterystykę własnych poglądów.

Złamaniem reguły III-ciej są wszelkie przypadki zniekształcania tego, co głosi oponent.

Zazwyczaj wypaczamy czyjeś stanowisko na poły rozmyślnie – aby nadać mu postać
dogodniejszą do ataku bądź też wyprowadzamy zeń nieuprawnione konsekwencje. Taki
chwyt retoryczny nosi miano słomianej kukły (straw man fallacy), czyli „ustawiania sobie
chłopca do bicia”. Czasem jednak przeinaczenie jest posunięciem niezamierzonym:
dopuszczamy się go pod wpływem emocji, gdy opinie adwersarza zajadają się zagrażać
czemuś, co uważamy za „święte”, „niepodważalne” czy „oczywiste”. Zaczynamy wtedy
bronić Dekalogu, monogamii, wolnego rynku itd., imputując adwersarzowi poglądy, pod
którymi zapewne wcale by się nie podpisał.

Reguła IV: trzymania się meritum sprawy

Reguła IV-ta racjonalnego dyskutowania nakazuje każdej ze stron, by broniła swego

stanowiska za pomocą tylko takich argumentów, które się naprawdę do niego odnoszą.

Regułę tę łamiemy przede wszystkim wówczas, gdy wpuszczamy do dyskusji

czerwonego śledzia tj. wdajemy się w dywagacje na jakiś temat i odwracamy uwagę od
przedmiotu sporu. Równie jaskrawym naruszeniem reguły IV-ej są surogaty argumentacji w
postaci różnorakich chwytów erystycznych, do których się uciekamy, aby umiejętnie grając
na emocjach, lękach, uprzedzeniach i potrzebach adwersarza oraz świadków sporu zyskać
aprobatę dla własnych poglądów. Wraz z pojawieniem się społeczeństwa masowego coraz
częściej stosowanym środkiem perswazji są liczne odmiany argumentum ad populum –
wykorzystywanie niechęci osób o wąskich horyzontach myślowych do wszystkiego, co zdaje
się zagrażać dobremu samopoczuciu i „zwykłemu biegowi rzeczy”: do zawiłych teorii,
trudnych problemów, do radykalnych innowacji, zaskakujących idei, do elit i rządzących, do
opinii mniejszości i zachowań nonkonformistycznych itd.

Regułę IV- tą można również naruszyć w sposób mniej przejrzysty: podając argumenty
rzeczowe, które jednak bądź nie pozostają w żadnym istotnym związku z zajętym
stanowiskiem, bądź dotyczą stanowiska pod jakimś względem pokrewnego. Wobec tego
rodzaju wypowiedzi, świadomie lub nieświadomie rozmijających się z meritum sprawy,
wysuwano tradycyjnie zarzut ignoratio elenchi – nieznajomości dowodzonej tezy.

Uzasadnianie twierdzeń

Uzasadnianie bezpośrednie- polega na wykorzystywaniu w procesie uzasadniania zdań

wyłącznie naszych doznań zmysłowych.

Uzasadnianie pośrednie- nazywane inaczej wnioskowaniem, polega na stwierdzaniu na

podstawie uznania prawdziwości pewnego zdania czy też zdań
(nazywanych przesłankami) prawdziwości innego zdania
(nazywanego wnioskiem)

Postrzeżenia- czysty odbiór zmysłowy

Spostrzeżenia- operacja polegająca na zarejestrowaniu postrzeżenia łączącego się z

jednoczesnym wykorzystaniem zasobów naszej wiedzy
-> spostrzeżenia introspekcyjne- wewnętrzne

Obserwacja- uporządkowany ciąg spostrzeżeń

Eksperyment- przeprowadzenie obserwacji w sztucznie stworzonych warunkach. Może mieć

charakter:

a) Pozytywny- polega na przeprowadzeniu badania popierającego tezę, że

pomiędzy czynnikiem A i czynnikiem B zachodzi pewna zależność
b) Negatywny- polega na przeprowadzeniu badania zaprzeczającego tezie,
że między czynnikiem A i czynnikiem B zależność ta zachodzi.
Implikacja

Funktor prawdziwościowy łączący zmienne zdaniowe lub zdania, a zdanie złożone

powstające przy użyciu implikacji jest fałszywe jedynie wówczas, gdy pierwsze ze złączonych
tym funktorem zdań jest prawdziwe, a drugie fałszywe.

Wynikanie

Gdy ze zdania Z1 wynika zdanie Z2, mówimy, że zdanie Z1 jest racją zdania Z2, a Z2 jest
następnikiem Z1. Ze zdania Z1 wynika zdanie Z2 gdy spełnione są określone warunki:

- implikacja jest zbudowana ze zdania Z1 jako poprzednika i zdania Z2 jako następnika jest
prawdziwa
- pomiędzy zdaniem Z1 a zdaniem Z2 zachodzi pewien „związek wewnętrzny”.

Może to być związek:

1. O charakterze analitycznym – W związku tym racja i następstwo złączone są ze sobą

jedynie ze względu na sens użytych w tym zdaniu słów.
2. O charakterze przyczynowo-skutkowym- wiąże się on ze związkami empirycznymi, jakie
zachodzą między zjawiskami opisywanymi w zdaniach złączonych wynikaniem.
3. O charakterze strukturalnym- Związany z rozmieszczeniem zdarzeń lub przedmiotów w
czasie lub przestrzeni
4. O charakterze tetycznym- wynikający z ustanowienia określonych norm prawnych.

Wnioskowanie

Polega na stwierdzeniu na podstawie uznanego za prawdziwe zdania lub zdań (będących

przesłankami) innego zdania (będącego wnioskiem) z pewnym stopniem
prawdopodobieństwa jego prawdziwości.

Podział:

1. Wnioskowania niezawodne- na podstawie prawdziwego zdania stwierdzamy

prawdziwość drugiego zdania. Zaliczają się do niego rozumowania dedukcyjne, takie
jak wnioskowanie dedukcyjne sensu stricto i dowodzenie, indukcja zupełna i
sprawdzanie negatywne.
2. Wnioskowania zawodne- prawdziwość przesłanek nie przesądza o prawdziwości
wniosku. Należą do tego rozumowania niededukcyjne, takie jak: tłumaczenie,
sprawdzanie pozytywne, indukcja niezupełna, wnioskowanie z analogii.
 1. Dedukcyjne- opierając się na prawdziwej racji, prowadzimy rozumowania polegające
bądź na ustaleniu jej prawdziwych następstw, bądź na stwierdzaniu, czy pewne
nieuznane jeszcze następstwo jest następstwem określonej racji
a. Dedukcyjne sensu stricto- gdy mamy uznaną rację i badamy, jakie jest jej
następstwo
b. Dowodzenie- gdy poszukujemy uznanej racji dla określonego nieuznanego
jeszcze następstwa
i. Dowód wprost- polega na wskazaniu przesłanek będących uznanymi
racjami, z których wynika udowadniane zdanie
ii. Dowód niewprost- polega na tym, że dokonuje się zanegowania
mającej być udowodnioną tezy, a następnie dochodzi się poprzez
zastosowanie przyjętych w danym systemie reguł dowodowych do
stwierdzenia sprzeczności jaka zachodzi między konsekwencjami
logicznymi przyjętego założenia
2. Niededukcyjne- występującą w nich zależność między przesłanką a wnioskiem nie
opiera się na wynikaniu logicznym, lecz na związkach o innym charakterze.
a. Tłumaczenie- inaczej wyjaśnianie, polega na tym, że dla pewnego następstwa
uznanego za prawdziwe będącego w tym rozumowaniu przesłanką szuka się
prawdziwej racji będącej w tym rozumowaniu wnioskiem.
b. Sprawdzanie- rozumowanie, które polega na tym, że uważając jakieś zdanie
za jedynie prawdopodobnie prawdziwe, szukamy jego następstw, aby z ich
prawdziwości bądź fałszywości wnosić o wartości logicznej sprawdzanego
zdania.

Wnioskowania indukcyjne

Polega na tym, że na podstawie wielu przesłanek jednostkowych stwierdzających iż

poszczególne zbadane przedmioty pewnego rodzaju mają określoną cechę, dochodzi się do
wniosku ogólnego stwierdzającego, że każdy przedmiot tego rodzaju taką cechę posiada.

1. Indukcja niezupełna- zbiór przesłanek jednostkowych stwierdzających o

poszczególnych badanych przedmiotach, że posiadają pewną cechę, nie jest zupełny,
tzn. nie dotyczą one wszystkich przedmiotów tworzących badaną zbiorowość
2. Indukcja zupełna- liczba sformułowanych przesłanek jednostkowych stwierdzających
posiadanie pewnej cechy przez określone przedmioty jest równa liczbie wszystkich
przedmiotów tworzących badaną zbiorowość

Wnioskowanie przez analogię- występuje w dwóch postaciach:

1. Z faktu, iż przesłanki stwierdzają, że każdy kolejny badany przedmiot określonego

rodzaju posiada pewną cechę, wysuwa się wniosek, że dalszy kolejny badany
przedmiot będzie również tę cechę posiadał
 2. Na podstawie szeregu przesłanek stwierdzających posiadanie przez pewien
przedmiot cech przesądzających o tym, że należy od do określonych klas
przedmiotów A, B, C…, a także P, wysuwamy wniosek, że inny przedmiot posiadający
wszystkie te cechy pozwalające na zakwalifikowanie go do wszystkich wymienionych
klas, z wyjątkiem cechy przesądzającej o jego przynależności do P, tę cechę również
posiada.

Błędy we wnioskowaniach:

1. Błąd materialny- polega na przyjęciu we wnioskowaniu fałszywej przesłanki

2. Błąd formalny- polega na oparciu się we wnioskowaniu na schemacie niebędącym
prawem logicznym

- błąd stwierdzenia poprzednika w oparciu o następnik

- błąd fałszywego połączenia- polega na tym, że na podstawie przesłanki stwierdzającej, że

każda część przedmiotu X ma własność W, wnioskujemy, że
cały przedmiot X ma własność W.

- błąd fałszywego podziału – odwrócenie błędu fałszywego połączenia, polega na przyjęciu

na podstawie przesłanki stwierdzającej, że pewien zbiór ma
określoną właściwość wniosku, że własność tę posiada każdy
element tego zbioru

- błąd wnioskowania z reguły na wyjątek- polega na przyjęciu na podstawie reguły ogólnej,

że nie istnieje żadna sytuacja dopuszczająca
wyjątek

- błąd wnioskowania z wyjątku na regułę- polega na przyjęciu wyjątku za regułę

- błędne koło w dowodzeniu- polega na przyjęciu za przesłankę tego, co ma być w danym

dowodzeniu wywnioskowane

- błąd fałszywej analogii- polega na przyjęciu fałszywego założenia o związku między

cechami podobnych przedmiotów

Negocjacje

1. Fazy negocjacji

I. Faza wstępna - zbudowanie kontaktu między stronami

Negocjacje międzykulturowe - język, czas, stroje i miejsce
  pierwsze wrażenie
 budowanie zaufania
 chęć rozwiązania problemu
 3 razy po 20, 3 sek, 20 gestów i słów
 emocjonalny dystans
 reguły przewagi - unikanie konfliktu

II. Faza rozbieżności

 wyładowanie emocji
 strony zaczynają odkrywać karty - autentyczne zamiary
 przekroczenie granicy między konfrontacją a kooperacją

III. Faza integracji

 strony czynią wzajemne ustępstwa by znaleźć wspólne rozwiązanie

 usztywnienie stanowiska

Ustępstwa - z wyczuciem konfrontacja -> integracja

-małymi krokami (tempo)

 dowód dobrej woli

 ustalić wewnętrzną granicę ustępstw
o pozawerbalna intuicja
o oferty formułowane bez wahania
o ustępstwo z wahaniem
o ustępstwa drugiej strony - niewystarczające
o ważna - gotowość słuchania drugiej strony i umiejętność zadawania pytań,
szybkie przyswajanie informacji (refleksja)
o słowa ulatują a pisma pozostają - zapisywać ustalone rzeczy ( protokół
rozbieżności) !
o ustępstwa z zachowaniem twarzy
o technika integracyjna : komplementy, pochlebstwa, wykazywanie wspólnych
cech/ poglądów/ zainteresowań
o nie mówimy " kłamiesz", tylko "to nie do końca jest tak"

IV. Faza porozumienia

 treść spisywana (ugoda, ustępstwa)

 sprawdzić ostateczną wersję
 parafowanie - treść integralnie zgodna z ustaleniami

Celem kompromisu -> nie tylko ugoda ale też REALIZACJA (zasady odpowiedzialności z
niewywiązania się)
Jaki powinien być negocjator?

 wiedza w zakresie przedmiot negocjacji

 wiedza o stanie prawnym
 eksponuje więcej możliwości rozwiązań
 poświęca czas na ustalenie potencjalnej zgody
 zastanawia się nad zagadnieniami długoterminowymi
 ma więcej niż jedno rozwiązanie
 nie używa irytujących sformułowań
 pozbywa się wszystkiego co jest nieproduktywne (nie służy przekonywaniu)

swoich argumentów

Strategie negocjacyjne - taktyka przekonywania

 naruszają reguły miękkiej negocjacji - miękkie taktyki

 naruszają zasady etyczne - twarde taktyki

 taktyka zwrotu - radykalna zmiana w trakcie rokowań - dezorientacja

(potraktowanie jako efekt zmęczenia)
 taktyka rozwiązań hipotecznych - przedstawienie w trakcie hipotetycznych
problemów, by poznać właściwy zamysł strony (patrzymy na sygnały niewerbalne)
taktyki miękkie - użycie żartu
 taktyka dobry i zły - jeden negocjator dobry, drugi zły
 taktyka milczenia (przerwy, odroczenia), odłączenie od presji, faktów
 taktyka salami - zgłaszanie oczekiwań po plasterku (małymi kroczkami)
 warstwa jawna
 warstwa ukryta
 taktyka 1000 wyjątków - utrudnianie dojścia do porozumienia na warunkach, które
zostały wcześniej ustalone
 taktyka dodawania - dodawanie drobiazgów (sprzedaż samochodów)
 taktyka mylenia tropów - pozorowane działania