ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
“Η ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ”
EDUG-511 (Ακροατήριο 08):
Ποιοτική Έρευνα στην Εκπαίδευση

Τελική Μελέτη
Θέμα: ΠΩΣ ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΔΡΑΜΑ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΑΡΩΓΟΣ
ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΜΕ ΚΑΝΟΝΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ,
ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΚΑΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ.
Από την
Τσουρουνάκη Γεωργία
Αρ. Φοιτητικής Ταυτότητας: UN234N1673

Υπεύθυνος καθηγητής: Καθ. Βρασίδας Χαράλαμπος

Διδάσκουσα: Δρ Ξενή Έλενα
Εξάμηνο: Χειμερινό 2023

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στην παρούσα ποιοτική έρευνα εξετάζεται η συμβολή της Θεατρικής
Τέχνης στην εκπαίδευση παιδιών με κανονική ανάπτυξη, ειδικές ανάγκες
και μαθησιακές δυσκολίες, σε παιδιά από τη νηπιακή ηλικία μέχρι και την
εφηβεία. Θα επιχειρήσουμε να αναλύσουμε, κατά πόσο η χρήση
διάφορων θεατρικών τεχνικών, θα συνέβαλε στη βελτίωση της
εκπαιδευτικής τους εμπειρίας. Πιο συγκεκριμένα, θα αναλύσουμε τις
ικανότητες που μπορούν τα παιδιά να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν,
μέσα από την ενασχόλησή τους, με τεχνικές του Θεάτρου.
Στην εν λόγω ποιοτική έρευνα ως μέσο συλλογής δεδομένων
χρησιμοποιήθηκε η ημιδομημένη συνέντευξη σε εμψυχώτρια
Θεατρολόγο - Ψυχολόγο, η οποία έχει εργαστεί σε δημοτικά σχολεία
διδάσκοντας Θεατρική Αγωγή. Τα ευρήματα της παρούσας έρευνας
υποδεικνύουν, ότι οι θεατρικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται,
μεσολαβούν θετικά στην εκπαίδευση των παιδιών. Ειδικότερα, από τα
ευρήματα που προέκυψαν, διαπιστώθηκε, ότι η θεατρική αγωγή μπορεί
να συμβάλει στην βελτίωση της εκπαίδευτικής εμπειρίας, στον
μετασχηματισμό αρνητικών στερεοτύπων και στην ανάπτυξη του
αισθήματος της αποδοχής του στοιχείου της διαφορετικότητας.

1.ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Εκπαιδευτικό Δράμα (Theatre in Education-TIE) έχει τις ρίζες του,

στην Αγγλία του 1965. Η συγκεκριμένη μορφή θεάτρου, αξιοποιεί τις
τεχνικές της Δραματικής Τέχνης για την εκπαίδευση των
παιδιών.(Monica Prendergast, Juliana Saxton, 2009) Η παρακάτω έρευνα
χωρίζεται σε τρία βασικά κεφάλαια. Στο πρώτο μέρος της έρευνας, το
οποίο αποτελεί και το θεωρητικό της υπόβαθρο, παρουσιάζεται η
εξέλιξη του αντικειμένου του Εκπαιδευτικού Δράματος μέσα από κάποιες
από τις έρευνες εκπροσώπων του παγκοσμίως, αλλά και στην Ελλάδα.
Ενώ παράλληλα, παρουσιάζεται και μια κριτική περιγραφή και ανάλυση
αυτών των ερευνών.
Στο δεύτερο μέρος, αναλύεται η μεθοδολογία της συγκεκριμένης
έρευνας. Παρουσιάζονται οι σκοποί και τα εργαλεία, που επιλέχθηκαν για
την συλλογή των στοιχείων, όπως ακόμα και το που βασίζεται η
εγκυρότητα και αξιοπιστία της. Επίσης γίνεται αναφορά και στους
περιορισμούς και τις δυσκολίες, που προέκυψαν, ενώ στο τέλος,
παρατίθενται και τα ευρήματα της έρευνας, σχετικά με τις απόψεις της
συνεντευξιαζόμενης, θεατρο-παιδαγωγού.
Στο τρίτο μέρος, παρουσίαζονται τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα
της εν λόγω έρευνας με σκοπό την αξιολόγηση και τεκμηρίωσή τους.

1.1 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν από την βιβλιογραφική
ανασκόπηση, σε αυτή την μελέτη, είναι τα εξής:
• Τι μπορεί να προσφέρει η Θεατρική Αγωγή, σε παιδιά με ειδικές
ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες?
• Ποιες δεξιότητες μπορούν να καλλιεργήσουν και να αναπτύξουν
τα παιδιά, μέσω της ενασχόλησής τους με το Εκπαιδευτικό
Δράμα?

1.2 ΘΕΜΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΛΗ ΜΕΛΕΤΗΣ

Στο σημείο αυτό πρέπει να ανεφερθεί, ότι το θέμα της έρευνας

επιλέχθηκε, κυρίως, γιατί τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια γενική
προσπάθεια για την ένταξη νέων μεθόδων στην εκπαίδευση παιδιών με
ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες. Παρά το γεγονός, ότι υπάρχει
πλήθος βιβλιογραφίας για το Εκπαιδευτικό Δράμα, δεν υπάρχουν αρκετές
σύγχρονες και εμπεριστατωμένες έρευνες για το Εκπαιδευτικό Δράμα
στην Ειδική Εκπαίδευση.
Επομένως, θεωρώ, ότι η συγκεκριμένη έρευνα μπορεί να αποτελέσει ένα
μικρό κομμάτι, προς κάλυψη αυτού του ερευνητικού κενού, που υπάρχει
στον οικείο τομέα. Πέραν, της κάλυψης προσωπικών λόγων, η παρούσα
έρευνα συγκεντρώνει αρκετά στοιχεία για τον βοηθητικό χαρακτήρα του
Εκαπιδευτικού Δράματος σε όλα τα σχολεία και για ανάπτυξη ιδεών, οι
οποίες μπορούν να συμβάλουν θετικά στην εκπαιδευτική εμπειρία
διδασκόντων και μαθητών, αλλά ταυτόχρονα μπορούν και να
προσβληματίσουν τους ενδιαφερόμενους.

2.ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

2.1 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το Εκπαιδευτικό Δράμα, έχει εισαχθεί στα αναλυτικά προγράμματα των

εκπαιδευτικών συστημάτων, διαφόρων χωρών όπως η Αυστραλία, η
Γερμανία και ο Καναδάς.(Kontogianni.A,2000) Απ’ ότι φαίνεται όμως
υπάρχει χώρος για περαιτέρω έρευνα, καθώς οι έρευνες φαίνεται πως
μειώνονται, όταν πρόκειται για τον συνδυασμό της Θεατρικής Αγωγής με
την Ειδική.
Το θεωρητικό πλαίσιο της συγκεκριμένης μελέτης διαμορφώνεται
σύμφωνα με τα ζητούμενα της παρούσας έρευνας, σχετικά με το αν και
το πως, η Θεατρική Αγωγή, μπορεί να συνεισφέρει, στην εκπαίδευση των
παιδιών με κανονική ανάπτυξη, ειδικές ανάγκες και μαθησιακές
δυσκολίες. Οι παρακάτω έρευνες διεξήχθησαν, από παιδαγωγούς, που
είχαν πάθος με την εκπαίδευση και κατάφεραν να χρησιμοποιήσουν τις
τεχνικές του θεάτρου με τρόπο ευρηματικό, ώστε να βοηθήσουν και να
εμπλουτίσουν δημιουργικά, την εκπαίδευση των μαθητών τους.

2.2 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΩΝ

ΕΡΕΥΝΩΝ
• Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιας έρευνας είναι “Η
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΕΓΩ” της Ασημίνας Τσιμπιδάκη και της
Μαρίας Κλαδάκη σε 33 παιδιά με μέτρια νοητική υστέρηση, με
στόχους την συναισθηματική ανάπτυξη, τη συνεργασία και την
ανάπτυξη διαλόγου. Οι ερευνήτριες συμφώνησαν, ότι οι στόχοι
τους επετεύχθησαν. (Tsimpidaki.A & Kladaki.M, 2016)
• Ακόμη μια αξιοσημείωτη έρευνα σε ομάδες παιδιών με
πολυναπηρίες ή με νοητική υστέρηση, ήταν και αυτή της
Α.Κοντογιάννη, σε ειδικό σχολείο της Καισαριανής. Στην έρευνα
της εφαρμόστηκαν, κυρίως, πρακτικές του θεάτρου, με επιτυχία
στην καλλιέργεια και στην ανάπτυξη της κοινωνικής ικανότητας
των παιδιών. (Kontogianni.A, 2000)
• Σε έρευνα που διεξήγαγε η Ειρήνη Εμμ. Σπανάκη, με αντικείμενο
την επίδραση της ψυχοκινητικής αγωγής με στοιχεία θεατρικού
παιχνιδιού, σε 63 παιδιά νηπιακής ηλικίας,με κώφωση και Μ.Δ
χρησιμοποιώντας ψυχοκινητικές μεθόδους με στοιχεία θεατρικού
παιχνιδιού, έθεσε παρόμοιους στόχους με τους προηγούμενους και
τους πέτυχε.(Eirini Emm. Spanaki,)
• Η Ελευθερία Μπάκα, στην έρευνα της αναφέρει, ότι το θεατρικό
παιχνίδι είχε θετική επίδραση στα παιδιά με ειδικές ανάγκες στην
διαγωγή-συμπεριφορά και στην αυτοεκτίμησή τους. (Baka.E, 2011)
• Ακόμα οι J iaojiao Wu a, Keqin Chen b, Ying Ma a, Jana
Vomočilová, ερεύνησαν την επιρροή των ασκήσεων του θεάτρου
σε παιδια 3-6 ετών με μέτρια ή και βαριά νοητική υστέρηση και
είδαν ανάπτυξη στην δημιουργικότητα, στην φαντασία και στις
κοινωνικές ικανότητες. (Wu et al., 2020)
• Η μελέτη που πραγματοποίησαν οι Anat Geiger a, Carmit-Noa
Shpigelman b, Rinat Feniger-Schaal, σε έφηβους με νοητική
υστέρηση χρησιμοποιώντας μεθόδους όπως δραματοποίηση και
κουκλοθέατρο, έδειξε ότι κατάφεραν να εκφραστούν και να
επεκταθούν κοινωνικά. (Geiger et al., 2020)
• Οι Armstrong, Jocelyn πραγματοποίησαν μια μελέτη περίπτωσης σε
ένα αγόρι με μαθησιακές και συναισθηματικές δυσκολίες και το
παρακολούθησαν να εξελίσσεται, να εκφράζεται και να βρίσκει
τρόπους να διοχετεύσει την ενέργεια αυτή στην δημιουργική
έκφραση με αυτοπεποίθηση.(Armstrong, Jocelyn., 2002)
• Επιπλέον, οι Lucinda Mora, Kellie van Sebille & Lloyd Neil,
διεξήγαγαν έρευνα σε παιδιά 4-16 χρόνων με συμπεριφορικά,
συναισθηματικά ή και νοητικά προβλήματα και παρατήρησαν, πως
τα παιδιά έιχαν πρόοδο στην προβλημάτων της καθημερινότητάς
τους και αύξηση της κοινωνικότητας τους. (Mora et al., 2018)
• Η έρευνα του Saeed Rahimi Pordanjani, για την θεραπευτική
παρέμβαση σε παιδιά με αυτισμό, είχε επίσης θετικά αποτελέσματα
στην κοινωνικοποίησή τους. (Rahimi Pordanjani, S.2021)
 • Η ερευνα των Mina Kejani & Zohreh Raeisi έδειξε ότι παιδιά με
ΔΕΠΥ, που συνήθως έχουν πρόβλημα στην μνήμη ερασίας τους,
κατάφεραν να να την βελτιώσουν μέσα από την παρέμβαση με
Θεατρικό Παινίδι. (Kejani & Raeisi, 2020)

Μελετώντας τις παραπάνω έρευνες, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει

την επιτυχία τους, στους βασικούς στόχους που είχαν τεθεί από τους
ερευνητές. Ωστόσο, είναι εύκολο κανείς να παρατηρήσει τις ελλείψεις
που υπάρχουν και σε άλλους τομείς της εκπαίδευσης, μέσω του θεάτρου.
Για παράδειγμα, οι αναφορές σε γνωσιοαντιληπτικές δεξιότητες των
παιδιών, ήταν ανεπαρκείς και λιγοστές. Επίσης, είναι ελάχιστες οι
αναφορές σε επιφυλάξεις ή δεύτερες σκέψεις, σχετικά με το πρόγραμμα,
που ακολούθησαν ή τις θεατρικές μεθόδους. Αξίζει ακόμα να αναφερθεί,
ότι η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο, όσον αφορά στο
θεατρικό παιχνίδι, ήταν η δραματοποίηση συνήθως προαποφασισμένων
θεμάτων και όχι θεμάτων, που προκύπτουν από τα ίδια τα παιδιά. Ακόμα,
συμμετοχική παρατήρηση, αποτέλεσε το βασικό εργαλείο συλλογής
δεδομένων στις περισσότερες. Σύμφωνα με τον Α.Τσιάρα, υπάρχει
πληθώρα ασκήσεων και τεχνικών που μπορούν να εφαρμοστούν, σε ένα
πρόγραμμα Θεατρικής Αγωγής. (Τσιάρας.Α, 2005,σ.81-87) Οι ασκήσεις
αυτές, σε συνάρτηση με τη δημιουργικότητα των εμψυχωτών, ίσως να
μπορούν να φέρουν αξιολόγογα αποτελέσματα και να διευρύνουν το
πεδίο των δεξιοτήτων, προς ανάπτυξη.(Beauchamp.H, as cited in
Tsiaras.A, 2005). Από την ανασκόπηση των ερευνών, προκύπτει μια
σχετική “απουσία” παρατήρησης των θέσεων και των ιδεών των
θεατροπαιδαγωγών, πάνω στο μάθημα της Θεατρικής Αγωγής.
Στην δεύτερη έρευνα, η ερευνήτρια κατέληξε σ’ ένα σχετικά αόριστο
συμπέρασμα “ότι έπρεπε να δώσουν περισσότερες ευκαιρίες για
ανάπτυξη της αυτοεξυπηρέτησης των παιδιών” με ειδικές ανάγκες.
Επίσης, υπήρχε προβληματισμός πάνω στη διαχείριση παιδιών με πιο
επιθετική συμπεριφορά και με αρχηγικές τάσεις. Δεν το αν επηρεάζει
την διαδικασία και πως. (Kontogianni.A, 2000, σ.276) Η συγκεκριμένη
προβληματική, ανοίγει το πεδίο για περαιτέρω έρευνες,ίσως, πάνω στην
διαχείριση του σχολικού εκφοβισμού και την ευαισθητοποίηση των
παιδιών, με την αξιοποίηση των τεχνικών του θεάτρου. Επίσης, από την
μελέτη των παραπάνω ερευνών, προκύπτει ξεκάθαρα το θέμα της
έλλειψης ερευνών στην Ελλάδα. Eρευνητές από διάφορες χώρες,
διεξάγουν περισσότερες έρευνες, με ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις.
Αντιθέτως, στην Ελλάδα, η έρευνα μοιάζει να έχει μείνει στάσιμη, για
τον οικείο τομέα.
Η παρούσα έρευνα αναδεικνύει την σημαντικότητα της Θεατρικής
Αγωγής, ως εργαλείο διδασκαλίας όλων των παιδιών. Παράλληλα,
στοχεύει στην αναζήτηση των ικανοτήτων και δεξιοτήτων, που μπορούν
να καλλιεργήσουν τα παιδιά, μέσω της Θεατρικής Αγωγής. Ενώ
ταυτόχρονα εξετάζει την προβληματική Θεατρικής Αγωγής και του
ρόλου του θεατροπαιδαγωγού, σε μαθητές με κανονική ανάπτυξη,
ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες, μέσα από το πρίσμα, τις
εμπειρίες και τις ιδέες των θεατροπαιδαγωγών,σε παιδιά ηλικίας
δημοτικού.

3.ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

3.1 ΣΥΛΛΟΓΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Η συλλογή των δεδομένων στοχεύει στην συγκρότηση στοιχείων και

πληροφοριών που θα βοηθήσουν στην κατανόηση της υπο μελέτη
θεματολογίας και θα δώσει απαντήσει σε ερευνητικά ερωτήματα που
λεχουν τεθεί. (Βρασίδας, 2014)
Για τη συλλογή των αναγκαίων ποιοτικών δεδομένων έγινε χρήση της
προσωπικής συνέντευξης. (Alshenqeeti, 2014) Το δείγμα που κρίθηκε
κατάλληλο και επαρκές, για την οικεία μελέτη, ήταν μια
Θεατροπαιδαγωγός - Ψυχολόγος, η οποία εργάζεται αρκετά χρόνια σε
δημοτικά σχολεία για το μάθημα της Θεατρικής Αγωγής σε σχολείο της
Ελλάδας, στην περιοχή της Νέας Μάκρης, στην Αττική. Στη συνέντευξη
(βλ.παράρτημα) ονομάζεται “Δ.Ζ”. Με βάση αυτα τα δεδομένα,
θεώρησα, ότι το δείγμα είχε τη γνώση και την όρεξη, να δώσει αρκετές
πληροφορίες για το θέμα της έρευνας.
Η συνέντευξη έλαβε χώρα, στο ιδιωτικό, θεατρικό εργαστήρι, που
δραστηριοποιείται η θεατροπαιδαγωγός, ακρίβως αφότου είχε σχολάσει
από το τελευταίο της μάθημα. Πριν ξεκινήσουμε, μου έκανε μια σύντομη
ξενάγηση, στον χώρο, που γίνονται τα μαθήματα και στο βεστιάριό τους.
Στη συνέχεια με γνώρισε σε κάποιους από τους μαθητές της, που
περίμεναν τους γονείς τους να τους πάρουν. Τα παιδιά ήταν ακόμα
ενθουσιασμένα από το μάθημα τους και με πολυ ευγένεια με
προσκάλεσαν να παρακολουθήσω κι εγώ, την παράστασή που ετοίμαζαν
για τα Χριστούγεννα. Μόλις έφυγαν οι μαθητές, κατευθυνθήκαμε στην
μεγάλη αίθουσα, καθίσαμε σε μια μικρή θεατρική σκηνή και ξεκίνησε η
συνέντευξη.
Για την συνέντευξη με την παιδαγωγό, αξιοποίησα την ημιδομημένη
μορφή, με ερωτήσεις ανοικτού τύπου, καθώς έτσι ήθελα να αφήσω
αρκετό περιθώριο, στην συνεντευξιαζόμενη, να εκφραστεί και να
“ανοιχτεί”, όσο ήταν αυτό δυνατό, με σκοπό να αντλήσω όσα
περισσότερα στοιχεία μπορούσα, για την διεξαγωγή αυτής της έρευνας.
Βασικά ερωτήματα που οδηγούν την έρευνα είναι αν η Θ.Α βοηθά και
στην βελτίωση γνωστικών ικανοτήτων των παιδιών και πως οι
θεατροπαιδαγωγοί μπορούν να ενισχύσουν έναν τέτοιο στόχο.

3.2 ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Η ανάλυση δεδομένων είναι μια συνεχής διαδικσία που συμβαίνει
καθόλη την διάρκεια της μελέτης και της έρευνας.(Βρασίδας,2014).
Κατά το στάδιο αυτό, συγκεντώνονται και αρχίζουν να διαφαίνονται οι
πρώτοι εμπειρικοί ισχυσρισμοί από την μέχρι τώρα
έρευνα.(Βρασίδας,2014)
Η συλλογή δεδομένων από την συνέντευξη, ήταν πολύπλευρη. Η
συνεντευξιαζόμενη ήταν πολύ βοηθητική στις απαντήσεις της και είχε
όρεξη να αναλύσει τα θέματα για τα οποία ρωτήθηκε. Η συνέντευξη
οδηγήθηκε σε παρόμοια μονοπάτια με αυτά των αποτελεσμάτων των
προηγούμενων ερευνών. Από τα δεδομένα συνάγεται, ότι η Θεατρική
Αγωγή ενισχύει τις κοινωνικές ικανότητες των μαθητών. Αλλά, δεν έχει
εφαρμοστεί αρκετά και στο κομμάτι της καλλιέργειας των γνωστικών
ικανοτήτων. Μια ακόμη θεματική που προκύπτει, είναι, πως η Θ.Α,
βοήθά στην εξομάλυνση των διαφορών μεταξύ των μαθητών και στην
αποδοχή του στοιχείου της διαφορετικότητας. Επίσης, είναι σημαντικό
να ωθούνται στο να διδάσκουν το ένα το άλλο, γιατί έτσι μαθαίνουν
ευκολότερα. Τέλος, προέκυψε και η ανάγκη ο θεατροπαιδαγωγός να έχει
υπομονή, να αφουγκράζεται τα παιδιά και να τα εμψυχώνει στις
δραστηριότητες καθώς, έτσι, θα δει καλύτερα αποτλέσματα στους
μαθητές του.

3.3 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΡΕΥΝΗΤΗ

Οι υποθέσεις και τα συμπεράσματα, ενός ερευνητή, μπορεί να

επηρεάσουν σημαντικά την διαδικασία της έρευνας. (Alan Bryman, 2016)
Για τον λόγο αυτό, ως ερευνήτρια για πρώτη φορά προσπάθησα η
επικοινωνία μου να είναι άμεση και ξεκάθαρη, σχετικά με τους στόχους
μου, καθώς ήθελα η ΔΖ να καταλάβει επαρκώς τον λόγο που
επικοινώνησα μαζί της. Όταν την γνώρισα από κοντα, το κλίμα ήταν πολύ
όμορφο και ήθελα εγγενώς να το διατηρήσω, για να ενισχυθεί η
εμπιστοσύνη μεταξύ έτσι ώστε να αισθανθούμε κι οι δύο πιο άνετα.
Σύμφωνα με τον Βρασίδα.Χ, είναι σημαντικό για τον ερευνητή να
γνωρίζει τον ρόλο του, να προάγει την εμπιστευτικότητα και να διατηρεί
ένα άνετο κλίμα για να αντλήσει τις πληροφορίες που χρειάζεται. Ακόμα,
κατα τη διάρκεια της συνέντευξης προσπάθησα να μην επεμβαίνω και να
διακόπτω την συνομιλίτρια μου, για να την αφήσω να εκφραστεί
καλύτερα. Ταυτόχρονα, με αυτόν τον τρόπο θεωρώ, πως κατάφερα να
κρατήσω την οργάνωση της συνέντευξης χωρίς αυτή να εξελιχθεί σε μια
απλή συζήτηση και να ξεφύγει από το θέμα. Πιστέυω, πως έτσι,
διατηρήθηκε και αργότερα μέσα στην έρευνα, η αντικειμενικότητα και
αμεροληψία μου ως ερευνήτρια για την μελέτη, που διεξάγω.

3.4 ΗΘΙΚΑ ΔΙΛΗΜΜΑΤΑ- ΘΕΜΑΤΑ ΔΕΟΝΤΟΛΟΓΙΑΣ

Οι συνεντεύξεις μπορεί να θερωρηθούν και ως εισβολή στην ιδιωτική

ζωή των ερωτηθέντων,
στον χρόνο που διατίθεται και το επίπεδο ευαισθησίας των ερωτήσεων
που τίθενται. (Cohen et al., 2007) Για τον λόγο αυτό, η θεατροπαιδαγωγός
ενημρώθηκε, όπως φαίνεται και στον πίνακα της συνέντευξης
(βλ.παράρτημα) για τα στοιχεία της ερευνήτριας της μελέτης αυτής και
τους σκοπούς της έρευνας. Αναλυτικότερα, της συστήθηκα και
ενημέρωσα, ότι πρόκειται για μια ποιοτική έρευνα για την εκπαίδευση
των παιδιών μέσω του θεάτρου, για το μεταπτυχιακό πρόγραμμα στο
οποίο φοιτώ, (Ειδική Αγωγή στην Εκπαίδευση) στο Πανεπιστήμιο
Λευκωσίας. Ακόμα, ενημέρωσα την παιδαγωγό Δ.Ζ, ότι κανένα στοιχείο
της (όνομα, τόπος διαμονής, τόπος εργασίας, αριθμός τηλεφώνου κ.λ) δεν
θα δημοσιευθεί πουθενά και ότι ήταν ελεύθερη να απαντήσει μόνο σε ό,τι
ήθελε η ίδια και μπορούσε να αποχωρήσει οποιαδήποτε στιγμή έκρινε
αναγκαίο από την συνέντευξη.

3.5 ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΜΕΛΕΤΗΣ

Όσον αφορά τα κριτήρια εγκυρότητας, για αρχή, έγινε προσπάθεια, η

βιβλιογραφία, οι μελέτες, τα ερευνητικά ερωτήματα κι η μέθοδος
συλλογής των δεδομένων, να συνάδουν μεταξύ τους (Βρασίδας, 2014) Ο
σκοπός ήταν, να φέρουν αποτελέσματα, που θα μπορούσα να
επεξεργαστώ αργότερα, για την εξαγωγή των πραγματικών
συμπερασμάτων τούτης της μελέτης.
Ακόμα, σημαντική προυπόθεση, για την ενίσχυση της εγκυρότητας
μελέτης, αποτελεί και η μελέτη και κατανόηση του οικείου ζητήματος
αλλά και η τήρηση βασικών αρχών για την διεξαγωγή της συνέντευξης.
(Alan Bryman, 2016) Για τον λόγο αυτό αναφέρεται στο 3.1 - 3.5 η
λεπτομερής περιγραφή της διαδικασίας της συνέντευξης. Ενώ ακόμα,
υπάρχει κι η ακριβής απομαγνητοφώνησή της στο παράρτημα. Τα
επιχειρήματα και οι ισχυρισμοί, που διατυπώνονται μέσα στην έρευνα
συσχετίζονται με απαντήσεις και λεγόμενα της συνεντευξιαζόμενης.
Καθώς είναι σημαντικό, τα δεδομένα που συλλέγονται να καθρεφτίζουν
το θέμα υπό μελέτη. (Βρασίδας, 2014)
Στη συνέχεια, τα συμπεράσματα που εξάγονται από τους ισχυρισμούς,
εξετάζονται παράλληλα μαζί με την απαιτούμενη, σχετική βιβλιογραφία,
για την Θεατρική Αγωγή στην εκπαίδευση. Τα δεδομένα της παρούσας
έρευνας διασταυρώθηκαν, με την μέθοδο τριγωνοποίησης με δεδομένα
από πλήθος δημοσιευμένων πηγών σε έγκριτα ακαδημαϊκά περιοδικά.

3.6 ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Η παρούσα έρευνα ενδιαφέρεται για την ανακάλυψη και την εξερεύνηση

συγκεκριμένων εννοιών που προκύπτουν μέσα από τα εργαλεία συλλογής
δεδομένων και από την ερμηνεία του ερευνητή. Καθήκον της ποιοτικής
έρευνας είναι η μελέτη των ιδιαιτεροτήτων, που αφορούν μια
συγκεκριμένη θεματολογία. Η ποιοτική έρευνα γίνεται για την ανάδειξη
συγκεκριμένων γενικών εννοιών , που διαπιστώνονται από την μελέτη
συγκεκριμένων περιπτώσεων, που μελετήθηκαν με λεπτομέρεια και
ακρίβεια. (Βρασίδας, 2014) Η διατύπωση ισχυρισμών και
συμπερασμάτων από αυτήν την μελέτη, βασίζονται στην ερμηνεία των
ποιοτικών στοιχείων και πληροφοριών της και μπορούν να συγκριθούν
με αποτελέσματα παρομοίων περιπτώσεων μελετών.

4. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ, ΙΣΧΥΡΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ

Τα αποτελέσματα κι οι ισχυρισμοί που διατυπώνονται παρακάτω

είναι απότοκος όλων των στοιχείων που συγκεντρώθηκαν από την
ανάλυση των δεδομένων και βασίζονται στην απομαγνητοφώνηση της
συνέντευξης με την παιδαγωγό ΔΖ.
Ο πρώτος ισχυρισμός που προκύπτει είναι , ότι τα παιδιά με ειδικές
εκπαιδευτικές ανάγκες, (είτε πρόκειται για κάποια αναπηρία είτε για
κάποια μαθησιακή δυσκολία) επηρεάζονται θετικά από το θεατρικό
παιχνίδι.
Οι απαντήσεις της ΔΖ, μας οδηγούν στο να συμπεράνουμε, ότι τα παιδιά
επηρεάζονται θετικά με δύο τρόπους. Ο ένας αφορά στην βελτίωση των
κοινωνικών τους δεξιοτήτων ενώ ο άλλος στον ψυχισμό τους.
Αναλυτικότερα σχετικά με τις κοινωνικές του δεξιότητες, όταν ρωτήθηκε
πώς η Θ.Α μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά, ισχυρίστηκε ότι η Θ.Α μπορεί
να επηρεάσει πολυπλεύρως τα παιδιά, να συμβάλλει στην εκπαίδευση και
στον ψυχισμό τους. (“Πιστέυω ότι η Θ.Α μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά,
με πάρα πολλούς τρόπους... και να συμβάλλει, γενικά στην εκπαίδευσή τους
και στον ψυχισμό τους... που μπορεί να αγγίξει με πολλούς τρόπους έναν
άνθρωπο.”).
Σε μεταγενέστερο στάδιο της συνέντευξης, ρωτήθηκε πώς η Θ.Α βοηθά
τα παιδιά με ειδικές ανάγκες ή μαθησιακές δυσκολίες. Η απάντησή της
ήταν, πως όλα τα παιδιά βρίσκουν την ίδια ανακούφιση στην Θ.Α. Τα
βοηθά να εκφραστούν και να αισθανθούν μέρος μιας ομάδας. Ανέφερε,
ότι στις περισσότερες περιπτώσεις τα παιδιά με ε.α δεν έχουν ευκαιρίες
κοινωνικοποίησης και έκφρασης για διάφορους λόγους και στις θεατρικές
ομάδες μπορούν να βρουν αυτό βήμα και να “ανθίσουν”. Συγκεκριμένα
είπε τα εξής: “Μπορεί να τα βοηθήσει ας πουμε, στο κομμάτι της
αυτοεξυπηρέτησης...να εκφραστούν, να συνεργαστούν, να
κοινωνικοποιηθούν... Σε ότι βοηθά κι ένα παιδί που δεν έχει κάτι...Πολλές
φορές τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι πιο ντροπαλά, δεν έχουν θάρρος,
είναι κλειστά... Τους αρέσει και τα βοηθά να ανήκουν και να
κοινωνικοποιούνται σε ομάδες με δημιουργικό περιεχόμενο. Τα παιδιά με
αυτές τις ιδιαιτερότητες διαφέρουν από τα άλλα, πολλές φορές στην
ευκαιρία... Δεν τους δίνεται η ευκαιρία, ας πούμε τόσο εύκολα, για έκφραση
για κοινωνικοποίηση.””Όταν το μάθημα έχει στόχο και καλή, σωστή
διαμόρφωση σίγουρα θα βοηθήσει πολύ τα παιδιά να ανθίσουν και να
εξωτερικεύσουν αυτά που αισθάνονται...”. Οι λόγοι που ένα παιδί με
ειδικές ανάγκες μπορεί να νιώσει πως δεν έχει τις ίδιες ευκαιρίες με
κάποιο άλλο παιδί χωρίς κάποια μαθησιακή ιδιαιτερότητα ποικίλουν. Η
ΔΖ ανέφερε σαν παράδειγμα ακόμα και την δομή της εκάστοτε πόλης που
ζουν. Η συγκεκριμένη παιδαγωγός αναφέρει μέσα στην συνέντευξη ότι
τα παιδιά που είχε με ειδικές ανάγκες, έπασχαν κυρίως από κινητικά
προβλήματα και ίσως γι’ αυτό να είναι πιο ευαισθητοποιημένη σε αυτόν
τον τομέα και γι’ αυτό μίλησε για την κακή δομή της πόλης.
Τώρα όσον αφορά το κομμάτι του ψυχισμού των παιδιών, ανέφερε σε
αρκετές απαντήσεις της την αύξηση του αισθήματος της αυτοπεποίθησης
και αυτοεκτίμησης. Τα παιδιά, όταν γίνονται μέλη σε ομάδες που τους
δίνεται η ευκαιρία να εκφράζονται, είναι φυσικό επόμενο, σταδιακά, να
συνηθίσουν σε αυτό και να βελτιωθούν. Οι ασκήσεις αυτές είναι κυρίως
εμψυχωτικές και στοχεύουν στην κοινωνική καλλιέργεια των ατόμων.
Επίσης, σε απάντησή της ανέφερε ότι η Θ.Α, βοηθά και στην
αυτοεξυπηρέτησή τους, γεγονός, που από την μια μεριά, βοηθά και
πρακτικά κάποιον, αλλά από την άλλη και ψυχικά, καθώς νιώθει πιο
δυνατός και ανεξάρτητος. “Μπορεί να τα βοηθήσει ας πουμε, στο κομμάτι
της αυτοεξυπηρέτησης...να εκφραστούν, να συνεργαστούν, να
κοινωνικοποιηθούν... Σε ότι βοηθά κι ένα παιδί που δεν έχει κάτι..” “(
[άλλες φορές στόχος είναι] η βελτίωση της κίνησης...” Επιπροσθέτως, από
τα λεγόμενά της φαίνεται πως η Θ.Α, λόγω του ψυχαγωγικού
περιεχομένου της, δημιουργεί ένα αίσθημα ενθουσιασμού και
ανυπομονησίας στα παιδιά, που είναι γενικά ευεργετικό για τη διάθεσή
τους. (“Έχουν προσμονή, ανυπομονησία για το μάθημα αυτό...τους έδωσε
καινούριο νόημα... Κάποια παιδιά έχουν εκφράσει ότι νιώθουν
περισσότερη όρεξη να έρθουν στο σχολείο όταν έχουμε μάθημα...Τα παιδιά
αυτά είχαν Μ.Δ.. Καποια είχαν δυσλεξία... Κάποια άλλα ΔΕΠΥ... Κάποια
άλλα είχαν συναισθηματικά προβλήματα...”)
Ο δεύτερος ισχυρισμός είναι, ότι η Θ.Α έναι εξαιρετικό εργαλείο στα
χέρια των εκπαιδευτικών, αλλά είναι ανεκμετάλλευτο και ανεξερεύνητο.
Η ΔΖ, αναφέρει πολλέ φορές μέσα στην συνέντευξη, τα θετικά στοιχεία
της Θ.Α. Όταν, όμως, ερωτήθηκε για το αν η συγκεκριμένη μέθοδος,
επηρεάζει την πρόοδο των παιδιών, αποκρίθηκε με αβεβαιότητα, καθώς
δεν ήξερε, αν οι αλλαγές στην πρόοδο, οφείλονται στο μάθημά της.
Σίγουρα, υπογραμμίζει, υπήρχε πρόοδος στο κοινωνικό κομμάτι του
χαρακτήρα των παιδιών και στη διάθεσή τους, αλλά δεν γνώριζε πολλά,
για την πρόοδο στα μαθήματα.
Πάνω στο συγκεκριμένο σημείο, ανέφερε επίσης, ότι ποτέ δεν
προσπάθησε με κάποιον δάσκαλο να “παντρέψει” το μάθημά της, είτε
γιατί δεν υπήρχε χρόνος, είτε γιατί γενικά έλειπε η πρωτοβουλία στους
εκπαιδευτικούς - χαρακτηριστικά ανέφερε πως “δεν το σκέφτηκε, και ότι
θα ήταν καλή ιδέα”.
Σε επόμενη ερώτηση σχετικά με την Θ.Α ως εργαλείο διδασκαλίας,
πιστεύει, ότι αν η Θ.Α εμπλεκόταν σε άλλα μαθήματα όπως η ιστορία, θα
είχε εξαιρετικά αποτελέσματα λόγω του πρακτικού χαρακτήρα της. “Τα
παιδιά μαθαίνουν μέσα από την πράξη” είπε και αυτό βγάζει νόημα. Παρ
‘ολα αυτά, είναι κάτι που δεν έχουν δοκιμάσει ακόμα σε συνεχόμενα
μαθήματα και με συνέπεια. Η άποψη που έχει η ΔΖ, βασίζεται πάνω στην
εφαρμογή μιας θεατρικής μεθόδου -παιχνιδιού που έχει χρησιμοποιήσει.
Τον “Μανδύα του Ειδικού”. Το παιχνίδι αυτό φάνηκε να δίνει κίνητρο
στους μαθητές να εξετάσουν - μελετήσουν, με την προτροπή της
παιδαγωγού, ένα θέμα, το οποίο υπό άλλες συνθήκες δεν θα τους ήταν
ενδιαφέρον. Το “μαγικό κόλπο” σε αυτό, είναι, ότι για μια μέρα, ένα ή
δύο παιδιά, θα είναι οι “ειδικοί” πάνω σε κάτι και θα το παρουσιάσουν
στην τάξη για τους συμμαθητές τους. Η ΔΖ ανέφερε ένα παραδειγμα με
το ηλιακό σύστημα ως θέμα, το οποίο τα παιδιά έβγαλαν εις πέρας, και
είχε εξαιρετικά αποτελέσματα σε όλη την τάξη. Και στους θεατές αλλά
και στους “ειδικούς” της ημέρας. Αυτή η έκφανση της διδασκαλείας είναι
πάρα πολύ θετική και μπορεί να εξελιχθεί σε πολύ βοηθητική μέθοδο και
για τους αρχάριους μαθητές.( “Πολύ χρήσιμη και με πολλές δυνατότητες.
Όμως είναι ένα εργαλείο ανεκμετάλλευτο στις δυνατότητές του..Το έχουμε
κρατημένο σε ένα χαμηλό επίπεδο. Άνετα θα μπορούσε να μπει στην
Ιστορία, ή στην Φυσική- μιας και το συζητήσαμε νωρίτερα- με κάποιον
τρόπο γιατί εμπεριέχει την πράξη. Και τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την
πράξη.” ) Ακόμα, αφήνει να εννοηθεί, ότι επειδή η Θ.Α αφορά στην
“πράξη”, αυτό μπορεί να είναι ενισχυτικό για την μνήμη των παιδιών. Η
μνήνη είναι βασικό γνωστικό , λειτουργικό κομμάτι του εγκεφάλου κι η
καλλιέργειά του, δυνητικά μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά στην πρόοδο
τους στο σχολείο. (“Κατευθείαν, όταν προσπαθούν να μάθουν κάτι για το
πούν, για να το μοιραστούν, αποκτά μεγαλύτερη σημασία... νόημα, για τα
ίδια τα παιδιά..Εεε (γελάει) και αποκτά καλύτερη θέση στη μνήμη τους...!”)
Αναφορικά με τον ρόλο του εκπαιδευτικού στη Θ.Α, η ΖΔ πιστεύει πως
πρέπει να οργανώνει το μάθημά του για να τους συμπεριλαμβάνει και
τους αφορά όλους. Η σωστή διεξαγωγή του μαθήματος της Θ.Α είναι
εξαιρετικής σημασίας, διότι η κακή εφαρμογή της, θα μπορούσε να μην
φέρει ανεπιθύμητα αποτελέσματα.Η δημιουργικότητα και η αφοσίωση
μπορούν να βοηθήσουν τον παιδαγωγό να εξελιχθεί και να κάνει σωστή
χρήση της Θ.Α. Πρόκειται για ένα τόσο “εύπλαστο” εργαλείο που
αναλόγως τους στόχους που έχου τεθεί, μπορεί να διαμορφωθεί για να
τους πετύχει. Παράλληλα τόνισε, πως θα πρέπει να χει υπομονή για να
δει αποτελέσματα. Ενώ από τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά του θα
πρέπει να είναι η συνεχής εμψύχωση των παιδιών.

4.1 ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΜΕ ΕΜΠΛΟΚΗ ΤΗΣ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Τα παραπάνω συμπεράσματα που προκύπτουν από την συνέντευξη θα

συσχετιστούν παρακάτω με τα αποτελέσματα της βιβλιογραφικής
ανασκόπησης. Η συγκεκριμένη μελέτη αφορά ένα θέμα αρκετά ευρύ για
το οποίο έχουν γίνει αρκετές έρευνες με ενδιαφέρον περιεχόμενο. Στην
παρούσα έρευνα η παιδαγωγός στηρίζει επανειλλημένως, την θετική
επιρροή που έχει συνολικά η Θ.Α, στην εκπαίδευση. Η θέση αυτή
ενισχύεται ακόμα και από τον Αριστοτέλη, καθώς το θέατρο έχει τις ρίζες
του στην αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης, θεωρούσε το θεατρικό παιχνίδι ως
λογική δύναμη ενώ η χρήση της υπόθεσης “Σα να” προσφέρει την
εμπειρία της μάθησης για τον κόσμο.(Spariosu.M, 1982). Ένα άλλο
συμπέρασμα, που συνάγεται από τους ισχυρισμούς και την τεκμηρίωσή
τους, από τη συνέντευξη, είναι, ότι η διδασκαλία με την χρήση θεατρικών
εργαλείων, μπορεί να συνεισφέρει και στις κοινωνικές δεξιότητες όλων
των παιδιών, αλλά και στην ψυχολογία τους. Η ΔΖ, το αναφέρει σε
αρκετά σημεία της συνέντευξής της, και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην
καλλιέργεια της ομαδικότητας, της συνεργασίας της ευγένειας και της
εξωτερίκευσης των αισθημάτων.
Πολλοί ερευνητές έχουν καταλήξει σε παρόμοια συμπεράσματα. Η Θ.Α
συμβάλλει σημαντικά στην κοινωνική ικανότητα του παιδιού, γιατί
μαθαίνει να χειρίζεται γεγονότα της ζωής του και εξοικειώνεται με την
επεξεργασία των αντιδράσεων του. (Kontogianni.A, 2000 σ.95). Η
κοινωνική ικανότητα, βοηθά στην βελτίωση των κοινωνικών του
συναναστροφών, όπως είναι οι συμμαθητές, οι δάσκαλοι αλλά κι η
οικογένεια του. Συνολικά, μπορεί να ειπωθεί, ότι οι θεατρικές πρακτικές
αναπτύσσουν με σιγουριά τις δεξιότητες που αφορούν την κοινωνική και
επικοινωνιακή πλευρά όλων των παιδιών.
Ακόμα, σύμφωνα με την ΔΖ, ορισμένα από τα παιδιά που είχαν κάποια
μαθησιακή δυσκολία ή αναπηρία, βίωναν ανυπομονησία για το μάθημα
της, ενώ κάποια της ανέφεραν, πως το μάθημα της τους δίνει “νόημα” και
λόγο για να πάνε στο σχολείο. Τα παιδιά με νοητική υστέρηση
χαρακτηρίζονται από απουσία κινήτρου. (Cromwell.R, 1963) Αυτό το
γεγονός, καθιστά την Θ.Α πολύ χρήσιμη καθώς με τον ευχάριστο
χαρακτήρα της και τον συμπεριληπτικό της τρόπο, εγείρει το ενδιαφέρον
των παιδιών και ενεργοποιεί την περιέργειά τους,δίνοντας τους
κίνητρο.(Kontogianni.A, 2000, σ.98)
Το εργαλείο της Θ.Α , σύμφωνα με την ΔΖ, είναι ικανό να επηρεάσει και
τον ψυχισμό των παιδιών. Τα παιδιά με ειδικές ανάγκες αλλά και τα
υπόλοιπα με κανονική ανάπτυξη, αισθάνονται καλύτερα μετά από ένα
μάθημα με θεατρικό παιχνίδι. Οι λόγοι ποικίλουν. Αρχικά, εκφράζουν τα
συναισθήματα και τους προβληματισμούς τους. Έπειτα μοιράζονται τις
εμπειρίες τους, τις γνώσεις και την διάθεσή τους με άλλα παιδιά. Μέσα
από το Δράμα, καταφέρνουν να εκφραστούν και να ανήκουν ανάμεσα σε
μια ασφαλή ομάδα. Με αυτόν τον τρόπο χτίζουν την αυτοεκτίμησή και
την αυτοπεποίθησή τους.(Peter, 2022) Η απελευθέρωση των παιδιών απο
εσωτερικές ανησυχίες μετά από το θεατρικό παιχνίδι, οδηγεί στην
συναισθηματική αρμονία και προικίζει το παιδί με τη δυνατότητα να
αντιμετωπίζει με θάρρος πραγματικά γεγονότα. (Dockar-Drysdale.B,
1968)
Πολλοί ερευνητές πάνω στον οικείο τομέα έχουν υποστηρίξει, πως η Θ.Α,
μπορεί να χρησιμοποιηθεί με πολλούς τρόπους πάνω στην εκπαίδευση.
Πέραν των χαρακτηριστικών, που καλλιεργούνται στον κοινωνικό τομέα,
μπορεί να πλαισιώσει γενικά τα μαθήματα και να συνεισφέρει και στην
εκπαιδευτική διαδικασία. O πρακτικός χαρακτήρας του θεάτρου, ωθεί τα
παιδιά στην πράξη. (Dougill.J, 1995) Επομένως, πέραν του κινήτρου, τα
εμπλέκει σε μια πιο εμπειρική μαθητική διαδικασία η οποία τα βοηθά να
αφομοιώνουν καλύτερα την πληροφορία και να την μετατρέπουν σε
γνώση.
Είναι, σχεδόν, λυπητερό να υπάρχει ένα τέτοιο εργαλείο εκπαίδευσης και
να μην αξιοποιείται στα σχολεία μας. Είτε λόγω έλλειψης πρωτοβουλίας
και πίεσης διδακτικών ωρών και ύλης, είτε εξαιτίας ανεπαρκούς
κατάρτισης των εκπαιδευτικών. Ενδιαφέρουσα είναι η πρόταση της
Brown.V, πάνω σε αυτόν τον τομέα, η οποία εισηγείται για την
διδασκαλία μαθητών με αυτισμό, νοητική καθυστέρηση, αφασία και
γλωσσικές διαταραχές την διασύνδεση της Θ.Α με τεχνικές κινηματικής
γλώσσας, ενταγμένα στο αναλυτικό πρόγραμμα των σχολείων.
Συνοπτικά, η Θ.Α ως εργαλείο διδασκαλίας φαίνεται, πως αναδεικνύεται
ως ένα ισχυρό και ευέλικτο εκπαιδευτικό εργαλείο, το οποίο εκτιμάται,
ότι μπορεί να λειτουργήσει επικουρικά, στην τυπική εκπαιδευτική
διαδικασία και στη διαπολιτισμική της διάσταση. (Κωνσταντίνου.Α,
2020).
Τέλος, είναι σημαντική η αναφορά στον ρόλο του εκπαιδευτικού -
θεατροπαιδαγωγού. Ο ρόλος του εμψυχωτή, με άλλα λόγια, είναι
καταλυτικός για την σωστή διεξαγωγή των μαθημάτων. Επίσης είναι
αυτός, που θα παρατηρεί, θα εμπλέκεται συναισθηματικά, θα
αυτοσχεδιάζει και τελικά θα μπορεί να αξιολογεί την κατάσταση της
τάξης. Ο θεατροπαιδαγωγός δεν έχει τον ρόλο ενός τυπικού δασκάλου ή
καθηγητή , καθώς το αντικείμενο του δεν έχει συγκεκριμένη ύλη που
πρέπει να διδάξει. Ο βασικός του σκοπός, είναι να καταφέρει να
εμψυχώσει τις ομάδες παιδιών που έχει με στόχο, σε πρώτο επίπεδο, την
επίτευξη ενός ασφαλούς κλίματος, όπου όλοι θα μπορούν να
συμμετέχουν και να αισθάνονται ασφαλείς να εκφραστούν. (Τσιάρας.Α,
2005.σ.102)
Ύστερα, ανάλογα, με τις ανάγκες που προκύπτουν από την σύνθεση της
ομάδας, ο εμψυχωτής θα ανασχεδιάζει το πρόγραμμα του και θα το
διαμορφώνει, βάσει των στόχων που θέτει μαζί με την ομάδα του. Είναι
πολύ σημαντικό, οι άνθρωποι που ασχολούνται με την Θ.Α, κυρίως σε
παιδιά με διάφορες ιδαιτερότητες , να έχουν μελετήσει πρώτα την τάξη
τους και να διεξάγουν σωστά το πρόγραμμά τους. Ενώ σε περίπτωση που
κάτι δεν πάει όπως υπολόγιζαν να είναι σε ετοιμότητα για να
αναταποκριθούν άμεσα.((Τσιάρας.Α, 2005.σ.99-105)

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

- Καλησπέρα, ονομάζομαι Τσουρουνάκη Γεωργία, και είμαι φοιτήτρια

στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα του Πανεπιστημίου Λευκωσίας “ Η ειδική
αγωγή στην εκπαίδευση”. Ενημρώνω ότι αυτή η συνέντευξη θα
καταγραφεί με σκοπό να την χρησιμοποιήσω σε μια έρευνα που κάνω για
το μάθημα της Ποιοτικής Έρευνας πάνω στο θέμα “Πως η Θεατρική
Αγωγή μπορεί να γίνει αρωγός στην εκπαίδευση παιδιών με κανονική
ανάπτυξη, ειδικές ανάγκες και μαθησιακές δυσκολίες”. Ενημρώνω
επίσης, ότι υπάρχει απόλυτη εμπιστευτικότητα των στοιχείων σας, τα
οποία δεν θα δημοσιευθούν πουθενά. Στη συνέχεια θα σας παραθέσω
μερικές ερωτήσεις σχετικά με το μάθημα σας στις τάξεις του δημοτικού
σχολείου αλλά και του θεατρικού εργαστηρίου που εργάζεστε.
Ενημερώνω, ότι από την συνέντευξη μπορείτε να αποχωρήσετε
οποιαδήποτε στιγμή και να απαντήσετε μόνο σε ό,τι θέλετε εσείς.
Είμαστε έτοιμοι? (20’’)
- Έτοιμοι! Μόνο σε παρακαλώ στον ενικό! (γελάει)
-Μάλιστα!Λοιπόν...

-Πως θεωρείτε ότι η Θ.Α επηρεάζει τα παδιά?

- Πιστέυω ότι η Θ.Α μπορεί να επηρεάσει τα παιδιά, με πάρα πολλούς

τρόπους... και να συμβάλλει, γενικά στην εκπαίδευσή τους και στον
ψυχισμό τους. Εε..Ακριβώς γιατί η Θ.Α, που ειναι κατά κύριο λόγο το
Θεατρικό Παιχνίδι -είναι το ίδιο πράγμα περίπου- είναι ότι είναι τόσο
πολύπλευρο, που μπορεί να αγγίξει με πολλούς τρόπους έναν άνθρωπο.
Πόσο μάλλον ένα παιδί, που τα παιδιά, όπως γνωρίζουμε είναι και πιο
ευαίσθητα και έχουνε πιο τεντωμένες τις κεραίες τους, στον κόσμο....

- Θεωρείς, δηλαδή, ότι μπορεί να τα επηρεάσει θετικά, δηλαδή?

- Θεωρώ, ότι μπορεί να τα επηρεάσει και θετικά και αρνητικά, αν δεν

εφαρμοστεί σωστά το Θ.Π. Αν υπάρχει κάποιος θεατροπαιδαγωγός, ας
πούμε που μπορεί να χαρτογραφήσει και να σχεδιάσει το παιχνίδι με
συγκεκριμένο στόχο και καλή τεχνική... Θεωρώ, μπορεί να χει πολύ
θετικά αποτελέσματα.Αν πάλι, πάμε να το κάνουμε όπως να ΄ναι, για να
το κάνουμε, για να βγει η ώρα...εε.. Μάλλον, δεν πιστέυω, ότι θα χει
αρνητικά τόσο πολύ, αλλά θα γίνει για να γίνει και τελικά για να περάσει
η ώρα μας, ας πούμε. Και δεν θα πάρει κανείς τίποτα το αξιόλογο... Θα
είναι σα να χουμε πει: Ελάτε να παίξουμε πέντε παιχνίδια, ας πούμε. Που
Οκ, κι αυτό χρειάζεται αλλά έτσι δεν είναι στοχοποιημένο...και τελικά
δεν έχει καμία κατέυθυνση.

- Ποιές μεθόδους και ασκήσεις χρησιμοποιείτε για το Θ.Π?

- Καλά... Υπάρχει πλήθος ασκήσεων και μεθόδων, που μπορείς να

χρησιμοποιήσεις για πάρα πολλούς λόγους..Εεε...Στο σχολείο, οι λόγοι
που χρησιμοποιούμε την Θ.Α είναι κυρίως η κοινωνική καλλιέργεια, η
εμψύχωση των παιδιών... Δεν είχε δηλαδή εμπλοκή σε κάτι άλλο... Οι
ασκήσεις που χρησιμοποιούνται περισσότερο είναι πχ η δραματοποίηση,
τα παιχίδια των ρόλων, δηλαδή, που είναι κάτι πάρα πολύ standart στη
Θ.Α. Που τί είναι αυτό? Στην ουσία, είναι μια εικόνα...Δίνουμε μια εικόνα
από την καθημερινότητα στα παιδιά και τους ζητάμε να την
αναπαραστήσουν είτε χρησιμοποιώντας μόνο τους εαυτούς τους, ως
ηθοποιούς είτε άλλους συμμαθητές τους... Και προσπαθούμε να δώσουμε
αυτήν την εικόνα, παίζοντας την. Μπαίνοντας μέσα σε αυτήν την
εμπειρία από την αρχή. Κλασσικά παραδείμγατα (γελάει) των τωρινών
χρόνων, είναι τα reality shows... Ας πούμε τους αρέσουν πάρα πολύ αυτά
που έχουν να κάνουν με κριτική επιτροπή, με show, με μοναδικότητα!
Μια άλλη μέθοδος που έχω χρησιμοποιήσει αρκετά, κι αυτό έτσι για να
τα ευαισθητοποιήσω γύρω από θέματα που δεν είχανε κάποιο
ενδιαφέρον...αλλά ήθελα να τους κινήσω το ενδιαφέρον, είναι “Ο
Μανδύας του Ειδικού”. Στην ουσία, είναι κι αυτό ενα παιχνίδι ρόλου...
Αλλά σε αυτήν την περίπτωση διαλέγεις ένα παιδάκι ή δυο, και του φοράς
τον μανδύα του ειδικού - έχουμε εναν κανονικό, που φτιάξαμε από
σκουπιδοσακούλε, καθαρές φυσικά- (γελάει) Εεε..Ο μανδύας αυτός,
κάνει όποιον τον φορέσει ειδικό πάνω σε κάτι. Τις προάλλες, θέλαμε να
μιλήσουμε για το Ηλιακό Σύστημα...Και επειδή κάποια παιδάκια δεν
θέλουν να διαβάσουν σπίτι ή να ασχοληθούν..Προφανώς δεν θα τους
βάλω εγώ, από την Θ.Α..εεε... ασκήσεις για το σπίτι και δεν θα ήθελα
κιόλας. Ζήτησα σε δυο παιδιά να παρουσιάσουν μαζί, στην τάξη,το
ηλιακό μας σύστημα. Και όντως, καθίσανε..ψάξανε εκεί στο ίντερνετ,
κρατήσαν σημειώσεις για να το παρουσιάσουν μετά στους υπόλοιπους.
Το οποίο, θεωρώ ότι, ήταν πάρα πολύ θετικό. Το έχω ξανακάνει πάρα
πολλές φορές και κυρίως σε παιδάκια μέχρι Τετάρτη-Πέμπτη πιάνει
πολύ!Εεε... Γιατί έτσι τα παιδιά μαθαίνουν αναμεταξύ τους. Και μπαίνουν
στη διαδικασία να μάθουν μέσω της πράξης. Γίνεται δηλαδή, η γνώση
που αποκτούν εμπειρική και δεν είναι μια γνώση “ξερή” που θα την
διαβάσουν σε άνα βιβλίο...Εεμ..και μετά θα το μάθουν απ’έξω.
Κατευθείαν, όταν προσπαθούν να μάθουν κάτι για το πούν, για να το
μοιραστούν, αποκτά μεγαλύτερη σημασία... νόημα, για τα ίδια τα
παιδιά..Εεε (γελάει) και αποκτά καλύτερη θέση στη μνήμη τους...!

- Θεωρείς ότι επηρεάστηκε η επίδοση των παιδιών στο σχολείο μετά από
τα μαθήματα ειδικής αγωγής?Κι αν ναι, με ποιον τρόπο?

- Δεν ξερω γενικά... Αν επηρεάστηκε από την θεατρική αγωγή...

Υπάρχουν, η αλήθεια, κάποια παιδιά, έτσι πιο...κλειστά...εε...δεν είχαν
ενδιαφέρον να παρακολουθήσουν στην τάξη...Εε ήταν έτσι πιο
συνεσταλμένα...εεμ..Παρ΄ όλα αυτά, έτσι μέσα κι από την ΘΑ, μου έχουν
πει και κάποιοι συνάδελφοι οτι...μετα το μάθημα μου πχ, τα βλέπουν να
έχουν περισσότερη όρεξη, ίσως επειδή έχουν “ξεδώσει” μέσω του
παιχνιδιού ή έχουν εκφραστεί, έχουν βγάλει κάτι από το σύστημα
τους...Μετά μπαίνουν στην τάξη κάπως με καθαρότερο κεφάλι...κάποια
επειδή εκτονώθηκαν μπορούν να συγκεντρωθούν καλύτερα...Κάποια
άλλα, ακόμα, ας πούμε μπορεί να είναι ενθουσιασμένα από την
προηγούμενη ώρα και να θέλουν να συνεχίσουν κάτι που κάναμε
πριν...Εεε σε γενικές γραμμές όμως θεωρώ ότι θα μπορούσε πρακτικά να
επηρεαστεί η πρόοδος τους στο σχολείο, η επίδοση τους με την Θ.Α, αλλά
αυτό δεν το έχουμε προσπαθήσει κάπως...Δεν έχει.... Δεν το έχουμε
κοιτάξει με κάποιον τρόπο... Δεν έτυχε να βάλουμε την Θ.Α, μέσα σε ένα
άλλο μάθημα.. Με συνέπεια...για να πούμε ότι... Να!Ας πούμε, τα τάδε
παιδιά που έκαναν Θ.Α μαζί με Μαθηματικά πχ, εεε.. Έιχαν τα τάδε
αποτελέσματα... και προόδευσαν στο τάδε πράγμα.... Αυτό δεν το ξέρω.
Δεν...Δεν το έχουμε δοκιμάσει καθόλου...

- Σε τι πιστεύεις οφείλεται αυτό?

- ¨Οσον αφορά στο σχολείο που είμαι, η αλήθεια είναι, ότι δεν το έχω
συζητήσει με τους δασκάλους. Επίσης, τις περισσότερες φορές τους
ακούω αγχωμένους με την ύλη και τις ώρες... Δεν ξέρω... Δεν έχει
προκύψει κάποια τέτοια ιδέα...Για το “πάντρεμα” των μαθημάτων μας...
Φαίνεται καλή ιδέα! (γελάει)
- Μάλιστα, άρα λοιπόν, σε ποιους τομείς θεωρείς ότι υπάρχει
διαφοροποίηση στην εξέλιξη / πρόοδο των παιδιών πριν και μετά την
Θ.Α?

- Θεωρώ ότι υπάρχει περισσότερη εξέλιξη στο κοινωνικό τους κομμάτι.

Το κομμάτι, που μπορούν να εκφραστούν... Στο κομμάτι που
αισθάνονται... Στο κομμάτι της συνεργασίας, της
ευαισθητοποίησης,εεεμ...φέρονται πιο όμορφα ο ένας στον άλλον. Αυτο
το είχα παρατηρήσει. Είχα ομάδες παιδιών με διαφορές μεταξύ τους.. Είτε
γιατί το ένα ήταν από άλλη χώρα, είτε γιατί το άλλο είχε κάποια
μαθησιακή δυσκολία, ή ήταν Ρομά.... και αυτό δημιουργούσε αυτήν την
διαφορετικότητα μες την τάξη, η οποία δεν ήταν πάντα αποδεκτή απ’ όλα
τα παιδιά... Εε και πάντα τα παιδάκια γίνονται λίγο “ανθρωποφαγικά”
(γελάει)… Δεν φιλτραρουν αυτό που λένε... Είναι ειλικρινείς..Δεν
φτιάχνουν τα λόγια ή τις αντιδράσεις τους... Κι αυτό μπορεί να πληγώσει
κάποιο άλλο παιδί. Σε αυτόν τον τομέα λοιπόν υπάρχει διαφοροποίηση,
τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα κοινωνικά, μετάτο μάθημα της Θ.Α... στις
κοινωνικές τους επαφές. Έχουν αναπτύξει την ενσυναίσθήσή
τους...Αισθάνονται...Μπαίνουν πιο εύκολα στη θέση του άλλου...
Αποκτούν αυτό το φίλτρο, που τα κάνει πιο ευγενικά..Φτιάχνει η
συμπεριφορά τους... Και σε γενικές γραμμές, νομίζω στην
κοινωνικοποίηση και στην τάση τους, έτσι, για Τέχνη επηρεάζονται.
Υπάρχουν και κάποια άλλα δηλαδή, που μου λένε “κυρί- κυρία θέλω να
γίνω ηθοποιός!” “Σκηνοθέτης” “Θέλω να γράψω ένα έργο!”... Εεε τα
παιδάκια αυτά που έχουν περιέργεια με το θεατρικό κείμενο, έχω
παρατηρήσει, ότι είναι πιο “πολυλογάδικα” (γελάει)… Έχουν
μεγαλύτερη ανάπτυξη λεξιλογίου απο άλλα...Το συζητούσαμε και με την
δασκάλα τις προάλλες... Έχουν καλύτερη ανάπτυξη του λόγου. Της
Γλώσσας!.... ¨Ενα άλλο κομμάτι είναι...που μπορεί να επηρεάζονται
θετικά είναι, το να λύσουν προβλήματα -γιατί υπάρχουν πολλά παιχνίδια
δραματοποίησης, που μοιάζουν πιο πολύ με μυστήριο...είχαμε κάνει κάτι
αντίστοιχο με το Cluedo- και μπορούσαν να συνεργαστούν να λύσουν
προβλήματα, ήταν ενεργοί .. θέλανε! Κι ήταν γρίφοι που απαιτούσαν
συνεργασία. Επομένως, πιστέυω ότι σε αυτό το κομμάτι αναπτύσσονται
και μάλιστα γρήγορα.

-Άρα λοιπόν, πως βλέπεις την Θ.Α σαν εργαλείο διδασκαλίας?

- Η Θ.Α σαν εργαλείο διδασκαλίας θεωρώ, ότι έχει πάρα πολλά να δώσει
ακόμα... Υπάρχουν κομμάτια που ίσως είναι ανεξερεύνητα...Ή τελος
πάντων είναι ανεξερεύνητα στην Ελλάδα και δεν
έχουνε...εεε....δοκιμαστεί. Την βλέπω πολύ ωραία, σαν εργαλείο
διδασκαλίας. Πολύ χρήσιμη και με πολλές δυνατότητες. Όμως είναι ένα
εργαλείο ανεκμετάλλευτο στις δυνατότητές του..Το έχουμε κρατημένο σε
ένα χαμηλό επίπεδο. Άνετα θα μπορούσε να μπει στην Ιστορία, ή στην
Φυσική- μιας και το συζητήσαμε νωρίτερα- με κάποιον τρόπο γιατί
εμπεριέχει την πράξη. Και τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από την πράξη.
Όταν συναναστρέφονται και ενεργούν τα ίδια, πάνω σε κάτι που
διδάχθηκαν, το κάνουν δικό τους πιο έυκολα. Δεν είναι κάτι που θα δουν
σε εικόνες και ένα βιντεάκι και άντε το μάθαμε! Ή παθητικά θα κάτσουν
να το δεχτούν. Δεν γίνεται να βάλουμε τις γνώσεις στα κεφάλια των
παιδιών με μια ένεση, ας πούμε. Πρέπει να συμπεριλαμβάνονται στο
κομμάτι της διδασκαλίας.Και με πρακτικό τρόπο. Άρα λοιπόν,ναι , το
εργαλείο της Θ.Α, έχει πολλά να δώσει αλλά είναι ανεκμετάλλευτο. Έτσι
νιώθω...

(14.33)-Πως επιδρούν οι περισσοτερες μέθοδοι στον ψυχισμό των

παιδιών?

-Έχουν έτσι προσμονή, ανυπομονησία για το μάθημα αυτό...τους έδωσε

καινούριο νόημα. Λόγω κυρίως του ψυχαγωγικού κομματιού του
παιχνιδιού. Κάποια παιδιά έχουν εκφράσει ότι νιώθουν περισσότερη
όρεξη να έρθουν στο σχολείο όταν έχουμε μάθημα...Τα παιδιά αυτά είχαν
Μ.Δ.. Καποια είχαν δυσλεξία... Κάποια άλλα ΔΕΠΥ... Κάποια άλλα είχαν
συναισθηματικά προβλήματα.. Είχαν προβλήματα στο σπίτι... Αλλά και
άλλα, που δεν είχαν τίποτα. Τα παιχνίδια ρόλων και η δραματοποίηση,
τους δίνει την ευκαιρία να εκφράσουν συναισθήματα κι εικόνες, που
κουβαλάνε μέσα τους από την δική τους πραγματικότητα και
καθημερινότητα... Πολλές φορές ούτε οι μεγαλύτεροι εκφραζόμαστε και
δεν ξέρουμε και πώς να εκφραστούμε... Πόσο μάλλον τα παιδιά..Μέσα
από εκεί, βρίσκουν το βήμα. Κάτι που τα πείραξε, τα άγγιξε, τα
χαροποίησε, τα έκανε να κλάψουν, το πιάνουν και το δραματοποιούν μαζί
με φίλους τους...Μόνο και μόνο από την επιλογή του θέματος
καταλαβαίνεις ότι είναι κάτι που τα απασχολεί. Που τα επηρέασε..

-Έχεις κάποιο παραδειγμα να μοιραστείς γι΄αυτό?

- Ναι! Έχω πολλά...Από το πιο απλό ξεκινώντας, να πω, ότι τα παιδιά

επιλέγουν και στιγμές όμορφες - ηρεμίας με τους γονείς τους- πολλές
φορές γιατί τους λείπουν-. Άλλες φορές, βλέπαμε καβγάδες από το σπίτι
να αναπαράγονται από τα παιδιά σε ρόλους... Τα παιδιά,
αναπαραστούσαν κάτι, που τα είχε αγγίξει ή φοβίσει σπίτι τους. Γιατί όσο
μεγαλώνουν, δεν καταπιάνονται μόνο με αστεία ή απλοϊκά
θέματα...Καταπιάνονται και με θέματα πιο δύσκολα, πιο βαριά... Έχουν
αναπαραστήσει σκηνές bullying που έχουν ζήσει στο σχολείο... Και
μάλιστα, όταν μου έτυχε αυτό ήταν συγκινητικό, γιατί ήταν δύο αγόρια
που δεν μιλούσαν είχαν φοβερη έχθρα για ένα κινητό που έσπασε ό ένας
στον άλλον...Ήταν κάπως συγκινητικό να τα βλέπω να εκθέτουν έτσι τις
τις διαφορές τους και μετά να κάθονται να το αναλύουν και να εξηγούν
τις διαφορές τους ο ένας στον άλλον....Και στο τέλος να δίνουν τα
χέρια...Εμένα με χαροποίησε πάρα πολυ και ήταν πολύ βοηθητικό και για
όσους παρακολούθησαν... και οι θεατές σε αυτά τα παιχνίδια
αποκομίζουν πολλά γιατί ευαισθητοποιούνται και χρησιμοποιούν την
ενσυναίσθησή τους. Ο θεατής είναι πάντα κομμάτι της παράστασης. Μια
παράσταση δεν υφίσταται χωρίς τους θεατές. Αυτό από μόνο του μας λέει
ότι το θέατρο από όποια μεριά κι αν βρίσκεσαι είναι διδακτικό.
¨Ετσι τα παιδιά μαθαίνουν το ένα από το άλλο...Και πιστεύω ότι αυτό
είναι από τις καλύτερες εκφάνσεις που μπορεί να έχει η Θ.Α στον
ψυχισμό των παιδιών.

-Ποιο είναι το πιο δύσκολο κομμάτι για έναν θεατροπαιδαγωγό για παιδιά
κανονικής ανάπτυξης, παιδιά με ειδικές ανάγκες ή Μ.Δ? (18.45)

- Ναι ΜΔ είχα αρκετές... Με αναπηρία είχα κυρίως με κινητικά

προβλήματα και παιδιά με ελαφριές μορφές αυτισμού...Πιστεύω το πιο
δύσκολο κομμάτι εκεί για τον θεατροπαιδαγωγό, καθώς είναι και μια
δραστηριότητα έτσι δημιουργική... Θα έλεγα ότι το πιο δύσκολο κομμάτι
θα ήταν να διαμορφώσει ένα πρόγραμμα με βάση τις ανάγκες όλων...Να
φτιάξει κάποιες δραστηριότητες έτσι ώστε να τους συμπεριλαμβάνει
όλους χωρίς καμία εξαίρεση... Αυτό όμως είναι κάτι με λίγη αφοσίωση
μπορεί να σχεδιαστεί και να τοχρησιμοποιήσει στην τάξη του σαν γενικό
οδηγό, για το μάθημα που θα κάνει. Επίσης άλλο ένα κομμάτι κάπως πιο
δύσκολο είναι κι ο ψυχισμός του θεατροπαιδαγωγού...Ο οποίος, καθώς,
είμαστε άνθρωποι αλλάζει και δεν είναι σε επίπεδα ενέργειας ίδιος
καθημερινά.Είναι ένα μάθημα αρκετά ενεργητικό και απαιτεί να έχεις
ενέργεια και να την μοιράζεσαι με τα παιδιά.. Σε προσωπικό επίπεδο,
επειδή το αγαπώ πολύ έχω παρατηρήσει ότι η ενέργεια ρέει από και προς
και τις δύο μεριές.Και πολλές φορές μου δίνουν πίσω την ενέργεια που
μου λείπει κάποιες φορές. Και τέλος άλλο ένα κομμάτι που θέλει
προσοχή, είναι και το κομμάτι του αυτοσχεδιασμού... Πολλές φορές
πρεπει να βρεις κάτι να κάνεις ή να αναδιαμορφώσεις γιατί δεν τους
αρέσει το αρχικό πλάνο ή κάποια άσκηση. Πρέπει να είσαι έτοιμος να
επέμβεις στα πάντα όχι μόνο στο πρόγραμμα...να καθοδηγείς, να
εμψυχώνεις. Να είσαι παρών...Ευέλικτος. Αυτό έρχεται και με τα χρόνια
και αντιμετωπίζεται...Μετά είναι και κάπως ευχάριστο και δεν
συγκρίνεται με την αμηχανία του πρώτου καιρού που νομίζεις ότι θα σε
κατασπαράξουν !(γελάει) Με τον καιρό νιώθεις πιο άνετα γιατί
αναπτύσονται και δεσμοί...κι ένα πιο ασφαλές περιβάλλον για
όλους...κάτι που είναι ευχάριστο...
-Πως είναι ένα πρόγραμμα Θ.Α για παιδιά με ειδικές ανάγκες?

- Δεν είναι κάπως αλλιώς...Εε.. Ασκήσεις που κάνουν τα παιδιά με κάποια

αναπηρία θα κάνουν και τα παιδιά που δεν έχουν...Φυσικά και θα είναι
διαμορφωμένο το πρόγραμμα ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες της
ομάδας...Σε παιδιά με κινητικά θέματα, ή νοητική υστέρηση... υπάρχει
πλήθος ασκήσεων που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για το
μάθημα...και να εκφραστούν όλοι εξίσου και να ψυχαγωγηθούν...Το
μάθημα δεν διαφοροποιείται ως προς το περιεχόμενο.. Εκτός κι αν
δράσουμε πιο στοχοποιημένα... Αν θέλεις για παράδειγμα να αναπτύξεις
τον συντονισμό χεριού ματιού...θα βάλεις ασκήσεις και δραστηριότητες
που προωθούν αυτό... Έτσι πάει με όλα...και με τον καιρό το βλέπεις, το
αξιολογείς...Είναι σαν τη γυμναστική...(γελάει) Πάμε ανάλογα με το
στόχο που θέτουμε... Άλλες φορές είναι μια παράσταση... άλλες η
βελτίωση της κίνησης... (αυτό στον ιδιωτικό τομέα περισσότερο) άλλες
φορές το δέσιμο ή εμπιστοσύνη της ομάδας...

-Πως βοηθά τα παιδιά με ειδικές ανάγκες η Θ.Α?

-Μπορεί να τα βοηθήσει ας πουμε, στο κομμάτι της

αυτοεξυπηρέτησης...να εκφραστούν, να συνεργαστούν, να
κοινωνικοποιηθούν... Σε ότι βοηθά κι ένα παιδί που δεν έχει κάτι...Πολλές
φορές τα παιδιά με ειδικές ανάγκες είναι πιο ντροπαλά, δεν έχουν θάρρος,
είναι κλειστά... Τους αρέσει και τα βοηθά να ανήκουν και να
κοινωνικοποιούνται σε ομάδες με δημιουργικό περιεχόμενο. Τα παιδιά με
αυτές τις ιδιαιτερότητες διαφέρουν από τα άλλα, πολλές φορές στην
ευκαιρία... Δεν τους δίνεται η ευκαιρία, ας πούμε τόσο εύκολα, για
έκφραση για κοινωνικοποίηση. Από το σχολείο, από τα παιδιά... ακόμα
και από τη δομή της πόλης... αυτό είναι πάντα σχετικό βέβαια...
Βοηθιούνται στο κομμάτι της αυτοπεποίθησης πολύ, της
αυτοεκτίμησης...Όταν το μάθημα έχει στόχο και καλή, σωστή
διαμόρφωση σίγουρα θα βοηθήσει πολύ τα παιδιά να ανθίσουν και να
εξωτερικεύσουν αυτά που αισθάνονται... Γιατί κάποιες φορές
απομονώνονταιγιατί δεν έχουν θάρρος, και στο τέλος φοβούνται έχουν
αναστολές, ντρέπονται αποκτούν φοβία με τον κόσμο... Νιώθουν
ανίκανοι για κάτι, καταθλίβονται...Όπως ολοι μας, ε?
Τωρα στο κομμάτι το γνωστικό, κι εκεί το ίδιο με ενα παιδί που δεν έχει
κάτι μπορεί να βοηθηθεί το ίδιο, αναλόγως την περίπτωση...

-Τελευταία ερώτηση...Τι θα συμβούλευες εναν συνάδελφό σου που

ξεκινά τώρα?

- Να έχει υπομονή...να παρακολουθεί και να ακούει τα παιδιά. Να είναι

περισσότερο παρατηρητής και εμψυχωτής...Καλός ακροατής...Να
αφουγκράζεται τα παιδιά...Και να εμπιστευτεί την διαδικασία, γιατί με
τον καιρό θα μπορέσει να την κατευθύνει και αυτό που θα πάρει θα είναι
πολύ θετικό και ευεργετικό για τον ίδιο και τα παιδιά...
- Σας ευχαριστώ πάρα πολύ που απαντήσατε στις ερωτήσεις μου... Σας
εύχομαι ό,τι καλύτερο στο έργο σας... Και θα ξαναεπικοινωνήσω μαζί
σας αν θέλετε να σας δώσω την εργασία.
- Αλίμονο! Εγώ σε ευχαριστώ! Ήταν ωραίος τρόπος να τα σκεφτώ λίγάκι
όλα! Χαίρομαι που γίνονται έρευνες γι’ αυτό το θέμα! Ό, τι χρειαστείς
ενημέρωσέ με!
- Ευχαριστώ για τον χρόνο σας! Νομίζω με καλύψατε!

• Τσιμπιδάκη Α., & Κλαδάκη Μ. (2016). «Η Οικογένεια μου και

Εγώ»: Ένα θέατρο-παιδαγωγικό πρόγραμμα σε παιδιά με νοητική
υστέρηση. Πανελλήνιο Συνέδριο Επιστημών Εκπαίδευσης,
2015(2), 1458–1467. https://doi.org/10.12681/edusc.371

• Kontogianni.A. (2000). Drama in Education (3rd ed.). Ellinika

Grammata.
• Τσιάρας.Α.(2005). Το Δράμα και το Θέατρο στην
Εκπαίδευση.Παπούλιας.

• Baka.E.(2011).Theatre games as a mean of reinforcement of self-

perception and self-esteem as regards students with typical mental
development and students with special needs. [Doctoral
Dissertation, University of
Macedonia.https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/31640

• Eirini Emm. Spanaki.(2014). The effect of psychomotor education

with elements of dramatical play on preschoolers’ development,
with and without special educational needs.[ Doctoral Dissertation,
University of Patras]
https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/35340

• Wu, J., Chen, K., Ma, Y., & Vomočilová, J. (2020, February 1).
Early intervention for children with intellectual and developmental
disability using drama therapy techniques. Children and Youth
Services Review. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2019.104689

• Geiger, A., Shpigelman, C., & Feniger-Schaal, R. (2020, September

1). The socio-emotional world of adolescents with intellectual
disability: A drama therapy-based participatory action research. The
Arts in Psychotherapy. https://doi.org/10.1016/j.aip.2020.101679

• Armstrong, Jocelyn. (2002). Exploring the effects of individual

dramatherapy with a child diagnosed with learning disabilities: a
case study. [Graduate Projects (Non-thesis)] (Unpublished) -
Spectrum: Concordia University Research Repository. (2002).
https://spectrum.library.concordia.ca/id/eprint/2158/
• Mora, L., van Sebille, K., & Neill, L. (2018, March 20). An
evaluation of play therapy for children and young people with
intellectual disabilities. Research and Practice in Intellectual and
Developmental Disabilities, 5(2), 178–191.
https://doi.org/10.1080/23297018.2018.1442739

• Rahimi Pordanjani, S. (2021). Effectiveness of Drama Therapy on

Social Skills of Autistic Children. Journal of Practice in Clinical
Psychology, 9(1), 9-18. https://doi.org/10.32598/jpcp.9.1.344.1

• Kejani, M., & Raeisi, Z. (2020, January 2). The effect of drama
therapy on working memory and its components in primary school
children with ADHD. Current Psychology, 41(1), 417–426.
https://doi.org/10.1007/s12144-019-00564-8

• Monica Prendergast, Juliana Saxton, eds. (2009). Applied Theatre,

International Case Studies and Challenges for Practice. Intellect
Publishers. p. 7.
• Alshenqeeti, H. (2014, March 29). Interviewing as a Data
Collection Method: A Critical Review. English Linguistics
Research. https://doi.org/10.5430/elr.v3n1p39
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2007, May 7). Research
Methods in Education. Routledge eBooks.
https://doi.org/10.4324/9780203029053
• Alan Bryman. (2016). Social Research Methods (5th ed.). Oxford
University Press. p.4.
• Peter. (2022). Drama for Kids with Learning Disabilities: How to
succeed in School and Life - Helen O’Grady Asia. Helen
O\’Grady. https://helenogrady.com.sg/drama-for-kids-with-
learning-disabilities-how-to-succeed-in-school-and-life/
• Dougill John.(1987) Drama activities for learning language.
Macmillan.(σ.3)
• Bockar-Drysdale B. (1968) Therapy in Child Care. Longman.(σ.141)