Ι.Ν.

ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡΧ
ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis.gr
 ΣΥ Μ Π Λ Η ΡΩ M AT I KA I ΕΚΔΟΣΕΙΣ
86 86
ΔΕΚ/ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΠΙΤΕΛΕΙΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

ΓΕΩΡΓΙΟΥ Δ. ΚΑΪΜΑΡΑ
Άντιστρατήγου έ. ά.

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΙΣ
ΕΘΝΙΚΗ
ΤΑΞ
ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ
ΨA ΡΙΑΡΟΥ
ΡΧΩ
1941 - 1944 Ν
ΙΣΤ
ww Ι ΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis.g
r

ΑΘΗΝΑΙ 1979
 ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ΠΡΩΤΟΝ
ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ
ΕΙΣ ΤΗΝ ΡΟΥΜΕΑΗΝ

1. ΑΡΧΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ. ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΜΕΧΡΙ ΜΑΪΟΥ 1942.

Μετά τήν κατάρρευσιν τοϋ Άλβανικοϋ μετώπου καί κατά τούς
πρώτους μήνας τής ’Ιταλικής κατοχής τρεις ’Αξιωματικοί τού Πυροβο­
λικού τής περιοχής Παρνασσίδος οί :

Ι.Ν. α. Λοχαγός Κούτρας ’Αθανάσιος, έκ Πεντεορίων.

ΑΓΙ β. 'Υπολοχαγός Καϊμάρας Γεώργιος, έκ Βουνιχώρας.

ΩΝ
γ. Υπολοχαγός Ντούρος Γεώργιος, έξ 'Αγίας Εύθυμίας, άπε-
φάσισαν από κοινού, όπως μή καταφύγουν είς τήν Μέσην ’Ανατολήν,

ΤΑΞ
αλλά νά παραμείνουν είς τά χωρία των μέ τόν σκοπόν, όπως έργασθοΰν
διά τήν έξύψωσιν τού Εθνικού φρονήματος τών συμπατριωτών των άφ’

ΙΑΡ
ένός, καί άφ’ έτέρου, άγωνισθοΰν διά τήν άπελευθέρωσιν τής Πατρίδος
των, όταν θά ήρχετο ή κατάλληλος στιγμή.

Χ ΩΝ
Οί ’Αξιωματικοί ούτοι, δλως αύτοβούλως, ήρχισαν μέ πίστιν καί
φανατισμόν τό έπικίνδυνον έργον των. Κατ’ άρχάς είργάσθησαν κατά

ΙΣΤ
τρόπον μυστικόν, διότι παρηκολουθοΰντο άγρύπνως υπό τών αρχών κα­
τοχής. Έμύησαν είς τήν απελευθερωτικήν των κίνησιν τούς περισσο­

ww ΙΑΙΑ
τέρους έκ τών ’Αξιωματικών τής Παρνασίδος καί Δωρίδος καί (οργά­
νωσαν έν συνεχεία έπαναστατικώς τά χωρία καί τάς πόλεις τής περι­
οχής των.

w.en Σ
Πρός τούτο έμύησαν είς τήν απελευθερωτικήν των Όργάνωσιν, τήν
όποιαν ώνόμασαν Ε.Α.Σ. (Ελληνικός ’Απελευθερωτικός Στρατός), τούς
tak
πολεμιστάς τής ’Αλβανίας καί τών Μακεδονικών φρουρίων, στοιχεία δυ­

sis
ναμικά καί μαχητικά καί γενικώς Έθνικόφρονας πολίτας αδιακρίτως πο­

.gr
λιτικών πεποιθήσεων, προθύμους νά έργασθοΰν καί νά άγωνισθοΰν δι’
ένα τόσον σοβαρόν σκοπόν. Οϋτω συνεκρότησαν είς έκαστον χωρίον
ή πόλιν μαχητικός ομάδας, αί όποΐαι θά ήσαν έτοιμοι άνά πάσαν στιγ­
μήν, ευθύς ώς θά έδίδετο τό σύνθημα, νά άνέβουν είς τά βουνά καί νά
άποτελέσουν τά μόνιμα άνταρτικά σώματα τού άπελευθερωτικού άγώνος
τής Ρούμελης.
Παραλλήλως κατά τήν αύτήν έποχήν ήρχισε νά έμφανίζεται καί ή
όργάνωσις ΕΑΜ, ύπό τό προσωπεΐον πατριωτικών σκοπών καί έπιδιώ-
ξεων. Ή όργάνωσις Ε.Α.Μ. (Εθνικό ’Απελευθερωτικό Μέτωπο) ίδρύ-
θη κατά τό τέλος Σεπτεμβρίου 1941 ύπό τού Κ.Κ.Ε. Τούτο άπετέλει τόν
 - 18 -

έγκέφαλον καί τήν σπονδυλικήν στήλην τοϋ Ε.Α.Μ. πλήν όμως τά πρό­
σωπα τά όποια έπρωτοστάτουν ούδεμίαν ένέπνεον έμπιστοσύνην εις τόν
λαόν τής περιοχής, καθ’ όσον ήσαν κυρίως ή γνωστοί κομμουνισταί ή
ληστοφυγόδικοι. Έπί πλέον ή όργάνωσις το» ΚΚΕ προσεπάθησεν άπό
τών πρώτων ήμερών τής δουλείας νά συκοφαντήση τούς μονίμους ’Αξιω­
ματικούς, ότι δήθεν έπρόδωσαν τόν αγώνα τοΰ Έθνους είς τήν ’Αλβα­
νίαν κλπ., μέ τόν σκοπόν όπως άποξενώση αυτούς τών συμπαθειών τοϋ
Ελληνικού λαού, διασπάση κάθε δεσμόν. μεταξύ αύτοΰ καί τών φυσι­
κών του ήγητόρων, καταρρίψη τό ’Εθνικόν του φρόνημα καί τόν μετα-
βάλη είς τυφλόν δργανον τών καταχθονίων σχεδίων του.
Τόν ’Ιανουάριον τοΰ 1942 συνελήφθη υπό τών ’Ιταλών, λόγω τής
’Εθνικής του δράσεως, ό έκ Τρίταίας Παρνασσίδος Αοχαγός Πυρ/κοΰ

Ι.Ν.
Ευθύμιος Δεδούσης καί ένεκλείσθη είς τάς φυλακάς, όπου ύπέστη μαρτυ­
ρικά βασανιστήρια διά νά άποκαλύψη, είς μάτην βέβαια, τά τοΰ Κινή­

ΑΓΙ
ματος ’Εθνικής ’Αντιστάσεως είς Παρνασσίδαν. Ούτος κατεδικάσθη έν
συνεχείμ ύπό Ίταλικοΰ Στρατοδικείου είς τριετή φυλάκισιν καί ένεκλεί­

ΩΝ
σθη είς τό Στρατόπεδον συγκεντρώσεως τήξ- Λαρίσης, όπου παρέήει-
νεν έπί έν έτος. ί1).
2. ΤΑΞ
ΣΥΝΔΕΣΙΣ ΨΑΡΡΟΥ ΜΕΤ’ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ.

ΙΑΡ
(ΜΑΪΟΣ 1942)
Ούτως είχεν ή κατάστασις είς τήν Ρούμελην, όταν τάς πρώτας ήμέ-
Χ ΩΝ
ρας τοΰ Μαΐου 1942 έφθασεν είς Παρνασσίδα, προερχόμενος έξ ’Αθη­
νών, ό έφεδρος Ύπολοχαγός Πεζικοΰ Μήταλας Άνδρέας, ριψοκίνδυνος

ΙΣΤ
καί λαμπρός πατριώτης, καταγόμενος έκ Προσήλιου, πρώην έφορειακός
υπάλληλος καί νΰν έπίτιμος Δ/ντής Φορολογικών Δικαστηρίων, ώς απε­

ww
Ό έν λόγω Ύπολ/γός έσπευσεν αμέσως πρός συνάντησιν τών τριών ΙΑΙΑ
σταλμένος τοΰ διαμένοντος τότε είς ’Αθήνας Συνταγματάρχου Ψαρροΰ.

ανωτέρω αξιωματικών Παρνασσίδος, ή φήμη τής δράσεως τών όποιων

w.en
είχε φθάσει μέχρι τών ’Αθηνών. Ή συνάντησις έγένετο είς τό χωρίον
'Αγία Ευθυμία, όπου ό Ύπολ/γός Μήταλας άνεκοίνωσεν είς αυτούς, ότι
Σ
tak
είχεν έντολήν άπό τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν νά λάβη έπαφήν καί νμ τούς
προτείνη συνεργασίαν υπό τάς διαταγάς του, διά τήν καλυτέραν όργά-
sis
νωσιν τοΰ Κινήματος Εθνικής ’Αντιστάσεως είς τήν περιοχήν Ρούμελης.

.gr
Οί τρεις άνωτέρω άξιωματικοί Παρνασσίδος, κατόπιν μακρας συζη-
τήσεως, έδέχθησαν προθύμως νά συνεργασθοΰν μετά τοΰ Συνταγματάρ­
χου Ψαρροΰ, άρίστου Έλληνος άξιωματικοΰ καί γνωστοΰ πατριώτου. (2)(*)

(*) Ό λαμπρός ούτος πατριώτης τόν Μάϊον τοϋ 1943 έδραπέτευσεν έκ τόΰ Ίταλικοΰ
στρατοπέδου καί τόν Αύγουστον τοϋ ίδιου έτους ένετάχθη είς τό 5/42, ύπό τήν σημαίαν
τοΰ όποιου έδρασε μέχρι τής τελικής διαλύσεώς του ύπό τοΰ ΕΛΑΣ.
Ούτος τό 1946 έξελέγη Βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος, τό δέ 1947 έγκατέλειψε τήν Βου­
λήν καί συνεκρότησεν ’Απόσπασμα κυρίως έκ συμπολεμιστών του, μέ τό όποιον έδρασεν
έναντίον τών κομμουνιστοσυμμοριτών. Τόν ’Απρίλιον τοΰ 1947 έπεσεν ήρωϊκώς μαχόμενος
είς τήν όρεινήν Δωρίδα. Ή πατρίς τόν έτίμησε διά τής άνεγέρσεως προτομής του είς
’Ιτέαν Παρνασσίδος καί έχορήγησε σύνταξιν Βουλευτοΰ είς τήν οίκογένειάν του.
(2) Βιογραφία Συντ/ρχου Ψαρροΰ είς τό τέλος τοΰ βιβλίου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ "Β").
 - 19 -

'Υπό τάς συνθήκας αύτάς ούτοι άπετέλεσαν τήν πρώτην Τοπι­

κήν ’Επιτροπήν τοΰ Άγώνος είς τήν Ρούμελην καί τόν αρχι­
κόν πυρήνα τοΰ μετέπειτα 5/42 Συντάγματος Εύζώνων καί καθόρισαν
τό πρόγραμμα έργασίας των καί τούς έπιδιωκομένους ύπ’ αυτόν σκο­
πούς, οί όποιοι ήσαν οί κάτωθι :
α. Σκοπός Άγώνος : Καθαρός Εθνικός καί απελευθερωτικός.
β. Μύησις περισσοτέρων κατά τό δυνατόν μαχητών.
γ. Εξοπλισμός τούτων δι’ ύλικών, τά όποια θά έρρίπτοντο υπό τών
Συμμάχων δι’ αεροπλάνων έπί τής Γκιώνας καί συγκρότησις μικρών
’Αντάρτικών ομάδων.
δ. Παρακολούθησις τών κατακτητών, συγκέντρωσις πληροφοριών

Ι.Ν.
περί τής δυνάμεως καί τών κινήσεων των καί διαβίβασις τούτων είς

ΑΓΙ
’Αθήνας.
ε. Άνάληψις αποστολών κατά τοϋ κατακτητοΰ, άνατιθεμένων ύπό

ΩΝ
τοϋ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής.

ΤΑΞ
Ούδείς πολιτικός χρωματισμός θά έδίδετο είς τόν αγώνα, ούδεμίαν
δέ δέσμευσιν πολιτικής ή πολιτειακής φύσεως θά άνελάμβανον οί αξιω­

ΙΑΡ
ματικοί καί οί άντάρτες έναντι οίασδήποτε όργανώσεως.
Μετά τόν καθορισμόν τών ’λεπτομερειών ό Ύπολοχαγός Μήταλας
Χ ΩΝ
άνεχώρησε δι’ ’Αθήνας κομίζων τήν πρώτην έκθεσιν, τήν όποιαν συνέ­
ταξαν οί τρεις πρωτεργάται τοΰ άγώνος τοΰ κατόπιν 5/42 Συντάγματος

ΙΣ
Εύζώνων, περί τών κινήσεων καί δυνάμεων τοΰ έχθροΰ, τοΰ συντελε-

ΤΙΑ
σθέντος υπό τών ίδιων έργου καί τών άπαΐτουμένων μέσων διά τήν συ-
νέχισιν τοΰ άγώνος. Έτονίζετο ιδιαιτέρως τότε, ότι ήτο άνάγκη έπιτα-

ww
κτική, όπως ριφθοΰν τό συντομώτερον όπλα είς τήν περιοχήν τής Γκιώ­
νας, διά νά πλαισιωθή ό πρώτος ένοπλος πυρήν έκ μονίμων άνταρτών. ΙΑΣ
w.en
Κατόπιν τούτου ό Συντ/ρχης Ψαρρός άνέλαβε νά ένημερώση τό
Στρατηγεϊον Μέσης ’Ανατολής περί τής συγκροτήθείσης όργανώσεως είς
tak
Ρούμελην καί νά μεριμνήση διά τήν άποστολήν όπλισμοΰ δι’ αεροπλά­
νων είς ταύτην.
sis
’Από τών άρχών τοΰ 1942 ώργανώθη ύπό τών τριών ώς άνω άξιω-
ματικών ή πρώτη ένοπλος όμάς τής Γκιώνας, ή όποια άπετελέ- .gr
σθη έκ τών κάτωθι μαχητών καί μετέπειτα οπλαρχηγών τοΰ 5/42 Συν­
τάγματος : Χρήστου Βαρβάτου, Λουκά Καϊμάρα ή Παλάντζα (*), Νικο­
λάου Κυριαζή (*), I. Γκιούλου έκ Βουνιχώρας, Εύσταθίου Παληβίδα,

(’) Τά δύο αυτά λαμπρά παλληκάρια τής Ρούμελης συνεχίζοντα τόν άντικομμουνι-
στικόν αγώνα έγιναν όλοκαύτωμα τούτου.
Έκ τούτων ό μέν Λ. Καϊμάρας, συλληφθείς αΙχμάλωτος είς τό χωρίον Βουνιχώρα τό
1947, έσφάγη διά μαχαίρας ύπό τών κομμουνιστοσυμμοριτών είς τό νεκροταφεΐον τοϋ χω­
ρίου τούτου, άφοΰ ΰπέστη μαρτυρικά βασανιστήρια, ό δέ Ν. Κυριαζής κατά τήν αύτήν
ήμέραν έκάει όλοζώντανος έκ πυρκαϊας, τήν όποιαν έθεσαν οί συμμορΐται είς τήν οικίαν
του, όπου έκρύπτετο. Μετ’ αυτών συνελήφθη καί έξετελέσθη κατά τήν αύτήν ήμερομη-
νίαν καί ό έξαιρετικός πατριώτης Γ. Ν. Πόντικας, Πρόεδρος τής Κοινότητος Βουνιχώρας.

3
 - 20 -

’Αθανασίου Μαμαρέλη, Νικολάου Κοκκόρη, Εύθ. Διαβολή έκ Πεντεο-

ρίων κλπ. Οί άγνοί καί Ανιδιοτελείς ούτοι όρεσίβιοι Ρουμελιώτες μέ
τήν έπιβλητικήν των παράστασιν καί στολήν (τσολιάδες πλήρως αρμα­
τωμένοι) άπεδείχθησαν ήρωες πραγματικοί καί υπήρξαν τό σύμβολον
τοΰ υπέρ των δλων άγώνος.
Είναι οί πατριώται έκεΐνοι τής λεβεντογέννας Ρούμελης, οί όποιοι
έπίστευσαν μέ φανατισμόν είς τόν Ιερόν Αγώνα τής Ελληνικής Φυλής,
έθυσίασαν τά πάντα υπέρ αύτοΰ καί συνέδραμον όλοψύχως τούς πρωτο­
πόρους τοΰ 5/42. Υπήρξαν Αχώριστοι παραστάται καί στυλοβάται τού­
του Από τής Αρχής μέχρι τόΰ τέλους τής δράσεώς του καί οί όποιοι
κατόπιν συνέχισαν τόν Εθνικόν τοΰτον Αγώνα τής ΈλλΑδος μέχρι τής
τελικής συντριβής τοΰ συμμοριτισμού.

Ι.Ν. Ή έμφάνισις τής πρώτης Ανταρτικής όμάδος, ή όποια έφερεν έπί

ΑΓΙ
τών πηλικίων τό διακριτικόν Ε.Α.Σ. (Ελληνικός ’Απελευθερωτικός Στρα­
τός), έπροξένησε ρίγη χαρας καί ’Εθνικής ύπερηφανείας είς τόν λαόν

ΩΝ
τής Ρούμελης.
Παραλλήλως ένέπνευσεν τόν τρόμον καί τήν Ανησυχίαν εις τούς
ΤΑΞ
’Ιταλούς, οί όποιοι ήρχισαν νά λαμβάνουν έξαιρετικά μέτρα Ασφαλείας
κατΑ τάς κινήσεις των.
ΙΑΡ
Ή Όμάς αυτή έξετέλει έντολάς τής τριμελούς ’Επιτροπής, π.χ. συλ­

Χ
λήψεις προδοτών, τιμωρίαν κλεπτών, διαφύλαξιν Άγγλων αίχμαλώτων,
ΩΝ
Αποστολάς συνδέσμου κλπ. Αδτη προσέφερεν ύψίστας υπηρεσίας είς τόν
Απελευθερωτικόν Αγώνα, είς αυτήν δέ Ανήκεν καί τό πρώτον θύμα
ΙΣΤ
του Αγώνος, ό Δημήτριος Λ. Μπαρτσώτας έκ Βουνιχώρας, φο­

ταξύ Ανταρτών καί ’Ιταλών.

ww Ι
νευθείς είς τήν μάχην τής Δοβρουβίτσας, τήν 18 Δεκεμβρίου 19-τζ., με­
ΑΙΑ
w.en Σ
Κατά τό τέλος Μαΐου έπέστρεψεν έξ ’Αθηνών ό Άνδρέας Μήταλας
μέ τήν πληροφορίαν, ότι Αεροπλάνα έπρόκειτο νά ρίψουν υλικά είς τήν
Γκιώναν. Πράγματι ταΰτα έρριψαν ολίγα έφόδια (φυσίγγια, Ιματισμόν
tak
καί έλάχιστα όπλα) είς’ολόκληρον τήν περιοχήν τής Γκιώνας, τά όποια

s
διεσκορπίσθησαν είς τά χωρία, είς τάς κορυφάς καί τάς χαράδρας της.
is.g
Ταΰτα όμως διήρπασαν οί ληστοφυγόδικοι Καραλίβανος, Μπάφας, Πο­

r
λύχρονος κ.ά., οί όποιοι καθωδηγοΰντο υπό τίνος έαμίτου δικηγόρου έξ
’Αθηνών, όνόματι Σεφεριάδη, ό όποιος παρουσιάζετο ώς σύνδεσμος τοΰ
Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής.
’Αποτέλεσμα τών ρίψεων τούτων ήτο ή αύστηροτέρα παρακολούθη­
σή τών αξιωματικών τής περιοχής καί γενικώς πάσης κινήσεως υπό
πρακτόρων τοΰ έχθροΰ (’Ιταλοί μεταμφιεσμένοι είς μαυραγορίτας καί κυ­
νηγούς, οί όποιοι έξουδετερώθησαν βραδύτερον). Σημειωτέον ότι οί ’Ιτα­
λοί προέβησαν είς τήν σύλληψιν τών Ύπολ/γών Ντούρου καί Καϊμάρα,
οί όποιοι άπελευθερώθησαν κατόπιν πολλών προσπαθειών. Έν συνεχεία συ-
νέλαβον τούς γονείς τοΰ Λοχαγοΰ Κούτρα καί Καϊμάρα καί έλεηλάτησάν
τάς οικίας των.
 - 21 -

3. ΜΥΗΣΙΣ ΟΠΑΔΩΝ-ΤΟΠΙΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΑΙ ΑΓΩΝΟΣ (*)

Μέ τήν πάροδον τοϋ χρόνου έγινε μύησις καί άλλων άτόμων καί
ό αρχικός πυρήν διηυρύνθη, είς τρόπον ώστε είς έκαστον χωρίον ή
πόλιν υπήρχε ιδία Επιτροπή Άγώνος. Μεταξύ τών πρώτων άξιωματικών
οί όποιοι έμυήθησαν εις τά τής Όργανώσεως, ήσαν ό παλαίμαχος καί
ριψοκίνδυνος Άντ/ρχης. έ.ά. Παπαβασιλείου Εϋθ. ή Μπάρμπα Θύμιος
έκ Δωρίδος καί ό Λοχαγός Δεδούσης Εύθ.
Παραλλήλως όργανοϋνται κατά τρόπον μυστικόν αί περιοχαί Άρα-
χώβης Λεβαδείας υπό τοΰ Άνθ/γοΰ Κοκορέλλη Κωνστ., Δεσφίνης-Έλι-
κώνος ύπό τοϋ Ταγ/ρχου Μαναίου Λουκά, Δωρίδος-Μόρνου ύπό τοΰ
Ταγ/ρχου Καπετζώνη Γ. καί Λοκρίδος ύπό τών Ταγ/ρχών Βοσκίδου Θ.
Ι.Ν.
καί Παλασσοπούλου Σπ. καί οϋτω ή Όργάνωσις ’Εθνικής ’Αντιστάσεως

ΑΓΙ
έπεκτείνεται είς ολόκληρον σχεδόν τήν Ρούμελην καί τά παράλια τής
Βορ. Πελοποννήσου διά τής συγκροτήσεως είς κάθε πόλιν καί χωρίον

ΩΝ
Επιτροπών καί Μαχητικών Όμάδων.

ΤΑΞ
Οί νέοι Άξ/κοί τής Ρούμελης, οί όποιοι άπετέλεσαν. τούς αρχικούς
πυρήνας τής απελευθερωτικής κινήσεως είς κάθε περιοχήν, συνεργά­
ζονται στενώς μεταξύ των, συνεχίζουν τήν συγκρότησιν τοπικών Εθνι­
ΙΑΡ
κών 'Οργανώσεων Εσωτερικού (Ε.Ο.Ε.) καί έν συνεχείς όργανώνουν

Χ
Έθνικάς Άνταρτικάς 'Ομάδας (Ε.Α.Ο.) περιωρισμένής δυνάμεως.

ΩΝ
'Ομοίως έμυήθη βραδύτερον ό Σμηναγός Κυριαζής Ί., ό έφ. Άνθ/γός
Παπαριστείδης Χρ. έξ Έλαιώνος κ.ά.
ΙΣΤ
Άπαντες οί άνωτέρω είργάσθησαν όμολογουμένως μέ θρησκευτικόν
φανατισμόν καί πρωτοφανή ένθουσιασμόν. Σύνδεσμοι συνέδεον όλα τά

ww
όργανωθέντα χωρία μέ τήν Κεντρικήν Επιτροπήν τοΰ Άγώνος καί τάς ΙΑΙΑ
’Αθήνας πρός μετάδοσιν πληροφοριών καί λήψιν οδηγιών έκ μέρους τοΰ
w.en
έν Άθήναις ευρισκομένου Συνταγματάρχου Ψαρροΰ. Σ
tak
Ή Επιτροπή τών ’Αξιωματικών είδοποιήθη έξ ’Αθηνών, ότι θά έδέ-
χετο κατά τό τελευταΐον δεκαήμερον τοΰ ’Ιουνίου 1942 ρίψιν υλικών δι’

sis.g
αεροπλάνου είς τήν Γκιώναν. Τήν αποστολήν τής υποδοχής άνέλαβεν
ό Ύπολοχαγός Μήταλας βοηθούμενος ύπό ολίγων άνδρών καί τινων
ύλοτόμων τοΰ έπιχειρηματίου Τασοπούλου, πλήν όμως ούδόλως ένεφα-
νίσθησαν άεροπλάνα. Τό αύτό συνέβη καί κατά τόν μήνα ’Ιούλιον.
Τό ΕΑΜ άντιληφθέν τήν καθημερινήν έξάπλωσιν τοΰ Έθνικοΰ Κι­
r
νήματος τών έν λόγω άξιωματικών είς τήν Ρούμελην, άνησύχησε καί
έπέτυχε μέ πρωτοβουλίαν τοΰ κομμουνιστοΰ δικηγόρου Τσίγκα Φ. (2),ήγε-
(*) Αί τοπικαί Έπιτροπαί Άγώνος (άρχικαί) έμφαίνονται είς τό ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ "Γ".
(2) Ό κομμουνιστής Φώτιος Τσίγκος ύπήρξεν ήγετικόν στέλεχος τής Νομαρχιακής
’Επιτροπής τοϋ ΕΑΜ Φωκίδος καί πολύ δυναμικόν τοιοϋτον τοΰ ΚΚΕ. Ήτο ό ήθικός
αύτουργός όλων σχεδόν τών δολοφονιών τών έθνικοφρόνων πολιτών τής περιοχής, αί όποϊαι
έγιναν άπό τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Μετά τήν άπελευθέρωσιν ούτος έλυντσαρίσθη είς ’Αράχοβαν
(καί ύπέκυψεν είς. τά τραύματά του) ύπό τών συγγενών τών άθώον θυμάτων, τά όποια, κα­
τά δεκάδες έρρίφθησαν ζώντα ύπό τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είς τόν κάρκαρον τοΰ Παρνασσού
Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis.g
r
Δύο αντιπροσωπευτικοί τύποι ατρόμητων πολεμιστών τής Ρούμελης, οί όποιοι με τήν
γραφικήν φουστανέλλαν των συνέχισαν τήν παράδοσιν τής λεβεντιάς καί τόν ηρωισμόν
τών προγόνων των. Είναι οί οπλαρχηγοί τού 5/42 Σ.Ε. ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΑΡΒΑΤΟΣ καί
ΑΟΥΚΑΣ ΚΑΙΜΑΡΑΣ (ΠΑΛΑΝΤΖΑΣ) έκ Βουνιχώρας Παρνασσίδος. Έκ τούτων ό
δεύτερος συλληφΟείς ύπό τών Κομμουνιστοσυμμοριτών τό 1947 έσφαγιάσΟη διά μαχαί-
ρας εις τό Νεκροταφεϊον τόύ χωρίου του.
 - 23 -

τικοϋ στελέχους τού ΕΑΜ, συγκέντρωσιν εις τό χωρίον Σερνικάκι (πλη­

σίον τής Άμφίσσης) διά τήν άνάδειξιν δήθεν Διοικητικής Επιτροπής
Παρνασσίδρς. Είς αύτήν μετέσχον 10 κομμουνισταί, ώς άντιπρόσωποι
τοϋ ΕΑΜ τών χωρίων Παρνασσίδος καί οί άξιωματικοί Κούτρας, Καϊ-
μάρας καί Ντούρος.
Κατά τήν συγκέντρωσιν ταύτην διεπιστώθη δτι τό ΕΑΜ έπεδίωκε
νά δεσμεύση τούς άξιωματικούς μέ τόν λόγον τής τιμής των, δτι θά πει-
θαρχίσουν είς τάς άποφάσεις τής άναδειχθησομένης έπιτροπής (όπωσδή-
ποτε κομμουνιστικής).
Οί έν λόγφ αξιωματικοί έτόνισαν δτι ούδεμίαν ύποχρέωσιν αναλαμ­
βάνουν έναντι τοϋ ΕΑΜ καί δτι οσάκις πρόκειται περί ζητημάτων στρα­

Ι.Ν.
τιωτικής φύσεως, ευχαρίστως θά προσφέρουν τάς υπηρεσίας των είς οίαν-
δήποτε όργάνωσιν, άρκεΐ νά πρόκειται περί ένεργείας ένάντίον τοϋ κα-

ΑΓΙ
τακτητοΰ.

ΩΝ
Έπί πλέον κατά τήν συγκέντρωσιν ταύτην, άπεκαλύφθησαν πλήρως
οί απώτεροι σκοποί τοϋ ΕΑΜ. Ένας μάλιστα κομμουνιστής έξ ’Ιτέας,

ΤΑΞ
μέ τό ψευδώνυμον Μιχάλης, υποδηματοποιός, έτόνισε τότε Απερίφραστα
δτι « δχι μόνον δέν θά δεχθούμε άπό τούς Άγγλοαμερικα-

ΙΑΡ
νούς ίμπεριαλιστάς δπλα καί πολεμοφόδια, άλλά καί θά
τούς κτυπήσουμε, έάν θελήσουν νά άποβιβασθοΰν είς τήν

Χ
Ελλάδα. Δέν θά παραδώσουμε δέ τά δπλα μετά τήν άπε-
ΩΝ
λευθέρωσιν, έάν δέν έπιβάλη ό λαός τήν θέλησίν του καί
δέν έξασφαλισθοϋν αί λαϊκαί έλευθερίάι ».
4. ΕΜΦΑΝΙΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ. ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Ήδη διά πρώτην φοράν είς τήν περιοχήν τής Ρούμελης ένεφανί-
σθη υπό τόν Άρην Βελουχιώτην (’Αθανάσιον Κλάραν, φανατικόν κομ­

w.en
μουνιστήν έκ Λαμίας) ή πρώτη ένοπλος όμάς τοϋ ΕΛΑΣ (Εθνικός Λα­
Σ
ϊκός ’Απελευθερωτικός Στρατός),ή όποια έφερε τό διακριτικόν "8η όμάς".

tak
Ό Άρης παρουσιάζετο ώς Ταγματάρχης τοϋ Στρατού, μέ τήν διαφοράν
δτι δέν έφερε στολήν Έλληνος άξ/κοϋ, άλλά Κοζάκου (μαυροσκούφης).

sis.g
Ούτος άπετέλεσε βραδύτερον τήν ψυχήν τού ΕΛΑΣ κατορθώσας νά
έπιβληθή δλων τών άλλων ήγετικών στελεχών του.
r
Ή υπέρμετρος φιλοδοξία, ή πανουργία, ή πονηριά καί ό σαδισμός
του ήσαν τά κύρια γνωρίσματά του. Ή όμάς του, Αποτελουμένη έξ 20
περίπου ένοπλων μαυροσκούφηδων (Νικηφόρος, Διαμαντής, Άγγελέτος,
Καραλίβανος, Μπάφας κλπ.), ήτο καλώς έξωπλισμένη καί έξώδευε χρή­
ματα (χρυσάς λίρας), τά όποια έστέλλοντο, ώς έλεγον, άπό τό Στρατη-
γεΐον Μέσης ’Ανατολής, έπί λέξει έδήλωναν «άς είναι καλά τά
κορόϊδα οί Άγγλοι πού μάς τά στέλνουν ».
Ή ίδια όμάς περιώδευε τά όρεινά χωρία τής Ρούμελης καί διέδιδεν
δτι είχε καθαρώς πατριωτικούς σκοπούς, άλλ’ έκ τών πράξεων καί τών
έγκλημάτων, τά όποια διέπραττε, άπεδείχθη ταχέως, δτι ήτΟ καθαρώς
 - 24 -

κομμουνιστικόν τμήμα. Τό ψεΰδος καί τό έγκλημα, ήσαν γνωσταί καί

συνήθεις μέθοδοι έπικρατήσεως καί έξυπηρετήσεως τών σκοπών τοϋ
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Πράγματι, ώς άπεδείχθη καταφανώς έκ τών μετέπειτα έγκληματικών
καί άντεθνικών ένεργειών τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί όπως έγραψαν μεταγε-
νεστέρως διάφοροι Πολιτικοί άνδρες, ώς π.χ. οί Θεμ. Σοφούλης, Γ. Πα-
πανδρέου, Π. Κανελλόπουλος, Θ. Τσάτσος, Γ. Καρτάλης κλπ., τό Κ.Κ.Ε.
έπεδίωξεν εύθύς έξ άρχής νά μονοπωλήση τόν Εθνικόν άγώνα καί διά
τής σκληράς τρομοκρατίας, τής κατασυκοφαντήσεως καί τής έξοντώσεως
παντός έθνικόφρονος πατριώτου, ώς καί όλων τών άλλων Εθνικών ’Οργα­
νώσεων, νά προετοιμάση τήν μεταπολεμικήν δυναμικήν έπικράτησίν του.
Δέν έπέτρεπεν εις κανένα πατριώτην νά άνέβη είς τά βουνά καί νά

Ι.Ν.
πολεμήση τόν κατακτητήν, έμποδίζον οΰτω τούς Έλληνας νά έκπλη-

ΑΓΙ
ρώσουν τό πρός τήν πατρίδα καθήκον των μέ τήν άπειλήν τής έξοντώ­
σεως, έφ’ όσον δέν ήθελαν νά έ,νταχθοΰν είς τά υπό κομμουνιστικήν ήγε-

ΩΝ
σίαν τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ. Τό έγκλημα τής άδελφοκτονίας ήθελαν νά τό
δικαιολογήσουν οί υπεύθυνοι τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μέ τό έγκλημα τής προ­

ΤΑΞ
δοσίας άποκαλοΰντες προδότην κάθε Έλληνα πατριώτην, ό όποιος δέν
έδέχετο νά ύποταχθή είς αυτούς.

ΙΑΡ
Τήν κίνησιν τών αξιωματικών τοϋ
κολούθει τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, παρενέβαλλε
Ψαρροΰ μετά δυσφορίας παρη-
δέ είς αύτήν πλεΐστα όσα έμπό-
Χ
τούτον οί σύνδεσμοι τής όργανώσεως ΩΝ
δια καί άντέδρα συστηματικώς είς τήν έξάπλωσίν της. Διά τόν λόγον
Ψαρροΰ έκινοΰντο μέ πολλάς
προφυλάξεις.
ΙΣΤ
5. Ο ΨΑΡΡΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΡΟΥΜΕΛΗΝ.

ww
<
ΙΑΙΑ
w.en Σ
Τήν 15 ’Ιουλίου 1942 άφίχθη είς Παρνασσίδα ό Συνταγματάρχης
Ψαρρός διά νά διαπιστώση προσωπικώς τήν κατάστασιν καί νά δώση
τάς άπαραιτήτους όδηγίας καί κατευθύνσεις τοϋ άγώνος. Είς μάτην όμως

tak
έπεζήτησε νά συνδεθή μετά τοϋ μυστηριώδους δικηγόρου Σεφεριάδη διά
νά έξομαλύνη τάς άναφυείσας προστριβάς μεταξύ τών δύο όργανώσεων.

sis.g
Ούτος σκοπίμως άπέφυγε τήν συνάντησιν ταύτην.

r
Οί άξιωματικοί έξέθεσαν τήν κατάστασιν είς τόν Συνταγματάρχην
Ψαρρόν, είς τόν όποιον άνέφερον τά τής έμφανίσεως καί δράσεως τοΰ
ΕΛΑΣ καί τάς δυσχερείας γενικώς, τάς οποίας άντιμετώπιζον. Διεμαρτυ-
ρήθησαν έντόνως διά τήν στάσιν τοΰ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής,
τό όποιον ένίσχυε τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, καίτοι έγνώριζεν ότι ή το κομμου­
νιστική όργάνωσις. Έχρησιμοποίει δέ τόν έαμίτην Σεφεριάδην είς τό­
σον σοβαράς άποστολάς (ρίψεις κλπ.) καί όχι άλλα πρόσωπα γνωστών
φρονημάτων καί μέ λευκόν παρελθόν.
Ή άφιξις τοΰ Ψαρροΰ είς τήν Ρούμελην διεδόθη άστραπιαίως, έπρο-
κάλεσε δέ μεγάλον ένθουσιασμόν καί έτόνωσε τήν πίστιν τών όπαδών
τής όργανώσεώς του καί τό ήθικόν τών άξιωματικών του, οί όποιοι
 - 25 -

αντιμετώπιζαν καθημερινώς δυσχερείας καί αντιδράσεις έκ μέρους τοΰ

ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ό Ψαρρός, άφοΰ έδωσε κατευθύνσεις καί οδηγίας, έπέ-
στρεψεν εις ’Αθήνας.
6. ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ.
Τό Κίνημα Εθνικής ’Αντιστάσεως μέ τήν πάροδον τοΰ χρόνου έπε-
κτείνεται εις δλόκληρον τήν Ελλάδα, ό δέ Συν/ρχης Ψαρρός άποκα-
θιστα έπαφήν μετά των άλλων Εθνικών ’Οργανώσεων ΕΔΕΣ-Μακεδο­
νίας-Πελοποννήσου, αί όποΐαι συγκροτούν Ε.Α.Ο. εις τάς περιοχάς των.
Αί προσπάθειαι τοΰ Συν/ρχου Ψαρροΰ, όπως όργανώση Όμάδας
’Αντιστάσεως εις τήν Μακεδονίαν ένωρίτερον καί τήν Πελοπόννησον
βραδύτερον, δυστυχώς άπέτυχον. Μόνον εις τήν Ρούμελην ήδυνήθη νά

Ι.Ν.
συγκροτήση άργότερον τό 5/42, διότι έκεΐ είχεν αρχίσει ή όργάνωσις

ΑΓΙ
τοΰ Κινήματος ένωρίτερα από τούς έντοπίους Μονίμους καί ’Εφέδρους
’Αξιωματικούς τής περιοχής, οί όποιοι είχον ήδη συγκροτήσει τούς

ΩΝ
αρχικούς πυρήνας τών Ε.Α.Ο. καί Ε.Ο.Ε. Ούτοι είχον αρχίσει τήν κατά
τών κατακτητών έθνικήν των δράσιν, τήν συγκέντρωσιν πληροφοριών

ΤΑΞ
καί αποστολήν τούτων είς Μέσην ’Ανατολήν, τήν έξύψωσιν τοΰ ήθικοΰ
τών κατοίκων τής περιοχής, μέ τήν ιδίαν έπωνυμίαν Ε.Α.Σ. (Εθνικός

ΙΑΡ
’Απελευθερωτικός Στρατός), άνευ Διοικητικής υπαγωγής μέχρι τοΰ Μαρ­
τίου 1943 είς τόν Συνταγματάρχην Ψαρρόν.

Χ ΩΝ
Πράγματι ή απελευθερωτική κίνησις, ήρχισε νά έξαπλοΰται είς ολό­
κληρον τήν Ρούμελην μέ μεγάλην ταχύτητα. Νέοι αξιωματικοί καί οπα­

ΙΣΤ
δοί έμυήθησαν καί ένεγράφησαν είς τήν όργάνωσιν Ε.Α.Σ. Τό παρά­
δειγμα δέ τών αξιωματικών τής Παρνασσίδος ήκολούθησαν καί οί αξιω­
ματικοί τών άλλων περιοχών.

ww ΙΑΙΑ
Ό παλαίμαχος Ταγματάρχης Λουκάς Μαναΐος, έκ Δεσφίνης, είχε

w.en
λάβει έντολήν από τόν Συνταγματάρχην Ψαρρόν, νά όργανώση τήν πε­
ριοχήν μεταξύ Έλικώνος καί Κίρφης. Έμύησε πολλούς άξιωμαΐικούς Σ
tak
καί μαχητάς τής Δεσφίνης, Διστόμου, Κυριακίου, Άντικίρρας, Στειρίου,
Ζερικίου, Κουκούρων καί άλλων χωρίων τής ώς άνω περιοχής.

sis.g
Κατήρτισεν Έπιτροπάς ’Εθνικού Άγώνος καί ώργάνωσε τάς μαχη­
τικός όμάδας τών έν λόγφ χωρίων. Ούτος συνεκρότησεν άργότερον τήν
r
πρώτην ένοπλον ομάδα τοΰ Έλικώνος μέ αρχηγούς τούς καπεταναίους
Άβορίτην έκ Κυριακίου Λεβαδείας καί καπετάν Βάρδαν (Βαρδουλάκην
έφ. Ύπολ/γόν έκ Κρήτης), ή οποία διελύθη βραδύτερον διά δόλου ύπό
τοΰ ΕΛΑΣ. Τόν Βάρδαν καί Άβορίτην μαζύ μέ άλλους 6 άντάρτας τούς
έξετέλεσε κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων είς "Αγιον Σεραφείμ Έλικώ­
νος τμήμα τοΰ ΕΛΑΣ ύπό τόν Πελοπίδαν, ό όποιος διέδωσεν ότι έπρό-
κειτο περί προδοτών. Ό Ταγματάρχης Μαναΐος κατά τήν συγκρότησιν
τοΰ 5/42 Σ.Ε. ώργάνωσε αρχικά τήν Διλοχίαν Δεσφίνης από άντάρτας
τών ώς άνω περιοχών.
Τήν περιοχήν Νοτίου Παρνασσού-Άραχώβης ώργάνωσεν, όπως
άνεγράφη άνωτέρω, ό Άνθ/γός Πεζικού Κοκορέλλης Κων/νος, έξ Άρα-
 - 26 -

χώβης, από τοΰ τέλους τοΰ 1941 διά τής συγκροτήσεως μαχητικής Όμά-
δος έκ σπουδαστών καί έπαγγελματιών, τούς όποιους ώρκισεν εις τήν
Εκκλησίαν τοΰ Νεκροταφείου τής Άραχώβης κατά τρόπον μυστικόν.
Ούτος συνειργάσθή μέ πολλούς άξιωματικούς τής περιοχής. Άρχικώς
έπρότεινεν εις τόν Ταγματάρχην έ.ά. Κορϊτον Άνδρ., όπως άναλάβη τήν
ήγεσίαν τής έπαναστατικής κινήσεως Παρνασσού, πλήν όμως ούτος δέν
τήν άπεδέχθη διά λόγους υγείας. Κατόπιν συνειργάσθή στενώς μέ τόν
'Υπολ/γόν έ.ά. Τομαραν Εύστ., ό όποιος βραδύτερον άπεχώρησε λόγω
άσθενείας του. 'Ομοίως ήλθεν εις έπαφήν καί συνειργάσθή μετά των
άξιωματικών των γειτονικών κωμοπόλεων .καί χωρίων, όπως π.χ. τών
Ύπολ/γών Κουμπλή I., Καράμπαλη Άθ., Άνθ/γοϋ Ζαφειροπούλου Κ.,
Εύέλπιδος Γεωργίου Λουκά, έκ Δελφών, κ.λ.π. Συνεδέθη μετά του Άνθ/
γοϋ Τσιμτσιλή Π. έκ Δαυλείας, τοΰ Άνθ/γοϋ Κουτσομανή Κ. καί Σα­

Ι.Ν.
μαρτζή X. έκ Λεβαδείας, τών Άνθ/γών Καραδήμου Θ. καί Κυριαζή
Σπ., έκ Φθιώτιδος, τοΰ συμμαθητοΰ του Άνθ/γοΰ Καραλή Λ., ό όποιος
ΑΓΙ
ένετάχθη εις τήν Όμάδα Άβορίτη καί έξετελέσθη βραδύτερον ΰπό τοΰ

ΩΝ
ΕΛΑΣ καί τέλος μετ' άλλων άξιωματικών τής Λοκρίδος.
Τήν όργάνωσιν τοΰ άπελευθερωτικοΰ άγώνος είς τήν περιοχήν Δυτ.
ΤΑΞ
Δωρίδος καί Ναυπακτίας άνέλαβεν ό Ταγματάρχης Πεζικοΰ Καπετζώνης
Γεώργιος, ό μετέπειτα Διοικητής τοΰ II Τάγματος Δωρίδος. Ούτος είργά-

Ι ΑΡΧ
σθη μετά ζήλου καί δραστηριότητος καί ώργάνωσεν έν πάση μυστικό-
τητι τάς πόλεις καί τά χωρία τής περιοχής του, ήτοι : Ναύπακτον, Εύ-

ΩΝ
πάλιον, Μοναστηράκιον, Καστράκι, Καρδάρα, Μαραθιά, Κλήμα, Πα-
λαιοξάριον, Ποτιδάνεια, Μανάγουλη, Σεργούλα, Γκουμαΐοι< Καρούτια,

ΙΣΤ
Παλαιοχώριον, Μακρυνή, Τριζόνια, Μαραζιά, Καλλιθέα, Στύλια, Άβου-
ρος κ. ά.

ww ΙΑΙΑ
Ούτος ώργάνωσε καί τά παράλια τής Πελοποννήσου μεταξύ Αιγίου
καί Πατρών ένισχυθείς υπό έντοπίων δραστήριων πατριωτών καί άξιω­

w.en
ματικών. Βοηθούμενος ΰπό ζωτικών τοπικών παραγόντων καί ικανών άξι­
ωματικών τής περιοχής του, τούς όποιους έμύησεν εις τήν απελευθερω­
τικήν κίνησιν από τάς άρχάς τοΰ 1942 καί παρά τήν κατασκοπείαν τών
Σ
tak
άρχών κατοχής, κατόρθωσε νά όργανώση όλους σχεδόν τούς έθνικό-

sis.g
φρονας πολίτας τής περιοχής του. Κατήρτισεν εις έκαστον χωρίον ή πά­
λιν Έπιτροπάς Έθνικοΰ Άγώνος καί μαχητικός άνταρτικάς ομάδας έξ

συγκροτηθέντος μετέπειτα Τάγματος Δωρίδος.

Τό έργον του συνέδραμον όλοψύχως πολλοί άξ/κοί μεταξύ τών
r
έπιλέκτων καί γενναίων μαχητών, οί όποιοι άπετέλεσαν τόν πυρήνα τοΰ

οποίων οί κάτωθι : Λοχαγοί Κουβέλης Άναστ., Λίβερης Γ. (’), Παπαϊ-

ωάννου Δημ., έφ. Λοχ. Παπανακλής Άθ., (δολοφονηθείς τό 1946 υπό
τοΰ ΕΛΑΣ), Ύπολ/γός Μπαράκος Λ., Πατίλης Δημ., Άσημακόπουλος
Δ., Θωμόπουλος Κ., Τσίρης Β., 'Υπομοίραρχος Κουτβάλας Εύθ., 'Υπολ.
Στέγγος I., Άνθ/γός Ήλιόπουλος Χρ., Λουκόπουλος I., Άνθ/σταί Εύ-
σταθίου Χαρ., Ζωγράφος Κωνστ., έφ. Λοχ. Κοτζαμάνης Κ., Ευσταθίου(*)

(*) Ούτος έξετελέσθη ΰπό τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτων βασανιστηρίων.

 - 27-

Παν., Γιαννακούρης Β., Στέγγος Άνδρ., έφ. Ύπολ. Βλάχος Εύθ., Μπι-
της Άθ., έ'φ. Ύπ. Παπαδημητρίου Πολ. (δημοδιδάσκαλος), Ύπολ. Άση-
μακίδης Θεοδ., ’Ανθυπίλαρχος Μπουζνέκης ’Ιωάν., ιατρός Άρμύρος Γ..
Άνθ/στής Μπάμπος Β., Μπάμπος Εύθ. Εύαγγελόπουλος Κ., Κρεμασμέ­
νος Σπ., Παπαϊωάννου Άπ., ’Ανθ/ρχος Σμπαρούνης Κ., Μιχαλόπουλος
Χρ., Άνθ/στής Κουτοβός I., Τασιάκος Μ., Αιάτσος Β.,Υφαντής Άπ. κ.ά.
Εις Άμφισαν ένθέρμως ήρχισαν νά συμβάλλουν εις τόν αγώνα ό
άπόστρατος Ταγ/ρχης Κορΐτος έξ Άραχώβης, ό καθηγητής Μελισσά-
ρης I., ό Εύθ. Καπράλος, ό ιατρός Παυλοστάθης I., οί αδελφοί Γάτου,
Γαζή, Κουτρολίκου, Τριάντη, Μοσκαχλαειδή, οί Ταγ/ρχαι Δημητριάδης
καί Ίωαννίδης (πρόσφυγες έκ Βορ. Ελλάδος καταδιωχθέντες ύπό των
Βουλγάρων), Θάνος Παπέλης δικηγόρος, Λιανουλόπουλος Δημ. ιατρός,

Ι.Ν.
Τζαμτζής, Λαγγουράνης, Κεφαλας Ν., Ζαχαρίας, Γιδόγιαννος,' Λύτρας,
Μαργ. Καϊμάρας καί πολλοί άλλοι πατριώτες.
ΑΓΙ
Μεγάλην συνδρομήν ήθικήν καί ύλικήν προσέφερον είς τόν αγώνα

ΩΝ
τοϋ 5/42 Σ.Ε. αί κυρίαι καί δεσποινίδες τής Άμφίσσης, ’Ιτέας, Γαλα-
ξειδίου κλπ κωμοπό"λεων καί χωρίων. ’Επικεφαλής τών Γυναικείων ’Οργα­

ΤΑΞ
νώσεων τής Άμφίσσης ήτο ή ύπέροχος καί ένθουσιώδης Κυρία Χρ.
Καπράλου, σύζυγος τοΰ τότε Δημάρχου Άμφίσσης. Αΰτη μαζύ μέ τάς

ΙΑΡ
άλλας κυρίας ειργάσθη ακούραστα μέ πίστιν καί φανατισμόν διά τόν
έθνικόν αγώνα. Ή ψυχραιμία καί αδιαφορία της διά τούς κινδύνους

Χ ΩΝ
πού διέτρεχεν έκ μέρους τών αρχών κατοχής ήτο πρωτοφανής.
Μέχρι τοΰ Μαρτίου 1943 ώργανώθησαν σχεδόν δλαι αί πόλεις καί

ΙΣΤ
τά χωρία τής Παρνασσίδος καί Δωρίδος. Ή όργάνωσις άρχικώς περιω-
ρίσθη είς τούς ύπευθύνους τών Επιτροπών, τούς δυναμικούς μαχητάς καί

ww ΙΑΙΑ
εις έκείνους,οί όποιοι ήδύναντο νά βοηθήσουν ήθικώς καί ύλικώς τόν
έθνικόν άγώνα. Αί μαχητικοί ομάδες τών χωρίων τής περιοχής Ρούμε­

το ανάλογος οπλισμός.
w.en Σ
λης ήδύναντο νά αποτελόσουν τρία (3) Τάγματα, έφ’ όσον θά διετίθε-

7.
tak
ΑΦΙΞΙΣ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΗΣ (29/9/42).

sis.g
"Ολοι ήσαν προπαρασκευασμένοι ψυχικώς καί έπερίμεναν μέ αγω­
νίαν τήν αποστολήν όπλων καί πολεμοφοδίων από τό Στρατηγεΐον Μέ­
σης Ανατολής.
r
Κατά τά μέσα τοΰ 1^,42 συνεχίζονται αί έπιχειρήσεις τών Συμμάχων
είς τήν Βόρειον Αφρικήν έναντίον τής Στρατιάς τοΰ Ρόμμελ.
Ό Στρατηγός Άλεξάντερ, αρχηγός τών Συμμαχικών Δυνάμεων τής
Μέσης Ανατολής, προτίθεται νά έπιτεθή κατά τοΰ Ρόμμελ καί νά δια-
σπάση τήν γραμμήν Έλ-’Αλαμέϊν. Πρός τοΰτο ζητά τόν Σεπτέμβριον
τοΰ 1942 άπό τήν Διοίκησιν Ειδικών Επιχειρήσεων (SPECIAL OPERA­
TIONS EXECUTIVE ή S.O.E. Κάιρου) νά διακόψη τό ρεύμα έφοδιασμοΐ
τοΰ Ρόμμελ άπό τόν άξονα τής Ελλάδος διά τής καταστροφής (σαμπο-
τάζ) μιάς άπό τάς τρεις γέφυρας τοΰ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ ή ΑΣΩΠΟΥ
ή ΠΑΠΑΔΙΑΣ, τής σιδηρ. γραμμής Θεσ/νίκης-Αθηνών.
 - 28 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
Η άνταρτομάνα Γκιώνα, μέ τό χωρίον Προσήλιον (Σιγδίτσα) καί τό ύψωμα Προφήτης
Ήλίας (2301), όπου έγένετο ή υποδοχή τής Όμάδος ΚΡΙΣ τήν νύκτα τής 29 - 9 - 42.

ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Ή μελέτη καί έκτέλεσις τοΰ σαμποτάζ ανατίθεται τήν 20/9/42 είς
τόν Βρεττανόν Συν/ρχην ΕΝΤΥ ΜΑΓΙΕΡΣ, ό όποιος ώρίσθη ’Αρχηγός
w.en
12μελοΰς ’Αποστολής, άποτελουμένης έκ των κάτωθι ’Αλεξιπτωτιστών :
α) Συντ/ρχης ΕΝΤΥ ΜΑΓΙΕΡΣ (*) β) Ταγματάρχης ΚΡΙΣ ΓΟΥΝΤ-
Σ
tak
ΧΑΟΥΖ (2), Ύπαρχηγός τής αποστολής, γ) Λοχαγός ΤΖΩΝ ΚΟΥΚ,

sis.g
(') Ό ΕΝΤΥ ΜΑΓΙΕΡΣ (E.C.W. MYERS) ήτο άξ/κός τοϋ Μηχανικού. Ούτος

r
προήχθη βραδύτερον είς Ταξίαρχον καί παρέμεινεν είς τήν Ελλάδα μέχρι τά μέσα τοϋ
1943 ώς ’Αρχηγός τής Βρεττανικής ’Αποστολής (Β.Σ.Α.), οπότε άντικατεστάθη από τόν
Ύπαρχηγόν τής ’Αποστολής ΚΡΙΣ. Έχει γράψει τό βιβλίον "Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΡΙΠΛΟ­
ΚΗ" (THE GREEK ENTANGLEMENT).
(2) Ό Βρεττανός Ταγματάρχης ΚΡΙΣ ΤΟΥΝΤΧΑΟΥΖ (C M. WOODHOUSE)
δέν ήτο στρατιωτικός, αλλά πολιτικόν πρόσωπον, είς τό όποιον άπενεμήθη ό βαθμός τοΰ
Ταγ/ρχου κατά τόν Β' Παγκόσμιον Πόλεμον.
Ούτος έγνώριζε τήν Ελληνικήν γλώσσαν καί είχε σταλή είς τήν Κρήτην μετά τήν
κατάληψίν της υπό των Γερμανών διά σαμποτάζ καί διευκόλυνσιν δραπετεύσεως Άγγλων
αιχμαλώτων. Έπελέγη άρχικώς ύπό τοΰ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής ώς Ύπαρχηγός τής
Β. Σ. ’Αποστολής, μετά δέ τήν άναχώρησιν έξ Ελλάδος τοϋ ΕΝΤΥ έγινεν ’Αρχηγός της,
προαχθείς είς τόν βαθμόν τοΰ Συν/ρχου κατ’ απονομήν. Έγραψε μετά τόν πόλεμον άνα-
λυτικήν μελέτην τής πολιτικής καταστάσεως τής Ελλάδος υπό τόν τίτλον "ΤΟ ΜΗΛΟ
ΤΗΣ ΕΡΙΔΟΣ" (THE APPLE OF DISCORD).
 - 29 -

δ) Λοχαγός TOM ΜΠΑΡΝΕΣ, ε) Λοχαγός ΝΤΕΝΙΣ ΧΑΜΣΟΝ (Έλ-

νηνομαθής),, στ) Λοχαγός ΝΑΤ ΜΠΑΡΚΕΡ (Ελληνομαθής), ζ) Λο­
χαγός ΑΡΘΟΥΡ ΕΝΤΜΟΝΤΣ, η) Λοχαγός ΘΕΜΗΣ ΜΑΡΙΝΟΣ, (Έλ-
λην Αγγλομαθής), θ) Ύπολ/γός ΙΝΤΕΡ-ΤΖΙΛ καί οί Ύπαξ/κοί Άσυρ-
ματισταί ΤΣΙΤΙΣ, ΦΪΛΙΠΠΣ καί ΟΥΙΛΜΟΤ.
Οί ανωτέρω Βρεττανοί κομμάντος έπελέγησαν βιαστικά καί, άφοϋ
ύπέστησαν βραχεΐαν ένημέρωσιν καί έκπαίδευσιν, μετεφέρθησαν είς άε-
ροδρόμιον τής Αίγύπτου μαζύ μέ τά ανάλογα υλικά (έκρηκτικά, ασυρ­
μάτους, όπλα, πυρομαχικά, χάρτες κλπ) διά νά σταλοϋν είς τήν κατε-
χομένην Ελλάδα μέ άεροπλάνα.
Ούτοι κατενεμήθησαν είς 3 ομάδας τών 4 άλεξιπτωτιστών. Έκάστη

Ι.Ν.
όμάς μέ τόν άσύρματον καί τά υλικά της έπεβιβάσθη είς έν άεροπλά-
νον τύπου LIBERATOR διά νά μεταφερθή είς τόν καθορισθέντα τόπον
ΑΓΙ
προορισμού. Έκ τών 3 ομάδων, ή μία ύπό τόν Ταγ/ρχην ΚΡΙΣ προω-
ρίζετο διά τήν περιοχήν τού Στρατηγού Ν. Ζέρβα, (χωρίον Σακαρέσι
ΩΝ
Βάλτου), ένώ αί δύο δλλαι ύπό τόν Συν/ρχην ΕΝΤΥ διά τήν περιο­
χήν Γκιώνας.
ΤΑΞ
Ή S.O.E. Κάιρου ειδοποίησε σχετικώς τόν Ζέρβαν καί άνέθεσε τήν

ΙΑΡ
προπαρασκευήν τής υποδοχής τών Άγγλων ’Αλεξιπτωτιστών, οί όποιοι
θά επιπτον κατά τό τέλος Σεπτεμβρίου 1942 είς τά Βουνά τής Γκιώνας,

"ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ Π". Χ
είς τόν Σύνδεσμόν της' είς τάς ’Αθήνας, ό όποιος έφερε τό όνομα
ΩΝ
ΙΣΤ
Ό "ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ Π" είχε στείλει άπό τό καλοκαίρι τού 1942 είς
τήν περιοχήν Γκιώνας τόν δικηγόρον Άλεξ. Σεφεριάδην διά άναγνώ-

ww ΙΑΙΑ
ρισιν καί τήν υποδοχήν σποραδικών ρίψεων όπλων, τά όποια διήρπα-
σαν οί χωρικοί, οί ληστοφυγόδικοι καί οί ’Ιταλοί. Είς τούτον άνέθε-
σεν έν συνεχείς νά ύποδεχθή τήν ομάδα τού Έντυ, ή οποία έπρόκειτο
w.en
νά πέση είς τήν περιοχήν τού χωρίου Καροΰτες. Ό Σεφεριάδης'όμως
συνελήφθη πρό τής άφίξεως τών Άγγλων είς τήν Ελλάδα είς τό χω­
Σ
tak
ρίον Κουκοβίστα (Καλοσκοπή) μαζύ μέ τούς άνδρας τού χωρίου ύπό
•
sis.g
τών ’Ιταλών, οί όποιοι τόν μετέφεραν ώς όμηρον είς τάς ’Αθήνας.
Όλίγας ήμέρας πρό τού τέλους Σεπτεμβρίου 1942 είδοποιήθη άπό

r
τάς ’Αθήνας ή 3μελής ’Επιτροπή τών ’Αξιωματικών τού Ψαρροΰ ότι
έπρόκειτο νά δεχθή ρΐψιν υλικών έπί τού Ύψ. Προφ. Ήλίάς τής Γκιώ­
νας (ύψ. 2301), Β.Δ. τού χωρίου Σιγδίτσα (Προσήλιον). Τό συνθηματικά
άναγνωρίσεως μετέφερεν είς Άμφισσαν ό έξαίρετος παφίώτης Χαρ. Τυ-
ροδήμος, υπάλληλος τότε τού Υπουργείου Οικονομικών καί παρέδωσε
ταύτα είς τόν Ύπολ/γόν Μήταλαν, είς τόν όποιον έδόθη ή έντολή νά
ύποδεχθή τήν έν λόγφ ρΐψιν.
Τά 3 άεροπλάνα μέ τούς Άλεξιπτωτιστάς άνεχώρησαν άπό τήν
Αίγυπτον τήν νύκτα τής 28 Σεπτεμβρίου διά τήν κατεχομένην Ελλάδα.
’Επειδή όμως οί Άγγλοι δέν είδαν συνθηματικές φωτιές (σχήμα
σταυρού) έπέστρεψαν άπρακτοι είς τήν Αίγυπτον. Τήν νύκτα τής 29
 - 30 -

Σεπτεμβρίου έπέταξαν πάλιν καί τά μέν αεροπλάνα τοΰ Έντυ καί Κρίς
έρριξαν τά φορτία των είς τά βουνά τής Γκιώνας, τό δέ άεροπλάνον
τοϋ Τζών Κούκ έπέστρεψεν άπρακτον είς τήν Αίγυπτον, χωρίς νά ρίξη
τούς Άλεξιπτωτιστάς διά τόν ίδιον λόγον.

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww Ι ΑΙΑ
Ή Μονή τοϋ προφ. Ήλία Παρνασσού, ή όποια υπήρξε τό κρησφύγετου τών ανταρτών
κατά τήν κατοχήν.

w.en Σ
Τόν ήγούμενον τής Μονής Άγαθόνικον έξετέλεσαν οΐ ’Ιταλοί τό 1942.

tak
Τήν ομάδα τοϋ Συν/ρχου Κρίς, ή όποια έπεσεν είς τήν κορυφήν
Προφ. Ήλίας Γκιώνας ύπεδέχθη ό Μήταλας μέ τούς άνδρας του καί
sis.g
τήν έβοήθησε νά συγκεντρώση τά υλικά της είς μίαν σπηλιάν τής πε­
ριοχής. Ό Κρίς άνεκοίνωσεν είς τόν Μήταλαν ότι τήν ιδίαν νύκτα
έπρεπε νά έχουν πέσει καί αί δύο άλλαι ομάδες αλεξιπτωτιστών.
Μετά τήν συγκέντρωσιν καί έξασφάλισιν τών υλικών, ό Κρίς συνο-
r
δευόμενος άπό τόν Μήταλαν κατήλθεν είς τό χωρίον "Αγιος Γεώργιος,
Ν.Δ. τής Άμφίσσης, διά νά συνδεθή, όπως έλεγε, μετά τών ’Αθηνών.
Ούτος παρέμεινεν έπί ΙΟήμερον σχεδόν κρυπτόμενος άνωθεν τοϋ Άγ.
Γεωργίου, όπου έφιλοξενήθη ύπό τοΰ Ύπολ/γοΰ Ντούρου καί μερικών
κατοίκων τοΰ χωρίου (Κουτσοκλένης, Μαστρογιαννόπουλος κ.λ.π.), οί
όποιοι ήσαν όπαδοί τής Όργανώσεως τοΰ Ψαρροΰ.
Ό Κρίς, μόλις έφθασεν είς τόν "Αγιον Γεώργιον, έζήτησε πληρο­
φορίας διά τόν Ψαρρόν, Ζέρβαν καί Γονατάν, πρός τούς όποιους άπέ-
στειλεν έπιστολάς μέσω τοΰ Ύπολ/γοΰ Ντούρου είς ’Αθήνας.
 - 31 -

Τήν ίδιαν νύκτα έπεσεν είς άπόκρημνον καί δασώδη περιοχήν, κοντά
είς τό χωρίον Καροϋτες τής Γκιώνας ή όμάς τοϋ Συντ/ρχου Έντυ, ή
οποία έταλαιπωρήθη πάρα πολύ μέχρις δτου συγκεντρώθή καί περισυλ-
λέξη μερικά άπό τά υλικά της. Είς τοϋτο τήν έβοήθησεν ό Άνθ/γός
Γ. Κατσίμπας (Χ) μέ μερικούς κατοίκους τού χωρίου. Ό λήσταρχος Κα-
ραλίβανος μέ τήν 5μελή ομάδα του προσεφέρθη αρχικά νά βοηθήση
τούς ’Άγγλους είς τήν συγκέντρωσιν τών υλικών, είς τήν πραγματικό­
τητα όμως έκλεψεν εν μέρος έξ αύτών καί τελικά έξηφανίσθη. Ό Κα-
ραλίβανος προσεχώρησεν αργότερα είς τόν ΕΛΑΣ.
Άπό τής έπομένης τής προσγειώσεώς του ό Έντυ άνεζήτει τάς δύο
άλλας ομάδας. Ό Έντυ, μετά τήν συνάντησίν του μέ τόν Κρίς έπί τής
Γκιώνας, συνεκέντρωσε τό προσωπικόν τών δύο δμάδων καί τά υλικά

Ι.Ν.
διά νά είναι πλησιέστερα πρός τάς γεφύρας τής σιδ. γραμμής Θεσ/νίκης-
Άθηνών καί μετέφερε ταΰτα κοντά είς τό χωρίον Στρώμη, Νοτίως τού

ΑΓΙ
Μαυρολιθαρίου. Είς τήν μεταφοράν τόν έβοήθησαν άρΚετοί κάτοικοι
τής περιοχής (2) καί πολύ περισσότερον ό Νικ. Μπέης ή "Μπάρμπα-

ΩΝ
Νίκος", όπως τόν έλεγαν οί Άγγλοι. Οΰτος ήτο κρεοπώλης άπό τό
Λευκαδίτι Δωρίδος καί έγνώριζε όλίγα Αγγλικά, διότι είχε ζήσει είς

ΤΑΞ
τήν Αμερικήν. Τό άρχικόν του έπάγγελμα ήτο ζωοκλέπτης, μέ προτί-
μησιν "τά βοοειδή ή καματερά", ώς έλεγεν!....

ΙΑΡ
Οί Άγγλοι έγκατεστάθησαν έντός μιας σπηλιάς, ή όποια εύρίσκετο

Χ
Νοτιοδυτικώς τής Στρώμης καί είς τάς βόρειας ύπωρείας τής Γκιώνας

ΩΝ
(περιοχή μεταξύ τών ύψωμάτων Ξεροβούνι καί Πύργος). Εκεί έμειναν
έπί. 40 καί πλέον ήμέρας άναμένοντες τήν ριψιν από άεροπλάνον τής
τρίτης όμάδος Αλεξιπτωτιστών τοϋ Τζών Κούκ.
ΙΣΤ
Ή τρίτη όμάς τοϋ Τζών Κούκ έπεσε μετά 1 μήνα, δηλ. τήν 30ήν

ww
’Οκτωβρίου 1942, είς τήν περιοχήν Καρπενησιού καί πολύ κοντά είς ΙΑΙΑ
τόν στρατωνισμόν τής ’Ιταλικής φρουράς. Οί Άλεξιπτωτισταί διεσώθη-

w.en
σαν ώς έκ θαύματος, χάρις είς τήν βοήθειαν τών κατοίκων, ,ένφ τά πε­
ρισσότερα υλικά των συνεκεντρώθησαν άπό τούς ’Ιταλούς. Ούτοι ώδη-
Σ
tak
γήθησαν είς τόν Άρην Βελουχιώτην, ό όποιος άντί νά τούς άποστείλη
είς τήν Γκιώναν, όπου είχον πέσει αί όμάδες τών Έντυ καί Κρίς, τούς

sis .gr
(**) Ό μόνιμος Άνθ/γός Γ. Κατσίμπας έκ Καρουτών, έμυήθη άρχικώς είς τήν Όργά-
νωσιν Εθνικής ’Αντιστάσεως υπό τής 3μελοϋς Επιτροπής, ύπό τής όποιας έφιλοξενήθη
είς τά χωρία Αγία Εύθυμία καί Βουνιχώρα. Ούτος έπηρεάζετο άρκετά άπό τόν φανατικόν
κομμουνιστήν Φώτιον Τσίγκον, δικηγόρον Άμφίσσης, ό όποιος ήτο τότε ή ψυχή τοϋ Ε.Α.Μ.
Παρνασσίδος. Ό Κατσίμπας βραδϋτερον άπεχώρησεν άπό τήν Όργάνωσιν Ψαρροϋ καί
προσεχώρησεν είς τόν ΕΛΑΣ, δπου διετέλεσεν ’Αρχηγός όμάδος κατά τήν κατοχήν.
Μεταπολεμικώς έξελέγη Βουλευτής τής άριστερας παρατάξεως, άλλά ήλθεν είς ρήξιν
μί τό Κ.Κ.Ε., τήν ήγεσίαν τοϋ όποιου κατήγγειλε διά τοϋ βιβλίου του "Όταν ό άνθρω-
*πος ραπίζεται".
(2) ’Ιδιαιτέρως συνέδραμον τούς Άγγλους οί κάτοικοι τών χωρίων τής Γκιώνας (Στρώ-
μή, Μαυρολιθάρι κλπ), οί όποιοι τούς έφωδίαζον μέ τρόφιμα κλπ. Πολλοί έξ αυτών τούς
έφιλοξένησάν εις τάς οικίας των καί τούς έβοήθησαν είς τήν έπιχείρησιν άνατινάίεως
τής γεφύρας τοϋ Γοργοποτάμου, όπως π.χ. οί I. Πιστόλης, I. Μπακούλας, Παπαριστεί-
δης, Μώκος κ.ά.
 - 32 -

έπήρε μαζύ του είς μίαν περιοδείαν έπιδείξεως, πού έκαμε πρός αντίθε­
τον κατεύθυνσιν, τό Άγρίνιον. Ματαίως παρεκάλει έπί ήμέρας τόν Άρη
ό Τζών Κούκ νά τόν στείλη είς τήν περιοχήν, όπου εύρίσκοντο οί άλλοι
Βρεττανοί καί τήν όποιαν περιοχήν ασφαλώς ούτος έγνώριζεν ή ήμπο-
ρούσε νά μάθη εύκολα.
Κατά τόν Έντυ καί Κρίς, ό Βελουχιώτης σκοπίμως κωλυσιεργούσε
καί δέν έστελνε τήν ομάδα τού Τζών Κούκ είς τήν Γκιώνα, όπου εύ-
ρίσκετο ό Έντυ. Πράγματι ό Άρης άπέφευγε νά έλθη είς έπαφήν μέ
τόν Έντυ, καθ’ όσον έβλεπε τήν παρουσίαν των Άγγλων είς τήν Ελ­
λάδα μέ καχυποψίαν καί φόβον. Εντελώς όμως τυχαία ό Κρίς μεταβαί-
νοντας μέ έντολήν τού Έντυ πρός συνάντησιν τού Ζέρβα είς Βάλτον,
έμαθεν από ένα χωρικόν ότι ό Τζών ευρίσκετο κάπου έκεΐ κοντά καί

Ι.Ν.
τού έστειλε μήνυμα, μέ τό όποιον τόν ένημέρωσε σχετικώς.
Μετά πάροδον άρκετών ήμερών ό Βελουχιώτης έστειλε τήν ομάδα
ΑΓΙ
τού Τζών Κούκ είς τήν Γκιώνμν συνοδευομένην άπό τόν Νικηφόρον

ΩΝ
καί τήν ομάδα του, ένώ αυτός συνέχισε τήν περιοδείαν του άνά τήν
Στερεάν Ελλάδα.

ΤΑΞ
Ή άφιξις τών Άγγλων έν τώ μεταξύ είχε γίνει κοινόν μυστικόν.
Ή παρουσία των είς τά έλεύθερα βουνά τής Ρούμελης σκορπίζει ρίγη

ΙΑΡ
ένθουσιασμού καί χαράς καί τό Απελευθερωτικόν Κίνημα ένσαρκώνε-
ται είς τήν άδάμαστον θέλησιν τού σκλαβωμένου Ελληνικού Λαού, ό
Χ ΩΝ
όποιος διψούσε νά άποκτήση τήν έλευθερίαν του τό συντομώτερον δυ­
νατόν. Οί όλίγοι άντάρτες τής Γκιώνας ήσαν τό σύμβολον τού νέου τι-
τανείου άγώνος τής Φυλής.
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Αλλά, ένώ τόσον υψηλόν διεγράφετο τό φρόνημα καί ή αγωνιστι­
κή διάθεσις άντιστάσεως είς τήν Ρούμελην, οί ’Ιταλοί καί Γερμανοί ήρχι-

w.en Σ
σαν νά όσφραίνωνται τόν κίνδυνον, τόν όποιον διέτρεχον, διότι είχον
πρόσφατον άπόδειξιν τών πολεμικών άρετών καί τού φανατισμού, μέ τόν
οποίον οί Έλληνες μάχονται καί θυσιάζονται διά τήν έλευθερίαν των.

tak
Ό κίνδυνος αύτός έγινε περισσότερον φανερός καί σοβαρός, διότι διά
τών μυστικών πρακτόρων των είχε φθάσει είς αυτούς ή πληροφορία τής

Γκιώνας. sis
παρουσίας τών Άγγλων είς τά άπόκρημνα βουνά τής άνταρτομάνας

.gr
Διά νά άποτρέψουν τόν φοβερόν αύτόν κίνδυνον οί Ίταλογερμανοί
ήρχισαν νά κάνουν έγκλήματα μέ πρωτοφανή φρικαλεότητα είς βάρος
τών κατοίκων τής περιοχής. Συλλαμβάνονται άθώοι κάτοικοι καί υπο­
βάλλονται είς άνήκουστα βασανιστήρια καί πιέσεις διά νά μαρτυρήσουν
καί τέλος έκτελούνται δεκάδες όμηροι, ώς καί γυναικόπαιδα άκόμη. Πα­
ράλληλα όργανώνουν έκκαθαριστικάς έπιχειρήσεις είς τήν περιοχήν τής
Γκιώνας διά νά συλλάβουν τούς Άγγλους, τούς όποιους περιθάλπουν
οί τολμηροί καί υπερήφανοι Ρουμελιώτες, καθώς καί τούς άντάρτας συ-
νεργάτας των. Κατόπιν αρχίζουν τάς έκτελέσεις καί τούς έμπρησμούς
ποιμνιοστασίων καί χωρίων άκόμη.
 - 33 -

Τά δοξασμένα χωριά τής Σιγδίτσας (Προσήλιον) καί τών Καρουτών.

ιά όποια ήσαν δύο σπουδαΐαι όρειναί βάσεις έφοδιασμοΰ τού ’Αντάρτι­
κού Άγώνος τού 5/42 Συν/τος, έπυρπολήθησαν καί μετεβλήθησαν είς
σωρούς καπνιζόντων έρειπίων.
Επίσης οί ’Ιταλοί έξετέλεσαν έκτός τών άλλων τόν Ηγούμενον
τής Μονής Προφ. Ήλία Παρνασσού Άγαθόνικον καί έπυρπόλησαν είς
τό χωρίον Πεντεόρια τάς οίκίας τού Λοχαγού Κούτρα Άθ. καί τού
όπλαρχηγού Παληβίδα.
Τήν άφιξιν τών Άγγλων καί τά μετέπειτα γεγονότα άνέφερεν έγκαί-
ρως ~ή Επιτροπή τών ’Αξιωματικών Παρνασσίδος είς τόν είς ’Αθήνας
Συν/ρχην Ψαρρόν καί έζήτησε διά συνδέσμων οδηγίας. Δυστυχώς όμως

Ι.Ν.
ούδεμία οδηγία ήλθεν άπό τάς ’Αθήνας, ούτε πληροφορία σχετική μέ
τήν άποστολήν τών Άγγλων. Ή Βρεττανική ’Αποστολή ήλθεν είς έπα-

ΑΓΙ
φήν, τόσον μέ τόν Ψαρρόν, όσον καί μέ τόν Ζέρβαν, αλλά τί έλέχθη
μεταξύ Άγγλων καί Ψαρροΰ παρέμεινεν άγνωστον.
ΩΝ
ΤΑΞ
8. ΑΝΑΤΙΝΑΞΕ ΓΕΦΥΡΑΣ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟΥ.

ΙΑΡ
Ματαίως έτίερίμενεν έπί ένα μήνα καί πλέον γεμάτος άγωνίαν ό
Συν/ρχης Έντυ Μάγιερς είς τήν σπηλιάν τής Στρώμης διά νά έλθη είς
Χ
έπαφήν μέ τόν Άρην Βελουχιώτην, όπως τού είχαν είπει είς τό Στρα-
ΩΝ
τηγεΐον τής Μέσης Ανατολής. Ούτος σκοπίμως, όπως έλέχθη ανωτέρω,
τόν άπέφευγεν, άν καί ευρίσκετο είς τήν περιοχήν τής Στερεάς. Ελλάδος.
ΙΣΤ
Βλέπων ό Έντυ ότι έπερνοΰσεν ό χρόνος, χωρίς νά δυνηθή νά

ww ΙΑΙΑ
βοηθήση τάς έπιχειρήσεις τών Συμμάχων είς τήν Βόρειον Αφρικήν,
άπεφάσισε νά ζητήση τήν συνδρομήν τού Ζέρβα διά τήν έκτέλεσιν σαμπο-
τάζ είς τήν γέφυραν τού Γοργοποτάμου, τήν όποιαν έπέλεξε τελικά
πρός καταστροφήν.
w.en Σ
tak
Πρός τούτο άπέστειλε τήν 2αν Νοεμβρίου 1942 τόν Ταγ/ρχην Κρίς
νά συναντήση τόν Ζέρβαν είς τήν περιοχήν Βάλτου καί νά τού ζητήση
sis
όπως τού άποστείλη μέχρι τής 18ης Νοεμβρίου τό άργότερον σοβαράν

.gr
δύναμιν άνταρτών, ή όποια θά τόν έβοήθει είς τό έν λόγφ σαμποτάζ.
Ό Κρίς μετά σύντονον πορείαν έφθασεν είς τό χωρίον Άργύρι τού
Βάλτου τήν ΙΟην Νοεμβρίου, όπου ό Στρατηγός Ζέρβας τόν ύπεδέχθη
θερμότατα. Ούτος όχι μόνον έπροθυμοποιήθη νά βοηθήση τόν Έντυ
είς τήν σοβαράν άποστολήν του, άλλά, άφοΰ έτέθη έπικεφαλής σοβα­
ρός δυνάμεως Αξιωματικών καί ’Ανταρτών του, άνεχώρησε μαζύ μέ τόν
Κρίς καί έφθασεν είς τήν Γκιώναν τήν καθορισθεΐσαν ήμερομηνίαν.
Κατά τήν μετάβασίν του είς Γκιώναν ό Ζέρβας συνήντησε τόν Άρην
είς τό χωρίον Βίνιανη. Ό Άρης έκεΐ έπιέσθη άπό τόν Ζέρβαν καί
τελικά άπεφάσισε νά λάβη μέρος είς τό σαμποτάζ ή μάλλον ήναγκάσθη
νά κάμη τούτο, λόγφ συνθηκών καί σοβαρότητος τής άποστολής, παρά
τάς άντιθέτους όδηγίας τού Κ.Κ.Ε., τό όποιον τόν έπετίμησε βραδύτερον.
 - 34 -

Μετά τήν συνάντησιν Ζέρβα-Άρη καί Έντυ έγιναν άναγνωρίσεις

τής γεφύρας Γοργοποτάμου, κατεστρώθη τό σχέδιον ένεργείας καί άνε-
τέθη ή διεύθυνσις τής έπιχειρήσεως είς τόν Στρατηγόν Ζέρβαν.
Ή άνατίναξις έγινε μετά τά μεσάνυχτα τής 25ης Νοεμβρίου 1942,
μέ έπιτυχίαν καί χωρίς σοβαράς άπωλείας διά τούς Έλληνας καί Βρετ-
τανούς σαμποτέρ, οί όποιοι Ικανοποιημένοι καί γεμάτοι ένθουσιασμόν
έπέστρεψαν εις τό Μαυρολιθάρι. ’Από έκεΐ τήν έπομένην, ό μέν Ζέρβας
μαζύ μέ τούς Άγγλους άνεχώρησε διά τήν Ήπειρον, ό δέ Άρης έφυγε
πρός Νότον.
Τήν μεθεπομένην τής άνατινάξεως τής γεφύρας, οί ’Ιταλοί εις άντί-
ποινα έξετέλεσαν 14 κατοίκους τής περιοχής, έκ τών όποιων 7 έτυφέ-
κισαν πρό τών κατεστραμμένων βάθρων τής γεφύρας Γοργοποτάμου,
Ι.Ν.
τούς δέ υπολοίπους άλλους 7 εις τό χωρίον Καστέλλια Παρνασσίδος.
Έν συνεχείς οί ’Ιταλοί έπεκήρυξαν τόν Στρατηγόν Ζέρβαν άντί 100
ΑΓΙ
έκατ. δραχμών, ώς Αρχηγόν τής έπιχειρήσεως.

ΩΝ
Ή άνατίναξις τής γεφύρας Γοργοποτάμου ήτο τό μεγαλύτερον
σαμποτάζ, τό όποιον έγινε μέχρι τότε είς δλόκληρον τήν κατεχομένην
ΤΑΞ
Ευρώπην. Τοϋτο έπέδρασεν εύνοϊκώς, τόσον έπί τών Συμμαχικών Επι­
χειρήσεων τής Βορείου Αφρικής, όσον καί έπί τοϋ όλου Απελευθερω­
ΙΑΡ
τικού Άγώνος τών Ελλήνων Ανταρτών.

Χ
Ανεξήγηταν ήτο τότε καί έξακολουθεΐ νά παραμένη τό γεγονός ότι
ΩΝ
οί Άγγλοι δέν ειδοποίησαν καί δέν έζήτησαν τήν συνδρομήν τών Αξιω­
ματικών καί άνταρτών τοϋ Ψαρροϋ είς τήν έν λόγφ έπιχείρησιν. Οδτοι
ΙΣΤ
^δοκίμασαν σφοδρόν αίσθημα πικρίας, διότι δέν έκλήθησαν νά μετά-

ΙΑΙΑ
σχουν είς μίαν τόσον σοβαράν άποστολήν, είς τήν όποιαν έλαβε μέρος
ακόμη καί ό λήσταρχος Καραλίβανος μέ τόν Πλιατσικολούκαν.
ww
w.en
κής Όργανώσεως τοϋ Ψαρροϋ ήτο πολύ περίεργος καί άνεξήγητος.Σ
Πραγματικά ή στάσις τής Αγγλικής Αποστολής έναντι τής Εθνι­

Αυτή έπροτίμα νά συνεργάζεται μέ τούς κομμουνιστάς καί μέ ύποπτα

tak
άτομα, παρά μέ έθνικόφρονας Έλληνας. Παράδειγμα κτυπητόν ήτο τό
ότι βραδύτερον ό Άγγλος Σύνδεσμος τοϋ 5/42 Σ.Ε. Ψαρροϋ Ταγ/ρχης

τας τοϋ 5/42. sis

Τζέφ (Γκόρντ,ον Γκρήν) είχε φρουράν κομμουνιστικήν καί όχι άντάρ-
.gr
9. ΜΑΧΗ ΔΟΒΡΟΥΒΙΤΣΑΣ ΔΩΡΙΔΟΣ (18-12-42).
Οί ’Ιταλοί, άντιλαμβανόμενοι ότι οί αξιωματικοί τής περιοχής ήσαν
έξαιρετικώς έπικίνδυνοι διά τά στρατεύματα κατοχής, προέβησαν είς
νέας συλλήψεις. Οΰτω συνελήφθησαν καί ώδηγήθησαν ώς όμηροι είς
’Ιταλίαν πολλοί αξιωματικοί τής περιοχής μεταξύ τών οποίων ό Άντ/
ρχης Μιχαλόπουλος Θεμ., Ύπολ/γός Ράπτης Γ., Κακανας Γ., Γιαννέ-
τσος Άνδρ., έφεδρος ’Ιατρός Άθανασιάδης Έρωτόκριτος κ.ά.
Ή όμάς Βαρβάτου-Καϊμάρα-Πασσαλή (δικηγόρου έκ Καλοσκο-
πής) κατέλαβε κατόπιν οδηγιών τοϋ Ύπολ/γοϋ Καϊμάρα έπικαίρους
 - 35 -

θέσεις είς τήν τοποθεσίαν ’Ανάθεμα τής Δωρίδος, μέ τόν σκοπόν όπως
άπελευθερώση τούτους (κατά πληροφορίας έξ ’Ιτέας έπρόκειτο νά μετα-
φερθοΰν οδτοι δι’ αυτοκινήτων είς Ναύπακτον), πλήν δμως ή άποστολή
αύτη δέν έπραγματοποιήθη, καθ’ δσον οί άνωτέρω δμηροι μετεφέρθησαν
είς Πάτρας διά θαλάσσης.
Κατά τόν διάπλουν τού στενού τού Ότράντο, τό μεταφέρον τούς
δμήρους ’Ιταλικόν άτμόπλοιον, έβυθίσθη ύπό ’Αγγλικού υποβρυχίου, πνι-
γέντων πολλών άξιωματικών, μεταξύ τών οποίων ό ήρως τής Πίνδου
Συντ/ρχης Δαβάκης, ό υπέροχος πατριώτης Έρωτ. Άθανασιάδης έκ
Χρισοΰ Παρνασσίδος, κ.ά.
Τήν 18ην Δεκεμβρίου 1942 ή άνωτέρω όμάς έπετέθη είς θέσιν Δο-
βρουβίτσα Δωρίδος (έπί τής δημοσίας οδού Ερατεινής-Λιδωρικίου)
έναντίον ’Ιταλικού αύτοκινήτου, τό όποιον έπέστρεφεν είς Λιδωρίκιον,

Ι.Ν.
άφοΰ προηγουμένως οί έπιβαίνοντες τούτου ’Ιταλοί έλεηλάτησαν καί
έπυρπόλησαν οίκίας καί συνέλαβον ομήρους έκ τών χωρίων Βιτρινίτσας,

Α
Ερατεινής καί Κίσσελης. Κατά τήν συμπλοκήν ταύτην έφονεύθησαν 11
ΓΙΩ
’Ιταλοί, συνελήφθησαν 11 αιχμάλωτοι, μεταξύ τών οποίων καί -2 άξιω-
ματικοί. Διεσώθησαν δέ μόνον 2, οί όποιοι κατέφυγον έντρομοι είς
ΝΤ
’Ιτέαν, δπου άνήγγειλαν τά συμβάντα είς τάς ’Ιταλικός άρχάς. Τό αύτο-

ΑΞΙ
κίνητον έπυρπολήθη τελικώς.
Έκ τής όμάδος έφονεύθη ό σύνδεσμος Δημ. Μπαρτζώτας έκ
ΑΡΧ
Βουνιχώρας, ό όποιος έθελουσίως προσεφέρθη νά μετάσχη τής έπιθε-
τικής ταύτης ένεργείας, ήτις ύπήρξεν ή πρώτη ώργανωμένη έπίθεσις
ΩΝ
άνταρτών τού μετέπειτα 5/42 Σ.Ε. έναντίον τών κατακτητών. Ό άνω­
τέρω φονευθείς άντάρτης υπήρξε τό πρώτον θύμα τού έθνικοΰ
ΙΣΤ
μας άγώνος. Οί ’Ιταλοί έν συνεχεία είς άντίποινα έπυρπόλησαν τά

δούς τής Όργανώσεως.

ww ΙΑΙΑ
έγγύς χωρία ’Αμυγδαλιά καί Βιτρινίτσα καί έξετέλεσαν άρκετούς δπα-

10. ΜΑΤΑΙΑ ΑΝΑΜΟΝΗ ΡΙΨΕΩΝ ΥΛΙΚΩΝ ΥΠΟ ΣΥΜΜΑΧΙΚΩΝ

w.en
ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ. (ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1942-ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1943) Σ
tak
Τήν ΙΟην ’Οκτωβρίου έγένετο ρΐψις ύλικών ύπό τών Άγγλων έπί
τής Γκιώνας είς μεγάλην έκτασιν. Τό μεγαλύτερον μέρος τούτων διηρ-
sis
πάγη ύπό τών κατοίκων, τών ποιμένων καί τών ληστών. Είς τόν Ύπολ/

.gr
γόν Ντοΰρον, ευρισκόμενον πλησιέστερον πρός τήν Άμφισσαν, άνετέ-
θη ύπό τού Ψαρροΰ ή άποστολή, δπως συνδεθή μετά τών άξιωματικών
τής περιοχής Καλλιδρομίου, Δωρίδος καί λεκάνης Γκιώνας-Βαρδουσιών,
μέ τόν σκοπόν δπως ούτοι συνεχίσουν τήν όργανωτικήν των έργασίαν.
Ή έργασία είς τάς περιοχάς ταύτας προωθήθη μέ τόλμην καί άρκετήν
προφύλαξιν, διότι τό ΕΑΜ - ΕΛΑΣ δέν έφαίνετο διατεθειμένον νά άνεχθή
άλλην όργάνωσιν.
Ή Όργάνωσις είδοποιήθη διά τού Νικ. Μηταλα έξ Άμφίσσης, δτι
τήν 17-21 Δεκεμβρίου θά έδέχετο ρΐψιν ύλικών ένός άεροπλάνου είς
τήν περιοχήν Τρούπη Γκιώνας (ύψ. 2050 μ.), κειμένην Β. τού χωρίου

4
 - 36 -

Σιγδίτσα καί Ν. τής Καλοσκοπής. Διά τήν άποστολήν ταύτην ό Ύπολ/

γός Ντοϋρος, καίτοι ήτο τραυματίας τού Έλληνογερμανικοΰ πολέμου
καί δέν είχε πλήρως άποθεραπευθή, κατήρτισεν απόσπασμα δυνάμεως 50
άνδρών (20 έξ Άγ. Εύθυμίας, 15 έκ Βουνιχώρας, 10 έκ Πεντεορίων, 5
έκ Σιγδίτσης). Ή πορεία διά τήν άφιξιν είς τό σημεΐον ύποδοχής ύπήρ-
ξεν αρκετά κοπιώδης καί όχι άμοιρος κινδύνων λόγω τών ένεδρών τών
’Ιταλών. Τό άπόσπασμα παρέμεινεν έπί τής χιονοσκεπούς Γκιώνας υπό
δριμύτατον ψύχος έπί 3 ήμερόνυκτα. Έξ αίτιας τού υπερβολικού ψύχους
άπέθανεν ό ’Ιωάν. Βασιλόπουλος έτών 45 έκ Βουνιχώρας.
Άτυχώς τό άεροπλάνον δέν ήλθε.
Κατά τάς άρχάς ’Ιανουάριου 1943 είδοποιήθη ή Επιτροπή Άγώνος
ότι είς τάς 25-27 τού ίδιου μηνός θά έδέχετο τήν άποστολήν υλικών
δι’ άεροπλάνων είς θέσιν Μοναστήρι Παναγίας, τού χωρίου Σιγδίτσα.
Ι.Ν.
ΚατηρτίσΟη άπόσπασμα δυνάμεως 35 άνδρών, έπικεφαλής τού οποίου
έτέθη ό Ύπολ/γός Ντούρος. Έκ τών 35 οί 20 ήσαν ένοπλοι.
ΑΓΙ
Τό άεροπλάνον ήλθε κατά τό μεσονύκτιον τής 27 πρός τήν 28 ’Ια­
ΩΝ
νουάριου χωρίς νά άναζητήση τά σήματα καί νά ρίψη τό υλικόν. Τό
Στρατηγεΐον Μ. ’Ανατολής ίσχυρίσθη ότι τό άεροπλάνον έστάλη, άλλ’
ΤΑΞ
έπέστρεψεν άπρακτον, διότι δέν άνεγνώρισε τό σήμα.

ΙΑΡ
Ή άποστολή καί ή θέσις τού άποσπάσματος είχε προδοθή είς τούς
’Ιταλούς, οί όποιοι έτέθησαν αμέσως έν έπιφυλακή καί έκινήθησαν διά

Χ
δύο φαλάγγων πρός τόν ώς άνω χώρον.
ΩΝ
Οί άγρυπνοϋντες σκοποί έξω τής Άμφίσσης ειδοποίησαν έγκαίρως

ΙΣΤ
τό άπόσπασμα, τό όποιον μέ τόλμην διέσπασε τόν κλοιόν τών ’Ιταλών,
χάρις είς τήν εύψυχίαν τού Ύπολ/γοΰ Ντούρου.

ww
ποληθέντος πρό μηνών χωρίου Σιγδίτσης.
ΙΑΙΑ
Οί ’Ιταλοί, είς άντίποινα, έκαυσαν τάς υπολοίπους οικίας τού πυρ-

w.en Σ
Είδοποιήθη ή Κεντρική Επιτροπή Άγώνος δτι είς τάς 17-21 Μαρ­
τίου 1943 θά έλάμβανεν υλικά δι’ άεροπλάνων είς τήν θέσιν Καψίτσα,

tak
Βορ. Σιγδίτσας. Καί πάλιν συνεΚροτήθη άπόσπασμα δυνάμεως 50 άνδρών
έκ τών αυτών χωρίων, ώς καί είς προηγουμένας άποστολάς, μέ έπικε­
sis
φαλής τόν Λοχαγόν Κούτραν καί τόν Ύπλ/γόν Καϊμάραν. Είς τήν
.gr
άποστολήν ταύτην έλαβον μέρος ό Σμηναγός Κυριαζής Ί. καί ό Έφ.
Άνθ/γός Παπαριστείδης Χρ.
Είς μάτην άνεμένετο ή άφιξις τού άεροπλάνου έπί 4 ήμέρας ύπό
δυσμενείς καιρικός συνθήκας. Τούτο ένεφανίσθη τήν νύκτα τής 22ας
Μαρτίου καί μολονότι έδόθη τό σχετικόν σήμα διά πυρών τούτο δέν
έρριψε τό φορτίον του (όμάς Άγγλου Συνδέσμου Λοχαγού Τζέφ).
Έάν έπραγματοποιεΐτο ή ρΐψις αΰτη, πολύ διαφορετική θά ήτο ή
έξέλιξις τής συγκροτήσεως τού 5/42, διότι τό ΕΑΜ, λόγφ άδυναμίας
του τότε, δέν θά ήδύνατο νά παρεμβάλη κωλύματα είς τήν άνάπτυξιν
τού Συν/τος.
 - 37 -

Εις σύσκεψιν, ή οποία έγινε τήν 23ην Μαρτίου 1943 από τήν
Κεντρικήν Επιτροπήν καί άλλους τοπικούς παράγοντας, άπεφασίσθη
όπως, διά τήν ταχεϊαν εύόδωσιν τοΰ έργου, άφιχθή τό συντομώτερον ό
Συντ/ρχης Ψαρρός εις τήν περιοχήν Γκιώνας καί αποστολή οπλισμός
έκ Μέσης ’Ανατολής. Πρός τούτο άπεστάλη είς ’Αθήνας ώς σύνδεσμος
ό αεικίνητος Νικ. Μήταλας.
Ή καθυστέρησις τής άποστολής όπλων έκ Μ. ’Ανατολής διά τήν
όργάνωσιν τού Συν/τος Ψαρροΰ, έπέδρασε δυσμενώς έπί τής περαιτέρω
άναπτύξεως τοϋ Εθνικού Κινήματος ’Αντιστάσεως είς τήν Ρούμελην.
Έάν, ευθύς έξ άρχής, έδίδοντο όπλα είς τήν ’Εθνικήν ταύτην όργάνω-
σιν, τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είναι άμφίβολον έάν θά ήδύνατο νά άναπτυχθή
καί συγκροτήση ομάδας είς τήν Ρούμελην, όπου τό ρεύμα τών κατοί­
κων έστρέφετο υπέρ τής κινήσεως Ψαρροΰ. Ή τακτική αύτη τού Στρα­
Ι.Ν.
τηγείου Μέσης ’Ανατολής ή το τότε αρκετά περίεργος καί ανεξήγητος.

ΑΓΙ
11. ΑΡΗΣ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ.

ΩΝ
Ό ’Αθανάσιος Κλάρας ή Άρης Βελουχιώτης, όπως ώνομάσθη ό
ίδιος κατά τήν έξοδόν του είς τά βουνά τής Ρούμελης τό 1942, έγεν-
ΤΑΞ
νήθη είς τήν Λαμίαν τό 1905. Μετά τήν άποφοίτησίν του έκ τής Μέ­
σης Γεωργικής Σχολής Λαρίσης, έτοποθετήθη ώς πρακτικός γεωπόνος

ΙΑΡ
είς περιοχήν Δράμας, βραδύτερον έγκατέλειψε τήν θέσιν του καί κατέ-
φυγεν είς τάς ’Αθήνας, όπου ήρχισε τήν κομμουνιστικήν του δρασιν.
Χ
Υπηρέτησε τήν θητείαν του είς τό Πυροβολικόν, όπου καθηρέθη από
ΩΝ
τόν βαθμόν τού Δεκανέως λόγφ τής κομμουνιστικής του δραστηριότη­
τας έντός τής Μονάδος του.
ΙΣΤ
Μετά τήν άπόλυσίν του ήλθεν είς τάς ’Αθήνας, όπου είργάσθη μέ
ζήλον πρός όφελος τού "ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ" καί τού Κ.Κ.Ε.

ww ΙΑΙΑ
Ούτος, ώς έμφαίνεται έκ τοΰ Ποινικού του Μητρώου, κατεδικάσθη

w.en Σ
15 φοράς καί πλέον διά κλοπάς, ψευδορκίαν, πλαστογραφίαν, βιοπρα-
γίαν καί άπόδρασιν έκ τών φυλακών. Τό 1939 έκτίων ποινήν είς τάς
φυλακάς Κερκύρας ύπέγραψε δήλωσιν μετάνοιας (δηλωσίας), διά τής
tak
όποιας άπεκήρυξε τό Κ.Κ.Ε. καί άπεφυλακίσθη. Ή πραξις του αύτή

sis
τοΰ έγινεν έφιάλτης είς δλην του τήν ζωήν καί τόν συνώδευσε μέχρι
τοΰ θανάτου του, διότι έξ αίτιας αύτής εύρίσκετο πάντοτε είς μειονε­
.gr
κτικήν μοίραν έναντι τών κομματικών του αντιπάλων. Πράγματι ή πρα-
ξις του αύτη άπετέλεσεν, ώς φαίνεται, τήν αίτίαν τής άκάμπτου άδιαλ-
λαξίας του, τής αύστηράς ύπακοής του είς τάς έντολάς τοΰ Κ.Κ.Ε.,
όπως καί τής πρωτοφανούς σκληρότητός του πρός τούς συνανθρώπους του.
Ήτο πραγματικός έπαναστάτης καί φανατικός κομμουνιστής μέ
πλουσίαν συνωμοτικήν δρασιν καί πείραν. Ήτο ιδιόρρυθμον ατομον,
μέ πολλά έλαττώματα καί πολλάς άδυναμίας, πονηρός, τολμηρός καί
ταχύς είς τάς αποφάσεις του.
Κατά τήν κατοχήν, λόγω τής μειονεκτικής του θέσεως έναντι τής
ήγεσίας τοΰ Κ.Κ.Ε., τοΰ μεγάλου κομματικού του φανατισμού καί πά-
 - 38 -

θους, παρουσιάζετο ώς δτομον έγωπαθές καί θηριώδες, στερούμενον άν-

θρωπισμοϋ καί εύγενών αισθημάτων. Διά τόν άγώνα ή άνθρωπίνη ζωή
δέν είχεν ούδεμίαν άξίαν, διά τούτο έφήρμοζε τήν άρχήν "ό σκοπός
άγιάζει τά μέσα", άσχέτως έάν ταϋτα ήσαν δίκαια ή άδικα, έθνικά ή
άντεθνικά καί άπάνθρωπα. Ούδέποτε τόν συνεκίνησεν ή άνθρωπίνη ζωή
ή ό πόνος, δι’ αύτό έβασάνιζεν, έκακοποίει καί έξετέλει πολλάκις διά
τών ίδιων του χειρών άνθρώπους καί διά μικροπαραπτώματα άκόμη (π.χ.
κλοπή προβάτου ή κυψέλης κ.λ.π.). Ήταν άνελέητα σκληρός καί δέν
έδίσταζε νά λέη "δτι άν είναι νά γλυτώση ένας ένοχος άς πάνε καί
έννιά' άθώοι", δπως τόν περιγράφει ό Καπετάν Νικηφόρος τοϋ ΕΛΑΣ
είς τήν Εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ" τής 23/9/75.
Λόγφ τής ψυχοσυνθέσεώς του ταύτης δέν ήτο δυνατόν νά προσέλ­
κυση καί ένθουσιάση τόν πληθυσμόν τής υπαίθρου ώς πραγματικός
ήγέτης, πλήν βεβαίως τών φανατικών κομμουνιστών, οί οποίοι είχον-

Ι.Ν.
τήν αύτήν ψυχοσύνθεσιν μέ αύτόν, άλλά διά τής χρησιμοποιήσεως σα-
διστικών μεθόδων καί φρικιαστικών βασανιστηρίων έπεβάλλετο, τόσον

ΑΓΙ
είς τούς κατοίκους τής υπαίθρου, δσον καί είς τούς άντάρτας του.

ΩΝ
Είς τό έργον του τόν έβοήθησε πολύ ό τέλειος μηχανισμός τού
Κ.Κ.Ε., τό όποιον έργαζόμενον συνωμοτικώς άπό 20ετίας καί πλέον είχε

ΤΑΞ
δημιουργήσει είς τάς κωμοπόλεις καί τά χωρία όπαδούς καί στελέχη
πειθαρχημένα καί φανατισμένα.

ΙΑΡ
Ούτω ό Άρης, στηριζόμενος άρχικώς είς 20-30 τοιαΰτα στελέχη

Χ
(μαυροσκούφηδες), ήρχισε τόν άγώνα τοϋ ΕΛΑΣ κατά τό 1942 είς Ρού-

ΩΝ
μελην καί μέ τό πρόσχημα τοϋ απελευθερωτικού άγώνος καί διά τής
προπαγάνδας παρέσυρεν άρκετούς κατοίκους νά τόν άκολουθήσουν ή

ΙΣΤ
τούς ήνάγκαζε πρός τούτο διά τής βίας καί τής τρομοκρατίας.

ww ΙΑΙΑ
Είναι γεγονός δμως δτι, παρά τήν κομματικήν του δρασιν καί τήν
τοιαύτην τής κατοχής, ούδενός ήγετικοΰ στελέχους τοϋ Κ.Κ.Ε. τήν συ­
μπάθειαν κατόρθωσε νά άποσπάση (Ζαχαριάδης, Σιάντος, Ίωαννίδης,

w.en Σ
κ.λ.π.). Άντιθέτως ούτοι συνεχώς τοϋ κατελόγιζον εύθύνας διά παρεκ­
κλίσεις έκ τής γραμμής τοϋ κόμματος καί διά διαφόρους έξτρεμιστικάς

tak
του ένεργείας (έγκλήματα, κ.λ.π.). "Ολα αυτά ό Άρης τά έγνώριζε καί
τά έβλεπεν, άλλά δέν είχε τήν ψυχικήν καί κομματικήν δύναμιν νά άντι-
sis
δράση, διότι τόν έβάρυνεν ή κατηγορία τοϋ δηλωσία.

.gr
Τό τέλος τοϋ Βελουχιώτη ήτο οίκτρόν, καθ’ δσον ούτος άπεκη-
ρύχθη υπό τοϋ Κ.Κ.Ε., άπομονωμένος δέ καί καταδιωκόμενος ύπό τών
Εθνικών Δυνάμεων έφονεύθη τόν ’Ιούνιον τοΰ 1945 είς τήν Πίνδον.

Διά νά άντιληφθή ό άναγνώστης ποία ήτο ή ψυχοσύνθεσις τοϋ Βε­

λουχιώτη, πώς ένεργοΰσε καί πώς έπεβλήθη είς τόν πληθυσμόν τής Ρού­
μελης κατά τό πρώτον έξάμηνον τής δράσεώς του, θά άναφέρω μερικά
άπό τά πολυάριθμα έγκλήματα, τά όποια διέ’πραξεν ούτος είς τήν πε­
ριοχήν τής Στερεός Ελλάδος :
 - 39 -

α. Τάς πρώτας ήμέρας τοϋ Ίανουαρίου 1943 ό Ύπολ/γός Καϊμά-

ρας άπεστάλη ώς σύνδεσμος τών άξιωματικών τής όργανώσεως εις Mat-
ρολιθάρι, ένθα, ώς ψευδώς είχε διαδώσει τό ΕΑΜ, έπρόκειτο νά συναντη-
θή δ Στρατηγός Ν. Ζέρβας τού ΕΔΕΣ μετά τοϋ αρχηγού τοΰ ΕΛΑΣ
Άρη Βελουχιώτη πρός καθορισμόν τοΰ τρόπου διεξαγωγής τοϋ άνταρτο-
πολέμου καί ένοποίησιν τών αντάρτικών όμάδων. Τόν Βελουχιώτην συ-
νήντησε καθ’ οδόν μετά τής όμάδος του, είς τό χάνι Ζαγκανά, νοτίως
τής Καλοσκοπής, κινούμενον πρός Παρνασσόν.
Κατά τήν διεξαχθεΐσαν συζήτησιν ό Άρης άπέφυγε νά δηλώση τό
πραγματικόν του όνομα, ίσχυρισθείς ότι ή το ανώτερος άξιωματικός τοΰ
Τππικοΰ. Ό μαΰρος κοζάκικος σκοΰφος, τόν όποιον έφερε τόσον αύτός,
όσον καί οί 20 άντάοτες του, ή φρασεολογία του, αί άναπτυχθεΐσαι ύπ’
αύτοΰ έπιδιώξεις τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί αί κατηγορίαι του κατά τοΰ δή­

Ι.Ν.
θεν "φασίστα" Ζέρβα "ό όποιος δέν ήθελε συνεργασίαν διά
νά παίρνη μόνος του τίς λίρες τών Άγγλων" έκαμαν τόν

ΑΓΙ
Ύπολ/γόν Καϊμάραν νά άντιληφθή ότι έπρόκειτο περί κομμουνιστοΰ

ΩΝ
ήγέτου. Μετά τήν συζήτησιν ταύτην δ Ύπολ/γός ούτος μετέβη είς τό
χωρίον Μαυρολιθάρι διά νά βεβαιωθή έάν ό Ζέρβας ήλθεν είς Ρούμελην,

ΤΑΞ
πράγμα πού άπεδείχθη ψευδές.
Ό Καϊμάρας έπληροφορήθη κατά τήν είς Μαυρολιθάρι άφιξίν του

ΙΑΡ
τήν έκτέλεσιν, κατά τήν προηγουμένην ήμέραν ύπό τοΰ Άρη Βελουχιώ­
τη καί τών καπεταναίων του, 14 ανταρτών τής όμάδος Τζιβάρα - Άγου-

Χ
ρίδη (*), τούς όποιους συνέλαβε διά δόλου. Οί κάτοικοι τοΰ χωρίου τού­
ΩΝ
του ήσαν έντρομοι καί άγανακτισμένοι διά τά βασανιστήρια, τά όποια
ύπέστησαν οί έκτελεσθέντες έθνικόφρονες αντάρτες, διά τόν μόνον λό­
ΙΣΤ
γον, ότι δέν ήθελαν νά ύπαχθοΰν ύπό τόν Άρην, τοΰ όποιου τό τμήμα

ΙΑΙΑ
έθεώρουν ώς καθαρώς κομμουνιστικόν. Άφοΰ τούς έκάλεσεν είς Μαυρο-
λιθάρι πρός δήθεν συνεργασίαν καί συνεννόησιν, τήν νύκτα τούς κατέ-

ww
νειμεν είς διαφόρους οικίας πρός διανυκτέρευσιν. Μετά τό μεσονύκτιον

w.en
διέταξε τήν σύλληψιν καί τόν αφοπλισμόν τοΰ Τζιβάρα καί τών ανταρ­
τών του. Σ
tak
Τήν πρωίαν τής έπομένης3 παρουσίμ τών κατοίκων τοΰ χωρίου, τούς
ύπεχρέωσαν νά σκάψουν πρώτον τούς τάφους των είς τό Νεκροταφεΐον
sis
τοΰ χωρίου, έν συνεχείς τούς έδειραν μέχρις αίματος διά μαστιγίων συρ-

.gr
ματίνων καί τούς διεπόμπευσαν είς τά μάτια τών κατοίκων τοΰ χωρίου,
κατηγοροΰντες αύτούςώς προδότας καί όργανα τών ’Ιταλών. Τέλος δέ
διά μαχαιρών έθραυσαν τά όστά, τών βραχιόνων των καί άπέκοψαν τά
άκρα τών περισσοτέρων κατά τρόπον θηριώδη, μέχρις δτου τά θύματα
ταΰτα ύπέκυψαν άπό τά φρικτά βασανιστήρια. Παρά τάς γοεράς κραυγάς
τών άνδρών τούτων, ούδείς έκ τών ύποχρεωτικώς παρισταμένων χωρικών
έτόλμησε νά έπέμβη ή νά διαμαρτυρηθή. Πάντα ταΰτα έξετελέσθησαν
συμφώνως πρός τάς διαταγάς τοΰ Βελουχιώτη, ό όποιος έπρωτοστάτει
είς τό άπαίσιον καί θηριώδες αύτό έγκλημα.

(*) Ό Γιάννης Άγουρίδης, καταγόμενος άπό τό χωρίο Δύο Βουνά, οίκειοθελώς έλα­
βε μέρος είς τήν άνατίναξιν τής γεφύρας τοϋ Γοργοποτάμου.
 - 40 -

Τήν σύζυγον τοΰ Τζιβάρα έβασάνισε καί έξετέλεσεν ό ίδιος δ Άρης

Βελουχιώτης διά μαχαίρας. Τά πτώματα τών θυμάτων τούτων έτάφησαν
είς τό Νεκροταφεΐον τοϋ χωρίου.
Οί κάτοικοι τοΰ Μαυρολιθαρίου καί ιδίως αί γυναίκες ήσαν κάτω-
χροι καί έτρεμον άπό τά έργα τοϋ στυγερού έγκληματίου Άρη Βελουχιώτη.
Κατά τήν παραμονήν του είς Μαυρολιθάρι ό Καϊμάρας έφιλοξε-
νήθη είς τήν οικίαν τοϋ Άνθ/γοΰ Μώκου ή Καλλία ('), τήν έπομένην
δέ μετέβη είς τό χωρίον Κονιάκος, όπου συνήντησε τόν άρχηγόν τοΰ
ΕΛΑΣ Δωρίδος μόνιμον Άνθ/γόν Κατσίμπαν, πρώην συμμαθητήν του
καί φίλον του.
Τόσον έκ τής γενομένης συζητήσεως μετ’ αύτοΰ, όσον καί έκ τής
Ι.Ν.
συστηματικής προπαγάνδας, ή οποία έγένετο είς τούς ανδρας τής όμά-

ΑΓΙ
δος του (20 περίπου αντάρτες) υπό γνωστών κομμουνιστών (θεωρία κομ­
μουνιστική, άσματα Ποπώφ κλπ) διεπίστωσε πλέον δτι πράγματι ό

ΩΝ
ΕΛΑΣ ήτο όργάνωσις καθαρώς κομμουνιστική. Τάς ανωτέρω έντυπώσεις
του, αί όποΐαι δέν ήσαν καθόλου ευχάριστοι, έγνωστοποίησεν ό έν λό­

ΤΑΞ
γω Ύπολοχαγός είς τούς άλλους αξιωματικούς τής Επιτροπής.
β. Τήν 9ην Αύγούστου 1942 συνέλαβε καί έξετέλεσε είς Δερελή
ΙΑΡ
Φθιώτιδας ένα πλανόδιον μουσικόν, όνόματι Θωμάν, ώς ύποπτον πληρο­
φοριοδότην τών ’Ιταλών.
Χ ΩΝ
γ. Τήν 14 Αύγούστου 1942 συνέλαβεν είς περιοχήν Πολύδροσου
τόν έθνικόφρονα φαρμακοποιόν Παν. Δρίβαν καί τόν έξετέλεσεν ώς συ­
νεργάτην δήθεν τών ’Ιταλών.
ΙΣΤ
δ. Τό δεύτερον Ιδνθήμερον τοΰ Αύγούστου 1942 έξετελέσθησαν

ww ΙΑΙΑ
κατ’ έντολήν τοΰ Άρη αί δύο κόρες (12 καί 13 έτών) τοΰ Ί. Κόρδα
έκ Κοχλιών Εύρυτανίας, διά τόν λόγον δτι ούτος έγκατέλειψε τόν ΕΛΑΣ,
w.en
είς τόν όποιον είχε καταταγή δι’ όλίγας ήμέρας. Τά δύο αυτά άθώα
πλάσματα έσφάγησαν διά μαχαίρας άπό δύο άντάρτας τοΰ ΕΛΑΣ, είς
Σ
tak
τούς όποιους δέν εϊχεν έμπιστοσύνην δ Άρης καί τούς όποιους ήθελε

sis
νά άναμίξη είς τό έγκλημα. Οί δύο αντάρτες έγιναν έκτελεσταί, παρά
τήν θέλησίν των, τής έγκληματικής καί άπαισίας αύτής πράξεως, ύπό
.gr
τήν απειλήν σφαγής των διά μαχαίρας ύπό δύο καπεταναίων τοΰ Άρη
("ή θά τά σφάξετε ή θά σφάξωμε ήμεΐς έσάς").
ε. Κατά τό τέλος ’Οκτωβρίου 1942 ό Άρης συνέλαβε τόν πρώην
αντάρτην τοΰ ΕΛΑΣ Προβιάν είς τό χωρίον Τσούκα Φθιώτιδος. Κατ’
έντολήν του τόν έδεσαν είς κορμόν δένδρου καί τόν έξετέλεσαν καιό-(*)

(*) Ό μόνιμος Άνθυπολοχαγός Μώκος Χαράλαμπος, άπόγονος ιστορικής οικογένειας,

προσεχώρησε βραδύτερον, κατόπιν έκβιασμών καί πιέσεων τοϋ Άρη Βελουχιώτη εις τόν
ΕΛΑΣ. Κατά τόν ’Ιανουάριον τοϋ 1944 ένέπεσεν είς ένέδραν Γερμανών είς τήν περιοχήν
Γκιώνας (Άγ. Τριάδα Καλοσκοπής), φονευθέντων όλων τών άνδρών του, πλήν έλαχίστων.
Κατά τήν συμπλοκήν ταύτην ούτος έπεσεν ήρωϊκώς μαχόμενος. Είναι έξηκριβωμένον δτι
ούτος δέν ένέπνεεν έμπιστοσύνην είς τούς έξτρεμιστάς ήγέτας τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οί όποιοι
τοΰ ανέθεταν τάς πλέον έπικινδύνους άποστολάς.
 - 41 -

πιν μεσαιωνικών βασανιστηρίων (μαχαιριές, λάδι βραστό εις τάς πληγάς,

κ.λ.π.), διά τόν λόγον ότι έγκατέλειψε τόν ΕΛΑΣ.
στ. Τήν 20ήν Νοεμβρίου 1942 καί ένώ έγένοντο τροετοιμασίαι διά
τήν άνατίναξιν τής γεφύρας τοΰ Γοργοποτάμου, ό Άρης συνέλαβεν είς
περιοχήν Μαυρολιθαρίου τήν ’Ιωάννα Γκόγγου έκ Στρώμης Παονασσί-
δος, διότι δήθεν κατέδωσε τούς Άγγλους τής Γκιώνας είς τούς ’Ιταλούς.
Ταύτην κατέσφαξε διά μαχαίρας, κατόπιν έντολής του, αντάρτης τοΰ
ΕΛΑΣ, έπειδή έθεωρήθη ύποπτος φυγής από τόν Άρη.
ζ. Τήν 23ην Νοεμβρίου 1942 ό Άρης έξετέλεσε διά τών χειρών
του είς τήν πλατείαν τοΰ χωρίου Καστριώτισσα Παρνασσίδος τόν κτη-
νοτρόφον Νικ. Μασσαβέτταν, απόγονον τοΰ ’Αθανασίου Διάκου, έκ Μου-
σουνίτσης, ώς ζωοκλέπτην καί άφήρεσεν από τήν οίκογένειάν του δλα

Ι.Ν.
τά πρόβατά της.
12.
ΑΓΙ
ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ ΤΩΝ ΚΑΤΑΧΤΗΤΩΝ.

ΩΝ
Κατόπιν τής ραγδαίας έξαπλώσεως τοΰ Κινήματος ’Εθνικής Αντι­
στάσεως τών αξιωματικών τοΰ Ψαρροΰ είς τήν Λωρίδα καί Παρνασσί-

ΤΑΞ
δα, οί κατακτηταί, κατέβαλον πάσαν προσπάθειαν έξουδετερώσεως τού­
των καί έξαρθρώσεως τής όργανώσεως Ψαρροΰ.

ΙΑΡ
Πολλάς φοράς έκύκλωσαν αίφνιδιαστικώς τά χωρία, έκ τών όποιων
ούτοι κατήγοντο, μέ τόν σκοπόν όπως συλλάβουν τούτους, καθώς καί

Χ
τούς υπευθύνους τών όργανώσεων τών χωρίων.
ΩΝ
Τήν βεβαίαν σύλληψίν των έκ μέρους τών ’Ιταλών διέφυγον έπα-

ΙΣΤ
νειλημμένως οί αξιωματικοί Παπαβασιλείου Εύθ., Ντούρος καί Καϊμά-
ρας ώς έκ θαύματος.

ww ΙΑΙΑ
Πρός στιγμήν έφάνη καμπτόμενον τό ήθικόν τοΰ λαοΰ τής Ν. Δω-
ρίδος. Τότε, κατόπιν άποφάσεως τής ’Επιτροπής, πρός άναζωπύρωσιν τοΰ

w.en Σ
μειωθέντος ήθικοΰ τοΰ λαοΰ, ήρχισε νά περιοδεύη τά χωρία τής Δω-
ρίδος ή άνταρτική όμάς τής Όργανώσεως. Ό λαός καί πάλιν άνεθάρ-
ρησεν, ή δέ έμπιστοσύνη του πρός τό Επαναστατικόν Κίνημα έστερε-
ώθη ακόμη περισσότερον.
tak
sis
Οί ’Ιταλοί πρό τής καταστάσεως, ή όποια έδημιουργήθη μετά τήν

.gr
μάχην τής Δοβρουβίτσας είς βάρος των, έπέδίωξαν, δπως έξουδετερώσουν
τήν έθνικήν άνταρτικήν ομάδα τής Γκιώνας διά δόλου.
Περί τά μέσα Φεβρουάριου 1943 άπέστειλαν είς τήν περιοχήν Φω­
κίδας δύο όργανά των, τούς Νικόλαον Μαράτον έξ ’Αθηνών καί Γεώρ­
γιον Σχίζαν έξ Άνδραβίδος, οί όποιοι προσποιούμενοι τούς καταδιωκο-
μένους ύπό τών ’Ιταλών, παρουσιάσθησαν είς τόν Λοχαγόν Κούτραν καί
έζήτησαν νά καταταγοΰν είς τήν άνταρτικήν ομάδα. Μετά τοιαύτης δέ
πειστικότητας καί δεξιοτεχνίας έπαιξαν τόν ρόλον τοΰ άγνοΰ πατριώτου,
ώστε έγένοντο κατ’ άρχάς πιστευτοί ύπό τοΰ ανωτέρω Λοχαγού καί δε­
κτοί ώς μέλη τής άνταρτικής δμάδος.
Μετά τινας δμως ήμέρας καί κατόπιν ώρισμένων καταγγελιών, οί
ανωτέρω έθεωρήθησαν ώς ύποπτοι κατασκοπείας έπ’ ώφελεία τών Ίτα-
 -42-

λικών ’Αρχών, ύπεβλήθησαν είς έξονυχιστικήν άνάκρισιν, κατά τήν οποί­

αν ώμολόγησαν πλήρως τήν ένοχήν των καί άπεκάλυψαν πλεΐστα ονό­
ματα συνεργατών τοΰ έχθροΰ.
Τήν 9ην Μαρτίου 1943 οί ’Ιταλοί, μένεα πνέοντες διά τήν έξαφά-
νισιν τών δύο τούτων μισθάρνων όργάνων των, διά δυνάμεως Τάγματος
έκύκλωσαν αίφνιδιαστικώς τό χωρίον Πεντεόρια, μέ τόν σκοπόν νά συλ-
λάβουν τόν πάντα ψύχραιμον καί άεικίνητον Λοχαγόν Κούτραν έπικε-
φαλής τής όμάδος Γκιώνας.
Ούτοι διέφυγον τόν κλοιόν βαλλόμενοι θεριστικώς υπό πολυβόλων
καί όλμων καί κινηθέντες διά άπυροβλήτων χώρων.
Οί ’Ιταλοί έν συνεχείς έλεηλάτησαν τό χωρίον, έπυρπόλησαν τάς
οίκίας τού Λοχαγού Κούτρα καί τών ανταρτών Παληβίδα, Κοκκόρη, καί
Ι.Ν.
Μαμαρέλη, συνέλαβον τόν Πρόεδρον τής Κοινότητος Γεροσίδερην Γ.,
τόν όποιον έξετέλεσαν, ώς συνεργαζόμενον μέ τήν άνταρτικήν όμάδα.
ΑΓΙ
Διά τόν αύτόν λόγον έξετέλεσαν καί τόν έξ ’Αμυγδαλιάς Κοκμοτόν
Νικόλαον.
ΩΝ
Κατά τήν ώς άνω ήμερομηνίαν συνέλαβον οί ’Ιταλοί τόν Στρατηγόν
ΤΑΞ
Καραβοκύρην, έκ Κίσσελης, τόν όποιον ένέκλεισαν είς τάς φυλακάς
’Αγρίνιου, τάς οίκογενείας τών άνταρτών Βαρβάτου, Παλάντζα, Κυριαζή,
ΙΑΡ
Παληβίδα κλπ., τάς όποιας έφυλάκισαν είς Λάρισαν, καθώς καί πλεί-
στους άλλους δυναμικούς πατριώτας τής περιοχής Ρούμελης.
Χ ΩΝ
Κατόπιν έξετέλεσαν τόν έξ Αίγύπτου έξαιρετικόν Έλληνα
πατριώτην Καφφαντζάκην Σπϋρον, ό όποιος υπήρξε διερμηνεύς
ΙΣΤ
τών ’Ιταλικών Άρχών’Αμφίσσης. Ό ψύχραιμος καί ρωμαλέος ούτος Έλ-

ΙΑΙΑ
λην πατριώτης μετέδιδεν είς τήν όργάνωσιν Ψαρροϋ πάσαν χρήσιμον
πληροφορίαν περί τής δυνάμεως, τών προθέσεων καί τών κινήσεων τών
ww
’Ιταλικών στρατευμάτων. Διεφύλαξε καί έσωσε πολλούς άξιωματικούς καί

w.en Σ
ίδιώτας, μηδέ καί τών κομμουνιστών έξαιρουμένων. Δυστυχώς έπροδόθη
καί άντιμετώπισε τό ’Ιταλικόν άπόσπασμα παρά τό Νεκροταφεΐον Άμ-
φίσσης. Ούτος πρό τής έκτελέσεώς του έζητωκραύγασεν έπανειλημμένως
υπέρ τής αθανάτου Ελλάδος.
tak
sis
Οί κατακτηταί διά νά προλάβουν κάθε έπαναστατικήν έξέγερσιν τών
.gr
κατοίκων τής Ρούμελης, προπαρασκευαζομένην υπό τής Εθνικής Όργα-
νώσεως Ψαρροϋ, προέβαινον είς προληπτικός συλλήψεις αξιωματικών καί
δυναμικών στοιχείων τής Όργανώσεως ταύτης. ’Επίσης έπυρπόλουν οί­
κίας καί χωρία ολόκληρα, διήρπαζον ποίμνια, έλεηλάτουν κατοικίας,
έβασάνιζον καί έξετέλουν γυναίκας, παιδία καί γέροντας ακόμη.
Παρ’ όλα ταϋτα οί όρεσίβιοι καί σκληροτράχηλοι Ρουμελιώτες, όχι
μόνον δέν έχαναν τό ήθικόν των, άλλά έφανατίζοντο ακόμη περισσό­
τερον καί μέ μεγαλύτερον ένθουσιασμόν έσπευδον νά καταταγοΰν αντάρ­
τες καί νά όπλισθοϋν διά νά έκδικηθοϋν τάς έκατοντάδας τών αθώων
θυμάτων καί νά άγωνισθοϋν διά τήν ταχεΐαν λύτρωσίν των άπό τά δεσμά
τής μαύρης δουλείας.
 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ 5/42 Σ.Ε. ΚΑΙ ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥΤΟΥ
ΕΙΣ ΣΤΡΩΜΗΝ

1. ΑΦΙΞΙΣ ΤΟΥ ΨΑΡΡΟΥ ΕΙΣ ΓΚΙΩΝΑΝ-ΠΥΡΠΟΑΗΣΙΣ ΑΓ. ΕΥ­

ΘΥΜΙΑΣ ΚΑΙ ΒΟΥΝΙΧΩΡΑΣ

Ι.Ν. Τήν 25 Μαρτίου 1943, έπέτειον τής Εθνικής Παλιγγενεσίας,

άφίχθη ό Συνταγματάρχης Ψαρρός μέ τόν έφ. Ύπ/γόν Μήταλαν Άνδρ.
ΑΓΙ
εις τήν περιοχήν Άμφίσσης. Μετέβησαν αύθημερόν είς τήν θέσιν Κα-
ψίτσα τής Γκιώνας, σημεΐον υποδοχής υλικών απ’ άεροπλάνου. Τήν αυ­
ΩΝ
τήν νύκτα τό άεροπλάνον ήλθεν, άλλά καί πάλιν δυστυχώς δέν έπετεύ-
χθη συνεννόησις διά νά ρίψη όπλισμόν.
ΤΑΞ
Είς τάς 26 Μαρτίου έσπευσαν πρός συνάντησιν τοϋ Συνταγματάρχου

ΙΑΡ
οί άξιωματικοί Κούτρας, Καϊμάρας καί Ντούρος.

Χ
Κατά τήν συνάντησιν ταύτην άπεφασίσθη ή ταχεία συγκρότησις μο­

ΩΝ
νίμου άνταρτικοΰ τμήματος έκ τών άνδρών τής περιοχής, οί όποιοι θά
έπλαισίωναν τήν ομάδα Βαρβάτου-Παλάντζα -Κοκκόρη μέ αποστολήν

ΙΣΤ
τήν υποδοχήν τών άναμενομένων υλικών. Τούτο έκρίθη απαραίτητον,
καθ’ όσον τό ΕΑΜ, πληροφορηθέν τήν άφιξιν τού Ψαρροΰ, προσεπά-

ww ΙΑΙΑ
θησε μέ κάθε τρόπον νά τόν συκοφαντήση καί νά άντιδράση εις τήν
όργάνωσιν ύπ’ αύτοΰ ’Αντάρτικών Όμάδων. Ουτω συνέκροτήθη τήν 28

w.en Σ
Μαρτίου 1943 όμάς δυνάμεως 50 άνδρών υπό τόν Ύπ/γόν Ντοΰρον. Τό
τμήμα τούτο παρέμεινεν εις τήν ώς άνω θέσιν μέχρι τής 30 Μαρτίου,
οπότε έληξεν ή προθεσμία άναμονής τού άεροπλάνου.
tak
Οί έαμΐται, έάν τότε είχον συγκεντρωμένος είς τήν περιοχήν αρκε­
sis
τός δυνάμεις, θά προσεπάθουν οπωσδήποτε νά πλήξουν τό Σύνταγμα,

.gr
αύτήν άκριβώς τήν έποχήν τής γενέσεώς του. Ήρχισαν όμως νά έμπο-
δίζουν τόν έφοδιασμόν τού τμήματος είς τρόφιμα. Άλλά διά συντόνου
νυκτερινής πορείας καί υπό πυκνήν χιόνα τό άπόσπασμα μετεκινήθη είς
τά βουνά τής Βουνιχώρας (θέσις Άντρα - Γούπατο), όπου έτροφοδοτεΐτο
άπό τήν Βουνιχώραν καί τά Πεντεόρια μερίμνη τών άξιωματικών Καϊ-
μάρα καί Κούτρα.
Τό ΕΑΜ έχασε τά ίχνη τού άποσπάσματος, διότι είς Πεντεόρια καί
Βουνιχώραν δέν ύπήρχον όργανώσεις ΕΑΜ. Αλλά μέ σκοπόν νά έμπο-
δίση τήν συγκρότησιν τοϋ Συν/τος, συνεκέντρωσε δύναμιν 80 άνδρών
περίπου, οί όποιοι ήλθαν είς Αγίαν Εύθυμίαν μέ τόν Νικηφόρον ή
Δημητρίου έπικεφαλής "διά νά όργανώσουν δήθεν τήν κωμό-
 - 44 -

πολιν κατά τό έαμικόν σύστημα, ένώ ό άξιωματικός

Ντούρος τήν είχε οργανώσει μόνον στρατιωτικώς".
Ή σκόπιμος παραμονή τοΰ ΕΛΑΣ τήν 7 καί 8 ’Απριλίου 1943 είς
τό χωρίον τοΰτο, είχεν ώς αποτέλεσμα τήν σύγκρουσίν του μέ μικράν
φάλαγγα ’Ιταλικών ταχυδρομικών αυτοκινήτων προερχομένων έκ Ναυπά-
κτου μέ προορισμόν τήν ’'Αμφισσαν.
Οί έλασΐται ίσχυρίσθησαν, ότι ήθελαν νά άποφύγουν τήν μάχην,
"αλλά τούς έπεβλήθη από τήν έπιπολαιότητα τοΰ σκοπού, ό όποιος έβα­
λε κατά τής φάλαγγος". Ή αλήθεια είναι ότι ό Νικηφόρος είχε δώσει
τήν σχετικήν έντολήν, παρ’ δλον δτι οί κάτοικοι τοΰ χωρίου τόν ίκέ-
τευον νά άποφευχθή ή σύγκρουσις.

Ι.Ν.Μετά τήν σύγκρουσίν ό ΕΛΑΣ άπεσύρθη πρός τόν Παρνασσόν (χω­

ρίον Χρισό), δπου έώρτασε τά έπινίκια (!), αφού αφησεν έκτεθειμένην
ΑΓΙ
τήν Άγ. Εύθυμίαν είς τήν μανίαν τών κατακτητών.

ΩΝ
’Ιταλικά στρατεύματα έξ Άμφίσσης έπέδραμον τήν 9ην ’Απριλίου
κατά τής Αγίας Ευθυμίας, τήν έκαυσαν καί έτυφέκισαν πλέον τών 20
ΤΑΞ
άτόμων, τά όποια εύρέθησαν έντός τοΰ χωρίου. Τό άπόσπασμα Ψαρρού,
εύθύς ώς έπληροφορήθη τήν σύγκρουσίν, έσπευσεν είς τόν τόπον, δπου

ΙΑΡ
έλαβε χώραν αΰτη, διά νά συνδεθή μέ τόν ΕΛΑΣ, ΐνα από κοινού προ­
στατεύσουν τήν περιοχήν, πλήν ούτος είχε φροντίσει ν’ άπομακρυνθή
έγκαίρως.
Χ ΩΝ
Τήν 10 ’Απριλίου οί ’Ιταλοί, συνεχίζοντες τά αντίποινα, έκαυσαν έξ
ΙΣΤ
ολοκλήρου τό δυτικά τοΰ τόπου συγκρούσεως χωρίον Βουνιχώρα, φονεύ-
σαντες δσους έκ τών κατοίκων εύρον έντός αυτού, (30 άνδρες καί γυ­
ναίκες) (*).

ww Ι
Μεταξύ τών διά πολυβόλου έκτελεσθέντων έντός μάνδρας, ήσαν ό ΑΙΑ
w.en
ανάπηρος τοΰ Έλληνοϊταλικοΰ πολέμου (κομμένα τά δύο πόδια) Κατσα-
κούλας Ήλίας, ό ένενηκοντούτης τυφλός γέρων Λουκάς Γκιοΰλος, ό
Σ
tak
Πρόεδρος τής Κοινότητος Άνάγνος Σωτηρόπουλος κ.ά., ώς έπί τό πλεΐ-
στον γέροντες.

s is.g
Ό Καπετάν Νικηφόρος μέ τά παλληκάρια του έθεάτο μακρόθεν, ώς
άλλος Νέρων, τάς ούρανομήκεις φλόγας καί τούς καπνούς τών καιομέ-
νων χωρίων. Τό λαμπρόν δέ τοΰτο κατόρθωμά του (!) έξύμνουν έκτοτε
οί έλασΐται μέ τό άσμα : r
« Ή Βοννιχώρα καίγεται
καί 'Αγιά Θυμιά ανταριάζει ......

ρ) Ή Βουνιχώρα ύπήρξεν ή άκρόπολις τοϋ έθνικισμοϋ κατά τήν Κατοχήν λαμβανο-

μένου ΰπ’ δψιν δτι ούδείς έκ τών 1.000 περίπου κατοίκων της ύπήρξε κομμουνιστής. Άπε-
τέλεσε μίαν τών κυριωτέρων βάσεων τοΰ 5/42 Συντάγματος Ψαρροϋ, εις τό πλευρόν τοϋ
όποιου είχε ταχΘή σύσσωμον αύτό τό μικρό καί ήρωϊκό χωριό.
Βεβαίως καί τά υπόλοιπα χωρία τής Παρνασσίδος όπως π.χ., ή Άγ. Εύθυμία, τά Πέντε
"Ορια, ή Σιγδίτσα, ή Τριταία κλπ, δέν υστέρησαν είς τήν άνάπτυξιν καί όργάνωσίν τοϋ Κι­
νήματος Έθν. Αντιστάσεως.
 - 45 -

Τό μικρόν άοπλον απόσπασμα Ψαρροϋ περισυνέλεξε τούς τραυμα­

τίας καί έθαψε τούς νεκρούς.
Ό Συνταγματάρχης Ψαρρός έξέφρασε τήν γνώμην, ότι σκοπίμως οί
έλασϊται έδημιούργησαν τό έπεισόδιον μέ τούς ’Ιταλούς πλησίον τών
χωρίων, ϊνα μέ τά αντίποινα κατά τών χωρίων σταματήση ή άνάπτυξις
τοΰ Συντάγματος άφ’ ένός καί άφ’ έτέρου καταστραφοϋν δύο άπό τάς
κυριωτέρας βάσεις έφοδιασμοϋ τοϋ Συντάγματος είς έμψυχον καί άψυ­
χον υλικόν. Τό άποτέλεσμα παρά ταϋτα ύπήρξεν αντίθετον άπό δ,τι έπε-
ρίμενε τό ΕΑΜ, διότι οί κάτοικοι τής Ρούμελης έσπευδον μέ ένθουσι-
ασμόν είς τήν όργάνωσιν Ψαρροϋ.
Τήν Ιην ’Απριλίου ό Ύπολοχαγός Πεζ. Καραδήμας Άλέξ., έκ Κα-
ρουτών, άφιχθείς έξ ’Αθηνών, έστάλη είς περιοχήν Ναυπάκτου διά νά

Ι.Ν.
συνδεθή μέ τόν Συνταγματάρχην ΙΙλούμην, προκειμένου νά δημιουργηθή
πυρήν είς τήν Ναύπακτον, χωρίς τελικώς νά πραγματοποιηθή τούτο,
ΑΓΙ
λόγφ μή άποστολής δπλων έκ Μ. ’Ανατολής. Τήν 15 ’Απριλίου άφίχθη

ΩΝ
έξ ’Αθηνών ό Ταγματάρχης Πυρ/κοϋ Λαγγουράνης Κωνστ., κομίζων νέον
σήμα συνεννοήσεως μετά τών άεροπλάνων.

2.
ΤΑΞ
ΑΦΙΞ1Σ ΤΟΥ ΑΓΓΛΟΥ ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΤΖΕΦ.

ΙΑΡ
Τήν νύκτα τής 15-16 ’Απριλίου έπέταξαν αεροπλάνα άνωθεν τής
θέσεως Λυκοχορός Βουνιχώρας, δπου ό Σταθμός Δ/σεως τοϋ Συν/τος

Χ
καί έρριψαν 4 Άγγλους (Λοχαγός Τζέφ, Έπιλοχίας Μπίλ, Έλλην Συ-
ΩΝ
μεωνίδης καί Έπιλοχίας Μπόμπ), άσυρμάτους, δπλα, πυρομαχικά, Ιμα­
τισμόν καί λοιπά υλικά. Ούτοι προσεγειώθησαν πέριξ τής θέσεως 'Με-
ΙΣΤ
σινή" τοϋ Λυκοχοροϋ. Δύο μάλιστα έξ αυτών παρέμειναν έπί πολλήν

δτου άπελευθερώθησαν υπό τής Όμάδος υποδοχής τοΰ 5/42.

ww ΙΑΙΑ
ώραν κρεμασμένοι μέ τά άλεξίπτωτά των είς δύο πανύψηλα έλατα μέχρις

w.en Σ
Ό Άγγλος Λοχαγός καί μετέπειτα Ταγ/ρχης Τζέφ (Γκόφρεϋ Γκόρ-
ντον Γκρήντ) άπετέλεσε τόν Σύνδεσμον τοϋ 5/42 Σ.Ε. μετά τοϋ Στρατη­
γείου Μ. Ανατολής. Ό νεαρός οδτος Άγγλος, μέ τό αθλητικόν του

tak
παράστημα, έβοήθησε τόν Ψαρρόν διά νά άναπτυχθή, αλλά είς βραδύν

sis
ρυθμόν, είς τρόπον ώστε τό ΕΑΜ ΕΛΑΣ ένισχυόμενον συγχρόνως διά
περισσοτέρων υλικών έκ Μ. ’Ανατολής, νά είναι πάντοτε ίσχυρότερον
.gr
καί νά μή έπιτρέπη τοϋτο τήν συγκρότησιν καί ίσχυροποίησιν τοΰ 5/42
Σ.Ε. καί άλλων έθνικών ομάδων. Ό Άγγλος ούτος άξ/κός έτήρησε πα­
ράδοξον στάσιν έναντι τοΰ Ψαρροϋ καί τών Έθνικιστών έν γένει τής
Ρούμελης. Ένώ είχεν άποσταλή νά βοηθήση τόν Ψαρρόν, άπεναντίας
ένίσχυε τόν ΕΛΑΣ περισσότερον καί, ή δλη του στάσις καί ή μετέπειτα
διαγωγή του απέδειξαν, δτι ούτος διέκειτο εύμενώς περισσότερον πρός
τούς έαμίτας κομμουνιστάς παρά πρός τούς έθνικόφρονας Έλληνας.
Αυτό άποδεικνύεται καί έκ τοϋ δτι ή φρουρά του άπετελεΐτο άπό κομ-
μουνιστάς καί όχι άπό έθνικιστάς άντάρτας.
Δυστυχώς ή τακτική αυτή τών Αγγλικών μυστικών υπηρεσιών είχεν
ώς άποτέλεσμα τήν ίσχυροποίησιν τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί τόν μετέπειτα
 - 47 -

έμφύλιον σπαραγμόν εις βάρος τοΰ ’Εθνικού Άγώνος καί των διεκδι­
κήσεων τής Ελλάδος.
3. ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ 5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ.
Ό ένθουσιασμός τών κατοίκων, όταν έμαθαν τήν άφιξιν τών Άγ­
γλων, ήτο μεγάλος, ή δέ προθυμία κατατάξεως είς τάς ομάδας τοϋ Ψαρ-
ροϋ, παρά τήν προπαγάνδαν τοϋ ΕΑΜ, μεγάλη. Πολλοί άντάρτες τοϋ’
ΕΑΜ ήθέλησαν νά προσχωρήσουν είς τάς ομάδας τοΰ Ψαρροϋ, αλλά
δέν έγένοντο δεκτοί πρός αποφυγήν προστριβών. Έξωπλίσθησαν καί συ-
νεκροτήθησαν άρχικώς 5 λόχοι άνταρτών ώς άκολούθως : 1 λόχος ύπό
τόν Αοχαγόν Κούτραν, 1 λόχος ύπό τόν Ύπολ/γόν Καϊμάραν, 1 λόχος
ύπό τόν Ύπολ/γόν Ντοΰρον, 1 λόχος ύπό τόν Ύπολ/γόν Καραδήμαν
καί 1 λόχος ύπό τούς Άνδρ. Μήταλαν καί Παπαριστείδην. Οί λόχοι
Ι.Ν.
οδτοι άπετέλεσαν Σύνταγμα, τοΰ οποίου Διοικητής ήτο ό Συντ/ρχης Ψαρ-
ρός, Υποδιοικητής δέ ό Ταγματάρχης Λαγγουράνης Κ. έξ Άμφίσσης.
ΑΓΙ
Τήν 20 ’Απριλίου είς τήν τοποθεσίαν Αυκοχορός Βουνιχώρας έστή-
ΩΝ
θη ή κυανόλευκος καί έγινεν ή έπίσημος τελετή τής ορκωμοσίας, πα­
ρουσία -τών Άγγλων καί πλήθους όπαδών τής όργανώσεως, οί όποιοι
ΤΑΞ
έσπευσαν νά παρακολουθήσουν τήν συγκινητικήν ταύτην τελετήν.

ΙΑΡ
Ή 20ή Απριλίου 1943 θά μείνη αλησμόνητος είς όσους τήν έζη-
σαν έκεΐ ύψηλά είς τάς έλευθέρας κορυφάς τής Γκιώνας (ί), αλλά καί

Χ
ιστορική, διότι ύπήρξεν ή αφετηρία ένός έθνικοϋ άγώνος πρός απελευ­
θέρωση» καί διάσωσιν τής Ελληνικής Φυλής.
ΩΝ
Ό άπλός έκεϊνος όρκος, απαγγελλόμενος από τόν παππα ένός γει­
ΙΣΤ
τονικού χωρίου καί έπαναλαμβανόμενος μέ πίστιν καί ένθουσιασμόν από
τούς άξ/κούς καί άντάρτας, έλεγε τά έξής :

ww
"'Ορκίζομαι νά φυλάττω πίστιν είς τήν Πατρίδα, ννάγω- ΙΑΙΑ
νισθώ μέχρι τής τελευταίας ρανίδος τοΰ αίματός μου διά
w.en
τήν έκδίωξιν τοΰ κατακτητοϋ, νά θεωρώ αδελφόν μου καί
νά συντρέχω κάθε "Ελληνα, σ’ όποιανδήποτε όργάνωσιν καί
Σ
fiv άνήκη, αρκεί νά πολέμα τόν κατακτητήν".
tak
sis
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός μετά τήν ορκωμοσίαν προσεφώνησε τούς

.gr
αξιωματικούς καί άντάρτας μέ συγκινητικότατα λόγια, τονίσας ότι άπο-
κλειστικός σκοπός τοΰ Συντάγματος ήτο, ή άπελευθέρωσις τής Πατρί-
δος καί ότι οί άξιωματικοί καί άντάρτες ούδεμίαν ύποχρέωσιν πολιτι­
κής, πολιτειακής, ή κοινωνικής φύσεως άνελάμβανον έναντι τής όργα­
νώσεως ΕΚ.ΚΑ (2). Τοΰτο έγράφη καί είς τήν Ήμερησίαν Διαταγήν
τοΰ Συν/τος.
(’) Ή Γκιώνα (ύψ. 2510 μ.), λόγω τής έκτάσεώς της “(βάθος 30 χλμ., πλάτος 20 χλμ.)
καί τών απροσίτων κορυφών της, άπετέλεσε τήν βάσιν συγκροτήσεως καί δράσεως κατά
τών καταχτητών, τοϋ 5/42 Σ.Ε. Ψαρροϋ. Μέ τά όμορφα όροπέδιά της, τίς δασωμένες πλα­
γιές, τά ώραϊα λημέρια της, ύπήρξεν ή βάσις έξορμήσεως καί τό κρησφύγετον τών άρμα-
τωλών έπί Τουρκοκρατίας, ώς καί τών άνταρτών κατά τήν διάρκειαν τής Κατοχής (1941 -1944).
(2) ΕΚΚΑ δρα παράγρ. 4 [(σελ, 48)]
 - 48 -

Τότε ή όργάνωσις Ε.Α.Σ. μετωνομάσθη εις 5/42 Σ.Ε.. Πράγματι εις

τό συγκροτηθέν Σύνταγμα έδόθη, τιμής ένεκεν, τό όνομα τοϋ Συντάγμα­
τος τής περιοχής "5/42 Σύνταγμα Εύζώνων", τό όποιον διεκρίθη
τόσον είς τήν Μικρόν ’Ασίαν, όσον καί κατά τήν έποποιΐαν τής ’Αλβανίας.
Τό Σύνταγμα τοϋτο των άνταρτών τοΰ Ψαρροΰ έπέπρωτο νά συνέ­
χιση τήν ένδοξον Ιστορίαν τοϋ παλαιοϋ τοιούτου έναντίον των κατα-
κτητών καί νά σβήση είς τό τέλος μέσα είς ποταμούς αίματος έξ αιτίας
τής έξτρεμιστικής ήγεσίας τοΰ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
Τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έθορυβήθη καί ήρχισε νά κατασκοπεύη καί νά συ-
κοφαντή τό Σύνταγμα. Καί δικαιολογημένα, διότι ή δημιουργία ένός
στρατιωτικού τμήματος άρτίως ώργανωμένου, διοικουμένου ύπό έμπειρων
καί μαχητικών στελεχών τοΰ Ελληνικού Στρατού καί άποτελουμένου
Ι.Ν.
άπό έθνικόφρονας καί φανατικούς μαχητάς καί ούχί κομμουνιστικού,

ΑΓΙ
άπετέλει σοβαρόν κώλυμα είς τά καταχθόνια σχέδια τοΰ ΚΚΕ, τής κομ-
μουνιστικοποιήσεως δηλαδή τής Ελλάδος καί τής βιαίας καταλήψεως

ΩΝ
τής αρχής.

ΤΑΞ
Έπεσκέφθησαν διαδοχικώς τό Σύντ/μα άπό 21-25 ’Απριλίου είς
τήν θέσιν Λυκοχορός Βουνιχώρας άρκετοί βαθμοφόροι τοΰ ΕΑΑΣ, ώς

Ι
ό Διαμαντής (’Αλεξάνδρου, φοιτητής καί φανατικός κομμουνιστής), πο­
ΑΡΧ
λιτικός καθοδηγητής τοΰ Τάγματος Παρνασσίδος τοΰ ΕΛΑΣ, ό Νικηφό­
ρος (’Ανθυπίλαρχος Δημητρίου), καπετάνιος τοΰ ίδιου Τάγματος, Συντ/

ΩΝ
ρχης Ζούλας (φανατικός κομμουνιστής μέ έγκληματικήν φυσιογνωμίαν),
Δ/τής τοΰ 34 Συν/τος τοΰ ΕΛΑΣ καί άλλοι.

ΙΣΤ
Τό Συν/μα ύπήχθη ύπό τάς διαταγάς τοΰ Στρατηγείου τής Μ. ’Ανα­

ΙΑΙΑ
τολής. Τό ΕΑΜ προσεποιεΐτο κατ’ άρχάς ότι ευνοεί τήν άνάπτυξιν τοΰ
Συν/τος καί έκάλεσε τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν είς Παρνασσόν (χωρίον
ww
Άγόριαννη) διά νά ύπογράψη δήθεν συμφωνητικόν συνεργασίας ΕΑΜ-

w.en
5/42 Σ.Ε.-Στρ/γείου Μ. ’Ανατολής. Σ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, φύσει ειλικρινής καί άγνός άπό χαρακτήρος,
tak
έχων δλην τήν καλήν διάθεσιν συνεργασίας, καίτοι ώφειλε νά είναι

sis
περισσότερον δύσπιστος πρός τό ΕΑΜ, ώς ύπεδείχθη άλλως τε είς τού­
τον ύπό τών άξ/κών του, άφοΰ παρέλαβε μικρόν δύναμιν καί τόν ’Αγ­
.gr
γλον σύνδεσμον Τζέφ, μετέβη είς τό ώς άνω χωρίον μετά πορείαν 15
ώρών. Είς τό έν λόγω χωρίον οΰδεμία έργασία έγινε, άλλ’ άπλώς ήθελαν
νά τόν βολιδοσκοπήσουν καί νά έξακριβώσουν τό πολιτικόν πρόγραμμα
καί τάς έπιδιώξεις του.

4. ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ Ε.Κ.Κ.Α.
Ή μυστική Όργάνωσις τών ’Αθηνών ΕΚΚΑ (Εθνική καί Κοινω­
νική Άπελευθέρωσις) ήτο άγνωστος είς τήν περιοχήν δράσεως τοΰ 5/42
Σ.Ε. είς τήν Ρούμελην, ούδεμίαν δέ διοικητικήν σχέσιν είχε μέ τάς
Ε.Α.Ο. καί Ε.Ο.Ε. τοΰ 5/42. Αϋτη είχε κοινωνικούς καί πολιτικούς σκο­
πούς καί έπιδιώξεις, αί όποϊαι ήσαν άντίθετοι πρός τόν καθορισθέντα
 - 49 -

ευθύς έξ αρχής σκοπόν υπό των πρωτεργατών τοΰ Κινήματος Εθνικής

’Αντιστάσεως τής Ρούμελης, ό όποιος ή το καθαρώς Εθνικός καί άπε-
λευθερωτικός.
Οί πρωτεργάται τοΰ έν λόγω Κινήματος ήσαν νέοι ’Αξιωματικοί
Μόνιμοι ή Έφεδροι, χωρίς πολιτικούς σκοπούς καί φιλοδοξίας, οί όποι­
οι έταξαν ώς μοναδικόν των σκοπόν καί πόθον τήν άπελευθερωσιν τής
σκλαβωμένης Πατρίδος των, όπως έπραξαν οί πρόγονοί των τό 1821.
Ό σκοπός ούτος είχε τεθή ύπ’ δψιν τοϋ Συν/ρχου Ψαρροΰ υπό τής
3μελοΰς Επιτροπής Άγώνος Φωκίδος κατά τήν πρώτην έπαφήν των
(Μάϊος 1942) ώς βασικός όρος συνεργασίας, ό δέ Ψαρρός συνεφώνήσε
πλήρως έπ’ αύτοΰ καί έτήρησε τήν ύπόσχεσίν του μέ θρησκευτικήν

Ι.Ν.
εύλάβειαν.

ΑΓΙ
Ό Συν/ρχης Ψαρρός είς τήν περιοχήν δράσεως τοΰ 5/42 Σ.Ε. πα-
ρουσιάζετο πάντοτε ώς Διοικητής τούτου, ούδέποτε δέ άνέφερεν ούτος

ΩΝ
ότι ήτο ’Αρχηγός τής Ε.Κ.Κ.Α., πράγμα τό όποιον δέν έγνώριζον καί
αυτοί ακόμη οί ’Αρχηγοί τών Ε.Α.Ο. τοϋ 5/42.

ΤΑΞ
Ό Ψαρρός μετά τήν ορκωμοσίαν τών Άξ/κών καί ’Ανταρτών τοΰ
5/42 Σ.Ε. είς Γκιώναν (20 ’Απριλίου 1943) έτόνισε σαφώς δτι μοναδική
ΙΑΡ
αποστολή τοΰ Συν/τος ήτο ή άπελευθέρωσις τής Πατρίδος καί δτι οδτοι
οΰδεμίαν δέσμευσιν πολιτικής, κοινωνικής ή πολιτειακής φύσεως άνε-
Χ
λάμβανον έναντι τής Όργανώσεως Ε.Κ.Κ.Α.
ΩΝ
Τοϋτο έτονίσθη έπανειλημμένως υπό τοΰ Συν/ρχου είς τάς συσκέ­
ΙΣΤ
ψεις τών Άξ/κών τοΰ 5/42 Σ.Ε. καί άνεγράφη καί είς τήν Ήμερησίαν

ΙΑΙΑ
Διαταγήν τοΰ Συν/τος. Έξ άλλου ή σύνθεσις καί όργάνωσις τοΰ 5/42
ήτο καθαρώς Εθνικής μορφής καί περιελάμβανεν άτομα διαφόρων πο­
ww
λιτικών πεποιθήσεων άνήκοντα είς δλα τά στρώματα τοΰ λαοΰ καί δέν

w.en Σ
συνέφερεν ό καθαρώς ’Εθνικός καί απελευθερωτικός αγών τούτου νά πο-
λιτικοποιηθή είς βάρος τής ’Εθνικής ένότητος .κατά τήν διάρκειαν τοΰ
Άγώνος καί πρό τής άπελευθερώσεως τής Ελλάδος.
tak
Δυστυχώς δμως, παρά τήν άρχικήν αυτήν συμφωνίαν, μέ τήν^ πά­
sis
ροδον τοΰ χρόνου ή Όργάνωσις Ε.Κ.Κ.Α. προσεπάθησε, διά τής απο­
.gr
στολής περιοδικώς διαφόρων πολιτικών ή μή προσώπων είς τήν περιο­
χήν Φωκίδος, νά μυήση ώρισμένα άτομα είς τούς πολιτικούς καί κοινω­
νικούς της σκοπούς, δηλ. νά πολιτικοποιήση τόν έθνικόν καί άκομμά-
τιστον αγώνα τοΰ 5/42, δπως π.χ. άφιξις καί παραμονή είς Άμφισσαν
τοΰ Συν/ρχου Μπακιρτζή, ό όποιος ήτο γνωστός προπολεμικώς ώς "ό
κόκκινος Συν/ρχης", τοΰ ίατροΰ Κωστοπούλου, τοΰ Ταγ/ρχου Φαρμά-
κη Άνδρ. κ.ά.
Ή στάσις τών έν λόγω προσώπων, ή άμφιρρέπουσα έξ άλλου καί
έρωτοτροποΰσα πρός τό ΕΑΜ πολιτική τοΰ Άντ/ρχου Λαγγουράνη Κ.,
'Υποδιοικητοΰ τοΰ 5/42, καί τέλος ή έκπληκτική διά τήν έποχήν έκεί-
νην Διακοίνωσις τοΰ Άντ/ρχου Μηχ/κοΰ Βλάχου Σπ., Αντιπροσώπου
τής Ε.Κ.Κ.Α. είς τό Κοινόν Στρατηγεΐον (Καρπενήσιον), διά τής όποιας
 - 50 -

ούτος κατεδίκασε τήν στάσιν τοϋ ΕΔΕΣ κατά τήν έναρξιν τοϋ με­
ταξύ ΕΔΕΣ καί ΕΛΑΣ έμφυλίου πολέμου (10 ’Οκτ. 1943), έδημιουρ-
γησαν εις τούς Άξ/κούς, άντάρτας καί όπαδούς τοϋ 5/42 μεγάλην δυ­
σαρέσκειαν καί δυσπιστίαν πρός τήν Όργάνωσιν Ε.Κ.Κ.Α.
Ή Ε.Κ.Κ.Α. περιώρισε τήν πολιτικήν της δράσιν είς τάς ’Αθήνας
καί είς υψηλά κλιμάκια. Αυτή προσέφερε περιωρισμένην υλικήν συνδρο­
μήν είς τά μαχόμενα τμήματα τών Ε.Α.Ο. τοϋ 5/42 κατά τήν περίοδον
τής δράσεως τούτων, ούδεμίαν δέ τοιαύτην είς τούς καταφυγόντας είς
’Αθήνας μετά τήν διάλυσιν τοϋ Συν/τος Άξ/κούς καί Άντάρτας τούτου.
Αρκεί νά τονισθή δτι ούδεμίαν μέριμναν ή ένδιαφέρον έπέδειξεν αϋτη
μετά τήν διάλυσιν τοϋ 5/42 διά τούς συλληφθέντας, κατόπιν προδοσίας,
υπό τών Γερμανών Άξ/κούς καί άντάρτας τούτου (Λοχαγοί Δεδούσης
Ι.Ν.
Εύθ., Καϊμάρας Γ. κ.ά.), οί όποιοι ένεκλείσθησαν έπί 5μηνον είς τάς

ΑΓΙ
φυλακής ΑΒΕΡΩΦ καί τό στρατόπεδον ΧΑΪΔΑΡΙΟΥ καί οί όποιοι διέ-
φυγον τήν έκτέλεσιν λόγω έσπευμένης άποχωρήσεως τών Γερμανικών

ΩΝ
Στρατευμάτων έξ Αθηνών (1944).

ΤΑΞ
Μετά τήν άπελευθέρωσιν έπληροφορήθημεν δτι μέλη τής Όργανώ-
σεως Ε.Κ.Κ.Α. ήσαν ό πολιτικός Καρτάλης Γ., οί Καψαλόπουλος Από­
στολος καί Κατάβολος Δημ., οί Συν/ρχαι Καραχρήστος καί Γεωργαντας,
ΙΑΡ
Μανωλέσσος, υπάλληλος τοϋ Γ. Λ. Κράτους κ.ά.

5.
Χ ΩΝ
ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΕΙΣ ΣΤΡΩΜΗΝ ΓΚΙΩΝΑΣ
(13-14 ΜΑΪΟΥ 1943)
ΙΣΤ
Ι
Τό Σύν/μα τήν Ιην Μαΐου μετεστάθμευσεν είς θέσιν Καψίτσα, δυ-
ΑΙΑ
τικώς τοϋ χωρίου Σιγδίτσα. Είς τήν περιοχήν ταύτην έδέχθη μίαν ρϊψιν

ww
υλικών καί ή δύναμίς του ηύξήθη είς 180 άνδρας. Οί ’Ιταλοί διέδωσαν,

w.en Σ
δτι κατά τάς 20 Μαΐου θά ένεργήσουν έκκαθαριστικάς έπιχειρήσεις πρός
τόν Παρνασσόν καί Γκιώναν. Κατόπιν τούτου είς σύσκεψιν τοϋ Συντ/
ρχου Ψαρροΰ-ΕΛΑΣ-Άγγλου Ταγ/ρχου Τζέφ κατενεμήθησαν οί τομείς
tak
δράσεως καί άντιμετωπίσεως τοϋ κατακτητοϋ.

s is.g
Τό Σύν/μα άνελάμβανε τήν διαφύλαξιν τοΰ δρομολογίου από τό χω-
ρίον Καλοσκοπή μέχρι τοϋ χωρίου Στρώμη. Ή Στρώμη ώρίσθη ώς έδρα
r
τοϋ Συν/τος: Καίτοι ή έν λόγω αποστολή είς πολλούς άξ/κούς έδημι-
ούργησε ύπονοίας, παρά ταϋτα, κατόπιν έπιμονής τοϋ Άγγλου συνδέ­
σμου Τζέφ καί διότι ό Συν/ρχης Ψαρρός έθεώρει τούς άρχηγούς τοϋ
ΕΛΑΣ ώσάν τόν έαυτόν του, τό Συν/μα συνεμορφώθη καί τήν 4 Μαΐ­
ου έγκατεστάθη έν έπισταθμεί^ είς Στρώμην, κειμένην έπί τών Β. υπω­
ρειών τής Γκιώνας Καί έντός χαράδρας. Έκεΐ μετέφερεν δλους τούς
έφοδιασμούς του καί τά έφεδρικά πυρομαχικά του.
Ό ΕΛΑΣ, μέ πρόφασιν τάς έπιχειρήσεις τών ’Ιταλών, συνεκέντρω-
σεν είς περιοχήν Μαυρολιθαρίου τά Αρχηγεία Αττικής, Δωρίδος, Λο-
κρίδος, Θεσσαλίας κλπ., δυνάμεως 800 άνδρών, δηλ. δσους άντάρτας
είχεν είς Στερεάν Ελλάδα καί Θεσσαλίαν.
 - 51 -

Οί Άγγλοι τήν ΙΟην Μαίου 1943 ένίσχυσαν διά μιας ακόμη ρίψεως
τό Σγ. μα και ή δύναμις ηύξήθη εις 210 άνδρας.
Την 11 Μαίου ό Τζέφ έδωσεν έντολήν εις τό Συν/μα (έκτελών δή-
θεν Δ -ην τοΰ Στρ/γείου Μ.Ανατολής) νά παραδώση οπλισμόν 100 άν-
δρών εις τόν ΕΛΑΣ, τόν όποιον θά άντικαθίστα είς προσεχή ρίψιν, διά
να χρησιμοποιηθή ούτος είς τάς έπικειμένας έπιχειρήσεις κατά τών ’Ιτα­
λών καί ιδίως είς δολιοφθοράς (σαμποτάζ) τής σιδηροδρομικής γραμμής
’Αθηνών-Θεσσαλονίκης, αί όποΐαι έπρόκειτο νά γίνουν τάς έπομένας
ήμέρας κατόπιν έντολής τοΰ Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής.
Ό Δ/τής τοΰ Συν/τος, μολονότι οί Άξ/κοί του δέν έβλεπαν μέ κα­
λό μάτι τάς συγκεντρώσεις τοΰ ΕΑΑΣ καί τοΰ έπρότειναν νά μετασταθμεύ­
σουν είς άλλην περιοχήν καί νά μή παραδώσουν τόν οπλισμόν, έξετέ-

Ι.Ν.
λεσε τήν δήθεν Δ/γήν τοΰ Στρ. Μέσης ’Ανατολής καί παρέδωσε τόν
οπλισμόν τοΰτον είς τόν ΕΛΑΣ. Τοιαύτη ή το ή άγαθή προαίρεσις τοΰ

Α
Ψαρροΰ καί ή καλή του διάθεσις πρός συνεργασίαν.

ΓΙΩ
Ό Συντ/ρχης είχε τήν γνώμην δτι τό Σύν/μα, ώς ΰπαγόμενον είς

ΝΤ
τό Στρ/γεΐον Μ. ’Ανατολής, θά ήτο σεβαστόν είς τόν ΕΛΑΣ καί ότι έπί
πλέον δέν συνέφερεν είς τόν απελευθερωτικόν άγώνα νά διαλυθή τό
5/42 Σ.Ε.
ΑΞΙ
ΑΡΧ
Τό απόγευμα τής 13 Μαίου είσήλθον θριαμβευτικώς είς τήν Στρώ-
μην ό Άρης μέ τούς καπεταναίους τών ’Αρχηγείων του έφιπποι, (Μπε-
λής, Όρέστης, Νικηφόρος κλπ.), γενόμενοι ένθουσιωδώς δεκτοί υπό τών
ΩΝ
έαμιτών κατοίκων τοΰ χωρίου. Έπεσκέφθησαν τόν Δ/τήν τοΰ Συν/τος,
ό όποιος τούς ύπεδέχθη φιλικώς καί τούς έφιλοξένησεν. Ώς αποτέλεσμα
ΙΣΤ
ίδιας συσκέψεως Ψαρροΰ καί Άρη άνεκοινώθη ότι ή συμφωνία είναι

ΙΑΙΑ
πλήρης καί δτι ή συνεργασία μελλοντικώς θά ήτο απόλυτος. Άπεφα-
σίσθη μάλιστα δπως τήν έπομένην άναχωρήσουν άξ/κοί τών δύο όργα-
ww
νώσεων διά τήν άναγνώρισιν τής σιδηροδρομικής γραμμής Άθηνών-

w.en
Θεσσαλονίκης. Τό Σύν/μα εύρίσκετο τό έσπέρας τής ιδίας ήμέρας είς
τήν έξής κατάστασιν :
Σ
tak
Τά τμήματα Κούτρα, Καϊμάρα καί Μήταλα, δυνάμεως 100 άνδρών,

sis
εύρίσκοντο έν καταυλισμώ είς τό άεροδρόμιον υποδοχής υλικών, μεταξύ
τών χωρίων Στρώμης καί Πανουργίας (Ντρέμισας), δπου είχον πέσει
.gr
πρό ολίγων ήμερών ώρισμένα ύλικά, ένώ τά υπόλοιπα, έκ λάθους τοΰ
αεροπόρου, έρρίφθησαν είς τό χωρίον ’Ανατολή καί παρελήφθησαν υπό
τοΰ ΕΛΑΣ.
Τό ύπόλοιπον τής δυνάμεως τοΰ Συν/τος, ήτοι Έπιτελεΐον, τμήματα
Ντούρου, Καραδήμα κλπ. μετά τών έφοδιασμών του, εύρίσκετο εις τό
χωρίον Στρώμη, μέ τούς άνδρας κατανεμημένους είς διάφορα καταλύματα.
Ό Ψαρρός μετά τοΰ ’Επιτελείου του, εΐχεν έγκατασταθή είς τήν
οικίαν τοΰ ’Αντ/ρχου Παπανικολάου, έξαιρετικοΰ πατριώτου καί καλοΰ
ήγήτορος. Τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ ήσαν έγκατεστημένα είς τά γειτονι­
κά χωρία Χίαυρολιθάρι καί Καλοσκοπή. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, μετά

5
 - 52 -

τάς γενομένας κατά τό απόγευμα τής 13 Μαΐου συζητήσεις περί συνερ­

γασίας μετά τών αρχηγών τοΰ ΕΛΑΣ έν μέσω ατμόσφαιρας έγκαρδιό-
τητος καί φιλικών έκδηλώσεων, ούδέν ύπωψιάσθη περί τών έχθρικών
διαθέσεων τούτων.

Ό Άρης, αφού διά δόλου έπληροφορήθη τό σύνθημα- παρασύνθη­

μα τοΰ 5/42 Συντάγματος, διά νά είσέλθη δήθεν μικρόν τμήμα πρός
άνάπαυσιν κατά τήν νύκτα, έκινητοποίησεν, ευθύς ώς ένύκτωσεν, δλα
τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ άπό δλας τάς κατευθύνσεις πρός Στρώμην καί
τήν έκύκλωσαν.
Ό ίδιος ό Άρης συνοδευόμενος υπό ίσχυρας δυνάμεως, είσήλθε τήν
νύκτα έντός τοΰ χωρίου καί άφοΰ έκύκλωσε τόν Σταθμόν Διοικήσεως

Ι.Ν.
τοΰ Συν/τος, έζήτησεν τελεσιγραφικώς άπό τόν Ψαρρόν "δπως δια-
λύση τό 5/42 Σ.Ε. έντός 3 ώρών καί παραδώση τόν οπλι­
ΑΓΙ
σμόν είς τόν ΕΛΑΣ". Τοΰ άνεκοίνωσε δέ δτι ήτο κυκλωμένος άπό

ΩΝ
παντοΰ καί δτι τά έκτος τοΰ χωρίου τμήματά του είχον άφοπλισθή. Έν
έναντία περιπτώσει τόν ήπείλησεν δτι "θά έκοκκίνιζαν τά νερά τοΰ
Μόρνου άπό τή σφαγή"
ΤΑΞ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός έμεινε κατάπληκτος άπό τήν σατανικήν αύτήν

ΙΑΡ
πλεκτάνην τοΰ ΕΛΑΣ. Τά γεγονότα έξελίσσονται τώρα υπό δραματικός
συνθήκας. Είναι άποφασισμένος νά άποφύγη τήν αιματοχυσίαν διότι, ώς
Χ ΩΝ
έτόνιζε πάντοτε, δέν θέλει νά χυθή οΰτε μία σταγόνα άδελφικοΰ αίματος.
Καλεΐ τούς παρόντος άξ/κούς του είς ιδιαιτέραν σύσκεψιν καί μέ συγκί-

ΙΣΤ
νησιν ζωντανεμένην είς τούς παλμούς τής φωνής του, τούς ανακοινώ­
νει τά διαδραματισθέντα, τούς έξορκίζει καί τούς καλεΐ νά πειθαρχή­
σουν είς τάς διαταγάς του.

ww Ι ΑΙΑ
"Ολοι συμφωνούν διά τήν αΰτοδιάλυσιν τοΰ Συντάγματος καί ζητοΰν

w.en Σ
νά έπιστρέψουν έλεύθεροι είς τά χωρία των. Ό "Αρης δέχεται τούτο
καί ζητεί άπό τόν Ψαρρόν "νά ύπογράψη δήλωσιν, δτι άν δέν προσχω-
ρήση είς τόν ΕΛΑΣ δέν πρόκειται νά άναμιχθή έκ νέου είς τόν απε­
tak
λευθερωτικόν αγώνα". Ό Ψαρρός άρνεΐται νά ύπογράψη τήν δήλωσιν

τάρχην Λαγγουράνην Κ. s
καί ό Άρης τόν οδηγεί αίχμάλωτον είς Μαυρολιθάρι μαζύ μέ τόν Ταγμα­
is.g
r
Τήν πρωίαν τής 14 Μαΐου 1943 έπαυσε πλέον νά κυματίζη ή γα­
λανόλευκος καί δοξασμένη σημαία τοΰ 5/42 είς τά έλεύθερα βουνά τής
Γκιώνας. Τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ άφώπλισαν τούς έντός τής Στρώμης
ανδρας τοΰ Ψαρροΰ, καί έλεηλάτησαν τούς έφοδιασμούς τοΰ Συν/τος.
Τό τμήμα Ντούρου μέ άρκετούς ένοπλους διέφυγε τόν άφοπλισμόν καί
έκινήθη διά μέσου άτραπών πρός Νότιον Γκιώναν.
Έκ τών άξ/κών τοΰ Συν/τος ούδείς προσεχώρη'σεν είς τόν ΕΛΑΣ,
πλήν τοΰ Άνθ/γοΰ Γεωργιάδη, ό όποιος βραδύτερον έξειλίχθη είς φα­
νατικόν ήγετικόν στέλεχος τούτου, προοχθείς^ μάλιστα μέχρι τοΰ βαθμοΰ
τοΰ Ταξιάρχου. Έκ τών άνταρτών, προσεχώρησαν είς τόν ΕΛΑΣ έλά-
χιστοι (3-4), οί όποιοι κατήγοντο άπό μεμακρυσμένας περιοχάς.
 - 53 -

Ό Άγγλος σύνδεσμος τοΰ 5/42 Συντ/τος Ταγ/ρχης Τζέφ, μετά τής

συνοδείας του, έτέθη υπό περιορισμόν είς Στρώμην από τόν Βελουχιώτην.
Τά τμήματα τοϋ 5/42, τά όποια ήσαν στρατοπεδευμένα είς τό όρο-
πέδίον άνωθεν τής Στρώμης, τό όποιον έχρησιμοποιεϊτο ώς άεροδρό-
μιον, άγνοοΰσαν έντελώς τά διαδραματισθέντα έντός τής Στρώμης. Κατά
τά έξημερώματα παρουσιάσθη, είς τό άεροδρόμιον, όμάς έκ 15 άνδρών
τοϋ ΕΛΑΣ μέ έντολήν τοΰ Άρη "νά άφοπλίση τούς άνδρας τοΰ 5/42".
Ούτοι συνελήφθησαν καί άπεπέμφθησαν υπό των άξ/κών μέ τήν σύστα-
σιν, όπως έλθη ό αρχηγός των νά πάρη τά όπλα τοϋ 5/42.
Μετ’ όλίγον κατέφθασεν ύπό συνοδείαν ό μόνιμος Άνθ/γός Γεωρ-
γιάδης τοΰ Συν/τος, διαβιβάζων διαταγήν τοϋ Συντ/ρχου Ψαρροΰ, όπως
Ι.Ν.
κατέλθουν οί άξ/κοί Κούτρας καί Μήταλας διά νά λάβουν διαταγάς, έν

ΑΓΙ
τω μεταξύ δέ νά άποφευχθή κάθε ρήξις μέ τόν ΕΛΑΣ.

ΩΝ
Πρός τοΰτο κατήλθεν ό Λοχαγός Κούτρας, ένώ οί Ύπολ/γοί Καϊ-
μάρας καί Μήταλας μετεκίνησαν τά τμήματά των πρός Γκιώναν καί

ΤΑΞ
κατέλαβον δεσπόζον ύψωμα έν έναμονή έπιστροφής τοΰ Κούτρα. Ούτος

ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣ ΤΙΑ
ww ΙΑΣ
w.en
tak
sis .gr

, Στρώμη, όπου έγινε ή πρώτη διάλυσις τοϋ 5/42 Σ.Ε. ύπό τοϋ ΕΛΑΣ (14-5-43)
 - 54 -

έπέστρεψεν μετά 2ωρον συνοδευόμενος υπό τοϋ πολίτικου καθοδηγητοΰ

τοΰ ΕΛΑΣ Πλάτωνος καί ακολουθούμενος υπό σοβαρού τμήματος τοϋ
ΕΛΑΣ, τό όποιον έκινεΐτο κυκλωτικώς. Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας ήπεί-
λησεν ότι θά κάμη χρήσιν των όπλων, έάν δέν κρατηθούν τά τμήμα­
τα τοϋ ΕΑΑΣ εις μεγάλην άπόστασιν, τό όποιον καί έγινε.
Παρά ταΰτα άλλα τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ, κινηθέντα από Πανουργίας
καί Καλοσκοπής, κατέλαβον τά ύπερκείμενα υψώματα τής Γκιώνας καί
ήρχισαν νά βάλλουν κατά των τμημάτων τοΰ 5/42, τά όποια ήναγκάσθη-
σαν νά κάμουν χρήσιν πυρών, νά διασπάσουν τόν έχθρικόν κλοιόν καί
νά τραποΰν πρός τά λημέρια τής Ν. Γκιώνας, πλήν τοΰ τμήματος
Κούτρα, τό όποιον συνεμορφώθη πρός τήν δ/γήν τοΰ Ψαρροΰ. Οί δια-
φυγόντες ήσαν οί μόνοι, οί όποιοι δέν έζησαν τό δράμα τής Στρώμης.

Ι.Ν. Τό τμήμα Κούτρα μετά των άξ/κών κατήλθεν εις Στρώμην, όπου
παρέδωσε τόν οπλισμόν του, όπως έγινε καί μέ τούς άλλους τήν πρωίαν

ΑΓΙ
τής ίδιας ήμέρας. Ό Ύπολ/γός Μήταλας δέν ήθέλησε νά συμμορφωθή
μέ τήν έντολήν τοΰ Ψαρροΰ καί καθ’ οδόν διέφυγε πρός Σιγδίτσαν.
ΩΝ
Έν τώ μεταξύ ό Άγγλος Σύνδεσμος τοΰ 5/42 Σ.Ε. Ταγ/ρχης Τζέφ

ΤΑΞ
άνέφερε τά τοΰ αφοπλισμού τής Στρώμης είς τόν Αρχηγόν τής ’Αγγλι­
κής ‘Αποστολής Ταξίαρχον Έντυ Μάγιερς, ό όποιος έφθασεν έσπευσμέ-

ΙΑΡ
νως τήν έπομένην είς Μαυρολιθάρι, όπου συνήντησεν τόν Άρην είς τήν
οικίαν, είς τήν όποιαν έκρατεΐτο υπό τούτου αιχμάλωτος ό Ψαρρός μέ
τόν Λαγγουράνην.
Χ ΩΝ
Είς Μαυρολιθάρι ό Μάγιερς απευθυνόμενος πρός τόν Άρην τόν

ΙΣΤ
έρώτησε, μέ ποιό δικαίωμα άφώπλισε τό 5/42 καί κρατεί αιχμάλωτον
τόν Ψαρρόν. Αυτός άπήντησεν ότι είχε λάβει ρητήν διαταγήν από τήν

Ι ΑΙΑ
Κ.Ε. τοΰ ΕΑΜ "Νά μή ύπάρχη στή Ρούμελη καμμιά άλλη Εθνική 'Ομά­

ww
δα έκτος άπό τόν ΕΛΑΣ". ·Έν συνεχείς άπήτησεν από τόν Άρην νά

μένος πρός τούτο.

w.en Σ
άπολύση τόν Ψαρρόν, άλλ’ ούτος άπήντησεν ότι δέν ή το έξουσιοδοτη-

tak
Μετά ταΰτα έλαβε χώραν ή κάτωθι διαλογική καί έντονος συζήτη-
σις μεταξύ Έντυ καί Άρη Βελουχιώτη, παρουσίςι τοΰ Ψαρροΰ, ή όποια

s is.g
θά παραμείνη ίστορική, διότι τό δράμα τής Στρώμης ύπήρξεν ή απαρχή
μιάς μεγάλης έθνικής συμφοράς.

r
Ό Ταξίαρχος Έντυ διεμαρτυρήθη πρός τόν Άρην Βελουχιώτην
έντονώτατα έξ ονόματος τοΰ Στρατηγείου Μέσης Ανατολής διά τήν
διάλυσιν τοΰ 5/42 Συν/τος είπών έπί λέξει :

"ΕΝΤΥ. 'Η πράξις αΰτη τοΰ ΕΛΑΣ είναι έχθρική καί

στρέφεται κατά τοΰ Συμμαχικοΰ Στρατηγείου Μέσης Ανα­
τολής, διότι τό 5/42 είναι σύμμαχον τμήμα συγκροτηθέν
κατόπιν έντολής τούτου.
ΑΡΗΣ. Καί ό ΕΛΑΣ είναι σύμμαχος τοΰ Στρατοΰ τής Μ. Ανατολής.
 - 55 -

ΕΝΤΥ. Συμφωνώ, άλλά αύτό πού έκάματε αποτελεί έχθρικήν πρά-

ξιν καί θά έπιβραδύνη κατά πολύ τήν άπελευθέρωσιν τής Ελλάδος.
ΑΡΗΣ. Αύτό αφορά ήμάς. Σας παρακαλώ νά μή άναμειγνύεσθε εις
τα έσωτερικά ζητήματα τής Ελλάδος.
ΨΑΡΡΟΣ. (προφητικώτατα). Αύτό πού έκάματε είναι ή αρ­
χή ένός έμφυλίου πολέμου. Είναι μέγα πολιτικόν σφάλμα,
θά σάς στοιχίση πολύ καί θά διαιρέση πάλιν τήν 'Ελλάδα".
Ό Συν/ρχης Ψαρρός έπληροφορήθη τά συμβάντα τού αεροδρομίου
άπό τούς αξιωματικούς Κούτραν καί Καϊμάραν, εις τούς οποίους έξέ-
φρασε τήν λύπην του διά τό θλιβερόν γεγονός. Ό Μήταλας, ώς προ-

Ι.Ν.
ελέχθη, μή συμμορφωθείς πρός τήν έντολήν τοΰ Ψαρροϋ, διέφϋγε πρός
Σιγδίτσαν.

ΑΓΙ
Εις τήν οικίαν, όπου έκρατεΐτο ό Ψαρρός, ένας πολιτικός καθοδη­
γητής κομμουνιστής, όνόματι Δημοσθένης, έκόμισεν ύπευθύνους δηλώ­
ΩΝ
σεις πρός ύπογραφήν έκ μέρους τοΰ Ψαρροϋ καί Ααγγουράνη διαβιβά-

ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣ ΤΙΑ
ww ΙΑΣ
w.en
tak
sis .gr

Το χι·χ?ιον Μαυρολιθάρι, τό όποιον ύπήρξε τόν Κέντρον Διερχομενων καί ή βάσις έξορμή-
σεως τού-ΕΛΑΣ καί κατά τάς τρεις διαλύσεις τού 5/42 Σ.Ε.
 - 56-

ζων έντολήν τοΰ Άρη, "δτι έφ’ δσον δέν θέλουν νά προσχωρήσουν εις
τόν ΕΛΑΣ νά βεβαιώσουν έγγράφως, δτι δέν θά συμμετάσχουν τοΰ λοι­
πού τοΰ απελευθερωτικού άγώνος δι’ άλλων ομάδων έκτος τού ΕΛΑΣ".
Παρά τήν ψυχολογικήν πίεσιν ό Ψαρρός ήρνήθη νά ύπογράψη, ένώ ό
Λαγγουράνης υπέγραψε τήν δήλωσιν ταύτην.
Οί αξιωματικοί Λαγγουράνης, Κούτρας καί Καϊμάρας άφέθησαν
έλεύθεροι καί μέ τόν ατομικόν δπλισμόν των κατήλθον εις Λευκαδίτι,
δπου συνελήφθησαν υπό όμάδος τού ΕΛΑΣ μέ έπικεφαλής τόν κομμου­
νιστήν Λασπούλαν (Γ. Κρικέλαν), υπεύθυνον τοΰ χωρίου. Ούτος άνέφε-
ρεν τηλεφωνικώς εις τόν Άρην, δτι ό Ύπολ/γός Καϊμάρας φέρει μεθ’
έαυτοΰ αυτόματον δπλον καί δτι είναι λίαν έπικίνδυνος διά τήν όργά-
νωσιν ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Ι.Ν. Ό Άρης διέταξεν άμέσως, δπως ό Ύπολ/γός Καϊμάρας μεταβή εις

Μαύρολιθάρι υπό συνοδείαν καί παραδώση τό αυτόματόν του, πράγμα
ΑΓΙ
τό όποιον καί έγινε.

ΩΝ
Κατόπιν έπεμβάσεως τού Έντυ ό Συν/ρχης Ψαρρός άφέθη τήν έπο-
μένην έλεύθερος καί κατήλθεν είς Λευκαδίτι μετά τοΰ Ύπολ/γοΰ Καϊ-

ΤΑΞ
μάρα, έκεΐθεν δέ ό μέν Ψαρρός μετέβη είς Ταράτσαν Γκιώνας (στρούγ-
γα Λαγγουράνη), δπου εύρίσκετο καί ό Ταγ/ρχης Λαγγουράνης, ό δέ

ΙΑΡ
Ύπολ/γός Καϊμάρας κατηυθύνθη πρός Βουνιχώραν καί Γαλαξείδιον.

Χ
Οί άξ/κοί Κούτρας, Καϊμάρας" καί Ντοΰρος έπέστρεψαν είς τάς πε-

ΩΝ
ριοχάς των δπου παρέμειναν μέ τούς ένοπλους άντάρτας των λαμβά-
νοντες προφυλακτικά μέτρα κατά τών κατακτητών καί τοΰ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.

ΙΣΤ
Ούτοι συνέχισαν τήν συλλογήν πληροφοριών διά τάς ένεργείας τών κα­
τακτητών καί τήν τόνωσιν τοΰ ήθικοΰ τών όπαδών των.
Ι ΑΙΑ
Οί διαφυγόντες τόν άφοπλισμόν άνδρες τών τμημάτων Καϊμάρα καί
ww
Μήταλα μετέβησαν είς θέσιν Βίνιανη Σιγδίτσης καί έκεΐθεν κατηυθύν-

w.en
θησαν πρός τά. χωρία των. Σ
Τό τμήμα Καϊμάρα μετεστάθμευσεν είς θέσιν Έλμάτικα Βουνιχώ­
tak
ρας. Παρά τάς άπειλάς καί τάς πιέσεις τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, οί άνδρες

s
ούτοι διετήρησαν τόν όπλισμόν των. Έπικεφαλής αυτών ήσαν οί όρε-
is.g
σίβιοι όπλαρχηγοί Βαρβάτος καί Παλάντζας (Λ. Καϊμάρας), πρωτοπό­
ροι καί στυλοβάται τοΰ 5/42 Σ.Ε.
r
'Οσον αφόρα τήν εύθύνην διαλύσεως τοΰ Συν/τος έξηκριβώθησαν
βραδύτερον τά έξής :

Ό Άρης έκλήθη, ευθύς μετά τόν αφοπλισμόν, είς τό νεοσυγκρο-

τηθέν Γενικόν Στρατηγεΐον τοΰ ΕΛΑΣ, δπου ό Τζήμας καί ό Σαράφης
τοΰ έζήτησαν έξηγήσεις έπί τοΰ άφοπλισμοΰ.
Ούτος έδικαιολογήθη δτι προέβη είς τόν αφοπλισμόν τοΰ 5/42 κα­
τόπιν προφορικών οδηγιών τής Κ.Ε. τοΰ ΕΑΜ, αί όποΐαι διεβιβάσθη-
σαν είς αύτόν από τόν Καπετάνιον τοΰ ΕΛΑΣ Άττικοβοιωτίας Όρέστην
 - 57 -

(Άνδρέας Μούντριχας, μεταλλωρύχος). Ό Όρέστης διά μιας έγγραφου

έπιστολής του τής 28-5-43 πρός τήν Κ.Ε. τού ΚΚΕ απολογούμενος
αναλαμβάνει τήν ευθύνην τής διαλύσεως τοϋ 5/42 εις Στρώμην, καθ'
όσον, κατά τήν γνώμην του, καί σύμφωνα μέ τήν γραμμήν τού Κόμ­
ματος, τό 5/42 ήρχισε νά γίνεται έπικίνδυνον εις μίαν περιοχήν όπου
κυριαρχούσε τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ !

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣ ΤΙΑ
ww ΙΑΣ
w.en
tak
sis .gr
 ΚΕΦΑΛΑ1ΟΝ ΤΡΙΤΟΝ
ΑΝΑΣΥΤΚΡΟΤΗΣΙΣ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΑ ΔΙΑΑΥΣΙΣ ΤΟΥ 5/42
(29 ΜΑΓΟΥ -24 ΙΟΥΝΙΟΥ 1943 )
1. ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΕ ΓΕΝ. ΣΤΡΑΤΗΓΕΙΟΥ ΤΟΥ ΕΑΑΣ.
Κατά ντάς άρχάς Ίανουαρίου 1943 δ Συν/ρχης Σαράφης Στέφανος
(Απότακτος Άξ/κός τοϋ Κινήματος 1935), μέ τήν βοήθειαν τοΰ Ταγ/ρχου

Ι.Ν.
Τσιγάντε I. (*), Συνδέσμου τοϋ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής καί τήν
ήθικήν συμπαράστασιν τών κυριωτέρων τότε Πολιτικών ’Αρχηγών, μετέ-
ΑΓΙ
βη εις τήν Δυτικήν Θεσσαλίαν, μέ σκοπόν όπως οργάνωση ένοπλα

ΩΝ
’Αντάρτικά Τμήματα. Οδτος έπεσκέφθη τόν Ταγματάρχην Κ. Κωστό-
πουλον, ό όποιος άπό 2μήνου καί πλέον είχεν οργανώσει Εθνικήν

ΤΑΞ
Άνταρτικήν Όμάδα δυνάμεως πλέον των 100 άνδρών.
Ή Όμάς Κωστοπούλου διά δόλου άφωπλίσθη υπό τοϋ ΕΑΑΣ κατά

ΙΑΡ
τό τέλος Φεβρουάριου 1943, δ δέ Σαράφης συνελήφθη αιχμάλωτος καί
διεπομπεύθη κατά τρόπον πολύ έξευτελιστικόν (άποδοκιμασίαι, πτυσίμα-
Χ
τα, ύβρεις κ.λ.π.) περιφερόμενος υπό τοϋ ΕΑΑΣ είς τά χωρία τής ηε-
ριοχής ώς προδότης καί συνεργάτης τών κατακτητών.
ΩΝ
ΙΣ
Μετά τόν έξευτελισμόν του οδτος έκάμφθη καί ύπέκυψεν ήθικώς καί
τελικώς προσεχώρησεν είς τόν ΕΑΑΣ, πραξις απίστευτος διά τήν έπο-
χήν έκείνην. ΤΙΑ
ww
Κατά τά μέσα Μαΐου 1943 συνεκροτήθη τό Γενικόν Στρατηγεΐον ΙΑΣ
w.en
τοϋ ΕΑΑΣ, μέ έπικεφαλής τήν κάτωθι 3μελή Διοίκησιν :
α. 'Αρης Βελουχιώτης, Καπετάνιος.
, β. Στέφανος Σαράφης, Στρατιωτικός ’Αρχηγός. tak
sis
γ. Βασίλης Σαμαρινιώτης (Άνδρ. Τζήμας), Πολιτικός ’Αρχηγός.

.gr
(*) Ό Ταγ/ρχης I. Τσιγάντες, σύγγαμβρος τοΰ Συντ/ρχου Ψαρροΰ, ήτο δημοκρατι­
κών πεποιθήσεων, άρκετά μορφωμένος καί πολύ τολμηρός άξ/κός. Ύπήρξεν ένας άπό τούς
κυριωτέρους όργανωτάς τοϋ Κινήματος τοϋ 1935, μετά τήν άποτυχίαν τοϋ όποιου άπετάχθη.
Κατά τήν Κατοχήν κατέφυγεν είς Μέσην ’Ανατολήν, τόν δέ Αύγουστον τοΰ 1942 άπεστά-
λη υπό τοΰ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής καί τής Ελληνικής Κυβερνήσεως τοΰ Κάιρου
είς τήν κατεχομένην. Ελλάδα έπικεφαλής Όμάδος διά τόν συντονισμόν τοΰ ’Αντάρτικου
Άγώνος καί τήν έκτέλεσιν σαμποτάζ (Ισθμός Κορίνθου κλπ).
Είς τάς ’Αθήνας δέν εύρε κατανόησιν, ούτε πνεδμα συνεργασίας, έκ μέρους τής Στρα­
τιωτικής καί Πολιτικής ήγεσίας, παρά τάς συνεχείς προσπάθειας του, ίδρΰσας τελικά τήν
μυστικήν Όργάνωσιν Πληροφοριών "ΜΙΔΑΣ 614"! Τήν Μην Ίανουαρίου 1943 έκυκλώθη,
κατόπιν προδοσίας,υπό τών 'Ιταλών ή πολυκατοικία (Πατησίων 86), είς τήν όποιαν έκρύ-
πτετο καί κατόπιν μάχης έφονεύθη υπό τούτων. Ό θάνατός του είχε δυσμενείς έπιπτώ-
σεις έπί τοϋ όλου ’Απελευθερωτικού Άγώνος.
 - 60 -

Ή τριμελής σύνθεσις Διοικήσεως έφηρμόσθη εις δλας τάς Μονά­

δας τοϋ ΕΛΑΣ μέχρι τής μικροτέρας τοιαύτης. Kerr’ ουσίαν πραγματι­
κός ’Αρχηγός ήτο ό Πολιτικός, ό Καπετάνιος ήτο τυπικώς μέν ό Επι­
μελητής τής Μονάδος, ούσιαστικώς όμως ό λαϊκός ’Αρχηγός ταύτης.
Ό Στρατιωτικός, έάν δέν ήτο μέλος τοΰ Κ.Κ.Ε., ήτο πάντοτε βραχυ-
κυκλωμένος από τούς άλλους δύο καί άποτελοΰσεν εικονικόν πρόσωπον.

2. ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΕΩΣ ΤΟΥ 5/42.

Τό Στρατηγεΐον Μ. ’Ανατολής, έν όψει άποβατικών έπιχειρήσεων
των Συμμάχων είς Σικελίαν, κατά τόν μήνα ’Ιούνιον τοϋ 1943, άπέ-
στειλε κατά τήν περίοδον ταύτην μυστικάς όδηγίας είς τόν Ταξίαρχον
Έντυ Μάγιερς περί άναπτύξεως καί ένοποιήσεως τών ’Αντάρτικών 'Ομά­
δων υπό τάς Δ/γάς τούτου, μέ τόν σκοπόν όπως αύται άναλάβουν συντο­

Ι.Ν.
νισμένος έπιχειρήσεις άπασχολήσεως καί παραπλανήσεως τών Δυνάμεων
τοϋ Άξονος είς Ν. Ευρώπην.

ΑΓΙ
Πρός τοΰτο ό Έντυ καί ό Κρίς παρουσίασαν ένα "Σύμφωνον Εθνι­

ΩΝ
κών Όμάδων" πρός υπογραφήν έκ μέρους τών ’Αρχηγών τούτων. Τό τε­
λικόν Σύμφωνον προέβλεπε τήν συγκρότησιν Κοινού Γενικού Στρατη­

ΤΑΞ
γείου, είς τό όποιον θά ύπήγοντο άπασαι αί άνεγνωρισμέναι ’Αντάρτι­
κοι 'Ομάδες. Τούτο θά άπετελεΐτο άπό ’Αντιπροσώπους όλων τών όμά­

ΙΑΡ
δων καί άπό ένα ’Αντιπρόσωπον τοΰ Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής. Τό
Συμφωνητικόν τοΰτο ύπεγράφη βραδύτερον (’Ιούλιος 1943) κατόπιν ώρι-
σμένων τροποποιήσεων.
Χ ΩΝ
Τήν 29ην Μαΐου 1943 ό Συν/ρχης Ψαρρός έκλήθη άπό τόν Ταξί­

ΙΣΤ
αρχον Έντυ είς τό Στρατηγεΐον του, όπου εύρίσκοντο καί οί ’Αρχηγοί
τοΰ ΕΛΑΣ (Σαράφης, Σαμαρινιώτης, Άρης). Έκεΐ τοΰ διεβίβασε άπόφα-

Ι ΑΙΑ
σιν τοΰ Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής περί άνασυγκροτήσεως τοΰ 5/42 Σ.Ε.

ww
Οί ’Αντιπρόσωποι τοΰ ΕΑΑΣ συνεφώνησαν όπως έπιστρέψουν τόν

w.en
άφαιρεθέντα οπλισμόν τοΰ Συν/τος (200 όπλα) καί τά τρόφιμα.
Αί Κεντρικαί Έπιτροπαί τοΰ ΕΑΜ καί τοΰ ΕΛΑΣ άπεδοκίμασαν
Σ
tak
καί κατεδίκασαν τήν κατά τοΰ Συν/τος έχθρικήν ένέργειαν τοΰ ’Αρχη­
γείου Στερεας Ελλάδος τοΰ ΕΛΑΣ, τό δέ Γεν. Στρατηγεΐον τοΰ ΕΛΑΣ
s is.g
έξέδωκε τήν κατωτέρω Δ/γήν πρός τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ :

Άριθ. 9 r 28-5-43
Επείγον
ΔΙΑΤΑΓΗ
"Κατόπιν τών γενομένων έπεισοδίων μεταξύ τών όμάδων τοϋ ΕΛΑΣ καί όμάδων άλλων
όργανώσεων, έχόντων ώς συνέπειαν τόν άφοπλισμόν όμάδων τόσον ήμετέρων, δσον καί
ξένων

’Εντελλόμεθα
όπως τοϋ λοιπού οΰδεμία ένέργεια έχθρική έναντίον όμάδων άλλων όργανώσεων λαμβά-
νη χώραν.
 - 61 -

Διά πάσαν παράβασιν ή παρεκτροπήν άλλων όργανώσεων πρός άτομα ή ομάδας μας,
θά αναφέρετε ήμΐν κοινοποιούντες συνοπτικήν έκθεσιν καί είς τόν παρ' ήμΐν αντιπρόσω­
πον τής ’Αγγλικής ’Αποστολής.
Τοϋ λοιπού ή συμπεριφορά υμών, απέναντι των ομάδων άλλων όργανώσεων θέλει διέ-
πεται από τό άποστελλόμενον άντισχέδιον συμφωνητικού μεταξύ Στρ. ’Αγγλικής ’Αποστο­
λής καί ήμών, δπερ, συνταχθέν ΰπό τής Κεντρικής Επιτροπής τοϋ ΕΑΜ καί ΕΛΑΣ, είναι
ύπό συζήτησιν μέ τόν ’Αρχηγόν τής ’Αγγλικής Στρατιωτικής ’Αποστολής Ταξίαρχον "Εντυ.
Καί έν περιπτώσει μή υπογραφής τοϋ συμφωνητικού τούτου, θέλομεν έξακολουθήσει ένερ-
γοΰντες συμφώνως πρός τό πνεΰμα αυτού. Διά πάσαν παράβασιν ή αντίθετον πρός τό πνεύμα
τού συμφωνητικού πράξιν θέλουσι ληφθή αύστηρά μέτρα".

Γεν. Στρατηγεΐον
Άρης Βελουχιώτης, Στέφαν. Σαράφης,

Ι.Ν. Β. Σαμαρινιώτης

ΑΓΙ
ΩΝ
Παραλήπται.
Γεν. Άρχ. Στερ. Ελλάδος
Γεν. Άρχ. Θεσσαλίας
Γεν.
Γεν.
Άρχ.
Άρχ. ΤΑΞ
Δ. Μακεδονίας
’Ηπείρου

ΙΑΡ
Κοινοποίησις.
Χ
. Αρχηγόν Άγγλ. Στρ. ’Αποστολής Ταξίαρχον Έντυ.
Αρχηγόν ’Αντάρτικών Όμάδων ΕΔΕΣ. ΩΝ
Συνταγματάρχην Ψαρρόν.
Κεντρικήν Επιτροπήν ΕΑΜ (ΰ.τ.α.).
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Κατά τό ώς άνω συμφωνητικόν κάθε όργάνωσις έχει τό δικαίωμα

w.en
νά συγκροτή άνταρτικάς ομάδας έλευθέρως μέ ίσα δικαιώματα. Είδικώ-
τερον διετάχθησαν αί όργανώσεις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ νά μή φέρουν κανέν
Σ
tak
έμπόδιον είς τήν άνασυγκρότησιν τοϋ 5/42 Σ.Ε., άλλ’ απεναντίας νά
βοηθήσουν ταύτην. Πρός άπόδειξιν τής δήθεν καλής των διαθέσεως διέ­

sis
ταξαν τήν έπιστροφήν τών άφαιρεθέντων όπλων καί υλικών. Εννοείται

.gr
ότι ή δ/γή αύτή ούδέποτε έξετελέσθη, άλλά παρέμεινεν είς τά χαρτιά.

3. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΑΝΔΡΩΝ-ΠΡΩΤΑΙ ΡΙΨΕΙΣ ΥΛΙΚΩΝ.

Κατόπιν τών ανωτέρω, ό Συντ/ρχης Ψαρρός έπέστρεψεν είς τήν
περιοχήν Γκιώνας, όπου έξέδωκε τάς απαραιτήτους διαταγάς καί ειδο­
ποίησε τούς άξ/κούς Κούτραν, Καϊμάραν, Ντοΰρον κλπ., όπως συγκεν­
τρώσουν τούς ένοπλους άνδρας των καί μεταβοϋν πρός συνάντησίν του
είς Ταράτσαν Γκιώνας.
Τήν 9ην ’Ιουνίου, έπειδή ή έπαφή μέ τόν "Αγγλον Ταγ/ρχην "Αρ-
θουρ (τής ’Αγγλικής ’Αποστολής) είχε διακοπή, άπεστάλη ό Ύπολ/γός
Ντούρος πρός συνάντησίν αυτού. Ή άποστολή αυτή ύπήρξεν άκρως
 - 62 -

έπικίνδυνος καί κοπιώδης, διότι έγένετο διά μέσου έλασοκρατουμένης

περιοχής. Ή συνάντησις έγένετο είς τό χωρίον ’Ανατολή, όπου ό Ύπολ/
γός Ντοϋρος, κατ’ έντολήν τοϋ Συντ/ρχου Ψαρροϋ, έτόνισεν είς αυτόν
ότι μέχρι τής 20ής Ιουνίου έπρεπε τό Συν/μα νά δεχθή υλικά τουλά­
χιστον διά 500 άνδρας. Ό Άρθουρ,παρά τάς έπιμόνους άρχικώς άντιρ-
ρήσεις του, έδέχθη τελικώς καί άπέστειλε σήμα είς τό Στρατηγεΐρν Μ.
’Ανατολής. Ή έν λόγφ ύπόσχεσις ήρχισε νά πραγματοποιήται άλλά μέ
βραδύν ρυθμόν, ώστε τό Συν/μα νά εύρεθή άνοργάνωτον καί σχεδόν
άοπλον κατά τήν δευτέραν έπίθεσιν τοϋ ΕΛΑΣ τής 23ης ’Ιουνίου.
Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας συνεκέντρωσε τούς ένοπλους άνδρας καί
ύπεδέχθη είς τό άεροδρόμιον τής Ταράτσας τά υλικά 2 άεροπλάνων διά
200 άνδρας σχεδόν (80 ’Αγγλικά τυφέκια, 100 ’Ιταλικά καί 6 οπλοπο­
λυβόλα Μπρέντα καί άνάλογον Ιματισμόν).
Ι.Ν. Τήν έπομένην έστάλησαν σύνδεσμοι καί ειδοποίησαν τούς έκ τών
ΑΓΙ
προτέρων γνωστούς άνδρας τής περιοχής, όπως σπεύσουν καί κατατα-

ΩΝ
γοΰν είς τό Σύν/μα.
Τά υπόλοιπα πολεμοφόδια μετεφέρθησαν διά ζώων είς τήν θέσιν

ΤΑΞ
Σπασμένη Βουνιχώρας, όπου άνεμένετο νά ριφθοϋν καί τά υπόλοιπα ύλικά.

ΙΑΡ
’Εκ τών υλικών τών πρώτων ρίψεων ώπλίσθησαν οί άνδρες τοϋ I
Τάγματος Παρνασσίδος (Διοικητής Ταγ/ρχης Λαγγουράνης), καθώς καί

Χ
15 άνδρες έξ ’Αμυγδαλιάς Δωρίδος μέ έπικεφαλής τόν ένθουσιώδη έφ.

ΩΝ
Άνθ/γόν Τεμπέλην Ίωάν., οί όποιοι άπετέλεσαν τόν πυρήνα τοϋ υπό
συγκρότησιν Τάγματος Δωρίδος (Διοικητής Άντ/ρχης Παπαβασιλείου
Ευθ.).
ΙΣΤ
ΙΑΙΑ
Ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ ειδοποίησε τό Συν/μα, ότι τά ύπόλοιπα
ύλικά έπρόκειτο νά πέσουν είς τήν θέσιν Ταράτσα, όπου διετάχθη νά
ww
w.en Σ
μεταβή ό Ύπολ/γός Ντοϋρος μέ μίαν ομάδα άσφαλείας καί υποδοχής.
Τήν νύκτα τής ιδίας ήμέρας δύο αεροπλάνα έρριψαν πράγματι μερικά
τυφέκια ιταλικά, οπλοπολυβόλα, 4 πολυβόλα, ιματισμόν καί άρβυλα, τό

tak
δέ Σύν/μα μετεστάθμευσεν είς τήν περιοχήν ταύτην τήν έπομένην.

sis
Οί άνδρες προσήρχοντο μέ προθυμίαν καί ένθουσιασμόν έκ τών
πέριξ χωρίων καί κατετάσσοντο είς τά συγκροτούμενα τμήματα τοϋ Συν/
.gr
τος, αποφασισμένοι νά πολεμήσουν διά τήν άπελευθέρωσιν τής Πατρί-
δος των καί νά έκδικηθοϋν τήν σφαγήν τών αθώων θυμάτων τής ’Ιτα­
λικής θηριωδίας (έκτελέσεις Βουνιχώρας, Άγ. Ευθυμίας, Σιγδίτσας, Κα-
ρουτών, ’Αμυγδαλιάς κλπ.).
Τά πλεονάζοντα ύλικά μετεφέρθησαν είς τήν μικράν κοιλάδα τής
Γαρδινίτσας, όπου καί ό ασύρματος τοϋ Άγγλου Ταγ/ρχου Τζέφ. Είς
τό άεροδρόμιον εύρίσκετο ή φρουρά διά τήν υποδοχήν υλικών 5 άερο­
πλάνων, τά όποια άνεμένοντο. Τά συγκροτηθέντα τμήματα τοϋ Συν/τος
είχον καταυλισθή ώς έξής :
- Λόχοι Κούτρα καί Καϊμάρα είς Γαρδινίτσαν.
 - 63 -

- Λόχος Ντούρου, τμήμα Ταγ/ρχου Κρανία *() καί Παπαβασιλείου

είς Ταράτσαν Γκιώνας.
- Σ.Δ. Συν/τος είς Ταράτσαν Γκιώνας (στρούγγα Λαγγουράνη).
4. ΕΧΘΡΙΚΗ ΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ.
Διά τοΰ Άνθ/γοΰ Τεμπέλη διεβιβάσθη διαταγή είς τόν Άντ/ρχην
Παπαβασιλείου, όπως συγκεντρώση τούς άνδρας τής περιοχής Δωρίδος
καί Μόρνου καί άναμείνη ρϊψιν υλικών είς τό όρος Τρίκορφον.
Επειδή έν τούτοις παρετηρήθη συγκέντρωσις ομάδων τοΰ ΕΛΑΣ είς
τήν έν λόγω περιοχήν μέ πρόθεσιν διαρπαγής των υλικών άφ’ ένός καί
ματαιώσεως τής συγκροτήσεως τοΰ Τάγματος άφ’ έτέρου, δ Άντ/ρχης
Ι.Ν.
Παπαβασιλείου μετεκίνησε κατόπιν διαταγής τοΰ Συν/τος τό Τάγμα του,

ΑΓΙ
είς τήν έδραν τοΰ Συν/τος (Γκιώνα).
Μετά τήν άναχώρησιν τοΰ Τάγματος, άντάρτες τοΰ ΕΛΑΣ διήρπα-
ΩΝ
σαν τά τρόφιμα τοΰ Συν/τος, τά έναποθηκευμένα είς θέσιν Κυδωνιές
(οικία έφέδρου Λοχαγοΰ Παπανακλή).
ΤΑΞ
Παρά τά συμφωνητικά, τάς υποσχέσεις καί έντολάς τοΰ Στρατηγείου

ΙΑΡ
Μ. ’Ανατολής καί τάς συστάσεις τών Άγγλων, ευθύς ώς έγνώσθη ή
άνασυγκρότησις τοΰ Συν/τος, τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε νά τηρή έκ νέου
έχθρικήν στάσιν έναντι τούτου.
Χ ΩΝ
Καθημερινώς παρενέβαλλε προσκόμματα είς τόν ανεφοδιασμόν καί

ΙΣ
τήν όργάνωσίν του, έπίεζε δέ καί έτρομοκράτει τούς οπαδούς του.

ΤΙΑ
Ούτω μαχητική όμάς τοΰ ΕΛΑΣ είς Τριταίαν συνέλαβε τόν φανα­
τικόν οπαδόν τής όργανώσεως ιατρόν Δασκαλόπουλον Δήμον καί τόν
ww
έπίεζεν, όπως προσχωρήση είς τό ΕΑΜ. ΙΑΣ
w.en
Τοϋτο πληροφορηθέν, τό Σύν/μα. άπέστειλεν αύθημερόν τόν 'Υπολ/
γόν Ντοΰρον μέ μίαν ομάδα καί τόν άπηλευθέρωσεν. Ό έν λόγφ ιατρός
tak
υπήρξεν είς τών πρωτοπόρων τοΰ Συν/τος καί προσέφερεν σημαντικός
υπηρεσίας είς τόν Εθνικόν μάς αγώνα.
5. sis
ΔΟΛΟΦΟΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΕΙΣ ΤΑΡΑΤΣΑΝ ΓΚΙΩΝΑΣ
.gr
Τό Σύν/μα είχε λάβει τά συνήθη μέτρα ασφαλείας διά τήν περί-
πτωσιν κινήσεων τοΰ έχθροΰ πρός Γκιώναν.
Τήν έσπέραν τής 22 ’Ιουνίου άφίχθη σύνδεσμος τής όργανώσεως
τοΰ Συν/τος άπό τό χωρίον Λευκαδίτι, ό όποιος άνέφερεν ότι σημαντι-

(*) Ό ήρως Ταγματάρχης Κρανιάς, ό όποιος άνήκεν είς τόν ΕΔΕΣ, είχε συγκροτή­
σει λόχον άπό νεαρούς ’Αξιωματικούς καί Εύέλπιδας καί άνέμενεν έπ’ άρκετόν καιρόν,
πλήν ματαίως, όπλα πρός έξοπλισμόν των. Έλαβε μέρος μέ τούς άνδρας του είς πολλάς
έπιχειρήσεις τοϋ 5/42. Κατά τήν έπίθεσιν τού ΕΛΑΣ κατά τοΰ ΕΔΕΣ συνελήφθη αιχμά­
λωτος μέ τούς άνδρας του καί ώδηγήθη είς Γαρδίκι Όμιλαίων άπ’ όπου άπέδρασε. Οί
Εύέλπιδες τού λόχου του, ύπέστησαν πολλάς περιπετείας καί βασανιστήρια έκ μέρους τοϋ
ΕΛΑΣ.
 - 64 -

κή δύναμις τοΰ ΕΛΑΣ (800 περίπου άνδρες) συνεκεντρώθη εις τό έν λό­

γω χωρίον μέ τόν σκοπόν δήθεν έπιθέσεως κατά τής ’Ιταλικής φρου­
ράς Λιδωρικίου.
Οί άξ/κοί τοϋ Συν/τος άνησύχησαν έκ τής πληροφορίας ταύτης καί
υπέδειξαν εις τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν νά λάβη έκτακτα μέτρα άσφαλείας.
Οδτος, θέλων νά τούς καθησυχάση, ίσχυρίσθη δτι ήτο αδύνατον νά κτυ-
πήση ό ΕΛΑΣ τό Σύν/μα μετά τήν νέαν συμφωνίαν. Ουτω τά τμήματα
τοϋ Συν/τος παρέμειναν έν καταυλισμώ είς τάς θέσεις 'των, μέ τήν δια­
φοράν δτι έγκατεστάθησαν φυλάκια είς προωθημένος θέσεις (Τρίσελη,
Σπυθάρια, Γεροντόβραχος, Ρωμέϊκο κλπ).
Εύθύς ώς ένύκτωσεν ολόκληρός ή δύναμις τοϋ ΕΛΑΣ, ώπλισμένη

Ι.Ν.
μέ βαρύν οπλισμόν, έξεκίνησεν άπό τό χωρίον Λευκαδίτι πρός Νότον
καί κατόπιν έστράφη πρός Άνατολάς καί άφοΰ άνήλθεν έπί τής Γκιό­

ΑΓΙ
νας, έφθασε περί τά έξημερώματα είς τά υψώματα τής Ταράτσας. ’Επι­
κεφαλής των τμημάτων τούτων ή σαν ό Λοχαγός Φώτης Βερμαΐος (Γρη-
ΩΝ
γοριάδης Φοίβος) καί ό Νικηφόρος (Άνθ/ρχος Δημητρίου).

ΤΑΞ
Μόλις έφθασαν είς τήν θέσιν Τρίσελη άπέστειλαν τόν κομμουνι­
στήν Λασπούλαν (Γεώργιον Κρικέλαν) έκ Λευκαδιτίου μέ τό έξής τελε-

ΙΑΡ
σίγραφον πρός τό Σύν/μα :

Χ
"Έχομεν διαταγήν τοϋ Γενικοΰ ’Αρχηγείου τοϋ ΕΛΑΣ

ΩΝ
νά σας διαλύσωμεν άν δέν παραδοθήτε αμέσως". Ό Συντ/ρχης
Ψαρρός άπήντησεν έπί λέξει, "Μολών λαβέ", καταγανακτισμένος διά

ΙΣΤ
τήν νέαν ατιμον καί αντεθνικήν ταύτην πραξιν τοΰ ΕΛΑΣ.

ΙΑΙΑ
Ή έμπροσθοφυλακή τοΰ ΕΛΑΣ προσεπάθησε διά δόλου νά συλλά-
βη τό φυλάκιον Τρίσελης, άλλά δέν τό κατόρθωσε. Οί άνιχνευταί ύπε-
ww
w.en Σ
χρέωσαν ποιμένα τής περιοχής νά όδηγήση τό ποίμνιόν του κατ’ εύθεΐαν
πρός τό φυλάκιον, ούτοι δέ, άκολουθοΰντες όπισθεν καί ύπό τήν κάλυ-
ψιν τοΰ σκότους προσεπάθησαν νά συλλάβουν τόν σκοπον. Τό φυλά­

tak
κιον άντελήφθη τήν πρόθεσίν των, έπυροβόλησε καί μετέδωσε τό σύνθη­
μα συναγερμού είς τά τμήματα τοΰ Συν/τος. Ή ένέργεια άύτη έγένετο

ρχην Ψαρρόν. sis

σχεδόν ταυτοχρόνως μέ τήν έπίδοσιν τοΰ τελεσιγράφου εις τόν Συντ/

.gr
Τά τμήματα κινητοποιηθέντα κατέλαβον τάς θέσεις των είς τά πέριξ
υψώματα τής Ταράτσας. Πριν ή προλάβη νά έπιστρέψη ό Λασπούλας
είς τόν Γρηγοριάδην, τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ έπετέθησαν κατά τών προ­
φυλακών τοΰ Συν/τος, αί όποΐαι είχον άποστολήν έπιβραδύνσεως.

6. ΦΟΝΙΚΟΤΑΤΗ ΜΑΧΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΚΟΡΥΦΗΝ ΤΗΣ ΓΚΙΟΝΑΣ.

(23-6-43)
Ούτως έξημέρωσεν ή 23 ’Ιουνίου 1943, ήμέρα πένθιμος διά τήν
'Ιστορίαν τής Ελλάδος, ή όποια θά άποτελή κηλϊδα αιωνίως μελανήν
διά τόν Εθνικόν απελευθερωτικόν αγώνα τής πατρίδος μας. Τά τμήματα
τοΰ ΕΛΑΣ τριπλάσια είς δύναμιν τοϋ 5/42 καί μέ βαρύτατον οπλισμόν,
 - 65 -

έπιτεθέντα προσέκρουσαν εις τήν πείσμονα καί ήρωϊκήν άντίστασιν, τήν

οποίαν -προέβαλε τό Σύν/μα καθ’ δλην τήν ήμέραν. Τά τμήματα τοΰ
Συν/τος δέν ήσαν καλά ώργανωμένα, ούτε έκπαίδευσις είχε γίνει εις
τά νέα δπλα, λόγφ τοΰ δτι αί ρίψεις δπλων συνεχίζοντο άκόμη.
Παρά ταΰτα οί άνδρες τοΰ Συν/τος, ευρεθέντες είς κατάστασιν άμύ-
νης, λόγω τής αδικαιολογήτου καί δολοφονικής νέας κατά τοΰ Συν/τος
έπιθέσεως τοΰ ΕΛΑΣ, τόν αντιμετώπισαν σθεναρώς καί έπροξένησαν σο-
βαρωτάτας απώλειας είς τά τμήματα τούτου.
Αί άπώλειαι τοΰ Συν/τος άνήλθον είς 3 νεκρούς καί 5 τραυματίας.
Ό άξ/κός τής αεροπορίας Τσίγκας έκ Χρισοΰ, συλληφθείς αιχμάλωτος
ώς τραυματίας, έξετελέσθη έπί τόπου. Ούτος ύπήρξεν ένα από, τά τρα­
γικότερα θύματα τής συγκλονιστικής 'Ιστορίας τοΰ 5/42. 'Ο τάφος μέ
Ι.Ν.
τόν σταυρόν τοΰ άειμνήστου τούτου ήρωος υψώνεται τώρα έκεΐ έπάνω

ΑΓΙ
είς τήν ύψηλοτέραν κορυφήν τής Γκιώνας, ή όποια ύπήρξεν δ Γολγο­
θάς τών μαρτύρων τής έλευθερίας, διά νά ύπενθυμίζη τό έγκλημα τής

ΩΝ
προδοσίας, πού έμόλυνε τήν άγνήν άτμόσφαιραν τοΰ άνταρτικοΰ άγώνος.

ΤΑΞ
Ή πείσμων καί αιματηρά αδτη μάχη τής Ταράτσας διεξήχθη ώς έξής :

ΙΑΡ
Είς τό άριστερόν (θέσις Σπυθάρια) έτάχθη τό τμήμα τοΰ ’Αεροπό­

Χ
ρου Τσίγκα, είς τό δεξιόν καί είς τήν περιοχήν Καράπαπα (Μαύρη

ΩΝ
Πέτρα) τό τμήμα τοΰ Ταγ/ρχου Κρανιά (*), ό λόχος Κούτρα κατέλαβε
τόν Γεροντόβραχον, ό λόχος Καϊμάρα τόν αύχένα Ποντομούλας (Κυ­

ΙΣ
δωνιά), μέ τήν ομάδα τοΰ όπλαρχηγοΰ Βαρβάτου έπί τής κορυφής τής

ΤΙΑ
Κριθαριάς, ό λόχος Ντούρου τόν αύχένα Χιονιάς, τό δέ άνοργάνωτον
άκόμη τμήμα Παπαβασιλείου δπισθεν τοΰ τμήματος Κρανιά είς τήν πε­

ww ΙΑΣ
ριοχήν Ρωμέϊκσ έπί πλέον είχον έγκατασταθή φυλάκια είς τούς αυχένας
Γαρδινίτσας καί Ελάτου.
w.en
Καθ’ δν χρόνον ό λόχος Καϊμάρα μετέβαινεν νά καταλάβη τάς θέ­

tak
σεις του, συνήντησεν είς τήν νοτίαν έξοδον τοΰ στενωπού Ποντομούλας

sis
τόν Άνθ/γόν Κατσίμπαν Γ. τοΰ ΕΛΑΣ μέ ισχυρόν τμήμα, τό όποιον
είχε λάβει διατάξεις μάχης. Τό τμήμα τούτο ώδήγησεν ό έν λόγω Άνθ/

.gr
γός διά μέσου τοΰ Β. τών Καρουτών δάσους, μέ τόν σκοπόν νά κτυπή-
ση τό Σύν/μα έκ τών νώτων καί νά φέρη σύγχυσιν είς τήν διάταξίν του.
Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας αμέσως παρέταξε τούς άνδρας του πρός μάχην
καί έκάλεσε τόν Κατσίμπαν νά πλησιάση διά νά έξακριβώση τάς προ­
θέσεις του.

(*) Ό ήρως αύτός Έλλήν άξιωματικός συνέχισε τούς αγώνας του έναντίον τών κατα­
χτητών καί κομμουνιστών καθ’ δλην τήν κατοχήν καί μετά τήν άπελευθέρωσιν μέχρι τής
έξοντώσεως τοϋ συμμοριτισμοί) μέ φανατισμόν. Είς τάς έκλογάς τοΰ Μαρτίου τοΰ 1950 έπο-
λιτεύθη καί έξελέγη βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος. Δυστυχώς έγινε μία άδικία είς βάρος τοΰ
λαμπροΰ τούτου ήγήτορος καί πολεμιστοΰ, διότι ούτος δέν προήχθη έπ’ άνδραγαθία, παρά
τάς ύποβληθείσας προτάσεις προαγωγής του, δπως έγινε διά άλλους πολεμιστάς άξ κούς
κατά τόν πόλεμον τοΰ 1940-41.
 - 66 -

Ούτος τοϋ άπήντησεν δτι "είχε λάβει διαταγή νά κτυπήση

τό Σύν/μα, διότι δήθεν ό Ψαρρός δέν υπέγραψε κάποιο συμ­
φωνητικό". Ό Καϊμάρας τοϋ υπενθύμισε προγενεστέραν ρητήν δήλω-
σιν τοϋ ίδιου, παρουσίμ τοϋ Ταγ/ρχου Λαγγουράνη, "δτι ό τελευ­
ταίος αφοπλισμός τοϋ 5/42 εις Στρώμην ήταν σφάλμα καί
έάν ήμουνα έγώ παρών δέν θά άφηνα τόν Άρη νά τό κάμη".

Κατόπιν ό Καϊμάρας τοϋ συνέστησε πρός αποφυγήν άδελφοκτόνου

συρράξεως, νά έπιστρέψη από τό ίδιον δρομολόγιον πού ήλθε. Ούτος
συνεφώνησε καί οί δύο πρώην αδελφικοί φίλοι, συμμαθηταί καί συνά­
δελφοι έσφιξαν τά χέρια καί άπεχωρίσθησαν. Πλήν δμως αντί νά πραγμα-
τοποιήση τήν ύπόσχεσίν του ό Κατσίμπας, ήθέλησε, δολίως ένεργών, νά

Ι.Ν.
καταλάβη τήν κορυφήν τής Κριθαριας, πρός αντιπερισπασμόν καί σύγ-
χυσιν εις τά νώτα τοϋ 5/42. Ταύτην δμως είχε καταλάβει ένωρίτερον

ΑΓΙ
ή όμάς τοϋ όπλαρχηγοϋ Βαρβάτου, μέ τήν ύποστήριξιν τού Λοχαγού
Κούτρα.
ΩΝ
Κατά τής όμάδος ταύτης έπετέθη ό Άνθ/γός Κατσίμπας χωρίς νά

ΤΑΞ
δυνηθή νά τήν άνατρέψη καί έξουδετερώση. Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας,
καταλαβών ταχέως έπικαίρους θέσεις έπί τής κορυφογραμμής Χιονιά,

ΙΑΡ
έσπευσε διά δύο όμάδων πρός βοήθειαν τοΰ Βαρβάτου. Ή μάχη διήρκε-
σε 4 ώρας περίπου, μέ άποτέλεσμα νά διαλυθή τελείως τό τμήμα Κα-

Χ
τσίμπα, ό ίδιος δέ νά διαφύγη τήν αιχμαλωσίαν διά τής φυγής.

ΩΝ
Ό Καϊμάρας τούς συλληφθέντας αιχμαλώτους άφήκεν έλευθέρους,

ΙΣΤ
τούς δέ τραυματίας περιέθαλψε καί έθαψε τούς νεκρούς.

ww ΙΑΙΑ
Οί άξ/κοί καί άντάρτες τοϋ 5/42, ευρισκόμενοι έν'άμύνη, έπολέμη-
σαν μέ πείσμα', καίτοι ούδεμίαν διάθεσιν είχον νά κτυπηθοϋν μέ τούς

w.en Σ
έλασίτας, τούς οποίους έθεώρουν τότε, δτι ήσαν ακόμη "Ελληνες.

Εις τήν μάχην ταύτην παρουσιάσθη τό δραματικόν φαινόμενον νά

tak
πολέμα καί νά κτυπά ό άδελφός τόν αδελφόν, δπως συνέβη μέ τούς
άδελφούς Δημήτριον καί Νικ. Κοτρώνην, άμφοτέρους έκ Βουνιχώρας
sis
Παρνασσίδος (ό πρώτος ύπηρέτει είς τό 5/42, ό δεύτερος εις τόν ΕΛΑΣ).

.gr
Έν τώ μεταξύ ό λόχος Ντούρου έκινήθη διά πλευρικής κινήσεως
καί έσπευσε πρός βοήθειαν τοϋ Καϊμάρα, αλλά δταν έφθασεν έκεΐ ή μά­
χη είχε πλέον τελειώσει, ένώ είς τά ύψώματα Ταράτσας-Ρωμέϊκο συ-
νεχίσθη μέχρι τοϋ άπογεύματος, όπότε τά πυρά αραίωσαν έκατέρωθεν.

Ό γενναίος Ταγματάρχης Κρανιάς ένήργησεν άντεπίθεσιν καί έτρε­

ψε τούς έλασίτας είς φυγήν πρός τήν θέσιν Νεράιδες, οί όποιοι πανι-
κοβληθέντες δέν έτόλμησαν νά πλησιάσουν έκ νέου τά τμήματα Κρανιά-
5/42.
Ό Κρανιάς διά συνδέσμων έζήτησε πυρομαχικά καί ένισχύσεις από
τόν Ψαρρόν.
 - 67 -

7. ΑΥΤΟΔΙΑΛΥΣΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ.

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός διά ν’ άποφύγη τήν έξακολούθησιν τής αιμα­
τοχυσίας καί τόν άδελφοκτόνον, ώς έλεγε, πόλεμον, διέταξε τά τμήμα­
τά του νά διακόψουν τά πυρά, έφ’ όσον δέν άπειλοΰνται. Μετά τήν κα-
τάπαυσιν τοΰ πυρός τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ άπεσύρθησαν πρός Β. μέ
βαρείας άπώλείας, τά δέ τμήματα τοϋ Συν/τος άπεσύρθησαν πρός Ν. καί
ένκατεστάθησαν είς τό ύψωμα Παπαδακος Βουνιχώρας.
’Αμέσως μετά τήν μάχην συνήντησε τόν "Αγγλον Γαγ/ρχην Τζέφ
καί τόν παρεκάλεσε νά μεσολαβήση, όπως παύση ό ΕΛΑΣ τάς έπιθέσεις
του κατά τοϋ Συν/τος, ένισχύση δέ τοΰτο δι’ ώρισμένων μέσων, τά όποια
τοΰ ύπέδειξεν, ούτως ώστε νά δυνηθή τό Συν/μα νά έκπληρώση τήν

Ι.Ν.
άποστολήν του. Τόν παρεκάλεσε δέ πρός τούτοις όπως ή μεσολάβησις
καί ή ένίσχυσις πραγματοποιηθή τό ταχύτερον (έντός 2-3 ήμερων εί
Α
δυνατόν), δεδομένου ότι ή άπομάκρυνσις των τμημάτων του από τάς βά­
ΓΙΩ
σεις έφοδιασμοΰ των, έδημιούργει δυσχερείας ανεφοδιασμού. Έν έναντία

ΝΤ
περιπτώσει έδήλωσεν είς τούτον άπεριφράστως ότι θά διαλύση τό Συν/μα.
Μετά παρέλευσιν τετραημέρου, είς τάς 28-6-43, έπειδή όχι μόνον
ΑΞΙ
καμμία άπάντησις δέν έδόθη, άλλ’ άντιθέτως ό Ταγ/ρχης Τζέφ έδειξεν

ΑΡΧ
αδιαφορίαν καί αδράνειαν, ό Συντ/ρχης Ψαρρός βλέποντας άναπόφευκτον
τήν έξακολούθησιν τής αιματοχυσίας καί τόν ασκοπον αλληλοσπαραγμόν
των Ελλήνων, άπεφάσισε νά αύτοδιαλύση τό 5/42 Σ.Ε.
ΩΝ
Καίτοι νικητής είς τό πεδίον τής μάχης, έν τούτοις έπροτίμησε νά

ΙΣΤ
θυσιάση αύτός μίαν ήρωϊκήν προσπάθειαν πού θά συνετέλει είς τήν
άποφασιστικωτέραν έκβασιν τοΰ απελευθερωτικού άγώνος. Είς τούς άξ/

ww
σε μέ συγκίνησιν καί άνεκοίνωσε τήν άπόφασίν του. ΙΑΙΑ
κούς του, οί όποιοι έπερίμεναν μέ αγωνίαν τάς άποφάσεις του, ώμίλη-

w.en
Οί άξ/κοί του μέ καρδιά γεμάτη θλϊψιν συνεφώνησαν. Τό πνεύμα
τής ασύγκριτου μεγαλοψυχίας τοΰ άγνοΰ έκείνου καί αθανάτου ήρωος
Σ
tak
έκυριάρχησε μέσα είς τήν πένθιμον ατμόσφαιραν τών μαχών. Οί άνδρες
ήσαν έλεύθεροι νά έπιστρέψουν είς τάς έστίας των, οί δέ άξ/κοί νά έκλέ-
sis
ξουν μόνοι των τόν τόπον διαμονής των. Ό ίδιος μέ τούς άξ/κούς Πα-

.gr
παβασιλείου,Λαγγουράνην, Καϊμάραν, Ντοΰρον καί Τεμπέλην διεπεραιώ-
θησαν είς τό Αϊγιον, όπου παρέμειναν κρυπτόμενοι τόσον άπό τούς ’Ιτα­
λούς, όσον καί άπό τήν όργάνωσιν ΕΑΜ, ή όποια τούς έζήτει. Έκεΐ
τούς συνέδραμον άρκετά οί άδελφοί Λαμπράκου έξ Άραχώβης Λεβαδείας.
Κατά τάς δύσκολους έκείνας ήμέρας ό Άντ/ρχης Παπαβασιλείου
έβοήθησεν έξαιρετικά τούς άξ/κούς τοΰ Συν/τος μέ τούς ολίγους πι­
στούς άνδρας του.
Τό θλιβερόν άγγελμα τής διαλύσεως τοΰ Συν/τος έβύθισεν έκ νέου
είς πένθος ολόκληρον τήν Ρούμελην. Μετά τήν διάλυσιν τοΰ Συν/τος
ή όργάνώσις ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε νά έξασκή πρωτοφανή τρομοκρατίαν
καί διωγμούς κατά τών άνταρτών καί όπαδών τής όργανώσεως τοΰ 5/42.
Τούς συνελάμβανε, τούς άφώπλιζε, τούς άπεγύμνωνε, τούς ύπέβαλλεν είς

6
 - 68 -

μεσαιωνικά βασανιστήρια καί τούς ύπεχρέωνε νά προσχωρήσουν εις τό

ΕΑΜ, άλλως τούς έξετέλει.
Πολλοί άνδρες τοΰ Συν/τος διετή ρησαν τόν οπλισμόν των καί συν-
εσπειρώθηκαν γύρω από τούς πρωτοπόρους οπλαρχηγούς τοΰ Συν/τος
Βαρβάτον Χρ., Παλάτζαν Λουκαν, Κοκκόρην Νικ., Βαρνάβαν Εύθ., Παπ-
παν Εύθ., Φουσέσην Νικ., Γλυμήν Δημ., Κωστόπουλον Δημ., Παπαϊω-
άνου Ί. κ. ά.
Ούτοι, μέ πίστιν απόλυτον εις τήν ιερότητα τοΰ έθνικοΰ άγώνος,
διά τόν όποιον άνήλθον είς τά βουνά, διετή ρησαν τόν οπλισμόν των
καί έκράτησαν υψηλά τήν σημαίαν τοΰ Συν/τος.

Ι.Ν. Οί ανωτέρω άπετέλεσαν τόν πυρήνα άνασυγκροτήσεως τοΰ Συν/τος

διά τρίτην φοράν κατόπιν τής έπιμονής τών Άγγλων.

ΑΓΙ
Όσον αφόρα τήν ευθύνην τής δολοφονικής έπιθέσεως τοΰ ΕΛΑΣ

ΩΝ
είς Ταράτσαν Γκιώνας έξηκριβώθησαν βραδύτερον τά έξής :
Ό έπικεφαλής τών έπιτεθέντων τμημάτων τοΰ ΕΛΑΣ Λοχαγός Φώ­

ΤΑΞ
της Βερμαΐος (Φοίβος Γρηγοριάδης) έκλήθη νά δώση έξηγήσεις ένώ-
πιον τοΰ Γενικού Στρατηγείου τοΰ ΕΛΑΣ (Άρης, Σαράφης καί Βλαχύ­

ΙΑΡ
πουλος Όρφεύς, αναπληρωτής τοΰ Τζήμα). Οδτος έδικαιολογήθη ότι
ένήργησε σύμφωνα μέ τό είς χεΐρας του σήμα τοΰ Γεν. Αρχηγείου τοΰ
Χ ΩΝ
ΕΛΑΣ Στερεός, τό όποιον σαφώς καθώριζε τήν διάλυσιν τοΰ 5/42 μέ
υπογραφήν τοΰ Άντ/ρχου Ζούλα, ό όποιος ήτο ό Στρατιωτικός Αρχη­

ΙΣΤ
γός τούτου. Ό παριστάμενος Ζούλας παρεδέχθη τήν έκδοσιν τής Δ/γής,
χωρίς νά έξηγήση ποιος τοΰ έδωσε τοιαύτην έξουσιοδότησιν. Τό περί­

Ι ΑΙΑ
εργον είναι ότι οΰτε ό Ζούλας ούτε κανείς άλλος έτιμωρήθη *’ά τήν

ww
αντεθνικήν αύτήν πράξιν, γνωστήν τακτικήν άλλως τε τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
είς παρόμοιας περιπτώσεις.

w.en Σ
tak
sis.g
r
 ΚΕΦΑΑΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
ΤΡΙΤΗ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΙΣ ΤΟΥ 5/42 Σ. ΕΥΖΩΝΩΝ
ΚΑΙ ΑΓΩΝΕΣ ΑΥΤΟΥ

1. ΝΕΑ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΕΩΣ.

Μετά τήν αύτοδιάλυσιν τοΰ 5/42 Συν/τος οί Άγγλοι άξ/κοί Έντυ,
Ι.Ν.
Άρθουρ καί Τζέφ ήρχισαν νά άναζητοΰν τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν καί τούς

ΑΓΙ
άξ/κούς τοΰ Συν/τος μέ τόν σκοπόν, όπως τούς κοινοποιήσουν σπου-
δαιοτάτης σημασίας διαταγήν τοΰ Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής. Εκτός δέ

ΩΝ
τούτου ειδοποίησαν όπως μεταβή αύτοπροσώπως ό Ψαρρός είς τό χω-
ρίον Μεσοχώρα, διά νά παραστή ώς μάρτυς κατηγορίας είς τήν ύπόθε-

ΤΑΞ
σιν Βερμαίου (Φ. Γρηγοριάδη)-Νικηφόρου διά τήν αδικαιολόγητον έπί-
θεσίν των μέ τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ κατά τοΰ 5/42 Σ.Ε. είς τήν περιοχήν
Ταράτσας Γκιώνας.
ΙΑΡ
Χ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός ήρνήθη νά παρευρεθή, διά τό γελοΐον τής

ΩΝ
ύποθέσεως, δεδομένου δτι δικασταί, κατηγορούμενοι καί μάρτυρες ήσαν
όλοι υπεύθυνοι διά τήν δολοφονικήν έπίθεσιν κατά τοΰ Συν/τος. Διε-

ΙΣ
δόθη άργότερον δτι κατεδικάσθησαν είς 5ετή φυλάκισιν οί υπεύθυνοι,

ΤΙΑ
αλλά μέ αναστολήν δηλ. "έρριψαν στάχτη στά μάτια τοΰ λαοΰ"

ww ΙΑΣ
Καθημερινώς κατέφθαναν σύνδεσμοι των Άγγλφν είς Αϊγιον, κομί-
ζοντες έγγραφα, διά τών όποιων έκάλουν τόν Ψαρρόν, δπως μεταβή

w.en
πρός συνάντησίν των είς Ρούμελην, προκειμένου κατ’ έντολήν τοΰ Στρ.
Μέσης ’Ανατολής νά άνασυγκροτηθή τό 5/42 μέ νέους δρους καί έγ-

tak
γυήσεις. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός κατ’ άρχάς ήτο ανένδοτος, έδυσπίστει
πρός πάντας, είχεν άποκαρδιωθή, πλήν δμως προσεδόκει κάποιαν έξέλιξιν.
sis
Ή Κεντρική Επιτροπή τής όργανώσεως ΕΚΚΑ τόν έπίεζε νά δεχθή
.gr
συνάντησίν, τελικώς δέ, ύπακούων ούτος είς τάς διαταγάς τοΰ Στρα­
τηγείου Μέσης ’Ανατολής καί άντιλαμβανόμενος τήν άνάγκην συνεχί-
σεως τοΰ άπελευθερωτικοΰ άγώνος, διεπεραιώθη είς Ρούμελην καί μαζύ
μέ τόν Γ. Καρταλήν πολιτικόν άντιπρόσωπον τής όργανώσεως ΕΚΚΑ,
συνήντησε κατ’ άρχάς τόν Άγγλον Ταγ/ρχην Τζέφ καί κατόπιν μετέ-
βη είς τό χωρίον Περτούλι Τρικάλων, δπου συνηντήθη μετά τοΰ Έντυ,
τήν 29 ’Ιουλίου 1943. Έν τφ μεταξύ δλοι οί άξ/κοί τοΰ 5/42, οί όποιοι
εύρίσκοντο είς Αίγτον διεπεραιώθησαν είς Στερεόν Ελλάδα, πλήν τοΰ
Ύπολ/γοΰ Ντούρου, ό όποιος παρέμεινεν έπί τινας ήμέρας διά τήν προ-
ώθησιν άξ/κών έξ ’Αθηνών καί τήν όργά’ωσιν τών άξ/κών τής περι-
οχής Αίγιου. Κατά τήν έκεΐ παραμονήν του διέτρεξε τόν κίνδυνον τής
συλλήψεώς του.
 - 70 -

Ό Ταξίαρχος Έντυ κατόρθωσε τότε νά έπιτύχη τήν ϊδρυσιν τοΰ

Κοινού Γενικού Στρατηγείου τών αντάρτικών ομάδων μέ συμμετοχήν
τοΰ ΕΔΕΣ καί ΕΛΑΣ.
Έκεΐ έγένοντο μακραί συζητήσεις μεταξύ τοϋ Έντυ, Ψαρρού καί
των άντιπροσώπων τοϋ ΕΛΑΣ. Ό Ψαρρός διά νά άνασυγκροτήση τό
Σύν/μα έζήτησεν ώς πρώτην δόσιν 1.000 όπλα, έγγύησιν ότι ό ΕΛΑΣ
δέν θά άντιδράση εις τό έργον τοϋ Συν/τος καί έλευθερίαν όργανώσεως
άνταρτικών ομάδων καί εις άλλας περιοχάς.
Τοϋτο ΰπεσχέθησαν τόσον οί Άγγλοι, όσον καί οί αντιπρόσωποι
τοΰ ΕΛΑΣ καί τήν 31 ’Ιουλίου 1943 ύπεγράφη συμφωνητικόν αμοιβαίας
συνεργασίας δμοιον μέ έκεΐνο, τό όποιον είχαν υπογράψει ό ΕΛΑΣ καί
Ι.Ν.
ό ΕΔΕΣ. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός άνεγνωρίσθη τότε ώς ’Αρχηγός τής
Ρούμελης υπό τών αντιπροσώπων τοϋ ΕΛΑΣ. Άλλ’ ή ιστορική αϋτη
ΑΓΙ
άπόφασις έγινε βραδύτερον αφορμή όξυτάτης διαμάχης μεταξύ τών δύο

ΩΝ
όργανώσεων.
Τό Γεν. Στρατηγεΐον τοΰ ΕΛΑΣ έξέδωκε τήν ύπ’ άριθ. Ε.Π. 93/
ΤΑΞ
31-7-43 Δ/γήν του, ύπογεγραμμένην άπό τούς Άρην, Σαράφην καί Σα-
μαρινιώτην, μέ τήν όποιαν "άφ’ ένός μέν άνεγνώριζε άπόλυτα

ΙΑΡ
τή βαριά εύθύνη τοΰ ΕΛΑΣ γιά τήν αδικαιολόγητη έπίθε-
ση τής 23 ’Ιουνίου καί τήν διάλυση τοϋ 5/42 Συν/τος"
Χ
άφ’ έτέρου διέτασσε τήν έπιστροφήν είς τό Συν/μα, ολοκλήρου τοΰ
ΩΝ
διαρπαγέντος άπό αύτό κατά τάς προηγουμένας διαλύσεις οπλισμού καί
υλικού καί τήν άνάληψιν κατά κάποιον τρόπον ήθικής ύποχρεώσεως έκ
ΙΣΤ
μέρους τοΰ ΕΛΜ-ΕΛΑΣ, είς τό νά δυνηθή νά άνασυγκροτηθή απρό­
σκοπτα τό 5/42.

ww ΙΑΙΑ
Ό οπλισμός αύτός καί τά διαρπαγέντα τρόφιμα καί λοιπά υλικά

w.en Σ
ουδέποτε έπεστράφησαν είς τό Σύν/μα παρά τάς έκδοθείσας τρεις αύστη-
ροτάτας διαταγάς τοΰ Γεν. Στρατηγείου τοΰ ΕΛΑΣ πρός τήν XIII Με­
ραρχίαν, ή όποια κάθε φοράν, ίσχυρίζετο ότι "έχει άναφερθή είς τήν
tak
Κ.Ε. τοΰ Ε.Α.Μ. είς τάς ’Αθήνας, ή όποια ήτο ανώτερη άπό τό Γε­

2. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΑΝΤΑΡΤΩΝ.

sis
νικόν Στρατηγεΐον καί ότι ένεργοΰνται ύπ’ αυτού ανακρίσεις".

.gr
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, πριν έπιστρέψη είς τήν έδραν τοΰ Συν/τος,
άπέστειλεν είς τούς άξ/κούς του διά συνδέσμου άντίγραφον τοΰ ύπο-
γραφέντος συμφωνητικοΰ καί τάς σχετικός διαταγάς άνασυγκροτήσεως
τοΰ Συν/τος. Έκάλεσε δέ τούς άξ/κούς τοΰ Συν/τος, όπως συγκεντρώ­
σουν άπαντας τούς ένοπλους άντάρτας των καί μεταβοΰν πρός συνάντη-
σιν τοΰ τότε Ύποδ/τοΰ τοΰ Συν/τος Άντ/ρχου Λαγγουράνη Κων/νου
είς περιοχήν Καρουτών, όπου θά άνέμεναν τήν κάθοδόν του.
Ταυτοχρόνως άφίχθησαν έξ ’Αθηνών καί διαφόρων άλλων περιοχών
άρκετοί άξ/κοί, πρόθυμοι όπως υπό τήν σημαίαν τοΰ Συν/τος πολεμή­
σουν διά τήν άπελευθέρωσιν τής πατρίδος των. Μεταξύ αύτών ήσαν οί :
 - 71 -

Ταγ/ρχης Μαρούδας έκ Θάσου, Ταγ/ρχης Βοσκίδης (3) ’Αρχηγός τής

όργανώσεως 5/42 Λοκρίδος, Φαρμάκης (*) έξ Άραχώβης, Άντ/ρχαι:
Άμούντζας (’), Μαναΐος Λ., Βλάχος Σπ., μετέπειτα Επιτελάρχης τοΰ
Στρατηγείου ΕΚΚΑ Ρούμελης, Σμηναγός Κυριαζής Ίωάν., Ταγ/ρχης
Κρανιάς Άρ., Διοικητής τοΰ λόχου Εύελπίδων, Ταγ/ρχης Δούκας Στέ­
φανος (σύνδεσμος τοΰ μετέπειτα Γεν. Στρατηγείου τής ΕΚΚΑ μετά 5/42,
Ταγ/ρχης Φωτιάς Χρ.
Λοχαγός : Δεδούσης Εύθ. (2), Γεροδήμος Παναγ. Καραδήμας Άλεξ.,
Δεδούσης Άλεξ., Σταυρόπουλος Χαρ. Ο, Θεοφανίδης Ν. ('), Ύπολ/γός
Κολόμβας Κων. (’), Παξινός Βασ., Ζαντές Κ., Παπανικολάου Εύάγ.,
Γκέκας Εύθ., Παπαπαναγιώτου ί1), Κουκουτιανός Άντών. (3), Ύπαστυ-

Ι.Ν.
νόμος Μάνος Εύθ., Ύπολ. Αναγνώστου (ι), έφ. Άνθ. Παπαγεωργίου
(υπασπιστής Ψαρροΰ) (3), Ύπολ. Τσοΰτσος I., Καλλικάντζαρος Θ. (3),

ΑΓΙ
Πατυχάκης Άρ. (3), Λαϊνάς Χαρ., Βενετίδης I., Βλάϊκος Σπ. (4), Κοκ-
κόρης Άθ., Κοκκόρης Σωτ. (3), Καραμαζάκης Ίωάν., Άνθ/γοί : Κου-

ΩΝ
τσομανής Κ., Καραγιάννης Εύθ., Τσατσόμοιρος, Τζίβελος, Στάμου Γ.,
Λοχ. Παλασσόπουλος Σπ., Άδρίμης Σπ., Σαγιάς (3), Τομαράς, Κουμπλής
ΤΑΞ
I., Άνθ/γός Κοκορέλης Κ., Μπούρας I., έφ. Ύπολ/γός Πριγγής, Γράμ­
μα τεύς Εισαγγελίας Άμφίσσης (3), Ύπολ. Κουτριάρης Λ. (3), Άνθ/γός

ΙΑΡ
Παπαδήμας Λ. (3), έφ. Άνθ/γός Παπαγιαννόπουλος Τ. (δημοσιογράφος,
πολιτικός σύμβουλος τοΰ Ψαρροΰ), έφ. Ύπολ. Γλυμής Δ., Άνθ/γός Σπυ-

παριστείδης Χρ. (5) κ.ά. Χ

ρόπουλος, έφ. Άνθ/γός Κοντογιώργος, Τζίβας Θεμ., έφ. Άνθ/γός Πα-
ΩΝ
ΙΣ
Άνθ/σταί : Παπακωνσταντίνου, Πρέντζας, Ρετσίνάς, Τσόγκας, Μπου-

ΤΙΑ
ραζάνης, Στέφος Χαρ. Γαλιώτης (4), Γενοβέζος (4), Κουτσοκλένης Άθ.,
Κουλελής I. (3) κ.ά.

ww ΙΑΣ
Οί περισσότεροι έξ αύτών, μαζύ μέ τούς άλλους έντοπίους άξ/κούς
w.en
τοΰ 5/42, έγραψαν νέας σελίδας δόξης καί ήρωϊσμοΰ, πολλοί δέ έξ αύτών
άφησαν τά όστά των έπάνω στίς βουνοκορφές τής Ρούμελης, διεξάγοντες

tak
σκληρόν διμέτωπον άγώνα έναντίον τών κατακτητών άφ’ ένός καί τοΰ
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ άφ’ έτέρου.
sis .gr
Οί άφιχθέντες έξ Αθηνών άξ/κοί μέ πλαστός ταυτότητας καί πολ­
λής προφυλάξεις, ίνα μή άνακαλυφθοΰν ύπό τών Γερμανών, έφιλοξενή-

(') ΟΙ Αξιωματικοί ούτοι παρέμειναν είς τό Σύνταγμα έπί μικρόν διάστημα Αποχωρή-
σαντες τούτου διά διαφόρους λόγους.
(2) Ό Λοχαγός Δεδούσης, μετά τήν τελικήν διάλυσιν τοϋ 5/42 ΑπεπειρΑθη μαζύ μέ
άλλους Αξιωματικούς (Λοχ. ΚαϊμΑρας, Σμηναγός Κυριαζής I., Γ. Δεδούσης κ. δ.) νΑ κατα-
φύγη είς Μ. ’Ανατολήν, Αλλά συνελήφθη κατόπιν προδοσίας είς τόν Χολαργόν ’Αττικής
καί ένεκλείσθη είς τάς φυλακάς. Οί Αξιωματικοί ούτοι διέφυγον ώς έκ θαύματος τό έκτε-
λεστικόν Απόσπασμα καί Αφέθησαν έλεύθεροι όλίγας ήμέρας πρό τής Αποχωρήσεως τών
Γερμανών έκ τής ΈλλΑδος.
(3) Ούτοι έξετελέσθησαν ύπό τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.
(4) Ούτοι έπεσαν έπί τών έπάλξεων τοϋ Αντικομμουνιστικοϋ Αγώνος.
(5) Τοϋ λαμπρού τούτου πατριώτου τόν πατέρα καί Αδελφόν έξετέλεσε τό ΕΑΜ - ΕΛΑΣ.
 - 72 -

θησαν έπί τινας ήμέρας είς τό άνυδρον χωρίον Τριταία καί κατόπιν εις
τήν περιοχήνΚαροΰτες καί Παππού (Στρούγγα Μπακούρον, Χασιώτη κλπ).
Ήτο άθρόα καί ένθουσιώδης ή προσέλευσις ικανών άξ/κών τοΰ
Ελληνικού Στρατοί), διακριθέντων είς τόν ’Αλβανικόν πόλεμον, οί όποιοι
έγκατέλειπον τάς οικογένειας των καί τάς ανέσεις τών πόλεων διά νά
έλθουν νά καταταγοϋν είς τάς Έθνικάς Όμάδας τοΰ Συντ/ρχου Ψαρροΰ,
όρμώμενοι από άγνά πατριωτικά έλατήρια. Οΰτοι πορευόμενοι διά μέσου
έαμοκρατουμένων περιοχών πρός Γκιώναν έπί πολλάς ήμέρας καί νύκτας,
νηστικοί, ξυπόλητοι καί γυμνοί δι’ ορεινών καί δυσβάτων δρομολογίων,
συνελαμβάνοντο καί έταλαιπωροΰντο πολλάκις ύπό τής όργανώσεως τοΰ
ΕΑΜ, κατηγορούμενοι ώς δήθεν κατάσκοποι ή γκεσταπΐτες (!)

Ι.Ν.Ό Σταθμός Διοικήσεως τοΰ Συν/τος έγκατεστάθη είς Γαρδινίτσαν

Γκιώνας, μέρος άσφαλές. Έκεϊ ήρχισαν νά συγκεντρώνονται οί ένοπλοι
ΑΓΙ
άνδρες τοΰ Συν/τος, οί όποιοι δέν παρέδωσαν τά όπλα των μετά τήν

ΩΝ
δευτέραν διάλυσιν, οί έξ ’Αθηνών καί άλλων περιφερειών προσερχόμε-
νοι άξ/κοί καί άντάρτες καθώς καί τά άπαιτούμενα τρόφιμα καί λοι­
πά υλικά.
ΤΑΞ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός μετέβη είς Σμόκοβον Καρδίτσης, όπου συ-
ΙΑΡ
νηντήθη μέ τόν Γενικόν Γραμματέα τοΰ ΚΚΕ Σιάντον κατόπιν προσ-
κλήσεώς του, διά νά συζητήσουν ζητήματα άφορώντα τάς δύο όργανώ-
Χ ΩΝ
σεις καί έπέστρεψε μετ’ όλίγας ήμέρας είς τήν έδραν τοΰ Συν/τος.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός άντελήφθη έκ πείρας ότι διά νά δυνηθή τό
ΙΣΤ
5/42 νά άναπτυχθή καί δράση είς τήν Ρούμελην, έπρεπε νά οργανω­
θούν συγχρόνως αντάρτικά τμήματα είς ολόκληρον τήν περιοχήν ύπό
Ι ΑΙΑ
τήν ήγεσίαν καλών άξ/κών καί νά έφοδιασθοΰν ταΰτα τό ταχύτερον δι’
ww
όπλων καί λοιπών υλικών. Πρός τοΰτο ανέθεσε τήν συγκρότησιν αν­

w.en
τάρτικών τμημάτων είς τούς κατωτέρω άξ/κούς κατά περιοχάς :
1. Βόρειος Δωρίς : Ταγ/ρχης Πεζικοΰ Παπαϊωάννου.
Σ
tak
2. Λοκρίς : Ταγ/ρχης Βοσκίδης, βοηθούμενος ύπό άξ/κών τής

s
περιοχής (Παλασσόπουλος, Πάπαλουκας, Μαυροειδής κ.ά.).
is.g
3. Βοιωτία : Άξ/κοί Τομαρας, Κοκορέλλης, Μπούρας κλπ.

3. ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΟΠΛΩΝ ΕΙΣ ΠΕΝΤΑΓΙΟΥΣ. r

Τά πάντα ήσαν έτοιμα πλήν τών όπλων, τά όποια άνεμένοντο νά
ριφθοΰν είς Γκιώναν δι’ αεροπλάνων. Άπροόπτως όμως ό Άγγλος σύν­
δεσμος Ταγ/ρχης Τζέφ, ειδοποίησε τό Σύν/μα ότι αί πρώται ρίψεις διά
λογαριασμόν τούτου θά έλάμβανον χώραν μετά τάς 20 Αύγούστου είς
τό άεροδρόμιον Στύλια τοΰ χωρίου Πενταγιοί, όπου έπρεπε νά μεταβή
τμήμα πρός παραλαβήν.
Πράγματι άνετέθη ή αποστολή τής μεταφοράς είς τόν Ύπολ/γόν
Καϊμάραν, ό όποιος διέθετε τότε τούς περισσοτέρους ένοπλους άνδρας.
Ούτος συνεκέντρωσε 30 ένοπλους ανδρας είς θέσιν Έλμάτικα Βουνιχώ-
 - 73 -

ρας (Στρούγγα Ποντικά) (*) καί άφοΰ έλαβεν οδηγίας διά τήν μεταφο­
ράν τών υλικών άνεχώρησε διά τό άεροδρόμιον τής Στύλιας, δπου εύρί-
σκετο ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ μετά τής φρουράς του.
Καθ’ δλην τήν διαδρομήν οί άντάρτες τοΰ 5/42 Σύν/τος έγιναν άντι-
κείμενον θερμής υποδοχής καί έκδηλώσεων έκ μέρους τών κατοίκων τής
Β. Δωρίδος, οί όποιοι διά πρώτην φοράν έβλεπον άντάρτας τοΰ Συν/τος.
Είς τό Κροκύλειον μάλιστα έγένετο θερμοτάτη υποδοχή έκ μέρους τών
κατοίκων μέ έπικεφαλής τά μέλη τής Επιτροπής Άγώνος τοΰ Συν/τος :
Θ. Σταυρόπουλον, Παγώνην, Γραββάνην, Κουτσοΰκον κ.ά.
Τό ώς άνω τμήμα, δταν έφθασεν είς τό άεροδρόμιον, εύρεν υλικά
4 άεροπλάνων, διεσπαρμένα καί λεηλατημένα. Ή όμάς υποδοχής τών
Ι.Ν.
υλικών άπετελεϊτο άπό άντάρτας τοΰ ΕΛΑΣ, οί όποιοι άνήκον είς τήν

ΑΓΙ
φρουράν τοΰ Άγγλου Ταγ/ρχου Τζέφ. Ούτοι έγνώριζον δτι ταΰτα προ-
ωρίζοντο διά τό 5/42 καί διά τοΰτο άλλα υλικά διήρπασαν καί άπέκρυ-

ΩΝ
ψαν οί ίδιοι, άλλα έλεηλατήθησαν άπό τούς κατοίκους τών πέριξ χω­
ρίων, λόγφ τής μεγάλης διασποράς των υπό τών άεροπλάνων καί τά πε­

ΤΑΞ
ρισσότερα πυρομαχικά άπεκρύβησαν σκοπίμως ύπό τών έλασιτών, διά
νά παραδοθοΰν είς τήν όργάνωσίν των. Πολλά έξ άλλου αυτόματα δπλα

ΙΑΡ
καί τυφέκια ήσαν έκ προθέσεως άχρηστευμένα. Ιματισμός μάλιστα δέν
υπήρχε καθόλου, άρβυλα δέ έλάχιστα.

Χ ΩΝ
Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας διεμαρτυρήθη είς τόν “Αγγλον άξ/κόν Τζέφ
διά τήν λεηλασίαν καί διαρπαγήν τών υλικών. Κατόπιν συνεκέντρωσεν

ΙΣ
70 ζώα είς τό γειτονικόν χωρίον Πενταγιοί καί άφοΰ έφόρτωσε τά υλι­
κά, τά μετέφερε μαζύ μέ τόν άφιχθέντα έκεϊ Ύπόλ/γόν Μήταλαν είς
τήν περιοχήν Γαρδινίτσης. ΤΙΑ
ww
Ή διαδρομή ή το πολύ δύσκολος καί έπικίνδυνος, άφ’ ένός μέν λόγω
ΙΑΣ
w.en
τοΰ δυσβάτου δρομολογίου καί άφ’ έτέρου λόγφ τοΰ δτι τάς γεφύρας
τοΰ Μόρνου, έγγύτατα τών όποιων διήλθε ή φάλαγξ, έφύλασσον ισχυρά
φυλάκια τών ’Ιταλών.
tak
sis
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός μετέβη είς Αθήνας δι’ όλίγας ήμέρας καί
έπέστρεψεν άνήσυχος καί έκνευρισμένος. Διάφοροι φήμαι ώργίαζαν πε­
ρί έκκαθαριστικών έπιχειρήσεων τών Γερμανών καί έπιθέσεως έκ νέου
τοΰ ΕΛΑΣ κατά τοΰ Συν/τος; Μέτρα ασφαλείας έλήφθησαν πρός δλας .gr
τάς κατευθύνσεις.

4. ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ.

Τό 5/42 Σύνταγμα άνεσυγκροτήθη πάλιν είς τά βουνά τής Ρούμε-

(*) Ό Γ. Δ. Πόντικας ή Φάκαλος, ποιμήν, συνέδραμεν αρκετά τόν αγώνα τοϋ 5/42
ήθικώς καί ύλικώς. Έβοήθησε καί περιέθαλψεν Άγγλους παραμείναντας είς Ελλάδα, με
κίνδυνον τής ζωής του. Τό 1949 οί κομμουνιστοσυμμορϊται έφόνευσαν τόν μικρότερόν τοι.
υίόν, ύπηρετοϋντα είς τά Μ.Ε.Α. (Μονάδες ’Εθνικής ’Ασφαλείας). Ό μεγαλύτερος υιός τού­
του Εύθύμιος Ταγ/ρχης έ.ά., διετέλεσεν άντάρτης τού Συντάγματος.
 - 74 -

λης μέ τήν κάτωθι όργάνωσιν, ή οποία άνεγνωρίσθη μεταπολεμικώς διά

τών σχετικών Διαταγμάτων :

α. Γενικός ’Αρχηγός
Ε.Α.Ο. 5/42 Συν/ρχης Πυρ/κοΰ Ψαρρός Δημήτριος.
(1) Βοηθός, Ύποδ/τής Άντ/ρχης Πυρ/κοϋ Λαγγουράνης Κων.
(2) Ύπασπισταί Λοχ. Πεζ. Παπαζώης Άλ., Κουβέλης
Άν., Έφ. Άνθ/γός Παπαγεωργίου, τελ.
(3) Ταμίας Ύπολ/γός Άλεξόπουλος Μιχαήλ.
(4) Διαχειριστής Λοχαγός Ψυλογιάννης Ί. (διεγράφη τοϋ
Συν/τος τόν Φεβρουάριον 1944 δι’ ειδι­
Ι.Ν. κής Δ/γής τοϋ Συν/ρχου Ψαρροΰ διά

ΑΓΙ (5) Επιμελητής

λόγους άπειθαρχίας).
Ταγματάρχης ’Αργυρίου Δημήτριος.

ΩΝ
(6) Επόπτης
(7) ’Ιατροί Ε.Α.Ο.
Σμηναγός Κυριαζής ’Ιωάννης.
Πιλάλας Άθ., Παυλοστάθης I.,
ΤΑΞ Τσερλιά,γκος ’Αθανάσιος (r).

β.
ΙΑΡ
Συγκρότημα Παρνασσίδος

Χ ΩΝ
Διοικηταί:-Ταγμ. Πεζ. Φωτιάς Χρήστος, άρχικώς
ΙΣΤ
-Ταγμ. Διαβ. Παπαθανασίου Ίω. έπί μικρόν διάστη­

ww Ι
μα (Ούτος άπεχώρησεν όλίγον προ τής
ΑΙΑ
τελικής συρράξεως διά λόγους υγείας).
-Ταγμ. Διαβ. Μπαϊζάνος Ήλίας, τελικώς.

w.en
(1) Άρχηγ. Βαρδουσιών Λοχαγός Πυρ/κοϋ Κούτρας ’Αθανάσιος
(2) Άρχηγ. Β. Γκιώνας Ύπολ/γός Πυρ/κοϋ Καϊμάρας Γεώργ.
Σ
tak
(3) Άρχηγ. Ν. Γκιώνας Ύπολ/γός Πυρ/κοϋ Ντούρος Γεώργ.
(4) Άρχηγ. Τρίκορφου Λοχ/γός Πυρ/κοϋ Δεδούσης Εύθύμιος
s is.g
(Ύπολ/γός Τσοΰτσος Ίω., Ύπαρχηγ.).
(5) Άρχηγ. Β. Παρνασ. Έφ. Ύπολ/γός Μήταλας Άνδρ. (βοη­
θοί Ύπολ/γός Πατυχάκης Άρ., έφ.
Άνθ/γός Παπαριστείδης Χρ.).
(6) Διμοιρία Πολυβόλων Ύπολ/γός Πεζ. Άποστολόπουλος Κ.
r
γ. Άρχηγ. Τολοφώνος Άντ/ρχης Παπαβασιλείου Εύθ. (βοηθός
Λοχ. Κοκκόρης Άθ.).(*)

(*) Ό Ιατρός Τσερλιάγκος Άθ. έθυσίασε τά πάντα χάριν τοϋ Έθνικοϋ ’Αγώνας. Ού-
τος ήτα έγκατεστημένος άπό πολλών έτών είς Κομοτινήν, πλήν δμως καταδιωχθείς κατά
τήν κατοχήν ύπό τών Βουλγάρων έγκατέλειψε τήν περιουσίαν του καί ήλθεν είς Ρούμελην,
όπου προσέφερεν ύψίστας υπηρεσίας, τόσον είς τόν άγώνα τοϋ 5/42, όσον καί είς τόν άμα­
χον πληθυσμόν τής περιοχής.
 - 75 -

δ. Άρχηγ. Μόρνου Ταγμ. Πεζικού Καπετζώνης Γεώργιος.

- 1ος Λόχος (Λοχ/γός Λιβερης Γεωργ.)
- 2ος Λόχος (Λοχ/γός Κουβέλης Άνασ.)
- Τμήμα Χωρ/κής : Ύπολ/γός
Άσημακίδης Θ.
- Διμ. Πολ/λων : Έφ. Ύπίλ.
Παπαδημητρίου Π.
ε. Άρχηγ. Ν. Παρνασσοϋ : Άνθ/γός Πεζ. Κοκορέλλης Κωνστ.

ζ. Άρχηγ. Κίρφης. : Ταγμ. Στρατολ. Μαναΐος Λουκάς.

η. Διμοιρία καταστροφών : Δ/τής Ταγμ. Μηχ. Γιακουμάκης Γ.

Ι.Ν. (βοηθός Ύπολ. Ξενητίδης ’Ιωακείμ).

ΑΓΙ
Αΰτη άπετελεϊτο άπό άνδρας τοϋ Μηχανικού έκπαιδευμένους είς τάς
καταστροφάς καί ήτο έφωδιασμένη μέ μηχανήματα καί έκρηκτικάς ΰλας.

ΩΝ
Ή δύναμις έκάστου Αρχηγείου έκυμαίνετο από 150-200 μονίμους

ΤΑΞ
άντάρτας πλήν των έφεδρικών, ήσαν δέ ταΰτα έφωδιασμένα διά βαρέων
πολυβόλων, όπλοπολυβόλων, αυτομάτων όπλων (στέν ή σμάρτς) καί τυ­

ΙΑΡ
φεκίων Αγγλικών ή ’Ιταλικών. Ή δύναμις τού Συν/τος έκυμαίνετο από
1.500-2.000 μονίμους άντάρτας. Εκτός τούτων είς έκαστον χωρίον είχεν

Χ
όργανωθή ισχυρά μαχητική όμάς, άριστα έξωπλισμένη καί άποτελουμέ-
ΩΝ
νη άπό έφεδρικούς μαχητάς, οί όποιοι δέν ήκολούθουν τακτικά τό Σύν/μα,
άλλά ήσαν υποχρεωμένοι καί δεσμευμένοι δι’ όρκου νά σπεύσουν καί
νά ένισχύσουν τούτο είς περίπτωσιν άνάγκης.
ΙΣ ΤΙΑ
Τό Σύν/μα άνεφωδιάζετο είς τρόφιμα ύπό τών τοπικών έπιτροπών

ww ΙΑΣ
τοϋ άγώνος, τά όποια ήγοράζοντο διά χρημάτων ή προσεφέροντο ύπό
πατριωτών δωρεάν.
w.en
Τόσον οί άξ/κοί, όσον καί οί άντάρτες, ήσαν έθελονταί άνευ άπο-

tak
δοχών. Τά οικονομικά ζητήματα τοϋ Συν/τος έχειρίζετο μόνος του ό
Συντ/ρχης Ψαρρός. Οί διοικηταί τών τμημάτων καί οί άξ/κοί τοϋ Συν/

sis
τος ούδεμίαν άνάμιξιν είχον είς οικονομικός υποθέσεις.

.gr
Δυστυχώς όμως κατά τήν έναρξιν τής άνασυγκροτήσεως τοϋ Συν/
τος ιματισμός καί άρβυλα δέν ύπήρχον, ουδέ διά τούς άφιχθέντας άξ/.κούς
έξ Αθηνών καί λοιπών περιφερειών, οί όποιοι έταλαιπωρήθησαν έπί μή­
να καί πλέον χωρίς ιματισμόν καί ύπόδησιν. Λόγφ τών στερήσεων, τών
κακουχιών καί τής βραδύτητος τής άποστολής υλικών έκ Μέσης Ανα­
τολής όμάς άξ/κών -ευτυχώς έλαχίστων-άπεχώρησεν έπιστρέψασα είς
Αθήνας. Τινές έξ αύτών έδικαιολογήθησαν ότι άποχωροΰν, διότι δέν
συμφωνούν μέ τούς πολιτικούς σκοπούς τής όργανώσεως ΕΚΚΑ, καίτοι
ό Συντ/ρχης Ψαρρός τούς έτόνισεν ότι ούδεμίαν ύποχρέωσιν πολιτικής
φύσεως άναλαμβάνουν έναντι ταύτης.
Πράγματι ό Συν/ρχης Ψαρρός έσεβάσθη τήν γραμμήν, τήν όποία\
είχαν χαράξει οί πρωτοπόροι τοϋ 5/42 Συν/τος πρό τής συγκροτήσεως
 - 76 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Ταξίαρχος έ. ά. ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΚΟΥΤΡΑΣ (εις νεαρόν ήλικίαν)

’Αρχηγός Βαρδουσιών
 - 77 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Άντ/γος έ. ά. ΓΕΩΡΓΙΟΣ Δ. ΚΑΪΜΑΡΑΣ

’Αρχηγός Βορείου Γκιώνας
 - 78 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Άντ/γος έ. ά. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΤΟΥΡΟΣ

'Ως Συντ/ρχης, Αρχηγός Νοτίου Γκιώνας
 - 79 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣ ΤΙΑ
ww ΙΑΣ
w.en
tak
sis .gr

Έφ. Υπολ/γός ΑΝΑΡΕΑΣ ΜΗΤΑΛΑΣ (δεξιά)

’Αρχηγός Βορείου Παρνασσού
 - 80 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Λοχαγός Πυρ/κοϋ ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΔΕΔΟΥΣΗΣ

’Αρχηγός Τρίκορφου
 - 81 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Συντ/ρχης έ. ά. ΕΥΘΥΜΙΟΣ ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

’Αρχηγός Τολοφώνος
 - 82 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Άντ/ρχης Πεζικού ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΠΕΤΖΩΝΗΣ

’Αρχηγός Μόρνου
 - 83 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Ταξίαρχος Π. Δ. ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΟΚΟΡΕΑΛΗΣ

’Αρχηγός Νοτίου Παρνασσού
 - 84 -

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣ ΤΙΑ
ww ΙΑΣ
w.en
tak
sis .gr

Συντ/ρχης ΛΟΥΚΑΣ ΜΑΝΑΙΟΣ

’Αρχηγός Κίρφης
 - 85 -

του. Κατ’ αυτήν μοναδικός σκοπός τοϋ άγώνος ή το ή άπελευθέρωσις

τής πατρίδος χωρίς πολιτικός άρχάς, προγράμματα ή έπιδιώξεις, ούδεμία
δέ θεωρία ή προπαγάνδα πολιτικής φύσεως έγένετο μεταξύ τών ανταρτών
καί τών οπαδών του.
Ουτω διά τής Ημερήσιας Διαταγής τοΰ Συν/τος έτονίσθη δτι ού-
δεμίαν ύποχρέωσιν ή δέσμευσιν πολιτικής φύσεως άναλαμβάνουν οί άξι-
ωματικοί καί άντάρτες τοϋ 5/42 έναντι τής πολιτικής όργανώσεως ΕΚΚΑ
τών ’Αθηνών.
Τήν Ιην Σεπτεμβρίου τό Σύν/μα εύρίσκετο έν καταυλισμώ εις τά
Νοτίως τής Γκιώνας υψώματα, όπου έγκατέστησε διάφορα φυλάκια καί
έλαβε τά άπαραίτητα μέτρα άσφαλείας πρός άπόκρουσιν τυχόν ένεργείας
τών ’Ιταλών έξ Άμφίσσης ή Λιδωρικίου.
Ι.Ν. Μέχρι τής 10ης Σεπτεμβρίου τό Σύν/μα ήσχολήθη μέ τήν όργάνω-

Α
σίν του, τόν άνεφοδιασμόν του καί μέ τήν έκπαίδευσιν τών άνδρών του
ΓΙΩ
εις τά νέα όπλα.

5. ΝΤ
ΜΑΧΗ ΛΙΔΩΡΙΚΙΟΥ ΜΕΤΑ ΙΤΑΛΟΓΕΡΜΑΝΩΝ (12- 13/9/1943)

ΑΞΙ
(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ Ιον)

ΑΡΧ
Τό Συγκρότημα Παρνασσίδος υπό τόν Ταγ/ρχην Φωτιάν Χρ. μετε-
στάθμευσεν εις τήν περιοχήν Καροΰτες, όπου έλαβε τήν έξής διάταξιν :

ΩΝ
Ό Ντούρος είς τόν αύχένα ’Ελατός μέ άποστολήν άσφαλείας πρός τήν
κατεύθυνσιν Άμφίσσης. Ή κατεύθυνσις αυτή ήτο μεγάλης στρατ. σημα­
ΙΣΤ
σίας, διότι έξησφάλιζε τά νώτα τοϋ Συν/τος άπό κύκλωσιν. Οί Μήταλας
καί Καϊμάρας, ώς καί τό τμήμα Κρανιά, είς περιοχήν Καλτεζά Λιδω-
ρικίου. Όμάς άνταρτών τοϋ Δεδούση μέ τόν Ύπολ/γόν Λαϊνάν Χαρ.
ww ΙΑΙΑ
έγκατέστησε φυλάκιον πρός τήν κατεύθυνσιν Σκαλούλας. Ό Λοχαγός

w.en
Δεδούσης μετέβη είς Τριταίαν καί ’Ιτέαν μέ τόν σκοπόν όπως συγκεν-
τρώση τούς ανδρας του.
Σ
tak
Ή ώς άνω διάταξις έλήφθη κατόπιν άποφάσεως τοϋ Συν/τος, όπως

sis
έπιτεθή κατά τής ’Ιταλικής φρουράς Λιδωρικίου. Τμήμα Παπαβασιλείου
(λόχος Κοκκόρη) διετάχθη νά καλύψη τό Σύν/μα άπό τήν κατεύθυνσιν
.gr
Άμφίσσης. Πράγματι, τοΰτο κατέλαβε τήν άμαξιτήν οδόν είς τήν θέσιν
Ανάθεμα (*).

Ούτως είχον τά πράγματα, όταν ή Επιτροπή Άγώνος τοϋ Συν/τος

είς Λιδωρίκιον άπέστειλεν είς τό Σύν/μα δελτίον πληροφοριών περί τής
δυνάμεως τής ’Ιταλικής φρουράς καί τής έν γένει καταστάσεώς της.

(') Είς τήν μάχην ταύτην έλαβε μέρος καί ό άξιωματικός τοϋ Ναυτικοϋ Ήλίας Πρω-
τοπαπας ή ’Αετός, ό οποίος προσεχώρησε κατά τάς ήμέρας έκείνας ?κ τοϋ ΕΛΑΣ είς τό
5/42 καταταγείς είς τόν Ιον λόχον. Ό λαμπρός ούτος πατριώτης κατετάγη άρχικώς είς
τόν ΕΛΑΣ, άλλά όταν άντελήφθη τούς άντεθνικούς σκοπούς του, έγκατέλειψε τούτον καί
προσεχώρησεν είς τό 5/42, ϋπό τήν σημαίαν τοϋ όποιου έπολέμησεν ήρωϊκώς καί είργά-
σθη μετά θρησκευτικού φανατισμού χάριν τής άπελευθερώσεως τής Πατρίδος.
 - 87 -

Άφοΰ έλήφθη ή κυκλωτική διάταξις έκ μέρους τοΰ Συγκροτήματος

Παρνασσίδος, έστάλη πρός τόν ’Ιταλόν διοικητήν τής φρουράς τελεσί-
γραφον έκ μέρους τοϋ Συν/τος, δπως παραδοθή πρός άποφυγήν άσκό-
που αιματοχυσίας, δεδομένου ότι ύπεγράφη άνακωχή μεταξύ ’Αγγλίας καί
’Ιταλίας, άφορώσα τήν κατάπαυσιν τών έχθροπραξιών καί παράδοσιν τών
δπλων. Τό τελεσίγραφον τούτο διεβιβάσθη είς τόν ’Ιταλόν φρούραρχον
κατά δύο τρόπους: α) έγγράφως διά προσώπου τής έμπιστοσύνης τοϋ
Συν/τος καί κατά τρόπον μυστικόν καί β) τηλεφωνικώς, συνδεθείσης
τής γραμμής Λιδωρικίου-Άμφίσσης, έγγύς τοΰ χωρίου Μαλανδρίνου μέ
τηλέφωνον τοΰ Συν/τος υπό τοΰ Ταγ/ρχου Βοσκίδου.
Ό ’Ιταλός φρούραρχος άπήντησεν άμέσως δτι είναι πρόθυμος νά
έλθη είς διαπραγματεύσεις πρός παράδοσιν, μέ τήν παράκλησιν αύται

Ι.Ν.
νά γίνουν έντός τής πόλεως καί μέ άρκετήν προφύλαξιν, ώστε νά μή
άντιληφθή τίποτε ή έξ 20 περίπου Γερμανών φρουρά, ή οποία διετή ρει
Α ΓΙΩ
έν λειτουργία σταθμόν άσυρμάτου έντός τοΰ Λιδωρικίου. Πρός τοΰτο τό
Σύν/μα άπέστειλε 3μελή Επιτροπήν έκ τών 'Υπολ/γών Καϊμάρα Γ., Μή-

ΝΤ
ταλα Άνδρ. καί τοΰ Άνθ/γοΰ Βλάϊκου ώς διερμηνέως, οί όποιοι έθε-
λουσίως έζήτησαν συμμετοχήν είς τήν πολύ έπικίνδυνον ταύτην άπο-
στολήν.
ΑΞΙ
ΑΡΧ
Ή έν λόγω Επιτροπή μέ κίνδυνον τής ζωής της, είσήλθεν είς τήν
πόλιν τήν μεσημβρίαν περίπου τής 11ης Σ/βρίου 1943 ένόπλως καί μέ

ΩΝ
στολήν καί συνήντησε δύο ’Ιταλούς άξ/κούς άντιπροσώπους τοΰ φρου­
ράρχου είς τήν οικίαν τοΰ Βασιλ. Καραμήτσου, όπαδοΰ τοΰ 5/42. Με­

ΙΣΤ
ταμφιεσμένη κατόπιν ή Επιτροπή (πολιτική περιβολή) μετέβη είς τό
φρουραρχεΐον, δπου εύρίσκετο δ ’Ιταλός Ταγ/ρχης φρούραρχος Λιδω-

ΙΑΙΑ
ρικίου. Ή Επιτροπή άνεκοίνωσεν είς τόν ’Ιταλόν Ταγ/ρχην, δτι έχει
διαταγήν άπό τό 5/42 Σ.Ε. νά διαπραγματευθή μετ’ αύτοΰ τήν παράδο-
ww
σιν τής φρουράς καί ολοκλήρου τοΰ όπλισμοΰ καί ύλικοΰ ταύτης. Ό

w.en Σ
’Ιταλός φρούραρχος ύπεσχέθη δτι θά παραδοθή μετά τής φρουράς του,
πλήν δμως έζήτησε προθεσμίαν δύο ώρών διά νά έτοιμάση τό προσω­
πικόν καί ύλικόν, ώς έλεγε.
tak
sis
Ή Επιτροπή,άφοΰ παρέσχε 2ωρον προθεσμίαν μέχρι τής 14ης ώρας,
μετά τήν λήξιν τής όποιας, ώς έδήλωσε, τό Σύν/μα ήτο άποφασισμέ-
.gr
νόν νά ένεργήση έφοδον, έπέστρεψεν είς τήν έδραν τοΰ Συν/τος. Καθ’
δν χρόνον έλάμβανον χώραν αί διαπραγματεύσεις αύται, άφίχθη ό Άγ­
γλος σύνδεσμος Τζέφ, ό όποιος ήλθεν είς άμεσον έπαφήν μέ τόν ’Ιταλόν
φρούραρχον. Ό φρούραρχος Λιδωρικίου έζήτησε παράτασιν προθεσμίας
μέχρι τής 10ης πρωινής τής έπομένης, πράγμα τό όποιον έπέτυχεν έν
άγνοια τοΰ Συν/τος καί παρά τάς έν συνεχεία διαμαρτυρίας τούτου.

Ό ΕΛΑΣ πληροφορηθείς τά τών διαπραγματεύσεων τοΰ 5/42 Συν/τος

μετά τοΰ ’Ιταλού φρουράρχου, άπέστειλεν έγγραφον είς τόν Ύποδ/τήν
τοΰ Συν/τος Άντ/ρχην Λαγγουράνην, διά τοΰ οποίου διεμαρτύρετο διά
τήν τοιαύτην ένέργειαν τοΰ Συν/τος είς τήν περιοχήν τοΰ ΕΛΑΣ (!)
καί μέ ύφος ιταμόν άπήτει νά άπομακρυνθή τό Σύν/μα έκ τής περιοχής
 - 88 -

Αιδωρικίου, μέ τόν σκοπόν βέβαια νά καρπωθή τά λάφυρα μόνον ό ΕΛΑΣ.

Παραλλήλως άπέστειλε τελεσίγραφον εις τόν ’Ιταλόν φρούραρχον, όπως
παραδοθοϋν οι ’Ιταλοί μόνον εις τόν ΕΛΑΣ, μέ τήν άπειλήν ότι, έάν
έπιχειρήσουν νά παραδοθοϋν εις τό 5/42, θά δεχθοϋν έπίθεσιν τόσον οί
’Ιταλοί, όσον καί τό 5/42. Κατόπιν έπεμβάσεως τοϋ Τζέφ διηυθετήθη
τό ζήτημα καί έγένετο συνεννόησις περί συνεργασίας κατά τοΰ έχθροΰ.
Ή χορηγηθεΐσα όπό τοΰ Ταγ/ρχου Τζέφ παράτασις παραδόσεως άνη-
σύχησε πάντας, πλήν αύτοϋ, ό όποιος, ώς έδήλωσεν, ήτο βέβαιος ότι
ό ’Ιταλός Ταγ/ρχης θά έτήρει τόν λόγον του.
Τήν πρωίαν τής 12ης Σ/βρίου έπέταξαν άνωθεν τοΰ Αιδωρικίου
Γερμανικά άεροπλάνα, τά οποία έρριψαν πρώτον μερικά δέματα έντός
τοΰ φρουρίου καί κατόπιν έπολυβόλησαν τά πέριξ τής πόλεως υψώμα­

Ι.Ν.
τα. Διεφάνη πλέον ότι ό Άγγλος Ταγ/ρχης έξηπατήθη ύπό τοΰ Ίταλοΰ
φρουράρχου, ό όποιος διά τής παρατάσεως έσκόπευε νά κερδίση χρό­
ΑΓΙ
νον, μέχρις δτου άφιχθοΰν ένισχύσεις έκ Ναυπάκτου. Πράγματι, όταν

ΩΝ
έληξεν ή δοθεΐσα ύπό τοΰ Τζέφ προθεσμία (10η πρωϊνή), οί ’Ιταλοί
άντί άλλης άπαντήσεως ήρχισαν νά βάλλουν σφοδρότατα δι’ όλων τών

ΤΑΞ
βαρέων όπλων κατά τών πέριξ υψωμάτων, τά όποια κατείχε τό Σύν/μα.
Έν τώ μεταξύ έκινήθησαν έσπευμένως έκ Ναυπάκτου πλέον τών 30

ΙΑΡ
φορτηγά αυτοκίνητα πλήρη Γερμανικού στρατού, μέ τόν σκοπόν όπως
διασπάσουν τόν κλοιόν τών άνταρτών.

Χ ΩΝ
Ή έναντι τοΰ Συν/τος έχθρική στάσις τοΰ ΕΛΑΣ, καθώς καί ή
δολιότης του άπεδείχθη μέ δλην τήν μεγαλοπρέπειάν της κατά τήν μά­

ΙΣ
χην ταύτην. Κατόπιν προφορικής συμφωνίας ό ΕΛΑΣ έπρεπε νά άσφα-

ΤΙΑ
λίση τό Σύν/μα από Δυσμών, καταλαμβάνων τήν στενωπόν τοΰ Στε-
νοΰ. Πλήν όμως πριν άφιχθοΰν οί Γερμανοί, τό φυλάκιον τοΰ ΕΛΑΣ

ww ΙΑΣ
είχεν έγκαταλείψει τήν περιοχήν ταύτην καί άφήκεν οΰτω άκάλυπτον
τό Σύν/μα έκ τής πλέον έπικινδύνου περιοχής.

w.en
Οΰτω, άνενόχλητοι πλέον οί Γερμανοί, έπετέθησαν κυκλωτικώς κατά
τών μαχομένων είς τά υψώματα τοΰ Αιδωρικίου τμημάτων τοΰ Συν/τος

tak
μετά τών ’Ιταλών. Ή μάχη διήρκεσε μέχρι τής νυκτός, υπήρξε δέ σφο-

sis
δροτάτη. Παρ’ δλον ότι τό Σύν/μα ένεπλάκη είς διμέτωπον καί άνισον
άγώνα, κατώρθωσε ν’ άποκρούση τούς Γερμανούς καί νά έπιφέρη σο­
βαρός είς αυτούς άπωλείας.
.gr
Κατά τήν μάχην ταύτην, όμάς τοΰ ΕΛΑΣ έκ 15 περίπου άνδρών
έλαβε τήν έντολήν, όπως ένισχύση δήθεν τό 5/42. Αυτή όμως άντί νά
λάβη μέρος είς τόν διεξαχθέντα άγώνα έθεώρησε καλόν νά κρυφθή
όπισθεν τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα, τό όποιον κατείχε τήν θέσιν Καλτεζά.
Ευθύς ώς έξεδηλώθησαν τά πυρά τών όλμων καί πυροβόλων τών ’Ιταλών,
οί άνδρες τοΰ ΕΛΑΣ πανικοβληθέντες έτράπησαν είς φυγήν χωρίς νά
βάλουν έστω καί μίαν βολήν τυφεκίου. Τοιοΰτος ύπήρξεν ό ήρωϊσμός
τών παλληκαριών τοΰ ΕΛΑΣ κατά τήν μάχην τοΰ Αιδωρικίου, τά όποια
κατά τήν έναρξιν τής μάχης ένεθυμήθησαν ότι "έπρεπε νά πάνε
γιά συσσίτιο!!'.
 - 89 -

Τό βάρος τής έπιθέσεως τών Γερμανών ύπέστη τό Άρχηγεΐον Καϊ-

μάρα μετά τοΰ τμήματος Κρανιά. Τό 5/42 διέθετε έλαφρά πολυβόλα καί
όπλοπολυβόλα, ένώ ό έχθρός διέθετεν άφθονον καί βαρύτατον οπλισμόν,
ήτοι πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα καί άεροπλάνα.
Τό 5/42 κατά τήν σφοδράν ταύτην μάχην είχε 2 τραυματίας, συ­
νέλαβε δέ 5 αίχμαλώτους ’Ιταλούς. Αί άπώλειαι τών Γερμανών ήσαν
σημαντικοί.
Τό Σύν/μα, άφοΰ δέν κατώρθωσε νά έπιτύχη τόν έπιδιωκόμενον
σκοπόν, λόγφ τής άνεξηγήτου έπεμβάσεως τού Άγγλου Ταγ/ρχου Τζέφ
καί τής δολιότητος τοΰ ΕΛΑΣ, διέταξε ν’ άποσυρθοΰν τήν νύκτα τά
τμήματά του είς τό άντέρεισμα Πλατώ, δυτικώς τών Καρουτών καί νά

Ι.Ν.
έγκαταστήσουν προφυλακάς.
Ή 13η Σ/βρίου διέρρευσεν μέ ηρεμίαν έκτος μιας νυκτερινής έπι-
ΑΓΙ
χειρήσεως πρός τήν κατεύθυνσιν Λιδωρικίου καί μερικών παρενοχλη­
τικών πυρών.
6. ΩΝ
ΜΑΧΗ ΣΚΑΛΟΥΛΑΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ. (14-9 -43)
ΤΑΞ
(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 2ον)

ΙΑΡ
Κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός Γερμανικόν άπόσπασμα έκ 300
άνδρών περίπου μετά βαρέος όπλισμοΰ έκινήθη έκ Λιδωρικίου μέ διά-

Χ
ταξιν προσπελάσεως πρός τήν κατεύθυνσιν τοΰ χωρίου Σκαλούλας. Ό
ΩΝ
Ύπολ/γός Λαϊνάς Χαρ. έπικεφαλής περιπόλου, κινηθείς κατά τήν νύκτα
έπί τής όδοΰ Καρουτών-Σκαλούλας, συνηντήθη μέ τήν πλαγιοφυλακήν
τοΰ έχθροΰ καί έβλήθη ύπ’ αύτής.
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Κατά τήν συμπλοκήν ταύτην έπεσεν ήρωϊκώτατα μαχόμενος ό έν
λόγω 'Υπολ/γός έπιδείξας έξαιρετικήν τόλμην. Τήν αύτήν διαγωγήν έπέ-·
δειξεν καί ό γενναίος έπιλοχίας Ζαβός.
w.en Σ
Οί Γερμανοί μόλις έξημέρωσεν έκύκλωσαν τό χωρίον Σκαλούλα καί

tak
άφοΰ συνεκέντρωσαν όλους τούς κατοίκους καί ιδίως τά γυναικόπαιδα
είς τήν έκκλησίαν τοΰ χωρίου, ήρχισαν νά λεηλατούν καί νά πυρπο­
λούν τάς οικίας.
sis .gr
Τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα άπό ένωρίς κατέλαβε θέσεις έξορμήσεως
έπί τοΰ άντερείσματος Πλατώ μέ άποστολήν, όπως έμποδίση μέ πάσαν
θυσίαν τήν κίνησιν τών Γερμανών πρός τήν κατεύθυνσιν Καρουτών,
ύποστηριζόμενον υπό τών πολυβόλων τοΰ Συν/τος καί τών λοιπών τμη­
μάτων αύτοΰ.
Εύθύς ώς οί Γερμανοί ήρχισαν νά πυρπολούν τό χωρίον, ό Ύπολ/
γός Καϊμάρας έπικεφαλής τών άνδρών του έπετέθη αίφνιδιαστικώς έκ
τοΰ άντερείσματος Πλατώ κατά τών έντός τοΰ χωρίου Σκαλούλας ευ­
ρισκομένων Γερμανών.
Οί Γερμανοί, ύποστηριζόμενοι υπό τών πυρών τών όλμων καί πυ­
ροβόλων τοΰ φρουρίου Λιδωρικίου, άμύνθηκαν σθεναρώς, πλήν όμως
 - 90 -

λόγφ τής σφοδροτάτης καί τολμηράς έπιθέσεως τών άνταρτών τοϋ 5/42
άφ’ ένός καί τών θεριστικών πυρών τών πολυβόλων άφ’ έτέρου, τά
όποια κατέκλυζον ολόκληρον τήν πεδινήν περιοχήν, άναγκάσθηκαν νά
έγκαταλείψουν τό χωρίον. Τραπέντες δέ είς ατακτον φυγήν κατέφυγαν
έντός τοϋ φρουρίου. Τόσον μεγάλος ήτο ό πανικός των, ώστε έγκα-
τέλειψαν έντός καί πέριξ τοϋ χωρίου ίππους, πολυβόλα, πυρομαχικά,
τρόφιμα καί δλα τά διαρπαγέντα είδη τών κατοίκων.
Διά τής έγκαιρου καί αίφνιδιαστικής ταύτης ένεργείας τοΰ ’Αρχη­
γείου Καϊμάρα διεσώθησαν τόσον τά γυναικόπαιδα, όσον καί τό χωρίον,
πλήν πέντε έως εξ κτιρίων, τά όποια εϊχον έμπρησθή (κυρίως άχυρώ-
νες). Είς τήν μάχην έλαβον μέρος καί άνδρες τής μαχητικής όμάδος
Καρουτών, μέ έπικεφαλής τόν γέροντα άλλά λεβέντην Πρόεδρον τής

Ι.Ν.
Κοινότητος Τριαντάφυλλου.

ΑΓΙ
Κατά τήν διάρκειαν τής μάχης έτραυματίσθη ό Ύπολ/γός Καρα-
δήμας Άλ. καί 4 άντάρτες έλαφρώς, ήχρηστεύθη δέ διά βλήματος όλμου

ΩΝ
έν βαρύ πολυβόλον τοΰ Συν/τος. Οί Γερμανοί είχον περί τούς 5 6 νε­
κρούς καί 15-20 τραυματίας.

ΤΑΞ
Μετά τό πέρας τής μάχης τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα μετά τοΰ τμή­
ματος Κρανιά άπεσύρθησαν πρός άνάπαυσιν είς Καροϋτες, τό δέ Άρχη­
ΙΑΡ
γεΐον Μήταλα έγκατέστησε προφυλακάς είς τήν περιοχήν Πλατώ.

Χ
Τήν 15ην Σ/βρίου οί Γερμανοί, μετά τήν ήτταν τής προηγουμένης,
ΩΝ
δέν έτόλμησαν νά έξέλθουν τοΰ φρουρίου τοΰ Λιδωρικίου. Κατά τήν ήμέ-
ραν δέ έκείνην έγένετο μετά τιμών ή κηδεία τοΰ ήρωος Ύπολ/γοΰ Λαϊ-
ΙΣΤ
νά είς τό Νεκροταφεΐον Καρουτών, παρουσία τών κατοίκων καί άνταρ­
τών τοΰ Συν/τος.

ww ΙΑΙΑ
Τό άπόγευμα τής ίδιας ήμέρας άνεφωδιάσθησαν τά τμήματα τοΰ

w.en Σ
Συν/τος καί μετεστάθμευσαν είς αλλας περιοχάς. Τό Άρχηγεΐον Καϊμά­
ρα καί ή Διμοιρία πολυβόλων μέ έπικεφαλής τόν 'Υπολ/γόν Πεζικού
Άποστολόπουλον Κων/νον μετεκινήθησαν καί έγκατεστάθησαν είς τήν
tak
περιοχήν Έλμάτικα Βουνιχώρας, βορείως τής άμαξιτής όδοΰ Άμφίσ-

sis
σης-Λιδωρικίου. Τήν έπομένην τό Άρχηγεΐον Ντούρου καί τό τμήμα
Κρανιά μέ τόν Ύποδ/τήν τοΰ Συν/τος Άντ/ρχην Λαγγουράνην μετε­
.gr
στάθμευσαν είς τήν περιοχήν Σπλίδια-Τρύπη Άγ. Ευθυμίας.
7. ΜΑΧΗ ΑΝΑΘΕΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ. (15-9-43)
Τό Άρχηγεΐον Παπαβασιλείου μέ τόν λόχον Κοκκόρη, διά νά ασφά­
λιση τό Σύν/μα άπό τήν κατεύθυνσιν Άμφίσσης, κατέλαβε τήν περιο­
χήν Αναθέματος.
Τό άπόγευμα τής 15ης Σ/βρίου έκινήθη έξ Άμφίσσης φάλαγξ έκ
10 καί πλέον φορτηγών αυτοκινήτων πλήρων Γερμανικού Στρατοΰ, έξω-
πλισμένου διά βαρέος οπλισμού, μέ άποστολήν όπως ένισχύση τήν φρου­
ράν Λιδωρικίου. Είς τήν θέσιν Ανάθεμα έλαβε χώραν αιφνιδιαστική καί
πεισματώδης συμπλοκή τοϋ Αρχηγείου τούτου καί τής Γερμανικής φά-
 - 91 -

λαγγος, ή οποία, άφοΰ δέν ήδυνήθη νά έκπληρώση τήν άποστολήν της.

έπέστρεψεν πανικόβλητη μετά μεγάλων άπωλειών εις Άμφισσαν. Κατά
τήν μάχην ταύτην διεκρίθησαν διά τόν ήρωϊσμόν των οί άξ/κοί Κοκ-
κόρης ’Αθανάσιος, Κοκκόρης Σωτήριος κ.α. Κατ’ αυτήν ό έχθρός είχε
2 νεκρούς καί Ό τραυματίας, δύο δέ αύτοκίνητα τούτου έπυρπολήθησαν
υπό τών άνταρτών.
Έκ μέρους τοΰ ’Αρχηγείου έτραυματίσθησαν οί άξ/κοί Άσημακί-
δης Θ., Κουβέλης Άναστ. καί ό άντάρτης Μαντζαβάς, έπιδείξαντες ψυ­
χραιμίαν καί τόλμην. Μετά τήν έπιχείρησιν ταύτην τό Άρχηγεΐον Πα-
παβασιλείου άπεσύρθη είς θέσιν Έλμάτικα (Στρούγγα Ποντικά), όπου
συνηντήθη μέ τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα καί τήν Διμοιρίαν πολυβόλων.

Ι.Ν.
8. ΜΑΧΗ ΤΣΑΚΟΡΡΕΜΑΤΟΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ (17-9-43).
ΑΓΙ (ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 3ον)

ΩΝ
Τήν 16ην Σ/βρίου 1943 τά τμήματα τοΰ Συν/τος άνεπαύθησαν καί
άνεφωδιάσθησαν είς τρόφιμα καί πυρομαχικά. Τό άπόγευμα τής ιδίας
ΤΑΞ
ήμέρας έστάλη έκ τοΰ Σ.Δ. Συν/τος (Τρύπη) δελτίον πληροφοριών περί
τών κινήσεων καί προθέσεων τοΰ έχθροΰ.

ΙΑΡ
Κατά τάς πληροφορίας αύτάς έπρόκειτο τήν πρωίαν τής έπομένης

Χ
νά κινηθή έξ Άμφίσσης πρός Λιδωρίκιον νέα φάλαγξ Γερμανικών αυτο­

ΩΝ
κινήτων, μέ τόν σκοπόν όπως ένισχύση τήν φρουράν Λιδωρικίου καί
διασπάση τόν άποκλεισμόν της ύπό τοΰ 5/42.
ΙΣΤ
’Αργά τήν νύκτα τής 16ης πρός τήν 17ην Σ/βρίου έξεδόθη διατα­

ww ΙΑΙΑ
γή έπιχειρήσεων έκ μέρους τοΰ Συν/τος, ή όποια άπεστάλη είς τά τμή­
ματα. Κατ’ αύτήν τό Σύν/μα έπρόκειτο νά έπιτεθή κατά τής κινηθεισο-

w.en
Λιδωρίκιον είς δύο τοποθεσίας ώς έξής : Σ
μένης μεγάλης φάλαγγος Γερμανικών αύτοκινήτων έξ Άμφίσσης πρός

tak
1. Κατά τής όπισθοφυλακής είς περιοχήν Άγ. Ευθυμίας διά
τών τμημάτων Κρανιά καί Δεδούση εύρισκομένων έν καταυλισμώ είς
sis
Σπλίδια, ύπό τήν διοίκησιν τοΰ Άντ/ρχου Λαγγουράνη Κ.

.gr
2. Κατά τής έμπροσθοφυλακής είς τήν περιοχήν Τσακόρρεμα
ύπό τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα, Λόχου Κοκκόρη καί τής Διμοιρίας Πο­
λυβόλων Άποστολοπούλου ύπό τήν διοίκησιν τοΰ Άντ/ρχου Παπαβα-
σιλείου Εύθυμίου. Είς έκτέλεσιν τής ώς άνω διαταγής τό άπόσπασμα
Παπαβασιλείου έκινήθη τήν νύκτα καί πριν έξημερώση ή 17 Σ/βρίου
κατέλαβε τάς κάτωθι θέσεις, αί όποΐαι είχον άναγνωρισθή προηγουμένως
ύπό τοΰ Ταγ/ρχου Παπανικολάου Άθ. :
α. Νοτίως τής άμαξιτής δδοΰ Άμφίσσης-Λιδωρικίου έτάχθη-
σαν τά βαρέα πολυβόλα τοΰ Ύπολ/γοΰ Άποστολοπούλου Κ., πλαισι-
ωθέντα ύπό μιας όμάδος μέ άποστολήν, όπως βληθή θεριστικώς ή φα-
λαγξ εύθύς ώς τό πρώτον όχημα φθάση είς τήν γέφυραν τοΰ Τσακορ-
ρέματος. Τήν διοίκησιν τούτων άνέλαβεν ό Ταγ/ρχης Μαρούδας.
 - 92 -

β. Βορείως τής όδοϋ καί Άνατολικώς τής γεφύρας Τσακορρέ-

ματος έτάχθη τό Άρχηγεϊον Καϊμάρα μέ διάταξιν άποκλείνουσαν πρός
Άνατολάς διά νά άποφύγη τυχόν ύπερκέρασιν έκ τοΰ άριστεροΰ του.
Τοΰτο ένίσχυσαν καί πολλοί άνδρες τοΰ χωρίου Βουνιχώρας (παιδιά κμί
γέροντες άκόμη), σπεύσαντες έθελοντικώς εις τό πεδίον τής μάχης.
γ. Βορείως τής όδοΰ καί Δυτικώς τής γεφύρας έτάχθη ό Λόχος
Κοκκόρη Άθ.
δ. Μεταξύ των ώς άνω Λόχων έτάχθη ή Διμοιρία Άξ/κών Λο-
κρίδος υπό τόν Λοχαγόν Παλασσόπουλον Σπ.
ε. Ό Άνθ/γός Τεμπέλης μέ μίαν ομάδα άνέλαβε νά έπιτηρή
τήν κατεύθυνσιν Λιδωρικίου-’Αναθέματος.
Ι.Ν. στ. Παρατηρητήριον έπιτηρήσεως τής όδοΰ ώρίσθη ή κορυφή

ΑΓΙ
Τσούτα, είς τήν όποιαν έτοποθετήθησαν άνδρες τής μαχητικής όμάδος
Βουνιχώρας.
ΩΝ
Ή διεύθυνσις τής όλης έπιχειρήσεως άνετέθη είς τόν Άντ/ρχην

ΤΑΞ
Παπαβασιλείου, ή δέ διοίκησις τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα καί Λόχου Κοκ-
κόρη είς τόν Ταγ/ρχην Φωτιάν Χρ.

ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

'Η γέφυρα τού Τσακορρέματος μέ τά εκατέρωθεν υψώματα, εις τά όποια συνήφθη τήν
17-9-43 φονικωτάτη μάχη μεταξύ τού 5/42 Σ.Ε. καί τών Γερμανών.
 - 93 -

Πράγματι, ευθύς ώς έξημέρωσε, φάλαγξ έκ 50 καί πλέον αυτοκινή­

των μέ 2 άρματα καί μοτοσυκλέττας, πλήρη Γερμανικού στρατού, έξω-
πλισμένου μέ πυροβόλα, όλμους, πολυβόλα καί οπλοπολυβόλα, έκινήθη
άπό τήν Άμφισσαν πρός Αιδωρίκιον.
Τά τμήματα, τά όποια είχον τήν άποστολήν νά κτυπήσουν τήν φά­
λαγγα εις τήν περιοχήν Άγ. Εύθυμίας, δέν τό έπραξαν κατόπιν διατα­
γής τού Άντ/ρχου Λαγγουράνη,.λόγφ τής μεγάλης δυνάμεως τής φά-
λαγγος, ώς έδικαιολογήθη ούτος έκ τών υστέρων. Ούτω ή φάλαγξ άνε-
νόχλητος έπροχώρησε πρός Αιδωρίκιον.
Τό άπόσπασμα Παπαβασιλείου ήτο έξαναγκασμένον, λόγφ τής δια-
μορφώσεως τού έδάφους, νά έμπλακή οπωσδήποτε εις σκληρόν καί άνι-

Ι.Ν.
σον άγώνα, καθόσον ή άπαγγίστρωσις ήτο δύσκολος άνευ συμπλοκής
μετά τού έχθροΰ (κλιτύες τής Γκιώνας έντελώς γυμνές). Τό μήκος τής
ΑΓΙ
φάλαγγος ήτο σημαντικόν, διότι τά αυτοκίνητα είχον μεγάλες άποστά-

ΩΝ
σεις μεταξύ των, ένώ ή βαλλόμενη ζώνη ύπό τών αυτομάτων όπλων ήτο
πολύ μικροτέρα (σχεδόν τό ήμισυ τού μήκους τής φάλαγγος).

ΤΑΞ
Μόλις τά πρώτα Γερμανικά αύτοκίνητα έφθασαν εις τήν γέφυραν,
ή όποια είχε ναρκοθετηθή καί ή οδός είχεν άποφραχθή διά όγκολίθων,
ΙΑΡ
έδέχθησαν καταιγιστικόν πύρ καί ήναγκάσθησαν νά σταματήσουν τελεί­
ως. Οί Γερμανοί ήφνιδιάσθησαν καί άλλοι μέν κατήλθον τών αύτοκινή-
Χ ΩΝ
των καί έκαλύφθησαν έντός τών τάφρων ή όπισθεν προκαλυμμάτων, άλλοι
δέ πανικοβληθέντες παρέμειναν έπί τών αύτοκινήτων. Τό ήμισυ τής φά­

ΙΣΤ
λαγγος είχε καθηλωθή καί έσφυροκοπεΐτο άγρίως ύπό τών πολυβόλων
καί λοιπών όπλων τών άνταρτών.

ww ΙΑΙΑ
Είς μάτην προσεπάθουν οί Γερμανοί άξ/κοί νά ένθαρρύνουν τούς
άνδρας των μέ φωνές προτρέποντες αύτούς νά καταλάβουν θέσεις καί

w.en Σ
νά βάλλουν. Τά δύο τάνκς ήρχισαν τότε νά βάλλουν θεριστικά πυρά πρός
δλας τάς κατευθύνσεις, κινούμενα άπό τήν κεφαλήν μέχρι τής ουράς τής
φάλαγγος καί άντιστρόφως. Πρός στιγμήν τό κέντρον τών Γερμανών
tak
έκάμφθη καί δύναμις πλέον τού λόχου έτράπη είς φυγήν πρός Νότον.

sis
Δυστυχώς τά πολυβόλα τού Μαρούδα ήχρηστεύθησαν μετά τάς’ πρώτας

.gr
ριπάς, οπότε τά πυρά τού έχθροΰ έστράφησαν κυρίως πρός τό Άρχη-
γεΐον Καϊμάρα τό όποιον έπέφερε τάς μεγαλυτέρας άπωλείας είς τούς
Γερμανούς, οί όποιοι δέν έτόλμησαν νά σηκώσουν τά κεφάλια των.
ΆφθαστοΫ ύπήρξεν τό θάρρος καί ή ευστοχία τών άνταρτών, οί
όποιοι μέ πρωτοφανή ήρωϊσμόν καί ένθουσιασμόν άψήφησαν τόν θάνα­
τον, κτυπώντες τόν έχθρόν άκόμη καί μέ πέτρες, διότι ή άπόστασίς των
άπ’ αυτού, έκυμαίνετο άπό 50-200 μ., ώς έκ τούτου δέ κάθε άντάρτης
είχεν έμπροσθέν του στόχους σημαντικούς, τούς όποιους έβαλλε συνε­
χώς καί μέ καταφανή τά άποτελέσματα τής βολής του.

Έπί πολλάς ώρας οί Γερμανοί έβάλλοντο έξ έγγυτάτης άποστάσεως

θεριστικώς δι’ οπλοπολυβόλων, αυτομάτων, τυφεκίων καί χειροβομβίδων,
χωρίς νά δύνανται νά χρησιμοποιήσουν τά όπλα των. Μετά 2 ώρας πε-
 - 94 -

ρίπου ήρχισαν νά βάλλουν διά δεκάδος βαρέων όπλων καί πολυβόλων,

τά όποια έταξαν εις τήν ούράν τής φάλαγγος, άνενόχλητοι, καθόσον,
ώς άνωτέρω εϊπομεν, τό ήμισυ τοΰ μήκους τής φάλαγγος δέν έβάλλετο
διά τών πυρών των άνταρτών, λόγφ των μεγάλων άποστάσεων τών αύτο-
κινήτων μεταξύ των.
Οί Γερμανοί κατόπιν τούτου άνεθάρρησαν καί ήρχισαν νά βάλλουν
διά τών αυτομάτων των έναντίον τών θέσεων κυρίως τοΰ Αρχηγείου
Καϊμάρα. Έν τώ μεταξύ αί κραυγαί τών έπί τής όδοϋ καί έντός τών
αυτοκινήτων τραυματιών Γερμανών, αί φωναί τών άξ/κών των, οί όποιοι
προσεπάθουν νά τούς έμψυχώσουν, αί διαρρήξεις τών όλμων, οί κρότοι
τών πολυβόλων, τών χειροβομβίδων, τών τυφεκίων, ό θόρυβος τών τάνκς,
οί άλαλαγμοί τών άνταρτών "άέρα" "άέρα", οί καπνοί τών καιομέ-

Ι.Ν.
νων αϋτοκινήτων καί ή σκόνη τών διαρρήξεων, μετέβαλαν τόν χώρον
τής μάχης εις άληθή κόλασιν πυρός καί σιδήρου.
ΑΓΙ
Τοιαύτας μάχας έξ έγγυτάτης άποστάσεως τόσον πεισματώδεις καί

ΩΝ
αιματηρός, σπανίως συναντά κανείς είς τούς διαφόρους πολέμους. Οί
σκοπευταί, οί άκροβολισταί καί οί άξ/κοί τών βορείως τής όδοϋ τμη­

ΤΑΞ
μάτων έπέδειξαν πρωτοφανή ήρωϊσμόν καί αύτοθυσίαν παρά τό άπειρο-
πόλεμον καί νεαρόν τής ήλικίας των. Οί περισσότεροι άντάρτες ήσαν

ΙΑΡ
άγύμναστοι, ήλικίας κάτω τών 20 έτών καί κατά τήν ώραν τής μάχης
έμάχοντο χωρίς νά έχουν συναίσθησιν τοΰ κινδύνου, συνεχώς -έμψυχού-
μενοι ύπό τών ήγητόρων των.
Χ ΩΝ
Τούς μαχομένους άντάρτας έβοήθησαν άνδρες τών μαχητικών ομά­

ΙΣΤ
δων Βουνιχώρας, Γαλαξειδίου καί Πεντεορίων, οί όποιοι μέ τούς ύπευ-,
θύνους των έπικεφαλής έσπευσαν καί έβαλλον κατά τής όπισθοφυλακής
Ι ΑΙΑ
τής Γερμανικής φάλαγγος δι’ άραιών καί μεμακρυσμένων πυρών, έπιτυ-

ww
χόντες οΰτω κάποιον άντιπερισπασμόν. Οί Γερμανοί ώς έκ τούτου, έσχη-

w.en Σ
μάτισαν τήν γνώμην ότι ήσαν κυκλωμένοι άπό παντού καί έλαβαν μέ­
τρα άποκρούσεως πάσης έπιθέσεως κατά τής ουράς τής φάλαγγος.

tak
Ή μάχη διήρκεσε πλέον τών 6 ώρών, μέχρις δτου οί άντάρτες
έξήντλησαν καί τό τελευταΐον φυσίγγιον. Ή δυσκολία όμως τής άπαγ-

s is.g
γιστρώσεως καί συμπτύξεως ητο μεγάλη, λόγφ τής έγγύτητος τοΰ έχ-
θροΰ άφ’ ένός καί άφ’ έτέρου τής γυμνότητος καί τής άνωφερείας τοΰ

r
έδάφους πρός. τήν κατεύθυνσιν τής Γκιώνας, πρός τήν όποιαν έπρεπε
τά τμήματα ν’ άποσυρθοΰν.
Ή άπαγγίστρωσις έγένετο τμηματικώς. Πρώτος άπεσύρθη ό λόχος
Κοκκόρη καί τελευταΐον τό Άρχηγεϊον Καϊμάρα, τό όποιον διεξήγαγε
κυρίως τήν μάχην, διότι κατείχε τό κέντρον καί τό άριστερόν τής πα-
ρατάξεως καί έβάλλετο έξ όλων τών κατευθύνσεων καί δι’ όλων τών
όπλων. Ό Ύπολ/γός Καϊμάρας μέ τόν οπλαρχηγόν Βαρβάτον Χρ., &ν
καί είχον τραυματισθή, έγκατέλειψαν τό πεδίον τής μάχης τελευταίοι
έξ όλων, διασώσαντες μάλιστα μέ κίνδυνον τής ζωής των έκ βεβαίας
αιχμαλωσίας τόν βαρέως τραυματισθέντα διά θραύσματος όλμου είς τό
γόνυ οπλαρχηγόν Καϊμάραν Παναγιώτην.
 - 95 -

Επίσης έτραυματίσθη σοβαρώς (κοιλία, παλάμη χειρός) ό οπλαρχη­

γός Κοκκόρης Νικόλαος τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα, έλαφρώς δέ 2 άκό-
μη άντάρτες.
Αί άπώλειαι τοΰ έχθροΰ ήσαν σοβαρώταται εις νεκρούς καί τραυ­
ματίας, (πλέον τών 100), ώς καί άρκετά άχρηστευθέντα αυτοκίνητα. Την
ιδίαν ήμέραν μάλιστα οί Γερμανοί διεκόμισαν. τραυματίας άξ/κούς δι’
άεροπλάνου έξ ’Ιτέας εις ’Αθήνας.
Οί Γερμανοί υπό τήν κάλυψιν τών τάνκς καί τών πολυβόλων συνε-
κέντρωσαν τούς νεκρούς καί τραυματίας καί άντί νά συνεχίσουν τήν κί-
νησίν των πρός Λιδωρίκιον έπέστρεψαν έντρομοι εις Άμφισσαν, μή δυ-
νηθέντες νά έκπληρώσουν τήν άποστολήν των καί διασπάσουν τήν πο­

Ι.Ν.
λιορκίαν τοϋ Λιδωρικίου.

Α
Οί άντάρτες άπεσύρθησαν πρός άνάπαυσιν είς τήν περιοχήν Παπα-

ΓΙΩ
δάκος Βουνιχώρας, έγκαταστήσαντες φυλάκια έπιτη ρήσεως τής όδοΰ Άμ-
φίσσης - Λιδωρικίου.

ΝΤ
Ούτως έληξεν ή περίφημος μάχη τοΰ Τσακορρέματος, ή σοβαρω-

ΑΞΙ
τέρα καί πλέον πεισματώδης μάχη τοϋ 5/42 Συν/τος, τήν όποιαν έξύ-
μνησαν οί άντάρτες μέ υπέροχα τραγούδια.

ΑΡΧ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός έξέφρασε τήν πλήρη ευαρέσκειάν του πρός

ΩΝ
τά συμμετασχόντα εις τήν έπιχείρησιν τμήματα καί ιδιαιτέρως είς τούς
άξ/κούς καί άντάρτας τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα.

ΙΣΤ
Τόν Ύπολ/γόν Καϊμάραν προήγαγε διά τής Ημερήσιας Δ/γής τοϋ
Συν/τος έπ’ άνδραγαθία είς τόν βαθμόν τοϋ Λοχαγοΰ διά τόν έπιδειχθέντα
ΙΑΙΑ
ύπ’ αύτοΰ ήρωϊσμόν καί αύταπάρνησιν έπί τοΰ πεδίου τής μάχης.

ww
w.en Σ
Ή πανωλεθρία αύτή τών Γερμανών έγινε θρύλος διά τό Σύν/μα. Οί
Γερμανοί μέ τρόμον πλέον ήκουον 5/42, διότι έμειναν κατάπληκτοι άπό
τόν ήρωϊσμόν καί τήν αυτοθυσίαν τών άνταρτών του, ό δέ έφιάλτης
τών ένεδρών τούς παρηκολούθει παντού.
tak
sis
Οί ’Ιταλοί τής φρουράς τοΰ Λιδωρικίου έμελλε νά έχουν οίκτρόν

.gr
τέλος. Παρεδόθησαν είς τούς Γερμανούς, άφωπλίσθησαν καί γυμνοί, ξυ­
πόλητοι, σωστά άνθρώπινα ράκη, ώδηγήθησαν είς στρατόπεδα συγ-
κεντρώσεως.
9. ΣΥΜΠΛΟΚΑΙ ΒΟΥΝΙΧΩΡΑΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ. (25-30/9/43)
Τό Συγκρότημα Φωτιά (Άρχηγεΐον Καϊμάρα καί Λόχος Κοκκόρη)
παρέμεινε μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου 1943 είς προφυλακάς είς τά υψώ­
ματα τής Βουνιχώρας Παπαδάκος-Κερασιά-Λυκοχορός. Οί Γερμανοί
μετά τήν αιματηρόν δι’ αυτούς μάχην τοΰ Τσακορρέματος έγκατέστη-
σαν φυλάκια έπιτηρήσεως καί άσφαλείας κατά μήκος τής όδοΰ Άμφίσ-
σης - Λιδωρικίου.
Είς τό χωρίον Βουνιχώρα έστάθμευσε δύναμις τάγματος μετά βα­
ρέων πυροβόλων. Καθημερινώς οί Γερμανοί έξέπεμπον περιπόλους με-
 - 97 -

γάλης δυνάμεως πρός τήν Γκιώναν, μέ τόν σκοπόν, όπως κρατοΰν τούς
άντάρτας εις μεγάλην άπόστασιν άπό τών άστικών κέντρων καί τής δη­
μοσίας όδοΰ καί ούτω έξασφαλίσουν τήν συγκοινωνιακήν άρτηρίαν ’Αθη­
νών - Λεβαδείας - Άμφίσσης - Ναυπάκτου.
Τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα συνεπλάκη μετά τών Γερμανών πολλάς
φοράς, άφ’ ένός μέν διά νά προστατεύση τάς οίκογενείας καί τά ποί­
μνια τών γειτονικών χωρίων, διότι οί κάτοικοι τούτων είχον καταφύγει
είς τά όρη καί δάση, φοβούμενοι άντίποινα έκ μέρους τών Γερμανών
καί άφ’ έτέρου διότι παρηνώχλει τάς φάλαγγας τοΰ έχθροΰ. 'Ομοίως τό
άνωτέρω Άρχηγεΐον έπετίθετο έναντίον Ισχυρών περιπόλων, αί όποΐαι
άνέβαιναν πρός τά υψώματα Παπαδάκος-Κερασιά-Καραούλια-Πύργος,
τάς οποίας άνέτρεπε, παρ’ δλον ότι ταύτας ύπεστήριζε βαρύ πυροβο­

Ι.Ν.
λικόν, τό όποιον είχε ταχθή είς τό χωρίον Βουνιχώρα.

ΑΓΙ
Κατά τήν" διάρκειαν τών άνωτέρω έπιχειρήσεων έφονεύθη ύπό τών
Γερμανών ό έκ Βουνιχώρας Καϊμάρας ’Αθανάσιος, τό πτώμα τ,οΰ όποιου

ΩΝ
εύρέθη έντός δεξαμενής. Οί Γερμανοί είχον σοβαρός άπωλείας.

10.
ΤΑΞ
ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΙΤΑΛΩΝ ΙΤΕΑΣ ΚΑΙ ΜΑΧΑΙ ΔΕΛΦΩΝ-
ΑΡΑΧΩΒΗΣ

ΙΑΡ
Καθ’ δν χρόνον διεξήγοντο ύπό τών τμημάτων τοΰ 5/42 αί μάχαι

Χ
τής Δωρίδος έναντίον τών κατακτητών, σοβαρά έπεισόδια έλάμβανον

ΩΝ
χώραν είς Παρνασσίδα. Ό Λοχαγός Δεδούσης Εύθ., βοηθούμενος ύπό
τοΰ ίατροΰ τοΰ Συν/τος Άθαν. Πιλάλα, φανατικού οπαδού τής όργα-

ΙΣ
νώσεως τοΰ 5/42 ’Ιτέας καί έξαιρετικοΰ πατριώτου, έπίεζε τούς ’Ιταλούς

ΤΙΑ
τής ’Ιτέας, νά παραδώσουν τά δπλα των. Πράγματι μέ τήν έξαιρετικήν
του τόλμην ό Δεδούσης κατώρθωσε νά άφοπλίση άρκετούς ’Ιταλούς καί

ww
παρέλαβε τά δπλα καί τά πυρομαχικά των.
ΙΑΣ
w.en
Είς τήν προσπάθειάν του ταύτην έσπευσαν νά τόν βοηθήσουν οί
άξ/κοί Ντούρος, Μαναΐος, Μαρούδας, Κοκορέλλης, Κουτριάρης, Κουμ-

tak
πλής μετά άνδρών, βοηθούμενοι ύπό τοΰ ύπευθύνου τοΰ 5/42 Χρισοΰ
’Ιωάν. Ήλιάδη, δικηγόρου, πλήν δμως δέν έπρόλαβαν, διότι συνεπλά­

sis
κησαν τήν 10-9-43 μετά Γερμανικής φάλαγγος είς περιοχήν Κριτσε-

.gr
λιά Άραχώβης. Κατά τήν συμπλοκήν ταύτην οί Γερμανοί είχον σοβα­
ρός άπωλείας, έφονεύθη δέ έκεΐ καί ό άντάρτης Κρομμύδας τής Διλο-
χίας Δεσφίνης.
Κατά τό πρώτον δεκαήμερον τοΰ ’Οκτ/ρίου 1943 οί Γερμανοί προ-
έβησαν είς έκκαθαριστικάς έπιχειρήσεις τής περιοχής Διστόμου-Δου­
λείας-Άραχώβης-Παρνασσού διά σοβαρών δυνάμεων. Τήν κίνησιν ταύ­
την ήθέλησαν νά έμποδίσουν τήν 7-10-43 τμήματα τοΰ 5/42 ύπό τούς
άξ/κούς Κοκορέλλην καί Μαναΐον καί τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ, πλήν δμως
δέν τό κατώρθωσαν, άφ’ ένός μέν λόγφ τής άριθμητικώς μειονεκτικής
των θέσεως καί άφ’ έτέρου έκ τοΰ φόβου άντιποίνων κατά τών κατοί­
κων τών χωρίων τής περιοχής. Μικρόν μόνον άντίστασιν προέβαλαν
πρό τής Άραχώβης μετά τών μαχητικών όμάδων τών γειτονικών χω-
 - 98-

ρίων, χωρίς νά δυνηθοΰν νά έμποδίσουν τήν είσοδον τών Γερμανών είς

Άράχωβαν έκ τών κατευθύνσεων Ζεμενοϋ καί Δελφών, ώς καί τήν άνο­
δον τούτων είς Παρνασσόν.
Οί Γερμανοί προέβησαν είς έμπρησμούς καί λεηλασίας οικιών τών
χωρίων' τής περιοχής, φονεύσαντες καί μερικούς άθώους κατοίκους.

11. ΕΠΕΙΣΟΔΙΩΝ ΑΡΓΟΜΟΙΡΑΣ. (26 10 43)

Αύτοκίνητον πλήρες Γερμανών προσεβλήθη αίφνιδιαστικώς διά κα­
ταιγιστικών πυρών είς τήν θέσιν Άργομοίρας 'Αγίας Εύθυμίας υπό όμά-
δος άνταρτών τοϋ ’Αρχηγείου Δεδούση, έπικεφαλής τής όποιας ήτο ό

Ι.Ν.
άντάρτης Κρίκος Β. "Ολοι οί έπιβαίνοντες Γερμανοί έξωντώθησαν πλήν
ένός ό όποιος διέφυγε πρός Άμφισσαν, τό δέ αύτοκίνητον έκάη. Τά

ΑΓΙ
’Αρχηγεία Καϊμάρα καί Ντούρου ευρισκόμενα είς ’Ιτέαν διετάχάησαν
νά ύπερβοΰν τήν άμαξιτήν οδόν Άμφίσσης-Λιδωρικίου καί νά κατα­
ΩΝ
λάβουν θέσεις πρός έξουδετέρωσιν ένδεχομένης άποπείρας τών Γερμα­
νών, δπως προβοϋν είς άντίποινα. Πράγματι οί Γερμανοί δέν προέβη­
σαν είς άντίποινα.
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Ή εκκλησία τής Άργομοίρας τής Αγίας Εύθυμίας, όπου ελαβε χώραν τό έπεισόδιον
τής 20-10-43 μεταξύ άνδρών τοϋ 5/42 Σ.Ε. καί τών Γερμανών.
 - 99 -

12. ΜΑΧΗ ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ (ΚΥΡΓΙΑΣ). (29-10-43)

Μετά τήν έκκένωσιν τής Άμφίσσης υπό τών Γερμανών καί τήν
συγκέντρωσίν των είς Λιδωρίκιον, τά ’Αρχηγεία Ντούρου καί Καϊμάρα,
τά όποια είχον έγκατασταθή ένεδρευτικώς παρά τήν θέσιν Άργομοίρα,
άπεσύρθησαν πρός τήν τοποθεσίαν Κούμαρα.
Τό μέν Άρχηγεΐον Καϊμάρα άπεμακρύνθη άρκετά τής περιοχής, τό
δέ Άρχηγεΐον Ντούρου πρός τήν γειτονικήν έκκλησίαν Κυργιά (Ζωο-
δόχος Πηγή) 5 χιλιόμ. Δ. τής Άμφίσσης, όπου τήν 29-10-43 συνήφθη
σφοδρά καί αιφνιδιαστική μάχη.
Οί άνδρες Γερμανικού τμήματος κινηθέντες διά 2 αύτοκινήτων μέ

Ι.Ν.
άρκετά οπλοπολυβόλα έκ Λιδωρικίου πρός Άμφισσαν προσέβαλον τήν
όπισθοφυλακήν τού Αρχηγείου Ντούρου, καθ’ δν χρόνον έκινεΐτο πρός

ΑΓΙ
Βορραν. Τούτο άνεπτύχθη άμέσως παρά τήν δραστικότητα τού πυρός
καί τό μειονεκτικόν τής θέσεώς του (εύρίσκετο σχεδόν τό μεγαλύτερον
ΩΝ
μέρος έντός χαράδρας) καί ήρχισε νά βάλλη θεριστικά πυρά. Τό πύρ
συνεδύασε μέ κυκλωτικήν κίνησιν διμοιρίας πρός τά νώτα τού έχθροΰ.
ΤΑΞ
Τό έν λόγφ τμήμα έπέδειξε ψυχραιμίαν καί θάρρος. Διεκρίθη ό Έφ.
Ύπολ/γός Γλυμής Δ. (Μπέης), έπιδείξας πνεύμα αυτοθυσίας.
ΙΑΡ
Οί Γερμανοί άντιληφθέντες τήν κυκλωτικήν ταύτην κίνησιν έσπευ-

Χ
σαν πανικόβλητοι πρός τά αύτοκίνητά των, άφού παρέλαβον καί 2 τραυ­
ΩΝ
ματίας των. Ό άριθμός τών τραυματιών ηύξήθη κατά τήν έπιβίβασίν
των. Ούτω οί Γερμανοί έπέστρεψαν άπρακτοι είς Λιδωρίκιον, χωρίς νά
τολμήσουν νά είσέλθουν είς Άμφισσαν.

13. Η ΦΩΚΙΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑ.

ΙΣ ΤΙΑ
ww ΙΑΣ
Τό 5/42 μετά τήν τρίτην άνασυγκρότησίν του καί κατά τούς μήνας

w.en
Σεπτέμβριον καί ’Οκτώβριον 1943, άνέπτυξεν έξαιρετικήν πολεμικήν
δρασιν. Έπετίθετο καί άντιμετώπιζε παντού τούς κατακτητάς ώς τακτι­

tak
κός στρατός (μάχαι Λιδωρικίου, Σκαλούλας, Αναθέματος, Τσακορρέμα-
τος, Παπαδάκου κλπ). Αί άπώλειαι τών κατακτητών υπήρξαν σημαντι­
sis
κοί. Παντού προσεβάλλοντο καί έπολιορκοΰντο άπό τά γενναία τμήμα­

.gr
τα τού Ψαρροΰ. Ήσαν υποχρεωμένοι νά ένισχύουν τάς φρουράς καί τάς
έφοδιοπομπάς των, παρά ταΰτα όμως οί άντάρτες συνέχιζαν τάς έπι-
θέσεις των.
Ό σιδηρόφρακτος κατακτητής δέν κατόρθωσε, ούτε τό 5/42 νά έξου-
δετερώση, ούτε τό ήθικόν τών οπαδών του νά καταρρίψη κατά τήν έπο-
χήν ταύτην. Οί γενναίοι άντάρτες τούτου, μέ άνυπέρβλητον ήρωϊσμόν
καί όρμητικότητα, συνέχιζον τάς λυσσώδεις έπιθέσεις των, παραδίδοντες
ούτω, είς τάς σελίδας τής ιστορίας τού Ελληνικού Έθνους, νέα κατορ­
θώματα καί νέας νίκας, πού θά φωτίζουν μέχρι τά πέρατα τού κόσμου
τό άδούλωτον τής 'Ελληνικής Φυλής.
Λόγφ τής πιέσεως ταύτης, τών άπωλειών καί τών συνεχών κινδύ­
νων οί Γερμανοί άπεφάσισαν νά έγκαταλείψουν τήν Άμφισσαν. Ή πλη-

8
 - 101 -

?οοορία περί τών προθέσεών των διεβιβάσθη εϊς τόν Συντ/ρχην Ψαρ-
: * . ίπό τών τολμηρών καί ριψοκινδύνων υπευθύνων τού 5/42 Άμφίσ-
της. Μελισσάρη, Καθηγητοϋ, καί Ν. Μήταλα, τηλεγραφητοϋ.
Ό Ψαρρός έκινητοποίησεν όλα τά τμήματά του καί τάς μαχητικός
Ομάδας τών χωρίων καί έξέδωσε σχετικάς δ/γάς.
Τό ’Αρχηγεΐον Μήταλα προωθήθη πρός τό Κάστρο τών Σαλώνων
καί τό ’Αρχηγεΐον Δεδούση κατέλαβε θέσεις πλησίον τής πόλεως. Ό
Ταγ ρχης Μαρούδας μέ τόν Σμηναγόν Κυριαζήν έπικεφαλής τμημάτων
κατέλαβαν θέσεις διά νά άποκόψουν τήν ύποχώρησιν τών Γερμανών πρός
Γραβιάν, ό δέ Ταγ/ρχης Μαναΐος μέ τό τμήμα του έπετήρει τήν οδόν
πρός Λειβαδιάν. Τέλος τά ’Αρχηγεία Κούτρα, Καϊμάρα καί Ντούρου κα­

Ι.Ν.
τέλαβαν θέσεις άνωθεν τής Άμφίσσης, έτοιμα νά προσβάλουν τούς Γερ­
μανούς, ευθύς ώς θά έπεχείρουν έξοδον έκ τής πόλεως.
Α ΓΙΩ
Οί Γερμανοί όμως, άντί νά άποσυρθοϋν πρός Γραβιάν ή Λειβαδιάν,
ώς άνέμενον όλοι, ύπεχώρησαν τό άπόγευμα τής 12-10-43 πρός Λιδω-

ΝΤ
ρίκιον, κινηθέντες δΓ αύτοκινήτων καί προστατευόμενοι υπό πολλών

ΑΞΙ
τάνκς καί βαρέος πυροβολικού.
Ή Άμφισσα ήδη είχεν άπαλλαγή έκ τών αίμοβόρων κατακτητών

ΑΡΧ
καί άνέπνεε τόν άέρα τής Ελευθερίας. Πρώτον είσήλθεν εις τήν πόλιν
τό ’Αρχηγεΐον Μήταλα καί έν συνεχείς τά άλλα τμήματα τοϋ Συν/τος.

ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Ή Άμφισσα μέ τό ιστορικόν Κάστρο τών Σαλώνων, όπου τήν 12-10-43 ύψώθη ή

σημαία τοϋ 5/42 Σ.Ε.
 - 102 -

Ό λαός τής Άμφίσσης μέ έξαλλον ένθουσιασμόν έπανηγύριζε τήν άπε-

λευθέρωσίν του άπό τόν ζυγόν τοϋ βαρβάρου κατακτητοϋ καί ύπεδέχετο
τούς άξ/κούς καί άντάρτας τοϋ 5/42 μέ δάκρυα χαράς καί συγκινήσεως.
Ή 12 ’Οκτωβρίου τοϋ 1943 άπετέλεσε διά τήν πρωτεύουσαν τής Παρ-
νασσίδος τό γλυκοχάραγμα τής έλευθερίας, ή όποία δέν θά έβράδυνε
άκόμη πολύ νά άπλωθή είς δλην τήν Ρούμελην χάρις είς τούς γενναίους
ύπερασπιστάς της.
Είς τάς 7 Νοεμβρίου 1943 οί Γερμανοί πιεζόμενοι έγκατέλειψαν καί
τό Λιδωρίκιον, είς τό όποιον είσήλθον τμήματα τοϋ Συγκροτήματος Παρ-
νασσίδος τοϋ 5/42. Ούτω καί ό λαός τοϋ Λιδωρικίου, ό όποιος τόσον
είχεν υποφέρει έκ τής Ίταλογερμανικής μπότας, έρρίπτετο είς τήν άγκα-
λιάν τών έλευθερωτών του μέ έναγκαλισμούς, στεναγμούς άνακουφίσεως
καί εύχαριστίας πρός τόν Θεόν.

Ι.Ν. Τόσον είς Άμφισσαν, όσον καί εις τό Λιδωρίκιον ίδρύθησαν κα­

ΑΓΙ
τόπιν συμφωνίας Κοινά Φρουραρχεία τοϋ 5/42 καί ΕΛΑΣ διά τήν έξα-
σφάλισιν τής τάξεως. Παρά τάς έπανειλημμένας προστριβάς τών δύο

ΩΝ
όργανώσεων άπεφασίσθη άμοιβαία συνεργασία είς τό μέλλον καί ή διε­
νέργεια έκλογών είς τήν περιοχήν τής Ρούμελης, μολονότι πρός τοϋτο

ΤΑΞ
είχεν άρχικώς σοβαράς άντιρρήσεις ό Ψαρρός.
Μετά τήν άπελευθέρωσιν τής Παρνασσίδος καί Δωρίδος τά τμήμα­
ΙΑΡ
τα τοϋ 5/42 έπεχείρήσαν περιοδείας είς τάς πόλεις καί χωριά τής πε­
ριοχής πρός τόν σκοπόν τονώσεως τοϋ ήθικοϋ καί τοϋ έθνικοϋ φρονή­
Χ ΩΝ
ματος τών κατοίκων καί διαφωτίσεως τών τυχόν παραπλανηθέντων έκ
τών ύπούλων κηρυγμάτων τοϋ κομμουνιστικοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

ΙΣΤ
Ή ώραία έμφάνισις καί ή στρατιωτική πειθαρχία τών άνταρτών τοϋ

ΙΑΙΑ
5/42 προεκάλει ρίγη ένθούσιασμοϋ καί ύπερηφανείας είς τούς κατοίκους
τής περιοχής. Είς τά πρόσωπα τών ήρωϊκών παλληκαριών τοϋ 5/42 ό
ww
βασανισμένος λαός τής Ρούμελης έβλεπε τούς πραγματικούς έλευθερω-

w.en Σ
τάς του, οί όποιοι ήσαν άποφασισμένοι νά θυσιάσουν τήν ζωήν των
διά τήν έθνικήν Ιδέαν καί τήν ταχεΐαν καί καθολικήν έκδίωξιν τοϋ
κατακτητοϋ άπό τά άγια χώματα τής σκλαβωμένης Ελλάδος.
tak
Δικαιολογημένα λοιπόν οί κάτοικοι τής Ρούμελης έπεφύλαξαν θερ­
sis
μήν υποδοχήν καί αυθορμήτους περιποιήσεις είς τούς άντάρτας τοϋ 5/42.
.gr
Άλλ’ άν δλαι αί έκδηλώσεις ήσαν τό φυσικόν έπακόλουθον τής άνα-
γνωρίσεως τών άγνών έλατηρίων, τά όποια είχαν παρακινήσει Αξιωμα­
τικούς καί άνδρας νά άναλάβουν μέ θυσίαν τής ζωής των τόν εύγενή
άγώνα τής άπελευθερώσεως τής Ρούμελης, δέν ήτο όλιγώτερον φυσικόν
ό άλλος έσωτερικός έχθρός ό έπιδιώκων τήν ύποδούλωσιν τής Ελλά­
δος είς τόν Διεθνή Κομμουνισμόν νά βλέπη είς τάς έκδηλώσεις αύτάς
μείωσιν τής ίδικής του έπιβολής καί έπιρροής.
Διεπίστωνε πράγματι τό ΕΑΜ δτι μέ τήν πάροδον τοϋ χρόνου καί
διά τής έξυψώσεως είς τήν κοινήν συνείδησιν τών άγώνων τοϋ 5/42 ό
σπόρος τών άναρχικών ιδεών του δέν θά εϋρισκε πλέον γόνιμον έδα­
φος είς τήν Ρούμελην.
 103 -

Ήρχισε λοιπόν να δημιουργή σειράν προκλητικών έπεισοδίων καί

προστριβών μέ τήν έλπίδα ότι διά τοΰ τρόπου αύτοΰ θά έμείωνε τό
γόητρον καί τήν δόξαν τοΰ 5/42.
Μεταξύ τών σοβαρωτέρων έπεισοδίων τών δημιουργηθέντων κατά
τήν περίοδον ταύτην ύπό τών ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήσαν καί τά κάτωθι :
α. Περιοδεύων ό Λοχαγός Δεδούσης μετά τοΰ τμήματός του μετέ-
βη είς τήν όρεινήν κωμόπολιν τής Δεσφίνης, ό πληθυσμός τής όποιας
είχεν ύποστή άγρίαν τρομοκρατίαν έκ μέρους τών καθοδηγητών τοΰ
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, καθ’ δν χρόνον τά τμήματα τοΰ 5/42 διεξήγαγον σοβα­
ρός έπιθετικάς ένεργείας κατά τών κατακτητών.

Ι.Ν.Μετά τήν είσοδον τοΰ ’Αρχηγείου Δεδούση είς Δεσφίναν ό υπεύ­

θυνος τοΰ ΕΑΜ ταύτης συνεκέντρωσε διά κωδωνοκρουσιών καί κατόπιν

ΑΓΙ
ψυχολογικής βίας πολλούς όπαδούς τοΰ ΕΑΜ καί ήρχισε νά δημαγωγή

ΩΝ
κατηγορών καί άπειλών τούς φασίστας τοΰ 5/42(1).
Ό Λοχαγός Δεδούσης έταξε άμέσως τά πολυβόλα του καί διέλυσε

ΤΑΞ
δι’ όλίγων ριπών είς τόν άέρα έντός έλαχίστου χρόνου τήν κομμουνι­
στικήν αύτήν συγκέντρωσιν καί έτσι άνεθάρρησεν ό πληθυσμός τής κω-
μοπόλεως ταύτης.
ΙΑΡ
Χ
β. Μετά τινας ήμέρας άντάρτες τοΰ ΕΛΑΣ συνέλαβαν είς τήν ’Ιτέαν

ΩΝ
τόν ηρώα Ταγ/ρχην Γιακουμάκην Γ. τοΰ 5/42 καί ήρχισαν νά τόν δια­
πομπεύουν. Ευτυχώς συνέπεσε τότε νά εύρίσκεται έντός τής πόλεως ό

ΙΣ
Λοχαγός Δεδούσης, ό όποιος έσπευσε καί άπελευθέρωσε τόν άξιωματι-
κόν τοΰτον άνευ ούδεμιάς άντιδράσεως τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
ΤΙΑ
14. ww
ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗ ΔΡΑΣΙΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ ΙΑΣ
w.en
ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ.

tak
Παράλειψις ουσιώδης θά ή το άν καθ’ ύλην τήν διάρκειαν τών
έθνικών άγώνων τοΰ 5/42 δέν έτονίζετο Ιδιαιτέρως ή υπέροχος πατριω­

ματος είς δλας τάς πόλεις καί τά χωρία. sis

τική στάσις καί δραστηριότης τών γυναικείων όργανώσεων τοΰ Συντάγ­

.gr
Μεγίστη ήτο ή ήθική καί υλική συνδρομή, τήν οποίαν προσέφεραν
αί άφανεΐς αύταί ήρωΐδες, κυρίαι καί δεσποινίδες, αί όποΐαι εϊργάσθη-
σαν άκούραστα καί μέ πρωτοφανή θέρμην καί φανατισμόν, άδιαφοροΰ-
σαι διά τούς κινδύνους πού διέτρεχον έκ μέρους τών κατακτητών.
Εξαιρετικήν δρασιν άνέπτυξαν ιδιαιτέρως, ώς έλέχθη, αί όργανώ-
σεις κυριών καί δεσποινίδων Άμφίσσης, ’Ιτέας καί Γαλαξειδίου, τών
όποιων τά όνόματα δέν είναι δυνατόν νά περιληφθοΰν ένταΰθα χωρίς
τόν κίνδυνον παραλείψεων.
Αύται είργάζοντο νυχθημερόν, πλέκουσαι μάλλινα διά τούς άντάρ-
τας, διενήργουν έράνους, ένίσχυον ύλικώς τάς οίκογενείας τών δυστυ-
χούντων πατριωτών, καί τέλος περιέθαλπον τούς άντάρτας.
 104 -

Έπεσκέπτοντο τάς 'Ομάδας των άνταρτών καί διένειμον δώρα εις

αυτούς καί διεξήγαγον διαφώτισιν τού πληθυσμού περί τής σημασίας
τού έθνικοϋ άγώνος καί πολλάς φοράς μέ κίνδυνον τής ζωής των μετέ­
φεραν πυρομαχικά καί τρόφιμα είς τούς μαχομένους άντάρτας κατά τών
κατακτητών.
Χάρις είς τάς άοκνους προσπάθειας των ίδρύθησαν δύο ώραΐα Νο­
σοκομεία τού 5/42, τό ένα είς τήν Άμφισσαν καί τό άλλο είς τό Γαλα-
ξείδι, είς τά όποια ένοσηλεύοντο οί άσθενεΐς καί τραυματίαι τού Συν­
τάγματος.
Γενικώς αί γυναίκες τής Ρούμελης κατά τήν περίοδον τού άπελευ-
θερωτικοϋ άγώνος άπεδείχθησαν άληθινές Έλληνίδες, άντάξιες τών Σου-

Ι.Ν.
λιωτισσών τού Ζαλόγγου καί τών ήρωϊκών γυναικών τού 1821 καί πρός
αύτάς στρέφεται καί θά στρέφεται πάντοτε μετ’ εύγνωμοσύνης ή άνά-

ΑΓΙ
μνησις τών άξιωματικών καί άνδρών τού 5/42.

ΩΝ
Κρίνεται έπιβεβλημένον, όπως μνημονευθή ένταΰθα ή λαμπρά έθνι-
κή δρασις καί ή άξιόλογος συνδρομή πρός τό 5/42 Σ.Ε. τής τολμηρας

ΤΑΞ
καί έξαιρέτου Έλληνίδος Κυρίας ’Ιωάννας Κ. Τσάτσου, συζύγου τού νΰν
Προέδρου τής Ελληνικής Δημοκρατίας. Αύτη κατά τήν διάρκειαν τής

ΙΑΡ
Κατοχής, ώς Προϊσταμένη τής "Υπηρεσίας Προστασίας τών οικογε­
νειών τών έκτελεσθέντων" καί ώς Βοηθός τού ’Αρχιεπισκόπου Δαμα­

Χ
σκηνού, άνέπτυξεν άξιόλογον έθνικήν δράσιν, παρά τήν παρακολούθη­
σή» της ύπό τών ’Αρχών Κατοχής.
ΩΝ
15. ΕΧΘΡΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΣ. ΙΣΤ
Ι ΑΙΑ
Εύθύς ώς ήρχισεν άνασυγκροτούμενον τό 5/42 Σύνταγμα διά τρίτην
ww
w.en Σ
φοράν, τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε νά τηρή στάσιν έχθρικήν άπέναντι αυτού
καί τών όπαδών του καί νά δημιουργή διαφόρους προστριβάς καί έπει-
σόδια, χωρίς κανένα λόγον. Ένόμιζεν ότι μέ τά προσκόμματα καί τόν

tak
πόλεμον τών νεύρων θά έπηρέαζε τό ήθικόν τών όπαδών τού Συν/τος,
είς τρόπον, ώστε τούτο νά μή δυνηθή νά άναπτυχθή καί ίσχυροποιηθή.

s is.g
Αί έχθρικαί ένέργειαι τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήσαν έν συντομίμ καί κα­
τά χρονολογικήν σειράν αί έξής :
r
α. Είς τάς 27 Αύγούστου 1943 ό Διοικητής τού 36ου Συν/τος τού
ΕΛΑΣ Συντ/ρχης Ζούλας άπέστειλεν είς τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν έπιστο-
λήν ύπό τύπον τελεσιγράφου, είς τήν όποιαν έγραφεν, έπί λέξει, τά έξής :

"Τό 5/42 δέν έχει κανένα δικαίωμα νά στρατολογή άν­

τάρτας καί ότι είς περίπτωσιν πού θά έξηκολούθει νά τήν
συνεχίζη, αύτό θά έθεωρεΐτο σάν έπιθετική πρόκληση κα­
τά τού ΕΛΑΣ-ΕΑΜ καί ό Συνταγματάρχης Ψαρρός θά έφε-
ρεν άκεραίαν τήν εύθύνην άπέναντι τού άπελευθερωτικοΰ
άγώνος καί τού στρατού τού ΕΛΑΣ".
 - 105 -

Καί τούτο διότι δήθεν "σύμφωνα μέ τίς γενόμενες συνομιλίες με­

ταξύ τού Γενικού Γραμματέως τού ΚΚΕ Σιάντου καί τού Ψαρροΰ, εις
τάς 16 Αύγούστου είς τήν Νεράιδαν Θεσσαλίας, ό τελευταίος ύπεσχέθη
νά προσχωρήση είς τόν ΕΛΑΣ (!)'.
Ή έπιστολή αύτή ή το καθ’ όλοκληρίαν κακόπιστη καί έξωφρενι-
κή, διότι ούδεμία συζήτησις περί προσχωρήσεως τού 5/42 είς τόν ΕΛΑΣ
έγινε, πλήν τών συνομιλιών τού Ψαρροΰ μετά τού Σιάντου, κατά τάς
όποιας έξητάσθη μία στενωτέρα στρατιωτική συνεργασία άφ’ ένός καί
άφ’ έτέρου τό πώς θά άφεθή τό Σύν/μα άπρόσκοπτον άπό έπεμβάσεις
καί αυθαιρεσίας τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ νά άνασυγκροτηθή καί νά έκτελέση
τόν άπελευθερωτικόν του σκοπόν.
Ι.Ν. Κατά συνέπειαν ό Συν/ρχης Ψαρρός συζητών τά ανωτέρω μέ
Α ΓΙΩ
τόν Σιάντον ποτέ δέν θά ήμποροΰσε νά φαντασθή, ότι θά τού έδημι-
ούργουν τήν άξίωσιν οί τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, όπως παύσουν νά ισχύουν

ΝΤ
ή διαταγή τού Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής καί αί κοιναί άποφάσεις
περί άνασυγκροτήσεως τού Συν/τος, αί όποΐαι είχον ληφθή προηγουμένως.
ΑΞΙ
Έν συνεχείς οί υπεύθυνοι τού ΕΑΜ - ΕΛΑΣ έδήλωσαν ότι κάθε
ΑΡΧ
συνέχισις τής στρατολογίας άνταρτών διά τήν άνασυγκρότησιν τού 5/42
Σ.Ε. τήν άντιλαμβάνονται "σάν πράξη έχθρικής ένέργειας γιά

ΩΝ
τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί δτι θά λάβουν όλα τά μέτρα γιά νά έμ-
ποδισθεΐ τό Σύν/μα γι’ αύτό". Έδήλωσαν βέβαια δτι "δέν θά

ΙΣΤ
έχρησιμοποίουν δπλα, ούτε ήθελαν πυροβολήσει πρώτοι, άλλά ήμπο-
ρούσαν νά άπαγορεύσουν τούς άνεφοδιασμούς τού Συν/τος καί νά το­

ww ΙΑΙΑ
ποθετήσουν άκόμη-πράγμα άπίστευτον καί δμως έλέχθη ένώπιον τού
Άγγλου Άντ/ρχου Άρθουρ-’Αρχηγού τής Βρεττανικής Στρατιωτικής
’Αποστολής είς Ρούμελην-σκοπούς είς τά πηγάδια καί τίς βρύ­
w.en
σες άπ’ δπου τό Σύν/μα θά ύδρεύετο". Σ
tak
Λόγφ τού δτι τά πράγματα είχον λάβει σοβαρόν τροπήν, ό Άγγλος
σύνδεσμος Άντ/ρχης Άρθουρ, έπειδή δέν είχε καμμίαν δυνατότητα νά
sis
έπιδράση έπί τών προθέσεων τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, έδήλωσεν είς αυτούς δτι

.gr
σύμφωνα μέ τάς διαταγάς τού Στρατηγείου Μ. Ανατολής ούτος θά συ­
νέχιζε τόν άνεφοδιασμόν τού Συν/τος είς όπλισμόν καί υλικά. Είς τήν
δήλωσίν του δέ ταύτην πρόέβη κατόπιν τής άξιώσεως τού ΕΑΜ ΕΛΑΣ,
δπως διακοπή ό έφοδιασμός τού Συν/τος είς υλικά καί οπλισμόν, διότι
δήθεν "είχαν τίς πληροφορίες δτι τό 5/42 είχε έτοιμο σχέ­
διο νά έπιτεθή καί διαλύση πρώτα τόν ΕΛΑΣ (!!!) καί κατό­
πιν τόν ΕΔΕΣ καί έτσι καταλάβη μόνο του τήν άρχή (!!!)'.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, δταν έπληροφορήθη δτι ό Σιάντος είχε κα-
τεβή είς τάς Αθήνας, κατήλθεν έσπευσμένως καί ούτος είς τάς Αθή­
νας διά νά ένημερώση τήν Κεντρικήν Επιτροπήν τής ΕΚΚΑ έπί τών
νέων άξιώσεων τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί διά νά τεθή οριστικόν τέρμα είς
αύτάς μέ άπ’ ευθείας έπαφήν τών Κεντρικών Επιτροπών ΕΚΚΑ και
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
 - 106 -

β. Ή άνασυγκρότησις τοΰ Συν/τος έσυνεχίζετο καί οί υπεύθυνοι

τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ’διά νά έμποδίσουν καί διά νά τρομοκρατήσουν τήν
περιοχήν καί έπιτύχουν οΰτω περισσότερον εύνοϊκά άποτελέσματα δι’
αυτούς, έθεσαν είς ένέργειαν τό σατανικόν σχέδιόν τοϋ άποκλεισμοΰ
τοϋ Συν/τος.
Μετά τήν μάχην τής Σκαλούλας καί έπειδή πληροφορίαι ένεφάνι-
ζον κάθοδον τμημάτων τοΰ ΕΛΑΣ μέ σκοπόν, όπως διέδιδον, νά προσ­
βάλουν τάς είς τήν περιοχήν Αιδωρικίου-Άμφίσσης Ίταλογερμανικάς
δυνάμεις, ό προσωρινός Διοικητής τοΰ 5/42 Συν/τος άπέστειλεν τόν
Ταγ/ρχην Πυρ. Δούκαν Στέφ. είς τόν Συντ/ρχην Ζούλαν, (Στρατ. διοι­
κητήν τοΰ ΕΛΑΣ τής περιοχής) διά νά συνεννοηθή μαζύ του, ώστε είς
περίπτωσιν έπιθετικής ένεργείας κατά τοΰ έχθροϋ νά λάβουν κοινήν άπό-

Ι.Ν.
φασιν.έί:ιθέσεως καί καθορισθή ή διάταξις, οί άντικειμενικοί σκοποί καί
λοιπαί άποστολαί τοΰ Συν/τος.

ΑΓΙ
Ό άξ/κός τοΰ 5/42 Συν/τος ήκρυσε μέ έκπληξιν άπό τόν Ζούλαν

ΩΝ
νά λέγη "δτι είς τόν ΕΛΑΣ καμμία στρατιωτική συνεργασία
δέν έχρειάζετο, διότι ή το ίκανός νά έκτελέση μόνος του δλας τάς

ΤΑΞ
άποστολάς καί ότι δι’ αυτόν τό 5/42 Συν/μα δέν έπρεπε νά ύφίσταται
καί συνεπώς τό άγνοεί", ταυτοχρόνως δέ έδέχθη τήν έξής άξίωσιν ύπό
τύπον τελεσιγράφου :
ΙΑΡ
Χ
"Τό Σύν/μα έπρεπε νά παύση νά στρατολογή άντάρτας

ΩΝ
καί νά μετασταθμεύση έντός 2 ήμερών άπό τήν θέσιν Παπ­
πού είς Ταράτσα (Στρούγγα-Λαγγουράνη) Γκιώνας",-ή τελευταία

ΙΣΤ
αϋτη τοποθεσία προσεφέρετο είς τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καλύτερα πρός Απο­
κλεισμόν καί έπίθεσιν έναντίον τοΰ 5/42-έπειδή, ώς ίσχυρίζετο, "μό­

ww ΙΑΙΑ
νον είς αυτήν τήν περιοχήν τό Σύν/μα είχε δικαίωμα νά
κινηθή. Άλλως τό Σύν/μα θά ύφίστατο άποκλεισμόν, μέ-
χρις δτου δεχθή τούς άνωτέρω δρους". Σημειωτέον δτι ή άπό-
w.en Σ
φασις τοΰ Κοινοΰ Γενικοΰ Στρατηγείου διά τήν άνασυγκρότησιν τοΰ
5/42 Συν/τος τοΰ έπέτρεπε νά δρά είς όλόκληρον τήν περιοχήν Παρνασ-
σίδος-Δωρίδος.
tak
sis
Είς τό τερατώδες αύτό τελεσίγραφον τοΰ Ζούλα τό Σύν/μα άπήντη-

.gr
σεν δτι, σύμφωνα μέ τήν κοινήν άπόφασιν τοΰ Κοινοΰ Γενικοΰ Στρα­
τηγείου καί τάς λοιπός σχετικός διαταγάς μέ τήν άνασυγκρότησιν τοΰ
Συν/τος, ή στρατολογία θά έσυνεχίζετο, διότι έπρεπε νά έκτελεσθοΰν
αί διαταγαί τοΰ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής καί δτι έκφράζει τήν
λύπην του διά τάς άνευ προηγουμένου αύτάς άξιώσεις τοΰ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ,
καθ’ ήν στιγμήν μάλιστα άπεστέλλετο πρός αυτόν άξ/κός τοΰ 5/42 διά
στρατιωτικήν συνεργασίαν κατά τοΰ κατακτητοΰ.
Παρά ταΰτα ό Συντ/ρχης Ζούλας έφήρμοσε τήν άπειλήν του καί
ουτω ήρχισεν είς τάς 18 Αύγούστου ό άποκλεισμός τοΰ Συν/τος.
Τά κέντρα άνεφοδιασμοΰ τοΰ Συν/τος έτέθησαν ύπό φρούρησιν, ό
άνεφοδιασμός του είς τρόφιμα διεκόπη καί οί άνδρες του παρέμειναν
 107 -

νηστικοί έπί διήμερον έν άναμονή έπιθέσεως έκ μέρους τοϋ ΕΛΑΣ, τοϋ

όποιου ίσχυραί δυνάμεις είχαν συγκεντρωθή άπό μεμακρυσμένας περιο-
χάς τής Φθιώτιδος (Αϊας ή Άνθ/γός Ραχούτης καί Μπελής), Εύρυτα-
νίας κλπ. καί είχαν περικυκλώσει τό Σύν/μα είς τήν περιοχήν Καρουτών.
Είς τό έν λόγφ χωρίον συνέλαβον καί έκράτησαν έπί τετραήμερον
τόν διαχειριστήν τοϋ Συν/τος Λοχαγόν I. Ψυλογιάννην, ό όποιος με­
τέφερε φορτία τροφίμων διά τό Σύν/μα.
Ό Αϊας (Ραχούτης) έπικεφαλής άποσπάσματος έξ 100 έλασιτών κα-
τήλθεν είς τόν αύχένα Σπλίδια (6 χιλ. Β.Δ. τοϋ χωρίου 'Αγία Ευθυμία)
διά νά άποκόψη τόν έφοδιασμόν τοϋ Συν/τος άπό τά χωρία 'Αγία Ευ­
θυμία - Τριταία - Σερνικάκι - ’Ιτέα - Χρισό.

Ι.Ν.Τό Άρχηγεΐον Ντούρου έγκαίρως κατέλαβε θέσεις μάχης έπί τής

ΑΓΙ
άνω τοποθεσίας καί έμήνυσεν είς τόν Ραχούτην ότι θά τοϋ έπετίθετο,
έάν δέν άπεσύρετο. Κατόπιν τούτου ό Αϊας ήναγκάσθη νά άποσυρθή

ΩΝ
πρός Βορραν. Ούτως ήδυνήθησαν νά φθάσουν μερικά φορτία τροφίμων
έκ Χρισοϋ, χάρις είς τήν ψυχραιμίαν καί διπλωματικότητα τοϋ ΰπευ-
ΤΑΞ
θύνου τοϋ 5/42 δικηγόρου Ί. Ήλιάδη. Κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός
πολυπληθείς δυνάμεις τοϋ ΕΛΑΣ έκύκλωσαν τήν περιοχήν, πλήν τό

ΙΑΡ
Άρχηγεΐον Ντούρου μετεκινήθη έγκαίρως είς έτέραν περιοχήν καί οΰτω
άπεφεύχθη ή αιματοχυσία.
Χ ΩΝ
Ευτυχώς κατέφθασε ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ό όποιος κατόρθωσε τήν
νύκτα νά άπαγγιστρόση τά Σύν/μα, νά διαφύγη άπό άφρούρητον δίοδον

ΙΣ
καί νά καταφύγη είς θέσιν άρκετά όχυράν καί άσφαλή. Έκεΐθεν δέ

ΤΙΑ
ένήργησε πρός τό Κοινόν Γενικόν Στρατηγεΐον καί Γενικόν Στρατη-
γεΐον τοϋ ΕΛΑΣ πρός άποφυγήν τής συγκρούσεως. Παραλλήλως έπε-

ww ΙΑΣ
νέβη καί ή Συμμαχική Στρατιωτική ’Αποστολή καί οΰτω τό Σύν/μα
κατόρθωσε νά διαφύγη καί τήν φοράν ταύτην τόν έμφύλιον πόλεμον.
w.en
γ. Τόν μήνα Νοέμβριον ωρίσθησαν έκλογαί διά τήν άνάδειξιν όρ-

tak
γάνων Τοπικής Αύτοδιοικήσεως είς τήν περιοχήν Παρνασσίδος. Ούτω
ήρχισεν άφάνταστος τρομοκρατία έπί πολλάς ήμέρας είς όλόκληρον τήν
sis
περιοχήν (ύπήρχον καί νεκροί έκ τόν δαρμών), μέ σκοπόν νά τρομο-

.gr
κρατηθή ό πληθυσμός καί αί έκλογαί αύτοδιοικήσεως νά άποβοϋν υπέρ
τοϋ ΕΑΜ. Ό ϊδιος ό Νικηφόρος ή Δημητρίου (καπετάνιος άνεξαρτή-
του τάγματος ΕΛΑΣ) συνέλαβε καί έβασάνισεν άθόους πολίτας, τών
όποιων τό μόνον έγκλημα ή το ότι δέν άνήκον είς τό ΕΑΜ.
Ούτος μετέβη είς Γαλαξείδι είς έποχήν κατά τήν όποιαν δέν ύπήρ­
χον εις αύτό τμήματα τοϋ 5/42 καί όπου ούτε 10% τοϋ πληθυσμού
δέν ήσαν έαμϊτες καί συνέλαβεν όλους τούς έθνικόφρονας κτηνοτρόφους,
καθ’ ύπόδειξιν βέβαια τών έαμιτών τοιούτων, τούς όποιους έδειρε άνη-
λεώς μέχρις αίματος μέ τήν πρόφασιν διαφόρων ψευδών κατηγοριών.

Επίσης συνέλαβε διά τοϋ πολιτικού καθοδηγητοϋ τοϋ ΕΛΑΣ Δια­

μαντή, τρεις όπαδούς τοϋ 5/42 τής Σιγδίτσας, έκ τών πλέον ζωηρών
 108 -

καί φανατικών πατριωτών, τούς έκλεισεν είς τήν φυλακήν καί τούς έμα-
στίγωσεν άνηλεώς διά νά τρομοκρατήση καί άπογοητεύση τούς συμπα-
τριώτας των, οί όποιοι ήσαν όλοι σχεδόν έθνικόφρονες.
Τό ίδιον έκαμε καί ό κομμουνιστής Φώτης Τσίγκας είς τήν Άμφισ­
σαν διά νά πτοήση τόν έθνικόφρονα κόσμον. Τό Σύν/μα διεμαρτυρήθη
έντόνως διά τάς τοιαύτας έχθρικάς ένεργείας τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Παρά τήν άγρίαν ταύτην τρομοκρατίαν ολόκληρος σχεδόν ή περιο­
χή διά τής ψήφου της καί παρά τάς κατά τήν ήμέραν τών έκλογών
άπειλάς, πιέσεις καί σατραπισμούς τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, κατεδίκασεν όρι-
στικώς τούς τρομοκράτας καί έξέλεξεν ώς μέλη τών Επιτροπών αύτο-
διοικήσεως τούς άντιπροσώπους τής όργανώσεως Ψαρροΰ.

Ι.Ν.δ. Κατά τόν μήνα Νοέμβριον μετέβη είς τήν περιοχήν Μανάγου-
λης ό καπετάν Ψηλορείτης μέ ομάδα τοΰ ΕΛΑΣ, διά νά προβή είς συγ-

ΑΓΙ
κέντρωσιν τροφίμων δι’ έπιτάξεως, παρά τήν ύφισταμένην δ/γήν τοΰ
Κοινοΰ Γεν. Στρατηγείου, όπως ζητηθή σχετική άδεια εισόδου είς τήν
ΩΝ
έν λόγω περιοχήν άπό τόν διοικητήν τοΰ τμήματος τοΰ 5/42. Τοΰτον
έμπόδισεν υπό τήν άπειλήν τών όπλων τμήμα τοΰ Ύπολοχαγοΰ Άση-
ΤΑΞ
μακίδη, τό όποιον έπέστρεψεν είς τούς χωρικούς τά έπιταχθέντα τρόφιμα.
Ό Ψηλορείτης ύπεχώρησε καί έπανέκαμψεν άπρακτος είς Παρνασσίδα.

ΙΑΡ
Συνεπείς τοΰ άνωτέρω έπεισοδίου ό Συντ/ρχης Ζούλας τοΰ ΕΛΑΣ

Χ
άπέστειλε τελεσίγραφον πρός τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν, όπως προβή έντός

ΩΝ
3 ήμερών είς άντικατάστασιν τοΰ Ταγ/ρχου Καπετζώνη, διοικητοΰ τοΰ
’Αρχηγείου Μόρνου, ώς καί τοΰ Ύπολ/γοΰ Άσημακίδη, δικασθοΰν δέ

ΙΣΤ
άμφότεροι παρά μικτοΰ άνταρτοδικείου διά τήν άνωτέρω έχθρικήν ένέρ-
γειαν τοΰ Καπετζώνη, άλλως έδήλωσεν ότι θά έπετίθετο κατά τοΰ 5/42
καί θά διέλυε τοΰτο.

ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
Κατόπιν τούτου έσπευσαν έπί τόπου ό Συντ/ρχης Ψαρρός μετά τοΰ
Επιάτρου Κωστοπούλου (Μωραΐτης) καί διευθέτησαν τήν δημιουργηθεΐ-
σαν προστριβήν άνευ συνεπειών. Ό Ύπολ/γός Άσημακίδης διετάχθη,

tak
όπως άναχωρήση έκ τής περιοχής ταύτης καί μεταβή μετά τοΰ τμήμα­
τός του είς περιοχήν Καλλιθέας πρός άποφυγήν έπαναλήψεως νέων
sis
προστριβών μετά τών όπαδών τών δύο όργανώσεων.

.gr
16. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΕΩΣ ΑΓΓΛΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ.

Κατά τό τέλος Νοεμβρίου 1943 υπό τοΰ Στρατηγείου Μ. ’Ανατολής

άνετέθη είς τό 5/42 Σύν/μα ή άποστολή τής άπελευθερώσεως 2.500
Άγγλων αιχμαλώτων, οί όποιοι έπρόκειτο νά μεταφερθοΰν σιδηροδρο­
μικούς έξ ’Αθηνών είς Γερμανίαν.
Ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζών άνεχώρησεν άπό τήν έδραν τής XIII
Μεραρχίας τοΰ ΕΛΑΣ καί άφοΰ παρέλαβε τόν σύνδεσμον τής Συμμαχι­
κής ’Αποστολής μετά τοΰ 5/42 Ταγ/ρχην Τζέφ (Γκόρτον) μετά τοΰ
 109 -

άσυρμάτου του κατήλθεν εις Άμφισσαν, δπόυ συνήντησε τόν Συντ/ρχην

Ψαρρόν, μέ σκοπόν, όπως άπό κοινοϋ καταστρώσουν τό σχέδιον ένεργείας.
Πριν φθάση εις Άμφισσαν ό Τζών διεβιβάσθη πρός τό φρουραρ-
χεΐον τοΰ ΕΛΑΣ Άμφίσσης διαταγή υπογεγραμμένη υπό τοΰ Συντ/ρχου
τοΰ ΕΛΑΣ Ζούλα, ή όποια περιελάμβανεν έπί· λέξει τά έξής : "Νά
συλληφθή καί τεθή ύπό περιορισμόν ό Άγγλος Ταγ/ρχης
Τζών, διότι άνεχώρησεν άπό τήν έδραν τής Μεραρχίας, χω­
ρίς νά άνακοινώση εις τόν ΕΛΑΣ τόν λόγον τής έσπευσμέ-
νης άναχωρήσεώς του".
Κατόπιν τούτου άνεκοινώθη είς τόν Ταγ/ρχην Τζών ύπό των υπευ­
θύνων τοΰ ΕΛΑΣ, ότι ήτο ύπό περιορισμόν καί δέν ήδύνατο νά μετα-
Ι.Ν.
κινηθή έξ Άμφίσσης άνευ άδειας τούτου μέχρι νεωτέρας διαταγής.

ΑΓΙ
Εις μάτην ό έν λόγω Άγγλος Ταγ/ρχης διεμαρτύρετο, δτι ούδείς
είχε τό δικαίωμα νά τόν έλέγξη καί νά τόν διατάσση, έκτος άπό τό
ΩΝ
Στρατηγεΐον Μέσης Ανατολής. Αύθημερόν δέ άνέφερε δι’ άσυρμάτου
τό γεγονός ή Αγγλική Αποστολή είς τήν προϊσταμένην της άρχήν.
ΤΑΞ
Κατ’ αυτόν τόν τρόπον ήμποδίσθη έπί 24ωρον ή Αγγλική Αποστολή
νά μεταβή έγκαίρως είς τήν καθορισθεΐσαν θέσιν καί έκπληρώση τήν
ΙΑΡ
διαταγήν τοΰ Στρατηγείου Μέσης Ανατολής.

Χ
Είς τό συγκροτηθέν άπόσπασμα έλαβαν μέρος τά ’Αρχηγεία Μή-
ΩΝ
ταλα καί Δεδούση καί ή Διμοιρία Καταστροφών τοΰ 5/42. Επικεφαλής
τοΰ άποσπάσματος έτέθη ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης, βοηθούμενος ύπό
τοΰ Σμηναγού Κυριαζή, γνώστου τής περιοχής.
ΙΣ ΤΙΑ
Κατά τήν έπιχείρησιν ταύτην είς τό Άρχηγεΐον Ν. Παρνασσού άνε-

ww ΙΑΣ
τέθη ή άποστολή τής καλύψεως τών νώτων τοΰ 5/42 Σ.Ε. διά τής κα­
ταστροφής τής γεφύρας Τούμπρης Άν. Άραχώβης είς περίπτωσιν Γερ­
w.en
μανικής έπιθέσεως κατά τοΰ Συν/τος άπό τήν κατεύθυνσιν Λειβαδιάς.
Οΰτω συνήφθη σφοδρά συμπλοκή, καθ’ ήν έφονεύθησαν 3 άντάρτες,
πολλοί Γερμανοί.
tak
sis
Άν καί, λόγφ τοΰ άπολύτως έμπιστευτικοΰ τής άποστολής, ούδείς

.gr
έπρεπε νά λάβη γνώσιν αυτής, παρά ταΰτα τό Σύν/μα, έπειδή θά μετε-
κινεΐτο είς χώρον έκτος τής περιοχής του καί διά νά άποφευχθοΰν έπει-
σόδια, ειδοποίησε σχετικώς τήν XIII Μεραρχίαν τοΰ ΕΛΑΣ.
"Οταν όμως τθ Σύν/μα έφθασεν είς τήν Σουβάλαν έδέχθη τελεσί-
γραφον (τήν 1 Δεκεμβρίου 1943) έκ μέρους τοΰ 36 Συν/τος ΕΛΑΣ, δπως
έπιστρέψη όπίσω, διότι τοΰ άπέκλειον τό δικαίωμα νά ένεργήση στρα­
τιωτικός έπιχειρήσεις είς τήν περιοχήν τής Βοιωτίας, παρ’ δλον δτι ή
διαταγή διά τήν έν λόγω έπιχείρησιν είχε δοθή είς τό Σύν/μα άπό τό
Στρατηγεΐον Μέσης Ανατολής καί τήν Συμμαχικήν Στρατιωτικήν Απο­
στολήν.
Τού τελεσιγράφου αύτοΰ έλαβαν γνώσιν άμέσως οί Άγγλοι Σύν­
δεσμοι Ταγ/ρχαι Τζών καί Τζέφ, οί όποιοι συνώδευον τό άπόσπασμα
 - 110 -

εις τήν αποστολήν του καί άπό κοινού μέ τόν Ψαρρόν έλαβαν τήν
άπόφασιν νά έπιστρέψη τό άπόσπασμα όπίσω, διότι υπήρχε κίνδυνος
άμέσου συγκρούσεως μέ τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ, τά όποια έκινοΰντο
πρός τόν χώρον τής έπιχειρήσεως. Ούτω ένας Γερμανικός συρμός μέ
Άγγλους αιχμαλώτους έπέρασε τελείως άνενόχλητος διά Γερμανίαν.
Μετά μίαν έβδομάδα τό Σύν/μα έλαβε νέαν διαταγήν άπό τήν Συμ­
μαχικήν Στρατιωτικήν ’Αποστολήν καί έκινήθη πρός τήν ιδίαν περιο­
χήν, διά νά άπελευθερώση άλλους Άγγλους αιχμαλώτους, οί όποιοι θά
μετεφέροντο σιδηροδρομικώς είς τήν Γερμανίαν.
Δυστυχώς καί αύτήν τήν φοράν ή έπιχείρησις άπέτυχε, διότι :

Ι.Ν. α. Τά υπεύθυνα όργανα τοΰ ΕΑΜ τής περιοχής είς τήν οποίαν
θά διεξήγετο ή έπιχείρησις, έδημιούργησαν έσκεμμένως μεγάλον θόρυ­
ΑΓΙ
βον, ώστε οί Γερμανοί νά πληροφορηθοΰν τό σχέδιον καί λάβουν είς
τήν περιοχήν ταύτην έκτακτα μέτρα άσφαλείας κατά τήν μεταφοράν τών
αιχμαλώτων.
ΩΝ
ΤΑΞ
β. Έκινήθησαν ισχυρές δυνάμεις τοΰ ΕΛΑΣ διά νά προσβάλουν
τά νώτα τοΰ Συν/τος, ένέργεια ή όποια άπεφεύχθη κατόπιν απεγνωσμέ­

ΙΑΡ
νων προσπαθειών τοΰ Συντ/ρχου Ψαρροΰ.

Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Η ιστορική Αράχωόα, ή οποία ΰπέστη κατα τήν κατοχήν πολλής καταστροφής. Δεκάδες
έθνικοφρόνων κατοίκων ταύτης έρρίφθησαν ύπό τοΰ ΕΛΑΣ ζώντες είς τόν Κάρκαρον
τοΰ Παρνασσού.
 Ill -

Ή κακοπιστία τοΰ ΕΛΑΣ καταφαίνεται σαφώς έκ τοΰ έγγράφου,

τό όποιον έλαβε τό Σύν/μα, όταν εύρίσκετο μέ διάταξιν έπιθέσεως διά
νά προσβάλη αίφνιδιαστικώς τήν Γερμανικήν άμαξοστοιχίαν. Εις. τό έγ­
γραφον αύτό, τό όποιον υπέγραψαν οί Λιάκουρας καί Δαδιώτης, άνεφέ-
ρετο ότι, έπειδή ή έπιχείρησις τής άπελευθερώσεως των Άγγλων αιχμα­
λώτων θά προεκάλει άντίποινα τών Γερμανών είς βάρος τοΰ πληθυσμού,
ό ΕΛΑΣ δέν θά έπέτρεπε νά γίνη ή έπιχείρησις έκ μέρους τοΰ 5/42 Σ.Ε.
"έκτος έάν υποχωρούσαν τά τμήματα τοΰ 5/42 καί τήν δλην
έπιχείρησιν άνελάμβανε μόνος του ό ΕΛΑΣ". Καί τοΰτο ώς έάν
νά μή ύπήρχεν ό ίδιος κίνδυνος αντιποίνων, είτε τό 5/42 ένήργει
τήν έπιχείρησιν, είτε ό ΕΛΑΣ.
Διά τής στάσεώς του ταύτης τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήθέλησε νά ματαίω­

Ι.Ν.
ση τήν άποστολήν τοΰ 5/42. Τά τμήματα τοΰ 5/42 παρέμειναν έν τού-
τοις εις τάς θέσεις των άποφασισμένα, δπως έκπληρώσουν οπωσδήποτε
ΑΓΙ
τήν σοβαρωτάτην άποστολήν των.

ΩΝ
Δυστυχώς δμως αί άμαξοστοιχίαι δέν ένεφανίσθησαν. Οί Γερμανοί
,είχον πληροφορηθή καί άντιληφθή τήν παρουσίαν τών τμημάτων τοΰ

ΤΑΞ
5/42 καί δέν έπραγματοποίησαν τήν μεταφοράν τών αιχμαλώτων διά ξηρας.
Ούτω έξ αιτίας τής νέας έχθρικής στάσεως τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έμα-
ΙΑΡ
ταιώθη ή σοβαρά αΰτη άποστολή, ή έπιτυχία τής όποιας θά προσέθε­

Χ
τε νέας σελίδας δόξης είς τήν ίστορίαν τοΰ θρυλικοΰ 5/42.

ΩΝ
Μετά ταΰτα τό άπόσπασμα άπεσύρθη είς Γκιώναν. κατόπιν πολλών
περιπετειών, άφαντάστων κακουχιών, συντόνων νυκτερινών πορειών, υπό
δριμύτατον ψΰχος καί καταρρακτώδεις βροχάς.
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Ή πειθαρχία, άντοχή καί αύταπάρνησις τών7 άξ/κών καί άνδρών
έπέσυρε τόν θαυμασμόν τών κατοίκων τής περιοχής, ό δέ Συντ/ρχης
Ψαρρός έξέφρασε πρός τούτους διά τής Ημερήσιας Δ/γής τήν ευα­
ρέσκειάν του.
w.en Σ
17. ΠΟΛΕΜΟΣ ΕΛΑΣ ΕΔΕΣ. tak
sis .gr
Καθ’ δν χρόνον τό 5/42 διεξήγαγεν είς τήν Ρούμελην ήρωϊκούς
άγώνας έναντίον τοΰ βαρβάρου κατακτητοΰ αίματηρότατος καί έξοντω-
τικός πόλεμος ήρχισε μεταξύ τών Εθνικών 'Ομάδων τοΰ Στρατηγού
Ζέρβα (ΕΔΕΣ) καί τοΰ ΕΛΑΣ. Ή θύελλα τοΰ πολέμου αύτοΰ έξέσπασε
τήν 10 ’Οκτωβρίου 1943. Ό ΕΛΑΣ διά προκηρύξεών του ίσχυρίζετο δτι
ό ΕΔΕΣ, βοηθούμενος υπό τών Γερμανών, έπετέθη έναντίον τμημάτων
αύτοΰ καί έκάλει τόν Ελληνικόν λαόν εις συναγερμόν, ένώ είς τήν
πραγματικότητα ό ΕΛΑΣ έπετέθη κατά τοΰ ΕΔΕΣ, καθ’ δν χρόνον ό
τελευταίος έμάχετο κατά τών Γερμανών.
Ή έπίθεσις τοΰ ΕΛΑΣ πρός έξουδετέρωσιν τοΰ ΕΔΕΣ ασφαλώς άπε-
φασίσθη υπό τοΰ ΚΚΕ, τό όποιον διεβίβασε τήν έντολήν ταύτην είς
τό Γεν. Στρατηγεΐον τοΰ ΕΛΑΣ διά τοΰ Σιάντου, ό όποιος άφίχθη τάς
 112 -

ήμέρας έκείνας εις τήν Ρούμελην ώς ’Αντιπρόσωπος τοΰ ΕΑΜ εις. τό

Γεν. Στρατηγεΐον τοΰ ΕΛΑΣ. Τό Κ.Κ.Ε. παρεσύρθη άπό τάς παραπλα­
νητικός πληροφορίας τών Συμμάχων, ότι έπέκειτο όπόβάσις τούτων εις
τήν Βαλκανικήν, ένω εις τήν πραγματικότητα αΰτη έγινεν είς τήν ’Ιτα­
λικήν Χερσόνησον.

Πρός τοΰτο άπεφάσισεν, όπως διαλύση τμηματικώς τάς άλλας Εθνι­

κός ’Οργανώσεις πρό τής άποβάσεως τών Συμμάχων είς Ελλάδα.
Τελικώς ό πόλεμος μεταξύ ΕΛΑΣ καί ΕΔΕΣ διήρκησε περίπου τέσ-
σαρας μήνας μέ σοβαράς άπωλείας έκατέρωθεν. Τής συρράξεως ταύτης
προηγήθησαν διάφορα έπεισόδια καί προστριβαί μεταξύ τών δύο ’Οργα­

Ι.Ν.
νώσεων εις τάς περιοχάς τής ’Ηπείρου, Στερεας Ελλάδος καί Θεσσα­
λίας. Τάς διαταγάς Επιχειρήσεων τοΰ Γ. Σ. τοΰ ΕΛΑΣ υπέγραψαν ό

ΑΓΙ
Άρης Βελουχιώτης μέ τόν Βασίλην Σαμαρινιώτην, ένω ό Σαράφης εύρί-
σκετο είς περιοδείαν άνά τήν Μακεδονίαν τήν έποχήν έκείνην.

ΩΝ
Ή άπόστασις ή όποια έχώριζε τά τμήματα τοΰ ΕΔΕΣ άπό τήν πε­

ΤΑΞ
ριοχήν τοΰ 5/42, ήτο μεγάλη, διότι έμεσολάβει εύρεΐα περιοχή κατε-
χομένη υπό τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ούδείς σύνδεσμος ήδύνατο νά κινηθή

ΙΑΡ
διά μέσου αυτής, αί δέ πληροφορίαι ήτο δύσκολον νά διαβιβασθοΰν.
Συνεπώς ούδεμία έπαφή ή συνεννόησις ήτο δυνατή μεταξύ τοΰ 5/42
καί τοΰ- Στρατηγού Ζέρβα.
Χ ΩΝ
Ή άντιπροσωπεία τής ΕΚΚΑ είς τό Κοινόν Γενικόν Στρατηγεΐον

ΙΣΤ
(Καρπενήσιον) άπετελεΐτο τότε άπό τόν Άντ/ρχην Βλάχον Σπ., τόν Ταγμ.
Δούκαν Στ., τόν Λοχαγόν Δεδούσην Άλ. καί τόν έφ. Άνθ/γόν Παπα-
γιαννόπουλον Τάκην.

ww Ι ΑΙΑ
’Αμέσως μετά τήν κήρυξιν τοΰ πολέμου έκ μέρους τοΰ ΕΛΑΣ κατά

w.en Σ
τοΰ ΕΔΕΣ οί ήγέται τοΰ ΕΛΑΣ, άφοΰ άπεμόνωσαν τό Στρατηγεΐον Ρού­
μελης τής ΕΚΚΑ, τόσον άπό τούς Άγγλους, όσον καί άπό τό 5/42
Σύν/μα Ψαρροΰ, άπήτησαν είς έντονον ύφος, όπως ό Άντ/ρχης Βλάχος
tak
άφ’ ένός μέν καταδικάση τήν στάσιν τοΰ ΕΔΕΣ δι’ έπισήμου διακοινώ-

s
σεως, άφ’ έτέρου δέ καθορίση τήν στάσιν τοΰ 5/42 έναντι τοΰ έμφυ-
is.g
λίου πολέμου. Άλλως έδήλωσαν ότι τό 5/42 θά ύφίστατο άμεσον έπί-

r
θεσιν έκ μέρους σοβαρωτάτων δυνάμεων τοΰ ΕΛΑΣ, αί όποΐαι, ώς έλε-
γον, είχον συγκεντρωθή διά τόν σκοπόν τοΰτον είς τήν περιοχήν τοΰ
Συντάγματος.
Ό Συντ/ρχης Ζούλας τοΰ 26ου Συντάγματος τοΰ ΕΛΑΣ έδήλωσεν
άπροκάλυπτα ότι "ήλθεν ή ώρα νά διαλυθή οπωσδήποτε τό 5/42".
Ό Άντ/ρχης Βλάχος ήρνήθη κατ’ άρχάς συζήτησιν περί αποδο­
χής τών άνωτέρω όρων τοΰ ΕΛΑΣ, πλήν όμως βραδύτερον πιεσθείς μέ-
χρις άπειλής, έξέδωκε προκήρυξιν διά τής οποίας κατεδίκαζε τόν ΕΔΕΣ,
έφ’ όσον ήτο έπιτιθέμενος, ώς ίσχυρίζετο τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Ό έν λόγω Άντισυνταγματάρχης άργότερον ίσχυρίσθη, ότι ή άπό-
φασίς του αύτή άπετέλει έλιγμόν διά νά άποφευχθή ή καταστροφή τοΰ
 113 -

5/42 καί νά κερδηθή χρόνος μέχρις δτου παρέλθη ή πρώτη άπειλή τοΰ
έμφυλίου πολέμου.
Ή προκήρυξις αύτή, τήν οποίαν έκυκλοφόρησεν τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
είς χιλιάδες άντιτύπων είς τήν περιοχήν τής Ρούμελης, έδημιούργησε
πρωτοφανή σάλον μεταξύ των άξ/κών, άνταρτών καί όπαδών τοΰ 5/42.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός εύρέθη τότε είς δεινήν θέσιν, διότι ή άνω-
τέρω άπόφασις, ληφθεΐσα έν άγνοια του, ή το άντίθετος πρός τό πνεύμα
τοΰ Συντάγματος.
Παρά τό γεγονός δέ ότι τό Σύνταγμά του είχε διαλυθή δύο φοράς
ύπό τοΰ ΕΛΑΣ,- δέν ήθέλησε νά έπεκτείνη τήν αιματοχυσίαν είς τήν

Ι.Ν.
Ρούμελην. ’Απεναντίας τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έτήρησεν έναντι τοΰ 5/42 στά­
σιν προκλητικήν καί διεξήγαγεν έναντίον αύτοΰ καί των όπαδών του

Α
συνεχή πόλεμον νεύρων.

ΓΙΩ
Τότε πολλοί άξ/κοί καί όπαδοί τοΰ 5/42 συνέστησαν είς τόν Συντ/

ΝΤ
ρχην Ψαρρόν, νά έγκαταλείψη τήν χριστιανικήν ανεκτικότητα καί στά­
σιν πού ήκολούθει καί νά άντιμετωπίση τάς προκλήσεις καί ίταμότητας

ΑΞΙ
τοΰ ΕΑΜ-ΕΑΑΣ μέ άποφασιστικότητα, πλήν όμως ούτος δέν τούς ήκου-
σεν, ούτε έπηρεάσθη από τήν νευρικότητα καί τήν σύγχυσιν πού έπε-
ΑΡΧ
κράτει εις τήν περιοχήν τοΰ 5/42.
Ό Ψαρρός έπανελάμβανε συνεχώς ότι, άναλογιζόμενος τάς εύθύνας
ΩΝ
πού θά έφερε έναντι τής 'Ιστορίας, δέν ήθελε νά έπεκτείνη τόν έμφύ-
λιον πόλεμον, άλλά νά τόν άποσοβήση. Ήθελε νά μείνη άνεπηρέαστον
ΙΣΤ
τό Σύνταγμά του εις τήν καθαρώς έθνικήν του δρασιν.

ww ΙΑΙΑ
Έξηκριβώθη βραδύτερον ότι, τόσον ό Συν/ρχης Μπακιρτζής, όσον
καί ό Πολιτικός τής ΕΚΚΑ Καρτάλλης, προσεπάθησαν νά πείσουν τόν
Ψαρρόν, όπως λάβη ευνοϊκήν θέσιν υπέρ τοΰ ΕΛΑΣ είς τόν μετά τοΰ
w.en
ΕΔΕΣ πόλεμον. Αί προτάσεις αύται άπερρίφθησαν μέ άγανάκτησιν από
τόν Συν/ρχην Ψαρρόν.
Σ
tak
18. ΣΥΣΚΕΨΙΣ ΑΞ/ΚΩΝ ΤΟΥ 5/42 ΕΙΣ ΚΑΣΤΡΟ ΣΑΛΩΝΩΝ.
sis .gr
Μετά τόν σάλον καί τήν κρίσιν, πού έδημιούργησαν εις τούς κόλ­
πους τοΰ 5/42, αί ένέργειαι τοΰ Στρατηγείου τής Όργανώσεως ΕΚΚΑ,
ό Συντ/ρχης Ψαρρός ήναγκάσθη νά καλέση τήν 24 ’Οκτωβρίου 1943
είς σύσκεψιν όλους τούς διοικητάς τών τμημάτων του καί τούς άξ/κούς
των. Ή σύσκεψις έλαβε χώραν είς τό περίφημον Κάστρο τών Σά­
λωνων.
Είς αύτό έκλήθησαν νά λάβουν μέρος κάί οί αντιπρόσωποι τοΰ
Στρατηγείου τής ΕΚΚΑ, οί όποιοι έξέδωκαν τήν γνωστήν προκήρυξιν.
διά τής όποιας κατεδίκαζαν τόν ΕΔΕΣ.
Ή συζήτησις κατά τήν σύσκεψιν ταύτην διεξήχθη είς μίαν άτμό-
σφαιραν δυσφορίας καί άγανακτήσεως έκ μέρους τών άξ/κών τοΰ Συν­
τάγματος.
 114 -

Ό Άντ/ρχης Βλάχος έξέθεσε τήν δημιουργήθεΐσαν είς Καρπενή-

σιον κατάστασιν μετά τήν κήρυξιν τοϋ πολέμου μεταξύ ΕΛΑΣ καί ΕΔΕΣ
καί άνέπτυξε διά ποιους λόγους ήναγκάσθη νά έκδώση τήν δυσμενή
διά τόν ΕΔΕΣ προκήρυξίν του.
Διεξήχθη ζωηροτάτη συζήτησις είς μίαν άτμόσφαιραν έκνευρισμοϋ
μεταξύ τών περισσοτέρων άξ/κών τοϋ Συν/τος, τοϋ Ψαρροϋ καί τών
αντιπροσώπων τής ΕΚΚΑ.
Οί άξ/κοί τοϋ Συντάγματος έπέμειναν, ότι ή προκήρυξις αυτή, ή
δποία έστρέφετο κατά τοϋ ΕΔΕΣ, έπρεπε νά μήν άναγνωρισθή υπό τοϋ
5/42, καθ’ όσον ή το άσύμφορος καί ότι οί Ισχυρισμοί τοϋ ΕΛΑΣ, διά
τών όποιων έδικαιολόγει τήν έπίθεσίν του κατά τοϋ ΕΔΕΣ ήσαν ψευδείς
καί συκοφαντικοί. ’Ιδίως οί διοικηταί τμημάτων έτόνισαν ότι ή άνα-
Ι.Ν.
γνώρισις τής έν λόγφ προκηρύξεως ήτο έθνικώς άπαράδεκτος διά τό

ΑΓΙ
Σύνταγμα, τοϋ Ψαρροϋ συμφωνήσαντος μέ τήν γνώμην τούτων. Μερικοί
μάλιστα έπρότειναν όπως έκδιωχθή διά τής βίας ό ΕΛΑΣ άπό τήν πε­

ΩΝ
ριοχήν τοϋ Συντάγματος.
Ό Ψαρρός έδήλωσε τότε ότι τοιαύτην ευθύνην δέν έπρόκειτο νά
ΤΑΞ
άναλάβη, έφ’ όσον ήτο διοικητής τοϋ Συντάγματος καί συνέστησε σύ-
νεσιν καί πειθαρχίαν.
ΙΑΡ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός πρό τοϋ κινδύνου τής έσωτερικής κρίσεως
Χ
καί διαλύσεως τοϋ 5/42 έδήλωσεν, δτι τό Σύνταγμα δέν έπρόκειτο νά
ΩΝ
άναμιχθή έπ’ ούδενί λόγφ είς τόν έμφύλιον πόλεμον, έκ λόγων πατριω­
τικής άντιλήψεως καί άπό πνεύμα σύμφωνον πρός τόν συμμαχικόν άγώ-
ΙΣΤ
να. Έτόνισε μάλιστα δτι, είς περίπτωσιν πού θά έξεδηλοϋντο προθέ­

Ι
σεις προσχωρήσεως πρός τόν ένα ή τόν άλλον τών άντιπάλων (ΕΔΕΣ-
ΑΙΑ
ΕΛΑΣ), ούτος είχεν ύποχρέωσιν άπέναντι τής 'Ιστορίας νά αύτοδιαλύ-
ww
ση τό 5/42 καί δτι έκαστος κατόπιν αύτοϋ ήτο έλεύθερος νά άκολου-
θήση τόν δρόμον του.
w.en Σ
Κατόπιν τών δηλώσεων καί διαβεβαιώσεων τούτων τοϋ Ψαρροϋ ού-
tak
δείς ήθέλησε νά άναλάβη τήν εύθύνην τοϋ έμφυλίου σπαραγμού καί

τάγματος. s
απαντες συνεφώνησαν μαζύ του διά τήν περαιτέρω στάσιν τοϋ Συν­
is.g
19. ΝΕΑΙ ΠΡΟΣΤΡΙΒΑΙ ΚΑΙ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟΥ ΕΛΑΣ. r
Ή προκλητική στάσις τοϋ ΕΑΜ άπέναντι τοϋ 5/42 έκ μέρους τών
άδιαλλάκτων στοιχείων του συνεχίζεται καθ’ δλην τήν διάρκειαν τοϋ
χειμώνος. Ή στάσις αυτή τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί ό έμφύλιος πόλεμος με­
ταξύ ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ άνεζωπύρησαν τά πάθη καί τά μίση μεταξύ τών έθνι-
κιστών καί τών κομμουνιστών.
Έξ άλλου ή άπροκάλυπτος καί κατηγορηματική στάσις τοϋ Ραδιο­
φωνικού Σταθμού τοϋ Λονδίνου έναντι τοϋ ΕΛΑΣ, τόν όποιον κατηγό-
ρησεν ώς υπεύθυνον τοϋ έμφυλίου σπαραγμοϋ μεταξύ ΕΔΕΣ-ΕΛΑΣ,
 - 115 -

ηΰξησε τήν δυσπιστίαν καί τό μίσος μεταξύ τοϋ 5/42 καί ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
εις τήν περιοχήν τής Ρούμελης.
’Ιδίως εις τήν Λωρίδα τά πνεύματα ήσαν άρκετά έξημμένα κατά
τήν περίοδον ταύτην, λόγφ τών τεραστίων σφαλμάτων καί άδικαιολο-
γήτων προκλήσεων τοϋ ΕΛΑΣ έναντι τών άνταρτών καί όπαδών τοϋ
5/42. Τήν άγανάκτησιν δέ ταύτην έπέτεινεν εις έπικίνδυνον βαθμόν ή
δολοφονία υπό άντάρτου τοϋ ΕΛΑΣ τοϋ έκ Παλαιοξαρίου Άνδριτσο-
πούλου Κ., σημαίνοντος όπαδοϋ τοϋ 5/42 καί λαμπροϋ πατριώτου. Τό
5/42 διεμαρτυρήθη πρός τούς ήγέτας τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί άπήτησε
τήν παραδειγματικήν τιμωρίαν τοϋ δράστου. Ό δράστης όμως όχι μό­
νον δέν έτιμωρήθη, άλλ’ άφέθη έλεύθερος νά κυκλοφορή είς τήν ίδιαν
περιοχήν, προκαλών τήν δικαίαν άγανάκτησιν τών κατοίκων τής Δωρίδος.
Ι.Ν.Κατά τάς άρχάς τοϋ Ίανουαρίου 1944 διεβιβάσθησαν είς τόν Συντ/

Α
ρχην Ψαρρόν έπίσημοι πληροφορίαι περί έπικειμένων έκκαθαριστικών
ΓΙΩ
έπιχειρήσεων μεγάλης κλίμακος υπό τών Γερμανών είς τήν περιοχήν
τής Ρούμελης. Ό Ψαρρός ήλθεν είς έπαφήν μέ τό Γενικόν Στρατηγεϊον
ΝΤ
τοϋ ΕΛΑΣ καί άπεφασίσθη άπό κοινοϋ, όπως ή άιιυνα τής περιοχής

ΑΞΙ
Παρνασσίδος άνατεθή είς τό 5/42, είς τό όποιον θά ύπήγοντο τακτικώς
καί τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ τής περιοχής.

ΑΡΧ
Κατόπιν τούτου διά δ/γής τοϋ Συντ/ρχου Ψαρροϋ άπεστάλη (7-8/
1/44) είς τήν περιοχήν Δαδίου πρός άνατίναξιν τής σιδηροδρομικής
ΩΝ
γραμμής ’Αθηνών-Θεσσαλονίκης (σαμποτάζ) τμήμα άποτελούμενον άπό
άνδρας τοϋ 5/42 (Ύπολ/γός Ντοϋρος μέ 40 άντάρτας) καί τοϋ ΕΛΑΣ
(Νικηφόρος μέ 25 έλασίτας).
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Σημειωτέον ότι ό Ύπολ/γός Ντοϋρος συνηντήθη τότε είς τό χωρίον
Άνω Άγόριανην μέ τόν πατέρα τοϋ Νικηφόρου, ό όποιος είχε προϋ­

w.en Σ
πηρετήσει έπί 7μηνον είς τόν ΕΛΑΣ. Είς κατ’ ιδίαν συζήτησιν καί κρυ­
φά άπό τόν υίόν του ούτος κατηγόρησε τήν όργάνωσιν τοϋ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ,
ώς καί τάς ένεργείας τοϋ υίοϋ του.
tak
Είς τήν περιοχήν Δαδίου προσήλθον άντιπρόσωποι τοϋ ΕΛΑΣ, οί

έκ μέρους τών κατακτητών, τό όποιον καί έγινε.sis

όποιοι έζήτησαν νά μή γίνη τό σαμποτάζ πρός άποφυγήν άντιποίνων

.gr
Οί κάτοικοι τοϋ πυροπαθοϋς χωρίου Βελίτσα έπεφύλαξαν θερμήν
καί ένθουσιώδη υποδοχήν είς τούς άντάρτας τοϋ 5/42, τούς όποιους έφι-
λοξένησαν, παρά τήν δυστυχίαν καί καταστροφήν, τήν όποιαν είχον
ύποστή έκ μέρους τών κατακτητών.
Ή έπιστροφή είς Άράχωβαν ύπήρξεν άρκετά κοπιαστική, διότι έγι­
νε διά συντόνου νυκτερινής πορείας έπί τών χιονοσκεπών υπωρειών
τοϋ Παρνασσοϋ.
Είς τήν Άράχωβαν ή όργάνωσις τοϋ ΕΑΜ έπέδειξεν έχθρικήν στά­
σιν έναντι τοϋ τμήματος τοϋ 5/42, είς τό όποιον δέν ήθελε νά έπι-
τρέψη νά διανυκτερεύση έντός τής κωμοπόλεως.

9
 116 -

Έξ αιτίας τής στάσεως ταύτης τοΰ ΕΑΜ έδημιουργήθη σοβαρόν

έπεισόδιον, τό όποιον παρ’ όλίγον νά καταλήξη εις πραγματικήν σύρ-
ραξιν. Αυτή άπεσοβήθη χάρις είς την ψύχραιμον καί σώφρονα στάσιν
των άξ/κών καί όπαδών τοΰ 5/42.
Μετά τήν άναχώρησιν τών τμημάτων τοϋ Συντάγματος έκ τής Άρα-
χώβης, ή όργάνωσις τοΰ ΕΑΜΕΛΑΣ ήρχισε νά λαμβάνη τρομοκρατι­
κά καί έξοντωτικά μέτρα έναντίον τών όπαδών τοΰ 5/42 τής Βοιωτίας
καί Άραχώβης μέ τόν σκοπόν, όπως έμποδίση τήν συγκρότησιν τμη­
μάτων τούτου είς τήν ώς άνω περιοχήν.
'Υπεύθυνοι τοΰ Συντάγματος καί στελέχη τής όργανώσεως τούτου
συνελαμβάνοντο καί έβασανίζοντο πιεζόμενοι νά άποκηρύξουν τό 5/42

Ι.Ν.
καί νά έγγραφοΰν είς τό ΕΑΜ. Τά έπεισόδια ταΰτα συνεχίζοντο είς τήν
Λοκρίδα καί τάς άλλας περιοχάς τής Ρούμελης, όπου δέν ύπήρχον άκό-

ΑΓΙ
μη τμήματα τοΰ Σύν/τος.

ΩΝ
Ή συγκρότησις τμημάτων είς Βοιωτίαν καί Λοκρίδα δέν έπραγμα-
τοποιήθη, άφ’ ένός μέν διότι δέν άπεστάλησαν όπλα, άφ’ έτέρου δέ

ΤΑΞ
διότι τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ άντέδρασε συστηματικότατα.
Ό Άντ/ρχης Μαναΐος άπεχώρησε βραδύτερον τοΰ 5/42 καί μετέβη

ΙΑΡ
είς ’Αθήνας. Ή άπουσία του ύπήρξεν αισθητή καί είχε σοβαρόν έπί-

Χ
δρασιν έπί τοΰ ήθικοΰ τών άνταρτών του.

ΩΝ
Τά ’Αρχηγεία Ν. Παρνασσοΰ καί Κίρφεως κατόπιν τούτων συνεχω-
νεύθησαν μέ ’Αρχηγόν τόν Άνθ/γόν Κοκορέλλην Κ.

ΙΣΤ
Ή προκλητικότης κατά τήν έποχήν έκείνην τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έφθα-

ww ΙΑΙΑ
σεν είς τό άπροχώρήτον. Δέν έφθαναν αί ταπεινώσεις τάς όποιας ύφί-
σταντο οί όπαδοί τοΰ 5/42 είς τάς πόλεις καί τά χωρία, όπου δέν ύπήρχον

w.en
τος, οί όποιοι άφωπλίζοντο καί έκλείοντο είς κρατητήρια. Σ
τμήματα τούτου, άλλά έσημειώθησαν καί συλλήψεις άνταρτών τοΰ Συν/

tak
Τοιοΰτον έπεισόδιον συνέβη μέ τούς ήρωας οπλαρχηγούς, Καϊμάραν
Λ. καί Βαρβάτον Χρ., τούς οποίους συνέλαβε τό φρουραρχεΐον τοΰ

sis
ΕΛΑΣ είς Άμφισσαν κατ’ έντολήν τών Νικηφόρου καί Διαμαντή, μέ

.gr
τήν δικαιολογίαν ότι είς τό παρελθόν είχον δήθεν (!) κατηγορηθή διά
ζωοκλοπήν. Ό Λοχαγός Καϊμάρας, έχων τό Άρχηγεΐον του είς τό
Κάστρο τών Σαλώνων, συνεκέντρωσε τούς άνδρας του καί έπολιόρκησε
τό φρουραρχεΐον τοΰ ΕΛΑΣ (κάτωθι τοΰ Κάστρου), ειδοποίησε δέ τε­
λεσιγραφικές τούς ήγέτας τοΰ ΕΛΑΣ ότι, έάν δέν άφεθοΰν έλεύθεροι
οί ώς άνω οπλαρχηγοί έντός 20 λεπτών, θά ήρχιζε πΰρ καί θά έπυρπό-
λει τό κτίριον.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός μόλις ήκουσε τό σύνθημα συναγερμοΰ έσπευ-
σεν έπί τόπου διά νά προλάβη τήν σύρραξιν. Πράγματι δέ έντός τής
ταχθείσης προθεσμίας τό φρουραρχεΐον τοΰ ΕΛΑΣ άφήκεν έλευθέρους
τούς δύο οπλαρχηγούς καί έζήτησεν συγγνώμην διά τό παράπτωμα τών
όργάνων του (!).
 117 -

20. TO 1944 ΑΝΑΤΕΛΛΕΙ ME ΤΑ ΣΥΝΘΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ

ΕΝΟΤΗΤΟΣ.
Ή Άμφισσα τήν Ιην Ίανουαρίου 1944 έξύπνησε μέ τό σύνθημα
"ένωσις λαοκρατία" γραμμένον εις τούς τοίχους καί εις πινακίδας, τάς
οποίας έφερον διαδηλωταί όπαδοί τοΰ ΕΑΜ-ΚΚΕ.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, κατόπιν έντολής τοΰ Στρατηγείου Μέσης
’Ανατολής, άνέλαβε τήν διεύθυνσιν τών έπιχειρήσεων έναντίον των Γερ­
μανικών δυνάμεων, αί όποΐαι κατ’ έπισήμους πληροφορίας συνεκεν-
τροΰντο είς Γραβιάν καί Λεβάδειαν μέ τό σκοπόν, όπως διεξάγουν έκ-
καθαριστικάς έπιχειρήσεις είς τήν περιοχήν τής Γκιώνας.
Ό Ψαρρός άπεφάσισε νά έπαληθεύση έπί τόπου τάς έν λόγφ πλη­

Ι.Ν.
ροφορίας καί μέ αύτοκίνητον έξεκίνησεν έκ τοΰ Σταθμού Διοικήσεως
τοΰ Συντάγματος έξ Άμφίσσης μέ κατεύθυνσιν πρός Άράχωβαν.
ΑΓΙ
Όταν όμως έφθασεν είς τήν πλατείαν Ήσαΐα τής πόλεως, άριθμός
ΩΝ
άλλοφρόνων διαδηλωτών τοΰ ΕΑΜ τοΰ έφραξε τόν δρόμον μέ υστερι­
κάς κραυγάς "ένωσις λαοκρατία", είς τρόπον ώστε μετά δυσκολίας κα­
ΤΑΞ
τόρθωσε νά άπαλλαγή τούτων καί νά συνέχιση τό ταξείδιόν του.

ΙΑΡ
Κατά τάς πρώτας ήμέρας τοΰ Ίανουαρίου συνηντήθησαν είς Άμφισ­
σαν άντιπρόσωποι τοΰ ΕΑΜ μετά τοΰ Συντ/ρχου Ψαρροΰ, ΐνα, ώς έλε-

Χ
γον, συνεννοηθοΰν μετ’ αυτού διά τήν άποκατάστασιν τής έθνικής ένό-

ΩΝ
τητος καί έξακριβώσουν τάς διαθέσεις τοΰ 5/42. Άφηναν δέ νά έννοη-
θή ότι τό ΕΑΜ ή το άποφασισμένον νά πραγματοποιήση πάση θυσία

ΙΣ
τήν έθνικήν ένότητα καί ότι είς περίπτωσιν άντιδράσεων θά έτήρει απο­

ΤΙΑ
φασιστικήν στάσιν διά τήν οριστικήν έκκαθάρισιν τής καταστάσεως.

ww ΙΑΣ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός έδήλωσεν ότι διά τό 5/42 ή ένωσις δέν ση­
μαίνει ύποδούλωσιν τούτου είς τό ΕΑΜ, αλλά έντιμον καί ειλικρινή

w.en
συνεργασίαν όλων τών άνταρτικών ομάδων υπό Κοινόν Στρατηγεΐον, μα­
κράν πάσης πολιτικής πιέσεως καί μέ τήν προΰπόθεσιν άπολύτου ισο­

tak
τιμίας. Συνέχισε δέ ότι θεωρεί ώς άπαραίτητον προΰπόθεσιν τής έθνι­
κής ένότητος, τόν σχηματισμόν έλευθέρας κυβερνήσεως τών βουνών διά
sis
τής συμμετοχής τών τριών όργανώσεων ΕΑΜ-ΕΔΕΣ-5/42.

.gr
Παρ’ δλην τήν ψυχρότητα, μέ τήν όποιαν έγιναν αί συνεννοήσεις
αύται, άπεφασίσθη όπως άρχίσουν άπό κοινοΰ συνεννοήσεις μεταξύ τών
τριών όργανώσεων, άφοΰ προηγουμένως συναφθή ή άναμενομένη ανακω­
χή μέ τόν ΕΔΕΣ.

21. ΜΑΧΑΙ 51ου ΧΙΛΜ. ΓΡΑΒΙΑΣ-ΑΜΦΙΣΣΗΣ ΜΕΤΑ ΓΕΡΜΑΝΩΝ

(11-1-44)
Οί Γερμανοί, φοβούμενοι άποβάσεις τών συμμάχων είς τήν Ελλάδα,
ήρχισαν νά συγκεντρώνουν είς αύτήν μεγάλας δυνάμεις, τάς όποιας άπέ-
συραν άπό τό Ρωσικόν μέτωπον. Τό 5/42 είχε συγκεντρώσει πληροφο­
ρίας, κατά τάς οποίας οί Γερμανοί έπρόκειτο νά άναλάβουν συντόμως
 118 -

εΰρείας έκτάσεως έκκαθαριστικάς έπιχειρήσεις εις τήν Ρούμελην μέ τόν

σκοπόν, δπως άνοίξουν τήν οδόν Άμφίσσης-Ναύπακτού. ΕΙχον δηλαδή
άποφασίσει, δπως είς περίπτωσιν συμμαχικών άποβάσεων, συμπτυχθοΰν
άπό τήν Πελοπόννησον καί Νότιον Ελλάδα πρός τήν Δυτικήν Ελλάδα
καί συνεπώς χρησιμοποιήσουν τήν έν λόγφ συγκοινωνιακήν αρτηρίαν.
Πρώτος άντικειμενικός σκοπός τών Γερμανικών δυνάμεων, αί όποΐαι
συνεκεντρώθησαν είς περιοχήν Γραβιάς-Μπράλλου καί Λεβαδείας, ή το
ή άνακατάληψις τής Άμφίσσης, ή όποια άπετέλει τήν κυριωτέραν βά-
σιν άνεφοδιασμοΰ τών άνταρτών τοΰ 5/42 καί τοϋ ΕΛΑΣ. Οί Γερμανοί
ένήργησαν έπιθετικήν άναγνώρισιν μέ μηχανοκίνητον φάλαγγα αίφνιδι-
αστικώς μέχρις Άμφίσσης.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, όρισθείς ύπό τοϋ Στρατηγείου Μέσης Ανα­
Ι.Ν.
τολής, Αρχηγός τών ’Αντάρτικών Σωμάτων Ρούμελης 5/42 καί

ΑΓΙ
ΕΛΑΣ άνέλαβε νά όργανώση άμυντικώς τήν περιοχήν Παρνασσού-Γκιό­
νας καί νά έμποδίση τήν διείσδυσιν τών Γερμανών είς αυτήν έκ · τών

ΩΝ
κατευθύνσεων Γραβιάς καί Λεβαδείας.
Πρός τοΰτο έξέδωκε λεπτομερή διαταγήν έπιχειρήσεων, κατά τήν
ΤΑΞ
όποιαν τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα έπρεπε νά καταλάβη τόν αυχένα τοΰ
51ου χιλμ. τής όδοΰ Γραβιάς-Άμφίσσης, ό όποιος άποτελεΐ πράγματι
ΙΑΡ
τό κλειδί τής όρεινής διαβάσεως πρός τόν όρεινόν όγκον τής Γκιόνας,

Χ
έν συνεργασία μέ διμοιρίαν τοΰ ΕΛΑΣ (μαχητική όμάς Άμφίσσης, τμή­

ΩΝ
μα όλμων), μέ τήν έντολήν δπως έπιβραδύνη τόν έχθρόν καί συναγεί-
ρη τά περί τήν Άμφισσαν άνταρτικά τμήματα, ούτως ώστε νά καταλά?

ΙΣΤ
βουν ταΰτα έγκαίρως τάς θέσεις των καί άμυνθοΰν τής περιοχής.

Ι
Τά ός άνω τμήματα παρέμειναν έπί 20ήμερον είς τήν άνωτέρω το­
ΑΙΑ
ποθεσίαν ύπό λίαν δυσμενείς καιρικάς συνθήκας (ψΰχος δριμύτατον, χιο­
ww
νοθύελλες πρωτοφανείς καί πυκνή ομίχλη).

w.en Σ
Κατά τήν έποχήν ταύτην ολόκληρος ή Παρνασσίς καί Δωρίς εύρί-
σκοντο έπί ποδός καί διήρχοντο στιγμάς άγωνίας έν άναμονή Γερμανι­
κής έπιδρομής.
tak
s is.g
Παρ’ δλα ταΰτα, τά ήρωϊκά παιδιά τής Ρούμελης ύπέμειναν τά πάντα
μέ τό χαμόγελο στά χείλη καί μέ πλήρη συνείδησιν τής υψηλής άπο-
στολής των.
r
Τήν 1 Ιην Ίανουαρίου 1944 καί περί ώραν 10 π.μ. φορτηγόν αύτο-
κινητον πλήρες στρατοΰ ένεφανίσθη είς τήν περιοχήν Αμπέλια Γραβιάς.
Οί άντάρτες κατέλαβαν τάς θέσεις των καί ήσαν έτοιμοι διά τήν υπο­
δοχήν. Οί Γερμανοί άντελήφθησαν τήν παρουσίαν 2 άνταρτών τοΰ ΕΛΑΣ
πλησίον τής μεγάλης γεφύρας καί έπεχείρησαν νά έπιστρέψουν είς
Γραβιάν.
Μόλις τό αύτοκίνητον έκαμε στροφήν, ό έπικεφαλής άξ/κός έδωσε
τό σύνθημα πυρός. Αμέσως οί άντάρτες έβαλαν καταιγιστικώς κατά
τοΰ αυτοκινήτου. Οί έπ’ αύτοΰ Γερμανοί έπήδησαν καί έντρομοι έτρά-
 120 -

πησαν εις φυγήν πρός τήν Γραβιάν, έκμεταλλευθέντες τήν βαθεϊαν χα­
ράδραν καί τό κεκαλυμμένον τού έδάφους. Έπί τοϋ αύτοκινήτου έμειναν
5-6 Γερμανοί τραύματίαι, οί όποιοι διεσώθησαν χάρις είς τήν ψυχραι­
μίαν τοϋ όδηγοΰ, ό όποιος έν μέσω πυκνοτάτων πυρών ώδήγησε τό
αύτοκίνητόν του είς Γραβιάν. Τό έπεισόδιον τούτο άνέφερε τηλεφωνι-
κώς ό Λοχαγός Καϊμάρας είς τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν, ό όποιος εύρί-
σκετο είς Άμφισσαν.
Περί ώραν Ιην μ.μ. τής ιδίας ήμέρας φάλαγξ έκ δέκα φορτηγών
Γερμανικών αύτοκινήτων, τά όποια ήσαν πλήρη στρατού μετά βαρέος
οπλισμού, συνοδευομένη ύπό ένός βαρέος τάνκ καί μιας μοτοσυκλέτ-
τας έφθασεν είς τήν τοποθεσίαν ’Αμπέλια. ’Εκεί έσταμάτησεν καί οί
άνδρες άνεπτύχθησαν είς διάταξιν προσπελάσεως. Προηγείτο τό τάνκ,
δεξιά δέ καί άριστερά έκινοΰντο πλαγιοφυλακαί ένισχυμένες. Ή δύνα-

Ι.Ν.
μις τών Γερμανών ήτο μεγαλυτέρα τών 200 άνδρών, ήσαν δέ (οπλισμέ­

ΑΓΙ
νοι μέ αύτόματα, οπλοπολυβόλα, πολυβόλα καί όλμους. Ή άποστολή
των ήτο, ώς φαίνεται, νά έλθουν είς έπαφήν μέ τούς άντάρτας καί νά

ΩΝ
τούς έκδιώξουν έκ τού αύχένος τού 51 χιλμ.
Μόλις έπλησίασαν οί Γερμανοί είς έγγυτάτην άπόστασιν άπό τών
ΤΑΞ
ανταρτών, έβλήθησαν άπό θεριστικά πυρά αύτομάτων καί πολυβόλων,
καί σταμάτησαν πρός στιγμήν αλλ’ έν συνεχείς ύπό τήν κάλυψιν τοϋ βρα­
ΙΑΡ
δέως κινουμένου τάνκ καί βάλλοντες διά τών άντιαρματικών πυροβόλων
καί πολυβόλων των θεριστικώς τάς θέσεις τών άνταρτών προσεπάθησαν
Χ ΩΝ
νά προχωρήσουν καί τούς άνατρέψουν. Οί άντάρτες όμως κατέχοντες
δεσπόζουσαν θέσιν καθήλωσαν τούς Γερμανούς, οί όποιοι ήμύνοντο
λυσσωδώς.
ΙΣΤ
Ι
Τήν κατάλληλον στιγμήν κινηθεΐσα ύπερκεραστικώς κατά τού δε­

ΑΙΑ
ξιού πλευρού τών Γερμανών ή διμοιρία τού Ύπολ/γοΰ πεζικού Παξι-

ww
νοΰ Βασιλείου (τού σεμνού καί ήρωϊκοΰ παλληκαριοΰ, τό όποιον έτίμη-

w.en Σ
σε καί έδόξασε τό 5/42 είς δλας τάς μάχας διά τής ψυχραιμίας καί
άνδρείας του) παρέσυρε καί τούς άλλους άντάρτας. Ούτος μέ τό αυτό­
ματον άνά χεΐρας έδωκε τό σύνθημα τής έξορμήσεως καί άμέσως τά γεν­
tak
ναία παλληκάρια τού 5/42 ώρμησαν άπό τάς θέσεις των καί μέ τήν

s
κραυγήν "άέρα" "άέρα" έπετέθησαν κατά τών άμυνομένων Γερμανών.
is.g
Έπηκολούθησε δίωρος σχεδόν λυσσώδης πάλη. Οί Γερμανοί έν τε­

r
λεί έγκατέλειψαν τάς θέσεις των, τά όπλα των, τά πυρομαχικά των
καί διά τής φυγής .προσεπάθησαν νά σωθούν.

Είς μάτην τό τάνκ ήγωνίζετο ν’ άναχαιτίση τήν ορμήν τών άνταρ-

τών τού 5/42, οί όποιοι καταληφθέντες άπό άσυγκράτητον ένθουσιασμόν
έπετέθησαν καί έναντίον τούτου. Οί άξ/κοί Καϊμάρας, Παξινός, Ζαντές
καί Κουτσομανής μετά δυσκολίας κατόρθωσαν νά συγκρατήσουν τούς
άνδρας των διά νά μή θερισθοΰν άπό τά πολυβόλα καί τά τροχιοδει­
κτικά βλήματα τών άντιαρματικών πυροβόλων. Αΐ έκρήξεις τών όλμων,
τό κροτάλισμα τών πολυβόλων, τό κελάϊδημα τών αύτομάτων, οί κρό­
τοι τών τυφεκίων, αί κραυγαί "άέρα" τών άνταρτών καί αί φωναί τών
 - 121 -

τραυματιών Γερμανών έδημιούργησαν πανδαιμόνιον, τό όποιον σπανίως

συναντά κανείς εις τά πεδία τών μαχών.

Οί Γερμανοί έντρομοι έσπευσαν πρός τήν Γραβιάν διά μέσου τών

χαραδρών καί τών θάμνων διά νά σωθούν, τό δέ τάνκ ΰπεχώρησε τε-
λευταΐον, βάλλον θεριστικώς πρός δλας τάς κατευθύνσεις καί καλύπτον
τήν φυγήν τών ύποχωρούντων. Αί άπώλειαι τών Γερμανών ήσαν σημαν-
τικαί είς νεκρούς, τραυματίας καί πολεμικόν ύλικόν.

Αί ήμέτεραι άπώλειαι ήσαν έλάχισται. Κατά τήν μάχην ταύτην έπε-

σεν έν τη έκτελέσει τού καθήκοντος (ναρκοθετών τήν γέφυραν τοΰ 51ου
χιλμ. Γραβιάς-Άμφίσσης) ό Άνθυπασπιστής Μηχανικού Γαλιώτης Γε­
Ι.Ν.
ώργιος, λόγφ έκρήξεως νάρκης. Τό λαμπρό καί άτρόμητο έκεΐνο παλ-

ΑΓΙ
ληκάρι μέ κομμένα τά δύο του χέρια, μέ τούς όφθαλμούς βγαλμένους
καί μέ τραύματα διαμπερή είς τό στήθος έξέπνευσε τραγουδώντας καί

ΩΝ
φωνάζοντας "Ζήτω ή ’Αθάνατη 'Ελλάδα".

ΤΑΞ
Μετά τήν μάχην κατέφθασαν έξ Άμφίσσης, όπου εύρίσκοντο έν
άσφαλείμ, οί βαθμούχοι τοΰ ΕΛΑΣ Νικηφόρος καί Διαμαντής, όταν πλέ­

ΙΑΡ
ον οί Γερμανοί εύρίσκοντο είς Γραβιάν. Ούτοι άπό κακεντρέχειαν καί
μίσος πρός τό 5/42, έδήλωσαν ότι "έάν αύτοί διηύθυνον τήν μά­

Χ
χην, θά συνελάμβαναν καί τό τάνκ άκόμη".

ΩΝ
Οί Γερμανοί κατόπιν τής αίματηράς ταύτης ήττης των δέν έτόλμη-
ΙΣΤ
σαν νά κινηθούν πρός τό 5Ιον χιλιόμετρον μέχρι τέλους Ίανουαρίου.

ww ΙΑΙΑ
Τάς διαβάσεις τοΰ Παρνασσού έφύλασσον σημαντικοί δυνάμεις άν-
ταρτών. ’Ιδίως τό στενόν τοΰ Ζεμενοΰ Α. τής Άραχώβης, έπειδή άπο-

w.en
άπό Ισχυρά τμήματα άνταρτών, μέ άποστολήν όπως πάση θυσίμ έμπο-
δισθοΰν οί Γερμανοί νά είσβάλουν είς Άμφισσαν.
Σ
τελεΐ τήν μοναδικήν δίοδον άπό Λεβαδείας πρός Άμφισσαν, κατείχετο

tak
sis
Ή ήρωϊκή άπόκρουσις ύπό τών γενναίων άνταρτών τοΰ 5/42 καί

.gr
τών δύο έπιδρομών τών Γερμανών άπό τήν κατεύθυνσιν τής Γραβιάς
έχαιρετίσθη μέ μεγάλον ένθουσιασμόν άπό τούς κατοίκους τής περιοχής.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός συνεχάρη αυτοπροσώπως τόν Λοχαγόν Καϊ-
μάραν, τούς άξ/κούς καί άντάρτας τοΰ Αρχηγείου του.
Χάρις είς τήν χαλυβδίνην θέλησιν καί άντοχήν τών άνταρτών τοΰ
5/42 οί όποιοι έφύλασσον τάς όρεινάς διαβάσεις τοΰ Παρνασσού στήν
καρδιά τοΰ χειμώνος μέ δριμύτατον ψύχος καί χιόνι ύψους πλέον τοΰ 1
μέτρου, ό πληθυσμός τής Ρούμελης άνέκτησε τό θάρρος του καί μέ
ένθουσιασμόν άνδρες, γυναίκες, παιδιά καί γέροντες έσπευδον νά βοηθή­
σουν τούς ήρωας τοΰ Παρνασσού καί τής Γκιώνας, μεταφέροντες τρό­
φιμα, θερμαντικά ποτά καί μάλλινα. Αξιοθαύμαστος πράγματι ήτο ό συ­
ναγερμός καί ό ένθουσιασμός τών κατοίκων τής όλης περιοχής.
 - 122 -

22. ΜΑΧΑΙ 51 ΧΙΑ. ΚΑΙ ΑΝΑΚΑΤΑΛΗΨΙΣ ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΟΣ ΥΠΟ

ΓΕΡΜΑΝΩΝ. (1-2-1944).
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός έγνώριζε τώρα τήν θύελλαν, ή οποία πολύ
σύντομα θά έξέσπα εις τήν περιοχήν καί διά τόν λόγον αύτόν έπετά-
χυνε τήν άμυντικήν όργάνωσίν τής περιοχής. Αί πληροφορίαι έφερον
τούς Γερμανούς ώς προτιθεμένους νά άρχίσουν μεγάλης έκτάσεως έκκα-
θαριστικάς έπιχειρήσεις κατά τό τέλος τού Ίανουαρίου 1944.
Τήν όχυράν τοποθεσίαν τού 51 χιλμ. καί τής Άμπλιανης, κατέλα­
βαν τμήματα τοΰ 5/42 καί λόχος τού ΕΛΑΣ υπό τόν καπετάν Πέτρον.
Ό Συντ/ρχης τοΰ ΕΑΑΣ Ρήγος έπέμεινεν, όπως άποσύρη τόν λόχον
τούτον, διότι, όπως έλεγεν, δέν έπρεπε νά προβληθή άντίστασις κατά
τών Γερμανών. Ό Ψαρρός όμως έδήλωσεν ότι τό 5/42 θά άμυνθή καί

Ι.Ν.
θά προστατεύση τήν περιοχήν. Τελικώς έπείσθη ό Ρήγος, όπως ό λόχος
τοΰ Πέτρου παραμείνη καί άμυνθή εϊς τήν έν λόγω περιοχήν.
ΑΓΙ
Ό λόχος τοΰ ΕΛΑΣ κατέλαβε τά έκατέρωθεν υψώματα τής όδοΰ

ΩΝ
Γραβιάς-Άμφίσσης, τό Άρχηγεΐον Ντούρου έφύλασσε τάς έπικινδύνους
έκ Γραβιάς καί Μαριολάτας προσβάσεις πρός Κολοβάτες, ό λόχος Πα-

ΤΑΞ
τυχάκη τήν διάβασιν τής Άμπλιανης καί ό λόχος Βλάϊκου έκ τής θέ-
σεως Σιδηρόπορτα θά ύπεστήριζε διά τών όλμων καί πολυβόλων τήν

ΙΑΡ
άμυναν τών προηγουμένων. Τήν μεταξύ τοΰ Ντούρου καί τοΰ λόχου τοΰ
ΕΑΑΣ τοποθεσίαν κατέλαβε τμήμα τοΰ Αρχηγείου Ν. Παρνασσού, υπό
Χ
τόν Κοκορέλλην. Τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα κατείχε τό Κάστρο τών Σά­
ΩΝ
λωνων καί τό Άρχηγεΐον Δεδούση άνέμενεν υλικά είς τό άεροδρόμιον
τών Καρουτών. Ό Ψαρρός μέ τό Έπιτελεΐον του ήσα,ν είς τήν Άμφισσαν.
ΙΣΤ
Είς τήν Γραβιάν είχον συγκεντρωθή σημαντικοί δυνάμεις Γερμανών,

ww
μεταφερθή είς Ελλάδα. ΙΑΙΑ
έξ έκείνων οί όποιοι είχον άποσυρθή άπό τό Ρωσικόν μέτωπον καί είχον

w.en Σ
Τήν Ιην Φεβρουάριου 1944 είς τήν θέσιν Αμπέλια, Δ. τής Γραβιάς,
ήρχισαν νά έμφανίζωνται τά πρώτα Γερμανικά τμήματα, τά όποια έκι-
νοΰντο ώς έξής :
tak
sis
Προηγούντο τμήματα πεζικού είς μικράς φάλαγγας έπί τής όδοΰ καί

.gr
έκατέρωθεν ταύτης καί ήκολούθουν πολυάριθμα αυτοκίνητα, άρματα
μάχης καί πυροβολικόν.
Αί Γερμανικοί έμπροσθοφυλακαί έπλησίασαν μέ διάταξιν προσπελά-
σεως τόν αυχένα τοΰ 51 χιλμ. καί κατόπιν άνεπτύχθησαν άνιχνεύουσαι
μετά προσοχής τό έδαφος.
Μόλις οί Γερμανοί άνιχνευταί έφθασαν είς άπόστασιν 100 μέτρων
περίπου άπό τάς θέσεις τών άνταρτών, έβλήθησαν μέ θεριστικά πυρά
πολυβόλων καί όλμων καί καθηλώθησαν έπί τόπου. Κατόπιν προώθη­
σαν άρματα μάχης μέ πυροβόλα καί έβαλλον σφοδρότατα κατά τών θέ­
σεων τών άνταρτών, άλλ’ άνεπιτυχώς, διότι ούτοι ήσαν προκεκαλυμμένοι
καί τά περισσότερα βλήματά των κατέκοπταν τούς βράχους καί τά χιο-
 - 123 -

νισμένα έλατα. Οί άντάρτες παρέμειναν ακλόνητοι είς τάς θέσεις των,

προβάλλοντες ήρωϊκήν άμυναν καί έκμεταλλευόμενοι τό φύσει οχυρόν
έδαφος τής κατεχομένης ύπ αυτών τοποθεσίας.
Τότε οί Γερμανοί ήρχισαν νά έξαπολύουν κύματα σφοδρών έπιθέ-
σεων μέ βαρέα άρματα μάχης καί πυροβολικόν.

Παρά ταΰτα οί ήρωες άντάρτες ήμύνθησαν έπί ώρας καί άπέκρου-

σαν τάς λυσσώδεις έφόδους τών Γερμανών.
Μεγάλην βοήθειαν προσέφεραν οί όλμοι καί τά πολυβόλα τοΰ λό­
χου Βλάϊκου, τά όποια καθήλωσαν τό πεζικόν καί τά τεθωρακισμένα
τών Γερμανών. Οί Γερμανοί έν τούτοις ήσαν αποφασισμένοι νά θραύ-
Ι.Ν.
σουν οπωσδήποτε τήν άμυναν τών ανταρτών καί νά εισβάλουν είς τήν

ΑΓΙ
Άμφισσαν. Άτυχώς ή άμυνα τών άνταρτών μετ’ όλίγας ώρας ήρχισε
νά κάμπτεται, διότι ό καπετάν Πέτρος τοΰ ΕΛΑΣ, άνευ ούδεμιας είδο-

ΩΝ
ποιήσεως διέταξε τήν σύμπτυξιν τοΰ λόχου του καί άφήκεν έκτεθειμένα
τά πλευρά τών τμημάτων τοΰ 5/42.

ΤΑΞ
Οΰτω οί Γερμανοί, άφοΰ κατέλαβαν τά έκατέρωθεν τής όδοΰ υψώ­

ΙΑΡ
ματα παρά τό 51 χιλμ., έπεχείρησαν νά υπερκεράσουν καί κυκλώσουν
τά έπί τών συνεχομένων πρός Α. υψωμάτων τοΰ Παρνασσοΰ τμήματα τοΰ

Χ
Ντούρου, Πατυχάκη καί Κοκορέλλη. Εκτός τούτου ό ΕΛΑΣ έσημείωσε

ΩΝ
καί άλλην σοβαράν παράλειψιν. Μεταξύ τοΰ 51ου χιλμ. καί τών πρός
Κολοβάτες διαβάσεων υπάρχει ύψωμα, τό όποιον, συμφώνως πρός τάς

ΙΣ
δοθείσας δ/γάς, έπρεπε νά καταληφθή ύπό τμήματος τοΰ ΕΛΑΣ.

ΤΙΑ
Δυστυχώς τό τμήμα τοΰτο τό όποιον έπρεπε νά συνδεθή διά πυ­

ww ΙΑΣ
ρών μετά τοΰ ’Αρχηγείου Ντούρου, άγνωστον διά ποιον λόγον, παρέ-
λειψε νά καταλάβη τό ύψωμα, χωρίς νά είδοποιήση πρός τοΰτο τό Άρ-

w.en
χηγεΐον τοΰτο καί οΰτω οί Γερμανοί άνενόχλητοι κατέλαβαν τό ύψωμα
κατά τήν νύκτα. Πρός άνακατάληψιν τοΰ υψώματος έγένετο συμπλοκή,

tak
χωρίς νά δυνηθοΰν τά τμήματα τοΰ 5/42 νά ανατρέψουν τούς Γερμανούς,
λόγφ τής μεγαλυτέρας δυνάμεώς των καί τής αφθονίας τών πολεμι­
κών μέσων.
sis .gr
Κατά τήν μάχην συνελήφθησαν αίχμάλωτοι οί άντάρτες τοΰ Ντού­
ρου ’Αθανάσιος Λάζος καί Κ. Κυριάκης, οί όποιοι μετεφέρθησαν είς
Γερμανίαν, όπου ύπέστησαν πολλάς ταλαιπωρίας. Έκ τούτων ό Λάζος
Άθ. ύπέκυψε είς τά βασανιστήρια.
Κατά τήν έπιχείρησιν ταύτην ό Ύπολ/γός Ντούρος έπέδειξε μέγα
ψυχικόν σθένος, άρίστας ήγετικάς ικανότητας καί αυτοθυσίαν ύπερβαί-
νουσαν τό καλώς έννοούμενον καθήκον έπί τοΰ πεδίου τής μάχης. Διά
τήν πράξιν του ταύτην ό Συντ/ρχης Ψαρρός διά τής Ημερήσιας Δ/γής
τοΰ Συν/τος προήγαγε τοΰτον είς Λοχαγόν έπ’ άνδραγαθία.
Ό ΕΛΑΣ συνεπτύχθη ολόκληρος πρός Καλοσκοπήν, μέρος ασφα­
λές, ένώ τμήμα τούτου έπρεπε νά συμπτυχθή πρός Καλοβάτες-Παρνασ­
σόν, ώς καί τά τμήματα τοΰ 5/42 (Ντούρου-Κοκορέλλη).
 124 -

Τά τμήματα τοΰ 5/42 πρό τοΰ κινδύνου, νά κυκλωθούν, κατόπιν

τής αιφνιδιαστικής συμπτύξεως τού λόχου τού ΕΛΑΣ, ήναγκάσθησαν νά
συμπτυχθοΰν έπιβραδυντικώς πρός Παρνασσόν καί Γκιώναν, αφού καθυ­
στέρησαν τήν Γερμανικήν εισβολήν εις Άμφισσαν μέχρι των Απογευ­
ματινών ώρών.
Είς τήν θέσιν Στρογγυλόλακκος, άνωθεν τοΰ χωρίου Τοπόλια, οί
Γερμανοί προσέκρουσαν έπί τής πεισματώδους Αντιστάσεως τής μαχητι­
κής όμάδος τούτου καί ένός τμήματος τοΰ ΕΛΑΣ υπό τόν έφ. Άνθ/γόν
Σταύρου ή Αίολον, ό όποιος προσεχώρησε βραδύτερον είς τό 5/42.

Οί άνδρες τών ομάδων τούτων, άφοΰ ήμύνθησαν έπ’ αρκετόν, ήναγ­

κάσθησαν νά συμπτυχθοΰν πρός τήν Γκιώναν πρό τοΰ κυρίου όγκου
Ι.Ν.
τών Γερμανών έπιδρομέων.

ΑΓΙ
Οί λόχοι Πατυχάκη καί Βλάϊκου συνεπτύχθησαν πρός Σιγδίτσαν.
Τό Άρχηγεΐον Ντούρου, κατόπιν συντόνου καί περιπετειώδους πορείας,
ΩΝ
έφθασεν είς Άγιον Μήναν Δεσφίνης καί έκεΐθεν διεπεραιώθη νύκτα διά
λέμβων είς Γαλαξείδιον.
ΤΑΞ
Τό Άρχηγεΐον Κοκορέλλη μέ τούς άξ/κούς Τομαραν Εύστ., Μπού-

ΙΑΡ
ραν Ίω. καί έφ. 'Υπολ/γόν Λέφαν Κωνστ. συνεκρούσθη είς τήν περιο­
χήν Κρόκι Δελφών μέ ίσχυράν δύναμιν Γερμανών προερχομένων έκ
Λεβαδείας.
Χ ΩΝ
Επειδή όμως εύρέθη πρό ύπερτέρων δυνάμεων ήναγκάσθη νά δια-

ΙΣΤ
κόψη τόν Αγώνα, νά κινηθή διά μέσου Γερμανικών φυλακίων καί νά
διαπεραιωθή είς Δεσφίναν καί έν συνεχεία είς Άγιον Μήναν.

ww ΙΑΙΑ
Οί Γερμανοί, μετά τήν Ανατροπήν τής μαχητικής όμάδος Έλαιώνος

w.en Σ
έταξαν βαρύ πυρ/κόν άνωθεν τοΰ χωρίου τούτου καί έβαλαν άφθονα
βλήματα πρός δλας τάς έπικινδύνους δι’ αυτούς προσβάσεις καί κατευ­
θύνσεις καί ιδίως έπί τών υπερθεν τής Άμφίσσης υψωμάτων.

tak
sis
Κατά τάς βραδυνάς ώρας οί Γερμανοί υπό τήν κάλυψιν τών πυρών
πυροβολικοΰ καί τών Αρμάτων μάχης είσήλθον είς τήν Άμφισσαν. Πολ­
.gr
λοί κάτοικοι τής πόλεως ταύτης έκ φόβου έγκατέλειψαν τάς κατοικίας
των καί έτράπησαν πρός τό χωρίον Καροΰτες, ό ύπόλοιπος δέ πληθυσμός
παρέμεινεν έντρομος κλεισμένος έντός τών οικιών.
Τό Έπιτελεΐον τοΰ Συν/τος έσπευσμένως μετέφερε τούς έφοδιασιιούς
του είς Καροΰτες καί έν συνεχείς μετεκινήθη πρός τήν κατεύθυνσιν
Ελατός.
Πρός τό χωρίον Καροΰτες μετεκινήθη έπίσης καί τό ’Ορεινόν Χει-
ρουργεΐον τοΰ Συν/τος μέ έπικεφαλής τόν άκούραστον καί ύπέροχον πα­
τριώτην ιατρόν Παυλοστάθην I., ό όποιος, βοηθούμενος υπό τοΰ προ-
σωπικοΰ τοΰ χειρουργείου, κατώρθωσε νά διασώση όλους τούς τραυμα­
τίας, καθώς καί τό υγειονομικόν υλικόν τοΰ Συν/τος.
 125 -

Τελευταία έγκατέλειψε τό Κάστρο των Σάλωνων τό Άρχηγεΐον Καϊ-

μάρα, τό όποιον ύπέστειλε τήν γαλανόλευκον, ή οποία έπί μήνας έκυ-
μάτιζεν είς τό έλεύθερον τοΰτο Κάστρο, κατέλαβε δέ θέσεις έπί τών
ύπερκειμένων τής Άμφίσσης υψωμάτων μέ τήν έντολήν, όπως έμποδίση
πάσαν κίνησιν τών Γερμανών πρός Καροϋτες καί οΰτω καλύψη τήν σύμ-
πτυξιν τών υπολοίπων τμημάτων τοΰ Συν/τος.
Μετά τήν έκκένωσιν τής Άμφίσσης πολυάριθμοι Γερμανικοί δυνά­
μεις μετεφέρθησαν έκ Γραβιάς πρός τήν Παρνασσίδα καί κατέκλυσαν
τήν περιοχήν. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός πρό τοΰ χειμάρρου τών Γερμανι­
κών δυνάμεων έθεώρησε πάσαν άντίστασιν ματαίαν καί έπικίνδυνον διά
τούς κατοίκους τής περιοχής. Διά τοΰτο διέταξεν όπως τά τμήματα τοΰ

Ι.Ν.
5/42 άποσυρθοΰν πρός τήν Λωρίδα, άφοϋ έξασφαλισθή ή μεταφορά τών
έφοδιασμών καί πυρομαχικών του.

23.
Α ΓΙΩ
ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑΙ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΜΑΧΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ.

ΝΤ
Τήν έπομένην τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα έγκατέλειψε καί τά υψώματα

ΑΞΙ
Άμφίσσης καί μετεκινήθη πρός Καροϋτες. Ό λόχος Πατυχάκη κατετμή-
θη είς ομάδας καί παρέμεινεν κατόπιν έντολής τοΰ Ψαρροΰ είς τήν

ΑΡΧ
περιοχήν Σιγδίτσας μέχρι νεωτέρας δ/γής. Είς τοΰτον άνετέθησαν άπο-
στολαί πληροφοριών καί παρακολουθήσεως τών κινήσεων καί προθέ­
σεων τοΰ έχθροΰ.
ΩΝ
Τά υπόλοιπα τμήματα τοΰ Συν/τος κατά τάς έπομένας ήμέρας διέρ-
ΙΣΤ
ρευσαν πρός Λωρίδα, ένώ είς τό χωρίον Καροϋτες παρέμειναν ή μαχη­

ΙΑΙΑ
τική όμάς Άμφίσσης υπό τόν Ταγ/ρχην Ίωαννίδην καί έτέρα όμάς τοΰ
Αρχηγείου Δεδούση. Τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ συνεπτύχθησαν πρός τήν

ww
Β. Λωρίδα, ένώ τμήμα τούτου έλαβεν τήν έντολήν νά καταλάβη τόν

w.en Σ
αύχένα 'Ελατός, Α. τοΰ χωρίου Καροϋτες καί καλύψη τά μετακινούμε­
να τμήματα άπό τήν έπικίνδυνον κατεύθυνσιν τής Άμφίσσης.

tak
Έν τώ μεταξύ πυκνοτάτη χιών έκάλυψε τήν περιοχήν ολόκληρον,
τό πάχος τής όποιας ύπερέβαινε τό μέτρον. Οί Γερμανοί δέ μετά τήν
sis
κατάληψιν τής Άμφίσσης έκινήθησαν κατά τήν διάρκειαν τής μεθεπο-

.gr
μένης νυκτός καί έφθασαν είς τόν 'Ελατόν, χωρίς νά συναντήσουν οΰ-
δεμίαν άντίστασιν. Τό τμήμα τοΰ ΕΛΑΣ, τό όποιον είχε έντολήν νά
έμποδίση τήν κίνησιν τών Γερμανών, είχεν έγκαταλείψει ένωρίς τήν
νύκτα τόν 'Ελατόν, πριν φθάσουν οί Γερμανοί είς αύτόν.
Οΰτω οί Γερμανοί άνενόχλητοι έπροχώρησαν, διέσχισαν τήν πεδιά­
δα τών Καρουτών, συνέλαβαν κοιμώμενον ένα Άγγλον λοχίαν τής Συμ­
μαχικής Αποστολής είς τό άεροδρόμιον τών Καρουτών καί κατά τάς
πρωϊνάς ώρας έκύκλωσαν τό χωρίον Καροϋτες, χωρίς καν νά πέση έστω
καί ένας πυροβολισμός.
Εντός τών Καρουτών διενυκτέρευον άρκετοί άνδρες τοΰ ΕΛΑΣ, οί
ανδρες τής μαχητικής όμάδος Άμφίσσης υπό τόν Ίωαννίδην καί πολλοί
ιδιώτες έξ Άμφίσσης. Δυστυχώς όμως, ώς φαίνεται, δέν είχον ληφθή
 126 -

έστω καί στοιχειώδη μέτρα άσφαλείας διά τόν λόγον ότι όλοι είχον
άναπαυθή είς τόν ΕΛΑΣ, χωρίς νά γνωρίζουν, ότι οί άνδρες τούτου έγκα-
τέλειψαν τήν τοποθεσίαν 'Ελατός κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός.
Εύθύς ώς άντελήφθησαν τήν παρουσίαν των Γερμανών οί έντός τού
χωρίου ευρισκόμενοι προσεπάθησαν νά διασπάσουν τόν κλοιόν καί δια­
φύγουν διά μέσου τής νοτίως τοΰ χωρίου βαθείας χαράδρας. Άντηλλά-
γησαν άρκετοί πυροβολισμοί, πλήν όμως δέν κατέστη δυνατόν νά δια­
φύγουν άπαντες.
Οΰτω συνελήφθησαν αιχμάλωτοι έντός τοΰ χωρίου μερικοί άνδρες
τοΰ 5/42 καί τού ΕΛΑΣ καθώς καί μερικοί ίδιώται (Ζαχαρίας, Τριάντης,
Τσαγκρινός, Κολοκύθας κ.ά.), έφονεύθησαν δέ όλίγοι άντάρτες καί ίδιώ­
ται (Ζαχαρόπουλος κ.ά.).
Ι.Ν.
ΑΓΙΟί συλληφθέντες αίχμάλωτοι μετεφέρθησαν είς τό στρατόπεδον Χαϊ-
δαρίου καί οί μέν έαμίτες άφέθησαν ύπό τών Γερμανών έλεύθεροι, όί

ΩΝ
δέ έθνικόφρονες μετεφέρθησαν ώς όμηροι είς τήν Γερμανίαν, όπου οί
περισσότεροι έξ αυτών έξετελέσθησαν ή άπέθανον έκ τής πείνας καί τών
βασανιστηρίων.
ΤΑΞ
Όμάς τοΰ λόχου Πατυχάκη ύπό τόν λαμπρόν άρχικελευστήν τοΰ
ΙΑΡ
ναυτικού Ήλίαν Πρωτοπαππάν ή ’Αετόν έκινήθη έκ Σιγδίτσας πρός Κα-

Χ
ροΰτες διά μέσου τής κοιλάδος Γαρδινίτσας καί ύπό συνεχώς πίπτου-

ΩΝ
σαν χιόνα. Ή όμάς αϋτη προσέκρουσε έπί τών είς τήν θέσιν 'Ελατός
έγκατεστημένων Γερμανών καί ήναγκάσθη νά έπιστρέψη είς Σιγδίτσαν.

ΙΣΤ
Άτυχώς κατά τήν έπιστροφήν της διά μέσου τών χιονοσκεπών κορυ­
φών τής Γκιώνας δύο άντάρτες έξ Άμφίσσης (Κέντρος Άθ. καί Κρανά-

ww
άφθονου χιόνος, ή όποια ύπερέβαινε τό 1,50 μ. ΙΑΙΑ
κης) άπέθανον έκ τής ύπερκοπώσεως, τοΰ δριμυτάτου ψύχους καί τής

w.en
Κατά τήν διάβασιν τής όμάδος ταύτης έκ τής τοποθεσίας Λιανο-
ίκλάδι, βορείως τής Άμφίσσης, αΰτη ένέπεσεν είς ένέδραν Γερμανών μέ
Σ
tak
άποτέλεσμα νά συλληφθοΰν κατόπιν συμπλοκής ώς αιχμάλωτοι δύο άν­
τάρτες, οί όποιοι έξετελέσθησαν ύπό τούτων. Οί ύπόλοιποι άνδρες, έξ

ύπό κρυοπαγημάτων. sis

ών δύο τραυματίες, κατέφυγαν είς τό χωρίον Σιγδίτσα προσβληθέντες

.gr
Τά διαρρεύσαντα πρός τήν Λωρίδα τμήματα τοΰ Συν/τος, καθώς καί
ό άμαχος πληθυσμός, ό όποιος ήκολούθησε ταΰτα άντιμετώπισαν μέ
άπαράμιλλον αύταπάρνησιν καί έξαιρετικήν άντοχήν τό πρωτοφανές ψΰ-
χος καί τάς φοβεράς στερήσεις, είς τάς όποιας είχον καταδικασθή άπό
τόν άποκλεισμόν τών χιτλερικών όρδών έπάνω είς τάς χιονοσκεπείς κο-
ρυφάς τής Γκιώνας καί τοΰ Τρίκορφου.
Τόν μήνα Φεβρουάριον διήλθον τά τμήματα τοΰ 5/42 είς τά χιο­
νισμένα χωρία τής Δωρίδος μέ δριμύ ψΰχος. Τά τρόφιμα ήσαν όλίγα
καί ό άνεφοδιασμός τοΰ Συν/τος πολύ δύσκολος λόγφ τοΰ άποκλεισμοΰ
έκ μέρους τών Γερμανών.
 - 127 -

Εις μάτην τό Σύν/μα άνέμενε ρίψεις υλικών άπό άεροπλάνου εις

τό άεροδρόμιον Πενταγιών, όπου είχεν έγκατασταθή τό Άρχηγεΐον Δε-
δούση. Εκτός τούτου, ή οικονομική ένίσχυσις τοϋ Συν/τος έκ μέρους
τής Συμμαχικής ’Αποστολής έβράδυνε πάρα πολύ.
Ό Φεβρουάριος υπήρξε κρίσιμος μήνας, διότι κατά τήν διάρκειαν
τούτου έλαβον χώραν γεγονότα έξαιρετικής σημασίας, τά όποια είχον
τεραστίαν έπίδρασιν έπί τής τύχης τοΰ όλου έθνικοΰ άνταρτικοΰ κινή­
ματος εις τήν Ελλάδα. Κατ’ αυτόν έγένοντο έπανειλημμέναι συσκέψεις
άντιπροσώπων τών άνταρτικών όργανώσεων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42 διά τήν
ένοποίησιν τών άνταρτικών ομάδων καί τόν σχηματισμόν κυβερνήσεως
τών βουνών.

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr
 ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ
ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ-ΑΙΑΛΥΣΙΣ ΤΟΥ 5/42
ΣΦΑΓΑΙ ΚΑΙ ΕΚΤΕΑΕΣΕΙΣ-ΑΟΛΟΦΟΝΙΑ ΨΑΡΡΟΥ

1. ΔΙΑΣΚΕΨΙΣ ΤΗΣ ΠΛΑΚΑΣ (29/2/44)

Ό μεταξύ ΕΔΕΣ καί ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κηρυχθείς τόν ’Οκτώμβριον 1943
έμφύλιος πόλεμος συνεχίζεται μέ έναλλασσομένας φάσεις καί άπωλείας
Ι.Ν.
έκατέρωθεν, παρά τάς μεσολαβητικός προσπάθειας τής ’Αγγλικής ’Απο­

ΑΓΙ
στολής καί τής είς Κάϊρον Ελληνικής Κυβερνήσεως, περί καταπαύσεως
τών έχθροπραξιών καί ένάρξεως διαπραγματεύσεων πρός τερματισμόν

ΩΝ
τοϋ έμφυλίου πολέμου.
Τελικώς έπετεύχθη άνακωχή μεταξύ ΕΛΑΣ καί ΕΔΕΣ καί έν συνε­
ΤΑΞ
χείς τήν 14/2/44 έγένετο Σύσκεψις είς τό χωρίον ΜΥΡΟΦΥΛΛΟΝ
(’Ανατολική όχθη ’Αχελώου ποτ.), αντιπροσώπων τών τριών ’Οργανώ­
ΙΑΡ
σεων ΕΑΜ-ΕΔΕΣ - 5/42, τής Ελληνικής Κυβερνήσεως τοϋ Καϊρου καί
τοϋ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής, μέ σκοπόν τήν ένοποίησιν τοϋ
Χ ΩΝ
Άνταρτικοϋ Άγώνος καί τόν σχηματισμόν Πολιτικής Κυβερνήσεως τών
Βουνών.

ΙΣΤ
Επειδή αί διαπραγματεύσεις περιήλθον είς άδιέξοδον άπεφασίσθη,
δπως αύται συνεχισθοϋν είς τό χωρίον ΠΛΑΚΑ (όχθη τοϋ Άράχθου)
τήν 27/2/44.

ww
Είς ταύτην έλαβον μέρος οί κάτωθι άντιπρόσωποι :
ΙΑΙΑ
w.en
- ΕΑΜ-ΕΛΑΣ : Σαράφης Στέφ., Ροϋσσος Π., Κλάρας Χαρ. (άδελ-
φός Άρη).
Σ
-
tak
ΕΔΕΣ : Ζέρβας Ναπ., Νικολόπουλος Πέτρ., Πυρομάγλου Κομν.

sis
- ΕΚΚΑ : Καρτάλης Γ., Ταγμ. Δούκας Στέφ., Ό Συν/ρχης Ψαρρός.
λόγφ τών έκκαθαριστικών έπιχειρήσεων τών Γερμανών είς Φωκίδα, δέν
ήδυνήθη νά παραστή είς τήν Διάσκεψιν.
.gr
- Σ.Μ.Α. Συν/ρχης Γουντχάους, Ταγμ. Ουάϊνες (Η.Π.Α.).
Κατά τήν διεξαγωγήν τών διαπραγματεύσεων διεπιστώθη πλήρης ά-
συμφωνία, έπί τών ύπό τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ προταθέντων όρων, ήτοι τής
ένοποιήσεως καί άναμίξεως τών ’Αντάρτικών Μονάδων τών 3 όργανώ-
σεων άπό τής όμάδος μέχρι τής Μεραρχίας, ή όποια άπέβλεπεν είς
τήν άπορρόφησιν ύπό τοϋ ΕΛΑΣ τών τμημάτων τοϋ ΕΔΕΣ καί τοϋ 5/42,
τόν διορισμόν ’Αρχιστρατήγου προερχομένου έκ τοϋ ΕΛΑΣ καί τοϋ
σχηματισμοϋ Πολιτικής Κυβερνήσεως τών Βουνών άπό άντιπροσώπους
τών 3 όργανώσεων, μέ πλειοψηφίαν τών μελών τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
 - 130 -

Τελικώς ΰπεγράφη τήν 29/2/44 τό Πρωτόκολλον Συμφωνίας τής

Συσκέψεως τής Πλάκας περί οριστικής καταπαύσεως τών μεταξύ ΕΛΑΣ
καί ΕΔΕΣ έχθροπραξιών καί περί συγκροτήσεως Μικτής Στρατ. Επιτρο­
πής έξ αντιπροσώπων τού ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42, ήτις θά έποπτεύη έπί
τής τη ρήσεως τής συμφωνίας ταύτης καί τέλος άπολύσεως τών αιχμα­
λώτων καί τών κρατουμένων ώς ομήρων διά πολιτικούς λόγους.

2. ΙΔΡΥΣΙΣ ΤΗΣ Π.Ε.Ε.Α. (14/3/44)

Μετά τήν άποτυχίαν τών διαπραγματεύσεων τής Πλάκας μεταξύ τών
τριών ’Οργανώσεων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42 πρός σχηματισμόν Κυβερνή-
σεως Εθνικής Ένότητος καί ένοποίησιν τοΰ ’Αντάρτικού Άγώνος, τό
ΚΚΕ κατέστρωσε τό έξής σχέδιον : Νά έκβιάση τήν Ελληνικήν Κύ-

Ι.Ν.
βέρνησιν τού Κάιρου, τούς Συμμάχους καί τά άδρανοΰντα Πολιτικά Κόμ­
ματα τής Ελλάδος διά τοΰ σχηματισμού Κυβερνήσεως τών Βουνών,

ΑΓΙ
είς τήν όποιαν νά άντιπροσωπευθή τούτο ώς Κόμμα καί τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
ώς ’Απελευθερωτική Όργάνωσις διά πολλών αντιπροσώπων. Οΰτω τό

ΩΝ
ΚΚΕ ήλπιζεν ότι μέ τόν ισχυρόν ΕΛΑΣ ώς Στρατόν καί τήν τελείαν όργά-
νωσιν τοΰ ΕΑΜ, έκτεταμένην είς δλην σχεδόν τήν Ελλάδα, θά ήδύνατο

ΤΑΞ
νά έπιβάλη κατά νομοφανή τρόπον τόν κομμουνιστικόν ζυγόν έπί τοΰ
Ελληνικού λαού καί νά έπιτύχη οϋτω τόν ύπ’ αυτού έπιδιωκόμενον
σκοπόν.
ΙΑΡ
Χ
Πρός έπιτυχίαν τοΰ σκοπού τούτου τό ΚΚΕ συνεκρότησε τήν 14/3/44

ΩΝ
είς Βίνιανην Ευρυτανίας, δπου ή έδρα τοΰ Γενικού Στρατηγείου τοΰ ΕΛΑΣ,
τήν Πολιτικήν Επιτροπήν Εθνικής ’Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.), μέ προ­
σωρινήν Διοίκησιν τούς κάτωθι :
ΙΣΤ
Σβώλον Άλ.).
ww ΙΑΙΑ
- Πρόεδρος : Μπακιρτζής Ευριπίδης (βραδύτερον έτοποθέτησε τόν

- Μέλη : Μάντακας Έμμ., Σιάντος Γ., Τσιριμώκος Ήλ., Γαβρι-

ηλίδης Κ.
w.en Σ
tak
Ή Επιτροπή ώρκίσθη παρουσία τοΰ έφημέρίου τοΰ χωρίου, χωρίς
νά παρευρεθή είς τήν ορκωμοσίαν ή Συμμαχική Στρατιωτική ’Αποστο­

sis
λή, ή όποια δέν τήν άνεγνώριζε καί άπέφευγε κάθε έπαφήν μαζί της.

.gr
Ή συγκρότησις τής Π.Ε.Ε.Α. άνεκοινώθη διά τηλεγραφήματος της
είς τήν Ελληνικήν Κυβέρνησιν τοΰ Κάιρου, είς τό όποιον άνεφέρετο
δτι σκοπός της ή το ή ένωσις τών Εθνικών Δυνάμεων, ό συντονισμός
τοΰ ’Απελευθερωτικού Άγώνος καί ή έξασφάλισις ομαλής πολιτικής
ζωής είς τήν χώραν μετά τήν άπελευθέρωσιν. Διά τοΰ ίδιου τηλεγρα­
φήματος έξεβίαζε ταύτην δπως παραιτηθή καί σχηματισθή Κυβέρνησις
Γενικής ’Εθνικής Ένότητος.
Ό έκβίασμός αύτός έπέτυχε, διότι ό Πρωθυπουργός τής Ελληνικής
Κυβερνήσεως Καΐρου Τσουδερός άπήντησεν διά τηλεγραφημάτων, διά τών
όποιων άπεδέχθη τάς άξιώσεις τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Ουτω, τό ΚΚΕ κα-
τώρθωσε νά έπιτύχη τούς ύπ’ αύτοΰ έπιδιωκομένους σκοπούς διά τής
 - 131 -

Π.Ε.Ε.Α . ότοι νά θέση ύπό τό πέλμα του δλα τά Πολιτικά Κόμματα καί
τάς Έθν.κάς ’Οργανώσεις, νά νομιμοποιήση τά έγκλήματά του καί έν συνε­
χεία. άνενόχλητον πλέον, νά καταλάβη διά τής βίας τήν εξουσίαν.
Ή Π.Ε.Ε.Α. κατά τό τέλος ’Απριλίου 1944 άνασυνεγκροτήθη διά τής
προσχωρήσεως εις ταύτην τών καθηγητών Σβώλου ’Αλ., Κόκκαλη Π.
καί ’Αγγελοπούλου Άγ. καί τών πολιτευτών Άσκούτση Ν. καί Χατζήμπεη
Στ., οί όποιοι εις τήν πραγματικότητα ήσαν πρόσωπα διακοσμητικά,
έφ" όσον τά πάντα κατηύθηνε τό ΚΚΕ διά τών όργάνων του.
Πράγματι τό ΚΚΕ, διά τής προσχωρήσεως τών άνωτέρω προσωπι­
κοτήτων είς τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, χωρίς ούτοι νά είναι δλοι μέλη του,
άλλά άπλώς συνοδοιπόροι του, κατώρθωνεν, άφ’ ένός μέν διά τοϋ Πο­
λιτικού του Γραφείου νά λαμβάνη Αποφάσεις έφ’ δλων τών ζητημάτων

Ι.Ν.
καί άφ’ έτέρου καμουφλαρισμένα πλέον νά τάς νομιμοποιή διά τοϋ
έκλεγέντος Εθνικού Συμβουλίου καί τέλος νά έκτελή ταύτας διά τής
Α
Π.Ε.Ε.Α.
ΓΙΩ
Τό έπόμενον βήμα μετά τήν συγκρότησιν τής Π.Ε.Ε.Α. διά τό ΚΚΕ
ΝΤ
ήτο νά έξουδετερώση τά έμπόδια, τά όποια θά άντιμετώπιζε τούτο είς
τήν κατάληψιν τής έξουσίας είς τό έσωτερικόν τής χώρας, δηλ. νά δια-
ΑΞΙ
λύση τάς κυριώτερας Έθνικάς ’Οργανώσεις τού Ζέρβα καί τού 5/42

ΑΡΧ
Δεδομένου δτι ό Ζέρβας είχεν άπομονωθή είς τήν Ήπειρον, τό
ΚΚΕ άπεφάσισεν δπως διαλύση πρώτον τό 5/42, τό όποιον ευρίσκετο

ΩΝ
είς τήν Κεντρικήν Ελλάδα καί συνεπώς έπί τού άξονος καθόδου του
πρός τάς ’Αθήνας διά τήν κατάληψιν τής έξουσίας καί κατόπιν νά στρο­

ΙΣΤ
φή πρός τόν Ζέρβαν, ό όποιος είχε τήν κυρίαν του δΰναμιν είς τήν
Β.Δ. πλευράν τής Ελλάδος.

ww
3. ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΣ (ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ-ΚΡΟΝΟΣ)
ΙΑΙΑ
w.en
Ούτω μετά τήν άποτυχίαν τών διαπραγματεύσεων μεταξύ τών τριών
όργανώσεων ΕΛΑΣ-ΕΔΕΣ-5/42 πρός σχηματισμόν κυβερνήσεως καί ένο-
Σ
tak
ποίησιν τού άνταρτικοΰ άγώνος, τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήρχισε νά δημιουργή
νέα έπεισόδια καί προστριβάς μέ τό 5/42.
sis .gr
Τό Σύν/μα, διά τής έλαστικής πολιτικής καί τών έν μέτρω υπο­
χωρήσεων του, άπέφυγε τάς προκλήσεις, διότι δέν ήθελε νά γίνή αίτια
αιματοκυλίσματος καί έμφυλίου σπαραγμού. Παρά ταΰτα τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ
όλίγας ήμέρας μετά τήν συμφωνίαν της Πλάκας, ήρχισε σωρείαν έπι-
θετικών ένεργειών κατά τού 5/42, αί όποΐαι άπέβλεπον είς τό κατα-
στρωθέν υπό τής ήγεσίας αύτοΰ σχέδιον τής ολοκληρωτικής διαλύ-
σεώς του.
Ούτω, τμήμα τού Τάγματος Νικηφόρου τού ΕΛΑΣ μέ τόν ίδιον
έπικεφαλής, έκύκλωσε τήν νύκτα τής 3-4 Μαρτίου τό χωρίον Σερνι-
κάκι καί άφήρεσε τά στρατιωτικά είδη τών άδειούχων άνταρτών τού
Συν/τος, έδειρεν οπαδούς τούτου, άφήρεσεν 100 όκ. έλαίου άπό έθνι-
κόφρονας κατοίκους καί άπήγαγεν 11 όπαδούς τοϋ 5/42, μεταξύ τών

ίο
 132 -

όποιων καί τόν Ύπολ/γόν Βλάϊκον Σπ. Οί άντάρτες τοϋ ΕΛΑΣ έ-

ξεστόμισαν βαρείας ύβρεις καί άπειλάς κατά τοϋ Συν/τος. Τήν άνωτέρω
ένέργειάν του έδικαιολόγησεν ό Νικηφόρος, ίσχυρισθείς ότι οί άδει-
οϋχοι άντάρτες τοϋ Συν/τος ήσαν λιποτάκται (κατ’ αύτόν) καί ότι οί
ίδικοί του άνδρες ήσαν γυμνοί καί ξυπόλητοι καί συνεπώς ουτοι έπρε­
πε νά χρησιμοποιήσουν τά εϊδη ταΰτα.
Μετά μίαν ή δύο ήμέρας τμήμα τοΰ Τάγματος Κρόνου τοϋ ΕΛΑΣ,
άφώπλισεν 6 άντάρτας τοϋ ύπολοχαγοΰ Κοκκόρη Σ. εις Ερατεινήν,
χωρίς καμμίαν δικαιολογίαν.
Τό τοιοΰτον πληροφορηθείς ό λοχαγός Ντοΰρος, ευρισκόμενος με­
τά τοΰ ’Αρχηγείου του είς Βιτρινίτσαν, συνέλαβε προληπτικώς τούς
ένόπλους όπαδούς τοΰ ΕΑΜ Βιτρινίτσης, τούς όποιους άπέλυσεν εύθύς
Ι.Ν.
ώς ό Κρόνος άφήκεν έλευθέρους τούς άνδρας τοΰ Ύπολ/γοΰ Κοκ-
κόρη. Ό Κρόνος προέβαλεν πολύ άστείους ισχυρισμούς διά τήν ένέρ-
ΑΓΙ
γειάν του ταύτην.

ΩΝ
Κατά τήν περίοδον ταύτην τήν διοίκησιν τοΰ Συν/τος Παρνασ-
σίδος άνέλαβεν ό Ταγ/ρχης Παπαθανασίου ’Ιωάννης, ό όποιος είχε
ΤΑΞ
μέχρι τότε διατελέσει άντιπρόσωπος τοΰ 5/42 είς τό Κοινόν Γενικόν
Στρατηγεϊον τών ’Αντάρτικών Σωμάτών. Ούτος άφίχθη είς περιοχήν
ΙΑΡ
Ν. Δωρίδος μετά τά γεγονότα, όπου συνήντησε τόν Νικηφόρον είς
Βιτρινίτσαν καί έζήτησεν έξηγήσεις διά τάς προκλήσεις τοΰ ίδιου καί
Χ
τών άλλων άρχηγών τοΰ ΕΛΑΣ.
ΩΝ
Ό υπερόπτης νεαρός τότε Άνθ/χος Δημητρίου (Νικηφόρος), όχι
ΙΣ
μόνον προέβαλε κωμικός δικαιολογίας, άλλά καί άπέδειξε πρός τόν
ΤΙΑ
πρώην καθηγητήν του τής Στρατιωτικής Σχολής Εύελπίδων πρωτοφανή
άσέβειαν καί θράσος.

ww ΙΑΣ
Είς δημοσίαν συζήτησιν μάλιστα ,καί παρουσία άνταρτών καί κα­

w.en
τοίκων τοΰ χωρίου είπε : «Δέν μποβώ νά καταλάβω πώς αυτός
ό Φεραΐος είχε τόσην στενήν έτντίληψιν περί πατρίδος. ’Ε­
πίσης πώς έσκέπτοντο οί καθηγηταί μου στή Σχολή Εύελπί­
tak
δων καί αυτοί οί άνώτεροι Άξ/κοί πού μέ έδίδασκαν γιά τήν

sis
πατρίδα καί βγάζω τό συμπέρασμα ότι ή έκείνοι πρέπει νά

.gr
ήσαν κουτοί καί έγώ ισορροπημένος ή δπερ καί πιθανώτερον
έκείνοι ισορροπημένοι μέν, άλλά έγώ ιδιοφυία, πράγμα μάλ­
λον βέβαιον..........»
Ενθυμούμαι μάλιστα ότι λέγων ταΰτα είχε άναστρέψει τούς όφθάλ-
μούς μέ μαεστρίαν ήθοποιοΰ καί προσέβλεπεν είς τό βαθύ άπειρον.
Άποδεικνύεται έκ τούτων, ότι πράγματι έπίστευεν πώς ή το ένας
νέος Ναπολέων, ώς έλεγεν.
Κατά τήν παραμονήν του είς Βιτρινίτσαν ό Νικηφόρος έπέρασε
άπό Άνταρτοδικεΐον τοΰ ΕΛΑΣ ένα χωρικόν, διότι έκοψε ή έκλεψε
μίαν κυψέλην ένός συμπατριώτου του. Ό πτωχός έκείνος οικογενειάρ­
χης κατεδικάσθη είς θάνατον καί έξετελέσθη έπί τόπου.
 133 -

Κατά τάς ήμέρας έκείνας προσεχώρησεν είς τό 5/42 ό καπετάν

Αίολος (Έφ. Άνθ/γός Σταύρου) τοϋ ΕΛΑΣ μέ δύο άντάρτας του.
Ό αγνός ούτος πατριώτης δέν ήδύνατο νά άνεχθή πλέον τήν άντε-
θνικήν καί έγκληματικήν στάσιν τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί πρό πολλοΰ
έπεζήτει νά έγκαταλείψη τό τμήμα του, άλλά παρηκολουθεΐτο άγρύπνως.
Ούτος μετέδωσε χρησίμους πληροφορίας είς τό 5/42 περί τής σχεδια-
ζομένης δολοφονικής έπιθέσεως τοϋ ΕΛΑΣ έναντίον του.

4. ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΕΝΤΑΓΙΩΝ.
Έκτακτος αγγελιοφόρος έξ ’Ιτέας μετέδωσε τάς πρώτας πληροφο­
ρίας έπί τών άνωτέρω έχθρικών ένεργειών τοϋ ΕΛΑΣ είς τόν Λο­

Ι.Ν.
χαγόν Δεδούσην Εύθ., ευρισκόμενον μετά τοϋ ’Αρχηγείου του είς τό

ΑΓΙ
άεροδρόμιον τών Πενταγιών.
Ό Λοχαγός Δεδούσης ύπό τήν έπήρειαν τών γεγονότων αυτών έ-
ΩΝ
θεώρησε καθήκον του νά λάβη έκτακτα μέτρα άμύνης καί διά λόγους
άσφαλείας προέβη είς τάς κάτωθι ένεργείας όλως αύτοβούλως, χωρίς
ΤΑΞ
νά έπικοινωνήση τηλ/κώς μέ τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν, ούτε νά συμ-
μορφωθή πρός συστάσεις τοϋ Ταγ/ρχου Μπαϊζάνου, ό όποιος εύρίσκε-
το είς Πενταγιούς.
ΙΑΡ
Χ
Έκήρυξε τήν περιοχήν Β. Δωρίδος είς κατάστασιν πολιορκίας, συνέ­

ΩΝ
λαβε τά μέλη τής περιφερειακής Επιτροπής τοϋ ΕΑΜ Φωκίδος, ά-
φώπλισε τό άρχηγεΐον τοϋ έφεδρικοϋ ΕΛΑΣ Δωρίδος, τάς μαχητικός
ΙΣΤ
ομάδας Πενταγιών, Κροκυλείου καί τών άλλων γειτονικών χωρίων, έκο­

ΙΑΙΑ
ψε τάς τηλεφωνικός γραμμάς καί παραλαβών τούς συλληφθέντας ομή­
ρους, τόν οπλισμόν καί τούς έφοδιασμούς τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έκινήθη διά

ww
νυκτός πρός τήν περιοχήν Ν. Μόρνου, όπου εύρίσκετο’ τό Άρχηγεΐον
Καπετζώνη.
w.en
Κατά κακήν μοίραν αντάρτες τοϋ Δεδούση, προσπαθοϋντες νά άφο-
Σ
tak
πλίσουν τήν μαχητικήν ομάδα Κροκυλείου, έφόνευσαν τόν υπεύθυνον
τοϋ ΕΛΑΣ τοϋ χωρίου τούτου, όνόματι Βάρσον, καθ’ ήν στιγμήν ούτος,

sis
άρνούμενος νά παραδοθή, έπεχείρησε νά δραπετεύση.

.gr
Ό φόνος ούτος ήναψε τά μίση καί τά πάθη μεταξύ τών δύο όρ-
γανώσεων καί έβάρυνε σημαντικώς είς τήν τραγικήν ζωήν τοϋ 5/42.
Οί όπαδοί τοϋ 5/42 φοβούμενοι τότε άντίποινα ήκολούθησαν τόν Δε­
δούσην.
Ό Ταγ/ρχης Μπαϊζανος μετά τά γεγονότα ταϋτα έσπευσεν είς τό
Άνω Παλαιοξάρι, όπου εύρίσκετο ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ό όποιος ήγνόει
τελείως τά διαδραματισθέντα είς Β. Δωρίδα.
Πληροφορηθείς τά άνωτέρω γεγονότα ό Ψαρρός άπό τόν Μπαϊ-
ζάνον έξεπλάγη καί διέταξεν άμέσως τηλ/κώς τόν λοχαγόν Δεδούσην,
νά άπελευθερώση τούς όμήρους καί έπιστρέψη είς τόν ΕΛΑΣ τόν άφαι-
ρεθέντα οπλισμόν. Ούτος άφήκε πράγματι έλευθέρους τούς συλληφθέντας
όμήρους, οί όποιοι ώμολόγησαν τήν άψογον στάσιν καί άνωτερότητα
 - 134 -

πού έπέδειξαν ό Δεδούσης καί οί αντάρτες του πρός αύτούς, δέν ήθέ-
λησεν όμως νά συμμορφωθή μέ τήν δ/γήν τοϋ Ψαρροϋ, δπως έπιστρέ-
ψη τόν όπλισμόν είς τόν ΕΛΑΣ, πριν ή ό Νικηφόρος έπιστρέψη τά
άφαιρεθέντα στρατιωτικά είδη τών άνταρτών τοϋ 5/42 είς Σερνικάκιον.
’Από τής ένάρξεως τών γεγονότων τών Πενταγιών ή περιοχή άνε-
στατώθη καί ό Ψαρρός κατεκλύζετο άπό συνεχή τελεσίγραφα τοϋ ΕΛΑΣ.
Ή V Ταξιαρχία του ΕΛΑΣ υπό τόν Συντ/ρχην Ρήγον ή Φερραΐον (*)
καί πολιτικόν καθοδηγητήν τόν Ήρακλήν, (μεγάλην έγκληματικήν φυ­
σιογνωμίαν) άπέστειλε τελεσίγραφον πρός τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν, δπως
παραδώση είς τόν ΕΛΑΣ τόν Λοχαγόν Δεδούσην καί τόν Ταγ/ρχην
Καπετζώνην, άποκηρυχθοϋν δέ άπό τό Συν/μα καί συλληφθοϋν οί δο­

Ι.Ν.
λοφόνοι τοϋ υπευθύνου τοϋ ΕΛΑΣ Κροκυλείου Βάρσου.

ΑΓΙ
Συγχρόνως ήρχισαν νά μετακινούνται έπιδεικτικώς τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ
πρός τήν περιοχήν τοϋ Συν/τος, νά συλλαμβάνωνται καί τρομοκρα-

ΩΝ
τοΰνται οπαδοί του 5/42 καί γενικώς νά δημιουργήται πολεμική άτμό-
σφαιρα είς τήν περιοχήν Δωρίδος.

ΤΑΞ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός άντιμετώπισε τήν έκρυθμόν ταύτην κατάστα-

ΙΑΡ
σιν μέ ψυχραιμίαν καί σύνεσιν, έπεζήτησε δέ έπαφήν μέ άντιπροσώπους
τής V Ταξιαρχίας πρός φιλικόν διακανονισμόν τών διαφορών.

Χ ΩΝ
Πράγματι ή συνάντησις. έγένετο είς Λιδωρίκιον. Ό Ψαρρός άνεγνώ-
ρισε τό σφάλμα τοϋ Δεδούση, πλήν δμως ήρνήθη νά παραδώση Άξ/κούς

ΙΣ
τοΰ Συν/τος είς τόν ΕΛΑΣ, θεωρών τήν τοιαύτην ένέργειαν ώς άτιμίαν.

ΤΙΑ
Είς τήν θρασεΐαν καί προκλητικήν στάσιν τών άντιπροσώπων τοϋ

ww ΙΑΣ
ΕΛΑΣ, ό Ψαρρός έτήρησεν άποφασιστικήν στάσιν δηλώσας, δτι θά

w.en
παραπέμψη τόν Δεδούσην είς στρατοδικεΐον τοϋ 5/42, έφ’ δσον καί ό
ΕΛΑΣ θά έπραττε τό αύτό διά τόν Νικηφόρον. Αί συζητήσεις πάντως
δέν κατέληξαν είς θετικόν άποτέλεσμα.
tak
Ό Ψαρρός έπέστρεψε μετά τήν συνάντησιν ταύτην είς τήν έδραν
sis
τοϋ Συν/τος καί συνεκάλεσεν είς σύσκεψιν δλους τούς Άξ/κούς του,

.gr
διά νά καθορισθή ή τύχη τοϋ Δεδούση, καθώς καί τά ληπτέα μέτρα
πρός άντιμετώπισιν τής καταστάσεως.

Οί Άξ/κοί τοϋ 5/42 έτάχθησαν άλληλέγγυοι πρός τόν λοχα­

γόν Δεδούσην καί έδήλωσαν, δτι ήσαν άποφασισμένοι νά πέσουν δλοι
μέχρι τοϋ τελευταίου διά τήν τιμήν τοϋ Συντάγματος.
Ό Ψαρρός συνεφώνησε καί έδήλωσεν, δτι τό Συν/μα θά παραμεί-
νη έν έπιφυλακή καί δτι είς περίπτωσιν ένόπλου έπιθέσεως έκ μέρους
τοϋ ΕΛΑΣ, θά άγωνισθή καί αυτός είς τήν πρώτην γραμμήν τοΰ πυρός
καί θά πέση έπί τών έπάλξεων τής τιμής.

(*) Πρώην μόνιμος ’Αξιωματικός.

 - 135 -

Ό Ταγ/ρχης Τζέφ κατόπιν παρακλήσεως τοϋ Ψαρροϋ καί έντολής

τοϋ Στρατηγείου Μέσης ’Ανατολής, προσεπάθησε νά μεσολαβήση πρός
έπίλυσιν τών διαφορών καί άποφυγήν γενικωτέρας συγκροΰσεως.
Έκ μέρους τοϋ Συντ/ρχου Ψαρροϋ εύρε κατανόησιν καί προθυμίαν
συμφιλιώσεως, πλήν όμως δέν συνέβαινε τό αυτό καί μέ τόν ΕΛΑΣ,
οί ήγέται τοϋ όποιου είχον λάβει ήδη τήν άπόφασιν όριστιΚής δια-
λύσεως τοϋ 5/42. Φαινομενικώς δμως έδειξαν ότι ήσαν διατεθειμένοι νά
δεχθοϋν είρηνικήν διευθέτησιν τών δημιουργηθέντων γεγονότων (προσω-
ρινώς βέβαια) διά νά κερδίσουν χρόνον.

5. ΜΑΧΗ ΕΥΠΑΛΙΟΥ (2-4-1944).

Ι.Ν.Τήν 1 ’Απριλίου τό Άρχηγεΐον Δεδούση μετέβη είς τό χωρίον

ΑΓΙ
Εύπάλιον Δωρίδος, δπου τοϋ έγένετο θερμή υποδοχή έκ μέρους} τών
κατοίκων.
ΩΝ
Τήν νύκτα τής Ιδίας ήμέρας οί κάτοικοι συγκεντρώθηκαν είς τό
ΤΑΞ
Γυμνάσιον τής κωμοπόλεως, δπου έλαβε χώραν διασκέδασις δλων τών
παρισταμένων πολιτών μετά τών άνταρτών.

ΙΑΡ
Κατά τό μεσονύκτιον σφοδρά πυρά πολυβόλων καί έκρήξεις δλμων

Χ
κατέκλυσαν τό Γυμνάσιον. Έπρόκειτο περί αίφνιδιαστικής δολοφονικής

ΩΝ
έπιθέσεως τοϋ Τάγματος Κρόνου τοϋ ΕΛΑΣ, μέ τόν σκοπόν δπως συλ-
λάβη καί άφοπλίση τό Άρχηγεΐον Δεδούση.

ΙΣ ΤΙΑ
Ό Λοχαγός Δεδούσης είς τήν κρίσιμον αυτήν στιγμήν έπέδειξε
ψυχραιμίαν, σθένος καί άποφασιστικότητα. Διέταξεν άμέσως έξοδον τών

ww ΙΑΣ
άνταρτών έκ τοϋ σχολείου καί κατάληψιν έπικαίρων θέσεων άμύνης.

w.en
Ό Ύπολ/γός Τσοϋτσος μέ μίαν όμάδα έσπευσεν είς τόν καταυ­
λισμόν τοϋ ’Αρχηγείου καί ήρχισε νά βάλλη δραστικώς έναντίον τών
έπιτιθεμένων έλασιτών, οί όποιοι είχον κυκλώσει τό Γυμνάσιον καί έ-
βαλλον έξ έγγυτάτης άποστάσεως.
tak
sis
Ή μάχη διήρκεσε μέχρι τής χαραυγής, όπότε ό Δεδούσης έξαπέ-

.gr
λυσε γενικήν έπίθεσιν έναντίον τοϋ ΕΛΑΣ. Οί έλασΐται παρά τήν ά-
ριθμητικήν των υπεροχήν, άπέτυχαν είς τήν προσπάθειάν των καί ήρ-
χισαν νά ύποχωροϋν καταδιωκόμενοι υπό τών άνταρτών τοϋ 5/42.
Αί άπώλειαι τοϋ ΕΛΑΣ ήσαν σημαντικαί είς νεκρούς, τραυμα­
τίας καί αίχμαλώτους.
Ό Δεδούσης είχε ένα νεκρόν, τόν άντάρτην Λουκόπουλον, συλ-
ληφθέντα αίχμάλωτον καί σφαγιασθέντα ύπό τοϋ ΕΛΑΣ καί τρεις τραυ­
ματίας.
Είς τήν καταδίωξιν τών έλασιτών έλαβε μέρος καί όμάς τοϋ Τάγ­
ματος Καπετζώνη άποτελουμένη έξ Άξ/κών ·:υρίως (Λίβερης, Κουβέλης,
Άσημακόπουλος, Μπαρακος κλπ.)
 - 136 -

Τό τάγμα τοϋ Κρόνου, ύπέστη πανωλεθρίαν, διελύθη έντελώς καί

έν μέρος αύτοϋ μέ έπικεφαλής τόν ίδιον έτράπη πρός τήν Μονήν Βαρ-
νάκοβας, τό δέ άλλο πρός τήν κατεύθυνσιν τών Βαρδουσιών.
Οί συλληφθέντες αίχμάλωτοι τοϋ ΕΛΑΣ μετεφέρθησαν είς τό χω-
ρίον Κλήμα καί έφυλακίσθησαν είς τό σχολεΐον τούτου, φρουρούμενοι
καί προστατευόμενοι υπό άνταρτών τοϋ 5/42 άπό τό έξωργισμένον πλή­
θος τών έθνικοφρόνων πολιτών.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ευθύς ώς έπληροφορήθη τά συμβάντα, έσπευ-
σεν άμέσως είς τό χωρίον Κλήμα, όπου κατετοπίσθη έπί τών λεπτομε­
ρειών τής δολοφονικής έπιθέσεως τοϋ Εύπαλίου. Έν συνεχείς άνέφερεν
τά γεγονότα ταΰτα διά σήματος πρός τήν Συμμαχικήν ’Αποστολήν καί

Ι.Ν.
τό Στρατηγεΐον Μ. ’Ανατολής καί διεμαρτυρήθη έντονώτατα πρός τό
Γενικόν Στρατηγεΐον τοϋ ΕΛΑΣ καί τήν V Ταξιαρχίαν αύτοϋ διά τήν

ΑΓΙ
άπρόκλητον καί δολοφονικήν ταύτην έπίθεσιν έναντίον τμήματος τοϋ
Συντάγματος.
6. ΩΝ
ΣΥΝΕΧΕΙΣ ΕΠΙΘΕΤΙΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΤΟΥ ΕΛΑΣ.

ΤΑΞ
Ταυτοχρόνως σχεδόν μέ τά γεγονότα τοϋ Εύπαλίου άλλο τμήμα τοΰ
ΕΛΑΣ προσέβαλεν άνεπιτυχώς τάς μαχητικός ομάδας τοϋ 5/42 τών χω­

ΙΑΡ
ρίων Μανάγουλη καί Καστράκι, αί όποΐαι ήμύνθησαν σθεναρώς καί

Χ
έπροξένησαν σοβαράς απώλειας είς τούς έπιτιθέντας.

ΩΝ
Παραλλήλως άλλα τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ κινηθέντα άπό διαφόρους
κατευθύνσεις έναντίον τών τμημάτων τοϋ Συν/τος, άφώπλισαν μαχητικός
όμάδας καί έκακοποίησαν όπαδούς του.
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
Μετά τά γεγονότα ταϋτα ό Συντ/ρχης Ψαρρός άντελήφθη πλέον
ότι εύρίσκετο ένώπιον μιας γενικής προσχεδιασμένης έπιθέσεως τοϋ

w.en
λάβη τά ένδεικνυόμενα μέτρα άσφαλείας καί άμύνης. Σ
ΕΛΑΣ κατά τοϋ Συντάγματός του καί συνεπώς ή το ύποχρεωμένος νά

tak
’Αμέσως έξέδωκε τότε διαταγήν, διά τής όποιας έκήρυττε τήν πε­
ριοχήν τής Δωρίδος είς κατάστασιν πολιορκίας καί διέτασσε τά τμή­

sis
ματα τοϋ Συντάγματος, όπως προβοϋν προληπτικώς είς τόν άφοπλισμόν

.gr
τών μαχητικών όμάδων τοϋ ΕΛΑΣ τής ώς άνω περιοχής.
Συγχρόνως έκαμε προτάσεις πρός τόν ΕΛΑΣ διά τήν άμεσον έναρ-
ξιν διαπραγματεύσεων πρός είρηνικήν διευθέτησιν καί έξομάλυνσιν τής
δημιουργηθείσης καταστάσεως είς τήν Λωρίδα. Επίσης έζήτησε τήν
έπέμβασιν τής Συμμαχικής ’Αποστολής. Δυστυχώς όμως είς τήν πρό-
σκλησίν του ταύτην ό ΕΛΑΣ ούδεμίαν άπάντησιν έδωσεν.
Ό λοχαγός Καϊμάρας μετέβη έξ ’Αμυγδαλιάς (Κουτσορός) μέ έλα-
χίστους άντάρτας του είς Γαλαξείδιον διά νά συγκεντρώση τούς έκεΐ
άδειούχους άνδρας του.
Τό αύτό έκαμε καί ό λοχαγός Ντοϋρος, μεταβαίνοντας μέ τόν όπλαρ-
χηγόν του Βαρνάβαν Εύθ. είς 'Αγίαν Εύθυμίαν.
 - 137 -

Άμφότεροι δμως Αντιμετώπισαν έχθρικάς ένεργείας τών μαχητικών

ομάδων καί τμημάτων τοϋ ΕΛΑΣ είς τήν περιοχήν ταύτην. Οΰτω τό
έφεδρικόν ΕΛΑΣ Γαλαξειδίου συνέλαβε είς θέσιν Λυχοτινιά, ώς δμηρον,
τόν Αδελφόν τοϋ λοχαγού Καϊμάρα Ταξιάρχην, μετέπειτα μόνιμον Άξ/κόν.
Έν συνεχεία έκινήθη έπιθετικώς κατά τής μαχητικής όμάδος 'Αγίας
Εύθυμίας, έπικεφαλής τής όποιας ήτο ό Έφ. 'Υπολ/γός Γλυμής Δημ.
ή Μπέης. (*)

Κατόπιν τούτου ό λοχαγός Καϊμάρας έκύκλωσε τό Γαλαξείδιον,

συνέλαβε Αρκετά σημαίνοντα ήγετικά στελέχη τοϋ ΕΑΜ τής περιοχής,
άφώπλισε άνδρας τοϋ ΕΛΑΣ καί Απήτησε τελεσιγραφικώς, όπως Αφεθή
ό Αδελφός του έλεύθερος, πράγμα τό όποιον έγινε Αμέσως.

Ι.Ν.
Ή σύλληψις τών βαθμούχων τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί ή ψύχραιμος

Α
στάσις τών όλίγων Ανδρών τοϋ λοχαγού Καϊμάρα συνετέλεσε τά μέγιστα

ΓΙΩ
είς τήν έξύψωσιν τοϋ ήθικοΰ τών όπαδών τοϋ 5/42, τό όποιον είχε
μειωθή Από τάς ψευδείς φήμας καί τόν πόλεμον τών νεύρων, τόν όποιον
ΝΤ
έκαμεν ή όργάνωσ*ς τοΰ ΕΑΜ είς τήν Παρνασσίδα.

ΑΞΙ
Οί συλληφθέντες αιχμάλωτοι Απεστάλησαν υπό συνοδείαν είς τόν

ΑΡΧ
Σταθμόν Δ/σεως τοϋ Συν/τος, πλήν δμως ό Συντ/ρχης Ψαρρός Αφησε
τούτους έλευθέρους διά νά Απόδειξη τήν καλήν του πρόθεσιν πρός
συνεργασίαν είς τούς ήγέτας τοϋ ΕΛΑΣ.
ΩΝ
Μετά ταϋτα ό Λοχαγός Καϊμάρας έκινήθη πρός Ερατεινήν. Καθ’

ΙΣΤ
οδόν άπηλευθέρωσεν ύπό τήν Απειλήν τών δπλων τόν πλοίαρχον Δημ.
Μερίτζον έκ Γαλαξειδίου, έξαιρετικόν πατριώτην καί μέλος τής Επι­
τροπής Άγώνος τοϋ 5/42, τόν όποιον συνώδευε τμήμα τοϋ ΕΛΑΣ μέ

ww
τόν σκοπόν δήθεν, δπως τόν όδηγήση πρός Ανάκρισιν είς τήν V Τα­
ΙΑΙΑ
ξιαρχίαν.
w.en
Κατά τήν αυτήν περίοδον ό Λοχαγός Κούτρας ευρισκόμενος μέ τό
Σ
tak
Άρχηγεΐον του είς Καλλιθέαν, Αφώπλισε τήν μαχητικήν ομάδα τοϋ

sis
ΕΛΑΣ τοϋ χωρίου τούτου καί έκινήθη πρός Βιτρινίτσαν, δπου ευρίσκετο
τμήμα τοϋ ΕΛΑΣ ύπό τόν καπετάν Δαφνομήλην. Μετά μικράν συμπλο­
κήν τό τμήμα τοϋτο διέφυγε πρός Ερατεινήν, δπου ήνώθη μέ έτερον
.gr
τμήμα τοϋ ΕΛΑΣ ύπό τόν καπετάν, Νικήταν. Έν συνεχείς ό Κούτρας
έκινήθη έπιθετικώς πρός Ερατεινήν.
Ταυτοχρόνως καί δλως συμπτωματικώς έκινοϋντο πρός Ερατεινήν έπι-
στρέφοντες έκ Παρνασσίδος οί Άξ/κοί Ντούρος, Καϊμάρας, Κυριαζής,
Πατυχάκης καί Καραμαζάκης συνοδευόμενοι ύπό άδειούχων Ανταρτών.

1. Ό άγνός ούτος πατριώτης ήγωνίσθη έναντίον τών κατακτητών καί τών κομ­
μουνιστών μετά φανατισμοϋ καί πίστεως άπό τό 1941 μέχρι τοϋ 1947, δτε άπεβίωσεν είς
τό ΝοσοκομεΙον Άμφίσσης έκ τών κακουχιών τής πολεμικής ταϋτης περιόδου.
Οΰτος έθυσίασε τόν έαυτόν του, τήν οίκογένειάν του καί τήν περιουσίαν του χά-
ριν τής Εθνικής Ιδέας.
 138 -

Οί έντός τής ’Ερατεινής καταφυγόντες έλασΐται έκυκλώθησαν υπό

τών άνδρών τοϋ 5/42 καί κατόπιν όλιγοώρου συμπλοκής έπί τών βο-
ρείως τής ’Ερατεινής υψωμάτων παρεδόθησαν. Οί συλληφθέντες αιχμά­
λωτοι έλασΐται άπεστάλησαν υπό συνοδείαν εις τόν Σταθμόν Διοική-
σεως τοΰ Συντάγματος.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός καί τήν φοράν ταύτην τούς άφήκεν έλευθέρους
καί διέταξεν όπως άποφεύγηται κάθε πρόκλησις ή ένέργεια έπιθετική
κατά τών ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
"Απαντες οί Άξ/κοί καί άδειοΰχοι άντάρτες κατηυθύνθησαν πρός
τά Κλήματα, πλήν τοϋ Κούτρα, ό όποιος μετεκινήθη πρός ’Αμυγδα­
λιάν διά τόν άφοπλισμόν τής έκεΐ μαχητικής όμάδος τοΰ ΕΛΑΣ.

Ι.Ν. Ούτος άφώπλισε καθ’ οδόν φυλάκιον τοΰ ΕΛΑΣ έγκατεστημένον

εις τήν θέσιν Δουβροβίτσα καί έν συνεχείς έκύκλωσε τό χωρίον ’Α­

ΑΓΙ
μυγδαλιά (Πλέσσα).

ΩΝ
Έντός αύτοΰ εύρίσκετο μέ άδειαν ό καπετάνιος τοΰ ΕΛΑΣ Κοκ-
μοτός Εύθ., παλαιός ζωοκλέπτης, φανατικός καί έπ’κίνδυνος έλασίτης.

ΤΑΞ
Τήν οίκίαν τούτου έκύκλωσεν ό Λοχαγός Κούτρας δι’ άνδρών του
καί τόν έκάλεσε, νά παραδοθή υπό προσωπικήν του έγγύησιν, ότι δέν

ΙΑΡ
θά θιγή άπό κανένα. ’Αντί τούτου ό Κοκμοτός κατέλαβε θέσιν καί
ήρχισε νά βάλλη διά τοΰ όπλου του.

Χ ΩΝ
Τότε άντεπυροβολήθη, καί έτραυματίσθη σοβαρώς καί ύπέκυψε τήν
έπομένην είς τά τραύματά του παρά τήν άμεσον ιατρικήν έπέμβασιν.

ΙΣΤ
Οί υπόλοιποι άνδρες τοΰ έφεδρικοΰ ΕΛΑΣ ’Αμυγδαλιάς, ευθύς ώς

ΙΑΙΑ
έπληροφορήθησαν τόν τραυματισμόν τοΰ καπετάνιου Κοκμοτοΰ, παρέ­
δωσαν τόν οπλισμόν είς τόν Λοχαγόν Κούτραν καί άφέθησαν έλεύθεροι.

ww
w.en Σ
Κατά τήν έναρξιν τών έπεισοδίων μεταξύ 5/42 καί ΕΛΑΣ τό Άρ-
χηγεΐον Κοκορέλλη εύρίσκετο είς Παρνασσίδα. Οί περισσότεροι άνδρες
τούτου εύρίσκοντο μέ άδειαν είς τά χωρία των. Ευθύς όμως ώς έπλη­

tak
ροφορήθησαν τά γεγονότα τής Δωρίδος, έσπευσαν άπό διαφόρους κα­
τευθύνσεις καί καθ’ ομάδας νά συναντήσουν τό Συν/μα.
sis .gr
Όμάς άνταρτών τοΰ ’Αρχηγείου τούτου μέ τούς Άξ/κούς Σαγιάν,
Κουτριάρην καί Παπαδήμαν έδέχθη ΰπουλον καί αιφνιδιαστικήν προσβο­
λήν, καθ’ δν χρόνον διήρχετο έκ τοΰ χωρίου Πεντεόρια, έκ μέρους
άνδρών τοΰ έφεδρικοΰ ΕΛΑΣ τοΰ έν λόγφ χωρίου. Ή κυκλωθεΐσα
αύτη όμάς διέσπασε τόν κλοιόν καί διέφυγε πρός τήν περιοχήν τοΰ
Συν/τος, πλήν όμως έφονεύθη είς άντάρτης καί έτραυματίσθη σοβαρώς
έτερος.
Κατόπιν τής συγκεντρωτικής κινήσεως τών τμημάτων τοΰ ΕΛΑΣ
πρός τήν περιοχήν Τρίκορφου-Μόρνου καί έπί τή προόψει γενικής
έπιθέσεως τούτου, ό Συντ/ρχης Ψαρρός διέταξεν έγκαίρως όπως τό
Συν/μα. Παρνασσίδος μετακινηθή άπό τήν θέσιν Κουτσορός ’Αμυγ­
δαλιάς πρός Σεργούλαν, όπως καί έγινε.
 139 -

Τό 5/42 ήρχισε νά συγκεντροϋται είς τήν περιοχήν Δωρίδος άφ’

ένός λόγω πληροφοριών περί έπικειμένων έπιθετικών ένεργειών των Γερ­
μανών έναντίον αύτοϋ άπό τήν κατεύθυνσιν Άμφίσσης, άφ’ έτέρου δέ
διότι τά ’Αρχηγεία Καπετζώνη καί Δεδούση προσβληθέντα τό πρώτον
ύπό τμημάτων τοϋ ΕΛΑΣ είχον άγκιστρωθή είς τήν έν λόγω περιοχήν
καί δέν ήδύναντο νά τήν έγκαταλείψουν άνυπεράσπιστον.
Κατά τήν περίοδον αύτήν (Μάρτιος 1944) τών προστριβών καί τών
πρώτων έπεισοδίων μεταξύ ΕΛΑΣ καί 5/42 άφίχθησαν είς τήν περιοχήν
Φωκίδος έκ Μέσης ’Ανατολής οί Ύπολ/γοί I. Λαγγουράνης καί I. Σο-
ρόκος διατεθέντες ύπό τών Ελληνικών ’Αρχών τοϋ Καΐρου είς τήν

Ι.Ν.
’Αμερικανικήν Υπηρεσίαν Πληροφοριών. ’Αποστολή τούτων ή το ή όρ-
γάνωσις δικτύου πληροφοριών πρός ένημέρωσιν τών Συμμαχικών ’Αρχών

ΑΓΙ
έπί τής δράστη ριότητος τών Γερμανών καί τών έπιχειρήσεων τών
’Αντάρτικών ’Οργανώσεων τής περιοχής. Ή έπιλογή των ήτο ή πλέον
ΩΝ
ένδεδειγμένη διά τήν Φωκίδα, καθ’ όσον λόγφ τής καταγωγής των έξ
Άμφίσσης ήσαν γνώσται τής περιοχής καί συνεπώς τό έργον των θά
ΤΑΞ
διευκολύνετο σοβαρώς, έάν δέν παρενέβαλλε προσκόμματα τό ΕΑΜ-
ΕΛΑΣ (άπόπειραι λογοκρισίας σημάτων, κακοποίησις συνεργατών κ.λ.π.),
ΙΑΡ
πράγμα τό όποιον έγένετο μετά τήν διάλυσιν τοϋ 5/42 ύπό τοϋ ΕΛΑΣ.

Χ
7. ΠΡΟΣΧΩΡΗΣΙΣ ΤΟΥ ΑΝΤ/ΡΧΟΥ ΛΑΓΓΟΥΡΑΝΗ ΕΙΣ ΤΟΝ ΩΝ
ΕΛΑΣ (ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΑΛΑΙΟΞΑΡΙΟΥ)
ΙΣΤ
Ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης Κ., ύποδιοικητής τοϋ 5/42, γνωστός
κατά τήν κατοχήν διά τά δημοκρατικά του φρονήματα, κατέκρινε πάντο­

ww
τε τάς άκρότητας, ώς έλεγε, ώρισμένων Άξ/κών καί ήτο κατά τοϋ
ΙΑΙΑ
έμφυλίου σπαραγμοϋ.
w.en
Ούτος, ώς φαίνεται είχεν άρκετά έπηρεασθή άπό τάς κομμουνιστικός
Σ
tak
θεωρίας τοϋ σατανικοϋ Συντ/ρχου Μπακιρτζή, ό όποιος έπαιζε ύποπτον
ρόλον κατά τούς τελευταίους μήνας τής παραμονής του είς τήν έδραν
sis
τοϋ 5/42. Ό ρόλος τοϋ Συντ/ρχου τούτου άπεκαλύφθη ευθύς ώς άπέ-
τυχον αί διαπραγματεύσεις τής Πλάκας περί συμφωνίας καί συνεργα­
σίας τών τριών όργανώσεων ΕΔΕΣ-5/42-ΕΛΑΣ, οπότε ήρχισεν τό ΕΑΜ- .gr
ΕΛΑΣ τάς νέας έπιθετικάς του ένεργείας κατά τοϋ 5/42.
Ό Μπακιρτζής άνεχώρησε τότε διά τό Γενικόν Στρατηγεΐον τοϋ
ΕΛΑΣ καί άνέλαβεν τήν προεδρίαν τής ΠΕΕΑ (Πολιτικής Επιτροπής
Εθνικής ΆπελευθέρωσηςΧ1).(*)

(*) Ό Συντ/ρχης Μπακιρτζής Εΰρ., γνωστός προπολεμικές ώς "ό κόκκινος Συντ/

ρχης", ήτο άριστεράς Ιδεολογίας. Είχε λάβει μέρος είς τό Κίνημα τοϋ 1935 μέ τούς
Άξ/κούς Ψαρρόν, Σαράφην, Τσιγάντεν κ.λ.π., όπότε άπετάχθη. Ούτος έχρησιμοποιήθη
άρχικώς ώς πράκτωρ τών ’Αγγλικών ’Αρχών ύπό τήν έπωνυμίαν 'ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ' καί
βραδύτερον διέφυγε, είς Μ. ’Ανατολήν. Κατόπιν έπέστρεψεν είς τήν 'Ελλάδα, όπου προ-
σεχώρησεν είς τό ΕΑΜ ΕΛΑΣ καί τέλος έγινε Πρόεδρος τής Π.Ε.Ε.Α. Τό 1946 έξε-
τοπίσθη άπό τήν Κυβέρνησιν καί τό 1947 ηύτοκτόνησε εύρισκόμενος είς έξορίαν.
 - 140 -

Κατά τήν άναχώρησίν του άπέστειλε φιλικήν έπιστολήν πρός τόν

Άντ/ρχην Λαγγουράνην Κ., εις τήν οποίαν έλεγε έπί λέξει τά έξής :
«Έγώ άναχωρώ διά τόν ΕΛΑΣ, σοϋ συνιστώ νά έλθης
καί σύ καί νά προσπαθήσης νά πείσης καί τόν Ψαρρόν νά
προσχωρήση μέ τούς Άξ/κούς καί άντάρτας του στίς τάξεις
τοΰ λαϊκού στρατού».
Τά τελευταία έπεισόδια καί αί προστριβαί μεταξύ ΕΛΑΣ καί 5/42,
τόν είχον άπογοητεύσει, είχε γίνει σκεπτικός καί καθημερινώς κατέκρι-
νε τήν στάσιν τού Συντάγματος.
Τήν 4 ’Απριλίου 1944 ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης Κ. συνοδευό-
μενος υπό τών λοχαγών Λαγγουράνη I. καί Σορόκου I., μετέβη είς
Παλαιοξάριον, μέ τόν σκοπόν δπως έπικοινωνήση τηλεφωνικώς μέ τούς
άντιπροσώπους τής V Ταξιαρχίας τοΰ ΕΛΑΣ καί έπιτύχη συνάντησιν
Ι.Ν.
πρός ειρηνικήν διευθέτησιν τών προστριβών καί άποιουγήν νέου έμφυ-

ΑΓΙ
λίου σπαραγμού.
Είς τό Παλαιοξάριον δέν ύπήρχον άλλα τμήματα τοΰ 5/42, πλήν
ΩΝ
τής Διμοιρίας Καταστροφών, ή όποια υπό τόν Ύπολ/γόν Μηχανι­
κού Ξενιτίδην ήσχολεϊτο μέ σαμποτάζ τής όδοΰ Λιδωρικίου-Ναυπάκτου.
ΤΑΞ
Είς τό Νοτίως τοΰ χωρίου τούτου άεροδρόμιον ευρίσκετο τμήμα τοΰ
’Αρχηγείου Ντούρου μέ τόν Άνθ/γόν Στάμου Γ., καθώς καί ό Ταγ/ρχης
ΙΑΡ
Μηχανικού Γιακουμάκης,έν άναμονή ρίψεων υλικών υπό συμμαχικών ά-
εροπλάνων. Ό Ταγ/ρχης Γιακουμάκης Γ. έπέδειξε πάντοτε ψυχραι­
Χ ΩΝ
μίαν είς δλας τάς έπιχειρήσεις καί τάς δύσκολους στιγμάς τοΰ 5/42.
Κατά τά ξημερώματα τής 5 ’Απριλίου τό Παλαιοξάριον εύρέθη κυ-

ΙΣΤ
κλωμένον ύπό τμημάτων τοΰ ΕΛΑΣ, έπικεφαλής τών όποιων ήσαν οί
Νικηφόρος, Παπαζήσης καί Κρόνος. Τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ προωθή-
Ι ΑΙΑ
θησαν πρός Τρίκορφον μέ τόν σκοπόν δπως διαρπάσουν τά είς τό άε­

ww
ροδρόμιον ριφθέντα κατά τήν νύκτα έκείνην δπλα καί πολεμοφόδια καί
αιχμαλωτίσουν τήν φρουράν τούτων, ή όποια άνήκεν είς τό Άρχηγεΐον
Ντούρου.
w.en
Έν τώ μεταξύ κατέφθασεν είς τήν θέσιν τοΰ άεροδρομίου ό Λο­
Σ
tak
χαγός Ντούρος μέ τό υπόλοιπον τμήμα τοΰ ’Αρχηγείου καί άνέλαβε

s
τήν μεταφοράν τών ριφθέντων υλικών έκ τοΰ άεροδρομίου είς Κλήματα.
is.g
Κατά τήν μεταφοράν αύτών οί έλασίτες έπετέθησαν διά νά διαρ-

r
πάσουν τά υλικά, πλήν καθηλώθησαν υπό θεριστικών πυρών τής Διμοι­
ρίας Καραγιάννη, ή όποια άπετέλει τήν όπισθοφυλακήν τής φάλαγγας.
Ευτυχώς τά υλικά ταΰτα διεσώθησαν χάρις κυρίως είς τήν ψυχραι­
μίαν καί άποφασιστικότητα τοΰ Λοχ/γοΰ Ντούρου καί τόν ήρωϊσμόν
τοΰ νεαρού Άνθ/γοΰ Καραγιάννη Ευθυμίου, ό όποιος προσέφερεν ύψί-
στας υπηρεσίας είς τόν έθνικόν μας άγώνα καθ’ δλην τήν διάρκειαν
τής κατοχής (‘).(*)

(*) Ό νεαρός τότε Άνθ/γός Εύθ. Καραγιάννης διεκρίθη ώς δριστος Άξ/κός είς
τήν μετέπειτα σταδιοδρομίαν του προαχθείς είς τόν βαθμόν τοϋ Άντ/γου. Ούτος διε-
τέλεσε Διοικητής τοΰ Δ' Σ. Στρατού Γενικώς-Έπιθεωρητής Στρατού καί Δ/τής Στρατιάς.
 141 -

Κατά τήν κύκλωσιν τοϋ Παλαιοξαρίου συνελήφθησαν ό Άντ/ρχης

Λαγγουράνης καί οί δύο άλλοι Άξ/κοί καί έτέθησαν υπό περιορισμόν.
Ό Άντ/ρχης Λαγγουράνης Κ. προσεχώρησεν οίκειοθελώς είς τόν
ΕΛΑΣ, προδώσας τόν Ψαρρόν, τούς Άξ/κούς καί άντάρτας τοϋ 5/42.
Έπί πλέον συνέταξε μακροσκελή προκήρυξιν, διά τής όποιας κατεφέρετο
έναντίον τοϋ Ψαρροΰ καί τών Άξ/κών τοϋ Συντάγματος καί παρότρυνε
τούς άντάρτας ώς έξής : «’Αδέρφια, άποκηρύξατε τίς άντεθνικές
ένέργειες τοϋ Ψαρροΰ καί τών Άξ/κών τοΰ 5/42 καί προσχω­
ρήσατε είς τόν ΕΛΑΣ, διότι ή νεοσύστατη ΠΕΕΑ πήρε τήν
άμετάτρεπτη άπόφαση νά ξεκαθαρίση τήν κατάσταση (;) πού
σας οδηγεί όλους δεμένους χειροπόδαρα στή διάθεση τοΰ
έχθροϋ καί τούς Γερμανοράλληδες. Θά τήν ξεκαθαρίση μέ

Ι.Ν.
κάθε τρόπο καί μέ τά όπλα άκόμη, γιατί είναι πολύ δυνατή
καί στηρίζεται στά όπλα τοΰ έθνικοΰ λαϊκοΰ στρατοϋ» (!..»).

ΑΓΙ
Τοιαύτην προδοσίαν είς βάρος τοΰ τιμίου ήρωος Ψαρροΰ καί τοΰ

ΩΝ
άγνοΰ καί πατριωτικοΰ άγώνος τοΰ 5/42 δέν έπερίμενε κανείς άπό τόν
Υποδιοικητήν τοϋ Συντάγματος τούτου.

ΤΑΞ
Ή προδοτική αύτή ένέργεια ύπήρξεν βαρύ πλήγμα διά τό 5/42,
διότι έδωσε ήθικά έρείσματα είς τόν ΕΛΑΣ, ό όποιος είχε καταστρώ-

ΙΑΡ
σει τό σχέδιον δολοφονικής έπιθέσεως κατά τοΰ 5/42. Ή προκήρυξη
αΰτη έδημοσιεύθη καί διενεμήθη είς χιλιάδας άντιτύπων ύπό τοΰ ΕΑΜ-
Χ
ΕΛΑΣ είς όλόκληρον τήν Ρούμελην.
ΩΝ
8. ΕΝΕΡΓΕΙΑΙ ΠΡΟΣ ΑΠΟΦΥΓΗΝ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΥΡΡΑΞΕΩΣ.
ΙΣΤ
Ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζών κατόπιν παρακλήσεως τοΰ Ψαρροΰ έπε-

ww ΙΑΙΑ
νέβη, όπως διευθετηθοΰν είρηνικώς αί δημιουργηθεΐσαι διαφοραί καί
σταματήσουν έκατέρωθεν τά έπεισόδια, πλήν όμως προσέκρουσεν είς τήν

w.en
λυθή τό 5/42, καταθέση τά όπλα καί παραδώση ταΰτα είς
τόν ΕΛΑΣ καί οί μέν Αξιωματικοί συγκεντρωθούν είς τά
Σ
άδιαλλαξίαν τοΰ ΕΛΑΣ καί τήν ιταμήν άξίωσιν τούτου, «"πως δια-

tak
Κλήματα, οί δέ άνδρες παραδοθοΰν συντεταγμένοι».

sis
Ή προσβλητική διά τό Συν/μα αϋτη άπαίτησις τοΰ ΕΛΑΣ άπερ-

.gr
ρίφθη εύθύς άμέσως έν συγκεντρώσει όλων τών Άξ/κών τοΰ 5/42.
Κατά τήν συγκέντρωσιν ταύτην ό Συντ/ρχης Ψαρρός έζήτησεν,
όπως οί Άξ/κοί τοΰ Συντάγματος έχουν έμπιστοσύνην είς τήν διοίκησιν
τούτου, τονισας ότι έπ’ ούδενί λόγφ θά παραδώση Άξ/κούς είς τόν
ΕΛΑΣ, άλλά θά άγωνισθή έπικεφαλής όλων διά τήν ιστορίαν καί τήν
τιμήν τών όπλων.
Ό Πρόεδρος τής ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέ­
ρωσης) Στρατηγός Μπακιρτζής Εύριπίδης άπέστειλεν είς τόν Συντ/ρχην
Ψαρρόν έπιστολήν, ή όποια έλήφθη τήν 3 Απριλίου. Είς τήν έπιστο-
λήν του ταύτην ό Μπακιρτζής έπλεξε τό έγκώμιον τοΰ ΕΛΑΣ καί πα-
ρώτρυνε τόν Ψαρρόν, όπως συμμετάσχη προσωπικώς είς τήν ΠΕΕΑ.
 - 142 -

Ό Συντ/ρχης Ψαρρός άπήντησεν είς τήν άνωτέρω έπιστολήν ώς

έξής :
ΕΘΝΙΚΑΙ ΑΝΤΑΡΤΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ
5/42 ΣΥΝ/ΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ

Άριθ. 590
Σ.Δ. τη 9 ’Απριλίου 1944
Πρός
Τόν Πρόεδρον τής Π.Ε.Ε.Α.
Στρατηγόν Μπακιρτζήν Εύρ.
"Οπου

Ι.Ν. Στρατηγέ,
"Ελαβα τό γράμμα σας τήν στιγμήν άτυχώς πού τμήματα τού ΕΛΑΣ, ένεργοΰντα

ΑΓΙ
προφανώς κατόπιν διαταγών άνωτέρων, άπειλοΰν νά συνεχίσουν έναντίον τοϋ Συντάγ­
ματος μου τήν άπρόκλητον έπίθεσιν, πού ήρχισε τήν νύκτα τής 1ης πρός 2αν ’Απρι­
λίου μέ τά λυπηρά γεγονότα τοϋ Εΰπαλίου.

ΩΝ
Γνωρίζετε δτι ή ΕΚΚΑ καί έγώ προσωπικώς υπήρξαμε, μπορεί νά πή κανείς, πρω­
τοπόροι διά τήν ίδέαν μιας πραγματικής έθνικής ένότητος. Παραδόξως μετά τήν άποτυ-

ΤΑΞ
χίαν τών τελευταίων διαπραγματεύσεων έδόθησαν έντολαί εις τήν Ταξιαρχίαν τοΰ ΕΛΑΣ
νά άρχίση μίαν συστηματικήν καί προσχεδιασμένην προσβολήν έναντίον τοΰ Συντάγ­

ΙΑΡ
ματος μου. Τήν 4ην Μαρτίου τό V/34 Τάγμα τοΰ ΕΛΑΣ έπέδραμεν είς τό χωρίον Σερ-
νικάκι, δπου άπεγύμνωσε άντάρτας τοϋ 5/42, συνέλαβε καί άπήγαγε τόν ύπολοχαγόν

Χ
Βλάϊκον, ώς καί πολλούς οπαδούς μας, κατέσχεν υλικά τοΰ Συντάγματος καί έν συνε­

ΩΝ
χείς προέβη είς παντοειδείς βιαιότητας είς βάρος μελών τής όργανώσεώς μας.
Τήν ιδίαν ήμέραν τό 11/34 τάγμα προεκάλεσεν έπεισόδια είς Βιτρινίτσαν έπιτεθέν

ΙΣ
έναντίον μαχητικών τμημάτων τοΰ Συν/τος. Μετά τά γεγονότα τών Πενταγιών, τά όποια ναί

ΤΙΑ
μέν έπέκρινε τό Σύνταγμα αλλά πάντως υπήρξαν άπόρροια τών προκλητικών ένεργειών τοΰ
ΕΛΑΣ, νέα έχθρική έκδήλωσις έλαβε χώραν έναντίον μας υπό συνθήκας, πού μάς ώδή-
γησαν είς τό άδιάσειστον συμπέρασμα, δτι προδιαγεγραμμένον σχέδιον υπάρχει διά τήν

ww
έξόντωσιν τοϋ Συντάγματος.
ΙΑΣ
w.en
Ήδη καλούμεθα νά προέλθωμεν είς συνεννοήσεις διά τήν συμμετοχήν μας είς τήν
ΠΕΕΑ, ένώ τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ στρέφουν έναντίον μας τά δπλα καί ένα νέον αι­
ματοκύλισμα μέ καταστρεπτικός συνέπειας άπειλεΐ νά ξεσπάση άπό στιγμής είς στιγμήν.

tak
Ή ΕΚΚΑ καί τό Σύνταγμα έν πνεύματι άρρήκτου ένότητος διαπνέονται άπό τήν
ζωηράν καί ειλικρινή έπιθυμίαν νά συμβάλουν είς τήν όλοκλήρωσιν τις έθνικής ένότητος.

sis
Δεχόμεθα συνεπώς νά προέλθωμεν είς σχετικάς διαπραγματεύσεις τό ταχύ-

.gr
τερον, ύπό τήν προϋπόθεσιν δμως δτι θά σταματήσουν άμέσως αί έχθροπραξίαι, ώς
καί πάσα έχθρική κίνησις τών τμημάτων τοΰ ΕΛΑΣ καί θά ληφθή ή άπόφασίς μας
έλευθέρως καί δχι ύπό τήν άπειλήν τών δπλων καί τοΰτο, διότι μίαν τοιαύτην έξευτε-
λιστικήν λύ,σιν θά μάς ήτο άδύνατον νά δεχθώμεν.
Παρακαλώ συνεπώς νά μάς ορίσετε πώς καί ποΰ θά διεξαχθοΰν αί σχετικαί συνεν­
νοήσεις, διότι ώς άντιλαμβάνεσθε, ή άπόφασίς θά ληφθή άπό τήν όργάνωσιν κάί
δχι άπό έμένα προσωπικώς.
"Εχω τήν έλπίδα δτι σείς καί τά άλλα μέλη τής ΠΕΕΑ θά έπιδοκιμάζουν τάς άνω­
τέρω άπόψεις μου καί θά καταβάλουν κάθε προσπάθειαν, ώστε νά άποσοβηθή ή άδελφο-
κτόνος ρήξις καί νά πραγματοποιηθή ή έθνική ένότης ύπό τό φώς τής δικαιοσύνης καί
τής άληθοΰς έννοιας τοΰ έθνικοΰ συμφέροντος.

Μετά σεβασμού
Δ. ΨΑΡΡΟΣ
Δ/τής τοΰ 5/42 Σ. Εΰζώνων
 - 143 -

Κατά τήν έποχήν έκείνην ό άναπληρών τόν Επιτελάρχην τοϋ Στρα­

τηγείου Ρούμελης τής ΕΚΚΑ λοχαγός Δεδούσης ’Αλέξανδρος, κατόπιν
έντολής τοϋ Συντ/ρχου Ψαρροΰ, προσεπάθησε νά συναντηθή μέ τούς
ήγέτας τοϋ ΕΛΑΣ διά νά τούς πείση ότι πρέπει νά άποσοβηθή ή ρή-
ξις μεταξύ τοϋ ΕΛΑΣ καί 5/42. Πρός τοϋτο έπρότεινε τήν συγκρότησιν
τριμελοΰς Επιτροπής μέ έπικεφαλής Άγγλον άξ/κόν, πλήν όμως συ-
νήντησεν ίσχυράν άντίδρασιν αυτών. Τάς ένεργείας του ταύτας άνέ-
φερεν εις τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν.
Τήν 10 ’Απριλίου ό Συντ/ρχης Ψαρρός έλαβε τηλεγράφημα άπό
τήν ΠΕΕΑ, διά τοϋ οποίου έπρότεινεν αϋτη, όπως συγκροτηθή Μικτή

Ι.Ν.
Επιτροπή μέ συμμετοχήν τών Άγγλων διά νά έξετάση τάς δημιουργη-
θείσας προστριβάς. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός άπήντησε διά τηλεγραφήματος,
ΑΓΙ
ότι δέχεται τήν ώς άνω πρότασιν καί παρεκάλεσε, όπως ή συνάντησις
μετά τών άντιπροσώπων τοϋ ΕΛΑΣ λάβη χώραν έγγύς τής περιοχής
ΩΝ
τοϋ Συν/τος. Συγχρόνως όμως διεμαρτυρήθη, διότι ή V Ταξιαρχία τοϋ
ΕΛΑΣ συνεχίζει τάς έπιθετικάς της προετοιμασίας κατά τοϋ 5/42.
ΤΑΞ
Πράγματι αί πληροφορίαι έφερον τόν Άρην Βελουχιώτην κατερχό^

ΙΑΡ
μενον άπό βορραν μέ μεγάλας δυνάμεις τοϋ ΕΛΑΣ, τά δέ τμήματα τής
V Ταξιαρχίας ήρχισαν νά κινοϋνται κυκλωτικώς πρός τήν περιοχήν τοϋ

Χ
5/42 καί ό έφεδρικός'ΕΛΑΣ νά κινητοποιήται παντοϋ.
ΩΝ
Ό Συνταγματάρχης Ψαρρός τήν ιδίαν ήμέραν άπέστειλε τηλεγρά­

ΙΣΤ
φημα πρός τό Στρατηγεΐον Μέσης ’Ανατολής μέσφ τοϋ Άγγλου συν­
δέσμου, ζητώντας δπως, εις τήν περίπτωσιν, κατά τήν οποίαν τοϋτο θεω­

ww ΙΑΙΑ
ρεί άπαραίτητον τήν άνεξάρτητον δρασιν τοϋ 5/42 Συν/τος, ώς Στρα-
τιωτικοϋ τμήματος ύπαγομένου άπ’ ευθείας είς αυτό, νά έξεύρη λύσιν
διά τήν αρσιν τών υφισταμένων διαφορών μέ τό ΕΑΜΕΑΑΣ καί κα-
w.en
τοχυρώση τήν περαιτέρω στρατιωτικήν του δρασιν. Σ
tak
Έπ’ αύτοϋ ούδεμίαν άπάντησιν έλαβεν άπό τό Στρατηγεΐον Μ. ’Ανα­
τολής ό Συντ/ρχης Ψαρρός.

sis
Συγχρονίας άπέστειλε πρός τόν ΕΛΑΣ τάς κάτωθι προτάσεις ;
.gr
α) ’Αποκλείεται πασα συζήτησις διά παράδοσιν ’Αξιωματικών τοϋ
Συν/τος είς άλλην όργάνωσιν. Δεχόμεθα νά γίνη έξέτασις άπό Επιτρο­
πήν έξ άντιπροσώπων μόνον τής Συμμαχικής ’Αποστολής δι’ δλα τά
γεγονότα άπό 4 Μαρτίου μέχρι σήμερον.
β) Δεχόμεθα νά προσέλθωμεν είς διαπραγματεύσεις έπί τή βάσει τής
έπιστολής τοϋ Προέδρου τής ΠΕΕΑ καί συμφώνως μέ τούς δρους πού
καθορίζομεν είς τήν άπάντησιν μας. Ή έναρξις τών διαπραγματεύσεων θά
γίνη, άφοϋ προηγουμένως άποσυρθοϋν τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ καί στα-
ματήση πασα έχθρική ένέργεια.
γ) Παρακαλοϋνται οί έκπρόσωποι τοϋ ΕΑΜ ΕΑΑΣ νά μας πλη­
ροφορήσουν ποιαν στάσιν θά τηρήσουν έναντι ήμών, είς περίπτωσιν
καθ’ ήν δεχθώμεν, ώς έχομεν πληροφορίας, έπίθεσιν έκ μέρους τών
Γερμανών.
 144 -

Έπί τών άνωτέρω προτάσεων τοϋ Ψαρροϋ ούδεμία άπάντησις έδό-

θη έκ μέρους τοϋ ΕΛΑΣ.
Ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ τήν 11 ’Απριλίου διεβίβασε εις τόν
Ψαρρόν πρόσκλησιν τοϋ Συντ/ρχου Κρίς τής Συμμαχικής ’Αποστολής
περί άποστολής άντιπροσώπων πρός συζήτησιν στρατιωτικών ζητημά­
των άφορώντων τάς άνταρτικάς ομάδας.
Είς τήν σύσκεψιν ταύτην άπεστάλησαν ώς άντιπρόσωποι τοϋ Ψαρ­
ροϋ ό Ταγ/ρχης μηχανικοΰ Γιακουμάκης Γ. καί ό έφ. Ύπολ/γός Πα-
παγιαννόπουλος Παν., Πολιτικός Σύμβουλος τοϋ Ψαρροϋ. Παρεκάλεσε
δέ τόν Ταγ/ρχην Τζέφ, όπως έξασφαλίση τήν άκώλυτον μετάβασίν των
είς τό μέρος, όπου θά έλάμβανε χώραν ή διάσκεψις υπό τήν προε­

Ι.Ν.
δρίαν τοϋ Άγγλου Συντ/ρχου Κρίς.

ΑΓΙ
Παραλλήλως κατά τήν έποχήν ταύτην έκλήθησαν είς Κάϊρον άντι-
πρόσωποι τών άνταρτικών όργανώσεων καί τών πολιτικών κομμάτων διά

ΩΝ
τήν λύσιν τοϋ έλληνικοϋ προβλήματος καί τόν σχηματισμόν κυβερνή-
σεως έθνικής ένότητος.

ΤΑΞ
9. ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕ ΤΟΥ 5/42 ΕΙΣ ΤΡΙΚΟΡΦΩΝ- ΚΛΗΜΑΤΑ.

ΙΑΡ
Ό Συν/ρχης Ψαρρός, έν δψει γενικής έπιθέσεως τοΰ ΕΛΑΣ, διέ-
ταξεν όπως άνακληθοϋν οί άδειοϋχοι αντάρτες καί συγκεντρωθοϋν τά
Χ ΩΝ
τμήματα τοϋ Συντάγματος είς τήν περιοχήν Τρίκορφου-Κλημάτων μέ
τήν έξής διάταξιν :

ΙΣΤ
Τό Άρχηγεΐον Καπετζώνη έπί τής φύσει όχυρας τοποθεσίας Κλή­

Ι
ματα, τό Άρχηγεΐον Δεδούση είς τό άριστερόν τής τοποθεσίας ταύτης
ΑΙΑ
καί τό Άρχηγεΐον Ντούρου είς τό δεξιόν ταύτης μέ μέτωπον πρός
βορραν.
ww
w.en Σ
Τό Άρχηγεΐον Κούτρα έτάχθη βορείως τοϋ χωρίου Μαραζιά, τό
Άρχηγεΐον Καϊμάρα έπί τοϋ Τρίκορφου καί βορείως τοϋ χωρίου Πα-
λαιοχώρι. Τά τμήματα τοϋ Άντ/ρχου Παπαβασιλείου, Ύπολ/γοϋ Πα-
tak
τυχάκη, Ύπολ/γοϋ Κοκκόρη, ή μαχητική όμάς Σεργούλας καί τμήμα

s
τοϋ Αρχηγείου Κοκορέλλη κατέλαβον θέσεις άπό τοϋ χωρίου Σεργούλας
is.g
μέχρι τής παραλίαξ τοϋ Κορινθιακοϋ κόλπου μέ άποστολήν, όπως κα-
λύψουν τά πλευρά τοϋ Συν/τος άπό Ανατολών.
r
Ό Ύπολ/γός Μήταλας εύρίσκετο κατά τήν περίοδον ταύτην είς
τήν περιοχήν Σιγδίτσας μέ τόν σκοπόν όπως συγκέντρωση τούς άνδρας
τοϋ Αρχηγείου του, τό όποιον είχε κατατμηθή εις ομάδας κατά τήν
εισβολήν τών Γερμανών είς Άμφισσαν.
Ή δύναμις ώρισμένων τμημάτων ή το μειωμένη καί ίδίως τοϋ Αρχη­
γείου Καπετζώνη, καίτοι όλοι οί άνδρες του κατήγοντο άπό τήν περιο­
χήν, είς τήν όποιαν τό Συν/μα είχε συγκεντρωθή. Τό Συν/μα κατά τήν
έποχήν ταύτην μετεστάθμευσεν, ώς έλέχθη άνωτέρω, έκ τής Γκιώνας-
Παρνασσοϋ είς Λωρίδα, λόγφ τής είσβολής τών Γερμανών είς Παρνασ-
σίδα. Τά τρόφιμά του είχον περιορισθή διά τόν λόγον ότι ή Αγγλική
 145 -

’Αποστολή έβράδυνε νά ένισχύση οικονομικούς τό Σύνταγμα. Εκτός δέ

τούτου λόγω των έορτών Πάσχα ένας μεγάλος άριθμός άνταρτών είχε
λάβει άδειας διά τά χωρία των, χωρίς νά δυνηθοΰν νά σπεύσουν πρός
τά τμήματα των, συνεπεία των αιφνιδιαστικών έπιθετικών ένεργειών τοϋ
ΕΛΑΣ. Έπί πλέον ό Άγγλος Ταγ/ρχης Τζέφ είχεν ειδοποιήσει, ότι
δέν έπρόκειτο προσεχώς νά διεξαχθοϋν έπιχειρήσεις κατά τών Γερμανών.
Αί μαχητικοί ομάδες τοϋ Συν/τος παρέμειναν εις τά χωρία των
διά νά προστατεύσουν τούς όπαδούς τοΰ Συν/τος. Κέντρα έφοδιασμοΰ
τοϋ 5/42 ύπήρχον είς Μοναστηράκι καί είς τήν Σκάλαν Καραΐσκου.
Ό Σταθμός Διοικήσεως τοϋ Συν/τος ήτο είς Κλήματα.

Ι.Ν.
Ή δύναμις τοΰ Συν/τος κατά τάς πρό τής τελικής συρράξεως ήμέ-
ρας άνήρχετο είς 500 περίπου Άξ/κούς καί άντάρτας, έκ τών όποιων

ΑΓΙ
450 περίπου μόνιμοι αντάρτες. Πυρομαχικά διέθετε τό Συν/μα άρκετά

ΩΝ
μετά τάς τελευταίας ρίψεις είς Τρίκορφον. Τό ήθικόν τών άνδρών τοϋ
Συντάγματος ήτο άκμαΐον.

10. ΤΑΞ
ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ.

ΙΑΡ
Παρά τάς πιέσεις καί τάς άπειλάς έκ μέρους τής ΠΕΕΑ καί τοϋ

Χ
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ όπως άναγκασθή καί προσχωρήση τό 5/42 Συν/μα Ψαρ-

ΩΝ
ροΰ είς τόν ΕΛΑΣ τούτο δέν έπετεύχθη. Έξ άλλου συμφώνως πρός τό
πρόγραμμα τοϋ ΚΚΕ είς τήν διάσκεψιν τοΰ Κάιρου έπρεπεν ό ΕΛΑΣ

ΙΣΤ
νά παρουσιασθή ώς ό μόνος έθνικός στρατός έν Έλλάδι, συνεπώς έπρε­
πε πάση θυσία νά έξουδετερωθή καί διαλυθή τό 5/42, τό όποιον εύρί-

θηνών.
ww ΙΑΙΑ
σκετο είς τόν άξονα καθόδου του πρός Νότον καί έγγύτερον τών ’Α­

w.en
Πρός τόν σκοπόν τούτον ό ΕΛΑΣ έκινητοποίησε μεγάλας δυνάμεις,Σ
τάς όποιας έξαπέστειλε πρός τήν περιοχήν τοΰ 5/42, μέ τήν άποστολήν,

tak
όπως τό ταχύτερον διαλύσουν τοΰτο. Ή διεύθυνσις τής έν λόγφ έπι-

sis
χειρήσε,ως άνετέθη είς τόν αιμοδιψή Άρην Βελουχιώτην.

.gr
Διά τήν έπιχείρησιν ταύτην έκινητοποιήθησαν αί κάτωθι δυνάμεις
τοΰ ΕΛΑΣ άπό διαφόρους κατευθύνσεις :
α) Παλαιοξάριον - Μαραζιά - Καλλιθέα : Τό Τάγμα Νικηφό­
ρου (Δημητρίου)-Παπαζήση μέ δύναμιν περίπου 400 άνδρών.
β) Παλαιοξάριον - Τρίκορφον : Ή V Ταξιαρχία τοϋ ΕΛΑΣ,
δυνάμεως περίπου 600 άνδρών, ύπό τόν Συντ/ρχην Ρήγον καί τό 36
Σύνταγμα τοΰ ΕΛΑΣ (500 άνδρες περίπου) ύπό τόν Συντ/ρχην Ζούλαν
(έξτρεμιστήν καί φανατικόν κομμουνιστήν).
γ) Κάτω Παλαιοξάριον - Τείχιον. ’Ισχυρά δύναμις έξ 8QP πε­
ρίπου έλασιτών προερχομένη άπό τήν κατεύθυνσιν τής Θεσσαλίας.
δ) Ξηροπήγαδο - Γέφυρα Μόρνου. Τό τάγμα Κούβα (400 άν­
δρες περίπου).
 146 -

ε) Παλαιόπυργος - Ναυπακτία. ’Ισχυρόν τμήμα προερχόμενον

άπό τήν Ήπειρον δυνάμεως 600 περίπου άνδρών, τό όποιον περιε-
λάμβανε καί ξενογλώσσους άντάρτας.
στ) Παλαιοξάριον. Δύναμις 700 περίπου άνδρών ύπό τόν Άρην
Βελουχιώτην προερχομένη έξ ’Ηπείρου.
Ήτοι ή δύναμις τοΰ ΕΛΑΣ άνήρχετο είς 5.000 άνδρας περίπου,
ήτο δέ τουλάχιστον δεκαπλασία τής δυνάμεως τοΰ 5/42.
Τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ ήσαν άριστα έξωπλισμένα μέ βαρείς όλμους,
άτομικούς όλμους, έλαφρά πυροβόλα, βαρέα πολυβόλα, οπλοπολυβόλα
καί άφθονα αυτόματα όπλα καί πυρομαχικά. Πρέπει δέ νά σημειωθή,
ότι κατά τήν δολοφονικήν ταύτην έπίθεσιν κατά τοΰ 5/42 ό ΕΛΑΣ

Ι.Ν.
ήτο έφωδιασμένος μέ καινουργή οπλισμόν καί πυρομαχικά Γερμανικής
κατασκευής (μυδράλλια, όλμους κλπ.).

ΑΓΙ
Τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ έκινήθησαν άπό διαφόρους κατευθύνσεις

ΩΝ
συγκλινούσας πρός τήν άμυντικήν τοποθεσίαν, τήν οποίαν είχε κατα­
λάβει τό 5/42.

ΤΑΞ
Τά περισσότερα των τμημάτων τούτων είχον λάβει μέρος είς τήν
έπίθεσιν τοΰ ΕΛΑΣ είς Ήπειρον, οί δέ άνδρες τούτων έφημίζοντο ώς

ΙΑΡ
φοβεροί άνθρωποσφαγεΐς. ’Ιδίως οί μαυροσκούφηδες τοΰ Άρη Βελου-
χιώτη ήρέσκοντο νά σφάζουν τούς αιχμαλώτους διά μαχαιρών άδιακρί-
Χ ΩΝ
τως έάν ήσαν τραυματίαι, άφοΰ προηγουμένως τούς έβασάνιζον μέ φρικτά
μεσαιωνικά βασανιστήρια.

ΙΣΤ
11. ΜΑΧΑΙ ΤΡΙΚΟΡΦΟΥ (ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΤΑΓΜΑΤΩΝ ΚΡΟΝΟΥ ΚΑΙ
ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ).

ww ΙΑΙΑ
Καθ’ δν χρόνον άνεμένετο ή άφιξις άντιπροσώπων τοΰ ΕΛΑΣ

w.en Σ
διά τήν συγκρότησιν Μικτής Επιτροπής μέ συμμετοχήν των Άγγλων
πρός ειρηνικήν διευθέτησιν τών διαφορών, τά πολυβόλα άρχισαν νά κρο­
τούν καί οί όλμοι νά άνασκάπτουν τάς κορυφάς τοΰ Τρίκορφου.
tak
α) 12.4.44 (Μεγάλη Τετάρτη). Κατά τήν ήμέραν ταύτην τό

sis
Άρχηγεΐον Κούτρα, κατέχον τά βορείως τοΰ χωρίου Μαραζιά υψώματα,

.gr
δέχεται αίφνιδιαστικώς ισχυρόν έπίθεσιν έκ μέρους τάγματος τοΰ ΕΛΑΣ
ύπό τούς Νικηφόρον καί Παπαζήσην, τό οποίον έξώρμησεν έκ Πα-
λαιοξαρίου καί κατέλαβε τό ύψωμα Άγιοι Θεόδωροι Τρίκορφου.
Τό Άρχηγεΐον τοΰτο ήμύνθη άρχικώς, πλήν όμως εύρεθέν πρό
ύπερτέρων δυνάμεων, έξωπλισμένων διά βαρέων όλμων καί πολυβόλων,
ήναγκάσθη νά συμπτυχθή πρός τά υψώματα τοΰ χωρίου Παλαιοχώρι, τά
όποια κατείχε άμυντικώς τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα άπό τής νυκτός τής
10 Απριλίου.
β) 13.4.44. (Μεγάλη Πέμπτη). Πυκνοτάτη ομίχλη έκάλυψε τήν
περιοχήν Τρίκορφου καί άπόλυτος ήρεμία έβασίλευε παντοΰ. Κατά τά
έξημερώματα συνοδευόμενα ύπό καπετάνιου τοΰ ΕΛΑΣ καί μερικών
 147 -

άνδρών έφθασαν εις τό χωρίον Παλαιοχώρι 10 μεταγωγικά φορτωμένα

μέ άρτον καί λοιπά τρόφιμα διά 4 ήμέρας προοριζόμενα διά τό Τάγ­
μα Κρόνου. Ταϋτα συνέλαβε τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα κατόπιν ένέδρας.
Ό συλληφθείς βαθμοφόρος τοΰ ΕΛΑΣ κατέθεσεν ότι ταϋτα προωρίζοντο
διά τούς άνδρας τοΰ Τάγματος Κρόνου, τό όποιον είχε κινηθή άπό τής
νυκτός πρός τό χωρίον Παλαιοχώρι. Ούτος ώμολόγησεν ότι, κινηθείς
δι’ άγνώστου δρομολογίου, παρεπλανήθη καί έχασε τήν έπαφήν μέ τόν
Κρόνον.
Πράγματι μετ’ όλίγας ώρας ή έμπροσθοφυλακή τοΰ ΕΛΑΣ προ-
σέκρουσεν έπί τών προφυλακών τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα. Δύο Τάγ­
ματα τοΰ ΕΛΑΣ μέ βάσιν έξορμήσεως τά υψώματα τοΰ Τρίκορφου
έκινήθησαν υπό τήν κάλυψιν τής πυκνοτάτης ομίχλης πρός τά υψώ­

Ι.Ν.
ματα Παλαιοχωρίου. Ή έμπροσθοφυλακή τοΰ ΕΛΑΣ βληθεΐσα θερι-
στικώς έτράπη εις φυγήν μέ πολλάς άπωλείας. Μετ’ όλίγον άπεσύρ-
ΑΓΙ
θη ή ομίχλη, οπότε τά δύο τάγματα τοΰ ΕΛΑΣ έπετέθησαν σφοδρό­

ΩΝ
τατα έναντίον τοΰ ’Αρχηγείου Καϊμάρα, βάλλοντα θεριστικώς διά βα­
ρέων όπλων ολόκληρον τήν τοποθεσίαν του.

ΤΑΞ
Τό Άρχηγεΐον Καϊμάρα, άν καί ή το μειωμένης δυνάμεως (περιε-
λάμβανε 100 μονίμους άντάρτας, ώς έπί τό πλεΐστον νεαρούς τήν ήλι-

ΙΑΡ
κίαν, πλήν όμως άρκετά ψυχωμένους καί έμπειροπολέμους) καί είχε
μόνον ένα βαρύ πολυβόλον (’Ιταλικόν) καί 6 οπλοπολυβόλα, όχι μό­
Χ ΩΝ
νον άπέκρουσε τούς δεκαπλάσιους καί πλέον έπιτιθεμένους έλασίτας,
άλλά καί τούς έτρεψε τελικώς είς φυγήν πρός τήν κατεύθυνσιν τών

ΙΣΤ
Αγίων Θεοδώρων προξένησαν είς αύτούς μεγάλας άπωλείας. Οί έλασΐ-
ται μετά τήν άποτυχίαν τής κατά μέτωπον έπιθέσεώς των προσεπά-
θησαν νά υπερκεράσουν τά τμήματα τοΰ 5/42 άπό δυσμών κινηθέντες

ww
κατά μήκος τής βαθείας χαράδρας τοΰ Μαραθια, πλήν όμως άπέτυχον ΙΑΙΑ
καί έκεΐ χάρις είς τήν έγκαιρον καί τολμηρόν έπίθεσιν τών άνταρτών

w.en
τοΰ ’Αρχηγείου Κούτρα, ό όποιος κατείχε τό άριστερόν. τής τοποθε­
σίας.
Σ
tak
γ) 14.4.44. (Μεγάλη Παρασκευή). Διά προγενεστέρας δια­

sis
ταγής τοΰ Συντ/ρχου Ψαρροΰ ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος Ήλίας άνέλαβε

.gr
τήν διοίκησιν τών τμημάτων τοΰ 5/42, τά όποια ήσαν έγκατεστημένα
άμυντικώς έπί τής τοποθεσίας Παλαιοχώριον-Σεργούλα (*).
Μετά τήν άποτυχίαν τής έπιθέσεώς τής προτεραίας λίαν ένωρίς
έξεδηλώθη συνδεδυασμένη αιφνιδιαστική έπίθεσις υπό τών Ταγμάτων τοΰ
Κρόνου άπό βορρά κατά μέτωπον καί τοΰ Νικηφόρου άπό άνατολών
(Μαραζιά) πλευρικώς έναντίον τών λόχων Κούτρα καί Καϊμάρα.
Τό Τάγμα Νικηφόρου έβαλλε διά πολλών βαρέων όλμων καί πο­
λυβόλων, τά όποια είχε τάξει πλησίον τής έκκλησίας τοΰ Προφ. Ήλία,

(*) Ό Συνταγματάρχης Ψαρρός είχε πλήρη έμπιστοσύνην είς τάς ήγετικάς ικανό­
τητας τού άνωτέρου τούτου ’Αξιωματικού, ό όποίος ΰπήρξεν πιστός είς τό καθήκον του
μέχρι τών τελευταίων στιγμών τής ζωής τοϋ Συντάγματος.

11
 148 -

εύρισκομένης δυτικώς τοϋ χωρίου Μαραζιά, καθ’ δν χρόνον οί άνδρες

τοϋ Κρόνου έπετίθεντο κατά διαδοχικά κύματα κατά μέτωπον.
Οί γενναίοι δνδρες τού 5/42, άν καί εύρίσκοντο είς μειονεκτικήν
μοίραν άπό άπόψεως τοποθεσίας, άριθμητικής δυνάμεως καί οπλισμού,
ήμύνθησαν σθεναρώς δι’ δλων τών δπλων καί Ιδίως διά των χειρο­
βομβίδων μίλς. Τούτους ένεψύχωνεν ή πεποίθησις έπί τό δίκαιον τού
άγώνος, διότι εύρίσκοντο έν άμύνη άφ’ ένός καί άφ’ έτέρου είχον πρό
αύτών τό παράδειγμα τών ήρώων άξιωματικών καί οπλαρχηγών των, οί
όποιοι έμάχοντο είς τήν πρώτην γραμμήν τοϋ πυρός σάν λιοντάρια.
Ή μάχη διήρκεσε καθ’ δλην τήν ήμέραν. Κατ’ αυτήν έπέδειξαν
πρωτοφανή ήρωϊσμόν, αύτ'απάρνησιν καί ψυχικόν σθένος δλοι σχεδόν

Ι.Ν.
οί Άξ/κοί καί αντάρτες τοϋ 5/42. Παρ’ δλον ότι ή τοποθεσία έβάλ-
λετο καθ’ δλην τήν ήμέραν καταιγιστικώς διά τών δλμων καί έθερίζετο

ΑΓΙ
διά τών πολυβόλων, οπλοπολυβόλων καί αυτομάτων, έν τούτοις τό Ταγ-
μα τοϋ Κρόνου δχι μόνον δέν κατόρθωσε νά άνατρέψη τούς άμυνομέ-
ΩΝ
νους, άλλά ύπέστη τοιαύτην πανωλεθρίαν, ώστε άπό έπιτιθέμενον με-
τεβλήθη είς άμυνόμενον (πράγματι αί άπώλειαι τοϋ ΕΛΑΣ είς νεκρούς
ΤΑΞ
καί τραυματίας ήσαν σοβαρώταται). Οί ήγήτορες τοϋ ΕΛΑΣ έπεστρά-
τευσαν ύποχρεωτικώς τούς δνδρας καί τάς γυναίκας τοϋ Παλαιοχωρίου
ΙΑΡ
διά νά μεταφέρουν τούς τραυματίας των είς τό Παλαιοξάρι.

Χ ΩΝ
Η μάχη κατά τό τέλος τής ήμέρας κατέπαυσε, τών έλασιτών πα-
ραιτηθέντων πάσης προσπάθειας πρός διάσπασιν τής κατεχομένης υπό τοϋ
5/42 τοποθεσίας.
ΙΣΤ
ΙΑΙΑ
’Αργά τό έσπέρας ό Συντ/ρχης Ψαρρός έκοινοποίησε διά σ' ·χί^μου
δ/γήν, διά τής όποιας διετάχθη ή διακοπή τών έχθροπραξιών, λόγω
ww
συναφθείσης άνακωχής. Είναι άληθές δτι μετά τήν πληροφορίαν ταύτην

w.en Σ
είς τά πρόσωπα δλων ήταν ζωγραφισμένη ή εύχαρίστησις καί φανερά
ή έπιθυμία των περί καταπαύσεως τοϋ έμφυλίου πολέμου.

tak
Τό άνωτέρω έγγραφον έστάλη διά κήρυκος είς τόν Κρόνον, ό οποί­

sis
ος είχε σταματήσει ήδη τό πϋρ. Ούτος άπήντησεν δτι άπέστειλε τό
έγγραφον τοϋτο είς τήν V Ταξιαρχίαν καί δτι άνέμενε δ/γάς.
.gr
δ) 15.4.44 (Μέγα Σάββατον). Εξημέρωσε τό Μ. Σάββατον μέ
άπόλυτον ήρεμίαν καί έξαιρετικήν λιακάδα. Πάντες εύρίσκοντο είς τάς
θέσεις των, δπου διήλθον άγρυπνοι τήν νύκτα άναμένοντες, δπως άπο-
μακρυνθοϋν τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ, ώς διελάμβανεν ή σχετική δ/γή
τοϋ Συν/τος. Πλήν δμως, δχι μόνον δέν άπεμακρύνθησαν άπό τήν πρώ­
την γραμμήν, άλλά τάς πρωϊνάς ώρας έβαλαν διά 2 δλμων μερικά βλή­
ματα. Ή δ/γή τοϋ Συν/τος έτόνιζεν δτι μόνον είς περίπτωσιν έπιθέ-
σεως ή προσβολής διά πυρών θά άπαντήσουν τά τμήματα τοϋ 5/42.
Τοϋτο δέν έγινε, διότι μετά τάς 2-3 πρώτας βολάς έσταμάτησαν νά
βάλλουν οί δλμοι καί άπό τάς γραμμάς τοϋ ΕΛΑΣ έφώναξαν δτι έπρό-
κειτο περί παρεξηγήσεως.
 149 -

Μετ' όλίγον δμως κήρυξ τοΰ ΕΛΑΣ ένεχείρησεν έγγραφον άπάντη-

σιν τής V Ταξιαρχίας, ή όποία έλεγε δτι «αί έχθροπραξίαι καί
τά πυρά θά παύσουν τότε μόνον, δταν οί άπέναντι άνδρες
τοϋ 5, 42 καταθέσουν τά δπλα». Τό τοιοϋτον κατέπληξε τούς πάντας
καί τούς έφανάτισεν άκόμη περισσότερον, δεδομένου δτι μέχρι τής
στιγμής έκείνης είχον κατατροπώσει τούς έλασίτας. Έζήτησαν μάλιστα
νά ένεργήσουν άμέσως άντεπίθεσιν, άλλά ή δ/γή τοϋ Συν/τος τό άπη-
γόρευε. Είς τόν Κρόνον έδόθη τότε ή λακωνική άπάντησις «μολών
λαβέ» άπό τόν Ταγ/ρχην Μπαϊζάνον Ήλ.
Κατόπιν τής άπαντήσεως ταύτης ό Κρόνος έζήτησε προσωπικήν
συνάντησιν μετά τοϋ Ταγ/ρχου Μπαϊζάνου, ή όποία καί έγινε. Ή
συνάντησις αύτη, καθώς καί ή δήθεν παραδοχή τής άνακωχής, ώς διε-
Ι.Ν.
πιστώθη έκ τών υστέρων, είχεν ώς σκοπόν νά κερδίση ό ΕΛΑΣ χρό­
νον μέχρις δτου περατώση τήν συγκέντρωσιν τών τμημάτων του είς
Α ΓΙΩ
ώρισμένα έπίκαιρα σημεία. Ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος έδήλωσεν είς τόν
Κρόνον, δτι άναμένει πληροφορίας άπό τό Σύν/μα, είς τό όποιον έστει­

ΝΤ
λε τό έγγραφον τοϋ Κρόνου. Ή ήμέρα παρήλθεν ήρεμος, τά δέ έκα-
τέρωθεν τμήματα διετήρησαν τάς αύτάς θέσεις.

ΑΞΙ
Ό Νικηφόρος, άφοϋ είδεν δτι ή κατά μέτωπον έπίθεσις τοΰ Κρόνου

ΑΡΧ
άπέτυχεν, έκίνησε τό τάγμα του άπό Μαραζιά πρός τήν Παραλίαν-
Σεργούλας άκολουθούμενον άπό πολλά μεταγωγικά μέ τόν σκοπόν, δπως

ΩΝ
άποκόψη τήν μοναδικήν όδόν ύποχωρήσεως τών μαχομένων έπί τοϋ
Τρίκορφου τμημάτων τοΰ 5/42, ή όποία άπό Καρούτια Μαραθιά κα­

ΙΣΤ
τέληγε είς Κλήματα. Τήν κίνησιν ταύτην έγνώρισεν είς τόν Ταγ/ρχην
Μπαϊζάνον δι’ έκτάκτου άγγελιαφόρου ό Άντ/ρχης Παπαβασίλείου ευρι­
σκόμενος είς Σεργούλαν.

ww ΙΑΙΑ
Έζητήθησαν έπειγόντως τήν προτεραίαν άπό τόν Συντ/ρχην Ψαρ-

w.en Σ
ρόν ένισχύσεις καί άποστολή ένός πολυβόλου καί πυρομαχικών, τά ό­
ποια είχον έξαντληθή. Ό Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος άνέφερεν έγγράφως είς
τόν Ψαρρόν τά διαδραματισθέντα καί τόν διεβεβαίωνεν δτι, έάν του
tak
έστέλλοντο πυρομαχικά ή το είς θέσιν μέ τούς άνδρας Κούτρα καί Καϊ-

sis
μάρα νά ένεργήση άντεπίθεσιν καί νά σαρώση τούς έλασίτας, τών
όποιων τό ήθικόν είχε παταπέσει έκ τών συνεχών άποτυχιών καί τών
τρομοκρατικών άπωλειών.
.gr
Τάς βραδυνάς ώρας άφίχθη είς τά μαχόμενα τμήματα ό έφεδρος
Ύπολ/γός Κυρίτσης Π. ώς σύνδεσμος τοϋ Συντ/ρχου Ψαρροϋ μεταφέ-
ρων μόνον πυρομαχικά.
Ό Άξ/κός οΰτος παρέδωσεν είς τόν Λοχαγόν Καϊμάραν έπιστολήν
τοϋ Λοχαγού Ντούρου, ό όποιος τοΰ έγραφε δι’ όλίγων λέξεων δτι
ή κατάστασις είς τά Κλήματα δέν ή το ευχάριστος καί δτι τό Συν/μα
άπεφάσισεν, δπως διά πλωτών μέσων μεταφέρη τούς άνδρας καί τά
τρΑ'Ί . του είς Γαλαξείδιον καί έκεΐθεν είς Γκιώναν, δπου λόγω τής
οι ^χύσεως τοΰ έδάφους, θά ήδύνατο νά έλιχθή εύκολώτερον καί νά
, υση τάς ένεργείας τού ΕΛΑΣ. Τό σχέδιον τούτο άπετέλει υίοθέ-
 150 -

τησιν προγενεστέρας προτάσεως τοΰ Λοχ/γοΰ Ντούρου είς τόν Ψαρρόν

καί τό Έπιτελεΐον τοϋ 5/42. Είναι βέβαιον δτι, έάν τούτο έπραγματο-
ποιεΐτο έγκαίρως, ή άπαγγίστρωσις τοΰ Συν/τος θά ήτο ευχερής καί
ουτω θά άπεφεύγετο ή τραγωδία τοϋ Κλήματος.
Κατόπιν τούτου έπρεπε, ώς έλεγεν έν τή έπιστολή του ό Λο­
χαγός Ντούρος, τά ’Αρχηγεία Κούτρα καί Καϊμάρα νά συμπτυχθοΰν τήν
νύκτα πρός Μαραθιάν καί Σκάλαν Καραΐσκου, διά νά ληφθή άπό κοι­
νού άπόφασις περί τής περαιτέρω ένεργείας.

Μεγάλην κατάπληξιν, άλλά καί λύπην καί πικρίαν έδοκίμασαν οί

διοικηταί τών τμημάτων, τών μαχομένων ήρωϊκώτατα καθ’ δλην σχεδόν
τήν Μεγάλην έβδομάδα έπί τοΰ Τρίκορφου, άπό τάς έκ Κλημάτων με-
Ι.Ν.
ταδοθείσας πληροφορίας. Δέν ήδύναντο νά έξηγήσουν τί συνέβαινεν

ΑΓΙ
είς τόν Σταθμόν Διοικήσεως τοΰ Συντάγματος.

ΩΝ
Κατόπιν τής κινήσεως τοΰ τάγματος Νικηφόρου κατά μήκος τής
Παραλίας Σεργούλας καί τών πληροφοριών τού Λοχαγού Ντούρου, ό

ΤΑΞ
Ταγ/ρχης Μπαϊζάνος άπεφάσισεν άπό κοινού μέ τούς Άξ/κούς Κούτραν
καί Καϊμάραν, δπως μετακινήσουν πρός Κλήματα τά τμήματα τοΰ Τρί­

ΙΑΡ
κορφου κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός.

Χ
Πράγματι, μόλις ένύκτωσε, τά τμήματα Τρίκορφου άπηγγιστρώ-
ΩΝ
θησαν άθορύβως διατηρήσαντα τήν φυσιογνωμίαν τής μάχης, χωρίς νά

ΙΣΤ
άντιληφθοΰν τήν μετακίνησιν ταύτην τά είς έλαχίστην άπόστασιν τμή­
ματα τοΰ Κρόνου. Τά τμήματα ταΰτα τοΰ 5/42 ήκολούθησαν τό δρο-

Ι ΑΙΑ
μολόγιον Παλαιοχώριον-Καρούτια-Μαραθιάς, διέβησαν τόν χείμαρρον
Μαραθιά νύκτα καί είς έλαχίστην άπόστασιν άπό τάς προφυλακάς τοΰ
ww
μίαν βολήν.
w.en Σ
Τάγματος Νικηφόρου, χωρίς τά φυλάκια τούτου νά βάλουν έστω καί

Οί άνδρες τών ’Αρχηγείων Καϊμάρα καί Κούτρα, κατόπιν πολυη­

tak
μέρων συνεχών μαχών καί συντόνων πορειών, έφθασαν κατάκοποι καί

s
άϋπνοι περί τήν 4ην πρωινήν ώραν είς θέσιν Σκάλα Καραΐσκου, δπου
is.g
έστάθμευσαν. Ό ΰπολ/γός Πατυχάκης μέ τούς Άξ/κούς Καραμαζάκην

r
καί Κοκορέλλην εϊχον έγκαταστήσει προφυλακάς έπί τής δυτικής όχ­
θης τοΰ χειμάρρου Μαραθιά μέ τούς άνδρας των.

Είς τά ’Αρχηγεία Κούτρα, Καϊμάρα καί τά άλλα τμήματα, τά

ευρισκόμενα είς τήν περιοχήν ταύτην, έδόθη ή έντολή δπως άσφαλίσουν
τά πλευρά τοΰ Συν/τος καί τούς είς Σκάλαν Καραΐσκου έφοδιασμούς
του άπό ’Ανατολών. Θά ήτο παράλειψις έάν δέν έμνημονεύετο ένταΰθα
ό ένθουσιασμός καί ή σοβαρά βοήθεια πρός τά μαχόμενα καθ’ δλην
τήν Μεγάλην Έβδομάδα έπί τοΰ Τρίκορφου τμήματα τοΰ 5/42, τήν
όποιαν προσέφεραν οί γενναίοι άνδρες τών μαχητικών Όμάδων τών
χωρίων τής περιοχής (Παλαιοχωρίου, Σεργούλας, Μαραζιών, Στύλιας,
Μάκρης, Τριζονίων).
 151 -

12. ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΓΑΛΑΞΕΙΔΙΟΥ ΚΑΙ ΕΝΕΔΡΑ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΕΙΣ

ΤΡΙΖΟΝΙΑ.
Τήν Μην ’Απριλίου 1944 (Μεγ. Παρασκευή), ό Λοχαγός Δεδούσης
διετάχθη ύπό τοΰ Συν/ρχου Ψαρροϋ όπως μεταβή μέ τμήμα τοΰ ’Αρχη­
γείου του είς Γαλαξείδιον διά νά συγκέντρωση καί παραλαβή τούς
άδειούχους άντάρτας του. Έκεΐ εύρίσκοντο τμήματα τού ΕΛΑΣ μέ τούς
Καραλίβανον καί Σφέτσον (υπεύθυνον ΕΑΜ Γαλαξειδίου) έπικεφαλής,
τά όποια έκινήθησαν έχθρικώς έναντίον τοϋ Δεδούση, άφοΰ προηγου­
μένως άπέστειλαν είς αύτόν τελεσίγραφον παραδόσεώς του μετά τών
άνδρών του.
Ό Δεδούσης άπέρριψε τό τελεσίγραφον τοϋ ΕΛΑΣ καί έκινήθη πρός
Ι.Ν.
συνάντησιν τούτου. Ό ΕΛΑΣ τελικώς άπέφυγε τήν σύγκρουσιν, άφοΰ

ΑΓΙ
έγκατέλειψε τό ύψωμα, τό όποιον είχε καταλάβει προηγουμένως.
Έν τώ μεταξύ ό Ψαρρός έκοινοποίησεν είς τόν Δεδούσην τήν
ΩΝ
σύναψιν άνακωχής μεταξύ 5/42 καί ΕΛΑΣ, οπότε ό Δεδούσης μέ τούς
άδειούχους άντάρτας του έπεβιβάσθη βενζινοπλοίου καί άνεχώρησε άνε-
ΤΑΞ
νόχλητος διά τήν περιοχήν Κλήματος, όπου εΐχεν έγκατασταθή άμυντι-
κώς τό 5/42.
ΙΑΡ
Είς τό βενζινόπλοιον τοϋτο τοϋ Ήλία Νικολάρα έκ Τριζονίων

Χ
Δωρίδος έπεβιβάσθησαν οί άφιχθέντες έξ ’Αθηνών ίδιώται Δημ. Τζου-
ΩΝ
βάλας, καταγόμενος έκ τής Παραλίας Τριζονίων καί Άνδρέας Καββα-
δίας, δικηγόρος έξ ’Αθηνών. Ούτοι άνήκοντες είς τήν Όργάνωσιν
ΙΣ
"ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΟΜΙΤΑΤΟΝ" τών ’Αθηνών είχον λάβει, όπως έλεγον,
ΤΙΑ
έντολήν νά μεταβοΰν πρός συνάντησιν τοϋ Ψαρροϋ καί Ζέρβα καί δια­

ww ΙΑΣ
βιβάσουν είς αυτούς πρότασιν τών Εθνικών ’Οργανώσεων τών ’Αθηνών
(ΕΘΝΙΚΟΝ ΚΟΜΙΤΑΤΟΝ, ΕΘΝΙΚΗ ΔΡΑΣΙΣ καί ΠΕΑΝ), περί ένισχύ-

w.en
σεώς των διά 300 περίπου άνδρών (κυρίως φοιτητών) πρός παρεμπό-
δισιν καθόδου τοϋ ΕΛΑΣ πρός τάς ’Αθήνας.

tak
Κατά τά μεσάνυχτα τοΰ Πάσχα (16 ’Απριλίου 1944) καί ένώ οί
καμπάνες τών πέριξ χωρίων έκάλουν τούς χριστιανούς διά νά έορτά-
sis
σουν τήν Άνάστασιν τοΰ Χριστού, τό βενζινόπλοιον έπλησίασεν είς
.gr
τό λιμανάκι τών Τριζονίων διά νά άποβιβάση τούς δύο ώς άνω ίδιώ-
τας μέ τή μικρή βάρκα του.
Μετά τήν άποβίβασιν τούτων είς τήν άνατολικήν πλευράν τοΰ λι­
μανιού τό βενζινόπλοιον έδέχθη σφοδρότατον καταιγισμόν πυρών όλμων
καί αυτομάτων όπλων τών τμημάτων τοΰ Τάγματος Νικηφόρου τοΰ
ΕΛΑΣ, τά όποια είχον στήσει ένέδραν, άφοΰ κατέλαβον έγκαίρως τό
νησί καί τήν άπέναντι παραλίαν τής Δωρίδος, μέ τόν σκοπόν όπως
συλλάβουν τόν Δεδούσην μέ τούς άνδρας του κατά τήν έπάνοδόν του
έκ Γαλαξειδίου, παρά τήν υπογραφήν τής άνακωχής κατά τό Μεγ. Σάβ­
βατο.
Πρός στιγμήν ό κυβερνήτης τοΰ βενζινοπλοίου τά έχασε, τό δέ
βενζινόπλοιον έπλεεν άκυβέρνητον πρός δυσμάς καί είς έλαχίστην άπό-
 - 152 -

στάσιν άπό τήν έκκλησίαν τοΰ 'Αγ. Γεωργίου του νησιού, ένώ οί άνδρες
τοΰ Δεδούση ήρχισαν νά άπαντοΰν διά των αύτομάτων όπλων των, ά-
ναγκάσαντες τούς έλασίτας νά κρυφθούν πίσω άπό προκαλύμματα.
Τό θαύμα τοΰ Χριστού έγινε. Κατά τύχην τό πολυβόλον τοΰ ΕΛΑΣ,
τό όποιον είχε ταχθή πρό τοΰ ιερού τοΰ 'Αγίου Γεωργίου, ύπέστη έμπλο-
κήν, τό δέ σκάφος έγλίστρησε σιγά-σιγά καί άπεμακρύνθη άπό τά
Τριζόνια, χωρίς άπώλειες, πλήν τοΰ βενζινοπλοίου, τοΰ όποιου τά πλευ­
ρά ήσαν διάτρητα, τά δέ σχοινιά του είχαν κοπή άπό τίς βολίδες
τών αύτομάτων όπλων τών έλασιτών.
Ούτω τό σκάφος άνενόχλητον πλέον άπεμακρύνθη εις τά άνοικτά
καί έφθασεν εις Μοναστηράκι. Ό Δεδούσης μέ τούς άνδρας του με-

Ι.Ν.
τέβη εις τά υψώματα τοΰ Κλήματος, όπου εύρίσκοντο οί υπόλοιποι
ανδρες τοΰ ’Αρχηγείου του.

ΑΓΙ
ΩΝ
13. ΤΑ ΔΙΑΜΕΙΦΘΕΝΤΑ ΜΕΤΑΞΥ ΨΑΡΡΟΥ ΚΑΙ ΕΛΑΣ ΠΡΟ ΤΗΣ
ΤΕΛΙΚΗΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΣ.

ΤΑΞ
Καθ’ δν χρόνον τά έπί τοΰ Τρίκορφου τμήματα τοΰ Συντάγματος
(’Αρχηγεία Καϊμάρα-Κούτρα) άπέκρουον τάς λυσσώδεις έπιθέσεις τοΰ
ΙΑΡ
Νικηφόρου καί Κρόνου καί έτρεπον τούτους εις φυγήν, εις τόν Σ.Δ.

Χ
τοΰ 5/42 έλάμβανον χώραν τά κάτωθι :

ΩΝ
Είς τάς 12 ’Απριλίου ή V Ταξιαρχία τοΰ ΕΛΑΣ άπέστειλε πρός
τόν Συντ/ρχην Ψαρρόν τό κατωτέρω έγγραφον, διά τοΰ όποιου προ-
ΙΣΤ
σεπάθει νά έπιρρίψη τήν ευθύνην τών λαβόντων χώραν έπεισοδίων είς

Ι
τό 5/42 καί νά δικαιολογήση τήν έπικειμέγην διάλυσίν του. Σημειω-
τέον ότι ή δολοφονική έπίθεσις τοΰ ΕΛΑΣ κατά τοΰ Συν/τος ήρχισε
ww ΑΙΑ
άπό τά τέλη Μαρτίου (έπίθεσις έναντίον λόχου Δεδούση είς Εύπάλιον).

V ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΑΤΙΚ/ΤΙΑΣ-ΕΥΒΟΙΑΣ
w.en Σ
ΕΠΙΤ. ΓΡΑΦ. ΙΙ-ΙΠ
tak
Α.Π. 208
Συνταγματάρχην Ψαρρόν s is.g
Δ/τήν 5/42 Σ.Ε.
r
Κατόπιν τών διενεργηθεισών ένοπλων έπιθέσεων τμημάτων σας κατ’ άνταρτών τοϋ
ΕΛΑΣ καί τών όργανώσεων ΕΑΜ, τών διαπραχθέντων φόνων, συλλήψεων ομήρων, διαρ-
παγών παντοίων υλικών, διαλύσεως όργανώσεων ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, λοιπών βιαιοπραγιών έναντίον
Ελλήνων, κηρύξεως τής περιοχής Δωρίδος κλπ., εις κατάστασιν πολιορκίας καί τής λή
ψεως έχθρικής στάσεως έν γένει πρός τόν έθνικοαπελευΘερωτικόν λαϊκόν στρατόν, έν
όνόματι τοΰ 'Ελληνικού λαοΰ τοΰ όποιου άποτελοϋμεν τήν ένοπλον δϋναμιν,
σας προσκαλοΰμεν όπως :
α) Διατάξητε άμέσως τήν κατάπαυσιν πάσης παρανόμου ένεργείας κατά Ελλήνων
πολιτών έν γένει.
β) "Αρετε παν περιοριστικόν μέτρον τών έλευθεριών τοΰ λαοΰ, τής υπό τών τμη-
ιιάτων σας κατεχομένης περιοχής.
 153 -

γ) Προωθήσητε άμέσως έν πόση άσφαλείμ καί μας παραδώσητε τούς συλληφθέντας

καί κρατουμένους όμηρους αξιωματικούς, καπεταναίους, άντάρτας καί μέλη οΐασδήποτε
όργανώσεως ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
δ) Παραδώσητε άπαντα τά άφαιρεθέντα άπό ΕΛΑΣ-ΕΑΜ καί λοιπούς ίδιώτας βιαίως
είδη όπλισμοϋ, πυρομαχικών, τροφίμων καί λοιπών έφοδίων ή υλικών.
ε) Συλλάβητε τόν Ταγ/ρχην Καπετζώνην, Λοχαγόν Δεδούσην καί άπαντας τούς λοι­
πούς ένεχομένους οπωσδήποτε είς φόνον Βάρσου καί λοιπών ανταρτών ή μελών όργα-
νώσεώς μας καί παραπέμψητε τούτους, ίνα δικασθώσιν παρά Στρατοδικείου συμμετέ­
χοντας καί άντιπροσώπου μας.
Μετά τήν άμεσον παραδοχήν καί έκτέλεσιν τών άνωτέρω όρων 0ά συγκροτηθή ει­
δική μικτή έπιτροπή μέ συμμετοχήν τού Άγγλου Ταγ/ρχου Τζών είς τήν όποιαν θά
παραπεμφθώσι πρός έπίλυσιν πάντα τά λοιπά έκκρεμή ζητήματα μεταξύ ΕΛΑΣ καί 5/42.

Ι.Ν.Είς περίπτωσιν, καθ’ ήν δέν δεχθήτε τάς άνωτέρω προτάσεις ή παρελκύσητε τήν
άμεσον έκτέλεσιν τών όρων τούτων, θά φέρετε άκεραίαν τήν εύθύνην απέναντι τού Έλ

ΑΓΙ
ληνικοϋ λαού καί τής ΠΕΕΑ διά τά έπακόλουθα καί τάς συνέπειας των.

ΩΝ
Σ.Δ. τή 12-4-1944
Ή V Ταξιαρχία
Ύπογρ. Φερραϊος-Ήρακλής

ΤΑΞ
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, έπειδή ένόμιζεν δτι δέν έπρεπε νά παρά­
ΙΑΡ
λειψη καμμίαν έντιμον ύποχώρησιν, προκειμένου νά άποφευχθή ό έμφύ-

Χ
λιος πόλεμος, ό οποίος μόνον τούς κατακτητάς θά έξυπηρέτει καί θά

ΩΝ
έβάρυνε καταστρεπτικώς έπί τοϋ άπελευθερωτικοϋ άγώνος, προέβη είς τάς
κατωτέρω ένεργείας :

ρίδα είς κατάστασιν πολιορκίας. ΙΣ

α) Κατήργησε τήν δ/γήν, του, διά τής όποιας έκήρυξε τήν Λω­
ΤΙΑ
ww
β) Άφήκεν έλευθέρους τούς συλληφθέντας αίχμαλώτους.
ΙΑΣ
γ) Διέταξεν όπως ό όπλισμός τοϋ ΕΛΑΣ συγκεντρωθή είς τό Συν/μα.
w.en
δ) Ειδοποίησε τόν ΕΛΑΣ, δτι οί Άξ/κοί Καπετζώνης καί Δεδού-
σης θά δικασθοϋν ύπό τοϋ Συν/τος διά τάς παραβάσεις των, έφ’ δσον
tak
συμβή τό ίδιον μέ τόν Νικηφόρον. Έγνώρισε μάλιστα δτι ό Δεδού-

sis
σης είχεν άποσταλή είς ειδικήν άποστολήν είς Γαλαξείδιον.

.gr
ε) Παρεκάλεσε τόν ΕΛΑΣ δπως όρίση τόν άντιπρόσωπόν του διά
τήν μικτήν έπιτροπήν, ή οποία έπρόκειτο νά έπιλύση τάς δημιουργη-
θείσας διαφοράς τή συμμετοχή τών Άγγλων.
14. ΔΙΑΤΑΓΑΙ ΔΙΑΛΥΣΕΩΣ ΤΟΥ 5/42
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ώς καί οί Άξ/κοί τοϋ 5/42, διεπνέοντο
πάντοτε άπό τό πνεϋμα τής Εθνικής Ένότητος, τό όποιον είχον έμφυ-
σήσει είς τούς άντάρτας καί τούς όπαδούς τοϋ Συν/τος, ήσαν γνώσται
τής Ελληνικής 'Ιστορίας καί τών δεινών τών έμφυλίων πολέμων τής
Ελλάδος, έχοντες δέ πλήρη συναίσθησιν τής Εθνικής Αποστολής των,
ή όποια συνίστατο είς τήν άπελευθέρωσιν τής πατρίδος καί μόνον,
χωρίς πολιτικός έπιδιώξεις, κατέβαλλον σοβαρωτάτας προσπάθειας πρός
άποφυγήν γενικής συρράξεως καί άλληλοσπαραγμοϋ.
 154 -

Είς μάτην δμως διότι ή ήγεσία τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, άποβλέπουσα εις

τήν πραγματοποίησιν τών πολιτικών της σκοπών, δηλ. τήν κατάληψιν
τής έξουσίας, είχεν άποφασίσει δπως διαλύση δπωσδήποτε τό 5/42, τό
όποιον έθεώρει δτι ήτο έμπόδιον πρός τοϋτο, λόγφ τοϋ δτι τούτο
εύρίσκετο έπί τοϋ άξονος καθόδου τοϋ ΕΛΑΣ πρός Νότον καί έγγύ-
τερον τών ’Αθηνών.
Πρός έπιτυχίαν τοϋ ώς άνω σκοποϋ συγκέντρωσεν είς τήν περιοχήν
Δωρίδος καί πρό τής άμυντικής τοποθεσίας τοϋ Συντάγματος συντρι-
πτικώς ύπερτέρας τοϋ 5/42 δυνάμεις μέ τόν Άρην Βελουχιώτην έπικε-
φαλής καί μέ τήν κάτωθι σαφή έγγραφον έντολήν τοϋ Γ. Σιάντου (Γέ­
ρου) περί οριστικής διαλύσεως τοϋ 5/42 :

Ι.Ν.
"14.4.44
ΕΠΕΙΓΟΝ

ΑΓΙ’Αγαπητέ Κώστα,

ΩΝ
Γιά τόν Ψαρρό, τά είπαμε πολλές φορές καί δέν ξέρω γιατί ζητάτε νά σας δώσου­
με διαταγή διαλύσεως. "Αν δέν δεχθή τούς όρους μας..... τότε είμαστε υποχρεωμένοι
ΝΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΑ ΧΩ­

ΤΑΞ
ΡΙΣ ΧΡΟΝΟΤΡΙΒΕΣ. Σ’ αύτό τό σημείο έφιστώ ιδιαίτερα τήν προσοχή σας γιά νά πάρε­
τε τά αναγκαία στρατιωτικά μέτρα γιά τήν περίπτωση αυτή καί νά διατάξετε, δηλ.

ΙΑΡ
νά λύσετε τά χέρια τοϋ Ρίζου νά ξεκαθαρίση τήν κατάσταση μόλις ό Ψαρρός άπορ-
ρίψει τούς όρους μας ή ενα έξ αυτών.... ΕΠΙΣΗΣ ΝΑ ΣΤΑΑΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ
ΣΤΕΛΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΤΟ.

Χ ΩΝ ΓΕΡΟΣ'1'

ΙΣ ΤΙΑ
ww
μένον φωτοαντίτυπον είς τό τέλος τοϋ βιβλίου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ "Α"),ΙΑΣ
Τό ώς άνω ίστορικόν έγγραφον, περιλαμβανόμενον είς τό συνημ-

w.en
έδημοσιεύθη είς τό φύλλον τής 1.10.1945 τής έβδομαδιαίας έφημερίδος
"Η ΕΛΛΑΣ", δργανον τοϋ Γ. Παπανδρέου. Ό Κώστας ήτο ό Κ. Δεσπο-

tak
τόπουλος τοϋ Γεν. Στρατηγείου τού ΕΛΑΣ. Ή άλήθεια καί άκρίβεια
τής ώς άνω Διαταγής τοϋ Σιάντου (Γέρου) έπεβεβαιώθη διά τών κά­
τωθι :
sis .gr
α) Διά τής έφημερίδος ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ" τής 22/3/64 είς τό "ΑΝΤΑΡ­
ΤΙΚΟ"
β) Διά τής ιστορικής μελέτης τοϋ κ. Θεοφυλάκτου Παπακωνσταντί­
νου "ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΤΑΡΣΙΑΣ", δημοσιευθείσης είς τήν έφημε-
ρίδα ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ τήν 12/11/68.
Παρ’ δλας τάς υποχωρήσεις τοϋ Ψαρροϋ, ό ΕΛΑΣ έστειλεν έν
συνεχεία τό κατωτέρω τελεσίγραφον πρός τόν Συν/ρχην Ψαρρόν, έκ
τοϋ όποιου καταφαίνεται σαφώς ή άπόφασίς του περί διαλύσεως τοϋ
5/42 καί τήν όποιαν οΰδεμία υποχώρησις ήτο δυνατή νά ματαιώση
έφ’ δσον διά τούτου ήξίωνε τήν άμεσον καί ταπεινωτικήν παράδοσιν
καί κατάθεσιν τών δπλων ύπό τού 5/42 Σ.Ε.
 - 155 -

«ΕΛΑΣ-V ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ
ΕΠΙΤ. ΓΡΑΦ. ΙΙ-ΙΠ
Άριθ. Άπ. 239
Σ.Δ. 14-4-1944
Πρός

Τόν Συνταγματάρχην Ψαρρόν Δημήτριον

Διοικητήν 5/42 Συντάγματος
Όπου

Τό Γενικόν Στρατηγεΐον τοϋ ΕΛΑΣ καθώριζε ρητώς εις τό άποσταλέν παρ’ ήμών

Ι.Ν.
τελεσίγραφον, ώς πρωταρχικόν όρον τήν σύλληψιν τοϋ λοχαγού Δεδούση καί παραπομπήν
του εις Στρατοδικεϊον. Έφ’ όσον, άδιάφορον διά ποιους λόγους, τό 5/42 Σύνταγμα δέν

ΑΓΙ
είναι εις θέσιν νά τό έκπληρώση αμέσως, δέν υπολείπεται άλλη λύσις πρός αποφυγήν αί-
ματοχυσίας, είμή ή διάλυσις τοϋ 5/42 Συντάγματος καί παράδοσις οπλισμού

ΩΝ
καί πυρομαχικών είς αντιπρόσωπόν μας, ίνα εις τό μέλλον άποφευχθώσι αίτια καί
άφορμαί ύποσκάπτουσαι τήν έθνικήν ένότητα καί τόν ένιαΐον απελευθερωτικόν στρατόν.

ΤΑΞ
Έγγυόμεθα απολύτως τόν σεβασμόν τής προσωπικής, έλευθερίας καί προστασίας αξιω­
ματικών καί ανταρτών των μή ένεχομένων είς πράξεις προδοτικός, έγκλήματα πολέμου

ΙΑΡ
ή φόνους πολιτών.
Ή άπάντησις πρός τό παρόν έγγραφον μας δέον νά μας δοθή αμέσως λόγω τής

Χ
έπικρατούσης τακτικής καταστάσεως.

ΩΝ
Εις περίπτωσιν παραδοχής τών δρων τής παραδόσεως τοϋ οπλισμού, τά τμήματά
σας δύνανται νά προσελθωσιν άοπλα μαί μέ λευκήν σημαίαν εις οίονδήποτε

ΙΣ
ήμέτερον τμήμα προς παράδοσιν. Τά τμήματά μας έχουσι λάβει έντολήν νά προ­
στατεύσουν παρουσιασθησομένους αξιωματικούς καί όπλίτας.

ΤΙΑ
Ή V Ταξιαρχία
Φερραΐος- Ηρακλής

ww ΙΑΣ
w.en
tak
Μέχρι τής λήψεως τοϋ ώς άνω τελεσιγράφου ό ΕΛΑΣ διά δια­
φόρων άστηρίκτων καί κακοπιστών προφάσεων προσεπάθησε νά συγκα-

sis
λύψη, τήν άπό καιρού ληφθεΐσαν άπόφασίν του, όπως διαλύση τό 5/42

.gr
μέ τόν άποκλειστικόν σκοπόν, όπως κερδίση χρόνον διά νά συμπληρώ-
ση τήν συγκέντρωσιν τών τμημάτων του, τά όποια είχον κινηθή άπό
μεγάλας άποστάσεις πρός τή περιοχήν τοϋ Συν/τος.
Οΰτω ό ΕΛΑΣ διά τών άφικνουμένων τμημάτων του συνεπλήρωνε
τόν ήμικυκλικόν κλοιόν, έντός τοϋ όποιου περιέσφιγγε τό 5/42. Τά Κλή­
ματα άποτελοΰσαν τό τελευταΐον προπύργιον κατά τών τμημάτων ’τοϋ
Άρη Βελουχιώτη.
Οί συλληφθέντες αιχμάλωτοι τοϋ ΕΛΑΣ άπό τής ένάρξεως τών
έπιθετικών του ένεργειών άφέθησαν έλεύθεροι ύπό τοϋ Συντ/ρχου Ψαρ-
ροϋ άπό πνεϋμα διαλλακτικότητας καί καλής προθέσεως πρός ειρηνικήν
διευθέτησιν τών διαφορών. Οί ώς άνω αιχμάλωτοι μετέβησαν είς τά
άπέναντι τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ καί έπληροφόρησαν ταϋτα περί τών κα-
τεχομένων ύπό τοϋ 5/42 θέσεων.
 156 -

Ό κύριος όγκος τού ΕΛΑΣ κατέλαβε θέσεις είς άπόστασιν 400-

500 μέτρων άπό τών γραμμών τοϋ 5/42 καί ήρχισε νά όχυρώνεται.
Ή τοποθεσία τών Κλημάτων, είναι φύσει οχυρά, αλλά παρουσιάζει
τό μειονέκτημα δτι στερείται βάθους άφ’ ένός καί άφ’ έτέρου άμέσως
νοτίως ταύτης είναι ό Κορινθιακός κόλπος. Ώς έλέχθη άνωτέρω, τό
5/42 ήναγκάσθη νά συμπτυχθή είς τήν περιοχήν ταύτην κυρίως διά
λόγους άσφαλείας έκ μέρους τών Γερμανών, οί όποιοι είχον άνακατα-
λάβει τήν Παρνασσίδα.
Είς τόν Σταθμόν Διοικήσεως τοϋ Συν/τος έλαβον χώραν άλλεπάλ-
ληλοι συσκέψεις τοϋ Ψαρροΰ μετά τών Άξ/κών τών είς τά Κλήματα
έγκατεστημένων άμυντικώς τμημάτων μετά τό τελευταΐον τελεσίγραφον
τοϋ ΕΛΑΣ. Έρρίφθη ή ιδέα ύπό τοϋ Λοχαγού Ντούρου, όπως τά τμή­
Ι.Ν.
ματα τοϋ Συν/τος έπιβιβασθοΰν πλωτών μέσων καί διαπεραιωθοΰν είς

ΑΓΙ
Γκιώναν, όπου θά ή δύ να ντο νά έλιχθοΰν καί άποφύγουν τόν κλοιόν τοϋ
ΕΛΑΣ. Μετά τάς τελευταίας έκκαθαριστικάς έπιχειρήσεις οί Γερμανοί

ΩΝ
είχον άποσυρθή πάλιν είς τάς μεγάλος πόλεις καί συνεπώς ήτο εϋκο-
λον όπως τό 5/42 καταλάβη τά υψώματα τής Γκιώνας.

ΤΑΞ
Τήν άποψιν ταύτην δέν συνεμερίσθησαν ό Συν/ρχης Ψαρρός καί
τινες τοϋ ’Αρχηγείου Καπετζώνη καί άπεφασίσθη τελικώς, όπως όλοι
ΙΑΡ
παραμείνουν είς τάς κατεχομένας θέσεις των καί πέσουν έπί τών έπάλ-
ξεων τής Εθνικής ’Ιδέας.
Χ ΩΝ
Πριν ληφθή ή τελική άπόφασις είδοποιήθησαν τά έπί τοϋ Τρίκορ­
φου τμήματα, όπως συμπτυχθοϋν πρός τά Κλήματα κατά τάς πρώτας
πρωϊνάς ώρας τοϋ Πάσχα τοϋ 1944.
ΙΣΤ
15.
ww Ι
ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ. ΠΑΣΧΑ 16-4-44ΑΙΑ
w.en
(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4ον)
Σ
Περί ώραν 5ην πρωινήν, ένώ οί δνδρες τών ’Αρχηγείων Κούτρα

tak
καί Καϊμάρα κατάκοποι είχαν καταυλισθή είς τήν Σκάλαν Καραΐσκου
καί οί καμπάνες τών πέριξ χωρίων έκάλουν τούς χριστιανούς διά
s is.g
τό «Χριστός Άνέστη», σφοδροτάτη αίφνιδιαστική έπίθεσις δι’ όλμων,
πολυβόλων καί όπλοπολυβόλων έκτοξεύεται ύπό τοϋ Τάγματος Νικηφό­
r
ρου-Παπαζήση άπό τήν κατεύθυνσιν Μαραθια πρός τήν Σκάλαν Κα­
ραΐσκου, έναντίον τών ώς άνω τμημάτων.
Ή έπίθεσις αδτη είχεν ώς άντικειμενικόν σκοπόν τήν διαρπαγήν
τών έφοδιασμών τοϋ Συν/τος καί τήν άποκοπήν τών είς Τρίκορφον
ύποθετικώς ευρισκόμενων τμημάτων τοϋ 5/42, τά όποια όμως είχον άπο­
συρθή κατά τήν διάρκειαν τής νυκτός, χωρίς νά τό άντιληφθή οΰτε ό
Νικηφόρος οδτε ό Κρόνος.
Τά έπιτεθέντα τμήματα τοϋ Νικηφόρου προσέκρουσαν έπί τών προ­
φυλακών τών Άξ/κών Πατυχάκη, Καραμαζάκη καί Κοκορέλλη, αί όποΐαι
κατώρθωσαν νά άναχαιτήσόυν τάς διαδοχικός έφόδους τών έλασιτών
 157 -

πέραν τοϋ χειμάρρου Μαραθιά. Ούτοι συνέλαβον άρκετούς αίχμαλώτους,

έκ τών όποιων συνέλεξαν πολυτίμους πληροφορίας, τάς όποιας καί διε-
βίβασαν είς τούς Άξ/κούς Κούτραν καί Καϊμάραν.
Μέ τούς πρώτους πυροβολισμούς οί δνδρες Καϊμάρα καί Κούτρα
μέ τόν Ταγ/ρχην Μπαϊζάνον έπικεφαλής, συνεκεντρώθησαν καί έσπευ-
σαν είς τήν πρώτην γραμμήν, όπου έμάχοντο ήρωϊκώς οί δνδρες τοϋ
Κοκορέλλη καί Πατυχάκη. ’Αμέσως οί δύο ήγήτορες ένήργησαν ταχυ-
τάτην καί σφοδράν άντεπίθεσιν ώς έξής, τεθέντες έπικεφαλής τών άν-
δρών των :
Ό μέν Κούτρας έπετέθη κατά μήκος τής άκτής πρός τήν κα-
τεύθυνσιν τοϋ χωρίου Μαραθιά, ό δέ Καϊμάρας πλευρικώς πρός τήν
Ι.Ν.
κατεύθυνσιν Μύλοι Μαραθιά διά μέσου πυκνοτάτων θάμνων, άποτόμων
βράχων καί βαθειών χαραδρών.
Α ΓΙΩ
Αί έφοδοι τών έλασιτών ήσαν λυσσώδεις καί ,άλεπάλληλοι, οί όλ­
μοι έπιπτον βροχηδόν καί τά πολυβόλα καί μυδράλλια τούτων έθέριζον
ΝΤ
τό έδαφος. Τά άντεπιτεθέντα τμήματα ύπεστηρίζοντο άρχικώς μόνον

ΑΞΙ
ύπό τοϋ βαρέος πολυβόλου τοϋ ’Αρχηγείου Καϊμάρα (πολυβοληταί Κοκ-
κόρής, Φουσέκης), κατόπιν όμως ύπό όπλοπολυβόλων τοϋ λόχου Ντού­

ΑΡΧ
ρου κατέχοντος τά υπερκείμενα υψώματα, ώς καί ένός πολυβόλου τής
διμοιρίας τοϋ Άνθ/γοϋ Καραγιάννη Εύθ. τοϋ ’Αρχηγείου Ντούρου. .

ΩΝ
Τό Άρχηγεϊον Καϊμάρα μέ έπικεφαλής τόν διοικητήν του, κινηθέν
ταχέως καί τολμηρώς έκ τοϋ άριστεροϋ κατώρθωσε νά ϋπερκεράση τούς
ΙΣΤ
έλασίτας. "Οταν έφθασεν είς τήν θέσιν Μύλοι Μαραθιά, έπετέθη κατά

ΙΑΙΑ
τοϋ δεξιού τοϋ ΕΛΑΣ όρμητικώτατα καί ήπείλησε τά πλευρά καί τά
νώτα τών έπιτιθεμένων έλασιτών, οί όποιοι έτράπησαν είς φυγήν πρός
τά δπίσω.
ww
w.en Σ
Οί έλασΐται τοϋ κέντρου καί τοϋ άριστεροϋ τής παρατάξεώς των,
βαλλόμενοι πλαγίως καί κατά μέτωπον, πανικοβάλλονται καί τρέπονται

tak
καί ούτοι είς άτακτον φυγήν πρός τό χωρίον Σεργούλα. Τόσος ήτο

sis
ό πανικός τών έλασιτών, ώστε έπέταξαν τά όπλα των καί έγκατέ-
λειψαν τούς νεκρούς καί τραυματίας συναδέλφους των.
.gr
Οί άντάρτες τοϋ Κρύτρα, Καϊμάρα^ Πατυχάκη, Κοκορέλλη καί Κα-
ραμαζάκη κατεδίωξαν τούς έλασίτας κατά πόδας πέραν τοϋ χωρίου Μα­
ραθιά.
Ό καπετάν Νικηφόρος καί ό Ταγ/ρχης Παπαζήσης, ευρισκόμενοι
έκτός βολής πολυβόλου διά λόγους προσωπικής άσφαλείας, είς μάτην
προσεπάθησαν νά συγκρατήσουν τούς πανικόβλητους συντρόφους των.
Ή μάχη ήρχισε τά ξημερώματα καί έτελέίωσε σχεδόν τήν μεσημ­
βρίαν, όπότε έπαυσαν τά πυρά. Συνελήφθησαν περί τούς 60 αιχμάλω­
τοι έλασΐται καί έφονεύθησαν έπί τοϋ πεδίου τής μάχης 10 περίπου έ­
τεροι. Συνελέγησαν άρκετά λάφυρα, μεταξύ τών όποιων 10 μυδράλλια
Γερμανικά μέ άφθονα πυρομαχικά, 120 τυφέκια μάούζερ, όλα καινουρ-
 158 -

γή καί μέ άφθονίαν φυσιγγίων. Σημειωτέον δτι διά πρώτην φοράν ένε-

φανίζοντο αντάρτες τοΰ ΕΛΑΣ ώπλίσμένοι μέ καινουργέστατα μυδράλ-
λια, μάουζερ καί άφθονα πυρομαχικά.
Οί συλληφθέντες αίχμάλωτοι τοϋ ΕΛΑΣ συνεκεντρώθησαν είς Σκά­
λαν Καραΐσκου, όπου οί αντάρτες τοϋ 5/42 τούς προσέφεραν τυρόν
καί άρτον καί συμπεριεφέρθησαν ίπποτικώτατα έναντι αυτών. Ούτοι δέ
έν συνεχεία άπεστάλησαν ύπό συνοδείαν είς τόν Σ.Δ. Συν/τος. Οί νεκροί
τοϋ ΕΛΑΣ έτάφησαν ύπό άνταρτών καί όπαδών τοΰ 5/42, οί δέ τραυ-
ματίαι μετεφέρθησαν είς Σκάλαν Καραΐσκου, όπου ό ίατρός τοΰ Συν/τος
Πιλάλας Άθ. τούς προσέφερε τάς πρώτας βοήθειας.
Έκ τών ήμετέρων έτραυματίσθησαν σοβαρότατα οί έξής :

Ι.Ν. α) Άνθ/γός Κοκορέλλης, ό γενναίος ήρως τής Άραχώβης, τό σεμνόν

καί τίμιον παλληκάρι τοΰ 5/42, ό όποιος ύπέστη παράλυσιν τών κάτω
ΑΓΙ
άκρων. Τούτον άνεϋρε είς άφασίαν τραυματισμένον είς τήν σπονδυλικήν

ΩΝ
στήλην κατά τήν άντεπίθεσιν ό Λοχαγός Καϊμάρας, ό όποιος διέταξε
όπως διακομισθή είς τόν Σταθμόν Εφοδιασμού τοΰ 5/42 (Σκάλα Κα­
ραΐσκου).
ΤΑΞ
β) Έφεδρος Άνθ/γός Πριγγής Εύάγγελος, Γραμματεύς τής Εισαγ­

ΙΑΡ
γελίας Άμφίσσης, ό άγνός ήρως τών Σαλώνων, τραυματισθείς είς τόν
πόδα.

Χ
Έκ τούτων ό μέν πρώτος μετεφέρθη είς Πάτρας αυθημερόν διά
ΩΝ
πετρελαιοκινήτου πλοιαρίου, ό δέ δεύτερος παρέμεινε κλινήρης είς τήν
οίκίαν τού Καραΐσκου.
ΙΣΤ
Οί τραυματίαι τοΰ ΕΛΑΣ μετεφέρθησαν έν συνεχεία διά λέμβου
Ι ΑΙΑ
είς Γαλαξείδιον. Ό Άθν/γός Πριγγής δέν ήθέλησε, δυστυχώς, νά με-

ww
ταφερθή είς τό Νοσοκομεΐον τοΰ Γαλαξειδίου. Ό άγνός αυτός Ρου­

τών άνταρτών τοΰ ΕΛΑΣ.

w.en Σ
μελιώτης τήν έπομένην έσφάγη διά μαχαίρας έπί τής κλίνης του ύπό

tak
Ό καπετάν Κρόνος, έγκατεστημένος μέ τό τάγμα του έπί λόφου
κειμένου Ν. τοΰ χωρίου Καρούτια, έθεατο μακρόθεν τήν διεξαχθεΐσαν

s is.g
φονικήν μάχην τοΰ Μαραθιά, χωρίς νά τολμήση νά έπιτεθή κατά τών
πλευρών καί νώτων τοΰ 5/42, μετά τήν πανωλεθρίαν τήν όποιαν ύπέ­
στη κατά τήν Μεγάλην έβδομάδα είς Τρίκορφον.
r
Οί συλληφθέντες αιχμάλωτοι, έρωτηθέντες διατί έπετέθησαν έναντίον
τών Ελλήνων κατά τήν ίερωτέραν ήμέραν τής Χριστιανοσύνης, έδωσαν
τήν έξής πληροφορίαν : Ό Νικηφόρος καί οί άλλοι βαθμοφόροι τοΰ
ΕΛΑΣ τούς έξηπάτησαν, διότι τούς άνεκοίνωσαν δτι μετέβαινον δχι
διά έπίθεσιν έναντίον τοΰ 5/42, άλλά είς μίαν έκκλησίαν τοΰ Μαραθιά
διά νά έορτάσουν τήν Άνάστασιν καί ψήσουν όρνιά. Τούς ήνάγκασαν
δέ έν συνεχείμ νά πολεμήσουν, ώς έλεγον, οί πολιτικοί καθοδηγηταί
ύπό τήν άπειλήν τών αυτομάτων έναντίον τών προδοτών τοΰ 5/42, οί
όποιοι τούς ήμπόδισαν νά έορτάσουν καί αύτοί σάν χριστιανοί τό
Πάσχα (!).
 - 160 -

Τήν νέαν δολοφονικήν έπίθεσιν τοΰ ΕΛΑΣ κατά τήν ήμέραν τοΰ
Πάσχα παρηκολούθησεν ό Συντ/ρχης Ψαρρός άπό τά υψώματα τών
Κλημάτων. Μετά τό πέρας τής μάχης κατήλθεν είς τήν Σκάλαν Κα-
ραΐσκου διά νά πληροφορηθή τάς λεπτομέρειας τής μάχης. Έκεΐ έξέ-
φρασε τήν λύπην του διά τήν νέαν άτιμίαν τοΰ ΕΛΑΣ. Τό υπόλοιπον
τής ήμέρας τοϋ Πάσχα διήλθεν έν ήρεμία.
16. Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΙΣ ΤΟΥ ΨΑΡΡΟΥ.
Κατά τάς άπογευματινάς ώρας τοΰ Πάσχα ό Ψαρρός άνεχώρησεν
έκ τής Σκάλας Καραΐσκου καί άκολουθών τόν άνηφορικόν έκεΐνον δρό­
μον, δ όποιος έμελλε νά άποβή δ δρόμος τοΰ μαρτυρίου του, έφθασεν
είς τά Κλήματα, τά όποια υπήρξαν ό Γολγοθάς τούτου.

Ι.Ν. Άπό έκεΐ καί πριν δ σκοτεινός πέπλος τής μοιραίας έκείνης νυκ-
τός καλύψη τάς αίματοβαμμένας έκείνας κορυφάς τοΰ Τρικόρφου καί

ΑΓΙ
τοΰ Μόρνου, ό ήρως Συντ/ρχης Ψαρρός, έξέδωκεν τήν κάτωθι Ιστορικήν
διακήρυξιν, ή όποια διεβιβάσθη καί πρός τό Στρατηγεΐον Μ. ’Ανατολής.
ΩΝ
ΕΘΝ. ΑΝΤΑΡΤΙΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ
5/42 ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΕΥΖΩΝΩΝ
Άριθ. 634 ΤΑΞ
ΙΑΡ Πρός
Τήν ΕΚΚΑ (διά τής V Ταξιαρχίας τοΰ ΕΛΑΣ)
Χ ΩΝ "Οπου

ΙΣΤ
Δι’ έγγράφων τής V Ταξιαρχίας τοΰ ΕΛΑΣ άποδίδεται είς τό Σύνταγμα καί τήν
όργάνωσιν κατηγορία διά φόνους καί βιαιοπραγίας κατά πολιτών καί άνταρτών, διά λεη­

ww Ι
λασίας καί έκβιασμούς, ότι έλαβε έχθρικήν στάσιν απέναντι τοΰ ΕΑΜΕΛΑΣ κλπ.

ΑΙΑ
Πάντα ταϋτα αποτελούν άμαρτωλήν πρόφασιν, καθ’ όσον ή άπωτέρα βλέψις τοΰ
ΕΑΜ καί τοΰ ΕΛΑΣ είναι νά διαλύση τό Σύνταγμα, ούτως ώστε νά είναι μόνον κύ­

w.en
ριον τής καταστάσεως διά νά έπιβάλη τάς απόψεις του.
Σ
Πρός τοΰτο ή όλη κατά τοΰ Συν/ματος έπίθεσις είχε προπαρασκευασθή καί μελε-
τηθή ευθύς μετά τήν άποτυχίαν τών διαπραγματεύσεων τής Πλάκας καί μέ τάς άνωτέρω

tak
καί άλλας συκοφαντίας ήθέλησε τό ΕΑΜ καί ΕΛΑΣ νά δώση ήθικόν έρεισμα είς
τήν άπρόκλητον ταύτην έπίθεσιν καί έπί τή βάσει τών δικαιολογητικών τούτων ήθέλησε

s is.g
νά παραδώσωμεν τόν όπλισμόν καί τά πυρομαχικά καί νά παραδοθοΰν οί άξιωματικοί καί
αντάρτες τοΰ 5/42 ώς αιχμάλωτοι είς τά τμήματα τοΰ ΕΛΑΣ.

r
Ή άπόφασις τοΰ Συν/ματος νά άποδυθή είς τόν άμυντικόν τοΰτον άγώνα, τόν όποιον
τοΰ έπέβαλε τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, άποτελεϊ έκδήλωσιν τής πλέον έντονου διαμαρτυρίας του
ένώπιον τής ιστορίας καί τοΰ 'Ελληνικού λαού διά πάσας τάς κατηγορίας περί προ­
δοτικών πράξεων καί έκφυγής μας έκ τοΰ πνεύματος τοΰ άπελευθερωτικοΰ άγώνρς.
Κατόπιν όλων τούτων διά τήν διατήρησιν τής τιμής τών όπλων καί
διά τό άκηλίδωτον τοΰ παρελθόντος τής όργανώσεως καί τοΰ Συν/ματος
είναι άποφασισμένον μετά λύπης του διά τό χυνόμενον άδελφικόν αίμα τό
Σύν/μα νά άγωνισθή δι’ όλων του τών μέσων κατά τής οϋτω έξυφανθείσης
ύπό τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έναντίον του έπιθέσεως.

Σ.Δ. τή 16 ’Απριλίου 1944

Ό Δ/τής τού 5/42 Συν/τος Εύζώνων
Δ. ΨΑΡΡΟΣ
 161 -

17. ΓΕΝΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ (17-4-1944)

(ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΨΑΡΡΟΥ-ΣΦΑΓΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΙΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ
ΤΩΝ ΑΙΧΜΑΛΩΤΩΝ-ΤΟ ΤΡΑΓΙΚΟΝ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤ/ΤΟΣ)
(ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ 4ον)
Περί ώραν 3ην νυκτερινήν τό Σύνταγμα δέχεται σφοδροτάτην έπι-
θεσιν καθ’ δλον τό μέτωπον άπό τάς δυνάμεις τοϋ ΕΛΑΣ (δεκαπλάσιοι
τοϋ 5/42). Τό μεγαλύτερον βάρος τής έπιθέσεως έδέχθη τό αριστερόν
τοϋ Συν/τος (Άρχηγεΐον Δεδούση). Τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ έπετίθεντο
κατά διαδοχικά κύματα, έναντίον των θέσεων των ήμετέρων τμημάτων,
αί όποΐαι κατεκλύζοντο άπό βλήματα όλμων καί έθερίζοντο διά δρα­

Ι.Ν.
στικών πυρών πολυβόλων, όπλοπολυβόλων καί αυτομάτων όπλων.
Οί έλασΐται έπετίθεντο μέ άλαλαγμούς καί έψαλλον σλαυϊκά άσμα­
ΑΓΙ
τα (Ποπώφ κλπ.).

ΩΝ
Οί άνδρες τοϋ 5/42 ήμύνθησαν λυσσωδώς, πλήν όμως ό άγών ήτο
άνισος. Οί μαυροσκούφηδες τοϋ Άρη καί οί σφαγείς τοϋ Διεθνούς Κομ­

ΤΑΞ
μουνισμού ώρύοντο σάν λυσσασμένοι λύκοι. Έπετίθεντο κατά μάζας,
άδιαφοροΰντες διά τάς τρομακτικός άπωλείας, πού ύφίσταντο άπό τά

ΙΑΡ
αύτόματα όπλα τών άνδρών τοϋ 5/42. ’Αλλά καί αί άπώλειαι του Συν/τος
υπήρξαν μεγάλαι καί τό αίμα έρρεε ποταμηδόν. Ό ένας μετά τόν άλ­
Χ ΩΝ
λον έπιπτον τά ήρωϊκά παλληκάρια τοϋ 5/42, χωρίς νά υπάρχουν έ-
φεδρεΐαι διά τήν κάλυψιν τών κενών. Οί έλασΐται οϋτω εΐσέδυσαν

ΙΣ
είς τάς κατεχομένας υπό τοϋ Δεδούση θέσεις καί έπετέθησαν έκ τών νώτων.

ΤΙΑ
Τό Άρχηγεΐον Δεδούση,μετά τάς τρομακτικός άπωλείας πού ύπέστη,
άνετράπη καί έγκατέλειψε τάς ύπ’ αυτού κατεχομένας θέσεις. Ό ίδιος

ww ΙΑΣ
ό Δεδούσης μέ μέρος τών άνταρτών του συνεπτύχθη πρός τήν Σκά­
λαν Καραΐσκου.
w.en
Τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ, μετά τήν άνατροπήν τοϋ Αρχηγείου Δεδούση

tak
εΐσέδυσαν έντός τής άμυντικής τοποθεσίας τού Συν/τος, προσέβαλον τά
πλευρά καί τά νώτα τών τμημάτων Ντούρου καί Καπετζώνη καί κατό­

ραθιάν. sis
πιν σκληρών συγκρούσεων ήνάγκασαν ταϋτα νά συμπτυχθοΰν πρός Μα-

.gr
Τά τμήματα τοΰ 5/42 πιεζόμενα καί κυκλούμενα συνεχώς υπό πο­
λυαρίθμων τμημάτων τοϋ ΕΛΑΣ άποδεκατίζονται καί άναγκάζονται άμυ-
νόμενα νά άναδιπλωθοϋν πρός Νότον καί Άνατολάς καί τελικώς μετά
τήν διάσπασιν τοϋ κλοιού τοϋ ΕΛΑΣ νά διαφύγουν πρός Άνατολάς.
Οϋτω τό άμυντικόν συγκρότημα τών Κλημάτων κατέρρευσεν έντός
όλίγων ωρών καί ή όλη άμυντική διάταξις τοϋ Συν/τος έξηρθρώθη.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, λόγω τής σφοδροτάτης έπιθέσεως τοϋ ΕΛΑΣ,
είχε χάσει τήν έπαφήν μέ τά τμήματα τοϋ Συν/τος.
Κατόπιν τής συμπτύξεως τών τμημάτων του,ό Ψαρρός, ήναγκάσθη
νά έγκαταλείψη τελευταίος τό πεδίον τής μάχης καί νά κατευθυνθή
πρός τήν Σκάλαν Καραΐσκου, όπου εύρίσκοντο τά τμήματα Κούτρα,
 - 162 -

Καϊμάρα καί ό Λόχος Πατυχάκη, μέ τάς προφυλακάς, δυτικώς τοΰ χει­

μάρρου Μαραθια.
Πρώτος έφθασεν εις τήν παραλίαν ό Λοχαγός Δεδούσης μέ όλί-
γους άνδρας του, έν συνεχείς πολλοί Άξ/κοί καί αντάρτες τοϋ Συν/τος
καί ό Συντ/ρχης Ψαρρός, ό όποιος άφίχθη βραδύτερον μαζύ μέ τόν
υπασπιστήν του έφ. Άνθ/γόν Παπαγεωργίου.
Εϊς τήν Σκάλαν Καραΐσκου άπεφασίσθη, όπως τό Συν/μα διασπάση,
πάση θυσία τόν κλοιόν τοϋ ΕΛΑΣ καί διαφυγή πρός άνατολάς, διότι
άλλως ϋπήρχε κίνδυνος νά συλληφθοΰν όλοι άνεξαιρέτως αιχμάλωτοι.

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww Ι ΑΙΑ
w.en Σ
tak
s is.g
r

'Ο όρμο; τής Σκάλας Καραΐσκου (Σκάλωμα), όπου συνελήφβησαν αιχμάλωτοι υπό τοϋ
ΕΛΑΣ ό αείμνηστος Συντ/ρχης ψαρρός μετά τών άλλων συμπολεμιστών του, οί όποιοι
έςετελέσΟησαν κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.
 - 163 -

Ή έντολή άνετέθη εις τόν Καϊμάραν. Πράγματι ούτος έσωσε καί

πάλιν τήν κατάστασιν, χάρις είς τήν ψυχραιμίαν των άνταρτών του καί
τήν άνωτέραν άντίληψιν περί καθήκοντος τών άξιωματικών του.
Ούτος, άφοΰ έξέθεσεν είς τούς άνδρας του δι’ όλίγων τήν τραγικήν
κατάστασιν τοΰ Συν/τος, τούς είπε έπί λέξει «έμπρός παιδιά κτυ-
πάτε άλύπητα οποίον βρήτε μπροστά σας,σπάστετόν κλοιόν
τών ’Αντίχριστων γιά νά γλυτώσουν όλοι, ή Παναγία μαζύ
μας».
Επικεφαλής έτέθησαν οί Άξ/κοί τούτου, ήκολούθουν οίάντάρτες
του καί έν συνεχεία οί δνδρες τών υπολοίπων τμημάτων. Τό Άρχη-
γεΐον Καϊμάρα όχι μόνον διέσπασε τόν κλοιόν τού Νικηφόρου άλλά
συνέλαβε πολλούς αίχμαλώτους κατά τήν κίνησίν του πρός Τριζόνια.
Ι.Ν.Είς τά υψώματα Α τής Παραλίας Σεργούλας άντάρτες τού 5/42
ΑΓΙ
συνέλαβον καί άφώπλισαν δύο όμάδας τού ΕΛΑΣ, αί όποΐαι προσεπά-

ΩΝ
θησαν νά έμποδίσουν τήν προχώρησιν τούτων. Τά τμήματα τού ΕΛΑΣ
καταλαβόντα τά υψώματα τών Κλημάτων ήθέλησαν νά έμποδίσουν τήν

ΤΑΞ
διαφυγήν τού 5/42 διά πλευρικής κινήσεως καί μεμακρυσμένων βολών
πολυβόλων καί όλμων.

ΙΑΡ
Ό λοχαγός Καϊμάρας είς τήν θέσιν Μύλοι Μαραθια έτραυματίσθη
σοβαρώς είς τόν μηρόν, μή δυνηθείς νά άκολουθήση τό τμήμα του.
Χ
Μετά τήν έπέλευσιν τού σκότους ούτος μαζύ μέ τόν λοχαγόν Κούτραν
ΩΝ
καί άλλους Άξ/κούς καί άντάρτας τού Συν/τος έκινήθησαν κατά μήκος
τής μεγάλης χαράδρας τού Μαραθια καί κατόπιν έπικινδύνου καί πε­
ΙΣΤ
ριπετειώδους πορείας έφθασαν εις Παρνασσίδα. Πρός τήν περιοχήν Άμ-

ΙΑΙΑ
φίσσης διέφυγεν μέ όλίγους Αξ/κούς καί άντάρτας του καί ό Λοχαγός
Δεδούσης Εύθ. Τελευταΐον συνεπτύχθη τό Άρχηγεΐον Ντούρου πρός
ww
τήν Σκάλαν Καραΐσκου έκ τής τοποθεσίας Άμύνης.

w.en
Τό μεγαλύτερον μέρος τών Άξ/κών καί άνδρών τοΰ Συν/τος, τό
όποιον ήκολούθησε στό Άρχηγεΐον Καΐμάρα, διέφυγε τήν αίχμαλωσίαν
Σ
tak
καί τήν βεβαίαν σφαγήν έκ μέρους τοΰ ΕΛΑΣ. Ούτοι, όταν έφθασαν
είς τήν Παραλίαν Τριζονίων έχωρίσθησαν είς δύο τμήματα. Τό ένα
sis
έξ αύτών, τό καί μεγαλύτερον, μέ έπικεφαλής τόν Λοχ/γόν Ντοΰρον καί
.gr
τούς Άξ/κούς Παπαβασιλείου, Μπαϊζάνον, Καπετζώνην κ.ά. έπεβιβάσθη
τοΰ έπιταχθέντος πετρελαιοκινήτου Ιστιοφόρου τοΰ I. Σταματογιάννη καί
διεπεραιώθη είς Πάτρας, διά νά άποφύγη τήν ομαδικήν σφαγήν άπό
τόν ΕΑΑΣ, τό δέ άλλο τμήμα μέ όλιγωτέρους άνδρας διέφυγε διά ξη-
ράς πρός τήν Παρνασσίδα.
Έν τώ μεταξύ τόσον είς τό πεδίον τής μάχης, όσον καί είς τήν
περιοχήν Μαραθια, έλάμβανον χώραν τραγικά γεγονότα.
Ό Συντ/ρχης Ψαρρός, παρά τάς έπιμόνους συστάσεις τών Άξ/κών
του, όπως άκολουθήση τά διαφυγόντα τμήματα καί σωθή, δέν ήθέλησε
νά πράξη τούτο, άλλά παρέμεινεν είς τήν Σκάλαν Καραΐσκου, είπών έπί
λέξει «δέν θά φύγω, άλλά θά καθήσω έδώ διά νά περισώσω

12
 - 164 -

δ,τι μπορέσω έστω καί διά τής προσωπικής μου θυσίας» έν-
νοών τούς συλληφθέντας αίχμαλώτους, τούς τραυματίας καί τόν άμαχον
πληθυσμόν τής περιοχής.
Δυστυχώς τό παράδειγμά του ήκολούθησαν πολλοί Άξ/κοί καί
άντάρτες, νομίζοντες δτι παραμένοντες μέ τόν ’Αρχηγόν των θά διέ-
φευγον τήν σφαγήν, τοσούτφ μάλλον, καθ’ δσον δέν έγνώριζον τί θά
συνέβαινε μέ τούς πρός Ά. διαφυγόντας συναδέλφους των. "Ολοι ούτοι
έκτος έλαχίστων, μηδέ τοΰ Ψαρροΰ έξαιρουμένου, εύρον μαρτυρικόν
θάνατον από τούς άνθρωποσφαγεΐς τοϋ ΕΛΑΣ, άφοϋ προηγουμένως ύπέ-
στησαν φρικτά βασανιστήρια.
Κατά πληροφορίας αύτοπτών μαρτύρων ό Συντ/ρχης Ψαρρός συνε-

Ι.Ν.
λήφθη αιχμάλωτος καί άπεστάλη υπό, συνοδείαν είς τά Κλήματα, όπου
ήτο τό Άρχηγεΐον τοϋ "Αρη Βελουχιώτη. Καθ’ όμολογίαν τοϋ Νικη­
ΑΓΙ
φόρου τόν Ψαρρόν συνέλαβε τμήμα τοΰ Τάγματός του καί τόν παρέδω-

ΩΝ
σεν είς τούτον. Δυστυχώς ό Νικηφόρος άντί νά άσφαλίση καί προ-
στατεύση τόν αίχμάλωτον Συντ/ρχην, μέ προσωπικήν του ευθύνην,

ΤΑΞ
όπως είχε ήθικήν ύποχρέωσιν, ούτος τόν άπέστειλε μέ μικρόν συνοδείαν
είς τήν Προϊσταμένην του Διοικησιν, δηλ. είς τό στόμα τοΰ λύκου:
τόν έξαλλον καί έξτρεμιστήν Άντ/ρχην Ζούλαν καί τόν αιμοδιψή
ΙΑΡ
"Αρην Βελουχιώτην (Επιστολή Νικηφόρου δημοσιευθεΐσα είς τήν έφη-

Χ
μερίδα "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΚΟΣΜΟΣ" τήν 25-5-71). Καθ’οδόν τόν συνήντησε

ΩΝ
κατερχόμενος πρός τήν Σκάλαν Καραΐσκου, ό Συντ/ρχης τοΰ ΕΛΑΣ
Ζούλας, ό όποιος τόν ύβρισε κατά τρόπον προσβλητικόν καί κατόπιν

ΙΣΤ
διέταξεν ένα τών συνοδών του καί τόν έξετέλεσεν έκ τών όπισθεν διά
ριπής αύτομάτου. Ό Συντ/ρχης Ψαρρός έπεσεν άπνους μέ χαίνουσαν
πληγήν είς τήν κεφαλήν.

ww ΙΑΙΑ
Έν συνεχείς ό Ζούλας (*) διέταξεν, όπως φορτώσουν τό πτώμα του

w.en
έπί ήμιόνου καί τό μεταφέρουν είς τά Κλήματα, δπερ καί έγένετο. ’Εκεί
παρέμεινεν άταφον έπί ήμέρας τό πτώμα τοΰ ήρωος τής Γκιώνας, άφοΰ
Σ
tak
παρήλασαν έμπροσθεν του χλευάζοντες όλοι οί έλασΐται τοΰ 'Αρη Βε­
λουχιώτη. Κατόπιν έτάφη καί έπί τοΰ τάφου του έτέθη βραδύτερον ή
έπιγραφή :
sis
«Συντ/ρχης Ψαρρός προδότης τής Πατρίδος» .gr
Οί πλεΐστοι τών συλληφθέντων Άξ/κών καί οπλιτών έξετελέσθησαν
χωρίς καμμίαν διαδικασίαν όμαδικώς διά πολυβόλου ή έσφάγησαν κατά
* μαχαίρας. Οί λοιποί αιχμάλωτοι ύπέστησαν
τόν άγριώτερον τρόπον διά
μεσαιωνικά βασανιστήρια διά νά προσχωρήσουν είς τόν ΕΑΑΣ ή νά
ομολογήσουν είς ποιους είχεν άνατεθή ή φύλαξις τών χρημάτων τοΰ
Συν/τος.

(*) Ό έξτρεμιστής, ούτος Συντ/ρχης κατέφυγε μετά τήν άπελευθέρωσιν είς τό Πα­
ραπέτασμα καί κατά πληροφορίας ούτος άπεβίωσεν έσχάτως νοσηλευόμενος είς ψυ-
χιατρεϊον Κομμουνιστικού Κράτους.
 - 165 -

Οί άνθρωποσφαγεϊς τοϋ ΕΛΑΣ έδερνον μέχρις αίματος διά συρμα-

τίνων μαστιγίων τούς αιχμαλώτους, έχάραζον τάς σάρκας των διά μαχαί-
ρας καί έρριπτον είς τάς πληγάς των άλάτι καί κατόπιν βραστό λάδι
(Ταγ/ρχης Γιακουμάκης κ.ά.), έξωρύγνυον όφθαλμούς, ανοιγαν κοιλίας,
άπέκοπτον τά άκρα διά μαχαίρών καί βασάνιζαν τούς αιχμαλώτους μέ
πρωτοφανή σαδισμόν, άδιαφοροϋντες διά τούς πόνους καί τάς κραυγάς
των βασανιζομένων Άξ/κών καί άνταρτών τοϋ 5/42, αί όποΐαι συνε-
κλόνιζαν τό γραφικό χωριό τοϋ Κλήματος καί αντηχούσαν είς τάς
χαράδρας καί τάς πλαγιάς τοϋ Μόρνου καί τοϋ Τρίκορφου.

Ι.Ν.
ΑΓΙ
ΩΝ
ΤΑΞ
ΙΑΡ
Χ ΩΝ
ΙΣΤ
ww ΙΑΙΑ
w.en Σ
tak
sis .gr

Ο έν τή ζωή γηραιός Κώστας Καραΐσκος (99 ετών, τυφλός) ό όποιος υπήρξε μάρτυς
των μεσαιωνικών βασανιστηρίων καί τής έκτελέσεως ΰπό τοϋ ΕΛΑΣ τών ύπ’ αϋτοό
συλληφθέντων αιχμαλώτων Άξκών καί άνταρτών τοϋ 5/42 Σ.Ε. κατά την μάχην τοϋ
Κλήματος.
 166 -

Οί Απαίσιοι ίεροεξετασταί καί δήμιοι τοΰ ΕΛΑΣ συνηγωνίζοντο ποιος

θά βασανίση ή θά σφάξη περισσοτέρους αιχμαλώτους.
Εις τήν άνήκουστον ταύτην καί όργιώδη σφαγήν έπρωτοστάτουν οί
έξτρεμισταί ήγέται τής V Ταξιαρχίας καπετάν Ηρακλής Καρράς, Φώτης
Μπενοβίας, ό καπετάν Τζαβέλλας (Άγγελέτος), ό μοίραρχος Μακρυ-
γιάννης, οί λήσταρχοι Μπάφας καί Άχιλλέας, οί μαυροσκούφηδες τοΰ
Άρη κ.ά
Δέν έλυπήθησαν ουδέ καί τούς σοβαρώτατα τραυματισμένους άνδρας
τοΰ 5/42. Τούς έσφαξαν ή τούς έξετέλεσαν καί αυτούς, άφοΰ τούς υπέ­
βαλαν εϊς ίεροεξεταστικά βασανιστήρια. Τοιοΰτον τραγικόν θάνατον εύρον
οί τραυματίαι Άξ/κοί Κουκουτιανός μέ κομμένους καί τούς δύο πόδας,
Πριγγής μέ τόν ένα πόδα καί πολλοί άλλοι Άξ/κοί καί Αντάρτες.

Ι.Ν. Τραγικόν έπίσης θάνατον εύρον δεκάδες Άξ/κών καί ανταρτών

ΑΓΙ
τοΰ 5/42 μεταξύ τών όποιων οί Άξ/κοί : Λίβερης, Σαγιάς, Παπαγε-
ωργίου, υπασπιστής Ψαρροΰ, Πατυχάκης, Παπαδήμας, Κουτριάρης, Άλε-

ΩΝ
ξόπουλος (’Ισραηλίτης), Κουλελής I., Βάσος ή Σοϊλέρης έξ Αλεξάνδρειάς
(ώς πράκτωρ δήθεν τής Ίντέλλιντζενς Σέρβις), οπλαρχηγοί Εύθ. Παπάς

ΤΑΞ
(Μπάκας), I. Παπαϊωάννου (Πεταλιάς), Αντάρτες Φασούλης, Μιχαλόπου-
λος, Σαρανταένας, Τσέλος, Καραλιώτης κ.ά.

ΙΑΡ
Οί Ταγ/ρχαι Δημητριάδης καί Τωαννίδης έκ Μακεδονίας, κατα-

Χ
διωκόμενοι υπό τών Βουλγάρων, κατέφυγον εϊς Ρούμελην καί κατετά-

ΩΝ
γησαν εϊς τό 5/42. Ούτοι έσφάγησαν έπίσης διά μαχαίρας εϊς τά Κλή­
ματα ύπό τοΰ ΕΛΑΣ.

ΙΣΤ
Ό ένωματάρχης Κουντοβός μέ 14 άλλους χωροφύλακας ώδηγήθη-

Ι ΑΙΑ
σαν αίμόφυρτοι καί άλυσοδεμένοι πρός τό Παλαιοξάρι προοριζόμενοι

ww
δήθεν πρός άνάκρισιν διά τό Γενικόν Στρατηγεΐον τοΰ ΕΛΑΣ. Ούτοι

w.en Σ
έξετελέσθησαν όμαδικώς διά πολυβόλου έπί τής όδοΰ Κλήμα-Παλαιο-
ξάρι, τά δέ πτώματά των έμειναν άταφα, γενόμενα βορά τών όρνέων.

tak
Ό Ταγ/ρχης Γιακουμάκης καί ό Άνθ/γός Παπαγιαννόπουλος, με-
ταβαίνοντες ώς αντιπρόσωποι τοΰ Ψαρροΰ εις τόν Άγγλον Συντ/ρχην

s is.g
Κρίς διά συνεννοήσεις, συνελήφθησαν καθ’ οδόν καί ώδηγήθησαν είς
Κλήμα, όπου έπί πολλάς ήμέρας ύπεβάλλοντο είς φρικτά βασανιστήρια

r
διά νά προσχωρήσουν είς τόν ΕΛΑΣ καί άποκαλύψουν μυστικά τοΰ
Συν/τος. Τό αύτό συνέβη μέ τόν ιατρόν τοΰ Συν/τος Πιλάλαν Άθ.
έξ ’Ιτέας, τοΰ όποιου άφήρεσαν τούς όνυχας καί έν συνεχεία έκαυσαν
τούς πόδας καί τάς χεϊρας του διά πυρακτωμένου σιδήρου καί τούς
Άξ/κούς Ξενιτίδην, Μπαράκον, Στέγγον, Ήλιόπουλον, Γκέκαν, Πα-
πανακλήν, Αναγνώστου, Βλάϊκόν, Θεοχάρην, Στάμον, Τσίρην καί άλ­
λους Άξ/κούς καί άντάρτας.
Οί Άξ/κοί Παπαγιαννόπουλος, Στέγγος καί Τσίρης μετεφέρθησαν
γυμνοί καί ξυπόλητοι-διά μέσου χιονοσκεπών κορυφών είς τό Καρπε­
νήσι, όπου παρέμειναν έπί 2 1/2 μήνας κλεισμένοι είς τάς φυλακάς.
 167 -

Οί ήγέται τής V Ταξιαρχίας κατέβαλαν κάθε προσπάθειαν νά

άποσπάσουν άπό τούς μελλοθανάτους αιχμαλώτους φανταστικός ομολο­
γίας, μέ τόν σκοπόν νά δικαιολογήσουν τά έγκλήματά των καί τήν δο­
λοφονικήν των έπίθεσιν κατά τοΰ 5/42.

Συνέτασσον μόνοι τάς καταθέσεις καί ήνάγκαζον τούς αιχμαλώτους

νά τάς υπογράψουν, καθ’ δν χρόνον είς τό πλευράν των ίσταντο μαστι-
γοφόροι δήμιοι, οί όποιοι έβραζον έλαιον έπί τής πυράς.

Είναι βέβαιον ότι έλάχιστοι Άξ/κοί καί άντάρτες τοΰ 5/42 ύπε-

Ι.Ν.
χώρησαν καί έδήλωσαν προσχώρησιν είς τόν ΕΛΑΣ διά νά σώσουν
τάς κεφαλάς των. Ούτοι διέφυγαν ούτω τόν βέβαιον θάνατον καί έπέ-

ΑΓΙ
ζησαν διά νά άποτελέσουν τούς αύτόπτας μάρτυρας ένός φρικτοΰ έγκλή-
ματος, τό όποιον θά παραμείνη ώς αιώνιον στίγμα τής ένδοξου καί

ΩΝ
λαμπράς 'Ιστορίας τοΰ Έθνικοΰ μας Άγώνος.

ΤΑΞ
Οί έλάχιστοι έπιζώντες άνδρες, οί όποιοι διεσώθησαν ώς έκ θαύ­
ματος κατά τήν ανθρωποσφαγήν των Κλημάτων καί οί όποιοι ήσαν
ΙΑΡ
αύτόπται μάρτυρες των φρικαλεοτήτων, τρέμουν καί σήμερον άκόμη,

Χ
οσάκις άναπολοΰν τάς τραγικός έκείνας εικόνας καί στιγμάς τής ζωής των.

ΩΝ
Ελληνόπουλα τοΰ βουνοΰ καί τοΰ κάμπου έγκατέλειψαν τάς οι­

ΙΣ
κογένειας των καί τάς έργασίας των καί κατετάγησαν είς τό 5/42 διά

ΤΙΑ
νά άγωνισθοΰν διά τήν άπελευθέρωσιν τής Πατρίδος των. Παιδιά τών
πόλεων έγκατέλειψαν τάς οικογένειας των, τάς ανέσεις καί διασκεδά­

ww ΙΑΣ
σεις των διά νά σπεύσουν νά προσφέρουν καί τήν ζωήν των άκόμη
διά τό μεγαλεΐον τής Πατρίδος. "Ολοι αύτοί εύρον οίκτρότατον θάνατον
w.en
άπό τούς άνθρωποσφαγεΐς τοΰ ΕΛΑΣ, τά δέ όστά των έμειναν άταφα
είς τάς κορυφάς τής Ρούμελης έπί άρκετόν χρόνον.

tak
sis
Έκ τής όλης δυνάμεως τοΰ Συντάγματος (500 άνδρες), πλέον τοΰ

.gr
ήμίσεος (300 άνδρες περίπου) άπωλέσθησαν πεσόντες έπί τοΰ πεδίου
τής μάχης ή έκτελεσθέντες υπό τοΰ ΕΛΑΣ βραδύτερον τό υπόλοιπον
δέ τών άνδρών διεσώθη.

Μετά τό τραγικόν τέλος τοΰ 5/42 είς τά Κλήματα τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

έξαπέλυσε πρωτοφανή τρομοκρατίαν κατά τών οπαδών τούτου είς ολό­
κληρον τήν Ρούμελην. Πολλαί έκατοντάδες μελών ή όπαδών τοΰ Συν/τος
έσφάγησαν κατά τόν άγριώτερον τρόπον καί έπεσαν ήρωες καί μάρτυ­
ρες πραγματικοί είς τόν βωμόν τής ιδέας καί τοΰ καθήκοντος πρός
τήν πατρίδα. ’Ιδιαιτέρως τό Λιδωρίκιον καί ή ’Αμυγδαλιά μετεβλήθησαν
είς κέντρα φρικτών βασανιστηρίων καί έκτελέσεων όπαδών τοΰ Συν/τος
υπό τών έξτρεμιστών ήγετών τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Έκεΐ εύρον οίκτρότατον
θάνατον πολλαί δεκάδες άθώων όπαδών τοΰ 5/42 Σ.Ε., μεταξύ τών
οποίων ήσαν : ό ιατρός Κακαρούγκας, ό όποιος είχε σώσει πολλούς
 168 -

τραυματίας τοΰ ΕΛΑΣ, Βαρνάβας Γ. (πατήρ τοΰ οπλαρχηγού Βαρνάβα

Εύθ.), Άσημακόπουλος Παν., Γεροδήμος Χαρ., Εύσταθίου, Μαντας, δι­
δάσκαλος, Λαλάς Εύθ., Κούκος, Μαλίσσος κ.ά., των οποίων τά όνό-
ματα έμφαίνονται είς τό ΠΑΡ/ΜΑ "Δ" (Πίναξ. ’Αγωνιστών τού 5/42 Σ.Ε.)
Κάθε πόλις καί χωρίον έθρήνησε πολλά θύματα τής έρυθράς δικτα­
τορίας, πολλαί έκατοντάδες γυναικών τής Ρούμελης πενθηφορούν, διότι
οί πατέρες των ή οί αδελφοί των ή οί ανδρες των ή τά παιδιά των
ύπήρξαν θύματα τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ,έπειδή έστάθησαν αγνοί Έλληνες καί
δέν ήθέλησαν νά παραδώσουν τήν Πατρίδα των είς τόν Διεθνή Κομ­
μουνισμόν.
Αύτό ύπήρξε τό δραματικόν τέλος τοΰ θρυλικού 5/42 Συντάγματος
Εύζώνων, τό όποιον όργανωθέν είς τά βουνά τής Ρούμελης μέ μοναδικόν

Ι.Ν.
σκοπόν νά άγωνισθή έναντίον τοΰ βαρβάρου κατακτητοΰ διά τήν άπε-

ΑΓΙ
λευθέρωσιν τής Ελλάδος, έδέχθη έπτά (7) τελεσίγραφα έκ μέρους τού
ΕΛΑΣ καί τρεις (3) δολοφονικός έπιθέσεις, διότι άπετέλει έμπόδιον είς

ΩΝ
τήν έπιτυχίαν τών καταχθονίων έπιδιώξεων τοΰ Κ.Κ.Ε. Τό φρικτόν αύτό
έγκλημα τής ηγεσίας τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, άνεφέρθη ώς θρίαμβος τοΰ ΕΛΑΣ

ΤΑΞ
καί ώς ολοκλήρωση τοΰ "ξεκαθαρίσματος τοΰ 5/42" διά τοΰ κατωτέρω
σήματος :

"Α.Π. 348/1340
ΙΑΡ
Δεσποτόπουλον
Χ ΩΝ
Πέμπτη Ταξιαρχία άνέφερε στόπ. Νύκτα 16ης πρός 17ην διά αιφνιδιαστικής έπιθέ-
σεως διελΰθη 5/42 ΕΚΚΑ καί έξεκαθαρίσΟη περιοχή.

ΙΣΤ κ.δ. Παπασταματιάδης"

ww ΙΑΙΑ
Τό ώς ανω έγγραφον περιλαμβανόμενον είς τό συνημμένον φωτο-
αντίγραφον είς τό τέλος τοΰ βιβλίου (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α') έδημοσιεύθη
είς τήν έβδομαδιαίαν έφημερίδα "Η ΕΛΛΑΣ" τοΰ Γ. Παπανδρέου τήν

w.en Σ
1.10.1945. Ό Παπασταματιάδης, παλαιόν στέλεχος τοΰ Κ.Κ.Ε., ήτο Επι­
τελάρχης τοΰ ΕΛΑΣ.

tak
Ό αείμνηστος Συνταγματάρχης ΨΑΡΡΟΣ, Διοικητής τοΰ ένδο­

sis
ξου τούτου Συντάγματος, προήχθη μετά τόν πόλεμον διά Βασιλικού

.gr
Διατάγματος είς Υποστράτηγον τιμής ένεκεν, λόγω τών μεγάλων πρός
τήν Πατρίδα ύπηρεσιών του, τάς όποιας έπεσφράγισε διά τοΰ αίματός
του από τοΰ 1941 μέχρι τοΰ ’Απριλίου 1944 οπότε έξετελέσθη ύπό
τοΰ ΕΛΑΣ ιός αιχμάλωτος έπί τοΰ πεδίου τής μάχης.

18. ΣΥΝΕΠΕΙΑΙ ΕΚ ΤΗΣ ΔΙΑΛΥΣΕΩΣ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε.

Αί έπιπτώσεις έπί τοΰ άπελευθερωτικοΰ Άγώνος τοΰ Έλληνικοΰ
λαού έκ τής διαλύσεως τοΰ 5/42 ήσαν σοβαρώταται, αί δέ συνέπειαι
είς βάρος τοΰ Έθνους πολύ όδυνηραί.
Οί Γερμανοί άνενόχλητοι πλέον ύπεχώρησαν πρός βορράν τόν Σεπτέμ­
βριον καί ’Οκτώβριον τοΰ 1944, καθ’ δν χρόνον τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ήσχο-
 169 -

λεΐτο μέ τό πώς θά διάλυση τάς δλλας Εθνικός όργανώσεις διεξάγον

έξοντωτικόν άγώνα κατά παντός έθνικόφρονος πατριώτου, ό όποιος άντι-
δροΰσε εις τήν έγκατάστασιν κομμουνιστικού ζυγοΰ εις τήν χώραν μας.
Τά τμήματα τοϋ ΕΛΑΣ έσπευδον ανεμπόδιστα πλέον πρός τάς ’Α­
θήνας διά νά καταλάβουν τήν έξουσίαν καί προετοιμάσουν "τόν κόκ­
κινο Δεκέμβρη τοΰ 1944".
Έξέλιπε πλέον κάθε ίχνος ’Εθνικής ’Αντιστάσεως εις τήν Στερεάν
Ελλάδα καί έκυριάρχησε παντού ή έρυθρά τρομοκρατία, ή οποία είργά-
σθη συστηματικώς διά τόν περιβόητον "τρίτον γΰρον", πρός ύποδού-
λωσιν τής Ελλάδος εις τόν Ερυθρόν Φασισμόν.

Ι.Ν.Τό 5/42, παρά τό δραματικόν του τέλος, προσέφερεν ύψίστας υπη­

ρεσίας είς τόν ’Εθνικόν μας Άγώνα, άφ’ ένός μέν διά τής φθοράς, τήν

ΑΓΙ
όποιαν έπέφερεν είς τούς κατακτητάς διά τών έπιθετικών του ένεργει-
ών, άφ’ έτέρου δέ διότι έξύψωσε καί διετήρησε τό Εθνικόν φρόνημα

ΩΝ
τοΰ Ελληνικού Λαού κατά τήν διάρκειαν τής Κατοχής.

ΤΑΞ
Έπί πλέον, διά τών άμυντικών αγώνων καί θυσιών του κατά τοΰ
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ άπεγύμνωσε τούτο είς τά μάτια ολοκλήρου τοΰ έλευθέ-

ΙΑΡ
ρου κόσμου καί συνετέλεσε σοβαρώς νά ένισχυθή άργότερον ή Ελλάς
υπό τών Συμμάχων της καί νά παραμείνη αΰτη Κράτος έλεύθερον καί

Χ
ανεξάρτητον, έκτος τοΰ σιδηροΰ παραπετάσματος. Οΰτω τό 5/42 συνε­

ΩΝ
τέλεσε τά μέγιστα είς τήν διάσωσιν τής Ελληνικής Φυλής καί τήν
πολιτικήν της άνεξαρτησίαν.

ΙΣ ΤΙΑ
Οί ήρωϊκοί άγώνες τοΰ 5/42 καί ή θυσία πολλών έκατοντάδων
θυμάτων τούτου δέν άπέβησαν έπί ματαίω. Εκείνοι έπεσαν ώς Άγιοι

ww ΙΑΣ
Μάρτυρες τής Χριστιανικής Πίστεως καί ώς Σταυροφόροι τής Εθνικής
’Ιδέας, άλλά συνετέλεσαν διά τής θυσίας των είς τήν διάσωσιν τής

w.en
Ελληνικής Φυλής άπό τόν μαΰρον καί τόν έρυθρόν Φασισμόν.
Ή αιματηρά διάλυσις τών Ε.Α.Ο. τοΰ 5/42 τό 1944 καί ό συνεχι­

tak
ζόμενος είς Ήπειρον πόλεμος μεταξύ τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ καί τοΰ ΕΔΕΣ

sis
τοΰ Στρατηγοΰ Ζέρβα, πέραν τοΰ ότι έξησφάλισεν είς τό Κ.Κ.Ε.
τήν έλευθέραν κάθοδον τοΰ ΕΛΑΣ είς Αθήνας διά τήν κατάληψιν τής
.gr
έξουσίας, διηυκόλυνε τούτο έν συνεχεία είς τήν προπαρασκευήν τοΰ
Συμμοριτοπολέμου τοΰ 1946-1949 μέ τάς γνωστάς τραγικός άπωλείας
καί καταστροφάς τής Πατρίδος μας.
Ουτω κατά τήν διάρκειαν τής Κατοχής, έξ αιτίας τοΰ Κ.Κ.Ε., διε-
σπάσθη ή ’Εθνική Ένότης μέ τραγικός συνέπειας διά τό Έθνος. Έπί
πλέον έξ αιτίας τής τακτικής καί τών καταχθονίων τούτου έπιδιώξεων
άπωλέσθη ή μοναδική εύκαιρία διά τήν ίκανοποίησιν τών Εθνικών
πόθων καί δικαίων τής Φυλής. Διότι οί έχθροί τής Ελλάδος, έπωφελού-
μενοι τοΰ ύπ’ αύτών δολίως ύποκινηθέντος άλληλοσπαραγμοΰ, παρημπο-
δισαν τήν άπελευθέρωσιν έκατοντάδων χιλιάδων άδελφών μας τής Βο­
ρείου ’Ηπείρου καί τής Κύπρου καί ουτω έματαιώθη ή ένωσις τών δύό
τούτων άρχαιοτάτων Εθνικών έστιών μέ τήν Μητέρα Ελλάδα.
 - 170 -

Ή ύπόμνησις τής τραγωδίας τοΰ 5/42 δέν άποβλέπει εις τό νά

ύποδαυλίση μίση καί πάθη καί νά άναξέση πληγάς τοΰ παρελθόντος
είς τό σώμα τοϋ ύπερηφάνου Έθνους μας, τό όποιον τόσον πολύ έχει
ταλαιπωρηθή άπό τά μίση καί τούς έμφυλίους πολέμους. Ή γνώσις
όμως τής προσφάτου άληθοΰς 'Ιστορίας τοϋ 5/42 καί όχι τής παραποι­
ημένης τοιαύτης είναι άπαραίτητος δι’ όλους τούς Έλληνας καί κυρίως
διά τήν νέαν γενεάν διά νά φρονηματίζεται καί νά μή έπαναλάβη τά
ίδια σφάλματα.
'Υπάρχουν, όμως, μερικά άμείλικτα έρωτήματα, τά όποια άπό 35ετίας
καί πέραν άναμένουν άπάντησιν άπό τούς ένόχους τοϋ διαπραχθέντος
τούτου έγκλήματος είς βάρος τοϋ Έθνους. Καί συγκεκριμένα :

Ι.Ν. α. Είναι γεγονός ότι τό 5/42 έδέχθη τρεις δολοφονικός καί άπρο-
κλήτους έπιθέσεις, καθ’ δν χρόνον έμάχετο έναντίον τών Ίταλογερ-

ΑΓΙ
μανών κατακτητών;

ΩΝ
β. 'Υπάρχει έστω καί μία περίπτωσις, καθ’ ήν τό 5/42 νά μήν
ήγωνίσθη είλικρινώς καί έντίμως διά τήν ένότητα τοϋ ’Απελευθερω­
τικού Άγώνος;
ΤΑΞ
γ. Διατί έδολοφονήθη έν ψυχρφ ό Συνταγματάρχης Ψαρρός, καίτοι

ΙΑΡ
παρεδόθη διά νά άποφευχθή περαιτέρω αιματοχυσία;
δ. Είναι άληθές ότι πολλοί έκ τών αιχμαλώτων άνταρτών καί όπα-
Χ ΩΝ
δών τοϋ 5/42 ύπέστησαν είς χεΐρας τοΰ ΕΛΑΣ άνατριχιαστικά βασα­
νιστήρια;

ΙΣΤ
Βεβαίως είς τά έρωτήματα αύτά ούδέποτε θά δόθή άπάντησις. Τό
μόνον πού έγινε μέχρι τοΰδε είναι μία πανούργος καί μεθοδευμένη προσπά­

ww ΙΑΙΑ
θεια διά τήν παραπλάνησιν τών νεωτέρων γενεών μέ άσύστατα καί άσύ-
στολα έπιχειρήματα διαστρεβλώσεως τής άληθείας καί περιφρονήσεως
τής ιστορικής πραγματικότητος.

w.en Σ
Ουτω προβάλλονται έκ τών ύστέρων διάφορα έπιχειρήματα ή ισχυ­
ρισμοί (πρός διαστρέβλωσιν τής Ιστορικής άληθείας τών γεγονότων τής
tak
τραγικής έκείνης έποχής) έκ μέρους έπιζώντων ήγετών τοΰ ΕAM-ΕΛΑΣ

sis
ή άλλων άριστερών ή άριστεριζόντων συγγραφέων ή δημοσιογράφων,

.gr
οί όποιοι ούδόλως άνταποκρίνονται πρός τήν άκρίβειαν τών γεγονότων
τής περιόδου έκείνης.
Μερικοί ισχυρίζονται π.χ. ότι ή διάλυσις τοϋ 5/42 καί ή έν ψυχρώ
έκτέλεσις ύπό τοϋ ΕΛΑΣ τοϋ Συν/ρχου Ψαρροΰ μετά τών αίχμαλώ-
των συμπολεμιστών του ή το άποτέλεσμα μοιραίας συγκυρίας, όφειλομέ-
νης είς τόν έξτρεμισμόν τοϋ ’Αρη Βελουχιώτη καί τίς προσωπικές δια­
φορές τοϋ Ζούλα μέ τόν Ψαρρό καί ότι ό Σιάντος καί οί λοιποί ήγέ-
ται τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έξεπλάγησαν καί άπεδοκίμασαν τάς πράξεις ταύτας.
Ό ισχυρισμός αύτός είναι άβάσιμος καί καταρρίπτεται άπό τήν
Διαταγήν διαλύσεως καί "ξεκαθαρίσματος τοΰ 5/42", τήν όποιαν έξέ-
δωσαν ούτοι τέσσαρας ήμέρας πρό τής διαλύσεως τοΰ 5/42, ήτοι τήν
14/4/44.
 - 171 -

Πέραν τούτου γεννάται εύλόγως τό έρώτημα : Ποΐαι κυρώσεις έπε-

βλήθησαν εις τούς πρωτεργάτας τής διαλύσεως τού 5/42 καί έκτελέσεως
τού Συν/ρχου Ψαρροΰ καί τόσων δεκάδων άξιωματικών καί άνταρτών
τούτου, δεδομένου ότι ούτοι έξηκολούθησαν τήν δράσιν των κατέχοντες
τάς αύτάς ήγετικάς θέσεις είς τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ;
Επίσης πώς δικαιολογείται ή συγκέντρωσις τόν ’Απρίλιον τού 1944
δεκαπλάσιων δυνάμεων τού ΕΛΑΣ έναντι τού 5/42 έν άγνοια τής ήγε-
σίας τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.;
Είναι γεγονός πάντως ότι ή προσχεδιασμένη έκτέλεσις τού Συν/ρχου
Ψαρροΰ, ό όποιος ύπήρξεν ή εύγενεστέρα καί ήρωϊκωτέρα φυσιογνω­
μία τού Άγώνος Εθνικής ’Αντιστάσεως είς τήν Ελλάδα κατά τήν Κα­

Ι.Ν.
τοχήν, ώς καί τών δεκάδων ’Αξιωματικών καί άνταρτών τού 5/42, είναι
ένα άπό τά ειδεχθέστερα έγκλήματα τού ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Α ΓΙΩ
Ή τραγική έποποιΐα τού 5/42 έξακολουθεΐ νά είναι καί θά είναι,
έφ’ όσον ή Ελλάς παραμένει Κράτος έλεύθερον καί άνεξάρτητον, βα­
ΝΤ
θύτατα χαραγμένη είς τήν μνήμην τού Έθνους, διότι ή τραγική θυσία
τού άειμνήστου Συνταγματάρχου Ψαρροΰ καί τών 300 συμπολεμιστών
ΑΞΙ
του, έγένετο αίτια νά άποκαλυφθοΰν πλήρως αί άντιδημοκρατικαί καί

ΑΡΧ
άντεθνικαί έπιδιώξεις τού Κ.Κ.Ε. διότι ό Συνταγματάρχης Ψαρρός ύπήρ­
ξεν άγνός πατριώτης καί πραγματικός δημοκράτης, ό όποιος μαζύ μέ
τούς συμπολεμιστάς του διεξηγαγεν άγνόν Εθνικόν καί άπελευθερω-
τικόν άγώνα κατά τών κατακτητών.
ΩΝ
ΙΣΤ
Ένα άκριβώς μήνα μετά τήν έκτέλεσιν τοΰ Ψαρροΰ καί τών συμπο­
λεμιστών του, ήτοι τήν 17ην Μαΐου 1944, συνήλθε τό Συνέδριον τοΰ

ww ΙΑΙΑ
Λιβάνου, κατά τό όποιον ό Πρόεδρος τής τότε Κυβερνήσεως Εθνικής
Ένότητος Γ. Παπανδρέου είπε τά έξής μεταξύ άλλων : "Ή ευθύνη τοΰ

w.en Σ
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είνανδτι δέν άπέβλεψε μόνον είς τόν άπελευθερωτικόν άγώνα,
αλλά ήθέλησε νά προετοιμάση τήν μεταπολεμικήν δυναμικήν του έπικρά-
τησιν. Διά τούτο έπεδίωξε πρώτον τήν μονοπώλησιν τοΰ Έθνικοΰ Άγώνος.
tak
Δέν έ_ιτρέπει είς κανένα άλλον νά άνέβη είς τά βουνά καί νά πολε-

sis
μήση τόν κατακτητήν, έμποδίζει μέ ποινήν θανάτου τούς Έλληνας νά

.gr
έκπληρώσουν τό πατριωτικόν των καθήκον....... Παλαιόν παράδειγμα
ό παριστάμενος Συνταγματάρχης Σαράφης καί πρόσφατον ό
άπουσιάζων Συνταγματάρχης Ψαρρός....... καί έπεδίωξε, δεύτερον,
τήν τρομοκράτησιν καί έξόντωσιν τών άντιπάλων του.... "

Είς τό αυτό Συνέδριον ό ιδρυτής τής ΕΚΚΑ Γ. Καρτάλης κα-

τεκεραύνωσε τούς ’Αντιπροσώπους τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μέ ένα δριμύτατο
κατηγορητήριον χρησιμοποιώντας πολλά στοιχεία, γεγονότα καί όνό-
ματα. Ή βαρυτέρα φράσις τοΰ Καρτάλη διά τόν Συνταγματάρχην Σα-
ράφην ήτο ή έξής : "Άνηγορεύθης ’Αρχιστράτηγος τοΰ ΕΛΑΣ
δι’ έμπτυσμοΰ", έννοώντας τήν δραματικήν σύλληψίν του τόν Μάρ­
τιον τοΰ 1943 ύπό τοΰ ΕΛΑΣ καί τήν περιφοράν του είς τά χωριά
τής Ρούιιελης, δπου οί έαμΐτες χωρικοί τόν έπροπηλάκιζαν καί τόν
 - 172 -

έπτυναν ώς προδότην καί συνεργάτην τών κατακτητών (έτσι τόν κατη­

γορούσε τότε τό ΕΑΜ-ΕΛΑΣ), ένώ βραδύτερον παραδόξως άνεκηρύσ-
σετο ’Αρχηγός τοΰ ΕΛΑΣ.
Ή διάλυσις τοϋ 5/42 καί ή έκτέλεσις τοΰ Συνταγματάρχου Ψαρροΰ
μετά τών συμπολεμιστών του, άπετέλεσε πράγματι τήν Άχίλλειον πτέρ­
ναν τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, διότι ή βαρυτάτη αυτή κατηγορία, μαζύ μέ τάς
έπιθέσεις τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ έναντίον τοΰ ΕΔΕΣ, τά Κινήματα είς τόν
Ελληνικόν Στρατόν καί Στόλον τής Μέσης ’Ανατολής καί τέλος τήν φο­
βερόν τρομοκρατίαν τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είς τήν κατεχομένην Ελλάδα, ή-
νάγκασαν τούς παρευρεθέντας είς τό Συνέδριον τοΰ Λιβάνου ’Αντιπρο­
σώπους τοΰ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ νά υποχωρήσουν πλήρως είς τάς άρχικάς των
αξιώσεις καί νά υπογράψουν τό "Εθνικόν Συμβόλαιον" τοΰ Λιβάνου,
τό όποιον περιελάμβανε τούς όρους άποκαταστάσεως τής Εθνικής Ένό-
Ι.Ν.
τητος καί τής άπελευθερώσεως τής Χώρας.

ΑΓΙ
19. ΜΑΥΣΩΛΕΙΩΝ ΤΟΥ 5/42 Σ.Ε. ΨΑΡΡΟΥ
ΩΝ
Τοΰτο κατεσκευάσθη, βάσει σχεδίων ττ^ς Δ/νσεως Έργων Μηχανι-

ΤΑΞ
κοΰ τοΰ Γ.Ε.Σ. συνταχθέντων τό
ακόμο, έπί τοΰ Ύψ. 424, ένθα
1962 υπό τοΰ Άρχιτέκτονος κ. Φρατζι-
τό χωρίον Κλήμα Δωρίδος, κείμενον

ΙΑΡ
Άνατολικώς τής Κωμοπόλεως
δι’ άσφαλτοστρώτου όδοΰ.
Εύπαλίου, μετά τής οποίας συνδέεται

Χ ΩΝ
Τό 1973 έγένοντο έργασίαι έπεκτάσεως, βελτιώσεως καί έξωραϊσμοΰ
τοΰ Μαυσωλείου ύπό τοΰ Άρχιτέκτονος κ. Παπανδρέου Ήλία, ό όποιος

ΙΣΤ
έπέβλεψε καί τήν έκτέλεσιν τών γενομένων έργασιών αφιλοκερδώς.

Ι
Αί δαπάναι κατασκευής καί έξωραϊσμοΰ τοΰ Μαυσωλείου έξησφα-
ΑΙΑ
λίσθησαν έκ διατεθέντων κατά περιόδους σοβαρών κονδυλίων υπό δια­
ww
φόρων Κρατικών Υπηρεσιών, τόΰ Υπουργείου ’Εθνικής Άμύνης καί

w.en Σ
έθελοντικών προσφορών διαφόρων όργανισμών, έπιχειρήσεων καί ιδιωτών.
Εις τό Μαυσωλεϊον τοΰτο έχουν έναποτεθή έντός όστεοφυλακείων

tak
τά όστα τών έκτελεσθέντων ’Αγωνιστών καί οπαδών τοΰ 5/42 ύπό τοΰ

s
ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, συμπεριλαμβανομένων καί τών τοιούτων τοΰ άειμνήστου

is.g
Συν/ρχου ΨΑΡΡΟΥ ΔΗΜ., Διοικητοΰ τούτων, ώς καί τά όστα τών
πεσόντων ’Αγωνιστών τοΰ Συν/τος είς τάς διαφόρους μάχας τάς διεξαχ-

χής·
r
θείσας ύπό τούτου καθ’ δλην τήν περίοδον τής δράσεώς του έπί κατο­

Άνωθεν τοΰ Μαυσωλείου έχει τοποθετηθή λευκός σταυρός, ύψους

15 μ., όρατός έξ άποστάσεως πολλών δεκάδων χιλιομέτρων καί ιδίως έκ
τής παραλίας τής Βορ. Πελοποννήσου, είς δέ τήν βάσιν τούτου έχουν
άναγραφή έπί μαρμάρινης πλακός τά όνόματα τών έκτελεσθέντων καί
πεσόντων Αγωνιστών τοΰ 5/42.
Κατ’ έτος καί κατά μήνα Μάϊον τελείται, μερίμνη τής Νομαρχίας
Φωκίδος, μέ τήν συνεργασίαν τοΰ Συνδέσμου τών Αγωνιστών Εθνικής
Αντιστάσεως τοΰ 5/42 Σ.Ε. καί τήνύποστήριξιν τοΰ Υπουργείου Έσω-
 174 -

χερικών, έπί τοϋ ίεροΰ τούτου χώρου έπίσημον Μνημόσυνον εις μνή­
μην των υπέρ Πατρίδος Πεσόντων ’Αγωνιστών τοΰ 5/42 Σ.Ε., παρουσία
τοΰ Προέδρου τής Δημοκρατίας ή ’Αντιπροσώπου τούτου, ’Αντιπροσώ­
πων τής Κυβερνήσεως, τής Βουλής τών Ελλήνων, τών Ενόπλων Δυ­
νάμεων, τών Σωμάτων ’Ασφαλείας, διαφόρων Εθνικών ’Οργανώσεων καί
Συλλόγων, τών Δημοσίων καί Κοινοτικών ’Αρχών τής περιοχής, καθη­
γητών καί μαθητών τών Γυμνασίων καί Δημοτικών Σχολείων τής πε­
ριφέρειας, τών έπιζώντων συμπολεμιστών τοϋ 5/42, τών συγγενών πε­
σόντων ή έκτελεσθέντων ’Αγωνιστών καί πολλών χιλιάδων προσκυνη­
τών άπό ολόκληρον τήν Ελλάδα.
Ό ιερός ούτος χώρος αποτελεί τόπον προσκυνήματος καί ’Εθνικού
φρονηματισμοϋ δΓ όλους τούς ύγιώς σκεπτομένους Έλληνας, ή δέ θυ­

Ι.Ν.
σία τών ήρωϊκώς πεσόντων ’Αγωνιστών τοϋ 5/42 θά άποτελή πάντοτε
φωτεινόν παράδειγμα πρός μίμησιν διά τούς Νέους τής Ελλάδος, οί
ΑΓΙ
όποιοι είναι άποφασισμένοι νά υπερασπίσουν πάση θυσία τήν τιμήν,

ΩΝ
τήν έλευθερίαν καί τήν άκεραιότητα τής Πατρίδος μας.
Οί υπεύθυνοι διά τήν έκτέλεσιν τοΰ Ψαρροΰ καί τών τριακοσίων

ΤΑΞ
συμπολεμιστών του, αιχμαλώτων έπί τοΰ πεδίου τής μάχης, κόπτονται
υπέρ τής λήθης τοΰ παρελθόντος καί ισχυρίζονται ότι ή έκτέλεσις τοι-

ΙΑΡ
ούτων μνημοσύνων άποτελεΐ έκδηλώσεις μίσους. Πέραν τούτου έχουν
τήν άπαίτησιν, όπως ό υπεύθυνος διά τήν έκτέλεσιν τών άνωτέρω θυ­
Χ ΩΝ
μάτων Άρης Βελουχιώτης μετά τών άλλων υπευθύνων ήγετών τοΰ ΕΑΜ-
ΕΛΑΣ άναγνωρίσθοϋν ώς Εθνικοί Άγωνισταί.

ΙΣΤ
Οΰτω διά τοΰ ψεύδους καί τής συστηματικής προπαγάνδας προσπα­

ΙΑΙΑ
θούν νά διαστρεβλώσουν τήν Ιστορικήν άλήθειαν τών γεγονότων τής
Κατοχής καί νά πείσουν τούς Νέους τής Ελλάδος, οί όποιοι δέν έζησαν

ww
τά τραγικά έκεΐνα γεγονότα, ότι έπρόκειτο περί έμφυλίου πολέμου ή

w.en
περί προδοτών καί συνεργατών τοΰ κατακτητοΰ.
Σ
Ούτοι θέλουν νά άγνοοΰν ότι ή 'Ιστορία διδάσκει πώς οί Λαοί, οί

tak
όποιοι λησμονούν τάς παραδόσεις καί τούς Νεκρούς των, είναι κατα­
δικασμένοι νά έξαφανισθοΰν άπό τοΰ προσώπου τής γής.
sis .gr
’Αποτελεί, συνεπώς, ίερόν καθήκον παντός ύγιώς σκεπτομένου Έλ-
ληνος όπως τιμά τούς ήρωϊκούς Νεκρούς τής Πατρίδος του, οί όποιοι, όπως
οί 300 ’Εθνομάρτυρες Άγωνισταί τοΰ 5/42 Σ.Ε., έχυσαν τό αίμα των
διά νά έξασφαλίσουν τήν έλευθερίαν καί ανεξαρτησίαν τής Ελλάδος.
 - 176 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ A
Ο ΨΑΡΡΟΣ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ ΚΑΤΑ ΔΙΑΤΑΓΗΝ ΤΟΥ ΣΙΑΝΤΟΥ

Είς τό κυκλοφορούν αϋριον φύλλον τής έβδομαδιαίας έφημερίδος «Ή Ελλάς» δη­

μοσιεύεται μεταξύ άλλης ένδιαφερούσης Ολης καί τό κείμενον τής διαταγής τής έ-
ξοντώσεως τού Συνταγματάρχου Ψαρρού ύπογεγραμμένον άπό τόν Γεώργιον
Σιάντον.
«Ή έξόντωσις τού Συνταγματάρχου Ψαρρού-γράφει ή «Ελλάς».- είναι ένα άπό τά
κύρια έργα τοϋ Λαϊκού ’Απελευθερωτικού Στρατού. Ή διαταγή τού στυγερού έγκλήματος
φέρει τήν υπογραφήν τού Γ. Σιάντου (Γέρου) καί άποδεικνύει κατά τρόπον άναμφισβή-
τητον τήν προμελέτην καί τήν προπαρασκευήν τής πράξεως.

’Ιδού τό Ιστορικόν έγγραφον :

Ι.Ν. 14.4.44
ΕΠΕΙΓΟΝ

ΑΓΙ’Αγαπητέ Κώστα,

ΩΝ
Γιά τόν Ψαρρό, τά είπαμε πολλές φορές καί δέν ξέρω γιατί ζητάτε νά σάς δώ­
σουμε διαταγή διαλύσεως. "Αν δέν δεχθή τούς όρους σας....τότε είμαστε υποχρεωμένοι

ΤΑΞ
ΝΑ ΞΕΚΑΘΑΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΥΝΑΜΙΚΑ ΚΑΙ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΑ ΧΩ­
ΡΙΣ ΧΡΟΝΟΤΡΙΒΕΣ. Σ’ αυτό τό σημείο έφιστώ ιδιαίτερα τήν προσοχή σας γιά νά

ΙΑΡ
πάρετε τά άναγκαϊα στρατιωτικά μέτρα γιά τήν περίπτωση αυτή καί νά διατάξετε δηλ.
νά λύσετε τά χέρια τού Ρίζου νά ξεκαθαρίση τήν κατάσταση μόλις ό Ψαρρός άπορ-
ρίψει τούς όρους μας ή ένα έξ αυτών.... ΕΠΙΣΗΣ ΝΑ ΣΤΑΛΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ
ΣΑΣ ΣΤΕΛΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΙΤΟ.
Χ ΩΝ
Η ΔΙΑΤΑΓΗ ΕΚΤΕΛΕΙΤΑΙ
Γέρος

ΙΣΤ
Μετ’ όλίγας ήμέρας ή διαταγή τού «ξεκαθαρίσματος» έχει έκτελεσθή. Παραθέτομεν
τήν σχετικήν άναφοράν :
28.4.44
Άπ. 348/1340
ww ΙΑΙΑ
Δεσποτόπουλον
w.en Σ
Πέμπτη Ταξιαρχία άνέφερε στόπ Νύκτα 16ης πρός 17ην διά αιφνιδιαστικής έπιθέ-

tak
σεως διελύθη 5/42 ΕΚΚΑ καί έξεκαθαρίσθη περιοχή.
κ δ. Παπασταματιάδης

sis .gr
Διαφημιστικόν δημοσίευμα τής έφημερίδος
«Ελλάς», όργάνου τού κ. Γ. Παπανδρέου,
κατεχωρημένον είς τάς έφημερίδας τής 1ης
'Οκτωβρίου 1945.-Ό Κώστας, πρός τόν όποι­
ον άπευθύνεται ό Σιάντος διά τήν δολοφο­
νίαν τού Ψαρροΰ, είναι ό βουλευτής τής ΕΔΑ
Κ. Δεσποτόπουλος.
 ΟΨΑΡΡΟΣ ΕΞΕΤΕΛΕΣΘΗ
ΚΑΤΑΔΙΑΤΑΓΗΝΤΟΥΣΙΑΝΤΟΥ ζ-- "laorjjr»j ■.. inwwwBMRwrra*» -.< ι n»iLj lbijiimi ibj,— ■—■

ΕΙς τέ n*Xo*apoto αΑρΜ* ftttov ιΊ|ς ΙΕΔομο’.αίσζ ί^ΜΡ^>«

Έλλώ^> &ηρα*(βύ«νοα, ρτναζν &λλη< Ινβτ«ρ<ραύβης καί το «x'^crov
τ'ς διαταγής τής <{ον»τώσί*>ς τού Ιυνταγ^οαύοτ^» ΨορβοΟ ^rorrrc'TMut
νοτ άτ*ό τί·>» Γεώργιον ΧιΔντον.

Ι.Ν.
«Ή Κόντεχης τού Τυνταγ·ι<τπέρ^ου Va^poO—γ^ά^ί» ή «*Ελ)Λς»—
iW Iwc
&«ΤΚΓγή
ΑΓΙ άν-5 τά αύριο tpycr τοΟ Λα'«ού 'A-wTleAtputTi«οΰ ΣτρατνΟ Ή
Τού χΤυγΓρΟύ έγκλήμαΤΟς t’V ύττγρτετήν τού Γ, Σ ιΑντου
(Γέρου)
»θύ Τήν
ΩΝ
«αϊ όπτοδτι» .ύβι εεχτά τρ^-το* άνο·ρ^ισ$ήΓΠ]νθτ Τήν ερρμαλέτγν
«ροτταρο»·; »υήτ τή< irodiror.

14.4 44
ΕΠΕΙΓΟΝ
ΤΑΞ
*ίόού τ$ 1«τπορ;χόν 8rrP®^^s

‘Αγτττητ| Κύχττα
ΙΑΡ
ΓιΛ τόν Ψ^ρρό. τά «ίναμβ ητολΜς ecpie ml 8><ν tips» ytflrrt ζττύτί

τότι t'limv frwoxpewicwx Χ

νά σάς ίώσουμ* δυάϊατή διαλύσΧ^χς^, . “Αν Btv δε\-?5 τούς 6pc*r^ <*ις. .

ΩΝ
ΝΑ ΣϋΚΑβΑΑIϊΟΥΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
ΑΥΝΑΜίΚΑ ΚΑΙ ΚΕΡΑΥΝΟΒΟΛΑ ΧΩΡΙΣ ΧΡΟΝΟΤΡΙΒΕΣ. X* <ε>ό Τύ
σημτϊο fptcri L&«aitipa Υήν «^οοσχή
crrpcrr^zTjut ρίτρο γιΛ Τηγ w<p<Trrcxn| αύτη καί ΙΣΤ
ytA .έ papers τ<ϊ Avary*<3'a
C’.cr’crtrrs 5»>1. νά λΖ
στ.τ» τά χ<ρ!α τού Ρίξου νά («κα^αρίβη τήν καττσο^οέοη μόΗς Α ’Ραορός

ww
/'χ-ορρ <«ι τούς δρο^ς ρθς ή Swx (ξ οχ/τών. . . ΕΤΗ ΙΗΣ ΝΑ Ττ* ΑΜ ν ♦,’ ΙΑΙΑ
ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΑΣ ΣΤΕΛΝΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΠΟ

w.en
Η ΔΙΑΤΑΓΗ ΒΚΤΕΑΠΤΑΙ
ΜίΤ* «λίγκ.< ^£ρσς ί, Stater^ τΖ* κξπ'βΑτιρ/.<?νατος>
Γβζ?»»·
Σ έιτ»Κτ
β<^. Π.ϊροΑέτσνβΐ> τήν «τχττίκήν ώναφ©ράν:
<1ί)4>44 tak
Ά». >48)1340
Δβ?τστί«?ουλ(» sis .gr
fVi ττη ·β/,ι<τρ>ϊ!πτ 4ν44»(Μ β*Λ< Νύχ*Μ line ^Νλς I??» «5<Λ •Y’en
ΙμμΤιΚγκ iwttiΤίΜς 8lf)uZ>n S)42 ΕΚΚΑ βα( Κ·Λ»αρ βΑη οχριΟχξ.

κ δ. rkMravtrtvaTteft^

wmjywwwm*a...r-.ii:Tii.8nitH.tCT»>Ht :<aKiS»i«i4BwiitlB*Wi^K»wmw^^nw»»>.«><i .^u

J · V J Oto * * ··τ »

Διαφημιστικόν δημοσίευμα τής έφημερίδος «Ελλάς», όργάνου

τοΰ κ. Γ. Παπανδρέου, κατεχωρημίνον είς τάς εφημερίδας της
1ης ’Οκτωβρίου 1945.—Ό Κώστας, πρός τόν όποιον απευθύνεται
ό Σιάντος διά τήν δολοφονίαν τοΰ Ψαρροΰ, είναι ό βουλευτής τής
ΕΔΑ Κ. Δεσποτόπουλος.
 179 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ «Β»

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συντ/ρχου ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΨΑΡΡΟΥ

I. Έγεννήθη εις τό Χρισόν Παρνασσίόος τό 1893. Έφοίτησεν εις την

Στρατιωτικήν Σχολήν Εύελπίόων, έκ τής οποίας έξήλθε ώς Άνθ/γός
Πυρ/κοϋ τό 1916. Προήχθη εις Ύπολ/γόν τό 1917, εις Λοχαγόν τό
1919, εις Ταγ/ρχην τό 1924 καί εις Άντ/ρχην τό 1931.
2. ’Έλαβε μέρος εις τούς πολέμους 1912 -1913 ώς εθελοντής καί εις
τό Μακεδονικόν Μέτωπον κατά τόν Α' Παγκόσμιον Πόλεμον δια-

Ι.Ν.κριθείς εις τά πεδία των μαχών. Έν συνεχεία ώς Λοχαγός μετέσχε

τής Εκστρατείας εις Ουκρανίαν, όπου έτραυματίσθη. Μετά τήν επι­
ΑΓΙ
στροφήν εστάλη δΓ άνωτέρας σπονδάς εις τήν Γαλλίαν. ’Έλαβε

ΩΝ
μέρος εις τήν Μικρασιατικήν ’Εκστρατείαν καί υπηρέτησε μετά τήν
καταστροφήν ώς ’Επιτελής εις τήν Στρατιάν Έβρου.
3.
ΤΑΞ
Έν συνεχεία διετέλεσεν ώς Καθηγητής τής Σχολής Πολέμου, ώς
οργανωτής τοϋ νεοσυστάτου τότε Υπουργείου ’Αεροπορίας καί τέ­

4. ΙΑΡ
λος ώς ’Επιτελάρχης Μεραρχίας.
Τό 1916 προσεχώρησεν εις τόν Στρατόν Εθνικής Άμύνης. Έλαβε
Χ ΩΝ
μέρος εις τό κίνημα τοϋ 1935, μετά τήν άποτνχίαν τοϋ όποιου
άπετάχθη.
5.
ΙΣΤ
Οντος διεκρίθη καθ’ δλην τήν στρατιωτικήν του σταδιοδρομίαν ώς
ένας έκ τών άριστων ’Αξιωματικών εις μόρφωσιν καί ήθος.
6.
ww ΙΑΙΑ
Υπήρξε πρωτοπόρος εις τόν ’Αγώνα τής Εθνικής Αντιστάσεως τής

w.en
ρωτικήν Όργάνωσιν «ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ», ή οποία άνέπτυξεν ενόπλους
Άνταρτικάς ’Ομάδας εις τήν περιοχήν ΝΙΓΡΙΤΑ - ΛΑΧΑΝΑΣ -
Σ
Κατοχής (1941 - 1944). Τόν ’Ιούλιον τοϋ 1941 ίδρυσε τήν Άπελευ-

tak
ΚΑΛΟΚΑΣΤΡΟΝ τής Κεντρικής Μακεδονίας. Δυστυχώς έπροδόθη
εις τάς Άρχάς Κατοχής καί κατεδιώχθη υπό τούτων. Κατόπιν
sis
τούτου κατέφυγε μεταμφιεσμένος εις τάς ’Αθήνας, όπου τόν ’Απρί­

.gr
λιον τοϋ 1942 ίδρυσε μέ άλλας προσωπικότητας τήν μυστικήν ’Απε­
λευθερωτικήν Όργάνωσιν Ε.Κ.Κ.Α. (’Εθνική καί Κοινωνική ’Απε­
λευθέρωσες).
7. Τό 1945 προήχθη εις Συν/ρχην τιμητικώς λόγω τών εξαιρετικών
πρός τήν Πατρίδα υπηρεσιών του άφ’ δτου προήχθησαν νεώτεροί
του έν ένεργεία καί εις Υποστράτηγον άπό τής χρονολογίας τοϋ
θανάτου του (17 - 4 -1944).

13
 181 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ

ΤΟΠΙΚΑΙ ΕΠΙΤΡΟΠΑΙ ΑΓΩΝΟΣ

(Άρχικαί)

Α' ΠΑΡΝΑΣΣΙΔΟΣ

1. 'Αμφισσα : Ό Επίσκοπος Φωκίδος ’Αθανάσιος, γνωστός διά

τήν τόλμην καί ψυχραιμίαν του, Νικ. Μήταλας τηλεγραφητής, ή ψυ­
χή τοΰ άγώνος έν Άμφίσση, ό Είσαγγελεύς Άμφίσης Παπαγιάννης,
ό διερμηνεύς τών ’Ιταλών Σπϋρος Καφφαντζάκης (έκτελεσθείς βραδύ-
τερον ύπό τούτων), I. Μελισσάρης καθηγητής, Εύθ. Καπράλος Δήμαρ­

Ι.Ν.
χος, Γάτος, Ζαχαρόπουλος, Κουλουτούμπης, Παυλοστάθης Ιατρός, Ζή-
σιμος όδοντίατρος, κ.δ.

ΑΓΙ
2. Αγία Ευθυμία : Βαρνάβας Εύθ. μηχανικός, Δ. Δασκαλόπου-

ΩΝ
λος ιατρός, Εύθ. Άλιζώτης, Δημ. Γλυμής ή Μπέης, Γ. Ζαχαρίας,
Δημ. Κωστόπουλος, Ήλ. Δεδούσης ιατρός, Εύθ. Παππας *(), Ί. Πα-

ΤΑΞ
παϊωάννου ('), Κωστόπουλος, Βαρνάβας Γ. *(), Παπαστάθης ’Αρ. κ.ά.
3. Βουνιχώρα : Κ. Κωνσταντόπουλος, Σωτ. Σωτηρόπουλος, Δημ.
ΙΑΡ
Πουρναράκης, Χρήστος Καϊμάρας, Γ. Πόντικας ή Φάκαλος, Λακαφώ-
σης, Κατραματος, Π. Μαργαρίτης, Δελής, Γκλάβανος, Άναγνωστόπου-
Χ ΩΝ
λος, Μπαρτσώτας, ’Αλεξανδρής, Κυριαζής, Βασιλόπουλος, Καρμανιόλας,
Μαστρογιάννης κ.ά.

ΙΣΤ
4. Πεντεόρια : Εύθ. Τσαταλός, ΤσέλοςΟ, Πολύζος, Παλυβίδας,
Μαμαρέλης, Κούτρας, κ.ά.

ww ΙΑΙΑ
5. Γαλαξείδιον : Παπακούτρας ίερεύς, Π. Πορτούλας δημοδιδά­
σκαλος, Β. Ζήσιμος, Κουμπούρης Ήλ., Ήλίας Πλατώνης, Κρίκος, Δρο-
w.en
σόπουλος Δρ. Πρόεδρος Κοινότητος, Μερίτζος Δ., Δερβένης Γ., Κατσού-
λης Μιχ., Σκαντζής κ.ά.
Σ
tak
6. ’Ιτέα : Άθ. Πιλάλας ιατρός, ΆγουρόπουλοςΟ, Φωκίδης, Κάλ­

ΠαπαλεξανδρήςΟ) κ.ά. sis

λιας, Γιακουμής Σωτ., Άλογοσκούφης, ΡάπτηςΟ, Πανάκος, Δημητρίου,

.gr
Ί. Τριταία : Παπανικολάου δημοδιδάσκαλος, Θεμ. Τζίβας, Δε­
δούσης κ.ά.
8. Χρισό : ’Ιωάν. Ήλιάδης, Μέρμηγκας, Καλλιαντέρης, X. Βούλ-
γαρης, I. Πολίτης, Βούσουρας, Πέτρου Εύθ., Σαλταφέρος, ’Ιατρού, Δη­
μητρίου, Στάϊκος κ.ά.
9. Σερνικάκι : Τσινταβής Νικ., Τσινταβής Β., Κουλελής(’), Κο­
λοβός Α., Λύτρας Εύστ., Τσινταβής Δημ., Τσιρλιάγκος Άθαν. ιατρός,
Παπαγεωργίου, Σκουρλέτος, Πλουμάκης κ.ά.
(*) Ούτοι έξετελέσβησαν ύπό τοϋ ΕΑΜ ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.
 - 182 -

10. Προσήλιον : Βασ. Μαχαίρας, Εύθ. Μαχαίρας, Νικ. Βίλλιας

Νικ. Κουλός, Γ. Μήταλας ή Μπλατσάρας, Τσαγκρινός, Μπουμπόνης,
Μαργώνης (οί δύο τελευταίοι έφονεύθησαν ύπό ’Ιταλών) κ.δ.
11. Άγ. Γεώργιος : Εύθ. Κουτσουκλένης, ,’Αθ. Κουτσουκλένης,
Χασιώτης, I. Κουτσουκλένης, Νικ. Μπαϊρακτάρης κ.δ.
12. Τοπόλια : Ήλ. ΤσάραςΟ, I. ΟίκονόμουΟ, Γ. Μιχαλόπουλος,
Χρ. Ύψηλάντης)1), Π. Κραβαρίτης('), Μπουλούμπασης, I. Τέμπέλος,
Σουλτανιας, Πρέζακας, Δημ. Τυροδήμος, Ήλ. ΟΙκονόμου, Άρ. Παπα-
ριστείδης κ.δ.
13. Κίρ.ρα : ΠαπακασούτσαςΟ), Πλατής Ήλ., Λ. Βούλγαρης, Κα-
καρούγκας ίατρός(’) κ.δ.

Ι.Ν.14. Δελφοί : Κουμπλής I., Κουμπλής Δρόσος, Καράμπελας Άθ.,

ΑΓΙ
Γεωργίου Λ., Ζαφειρόπουλος Κ., Διαμαντόπουλος Π., Σιγγούνης Π.,
Δελεας Κομνας, Άθανασιάδης Λ. κ.δ.

ΩΝ
15. Κολοβάτες : Σκουπλάκης Δημ., Σκουπλάκης Χρ., Ζωγράφος,

ΤΑΞ
Παππάς Σιμός, Τσάφος Άγγελής κ.δ.
16. Άντίκιρρα : Άλτάνης I., 'Ιερεμίας, Μαλάκης I., Ράπτης Χρ.,
Πάνος I. κ.δ.
ΙΑΡ
Χ
17. Δεσφίνα : Σκατζής Λ., Δαδιώτης Άχ., Μελέτης Χρ., Κοντο-
γιώργος, Παπαχρήστος, Λάϊος I. κ.δ.
ΩΝ
18. Γραβιά : Ν. ’Αντωνίου, Βισβίκης I. Συνταγματάρχης έ.ά., Κα-
ράτζαλης, Κ. Άντιπάτης κ.δ.
ΙΣ ΤΙΑ
19. Σουβάλα : Θάνος ’Ανδρ.(*), Λαγός Εύάγ., Χρ. Παπαθανασίου,

ww
I. Βέλιος, ’Αδελφοί Καρούζου, Πηταούλης κ.δ.
ΙΑΣ
20.
w.en
Κάτω Άγόριανη : Μάνθος Πανάγου, Τσαούσης κ.δ.
21.
tak
Παλαιοχώρι : Β. Φάρας, Τσονάκος Άλ., ’Αντωνίου κ.δ.
Β' ΔΩΡΙΔΟΣ-ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ
sis .gr
1. Λιδωρίκιον : Άσημακόπουλος n.f) Καραμήτσος, Γεροδήμος,
ιατρός Σφέτσος, Μαργέλος, Πέτρου, Ευσταθίου κ.δ.
2. Σκαλούλα : Άναγνωστόπουλος I.C), Γεωργίου, Θεμ. Άναγνω-
στόπουλος, Καραδήμας Χρ., Κάζος, Τσιμέκας κ.δ.
3. Καρούτες : Πουρνάρας I., Καραδήμας ’Ισίδωρος, Πλιάνος I.,
Τριανταφύλλου Κ. Πρόεδρος Κοινότητος, Καραμπέτσος Δ., Κατσαρέ-
λης I., Καψοκέφαλος, Τριανταφύλλου Τρ., Καραχάλιος Κ. κ.δ.
4. Μαλανδρϊνον : Παναγιωτόπουλος X., Μανιτάρας, Καραχά­
λιος, Μπαρτσιώτας Άλ., Τσιώτας κ.δ.

(’) Ούτοι έξετελέσθησαν ύπό τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.

 - 183 -

5. ’Αμυγδαλιά : Τεμπέλης I., Σκεπαρνιάς Γ., Παπανδρέου Κ.,

Κοκμοτός κ.δ.
6. Βιτρινίτσα : Ρεκούτης IX1), Δότσικας Κ., Πολίτης, Δραγω-
της, Τζίνης, Άνθιμος Άθ., Κυριαζής Παν., Παπαδρόσου Άθ. κ.ά.
7. ’Ερατεινή : Γιαμαρέλος, Δασκαλόπουλος, Σταυρόπουλος, Δρο-
μάζος L, Τζίνης Ι.,Ο, Εύθυμίου Γ., Ζωητός Ν., Λατσούδης Κ. κ.δ.
8. Βίδαβη : Κοκκόρης Άργ., Πάπος I., Γεροσίδερης, Κατσικώ-
στας, Κρίκος Γ., Ζαχαρόπουλος κ.ά.
9. Κίσσελη : Έφ. Άντ/ρχης Παπαβασιλείου Εύθ.,Λέκκος Νικ.,
Καραγιάννης Άνδρ., Άνδρεόπουλος Γ., Κρίκος Εύθ. κ.ά.

Ι.Ν.10. Μοναστηράκι : Ευσταθίου ΠΧ1), Κουβέλης Άδαμ., Κουσίδας,

I. ’Αποστόλου, Μ. Μπαράκος, Γ. Άρμύρος ιατρός,Λεωνίδας Ταξιάρχης κα.

ΑΓΙ
11. Εύπάλιον : Κοτζαμάνης Κ., Μπόκαρης, Σμπαρούνης, Λαγι-

ΩΝ
ανδρέου, Παπανικολάου ΆθΧ1), Παπαδήμας Ήλχ1) κ.ά.
12. Κλήμα Εύπαλίου : Κολοκούσης Κ., Κωσταράς, Καπετζώνης

ΤΑΞ
Ν. Τσούστας Δημ(') Μπαράκος Νικ. κ.ά.
13. Σεργούλα : Χριστόπουλος(χ), Σταυρόπουλοςί1), Μάνταλος,
ΙΑΡ
Μπουζνέκης, Παπαναστασίου ΤρΧ1), Τερεύς Παπαδημητρίου, Παπαδη-
μητρίου Πολ. κ.ά.
Χ ΩΝ
14. Καρούτια - Μαραθιάς : Λοχαγός Μποζνάς Άθ., Βαβάτσικος,
Σοφιός, Τασάκος κ.ά.
15.
16. ΙΣ
Κάμπος : Παπακιτέας Ν., Τσουράκης Ν., Κορτέσης Γ(Γ)

ΤΙΑ
Γκουμαΐοι : Νικολέτος Α., Πολυζώης Κ., Καλατζής Σπ. κ.ά.

ww ΙΑΣ
17. Καρδάρα : Παπαβασίλης, Παπανδρέου Σπ., Καρδάρας Γ., Νι-
κολόπουλος Ν. κ.ά.
18. w.en
Τείχιον : Άλεξόπουλος I., Άντωνόπουλος Χρ., κ.ά.

tak
19. Άνω Παλαιοξάρι : Παπαγεωργίου Άθ., Μηλιώνης Γ., Ζη-
σιμόπουλος Εύθ., Μπρούμας Χρ. κ.ά.
20.
sis
Περιθειώτισσα : Τσαμπάς, Χαλάτσης Άν., Μπεζαΐτης Π. κ.ά.
.gr
21. Τριζόνια : Τζουβάλας Β., Ζέτος Π., Σταματογιάννης, Μα-
κρανδρέου, Νικολακόπουλος Ήλ. κ.ά.
22. Βελενΐκος : ΚαραφωτιάςΟ, Κούτρας Γ., Κούτρας L, Υφαντής
23. Μαραζιά : Καραχάλιος Ί., Μασαούτης Θεόδ., Καπετζώνης
Νικ., Δ. Υφαντής Παρασκευάς, Παπαδημητρίοη Δ. κ.ά.
24. Καλλιθέα : Παπανδρέου Γ., Παπανδρέου Κ., Παπαδόπουλος,
Άθ., Κωσταβάρας Γ. κ.ά.
25. Μακρυνή : Μποζινέκης Γχ1), Κέντρος Δ., Σχίζας, Σερεντέλος,
Βελαώρας Δ. ’Εφ. Άνθ/γός Μπίτης Άθ. κ.ά.

(ι) Ούτοι έξετελέσθησαν ύπό τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.

 - 184 -

26. Κάτω Παλαιοξάρι : Άνδριτσόπουλος N.C1), Ρεπόπουλος, Κα-

ναβός, Άνδρεόπουλος κ.ά.
27. Στύλια : Πέτσας Δ., Ράμμος, Γκαβέρας κ.ά.
28. Μανάγουλη : Παπακώστας Κ., Γιαννακούρης Β., Τσακούμης,
Κωσταράς Άν. κ.ά.
29. Χασάναγα : Καρδάρας Π., Λουκόπουλος I., Γκέκας Κ. κ.ά.
30. Μαλάματα : Λουκόπουλος I., Γράψας κ.ά.
31. Καστράκι : Παπαβούλγαρης Σπ., Ευσταθίου Δ., Ήλιόπουλος
I., Πλατάς Άνδρ. κ.ά.
32. Τρίκορφον : Παπαβασίλης, Κραβαρίτης, Φιλιππόπουλος Λ.,

Ι.Ν.
Βίτσας Δ. κ.ά.

ΑΓΙ
33. Κροκύλιον : Σταυρόπουλος Θ., Παγώνης, Γραββάνης, Κου-
τσοΰκος κ.ά.

ΩΝ
34. Πενταγιοί: Παπασπύρου Γ., Κοντολουκάς, Παπαγεωργίου, Πα-
πασπύρου Άντ., Κουρσούμης κ.ά.
35.
36.
ΤΑΞ
Ναύπακτος : Καρβέλης, Γούρας, Βίτσας υπίλαρχος, Βενέτικος
Παλαιόπυργος : Παπαχρήστος, Λακουμέντας, Καυκιάς κ.ά.
37. ΙΑΡ
Λευκαδίτι : Παπαηλιάς, Κοτσίκης X., Γεροδήμος κ.ά.
38.
39.
Χ ΩΝ
Κονιάκος : Μπαλατσούρας κ.ά.
Μηλιά : Θ. Μποτίνης δημοδιδάσκαλος κ.ά.
40. Σώταινα : Κοντογιάννης ιατρός κ.ά.
ΙΣΤ
41.
42.
ww Ι
Μουσονίτσα : Κυριαζής Κυριάκος, Κοτρώνης κ.ά.
Άγλαβίστα : Παντούλιας Θ., Καλαμαντής κ.ά. ΑΙΑ
43.
w.en
Κάλλιον' : Σίδερης &ρ. κ.ά.
44. Παλαιοχώρι : Υφαντής Γ., 'Υφαντής Νικ., Υφαντής Δ.,
Σ
Τριαντάφυλλου Γ. κ.ά.
tak
Γ' ΛΕΒΑΔΕΙΑΣ-ΛΟΚΡΙΔΟΣs is.g
r
1. Άράχωβα : Κοκορέλλης Κ., Κορΐτος Άνδρ., Τομαράς Εύστ.,
Κοκορέλλης L, Δελάκος Λ., Κραβαρίτης Εύθ., Κομνάς, Άνταχόπου-
λος('), Τρούβαλος Ν. κ.ά.
2. Δίστομον : Παπαγγελής Άγγ., Καστρίτης Γκ., Καρβούνης Π.,
Βασδέκης Άν., Σφαντούρης κ.ά.
3. Κυριάκι : Άβορίτης Μ. κ.ά.
4. Ζερίκι : Ράπτης Κ. κ.ά.
5. Στεΐρι : Τσεκούρας Κ. κ.ά.

(') Ούτοι έξετελέσθησαν ύπό τοΰ ΕΑΜ ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.
 185 -

6. Πετρομαγούλα : Χλιβΐνος, Ρουμάνης κ.ά.

7. Δαδί : Κουρεύς Κ., Σαγιάς Σπ. Λοχαγός(χ), Σπανός Δημ. κ.ά.
8. Κηφισοχώρι : ’Αλεξίου Λ. κ.α.
9. Δρυμαία (Γλούνιστα) : Κυριαζής Δημ., Εύστ. Τσιλίρης,
Καρμίρης Ήλίας, Κατσαβός, Εύθ. ’Αθανασίου κ.α.
10. ’Αταλάντη : Ταγμ. Βοσκίδης, Λοχ. Παλασσόπουλος Σπ., Παπα-
ριστείδης Β. (Χ), Θωμαΐδης, Σουροπάνης κ.ά.
11. Καλαπόδι : Παπαλουκας Λ. Λοχαγός, Καραδήμας Λοχαγός,
Μαυροειδής I. Λοχαγός κ.ά.
12. Μέγας Πλάτανος : Ζαχαρόπουλος Τριαντ., Άνθ/γός Παπα-

Ι.Ν.
παναγιώτου Λ. κ.ά.

Α
13. Λιαπάτα Μώλου : Εύστ. Λυμπέρης, Δ. Καραΐνδρος, Κ. Ευ­

ΓΙΩ
σταθίου κ.ά.
14. Δαύλεια : Τσιμτσιλής Π., Άγγελής κ.ά.
15.
ΝΤ
Λεβάδεια : Κουτσομανής, Σαμαρτζής κ.ά.

ΑΞΙ Δ' ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ

ΑΡΧ
1. Αίγιον : Καπετζώνης, Λαμπράκος Δ., Λαμπρακος Στ., Πα-
παευθυμίου κ.ά.
2. ΩΝ
Σελιανίτικα (Αίγιου) : Άσημακίδης, Κυριαζόπουλος κ.ά.

ΙΣΤ
3. Ψαθόπυργος (Άχαΐας) : Κουτσοπάγας, Παπασημακόπουλος,
Μελισσαρόπουλος κ.ά.

ww ΙΑΙΑ
4. Μποζαΐτικα (Πατρών) : Σταθάς Δημ., Σταθάς Διον., Σταθάς
Ήλ. κ.ά.

w.en
5. Πάτραι : (Επιτροπή Προμηθειών) Ταγμ. Παπαδημητρίου Άθ.,
Παπαθεοδώρου Δ., Παπαθέοδώρου I. κ.ά.
Σ
tak
sis .gr

(ι) Οότοι έξετελέσθησαν ΰπό τοϋ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ κατόπιν φρικτών βασανιστηρίων.

 - 187 -

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Δ
ΙΙ|ΝΑΞ
ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ ΤΟΥ 5/42 ΣΥΝΤ/ΤΟΣ ΕΥΖΩΝΩΝ Ο
(Άναγνωρισθέντων υπό Υπουργείου Εθνικής Άμΰνης)

f Άγαθόνικος Ηγούμενος Άθανασόπουλος Αθανάσιος

Άβορίτης Δήμος Άθανασόπουλος Γεώργιος
Άβορίτης ’Ιωάννης Δημ. Άθανασόπουλος Κων/νος
t Άβορίτης ’Ιωάννης Κων. Άθανασόπουλος Νικόλαος
Άβορίτης Μιχαήλ f Άλεξάκης Σταμάτιος
f Αγαπητός Αγαπητός Άλεξανδρής Αλέξανδρος
Αγαπητός Αλέξανδρος t Άλεξανδρής Αναστάσιος

Ι.Ν.
Αγαπητός Δημήτριος Παν.
Αγαπητός Δημήτριος Σπυρ. f
Άλεξανδρής Δημήτριος
Άλεξανδρής Εύθύμιος

Α
Αγαπητός Ευθύμιος Βασιλ.
ΓΙΩ
Αγαπητός Ευθύμιος Γεωργ.
Άλεξανδρής Ήλίας
Άλεξανδρής Λουκάς
Άλεξανδρής Νικόλαος
Αγαπητός ’Ιωάννης
ΝΤ
Αγαπητός Κων/νος Άλεξ. Άλεξανδρής Όδυσσεύς

Αγαπητός Μόσχος ΑΞΙ

Αγαπητός Κων/νος Γεωργ.
f
Άλεξανδρής Παναγιώτης
Άλεξανδρόπουλος Παναγιώτης
Άγγελής Βασίλειος
ΑΡΧ
Άγγελής Ευθύμιος ’Ιωάν.
Αλεξίου Αντώνιος
Αλεξίου ’Ιωάννης
Άγγελής Νικόλ. Ήλία
Άγγελής Νικόλαος Ίωάν. ΩΝ
Αλεξίου Κων/νος
Άλεξόπουλος Γεώργιος
Άγγελέτος Δημήτριος
Άγγελογιάννης Ήλίας ΙΣΤ
Άλεξόπουλος ’Ιωάννης
Άλεξόπουλος Κων/νος
Άγγελόπουλος Εύθύμιος
Αγγέλου Λουκάς
ww
f
ΙΑΙΑ
Άλεξόπουλος Μιχαήλ
Άλιζιώτης Εύθύμιος
Άγουρίδης Εύθύμιος
t Άγουρόπουλος Άνδρέας
Άγουρόπουλος ’Ιωάννης w.en
Άλμπούρας Εύθύμιος
Άλμπούρας Παντελής
Άλτάνης Γεώργιος
Σ
Αγραφιώτης Κωγ/νος
Άδαμακος Θεόδωρος tak
Άλτάνης ’Ιωάννης
Άμούντζας Άνδρέας
Αδαμάντιος Θεόδωρος
Άδαμόπουλος ’Ιωάννης
Άδάμος ’Ιωάννης f
sis
Άναγνόπουλος Βασίλειος

.gr
Άναγνωστόπουλος Δημ. Άλεξ.
Άναγνωστόπουλος Δημ. Ίωάν.
Άδρύμης Κων/νος f Άναγνωστόπουλος Ίωάν. Νικ.
Άθανασιάδης Δημήτριος Άναγνωστόπουλος Ιωάννης
Άθανασιάδης Κων/νος Άναγνωστόπουλος Κων/νος
Αθανασίου Επαμεινώνδας Άναγνωστόπουλος Νικ. Ίωάν.
Αθανασίου ’Ιωάννης Άναγνωστόπουλος Νικ. Άλεξ.
Αθανασίου Περικλής Αναγνώστου Δημήτριος
Αθανασίου Πέτρος f Αναγνώστου Κων/νος
(·) Δέν περιλαμβάνονται έκεϊνοι, δι’ οΰς δέν ύποβλήθησαν δικαιολογητικά άναγνωρίσεώς
των (είναι αρκετοί).
(t) Πεσόντες ήρωϊκώς ή έκτελεσθέντες ύπό τών κομμουνιστών.
 188 -
’Αναγνώστου Παναγ. Μιχ.
’Αναγνώστου Παναγιώτης
Άναδιώτης ’Ιωάννης
Άναδιώτης Νικόλαος
Άναστασιάδης Δημήτριος
Άνδρεόπουλος ’Αθανάσιος
Άναστασόπουλος ’Αναστάσιος
Άνδρέου Άνδρέας
Άνδρέου Γεώργιος
f Άνδριτσόπουλος Νικ. Δημ.
Άνδριτσόπουλος Νικόλ. Χρ.
t Άνδρΐτσος Δημήτριος
Ι.Ν.
t
Άνδρΐτσος Ταξιάρχης
Άνδρώνος Ήλίας
ΑΓΙ
’Ανδρώνος Νικόλαος
ΩΝ
Άνδρώνος Παναγιώτης
Άνθιμος Αθανάσιος
ΤΑΞ
Άνθιμος Ευθύμιος
Άνθιμος Ίωάν. Γεωργ.
Άνθιμος Ίωάν. Ήλία
Άνθιμος Νικόλαος ΙΑΡ
f
t
Άνταχόπουλος Θεόδωρος
Άνταχόπουλος Νικόλαος
Αντωνίου Γεώργιος
Χ ΩΝ
Αντωνίου Γεώργιος
f
Άντωνόπουλος Ευστράτιος
Άντωνόπουλος ’Ιωάννης
ww
Άντωνόπουλος Κων/νος
Άντωνόπουλος Χρηστός
Άξωνίδης Δημήτριος w.en
f
f
Άποστολακος Γεώργιος
Άποστολόπουλος Άθαν. Γεωργ.
Άποστολόπουλος Άθαν. Ίωάν.
Άποστολόπουλος Άνδρέας
f
Άποστολόπουλος Γεώργιος
Άποστολόπουλος ’Επαμεινώνδας
Άποστολόπουλος Ήλίας
Άποστολόπουλος Ιωάννης
Άποστολόπουλος Κων/νος
f Άποστολόπουλος Μιχαήλ
Άποστολόπουλος Νικόλαος
Αποστόλου Μιλτιάδης
Άραπατσακος Χαράλαμπος
Αρβανίτης Νικόλ. Γεωργ.
Αρβανίτης Νικ. Ίωάν.
Αργυρίου Δημήτριος
Άργυρόπουλος Άχιλλεύς
Άργυρόπουλος Γεώργιος
Άργυρόπουλος Δρόσος
Άργυρόπουλος Ιωάννης
Άρμύρος Γεώργιος
Άρτινόπουλος Κων/νος
Άσημακίδης Θεόδωρος
Άσημακόπουλος Δημ. Κ. Χρ.
Άσημακόπουλος Δημ. Κ. Μαρ.
Άσημακόπουλος Εΰστ. Άσ.
Άσημακόπουλος Εύστ. Ίωάν.
f Άσημακόπουλος Ιωάννης
f Άσημακόπουλος Παναγιώτης
Άσημακόπουλος Σπυρίδων
t Αύγέρης Νικόλαος
Αύγερόπουλος Βασίλειος
Βαβάτσικος Δημήτριος
Βαϊδάνης Άνδρέας
Βαϊδάνης Γεώργιος
f
Βαϊδάνης Δημήτριος
Βαϊδάνης Χρήστος, Ίερεύς
Βάϊνος Αθανάσιος
Βακλαϊδής Γεώργιος
ΙΣΤ
Βακλαϊδής Ήλίας
Βακρατσάς Κων/νος
Ι
Βαλαώρας Παναγιώτης
ΑΙΑ
Βαρβάτος Αθανάσιος
f
Σ
Βαρβάτος Ευστάθιος
Βαρβάτος Γεώργιος
Βαρβάτος Ιωάννης
tak Βαρβάτος Μιχαήλ
Βαρβάτος Χρήστος Όπλαρχ.
s is.g
Βαρδακος Δημήτριος
Βαρδουλάκης Άνδρέας
f
r
Βαρζακάνος Ηρακλής
Βαρζακάνος Θεοφάνης
Βαρνάβας Γεώργιος Εύθ.
Βαρνάβας Γεωρ. Ίωάν.
Βαρνάβας Εύθ. Γεωρ. Όπλαρχ.
Βαρνάβας Εύθ. Ίωαν.
Βαρνάβας Εύθ. Χρηστ.
Βαρνάβας Νικόλαος
t Βασιλάκης Δημήτριος
Βασιλαρακος Νικόλαος
Βασιλόπουλος Βασίλειος
Βασιλόπουλος Γεώργιος
 189 -
Βασιλόπουλος Δημήτριος
t Βασιλόπουλος ’Ιωάννης
Βασιλόπουλος Κων/νος
Βασιλόπουλος Νικόλαος
Βασιλόπουλος Παναγιώτης
Βασιλόπουλος Τάκης
Βασιλόπουλος Χαράλαμπος
t Βάσος ή Σοϊλέρης
Βέϊμος Δημήτριος
Βελαώρας Κων/νος
Βελαώρας Μάρκος
Βελαώρας Παναγιώτης
+ Βελέντζας Σπΰρος
Ι.Ν.
Βελερής Δημ. Ίωάν.
ΑΓΙ
Βελερής Δημ. Χαρ.
Βελερής ’Ιωάννης
ΩΝ
t Βελερής ’Ιωάννης Χαρ.
Βελερής Νικόλαος
Βέλλιος Λουκάς
ΤΑΞ
Βερίγγειος Θεοφάνης
Βερίκιος Θεοφ. Ίωάν.
Βιεννάς Κων/νος ΙΑΡ
Βίλλιας ’Αριστείδης
t Βίλλιας Δημήτριος
Βίλλιας Νικολ. Όπλαρχ.
Χ ΩΝ
Βίρας Παν/της
Βίτσας Χαράλαμπος
f Βλάϊκος Σπυρίδων
Βλαστάρης Γεώργιος
ww
Βλαστάρης ’Ιωάννης
Βλάχος Ευθύμιος w.en
Βλάχος Παναγιώτης
Βλάχος Σπυρίδων
Βοσκίδης Θεόδωρος
Βούλγαρης ’Ιωάννης
Βούλγαρης Νικόλαος
Βούλγαρης Χρήστος
Βούσουρας Ήλίας
Βρέττας Βασίλειος
f Βρεττός Δημήτριος
Βρούβας Περικλής
Βρούλιας Δημήτριος
t Γαβρούλης Θεμιστοκλής
Γαζέτας Ήλίας
Γαλάνης Δημήτριος
Γαλιανός Γεώργιος
t Γαλιώτης Γεώργιος
t Γατόπουλος Ήλίας
Γατόπουλος Χαράλαμπος
Γάτος Γιαννοΰτσος Κων.
Γάτος Δημήτριος
Γάτος Θεόδωρος
Γάτος Ίωάν. Γεωργ.
Γάτος Ίωάν. Παναγ.
Γάτος Νικόλαος
Γέκουλας Δημήτριος
f Γενοβέζος Νικόλαος
Γεραντώνης Άνδρέας
Γεραντώνης Γεώργιος
Γεροδήμος Παναγιώτης
f Γεροσίδερης Γεώργιος
Γεροσίδερης Ευθύμιος
Γεροσίδερης Χαράλαμπος
t Γερουλάνος Σπυρίδων
Γεωργακόπουλος Χαράλαμπος
Γεωργίου Γεώργιος
Γεωργίου Ιωάννης
Γεωργίου Κων/νος
Γεωργίου Λουκάς
Γεωργοσόπουλος Νικόλαος
ΙΣ
Γιαβρούμης Κων/νος
ΤΙΑ
Γιακουμάκης Γεώργιος
Γιακουμής Παναγιώτης
ΙΑΣ
Γιακουντής Σπυρίδων
Γιαμαρέλος Δημήτριος
Γιαμαρέλος Ιωάννης
Γιαμαρέλος Κων/νος
tak
Γιαμαρέλος Παναγιώτης
sis
Γιαννακόπουλος Κων/νος
Γιαννακόπουλος Κων. Θεοδ.
.gr
Γιαννακούλιας Νικόλαος
Γιαννακούρης Βασίλειος
Γιαννακούρης Γεωρ. Ίωάν.
Γιαννακούρης Γεώργιος
Γιανναράς Ήλίας
t Γιανναράς Ιορδάνης
Γιανναράς Χαράλαμπος
Γιαννούλης Σπυρίδων
Γιαννιώτης Βασίλειος
Γιάτσος Γεώργιος
Γιδόγιαννος Βασίλειος
f Γιδογιάννης Ιωάννης
 190 -

Γκανιάτσος Παναγιώτης Γουργουλέτος Αναστάσιος

Γκάι/ος Νικόλαος Γουργουλέτης Δημήτριος
Γκέκας Βασίλειος Γουργουλέτης Εύθύμιος
Γκέκας Ευθύμιος Γραβάνης ’Αναστάσιος
Γκελεστάθης Δημήτριος Γραμμένος ’Αλέξανδρος
Γκελεστάθης Δημοσθένης Γραμμένος ’Ιωάννης
Γκελεστάθης Παντελής Γρανιτσιώτης Γεωρ. Ίωάν.
Γκελεστάθης Χαράλαμπος Γρανιτσιώτης Γεωργ. Νικ.
Γκίκας Ευστάθιος Γρανιτσιώτης Γεωργ. Παν.
Γκίκας Πανος t Γρανιτσιώτης Νικόλαος
Γκίκας Χαράλαμπος Γρίβας Ήλίας
Γκιοΰλος Γεώργιος Γυφτογιαννόπουλος Δήμος Χαρ.
Γκιοΰλος Δημήτριος Γυφτογιαννόπουλος Τριαντάφ.

Ι.Ν. Γκιοΰλος Ελευθέριος Γώγος ’Ιωάννης

f
ΑΓΙΓκιοΰλος ’Ιωάννης
Γκιοΰλος Λουκάς Δαδιώτης ’Ιωάννης
Δαλαμάγκας Κώστας
ΩΝ
Γκιοΰλος Νικόλαος
Γκλάβανος ’Αθανάσιος Δαλαμάγκας ’Ιωάννης
Δαλαρής Ήλίας, 'Οπλαρχηγός
ΤΑΞ
Γκλάβανος ’Ιωάννης
Γκλάβανος Παναγιώτης Δάνισκας ’Ιωάννης
Δαραδήμος Νικόλαος
f
ΙΑΡ
Γκλάβανος Φώτιος
Γκούλδας ’Αναστάσιος Δαραδήμος Σπΰρος

+ Γκούλτας Άγγελος
Γκούλτας Γεώργιος
Χ
Γκούλδας Παναγιώτης

ΩΝt
Δασκαλόπουλος Βασίλειος
Δασκαλόπουλος Γεώργιος
Δασκαλόπουλος Δήμος
Γκούλτας Δημήτριος
f
ΙΣΤ
Δασκαλόπουλος Ίωάν. Κων.
Δασκαλόπουλος Ίωάν. Μιλτ.
Γκούλτας Ελευθέριος
Γκούλτας Εύθύμιος
Γκούλτας Ήλίας
ww Ι ΑΙΑ
Δασκαλόπουλος - Παναγιώτης
Δεδούσης Αλέξανδρος
t Γκούλτας Νικόλαος
w.en
Γκούλτας Νικ. Κων.
Σ
Δεδούσης Άνδρέας
Δεδούσης Γεωρ. Δεδ.
Δεδούσης Γεωρ. Εύθ.
Γκούλτας Νικ. Γεωρ.
Γκουμούζας Εύθύμιος tak
f Δεδούσης Εύθύμ. Αρχηγός
Δεδούσης Ήλίας
Γκριτνάκης ’Απόστολος
Γλυμής Άγγελος s is.g
Δεδούσης Ίωάν. 'Οπλαρχηγός
Δελαγραμμάτικας Αθανάσιος
Γλυμής Δημήτριος
Γλυμής Εύθύμιος
Γλυμής Ήλίας
f
r
Δελάκος Εύθύμιος
Δελάκος Λουκάς
Δελέας Θεόδωρος
t Γλυμής ’Ιωάννης Δελέας Κομνάς
Γλυμής Κων. Εύθ. Δελής Γεώργιος
Γλυμής Κων/νος Δημ. Δελής Εύθύμιος
t Γλυμής Νικόλαος Δελής Θωμάς
Γλυμής Σπυρ. Κων. Δελμοΰζος Ζαχαρίας
t Γλυμής Σπυρίδων Δεμερτζής Θωμάς
Γλωσσίδης Νικόλαος Δεμερτζής Παναγιώτης
Γοντζές Ήλίας Δέμος Άνδρέας
 191 -
Δερμάνης Ιωάννης
t Δημάκης ’Ιωάννης
Δημητρακόπουλος ’Αθανάσιος
Δημητρακόπουλος Άνδρέας
Δημητρακόπουλος Κων/νος
Δημητρακόπουλος Νικόλαος
Δημητρέλλος Ιωάν. Γεωρ.
Δημητρέλλος Ίωάν. Εήαγ.
Δημητρέλλος Ίωάν. Ήλία
t Δημητριάδης Δημήτριος
Δημητριάδης Γεώργιος
Δημητρίου Δήμος
Ι.Ν.
Δημητρίου ’Ιωάννης
ΑΓΙ
Δημητρίου Κων/νος
Δημόπουλος ’Ελευθέριος
ΩΝ
Δια βολής ’Επαμεινώνδας
Διαμαντής Γεώργιος
Διαμάντης Λουκάς
ΤΑΞ
Διαμαντόπουλος Γεώργιος
ΙΑΡ
Διαμαντόπουλος Παναγιώτης
Διάσκος ’Αναστάσιος
Διώγος Σωτήριος
Δόγκας Νικόλαος
Δότσικας Κων/νος
Χ Ζαφείρης Μιχαήλ
Δούκας Ευθύμιος
Δούκας Στέφανος
Δρακάκης ’Ιωάννης
Δρίβας Άγγελος
ww
Δρίβας ’Αντώνιος
Δρίβας Δήμος
Δρίβας Ευθύμιος
w.en t Ζαχαρόπουλος Δημήτριος
Δρίβας ’Ιωάννης
Δρίβας Νικόλαος
Δρίβας Παναγ. Δημ.
Δρίβας Παναγ. Θεμ.
Δρόλαπας Ευθύμιος
Δρομάζος Ευθύμιος
Δροσερός Λάζαρος
Δροσερός ’Ιωάννης
Δρόσος Παναγιώτης
"Ελληνας Ευθύμιος
Εύαγγελόπουλος Γεώργιος
t Εύαγγελόπουλος Κων/νος
Ευθυμίου Ήλίας 'Ομαδάρχης
Εύθυμίου Κων/νος
Ευθυμίου Λουκάς
Εύθυμίου Παναγιώτης
Εύθυμίου Χαράλαμπος
Εύσταθίου ’Αλέξανδρος
Εύσταθίου Άνδρέας
Εύσταθίου Θωμάς
Εύσταθίου Κων/νος
Εύσταθίου Νικόλαος
f Εύσταθίου Παναγιώτης
Εύσταθίου Χαράλαμπος
Ζαβός Βασίλειος
f Ζαβός Πελοπίδας
Ζαγγανάς Κων/νος
f Ζαγκούτας Άνδρέας
Ζαγκούτας Γεώργιος
Ζαγράνης Χρήστος
Ζάκας Λουκάς
Ζαμάνης ’Ιωάννης
Ζαντές Κων/νος
Ζαργάνης Δημήτριος
Ζαργάνης Χρήστος
ΩΝ
Ζαφειριού Απόστολος
Ζαφειρόπουλος Ζαφείρης
ΙΣ
Ζαχαρής ’Ιωάννης
ΤΙΑ
Ζαχαρίας Γεώργιος
t Ζαχαριάς Εύθύμιος
Ζαχαρίας Θωμάς
ΙΑΣ
Ζαχαρόπουλος ’Απόστολος
f Ζελιώτης Γεώργιος
tak
Ζέρβας Αριστοτέλης
sis
Ζέρβας Δημήτριος
Ζέρβας Μηνάς
.gr
Ζησιμόπουλος Γεώργιος
Ζητόγιαννος Σπϋρος
Ζιαβός Βασίλειος
Ζουμάς Παναγιώτης
Ζουμάς Ρήγας
Ζούπας Δημήτριος
Ζωγράφος Κων/νος
Ήλιάδης ’Ιωάννης
Ήλιόπουλος Γεώργιος
Ήλιόπουλος Λουκάς
f Ήλιόπουλος Νικόλαος
Ήλιόπουλος Φίλιππος
 - 192 -
Ήλιόπουλος Χρήστος
Ήσαΐας Πλάτων
Θανασός Πέτρος
f Θανος Άνδρέας
Θανος Δημήτριος
Θανος Δήμος
Θεοδοσίου Παναγιώτης
Θεοδοσόπουλος ’Αριστείδης
Θεοδοσόπουλος ’Αριστοτέλης
Θεοδωρακόπουλος Γεώργιος
Θεοδωρόπουλος ’Ιωάννης
Θεοδωρόπουλος Χρήστος
Θεοδώρου ’Ιωάννης
Ι.Ν.Θεοφανίδης Νικόλαος
ΑΓΙ
Θεοχάρης ’Αθανάσιος
Θεοχάρης Γεώργιος
ΩΝ
Θεοχάρης Θεόδωρος
f Θεοχαρόπουλος Γεώργιος
ΤΑΞ
Θεοχαρόπουλος Ευθύμιος
Θωμόπουλος Κων/νος
f Θωμόπουλος Νικόλαος
ΙΑΡ
f Ίωαννίδης Πέτρος
Καβαθάκης Κων/νος Χ ΩΝ
Κάγκαλος Άνδρέας
Κάγκαλος Ευθύμιος
Κάζος ’Αναστάσιος
Κάζος Ήλίας
ww
f
Καΐλης Μιλτιάδης
Καϊμάρας ’Αθανάσιος
w.en
Καϊμάρας Γεώργιος, ’Αρχηγός
f
Καϊμάρας Δημ. Νικ.
Καϊμάρας, Λουκάς, 'Οπλαρχηγός
Καϊμάρας Μαργαρίτης
Καϊμάρας Παν. 'Οπλαρχηγός
Καϊμάρας ή Μαργαρίτης Σάββας
Καϊμάρας Ταξιάρχης
Καϊμάρας Χρήστος Γεωργ.
Καϊμάρας Χρήστος Δημ.
Κάκαβας ’Αγησίλαος
f Κακανας ’Αθανάσιος
Κακαρούγκας ’Αριστείδης.
t Κακαρούγκας Μάριος
Κακαρούγκας Πέτρος
Καλαντζής Θεμιστοκλής
Καλαντζής Θεόδωρος
Καλαντζής "Ιωάννης
t Καλαντζής Σπυρίδων
f Καλατζής ’Αθανάσιος
Καλατζής Δημήτριος.
Καλατζής Κων/νος
Καλέντζος Γεώργιος
Καλεντέρης Ευστάθιος
Καλιακούδας Γεώργιος
Καλιακούδας Κων/νος ’Ιωάν.
Καλλιακούδας Κων/νος Χαρ.
Καλλιακούδας Παναγιώτης ’Ιωάν
Καλλιακούδας Παναγ. Άθαν.
Καλλιακούδας Χαράλαμπος
Καλιαντέρης Γεώργιος
t Καλικάντζαρος Θεόδωρος
f Καλιμάνης Πέτρος
Καλλίγας Βασίλειος
Καλλίγας Δημήτριος
Καλλίας Γεώργιος
Καλλίας Γιαννόδημος
Καλλίας Ευστάθιος
Καλλίας Ήλίας
Καλλίας ’Ιωάννης
Καλλίας Νικόλαος
Καλμαντής Εύστάθιος
ΙΣΤ
Καλογερόπουλος Νικόλαος
Καλποΰζος Θεόδωρος
Ι ΑΙΑ
Καλποΰζος Ήλίας
Καλποΰζος ’Ιωάννης
Καλύβας Κων/νοςΣ
Καλύβας ’Αλέξανδρος
Καλύβας Χαράλαμπος
tak
t Καμβάσινός Στέργιος
s
Καμμένος Εύθύμιος
is.g
t Καμουτσής Εύθύμιος
r
t Καμπάσης Περικλής
Καμπούρης Παρασκευάς
Καναβός Κων/νος
Καναβός Θωμάς
Κανέλλος Γεώργιος
Κανέλλος Δημήτριος
Κανελλόπουλος Χρήστος
Κανιός Παναγιώτης
t Καπάκας ’Αριστείδης
Κάπελλας Δημήτριος
Καπετζώνης ’Αθανάσιος
 - 193 -
Καπετζώνης Δημήτριος
Καπετζώνης Γεώρ. ’Αρχηγός
Καπετζώνης Νικόλαος
Καπετζώνης Χαράλαμπος
Καπής ’Απόστολος
Κάππος Δημήτριος
Καπράλος Γεώργιος
Καπράλος Λεωνίδας
Καπράλου Χρυσή
Καραβασίλης ’Αθανάσιος
Καραβίδας Σπυρίδων
Ι.Ν.
Καραγεώργος Δημήτριος
Καραγεωργόπουλος Χρήστος
ΑΓΙ
Καραγιάννης ’Αθανάσιος
Καραγιάννης Βασίλειος
ΩΝ
Καραγιάννης Εύθύμιος ’Ιωάν.
Καραγιάννης Εύθύμιος Βασ.
Καραγιάννης ’Ιωάννης
ΤΑΞ
Καραδήμας ’Αλέξανδρος
Καραδήμας Θεόδωρος
ΙΑΡ
Καραδήμας Θεόδωρος
Καραδήμος Λεωνίδας
t Καραδήμος ’Ιωάννης
Χ Καραχονδρός Γεώργιος
Καραδήμος Χρήστος
Καραηλίας ’Ανάργυρος
t Καραθανάσης ’Αθανάσιος
Καραθανάσης Λεωνίδας
ww
Καραΐδρος Χρήστος
Καραΐσκος ’Αθανάσιος
Καραΐσκος Γεώργιος w.en
Καραΐσκος Χαράλαμπος
Καραΐνδρος Ήλίας
Καραΐνδρος ’Ιωάννης
Καρακλιας Γεώργιος
Καρακλιας Δημήτριος
Καραλής ’Ιωάννης
Καραλής Κων/νος
Καραλής Λουκάς
Καραλής Νικόλαος
Καραλής Νικόλαος
Καραλίβανος Λουκάς
f Καραλιώτης Κων/νος
Καραμαζάκης ’Ιωάννης
Καραμάνος ’Αθανάσιος
Καμαμάνος Εύθύμιος
Καραμάνος Εύστάθιος
Καραμάνος Θεόδωρος
Καραμήτσος Δημήτριος
Καραμήτσος Ξενοφών
Καράμπαλης ’Αθανάσιος
Καράμπαλης ’Αλκιβιάδης
Καραμπέτσος ’Αθανάσιος
t Καραμπέτσος ’Αθανάσιος
Καρανάσος ’Αθανάσιος
Καρανάσος Άνδρέας
f Καρανικόλας Άνδρέας
Καρανικόλας Γεώργιος
Καρανικόλας Νικόλαος
Καραπλής Πολύκαρπος
f Καραφωτιάς Μιλτιάδης
Καραχάλιος Εύθύμιος
Καραχάλιος ’Ιωάννης Δημ.
Καραχάλιος ’Ιωάννης Παν.
Καραχάλιος Κων/νος
Καραχάλιος Νικόλαος
Καραχάλιος Σπυρίδων
ΩΝ
Καραχονδρός Εύθύμιος
Καραχονδρός ’Ιωάννης
t
ΙΣΤ
Καραχονδρός Λουκάς
Καρβέλλας Δρόσος
ΙΑΙΑ
Καρβέλης Νικόλαος
Καρδαράς ’Αθανάσιος
Καρδαράς Γεώργιος
Σ
Καρδαράς Δημήτριος ’Ιωάν.
Καρδαράς Δημήτριος Δημ.
tak
Καριαμπάς Εύθύμιος
Καρίμπαλης Άχιλλεύς
f
f
sis
Καρίμπαλης Βασίλειος
.gr
Καρίμπαλης Νικόλαος
Καρμανιόλας Νικόλαος
Καρμανιόλας Σάββας
f Καρόπουλος ’Ιωάννης
f Καροΰζος Ήλίας
f Καροΰζος Χαράλαμπος
Κάρμας Χρήστος
Καρύμπαλης Επαμεινώνδας
Καρυοφύλλης Άλέκος
Κασιδάκης ’Ιωάννης
Κασκαβέλης Παναγιώτης
t Κασούτσας ’Ανάργυρος, Ίερεύς
Κασούτσας Εύθύμιος
 - 194 -
t Κασούτσας Εύθύμίος
Κασούτσας Ήλίας
Κασούτσας ’Ιωάννης
Κασούτσας Κων/νος
Καστανάς Δημήτριος
Καστρίτης Γκίκας
f Καστρίτης Ήλίας
Καταραχιάς Δημήτριος
Καταραχιάς Παναγιώτης
Κατσαγοϋνος Γεώργιος-
f Κατσακούλας ’Αθανάσιος
f Κατσακούλας Άνδρέας
Κατσακούλας Δημήτριος
Ι.Ν.
t Κατσακούλας Ήλίας
ΑΓΙ
Κατσακούλας ’Ιωάννης
Κατσακούλας Πέτρος
ΩΝ
Κατσαλήρος Κων/νος
Κατσαμπάκος ’Αναστάσιος
ΤΑΞ
Κατσάρας ’Αθανάσιος
f Κατσάνος Γεώργιος
ΙΑΡ
Κατσαρέλης Λουκάς
Κατσαρέλης Νάκος
Χ
Κατσαρέλλης Νικόλαος
Κατσαρέλλης Παναγιώτης
Κατσάρμας Κων/νος
Κατσάρμας ’Ιωάννης
Κατσικαλής Σπύρος
Κατσιμπούρης Γεώργιος
ww
Κατσιμπούρης Ευθύμιος
Κατσίμπρας Ήλίας
Κατσίμπρας ’Ιωάννης
Κατσίμπρας Παναγιώτης
w.en
Κατσιρέλης Παναγιώτης
Κατσούλης Άνδρέας
Κατσούλης Ηρακλής
Κατσούλης ’Ιωάννης
Κατσούλης Κώστας
Κατσούλης Μιχαήλ
Καυκαλέτος ’Αθανάσιος
Καυκαλέτος Βασίλειος
Καφέζος Άνδρέας
t Καφετζάκης Σπϋρος
Καψόκολος Επαμεινώνδας
Κελέρμινος ’Ιωάννης
Κελέρμενος ’Ιωάννης Άθαν.
t Κέντρος Αθανάσιος
Κέντρος Αριστείδης
Κέντρος Αριστομένης
Κέντρος Γεώργιος
Κέντρος Δημήτριος
Κεφαλάς Νικόλαος
Κεφάλας Παναγιώτης
Κηρϊκος Κων/νος
Κικέρης Γεώργιος
Κικέρης Παναγιώτης
f Κίνιας Δημήτριος
f Κίνιας Ήλίας
f Κίνιας ’Ιωάννης
t Κίνιας Χαράλαμπος
Κιούσης Δημήτριος
Κιούσης ’Ιωάννης
Κλέντζερης Λουκάς
Κληκογιάννης ’Ιωάννης
Κλημογιάννης Ελευθέριος
f Κλΐτσος Νικόλαος
Κόζαρης Γεώργιος Ξεν.
Κοζώνης ’Ιωάννης
Κοκκαλιάρης Γεώργιος
ΩΝ
f
Κοκκαλιάρης Δημήτριος
Κόκκινης Αθανάσιος
Κόκκινης Αναστάσιος
ΙΣ Κόκκινης Εύθύμίος
ΤΙΑ
Κόκκινης ’Ιωάννης
Κόκκινος Γεώργιος
ΙΑΣ
Κόκκινος Ευστάθιος
f Κόκκινος ’Ιωάννης
Κόκκινος Λουκάς
Κόκκινος Νικόλαος
tak Κόκκινος Παναγιώτης
sis
Κόκκινος Σπϋρος
.gr
Κοκκονιός ’Ιωάννης
Κοκκορέλλης ’Ιωάννης
Κοκκορέλλης Κώστας, Αρχηγός
Κοκκορέλλης Νικόλαος
Κοκκόρης Άνδρέας
Κοκκόρης Αθανάσιος Στ.
Κοκκόρης Αθανάσιος Εύθ.
Κοκκόρης Γεώργιος
Κοκκόρης Δημήτριος ’Ιωάν.
Κοκκόρης Δημοσθένης
Κοκκόρης Εύθύμίος
Κοκκόρης ’Ιωάννης
 - 195 -
Κοκκόρης Νικολ. 'Οπλαρχηγός
Κοκκόρης Σταύρος
t Κοκκόρης Σωτήριος
Κοκμοτός Δημήτριος Ιωάν.
Κοκμοτός Δημήτριος Θεοδ.
Κοκμοτός Κων/νος
t Κοκμοτός Νικόλαος
Κοκμοτός Παναγιώτης
Κοκμοτός Περικλής
Κοκορέτσης Λουκάς
Κάλλιας Γεώργιος Παν.
Κάλλιας Γεώργιος Ταξ.
Ι.Ν. Κάλλιας Δημήτριος
ΑΓΙ
Κόλλιας ’Ιωάννης
Κολοβατιανός Γεώργιος
ΩΝ
Κολοβός ’Αθανάσιος
Κολοβός Ήλίας
ΤΑΞ
Κολοκύθας Γεώργιος
Κολοκύθας Χαράλαμπος
Κολόμβας Κων/νος
Κολοτοΰρος Άνδρέας ΙΑΡ
Κολυτήρης Ευθύμιος
Κολυτήρης Παναγιώτης
Κομνας Θεόδωρος
Χ t Κοτρώνης ’Ιωάννης
Κομνάς Κομνας
Κομνας Χρήστος
Κομπογιάννης Δημήτριος
ww
Κονιάκος Νικόλαος
Κόνιδας ’Αθανάσιος
Κόνιδας Βασίλειος w.en
Κόνιδας Θεοφάνης
Κονιστής ’Αθανάσιος
+
Κοντακος Νικόλαος
Κοντογεώργος Νικόλαος X.
Κοντογεώργος Νικόλαος
Κοντογεώργος Χαράλαμπος
Κοντογεώργος Χρήστος
Κοντογιάννης ’Αριστείδης
Κοντογιάννης Θεοχάρης
Κοντογιάννης Νικόλαος
Κοντογιωργόπουλος Δημήτριος
Κοντομΐχος Ηρακλής
Κοντονΐκος Κων/νος
Κοντόπουλος Κων/νος
Κοντός Δημήτριος
t Κοντός Κων/νος
t Κοπανιας ’Αναστάσιος
Κοραντίνας Κων/νος
Κορδας ’Ανάργυρος
f Κορΐτος Γεώργιος
t Κοροδήμος Γεώργιος
Κορομπίλης Βασίλειος
Κορομπίλης ’Ιωάννης
Κορτέσης Γεώργιος Κων.
f Κορτέσης Γεώργιος Όδυσ.
f Κορτέσης Κων/νος
Κοσμάς Κοσμάς
t Κοταράς Νικόλαος
Κοτζαμάνης Κων/νος
Κοτιβός Σπυρίδων
Κοτοβός ’Ιωάννης
Κοτοπούλης Σπΰρος
Κοτορός Δημήτριος
Κουτούντζας Σταύρος
Κοτρώνης Γεώργιος
Κοτρώνης Δημήτριος
Κοτρώνης Ευστάθιος
ΩΝ
t Κοτρώνης Κων/νος
Κοτσίδας Κών νος
ΙΣΤ
Κοτσίδας Νικόλαος
ΙΑΙΑ
Κοτσίκης Χαράλαμπος
Κοττορός Εύστάθιος
Κουβέλης ’Αθανάσιος
Σ
Κουβέλης Άναστάσιος,Όπλαρχ
Κουκουρέλης Δημήτριος
tak
t Κούκος ’Ανάργυρος
Κούκος Γεώργιος
sis
f Κούκος Παναγιώτης
.gr
Κούκος Πολύκαρπος
f Κουκουτιανός ’Αντώνιος
Κουλελής Δημήτριος
t Κουλελής ’Ιωάννης
Κουλκουνιάς Θεόδωρός
Κουλοβατιανός Εύθύμιος
Κουλομποΰρος Ήλίας
Κουλός Εύθύμιος
Κουλός Νικόλαος
Κουλός Παναγιώτης
Κουλόπουλος Βασίλειος
Κουμουτσέλης Διονύσιος
Κουμπλής Διαμαντής
14
 - 196 -
Κουμπλής Δρόσος
Κουμπλής ’Ιωάννης
Κουμπούρης Ήλίας
Κουμπούρης Κων/νος
Κουμπούρης Νικόλαος
t Κουρελής Σωκράτης
Κουρεμένος ’Αντώνιος
Κουρκουλιάς Κων/νος
Κούρκουλος Κων/νος
Κουρμούκης Θεόδωρος
Κουρναβόπουλος Κοσμάς
Κουρσούμης Βασίλειος
Ι.Ν. Κουρσούμης Παντελής
ΑΓΙ
Κούστας Γεώργιος
Κουτβάλας Εύθύμιος Θ.
f ΩΝ
Κουτβάλας Εύθύμιος
Κουτβός ’Ιωάννης
ΤΑΞ
Κουτούλας Χρήστος
Κουτουνιάς ’Ιωάννης
ΙΑΡ
Κουτούντζας Σταύρος
Κούτρας ’Αθανάσιος Κων. Ασημ
Χ
Κούτρας Άθανασ. Κων. Άρχηγ.
Κούτρας ’Αθανάσιος Στ.
Κούτρας Άνδρέας
Κούτρας Νικόλαος
t
Κουτρής ’Αλέξανδρος
Κουτριάρης Γεώργιος
ww
Κουτριάρης Λουκάς
f
w.en
Κουτρολΐκος Δημήτριος
Κουτρολΐκος Νικόλαος
Κουτσίκης Χαράλαμπος
Κουτσιμπάκης Χαράλαμπος
Κουτσογεωργάκης Γεώργιος
Κουτσοκλένης ’Αθανάσιος
Κουτσουκλένης Γεώργιος
Κουτσοκλένης Εύθύμιος ’Ιωάν.
Κουτσοκλένης Εύθύμιος Νικ.
Κουτσοκλένης Ήλίας
f Κουτσομΐχος Χρήστος
Κουτσουμανής Κων/νος
Κουτσόχερας ’Ιωάννης
f Κραβαρίτης Παναγιώτης
t Κρανάκης Δημήτριος
Κρανιάς ’Αριστείδης
Κρεμασμένος Σπυρίδων
Κριατσιώτης Γεώργιος
t Κριατσιώτης Κων/νος
Κρίκος Βασίλειος
Κρίκος Ευάγγελος
f Κρίκος Εύθύμιος Κων.
Κρίκος Εύθ. Παμ.
f Κρίκος Θεόδωρος
Κρίκος Παναγιώτης Στ.
Κρίκος Παναγιώτης Εύθ.
Κρίκος Σταμάτης
Κροκύδας ’Αλέξανδρος
Κρομμύδας Δημήτριος
Κρομμύδας ’Ιωάννης
Κρομμύδας Λουκάς
Κρομμύδας Τάσος
Κρομμύδας Χαράλαμπος
f Κρομμύδας Χρήστος
Κυκήρης Γεώργιος
Κυπριώτης Νικόλαος
Κυριαζής Άνδρέας
Κυριαζής Βασίλειος
Κυριαζής Ευστάθιος
ΩΝ
Κυριαζής Δημήτριος
Κυριαζής ’Ιωάννης
Κυριαζής Κυριαζής
ΙΣΤ
Κυριαζής Κυριάκος
Ι
Κυριαζής Νικόλαος Άλ.
ΑΙΑ
f Κυριαζής Νικόλαος Χαρ.
Κυριαζής Σπυρίδων
Σ
t Κυριαζής Χαράλαμπος
Κυριαζόπουλος Βασίλειος
Κυριακόπουλος Μιχαήλ
tak Κυριάκης Εύθύμιος Γεωργ.
s Κυριάκης Εύθύμιος Ζαχ.
is.g
Κυριάκης Ευστάθιος Κυρ.
r
Κυριάκης Ευστάθιος Σπ.
Κυριάκης ’Ιωάννης
Κυριάκης Κων/νος
Κυριάκης Νικόλαος
Κυριάκης Σωτήριος
Κυρΐκος Γεώργιος
Κυρίτσης Πέτρος
Κυρκόπουλος ’Αθανάσιος
Κυρκόπουλος Δημήτριος
Κυρκόπουλος Λουκάς
Κυρκόπουλος Λουκάς ’Ιωάν.
Κύρκος Παναγιώτης
 197 -

Κυτέας Εύθύμιος Λακαφώσης Τριαντάφυλλος

Κυτέας ’Ιωάννης t Λαλάς Άσημάκης
Κυτέας Νικόλαος t Λαλάς Εύθύμιος
Κωλέττης Νικόλαος Λαλάς ’Ιωάννης
Κωσταβάρας Γεώργιος Λαλάς ’Ιωάννης
Κωσταγιάννης ’Αναστάσιος Λαλάς Παναγιώτης
Κωσταγιάννης Τάσος Λάλος ’Αθανάσιος
Κωστάκης ’Αλέξανδρος Λάλος Εύθύμιος
Κωνσταντέλλος Γεώργιος
Λαμπράκος Δήμος
t Κωνσταντινίδης Γεώργιος Λαμπρόπουλος Δρόσος
Κωνσταντόπουλος Κων/νος
Λαμπρόπουλος Κων/νος
Κωσταρας Βασίλειος Λαμπρόπουλος Νικόλαος
Ι.Ν.
Κωσταράς Γεώργιος
Κωσταρας Δημήτριος
Λαμπρόπουλος Παναγιώτης

ΑΓΙ
Κωσταρας ’Ιωάννης
Λάμπρου ’Ιωάννης
Λάμπρου Λάμπρος

ΩΝ
Κωσταρας Κων/νος
Κωσταρας Παναγιώτης
Λάμπρου Νικόλαος
f Λάμπρου Φώτιος

ΤΑΞ
Κωσταρας Χαράλαμπος
+ Κωστόπουλος ’Αλέξανδρος
Κωστόπουλος Βασίλειος
Λαρβάνος Σπυρίδων
Λατσούδης Κων/νος

ΙΑΡ
Κωστόπουλος Δημήτριος
Λατσούδης Νικόλαος
Λαυρέντιος ’Ιωάννης
+ Κωστόπουλος Λάμπρος
Κωστόπουλος Λάμπρος
Κωτσίκης Περικλής
Χ Λείβας Δημήτριος
ΩΝ
Λέκος ’Απόστολος
Λέκος Άσημάκης
Κωτσιμπός Γεώργιος
ΙΣΤ
Λέκος Εύθύμιος
Λαγιανδρέου Εύθύμιος
Λάγιος Γεώργιος
ww ΙΑΙΑ
Λελίγκος Κων/νος
Λενής Άγγελάκης
Λαγός Εύάγγελος
Λαδάς ’Ιωάννης
+ Λάζος ’Αθανάσιος w.en
Λενής Βασίλειος
Λενής Θεόδωρος
Λενής Λουκάς
Σ
Λάζος Γεώργιος
Λάζος Εύθύμιος tak
Λεοντόπουλος Γεώργιος
Λεοντόπουλος Νικόλαος
Λάζος Ήλίας
+ Λαϊνάς Χαρίλαος
Λαΐνης Άνδρέας
sis
Λεοντόπουλος Παναγιώτης

.gr
Λέτσος ’Απόστολος
Λέφας Δημήτριος
Λαΐνης Γεώργιος Λέφας ’Ιωάννης Άνδρ.
Λαΐνης Εύστάθιος Λέφας ’Ιωάννης Γεωργ.
Λαΐνης Ήλίας f Λέφας Κων/νος
Λαΐνης Κονδύλης Λεωνίδας Βασίλειος
Λαΐνης Κων/νος Λιακάκος Νικόλαος
Λάιος Γεώργιος f Λιακάκος Λυκούργος
Λάιος Δημήτριος Λιακόπουλος Λεωνίδας
Λάιος ’Ιωάννης t Λιακουμέντας Νικόλαος
Λάιος Κων/νος Λιακώνης Κων/νος
Λακαφώσης Δημήτριος Λιακός Ήλίας
Λακαφώσης Κων/νος Λιακός Πέτρος
 - 198 -
Λιακός Σταϋρος
Λιάπης Γεώργιος
Λιάπης Δημήτριος
Λιάτσος Βασίλειος
Λιάτσος Δημήτριος
Λιάτσος Ηρακλής
Λιάτσος Παναγιώτης
Λίβας Γεώργιος
Λίβας Δημήτριος
t Λίβερης Γεώργιος
f Λιόντος ’Ιωάννης
Λιόντος Λουκάς
Ι.Ν. Λίτος ’Ιωάννης
Λίτρας Εύθύμιος
ΑΓΙ
Λόγης Ήλίας
Λουκόπουλος ’Αθανάσιος
t
ΩΝ
Λουκόπουλος Εύθύμιος
Λουκόπουλος ’Ιωάννης
ΤΑΞ
Λουκόπουλος Λουκάς
Λουκόπουλος Σπυρίδων
t
t
Λουκάς Θεοφάνης
Λοϋλος Εύθύμιος ΙΑΡ
t Λυκοκάπης Άνδρέας
Λυκακάπης. Παναγιώτης
Λυμπέρης ’Αθανάσιος
Χ t
•f
Λυμπέρης Νικόλαος
Λυμπέρης Πέτρος
Λύτρας Γεώργιος
ww
t
t
Λύτρας Δημήτριος
Λύτρας ’Αθανάσιος
Λύτρας Εύστάθιος w.en
f Λύτρας Ήλίας
Λύτρας Ήλίας
Λύτρας Θεοφάνης
Λύτρας Παναγιώτης
Μακαρέζος Νικόλαος
Μακρανδρέου Κων/νος
Μακρανδρέου Μιλτιάδης
Μακρής Εύθύμιος
Μαλάμος Λεωνίδας
Μαλιγκούρας ’Ιωάννης
f Μαλίσσος Γεώργιος
Μάμαλης Γεώργιος
Μάμαλης ’Ιωάννης
Μαμαρέλη Νίκη
Μαμαρέλης ’Αθανάσιος Άργ.
Μαμαρέλης ’Αθανάσιος Εύθυμ.
Μαμαρέλης ’Αθανάσιος Νικολ.
Μαμαρέλης ’Αναστάσιος
Μαμαρέλης Γεώργιος
Μαμαρέλης Δημήτριος
Μαμαρέλης Εύθύμιος
Μαμαρέλης ’Ιωάννης,Όπλαρχηγ.
Μαναΐος Εύθύμιος
Μαναϊος Λουκάς, ’Αρχηγός
Μάνδαλος ’Ιωάννης
Μάνδαλος Νικόλαος
t Μανέτας Άχιλλεύς
f Μανέτας Άχιλλεύς
Μανέτας Εύστάθιος Δημ.
Μανέτας Εύστάθιος Εύθ.
Μανέτας Παναγιώτης
Μανίκας ’Ιωάννης Όδ.
Μανίκας ’Ιωάννης Χαρ.
Μανιτάρας Άνδρέας
Μανιτάρας ‘Ηρακλής
t
Μάνος Εύθύμιος
Μαντάς ’Ιωάννης
ΩΝ
f
Μαντάς Παναγιώτης
Μαντάς Παναγιώτης
Μαντζαβΐνος Παναγιώτης
ΙΣΤ
Μανώλης Αθανάσιος
Ι ΑΙΑ
Μανώλης Αναστάσιος
Μανώλης Δημήτριος
Σ
Μαργαρίτης Αθανάσιος Κ.
Μαργαρίτης Βασίλειος Κ.
Μαργαρίτης Βασίλειος
tak
Μαργαρίτης Γεώργιος
Μαργαρίτης Εύστάθιος
s is.g
Μαργαρίτης ’Ιωάννης
Μαργαρίτης Λουκάς
r
Μαργαρίτης Νικόλαος Εύθ.
Μαργαρίτης Νικόλαος Εύστ.
Μαργέλος Αλέξανδρος
Μαργέλος Γεώργιος
t Μαργώνης Βασίλειος
Μαργώνης Γεώργιος Εύθ.
Μαργώνης Γεώργιος
Μαργώνης Δημήτριος
t Μαργώνης Κων/νος
Μαργώνης Κων/νος
Μαργώνης Παναγιώτης
 - 199 -
t Μαργώνης Φώτιος Λουκ.
Μαργώνης Φώτιος Εύθ.
’ Μαρδάκης ’Αθανάσιος Γ.
Μαρδάκης ’Αθανάσιος Παν.
Μαρδάκης Γεώργιος
Μαρδάκης Εύθύμιος
Μαρδάκης ’Ιωάννης Κ.
Μαρδάκης Νικόλαος
Μάρκος Παυλάκης
Μάρκος Χρήστος
Μάρκου Χρήστος
Ι.Ν.Μαρούδας Γρηγόρης
Μαρτίνος ’Ιωάννης
ΑΓΙ
Μαρτίνος ’Ιωάννης
Μασούρας Μηνάς
ΩΝ
Μαστρογιάννης Γεώργιος
Μαστρογιαννόπουλος Γεώργιος
ΤΑΞ
Μαστρογιαννόπουλος Δημήτριος
Μαστρογιαννόπουλος Εύθύμιος
ΙΑΡ
+ Μαστροκωνσταντόπουλος Παγ.
I· Μαστροκώστας Ήλίας
Μαστροκώστας ’Ιωάννης
Μαστροκώστας Κων/νος Χ ΩΝ
Μαστροκώστας Λουκάς
Ματζαβάς Βασίλειος
Ματζαβάς Παναγιώτης
Ματθαίου Κων/νος
ww
Μαυροειδής ’Ιωάννης
Μαυροειδής Νικόλαος
+ Μαυροειδής Σπυρίδων w.en
Μαχαίρας Βασ. Εύθ., Όπλαρχηγ
Μαχαίρας Δημήτριος
Μαχαίρας Εύθύμιος, Όπλαρχηγ
Μαχαίρας Θεοχάρης
Μαχαίρας ’Ιωάννης, Κων.
Μαχαίρας ’Ιωάννης
Μελισσάρης Άντ.
Μελισσάρης ’Ιωάννης
Μελισσάρης Λουκάς
Μελισσαροστέργιος ’Ιωάννης
Μελίστας ’Αθανάσιος
Μελίστας ’Ιωάννης
Μέντζας ’Ιωάννης
Μέρμηγκας ’Ιωάννης Άθ.
Μέρμηγκας ’Ιωάννης Εύθ.
Μέρμηγκας Δημήτριος
Μερμίρης Δημήτριος
Μερμίρης Δημήτριος
f Μεσιάκος Κων/νος
Μηληρός Δημήτριος
Μηλιώνης Γεώργιος Β.
Μηλιώνης Γεώργιος Σωτ.
Μηλιώνης Κων/νος
Μηλιώτης Βασίλειος
Μηλιώτης Δημήτριος
Μήταλας Άνδρέας, ’Αρχηγός
Μήταλας Γεώργιος, 'Οπλαρχηγός
f
Μήταλας Εύθύμιος
Μήταλας Εύθύμιος
f
t
Μήταλας ’Ιωάννης
Μήταλας Νικόλαος
Μήταλας Παναγιώτης Ιωάν.
Μήταλας Παναγ. Θεοδ.
Μηταράς Χρήστος
Μητρόπουλος Γεράσιμος
Μητσόπουλος Εύθύμιος
Μιχάλης Βασίλειος
Μιχάλης Βασίλειος
Μιχαλόπουλος Γεώργιος
t ΙΣΤ
Μιχαλόπουλος Δημήτριος
Μιχαλόπουλος Χρήστος
Μίχας Νικόλαος
Μΐχος Πέτρος ΙΑΙΑ
Μΐχος Χαράλαμπος
Μογγολιάς Βύρων
Μογγολιάς Θεοχάρης
Σ
tak
Μογγολιάς Παναγιώτης
Μοσκοχλαειδής ’Ιωάννης
sis
Μοσχαχλαϊδής Λουκάς
.gr
Μοσχαχλαϊδής Σπϋρος
Μουλταδάκης Εμμανουήλ
Μουρίκης Γεώργιος
f Μουρίκης Κων/νος
Μουρίκης Κων/νος Νικ.
Μουτόπουλος ’Αθανάσιος Άνδρ.
Μουτόπουλος ’Αθανάσιος Γεωργ.
Μουτόπουλος ’Απόστολος
Μουτόπουλος Δημήτριος
Μουτόπουλος ’Ιωάννης
Μουτόπουλος Σπϋρος
Μπαϊζάνος Ήλίας
t Μπακογιώργος Άνδρέας
 - 200 -
Μπακρατσάς Κων/νος
Μπαμπαγένης Εύθύμιος
Μπάμπος Βασίλειος
Μπάμπος Εύθύμιος
Μπάμπος ’Ιωάννης
Μπάμπος Κων/νος
Μπάμπος Φώτιος
Μπαμπούνης Παναγιώτης
Μπαουστανος Γεώργιος
Μπαράκος Λεωνίδας
Μπαράκος Νικόλαος
Μπάρλος ’Ιωάννης
Ι.Ν. Μπάρλος Λουκάς
Μπάρλος Παναγιώτης
ΑΓΙ
Μπαρτζακάνος Ηρακλής
t
ΩΝ
Μπαρτσιώτας ’Αθανάσιος
Μπαρτσιώτας ’Αλέξανδρος
ΤΑΞ
Μπαρτσιώτας Γεώργιος Ήρακ.
Μπαρτσιώτης Θεοφάνης
f ΙΑΡ
Μπαρτσιώτας ’Ιωάννης Ήρ.
Μπαρτσιώτας Σταύρος
f
Μπαρτσώτας Άνδρέας
Μπαρτσώτας Δημήτριος
Χ
Μπαρτσώτας ’Ανάργυρος
ΩΝ
Μπαρτσώτας ’Ιωάννης Γεωργ.
Μπαρτσώτας Νικόλαος
t
Μπαρτσώτας Παναγιώτης
ww
Μπασδέκης ’Αναστάσιος
Μπασκούτας Δημήτριος
Μπάστας Δημήτριος
Μπαστας Παναγιώτης w.en
Μπεζαΐτης Παναγιώτης
tak
f Μπεζεντές ’Ιωακείμ, Ίερεύς
Μπελτέκας ’Αθανάσιος
t
f
Μπελούμπασης Δημήτριος
Μπερδούσης ’Αλέξανδρος
Μπεροΰτσος Χαράλαμπος
Μπέσας Ζήσιμος
Μπεσσας Ζήσιμος
Μπεχράκης Γεώργιος
Μτήτης ’Αθανάσιος Κ.
Μτήτης Ιωάννης
Μπΐζος Γεώργιος
Μπικάκης Εμμανουήλ
Μπικάκης Εμμανουήλ
Μπιλάλης Κων/νος
Μπίρμπος ’Ιωάννης
Μπισισϊκος Κων/νος
Μπίτης ’Αθανάσιος Κ.Ε.
Μπίτης ’Αθανάσιος Κ.Β.
Μπογιόκας Σπϋρος
f Μποζινέκης Γεώργιος
Μποζινέκης ’Ιωάννης Κ.
Μποζινέκης ’Ιωάννης Γ.
Μπόκαρης Γεώργιος
t Μπόκας Δημήτριος
Μπόκας ’Ιωάννης
Μπόκας Λουκάς
t Μποκολίνης Γεώργιος
Μπόμπολας Γεώργιος
Μπουγάνης Νικόλαος
Μπουγιόκας Σπΰρος
t Μπουζινέκης ’Αθανάσιος
Μπουζινέκης Άνδρέας
f Μπουζινέκης ’Αριστείδης
Μπουζινέκης ’Ιωάννης
Μπουζινέκης Νικόλαος
Μπουζινέκης Παναγιώτης
f Μπουμπούνης Εύστάθιος
f Μπουμπούνης Κων/νος
ΙΣΤ
Μπουμπούνης Παναγιώτης
Μπούνιας Μιχαήλ
Ι ΑΙΑ
Μποΰνος Εύθύμιος
Μποϋνος Χρήστος
Σ
Μπουραζάνης ’Αναστάσιος
Μπούρας Ιωάννης Νικ.
Μπούρας Νικόλαος Κων.
Μπούρας Νικόλαος Λουκ.
s Μπουρδακος Γρηγόριος
is.g
t Μπουρούκης Κων/νος
Μπούτσικας Δημήτριος
r
Μπούτσικας Χαρ.
Μπραοϋζος Γεώργιος
Μπράτος Εύάγγελος
Μπρέσιακας Άργύριος
Μπρέσιακας Ηρακλής
Μπρίνης Γεώργιος
Μπρουγιαννάκης Γεώργιος
f Μπρουγιαννάκης ’Ιωάννης
f Μπρουγιαννάκης Παρασκευας
Μπρουγιαννάκης Σιμός
Μπρούμας Δημήτριος
 - 201 -

Μπρούμας Κων/νος Οικονόμου Ήλίας

Μπρούμας Χρήστος Άθ. t Οικονόμου ’Ιωάννης
Μπρούμας Χρήστος Νικ. Οικονόμου Μιλτιάδης
Μωράτος Εύάγγελος Οίκονόμου Παναγιώτης
Οικονόμου Σπΰρος Δημ.
Νάκος Θεόδωρος Οίκονόμου Σπύρος Περ.
Νάκος Χαράλαμπος
Οίκονόμου Χαράλαμπος
f Νάκος Χρήστος
t Νασόπουλος Δήμος Πάγκος Αλέξανδρος
t Ναυπακτίτης Παναγιώτης Παγώνης Δημήτριος
+ Νεροΰτσος Λουκάς f Παγώνης Κων/νος
t Νέτουρας Νικόλαος Παγώνης Κων/νος
t Ι.Ν.
Νιανιάρας Άνδρέας
Νικολάου Λουκάς
Παγώνης Παναγιώτης
Παγώνης Χαράλαμπος

+
Α
Νικητόπουλος ’Αναστάσιος
ΓΙΩ
Νικητόπουλος Άνέστος
Νικολέτος Άνδρέας
Παλαβός ’Ιωάννης
Παλασόπουλος Σπυρίδων

ΝΤ
Νικολέτος ’Απόστολος
Παληβίδας Ευστάθιος, Όπλαρχ
Παληβίδας Θεόδωρος
+
ΑΞΙ
Νικολέτος ’Ιωάννης
Νικόπουλος Εύγένιος
Παληβίδας Ήλίας
Παληβίδας Χρήστος
Νικολούλιας Γεώργιος
Νικολούλιας Ήλίας ΑΡΧ Παλούκης ’Ιωάννης
Παναγιωτόπουλος Ευστάθιος
+ Νικολούλιας Νικόλαος
Νικόπουλος Νικόλαος ΩΝ
Παναγιωτόπουλος Θεόδωρος
Παναγιωτόπουλος Παναγιώτης
Νίκου Ήλίας
Νταουσάνης Νικόλαος ΙΣΤ
Παναγόπουλος Αλέξανδρος
Παναγόπουλος Θεόδωρος
+
Νταουσιάνης Άνδρέας
Νταουσιάνης Απόστολος
ww ΙΑΙΑ
Παναγόπουλος ’Ιωάννης
Παναγόπουλος ’Ιωάννης
Νταουσιάνης Λουκάς
Ντάρας Γεώργιος
Ντάρας Νικόλαος w.en
Πανάγος Νικόλαος
Πανάγος Ήλίας
Πανάγου Άργύριος
Σ
+
Ντόρτος Αθανάσιος
Ντούλης Δημήτριος tak
Πανάγου Ευστάθιος
Πανάγου Εύστάθιος
Ντότσικας Κων/νος
Ντούνης Γεώργιος
Ντούνης Κων/νος
sis
f Παναγουλόπουλος Θεόδωρος
.gr
Πανάκος Γεώργιος
Πανάκος Νικόλαος
Ντοΰνος Γεώργιος Εύθ. Πανέτσος ’Ιωάννης
Ντούρος Γεώργιος, Αρχηγός Πάνος Αθανάσιος
Ντούρος Δημήτριος Πάνος Αθανάσιος
Ντούρος Ευθύμιος Πάνος Γεώργιος
Ντούρος ’Ιωάννης Πάνου Λουκάς
Ντούρος Νικόλαος Πάνου Φώτιος
Ξενητίδης ’Ιωακείμ Πανουργιάς Γεώργιος
Ξεπλάτης Θεόδωρος Πανουργιάς Θωμάς
Ξυλιάς Ήλίας Πανταζής Δημήτριος
Ξυπλάτης Αθανάσιος Παντέλης Δημήτριος
Ξυπλάτης Ανάργυρος Παντίσκας ’Ιωάννης
 - 202 -
Παντούλιας Θεόδωρος
Παξινός Βασίλειος
Παπαβασιλείου Εύθ. ’Αρχηγός
Παπαγγελής Άγγελής
Παπαγγελής ’Ιωάννης
Παπαγεωργίου Άργύριος
Παπαγεωργίου Γεώργιος
Παπαγεωργίου Κων/νος Ίωάν.
Παπαγεωργίου Κων/νος Γεωρ.
Παπαγεωργίου Κων/νος Θωμ.
Παπαγεωργίου Κων/νος
Παπαγεωργίου Κων/νος Σπ. Όπλ.
Ι.Ν.
Παπαγεωργίου Νικόλαος Ήρ.
ΑΓΙ
Παπαγεωργίου Νικόλαος Κων/νος
Παπαγεωργίου Νικόλαος Θωμ.
ΩΝ
t Παπαγεωργίου Σωτήριος
Παπαγεωργίου Χαράλαμπος
ΤΑΞ
Παπαγιαννάκης ’Ιωσήφ
Παπαγιαννόπουλος Στέφ.
ΙΑΡ
Παπαγιαννόπουλος Τάκης
f Παπαδήμας Ήλίας
t Παπαδήμας Λουκάς
Χ
Παπαδημητρίου ’Αθανάσιος
Παπαδημητρίου Γεώργιος
Παπαδημητρίου Γεωρ. Θεοδ.
Παπαδημητρίου Γεώργιος Δημ.
Παπαδημητρίου Γεώργιος
ww
Παπαδημητρίου Δημήτριος
w.en
Παπαδημητρίου Ευθύμιος
Παπαδημητρίου Πολύκαρπος
Παπαδημητρίου Φώτιος
Παπαδήμος Άνδρέας
Παπαδήμος Σιμός
Παπαδήμος Χαράλαμπος
Παπαδογιάννης Άδάμ
Παπαδογιάννης Γεώργιος
Παπαδόπουλος Παναγιώτης
Παπαευθυμίου Ήλίας
Παπαευθυμίου Κων/νος
Παπαευθυμίου Παναγιώτης
Παπαζώης ’Αλέξανδρος
Παπαζώης ’Αλέξανδρος
Παπαθανασίου ’Αθανάσιος
Παπαθανασίου Δημήτριος
Παπαθανασίου Θεμιστοκλής
Παπαθανασίου ’Ιωάννης
Παπαθανασίου Νικόλαος
Παπαθανασίου Παναγιώτης
Παπαθανασίου Χαράλαμπος
Παπαϊωάνου ’Αθανάσιος
f Παπαϊωάννου ’Αλκιβιάδης
Παπαϊωάννου ’Απόστολος
Παπαϊωάννου Γεώργιος Άλκ.
Παπαϊωάννου Γεώργιος Δημ.
Παπαϊωάννου Γεώργιος
Παπαϊωάννου Δημήτριος Άλεξ.
Παπαϊωάννου Δημήτριος Γεωργ.
Παπαϊωάννου Ευστάθιος
Παπαϊωάννου Ήλίας
Παπαϊωάννου Ήλίας
Παπαϊωάννου ’Ιωάννης Γεωργ.
f Παπαϊωάννου ’Ιωάννης Άλκ.
Παπαϊωάννου Κων/νος Χρ.
Παπαϊωάννου Κων/νος Άλκ.
Παπαϊωάννου Κων/νος Γεωργ.
Παπαϊωάννου Παναγιώτης
Παπακούτρας Αθανάσιος
ΩΝ
Παπακων/νου Κων/νος
Παπακωνσταντίνου Ήλίας
Παπακωνσταντίνου Λεωνίδας
f
ΙΣΤ
Παπαλεξανδρής Ευθύμιος
t
Ι
Παπαλόής Αριστείδης
ΑΙΑ
Παπαλόης Κων/νος
Παπαλουκάς Γεώργιος
Σ
Παπαλουκάς Γεώργιος
Παπαλουκας ’Ιωάννης
Παπαλουκας ’Ιωάννης
tak
Παπαλουκας Λουκάς
s
Παπαλουκας Λουκάς
is.g
Παπαλουκάς Νικόλαος
r
Παπαλουκάς Νικόλαος
Παπαμελέτης Χρήστος
Παπαναγιώτου Νικόλαος
Παπαναγιώτου Νικόλαος
Παπανακλή Αικατερίνη
Παπανακλής Άνδρέας
f Παπανακλής Αθανάσιος
t Παπανακλής Χρήστος
Παπαναστασίου Αναστάσιος
Παπαναστασίου Ταξιάρχης
f Παπαναστασίου Τριαντάφυλλος
Παπανδρέου Αθανάσιος
 - 203 -

Παπανδρέου Δημήτριος Παρασκευάς Δημήτριος

Παπανδρέου ’Ιωάννης
Παπανδρέου Κων/νος Νικ.
Παπανδρέου Κων/νος Στ.
Παπανδρένο Σπΰρος
Παπανικολάου ’Αθανάσιος
Παπανικολάου Άνδρέας
Παπανικολάου Ευάγγελος
Παπανικολάου Κων/νος
Παπανικολάου Νικόλαος
Παπανικολάου Χρήστος
Ι.Ν.
Παπαπαναγιώτου Δημήτριος
Παρασκευάς Ήλίας
f Παρασκευάς Ήλίας
f Παρασκευάς Νικόλαος
Παραστατίδης Θωμάς
t Παραστατίδης ’Ιωακείμ
Παρδαβέλας Άσημάκης
Πατάκάς ’Αναστάσιος
Πατάκας Διαμαντής
Πατάκας ’Ιωάννης
f Πατιχάκης ’Αριστείδης
Πατρώνος Γεώργιος

ΑΓΙ
Παπάνου Ευάγγελος
Παπαπέτρου Γεώργιος
Πατρώνος Θεόδωρος
Πατσαγούρας ’Αθανάσιος

ΩΝ
Παπαποστόλου Γεώργιος Κων.
Παπαριστείδης ’Αθανάσιος
f Πατσαγούρας Δημήτριος
Πατσάντάρας Γεώργιος

ΤΑΞ
Παπαριστείδης ’Αριστείδης
Παπαριστείδης Βασίλειος
Πατσαντάρας Λάμπρος
Πατσαντάρης Λάμπρος
Παπαριστείδης Χρήστος
Παπασαχίνης ΙΑΡ Παυλάκης Μάρκος
Παυλοστάθης ’Ιωάννης
Παπασιδέρης Λουκάς
Παπαστάθης ’Αγαπητός
Παπαστάθης Παναγιώτης
Χ Παύλου Νικόλαος
ΩΝ
Πενταγιώτης ’Ιωάννης
Πεπώνης Παναγιώτης
Παπασταθόπουλος Χρήστος f
ΙΣΤ
Πέρβελης Γεώργιος
Παπαχαραλάμπους Άνδρέας
Παπαχαραλάμπους Χαρ.
Παπαχρήστος Κων/νος
ww
f
ΙΑΙΑ
Πέρβελης Παναγιώτης
Περγαντάς Παναγιώτης
Περδίκης Γεώργιος
Παπαχρήστου Κώστας Νικ.
Παπαχρήστου Κων/νος
Παπέλης ’Αθανάσιος
w.en Περδίκης Δημήτριος
Περδίκης ’Ιωάννης
Πετρόπουλος Θεόδωρος
Σ
Παπέλης Χρήστος
tak
Πετρόπουλος Κων/νος
Παπούλιας Ευστάθιος
Παππαλόης ’Ιωάννης
Παππάς ’Αθανάσιος
f
f sis
Πετρόπουλος ’Ιορδάνης

.gr
Πετρόπουλος Νικόλαος
Πέτρου Εύθύμιος
Παππάς Άναστάσιρς Πέτσας Δημήτριος
+ Παππάς Εύθύμιος,'Οπλαρχηγός Πέτσας Εύστάθιος
Παππάς Παναγιώτης Πέτσας Παναγιώτης Άργ.
Πάππος Βασίλειος Πέτσας Παναγιώτης ’Ιωάν.
Πάππος Εύθύμιος Πέτσος Χρήστος
Παύλος ’Αθανάσιος Πίκλας ’Ιωάννης
Παύλος Ήλίας Πιλάλας ’Αθανάσιος
Παύλος Νικόλαος Πιλάτος Δημήτριος
Παυλοστάθης ’Ιωάννης Πιλάφας Δημήτριος
Παρασκευάς Βασίλειος Πισπιρϊγκος Βασίλειος
t Παρασκευάς Γεώργιος Πΐτσος Δημήτριος
Παρασκευάς Δημήτριος Βασ. Πλακίδας Γεώργιος
 - 204 -

Πλακίδας ’Ιωάννης Πρωτοπαππάς Ήλίας (’Αετός)

Πλας Γεώργιος Ράμμος Γεώργιος
Πλατανιώτης Εύστάθιος Ράμμος Παναγιώτης
Πλατας Κων/νος Ράντος ’Αθανάσιος
t Πλατας Παναγιώτης Ραπτάκης ’Αριστείδης
Πλατής Γεώργιος Ραπτάκης Ήλίας
Πλατής Δημήτριος Ράπτης Γεώργιος
Πλατής Ήλίας Ράπτης Δημήτριος
Πλατής Παναγιώτης f Ράπτης ’Ιωάννης
f Πλατσούρας Δημήτριος Ράπτης Λάμπρος
Πλήτσος ’Ιωάννης Ράπτης Σεραφείμ
Πλουμάκης ’Αθανάσιος Ραυτόπουλος Εύάγγελος

Ι.Ν.Πλουμάκης Κων/νος
Πλουμάκης Νικόλαος
f Ρεγκούτης ’Ιωάννης
Ρετσίνας Χρήστος
ΑΓΙ
Πολίτης Γεώργιος Ρήγας Εύστάθιος
Ρήγας Νικόλαος
ΩΝ
Πολίτης Ήλίας
Πολίτης Κώστας f Σαγιάς Σπυρίδων
Πολίτης Κων/νος
ΤΑΞ
Πολύζος Δημήτριος
Πολύζος Ιωάννης, Όπλαρχηγ
Σαΐτης Κων/νος
Σακελλαρίου Θεόδωρος
Σαλόγιαννος Δημήτριος
t Πολύζος Σταύρος ΙΑΡ Σαμπόγλου Κων/νος
Πολυζώης Κων/νος
Πολύχρονος Δημήτριος
Πονήρης ’Αχιλλεύς
Χ Σανίδας ’Ιωάννης

ΩΝ
Σαράμπαλος Παναγιώτης
Σαρανταένας ’Αθανάσιος
f Πόντικας ’Αθανάσιος
Πόντικας Γεώργιος
t
t ΙΣΤ
Σαρανταένας Γεώργιος
Σαρανταένας Εύθύμιος
t
t
Πόντικας Εύθύμιος
Πόντικας ’Ιωάννης
ww Ι ΑΙΑ
Σαρανταένας ’Ιωάννης
Σαρανταένας Νικόλαος
Πόντικας Λουκάς
Ποντικής Εύθύμιος
Πορτούλας Παναγιώτης w.en t Σαράντης Γεώργιος
Σαρίδης ’Εμμανουήλ
Σ
Σαράντης ’Αθανάσιος

Πούλιος Νικόλαος
tak
Σαρρής ’Ιωάννης

f
Ποΰλος Κων/νος
Ποΰλος Λεωνίδας
Ποΰλος Νικόλαος
s
Σατρατζέμης Δημήτριος
is.g
Σεγδίτσας Γεώργιος

Πουρναράκης Δημήτριος
Πράσσου Κων/να
Πρέντζας Δημήτριος, Όπλαρχ
f

f
r
Σεγδίτσας Νικόλαος
Σεγδίτσας Παναγιώτης
Σεγδίτσας Χαράλαμπος
Σεμιτέκολος Εύστάθιος
Πρέσακας ’Ανάργυρος Σεργουνιώτης ’Αθανάσιος
Πρέσακας Γεώργιος Σεργουνιώτης Θεόδωρος
Πρέσακας Ηρακλής Σερεντέλος Άνδρέας
f Πρεσβύτης Χρήστος Σερεντέλος Θεόδωρος ’Ιωάν.
Πρεσβύτης Χρήστος Σερεντέλος Θεόδωρος Δημ.
t Πριγγής Εύάγγελος Σερεντέλος Θεόδωρος Νικ.
Πρίνος Δημήτριος Σέρφας Δημήτριος
Πριόβουλος Παναγιώτης Σιαπέρας Κων/νος
 - 205 -
Σιγκούνης Παναγιώτης
Σιδεράκος Άνάγνος
f Σιδερακος Ήλίας
Σιδέρης Άνδρέας
Σιδέρης Λουκάς
Σιδέρης Νικόλαος
Σιδέρης Χρήστος
Σιδηράς Ευστάθιος
Σιδηρόπουλος Θεόδωρος
Σιδηρόπουλος ’Ισίδωρος
f Σιμός ’Ιωάννης
t
Ι.Ν.
Συνάπης Σταύρος
Σΐσκος ’Ιωάννης
t
ΑΓΙ
Σιτογεωργόπουλος Κων/νος
Σκάγιαννης Άσημάκης
ΩΝ
Σκαλτσώνης Λουκάς
Σκαλτσώνης Νικόλαος
ΤΑΞ
Σκαλτσώνης Παναγιώτης
Σκανδαράς ’Αθανάσιος
Σκαντζής ’Αθανάσιος
Σκαντζής Δημήτριος ΙΑΡ
Σκαντζής ’Ιωάννης
Σκαντζής Κων/νος Χ ΩΝ
Σκαντζής Λάμπρος
Σκαντζής Νικόλαος
Σκαρί μπας Βασίλειος
Σκαρί μπας Λουκάς
Σκαφίδας Παναγιώτης
ww
Σκεπαρνιάς Γεώργιος
Σκεπαρνιάς Χαράλαμπος
Σκόκας Βασίλειος
Σκοπλάκης Νικόλαος
Σκοπλάκης Χρήστος
Σκορλέτος Γεώργιος
Σκορλέτος Χριστόδουλος
Σκοτίδας Χαράλαμπος
f Σκοτίδης Δημήτριος
Σκούρας Γεώργιος
Σκούρας Γεώργιος
Σκουρλέτος Ήλίας
Σκουρλέτος Χρήστος
Σκούτας Κων/νος
Σκούτας ’Ιωάννης
Σκούτας Νικόλαος
Σκούτας Χαράλαμπος
Σκουφάκης Άγγελος
Σκουφιάς ’Αθανάσιος
Σμπαρούνης Δημήτριος
Σμπαρούνης Κων/νος
Σολδάτος Άνδρέας
Σορώκος Εύθύμιος
t Σορώκος Ήλίας
Σούλιος Βασίλειος
Σοϋφλος Γεώργιος
Σοφιός Δημήτριος
Σοφιός Εύθύμιος
Σοφιός Εύστάθιος
Σοφιός Ιωάννης Δημ.
Σοφιός ’Ιωάννης Ήλ.
Σοφιός Κων/νος
Σοφιός Κων/νος Δημ.
Σοφιός Κων/νος Χαρ.
Σοφιός Νικόλαος
t
Σοφιός Παντελής
Σπαής ’Ιωάννης
Σπέντζος Δημήτριος
Σπηλιωτόπουλος Εύθύμιος
Σπινιόλας Σταμάτιος
Σπυρίδων Κων/νος
ΙΣ
Σπυρόπουλος Κων/νος
ΤΙΑ
Σπυρούλιας Χαράλαμπος
Σταθάτος Παναγιώτης
t ΙΑΣ
Σταθόπουλος Εύστάθιος
Σταθόπουλος Κων/νος
w.en Στάϊκος Γεώργιος
Στάϊκος Γεώργιος
tak
Στάϊκος Γεώργιος
Σταμάτης Δημήτριος
sis
Στάμος Κων/νος
.gr
Στάμου Γεώργιος
Σταυρόπουλος Γεώργιος
Σταυρόπουλος Εύστάθιος
Σταυρόπουλος ’Ιωάννης
f Σταυρόπουλος Σπυρίδων
Σταυρόπουλος Χαράλαμπος
Σταύρου Αθανάσιος
Στέγγος Άνδρέας
Στέγγος ’Ιωάννης
Στεργίου Βασίλειος
Στεργίου Ήλίας
Στεργίου Θωμάς
Στεργίου Χρήστοσ
 - 206 -

Στέργιος Δημήτριος Τζίβας Δημήτριος

Στέφος Γεώργιος Τζίβας Ευστάθιος
Στέφος ’Ιωάννης Τζίβας Θεμιστοκλής, Όπλαρχ
Στέφος ’Ιωάννης Τζίβελος Νικόλαος
Στέφος Νικόλαος t Τζίνης ’Ιωάννης
Στέφος Χαράλαμπος Τζουβάλας Βασίλειος
Στραβοπόδης Μέγας Τηλιγάδας Γεώργιος
Στραβοπόδης Χαράλαμπος Τηλιγάδας Εύθ. Γεωργ.
Συνάπης Σταύρος Τηλιγάδας Χαράλαμπος Γ.
Συντζάκης Ήλίας Τιγγινάγκας Γεώργιος
Σχίζας ’Αναστάσιος Τόγιας Σεραφείμ
Σχίζας Νικόλαος f Τομαράς Γεώργιος
Σχοινάς Εύθύμιος
Ι.Ν.Σφέτσιος ’Αριστομένης
Τομαράς Εύστάθιος
Τομαράς ’Ιωάννης
ΑΓΙ
Σφέτσιος ’Ιωάννης
Σφέτσος Κων/νος Τοπούζογλου Αλέξανδρος

ΩΝ
Σφέτσος Χαράλαμπος
t Σωτηρόπουλος Άνάγνρς
Τουρνάρας Βασίλειος
Τουρνάρας Κων/νος

ΤΑΞ
+ Σωτηρόπουλος Παναγιώτης
Σωτηρόπουλος Σωτήριος
Τουρούντζης Δημήτριος
Τραγανάς Ήλίας
Ταγκαλάκης Λουκάς
Ταγκανάκης Λουκάς ΙΑΡ t Τραχανάς Άλέκος
Τριανταφύλλου Γεώργιος
Ταλαμάγκας Ήλίας
Ταλάντης ’Αθανάσιος
Ταλάντης Άνδρέας
Χ ΩΝ
Τριανταφύλλου Δημήτριος
Τριανταφύλλου Κων/νος
Τριάντης Άχιλλεύς
Ταλάντης Κων/νος
ΙΣΤ
Τ ριάντης Βασίλειος, Όμαδάρχ
Τριάντης Λάμπρος
Ταλάντης Χαράλαμπος
Ταλάντης Χαράλαμπος Νικ
Ταμβάκης Ευστάθιος
ww Ι ΑΙΑ
Τρίγκας Επαμεινώνδας
t Τρομάρας Γεώργιος
Ταμπιτσΐκος Ήλίας
Ταμπιτσΐκος Νικόλαοςw.en Σ
Τρούβαλης Νικόλαος
Τσαβάρας Εύθύμιος
t Τσαγκρινός Άνδρέας
Ταραβήρας. Άνδρέας
Ταραβήρας Γεώργιος takΤσαγκρινός ’Ιωάννης
Ταραβήρας Σπυρίδων
Τασάκος ’Αθανάσιος s
Τσαγκρινός Παναγιώτης
is.g
Τσακίρης Ανάργυρος
Τασάκος Γεώργιος
Τασάκος Μιλτιάδης
Τεμπέλης ’Ιωάννης
r
Τσακίρης Γεώργιος
Τσακίρης Δημήτριος
Τσακίρης Ευθύμιος
1“Τεμπέλης Παναγιώτης Τσακίρης ’Ιωάννης
Τζαβάρας ’Αθανάσιος f Τσακίρης Συμεών
Τζαβάρας Άνδρέας t Τσακωνίτης ’Ιωάννης
+ Τζάθας Χαράλαμπος Τσαμαντάνης Κων/νος
Τζαμτζής Ανάργυρος Τσάμης Δημήτριος
Τζαμτζής ’Ιωάννης Τσαμπάς Αθανάσιος
Τζανετής Γεώργιος Τσαμτσούρης Εύθύμιος
Τζίβας Άνδρέας Τσάντας Λεωνίδας
Τζίβας Γεώργιος Τσάπαρης Άνδρέας
 207 -

Τσάρας Δημήτριος Τσονάκας Νικόλαος

Τσάρας Ήλίας Τσοπανάς Γεώργιος
Τσαρούχης Γεώργιος Τσόρβας Ευάγγελος
Τσαταλός Ευθύμιος Τσότσος Κων/νος
Τσαταλός Κων/νος Τσούνης ’Αριστείδης
Τσατσόμοιρος ’Ιωάννης Τσούμης Φώτιος
f Τσεκούρας ’Ιωάννης Τσουράκης Δημήτριος
Τσεκούρας Κων/νος Τσουράκης Νικόλαος
t Τσεκούρας Λουκάς Τσούσης ’Αθανάσιος
f .Τσεκούρας Νικόλαος Τσούσης Γεώργιος
Τσεκούρας Χρήστος f Τσούστας Δημήτριος
Ι.Ν.
Τσελές Δημήτριος
Τσελές Νικόλαος
Τσοϋτσος ’Ιωάννης Ύπαρχηγός
Τσώνης Κων/νος
ΑΓΙ
+ Τσέλος Εύστάθιος Τσώνος Δημήτριος

ΩΝ
t Τσέλος Κων/νος
Τσέλος Σπυρίδων
t
t
Τσώνος Σπΰρος
Τσώτρας ’Ιωάννης
t Τσέλος Χρήστος
ΤΑΞ
Τσερεμεγκλής Ευθύμιος t
Υφαντής ’Αλέξανδρος
Υφαντής Άνδρέας
Τσερλιάγκος ’Αθανάσιος
Τσιάμης Βασίλειος ΙΑΡ Υφαντής ’Απόστολος
'Υφαντής Γεώργιος
Τσιάμης Γεώργιος
Τσιγάρας ’Ιωάννης
Τσιγάρας Νικόλαος
Χ f
Υφαντής Δημήτριος Ξεν.
ΩΝ
Υφαντής Δημήτριος Νικ.
Υφαντής Νικόλαος
Τσιγάρας Παναγιώτης
t Τσιγγενές Νικόλαος ΙΣΤ
Υφαντής Νικόλαος Ξεν.
+ Τσίγγερης ’Ιωάννης
t Τσίγκας Ήλίας
ww
f ΙΑΙΑ
Ύψηλάντης Νικόλαος Δημ.
Ύψηλάντης Χρήστος
Τσιλαλής Δημήτριος
Τσιλαλής Εύθύμιος
Τσιλαλής Νικόλαος
w.en
Φάκαλος Γεώργιος
Φακούτσης Γεώργιος
Φακοϋτσος Γεώργιος
Σ
Τσιλήρης Εύστάθιος
tak
Φακοϋτσος Δημήτριος
Τσιμέκας Δήμος
Τσιμτσιλής Παναγιώτης
Τσινταβής Βασίλειος
sis
Φανελάκης Στυλιανός
Φαράντος Γεώργιος Κων.
.gr
Φαράντος Γεώργιος ’Ιωάν.
Τσινταβής Δημήτριος Φαράντος Δημήτριος
Τσινταβής Νικόλαος, Όπλαρχ. Φαράντος Λουκάς
+ Τσίντζιρας Παρασκευάς Φαρμάκης Άνδρέας
Τσιοϋσης Βασίλειος Φαρόπουλος Άνδρέας
Τσίρης Βασίλειος f Φαρόπουλος ’Ιωάννης
Τσίρης Δημήτριος Φάρος Βασίλειος
Τσόγκας Γεώργιος Φάρος Εύθύμιος
Τσονάκας ’Αθανάσιος ’Ιωάν. Φασούλης Δημήτριος
Τσονάκας ’Αθανάσιος Παν. Φασούλης Εύθύμιος
Τσονάκας Άνδρέας f Φασούλης Εύάγγελος
Τσονάκας Γεώργιος Άθ. Φέλλος Γεώργιος
Τσονάκας Δημήτριος Φέλλος Κων/νος
 - 208 -

t Φούντας Χαράλαμπος Χλυβΐνος Εύστάθιος

Φουσέκης Αθανάσιος
Φουσέκης Γεώργιος
Φουσέκης Δημήτριος
Φουσέκης Δημ. Νικ.
Φουσέκης Δημ. Παν.
Φουσέκης Ευθύμιος
Φουσέκης Νικόλαος
Φουτζουλας ’Ιωάννης
Φωκίδης ’Αθανάσιος
t Φωκίδης ’Ιωάννης
Φώτης ’Ανάργυρος
Χολέβας ’Απόστολος
Χούσος Ήλίας
Χρηστοβασίλης Γρηγόριοο
Χρηστοβασίλης ’Ιωάννης
Χρηστοβασίλης Κων/νος
Χρηστόπουλος Χρήστος
Χρήστου ’Αντώνιος
Χρήστου Ηρακλής
Χρήστου Μάρκος
Χριστοδούλου ’Αθανάσιος
Χριστόπουλος Γεώργιος

Ι.Ν.
Φώτης Παναγιώτης
Φωτιάδης Μιλτιάδης
t Χριστόπουλος Κων/νος
f Χριστόπουλος Χρήστος
ΑΓΙ
Φωτιάς Χρήστος Χρυσανθάκης ’Ιωάννης

ΩΝ
f Φωτόπουλος Γεώργιος
Χαιρόπουλος ’Αθανάσιος
Χρυσανθακόπουλος Κων/νος
Χρυσικός Βασίλειος

Χαμπίσης Παναγ. ΤΑΞ

Χαιρόπουλος Χαράλαμπος
Ψαραδέλης Στυλιανός
Χαραλάμπους Ευθύμιος
Χαρδαλούπας Σταύρος ΙΑΡ t Ψαρρός Δημ. Γ. Σχης, Γεν.’Αρχηγός
Ψαρρός ’Ιορδάνης
Χάρος Σπυρίδων
Χασούρας Άνδρέας
Χατζημανώλης ’Ιωάννης
Χ Ψαρρός Ιωάννης ή Γιαννοΰτσος

ΩΝ
Ψαρρός Κων/νος
Ψαρρός Κων/νος
Χατζημανώλης ’Ιωάννης
Χατζημιχάλης Γεώργιος ΙΣΤ
Ψαρρός Νικόλαος
Ψιλογιάννης ’Αθανάσιος
Χειρόπουλος Χρήστος
Χηρόπουλος ’Αθανάσιος
ww Ψόφιος Άνδρέας
Ι ΑΙΑ
f Ψιλογιάννης ’Ιωάννης

Χηρόπουλος ’Ιωάννης Λ.
Χηρόπουλος ’Ιωάννης X.
Χιώνος Χαράλαμπος
w.en Ψόφιος Δημήτριος
Ψυχογιάννης Νικόλαος
Ψύχος Χρήστος
Σ
tak
s is.g
Σελίς Στίχος
ΠΑΡΟΡΑΜΑΤΑ
’Αντί
r
Γράφε τό όρθόν
85 17 Ιον 2ον
131 4 άνασυνεγκροτήθη άνασυνεκροτήθη
131 19 τάς κυριώτερας τάς κυριωτέρας
132 24 έπέδειξε απέδειξε
132 33 δπερ δπερ
140 τελευτ. Γενικώς - ’Επιθεωρητής Γενικός ’Επιθεωρητής
147 38 Λόχων Κούτρα ’Αρχηγείων Κούτρα
149 34 τρομοκρατικών τρομακτικών
 ΠΙΝΑΞ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Σελίς
Πρόλογος Συνταγματάρχου έ.ά. Δημ. Σούλη ................................ 9
Εισαγωγή Α' Έκδόσεως ................................................................. 11
Εισαγωγή Β' Έκδόσεως ................................................................. 15

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΡΩΤΟΝ
ΟΡΓΑΝΩΣΙΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ
Ι.Ν. ΕΙΣ ΡΟΥΜΕΛΗΝ

ΑΓΙ
1. ’Αρχική Όργάνωσις - Γεγονότα μέχρι Μαιου 1942 ..............
2. Σύνδεσις Ψαρροϋ μετ’ αξιωματικών τής Ρούμελης (Μάϊος
17

ΩΝ
1942) ...................................................................................
3. Μύησις οπαδών - Τοπικαί Έπιτροπαί άγώνος ....................
18
21
ΤΑΞ
4. Έμφάνισις τού ΕΛΑΣ ...........................................................
5. Ό Ψαρρός εις τήν Ρούμελην ....’...........................................
23
24
ΙΑΡ
6. Έξάπλωσις τού Κινήματος Εθνικής ’Αντιστάσεως*..............
7. Άφιξις ’Αγγλικής ’Αποστολής (29 - 9 - 1942) .....................
25
28
Χ ΩΝ
8. Άνατίναξις γέφυρας Γοργοποτάμου .....................................
9. Μάχη Δοβρουβίτσας Δωρίδος (18 - 12 - 1942) ....................
33
34
10. Ματαία αναμονή 'ρίψεων υλικών υπό Συμμαχικών ’Αερο­
πλάνων (’Οκτώβριος 1942 -’Ιανουάριος 1943) ............... ΙΣΤ 35
11. Άρης Βελουχιώτης ................................................................

ww
12. ’Αντίποινα τών κατακτητών ........................................ ΙΑΙΑ 37
41

w.en
ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟΝ
ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΕ 5)42 Σ.Ε. ΚΑΙ ΑΦΟΠΛΙΣΜΟΣ ΤΟΥΤΟΥ
Σ
ΕΙΣ ΣΤΡΩΜΗΝ tak
1. Άφιξις Ψαρροΰ εις Γκιώναν - Πυρπόλησις Άγ. Ευθυμίας
καί Βουνιχώρας .........
2. Άφιξις τού Άγγλου Συνδέσμου Τζέφ ............................
sis .gr 43
45
3. Συγκρότησις 5)42 Συντάγματος Εύζώνων ........................... 47
4. Όργάνωσις Ε.Κ.Κ.Α................................................................. 48
5. ^Αφοπλισμός τού Συν/τος εις Στρώμην (13 - 14 Μαιου 1943) 50

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΡΙΤΟΝ
ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΗΣΕ ΚΑΙ ΔΕΥΤΕΡΑ ΔΙΑΛΥΣΕ ΤΟΥ 5/42
(29 Μαιου - 24 ’Ιουνίου 1943)
1. Συγκρότησις Γενικού Στρατηγείου ΕΛΑΣ ............................. 59
2. Συμφωνία άνασυγκροτήσεως τού 5/42.................................... 60
 Σελίς
3. Συγκέντρωσις ανδρών - Πρώται ρίψεις υλικών .................... 61
4. Εχθρική στάσις τοϋ ΕΛΑΣ ................................................... 63
5. Δολοφονική έπίθεσις τοϋ ΕΛΑΣ εις Ταράτσαν Γκιώνας...... 63
6. Φονικωτάτη μάχη εις τήν κορυφήν τής Γκιώνας (23-6-1943) 64
7. Αύτοδιάλυσις τοϋ Συντάγματος............................................. 67

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΤΕΤΑΡΤΟΝ
ΤΡΊΤΉ ΑΝΑΣΥΓΚΡΟΤΉΣΙΣ ΤΟΥ 5/42 - ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥΤΟΥ
(Σχεδ/μα Ιον)
1. Νέα συμφωνία άνασυγκροτήσεως .......................................... 69

Ι.Ν.
2.
3.
Συγκέντρωσις ’Αξιωματικών καί ανταρτών ..........................
Παραλαβή τών πρώτων όπλων εις Πενταγιοϋς .............
70
72

ΑΓΙ
4.
5.
Όργάνωοις τοϋ Συντάγματος ...................
Μάχη Αιδωρικίου μετά Ίταλογερμανών (12 - 13/9/1943) ...
73
85
5.
7. ΩΝ
» Σκαλοϋλας μετά Γερμανών (14 - 9 - 1943) ...................
» ’Αναθέματος μετά Γερμανών (15 - 9 - 1943) ................
89
90
8.
9. ΤΑΞ
» Τσακορρέματος μετά Γερμανών (17 - 9 - 1943)............
Συμπλοκαί Βουνιχώρας μετά Γερμανών (25 - 30/9/1943) ....
91
95
10.
11. ΙΑΡ
’Αφοπλισμός ’Ιταλών ’Ιτέας καί μάχαι Δελφών -Άραχώβης ..
Έπεισόδιον Άργομοίρας (26 - 10 - 1943) ............
97
98
12.
13 Χ ΩΝ
Μάχη Ζωοδόχου Πηγής ή Κυργιάς (29 - 10 - 1943) ...........
Ή Φωκίς έλευθέρα ............................................................
99
99
14.
15. ΙΣΤ
’Εξαιρετική δράσις τών γυναικείων οργανώσεων τής Ρούμελης
Έχθρικαί ένέργειαι τοϋ ΕΛΑΣ ........................................
103
104
16.
17.
Έπιχείρησις άπελευθερώσεως Άγγλων αιχμαλώτων............

ww Ι ΑΙΑ
Πόλεμος ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ ........................................................
108
111
18.
19.
20.
Σύσκεψις Αξιωματικών τοϋ 5/42 εις Κάστρο Σαλώνων ......

w.en
Νέαι προστριβαί καί έπεισόδια μετά τοϋ ΕΛΑΣ ...................
Τό 1944 ανατέλλει μέ τά συνθήματα τής έθνικής ενότητας
Σ 113
114
117
21.
1 - 1944) .............................. tak
Μάχαι 51ου χιλμ. Γραβιάς-Άμφίσσης μετά Γερμανών (11-
117
s
22. Μάχαι 51ου χιλμ. καί άνακατάληψις Παρνασσίδος υπό Γερ­
is.g
μανών (1 - 2 - 1944) ...................................... 122
23. Περιπέτειαι τμημάτων καί αμάχου πληθυσμού ....................
r 125

ΚΕΦΑΛΑΙΟΝ ΠΕΜΠΤΟΝ
ΤΕΛΙΚΗ ΕΠΙΘΕΣΙΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ - ΔΙΑΛΥΣΙΣ ΤΟΥ 5/42
ΣΦΑΓΑΙ ΚΑΙ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ - ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ ΨΑΡΡΟΥ
1. Διάσκεψις τής Πλάκας (29 - 2 - 1944) ......................... 129
2. Τδρυσις τή'ς Π.Ε.Ε.Α. (14 - 3 - 1944) ................................... 130
3. Προκλητικοί ένέργειαι ΕΛΑΣ (Νικηφόρος - Κρόνος) ........ 131
4. Γεγονότα Πενταγιών ........................................ 133
 Σελίς
5. Μάχη Εύπαλίου (2- 4 - 1944) ............................................... 135
6. Συνεχείς έπιθετικαί ένέργειαι,τοϋ ΕΛΑΣ ............................. 136
7. Προσχώρησις τού Άντ/ρχου Λαγγουράνη εις τόν ΕΛΑΣ
(Γεγονότα Παλαιοξαρίου) .................................................. 139
8. Ένέργειαι πρός αποφυγήν γενικής συρράξεως .....■............... 141
9. Συγκέντρωσις τοϋ 5/42 εις Τρίκορφον - Κλήματα................. 144
10. Συγκέντρωσις τοϋ ΕΛΑΣ ...................................................... 145
11. Μάχαι Τρίκορφου (’Επιθέσεις Ταγμάτων Κρόνου καί Νι­
κηφόρου) ................................................... .'...................... 146
12. Έπεισόδιον Γαλαξειδίου καί ένέδρα τοϋ ΕΛΑΣ εις Τριζόνια 151

Ι.Ν.
13. Τά διαμειφθέντα μεταξύ Ψαρροϋ καί ΕΛΑΣ πρό τής τελικής
συγκρούσεως ..................................................................... 152
14.
15. ΑΓΙ
Διαταγαί διαλϋσεως τοϋ 5/42 Σ.Ε. . . .....................................
Έπίθεσις τοϋ Τάγματος Νικηφόρου (Πάσχα 16 - 4 - 1944) ... 156
153

16.
17. ΩΝ
Ή τελευταία συγκινητική διακήρυξις τοϋ Ψαρροϋ ..............
Γενική έπίθεσις τοϋ ΕΛΑΣ - Δολοφονία Ψαρροϋ - Σφαγή
160

ΤΑΞ
καί όμαδικαί έκτελέσεις τών αιχμαλώτων. Τό τραγικόν τέλος
τοϋ 5/42 (17 - 4 - 1944) ........................................................... 161
18.
19. ΙΑΡ
Συνέπειαι έκ τής διαλϋσεως τοϋ 5/42 Σ.Ε...............................
Μαυσωλεΐον 5/42 Σ.Ε. Ψαρροϋ .........................................
168
172
Χ ΩΝ
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ
ΙΣΤ
«Α»
«Β»
«Γ»
Διαταγή διαλϋσεως τοϋ 5/42 Σ.Ε.............................
Βιογραφία Συντ/ρχου Δημ. Ψαρροϋ..........................................
ww
Τοπικαί Έπιτροπαί Άγώνος (Άρχικαί)........... . .....................
ΙΑΙΑ 177
179
181
Σ
l

«Δ»
w.en
Πίναξ’Αγωνιστών 5/42 Σ.Ε.................................. 187

ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ
tak
1.
2.
3.
Περιοχής δράσεως τοϋ 5/42 Σ.Ε.
Μαχών Λιδωρικίου καί Σκαλοϋλας.
Μάχης Τσακορρέματος.
sis .gr
4. Μαχών Μαραθιά καί Κλημάτων.