Pambungad sa Pilosopiya ng Tao

Level: SENIOR HIGH SCHOOL Semester: FIRST

Subject Group: CORE SUBJECT Quarter: SECOND

Deskripsyon ng Kurso:
Ipinakikilala ng kursong ito ang gawain at mga pamamaraan ng pamimilosopiya bilang isang
pangkabuo ang pananaw sa buhay. Pinagmumunihanditto ang pagkasumasakatawang-diwa ng tao,
ang iba’t-ibang larangan ng pakikipamuhay sa mundo at sa kapaligiran ng tao bilang malaya,
nakikipagkapwa atsumasalipunan, hanggang kamatayan.

Mga Kinakailangang Gawain at Kalendaryo ng mga Aktibidad sa Kurso:

Narito ang listahan ng mga gawain na kailangang tapusin at isumite kasama ang kanilang katumbas
na porsyento.

Date of
Lesson
ACTIVITIES Completion Raw Score
9 & 10 Enabling Assessment Activity 1 10
Performance Check 1 20
11 & 12 Performance Check 2 20
Enabling Assessment Activity 2 10
13 & 14 Enabling Assessment Activity 3 10
Performance Check 3 20
15 & 16 Performance Check 4 20
Enabling Assessment Activity 4 10
Culminating Performance Task 50

GRADING SYSTEM

Performance Check 30%

Enabling Assessment Activity 30%

Long Test 15%

Culminating Task 25%

2nd Quarterly Grade 100%

(Harapang Pag-aaral/Modular na Pag-aaral)
Pagsusuri ng mga Kailangang Kasunduan:
Paano mo pinapahalagahan ang iyong kapaligiran?

Mga Materyales sa Pag-aaral: Modul, panulat, papel, mga aklat sa sikolohiya, internet (kung
kinakailangan) Kinakailangang Kaalaman sa Naganap: Depinisyon at Pinagmulan, Pangkalahatang
Perspektiba at Bahagyang Perspektiba
Kinakailangang Kakayahan: Multikultural na pagka-alam at global na kaalaman.

PANIMULA:
A. ITINAKDANG ORAS: 4 na oras
B. PAGKONSULTA: Para sa mga tanong at paglilinaw, maaaring kumonsulta sa guro ng
asignaturang ito sa itinakdang oras sa pamamagitan ng harap-harapang usapan, FB messenger,
o mobile number.
C. PAGPAPAHALAGA SA PAMANTASAN: Integridad, Respeto, Pagtuklas, Responsibilidad, at
Kagalingan
D. MGA LAYUNIN NG PAG-AARAL: Ang mag-aaral ay magiging lubos na nauunawaan at
nagtatamo ng kaalaman sa mga depinisyon at pinagmulan ng Pilosopiya, pati na rin ang konsepto
ng pangkalahatang perspektiba at bahagyang perspektiba.

Ang mga mag-aaral ay magiging kaya na:

• Natatasa kung siya ay maingat sa pagpapasya o hindi
• Nakikilala na:
a. May kahihinatnan ang bawat pagpili.
b. May binibitawan at may makukuha sa bawat pagpili.
• Nakapaglalahad ng mga sitwasyon kung saan naipakikita ang pagpili at kahihinatnan ng
mga ito bawat pagpili.

PANIMULA SA ARALIN
Sa ating mga nakaraang diskusyon tungkol sa tao, natutunan natin na ang isang tao ay dapat
magkaroon ng apat na katangiang nagpapatunay na siya ay isang tao, at ang mga ito ay ang self-
awareness, externality, dignity, at self-determination. Ang self-determination ay ang kakayahang
magpasiya at gumawa ng mga desisyon batay sa sariling mga gusto, bantayan at regulahin ang sariling
mga kilos, at maging layunin-oriented at sariling-direksyon. Sa tulong ng self-autonomy na ito, tayo
bilang mga tao ay malaya na pumili ng anuman at kailanman ang ating mga nais at pangangailangan,
at ito ang nagtatakda ng direksyon ng ating buhay. Isang mahalagang palatandaan ng kalayaan ng tao
ay ang kakayahang magpasiya at gawin ang mga kilos. Ang ating kalayaan na kumilos ay
nagpapalagay sa atin sa isang kakaibang kalagayan mula sa ibang mga nilalang.
PAGKATUTO NG MAG-AARAL SA PAMAMAGITAN NG KARANASAN
CHUNK 1: Ano ang Kalayaan?

Ang kalayaan ay ang kapangyarihan o karapatan ng isang indibidwal na magpasya, kumilos, at

magkaroon ng kontrol sa sarili nilang buhay. Ito ay ang kakayahan ng tao na pumili at magdesisyon
batay sa kanyang sariling mga kagustuhan at prinsipyo. Ang kalayaan ay maaaring tumukoy sa iba't
ibang aspeto ng buhay tulad ng pisikal na kalayaan (paggalaw at pagkilos), sikolohikal na kalayaan
(kalayaan ng pagpili), politikal na kalayaan (karapatan sa pamamahayag at pakikilahok sa
pamahalaan), at moral na kalayaan (paggamit ng kalayaan sa paraang nagtataguyod ng kabutihan at
dignidad ng tao). Ito ay isang mahalagang aspeto ng pagiging tao at nagbibigay-daan sa atin na maging
malaya at responsable sa ating mga gawain at desisyon.

Ang kalayaan ay nagbibigay sa atin ng pagpipilian na magsagawa ng isa sa mga posibleng kilos o
hakbang. Ito rin ay nagbibigay-daan sa atin na makabuo ng mga bagong pagpipilian. Halimbawa, may
ilang tao na maaaring kunin ang ilang pera bago ito ireport sa pulis upang makabili ng kanilang mga
pangangailangan. Ang tunay na kahulugan ng kalayaan ay hindi nag-uudyok sa ating mga kilos na
sumunod lamang sa mga itinakdang o inaasahan ng iba; tayo ay malaya na mag-isip ng ating mga kilos
at magpasyang isagawa ang mga ito.

Sa kalayaan, tayo ay hindi limitado sa mga gawain na itinakda ng iba; maaari nating isipin at piliin ang
ating mga kilos na susunod sa ating mga sariling kagustuhan at pangangailangan. Ito ay nagbibigay sa
atin ng kapangyarihan na maging mas malikhain at mas mapanagutan sa ating mga desisyon. Sa
pamamagitan ng kalayaan, maaari tayong lumikha ng mga bagong oportunidad at posibilidad na
nagliligtas at nagpapalawak sa ating mga buhay.

Ang kalayaan ay nangangailangan ng antas ng pagkontrol mula sa tao na siyang nagpapalabas nito.
Ang isang tao ay nagiging mas malaya kapag nagpapakita siya ng kontrol sa kanyang sarili. Sa kabilang
banda, ang isang tao ay nagiging mas kulang ang kalayaan kapag hindi na niya kontrolado ang kanyang
sarili at sa halip ay kontrolado na ng ibang mga puwersa. Halimbawa, ang mga taong nagdurusa sa
adiksyon ay mas kulang ang kalayaan dahil sila ay napamamahalaan ng kanilang adiksyon sa mga
tiyak na bagay at halos hindi na nila kontrolado ang kanilang sarili kapag naharap sa mga ito. Ang mga
taong nagmumula lamang sa kanilang emosyon ay mas kulang ang kalayaan dahil pinahintulutan nila
ang kanilang sarili na kontrolin ng kanilang damdamin nang walang pag-aalintana sa etikal na aspeto.
Ang pagkawala ng kontrol sa sarili ay nagpapaliit sa kalayaan ng tao at nagiging dahilan ng pagkawala
ng kanyang pagkatao.

CHUNK 2: Mga Uri ng Kalayaan

1. Kalayaan mula sa Panlabas na Paghahari (Political Freedom) - Ito ay tumutukoy sa kalayaan

ng mga indibidwal o mga grupo na magpahayag ng kanilang mga opinyon, makilahok sa pamamahala,
at magkaroon ng mga karapatan sa politika. Ito ay ang kalayaang maging bahagi ng proseso ng
pagdedesisyon sa pamahalaan, at magkaroon ng mga karapatan at kalayaang pumili ng mga
kinatawan o lider na mamumuno.
2. Kalayaan sa Ekonomiya (Economic Freedom) - Ito ay tumutukoy sa kalayaan ng mga tao na
mamili, mamuhunan, at magkaroon ng negosyo nang hindi gaanong kontrolado ng pamahalaan o iba
pang mga institusyon. Ang kalayaang ito ay nagbibigay-daan sa malayang pagpili at paggamit ng
yaman at kakayahan ng isang tao upang mapaunlad ang sarili at ang lipunan.

3. Kalayaan sa Indibidwal na Karapatan (Personal Freedom) - Ito ay tumutukoy sa mga

karapatan at kalayaang kaugnay ng pagkatao ng bawat isa. Kasama dito ang kalayaang magkaroon
ng pananampalataya, opinyon, relihiyon, at pribadong buhay. Ito ay nagbibigay-daan sa mga tao na
maging totoo sa kanilang sarili at mamuhay nang may dignidad at respeto.

4. Pisikal na Kalayaan (Physical Freedom)

Ito ang unang uri ng kalayaan na pumapasok sa isipan kapag tinatalakay ang kalayaan. Ito ay
tumutukoy sa kakulangan ng anumang pisikal na paghihigpit at kalayaang gumalaw at kumilos kung
saan man, kailanman, at kahit saan naisin ng isang tao.

5. Sikolohikal na Kalayaan (Psychological Freedom)

Ito rin ay tinatawag na kalayaan ng pagpili. Ang isang tao ay malaya na gumawa ng mga kilos na
itinuturing niya bilang tama at matalino. Malaya rin ang isang tao na kumilos o huwag kumilos. Ang
sikolohikal na kalayaan ay likas sa tao at hindi maikakaila. Walang anumang panlabas na puwersa o
impluwensya ang makapipilit sa isang tao na kumilos laban sa kanyang kagustuhan.

6. Moral na Kalayaan (Moral Freedom)

Ito ay tumutukoy sa paggamit ng kalayaan sa paraang nagtataguyod ng dignidad ng tao at kabutihan.
Ang kalayaan ay hindi isang bagay na maaaring gamitin ng isang tao sa anumang paraan na naisin
niya. Ang isang tao ay nagiging mas malaya kapag ginagamit niya nang mabuti ang kalayaan, ngunit
nagiging mas kulang ang kalayaan kapag ginagamit niya ito sa masamang paraan. May likas na hilig
ang mga tao sa katotohanan at kabutihan, at kapag ginamit ng isang tao ang kanyang kalayaan upang
gumawa ng mga gawain na lumalabag sa dignidad ng tao at kabutihan, nilalabag niya ang kanyang
pagkatao at sa halip ay ibinabawas ang kanyang kalayaan.

Dagdag Kaalaman:
"Tayo ay kung sino tayo dahil sa mga pagpapasyang ating ginagawa." Ang buhay
ay isang mahabang paglalakbay, at sa paglalakbay na ito, malamang na haharapin
natin ang parehong mga sitwasyon muli at muli. Bawat paulit-ulit na pagpili na
ating ginagawa sa parehong sitwasyon ay maaaring maging isang ugali. Kung
magpapatuloy ang ugaling ito, ito ay magiging isa sa mga katangian ng ating
pagkatao.

CHUNK 3: Mga Elemento ng Kalayaan

Ang mga elemento ng kalayaan ay nagtutulungan upang magbigay-daan sa isang tao na maging
malaya at buo ang pagkatao. Sa pamamagitan ng mga ito, ang tao ay nagiging may kakayahan na
makapamili, magdesisyon, at kumilos nang may pagkakusa at responsibilidad. Ang kalayaan ay
nagbibigay-kahulugan sa ating mga gawain at pagkilos at nagdudulot ng mga pagkakataon para sa
ating pag-unlad at pagiging mas mabuting indibidwal.

1. Voluntariness (Pagkakusa) - Ito ay tumutukoy sa kakayahan ng isang tao na kumilos mula sa

kanyang sariling kagustuhan at pagninilay-nilay. Ang isang tao ay may kalayaang magpasiya at kumilos
nang hindi napipilitan o tinatawag ng iba. Ang pagkakusa ay nagpapahintulot sa isang tao na
magkaroon ng kontrol sa kanyang mga desisyon at pagkilos.

2. Self-determination (Sariling-pagpapasiya) - Ito ay nauugnay sa kakayahan ng isang tao na

magpasya at magtakda ng kanyang mga layunin at patutunguhan sa buhay. Ang sariling-pagpapasiya
ay nagbibigay-daan sa isang tao na makapamili ng landas at direksyon na nais niyang tahakin.

3. Responsibility (Responsibilidad) - Ang kalayaan ay may kaakibat na responsibilidad. Kapag

nagpapasiya at kumikilos tayo, mayroon tayong responsibilidad sa mga bunga at epekto ng ating mga
kilos. Ang pagiging responsable ay bahagi ng pagiging malaya at tungkulin natin na harapin ang mga
resulta ng ating mga gawain.

4. Moral Agency (Moral na Kahusayan) - Isa sa mga pinakamahalagang elemento ng kalayaan

ay ang kakayahan ng isang tao na piliin at kumilos ayon sa mga moral na prinsipyo at batayan. Ang
pagiging isang moral na ahente ay nagpapahintulot sa isang tao na magkaroon ng pagpapasiya na
may katanggap-tanggap na etika at pag-unawa sa tama at mali.

Dagdag Kaalaman:
Ang kalayaan ay isang mahalagang elemento sa ating pagkatao. Ito ang
nagtatakda sa atin bilang malayang indibidwal at nagbibigay-daan sa atin na
higit pang makilala ang ating sarili at ang mundo sa paligid natin. Ang
pagkakaroon ng kalayaan ay nagbubukas ng mga pintuan ng mga
pagkakataon at nagpapalaya sa atin upang maging mas malikhain,
mapanagutan, at masaya sa ating paglalakbay sa buhay

Sources:
Abella, R. (2016). Introduction to the Philosophy of the Human Person. 2016. C & E
Publishing, Inc. Quezon City
https://pdfcoffee.com/introphiloq2mod1the-freedom-of-the-human-personversion2pdf-pdf-free.html
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire
module)

Name_____________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ENGAGEMENT
WEEK 9-10

Enabling Assessment Activity 1

Magbalik aral sa aralin 9-10. Basahin at unawain mabuti ang mga nilalaman nito. Maghanda para sa isang
pagsusulit sa susunod na linggo.

SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the
entire module)

Name: ___________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ASSIMILATION
WEEK 9-10

Performance Check 1

Panel Debate: Maghanda sa susunod na linggo magkakaroon ng isang talakayan o debate kung saan
ang mga kalahok ay magpapalitan ng argumento o magdidikusyon upang mas lalong maunawaan ang
iba't ibang panig ng kalayaan at mga isyu na may kaugnayan dito.

SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________
(Harapang Pag-aaral/Modular na Pag-aaral)

Pagsusuri ng mga Kailangang Kasunduan

Masgsulat ng 3 katotohana na iyong alam at 3 bagay na pansariling pinaniniwalaan.

Mga Materyales sa Pag-aaral: Module, ballpen, papel, mga aklat sa Sikolohiya, internet (kung maaring
magamit)
Kinakailangang Batayang Kaalaman: Mga Paraan ng Paghahayag ng Pilosopiya

PANIMULA:
A. ITINAKDANG ORAS: 4 na oras
B. PAGKONSULTA: Para sa mga tanong at paglilinaw, maaaring kumonsulta sa guro ng asignaturang
ito sa itinakdang oras sa pamamagitan ng harap-harapang usapan, FB messenger, o mobile number.
C. PAGPAPAHALAGA SA PAMANTASAN: Integridad, Respeto, Pagtuklas, Responsibilidad, at
Kagalingan
D. MGA LAYUNIN NG PAG-AARAL: Ang mag-aaral ay magiging lubos na nauunawaan at nagtatamo
ng kaalaman sa mga;
• Nakikilala na ang pakikipagkapwa-tao ay ang pagtanggap sa pagkakaiba ng kapwa at hindi
pagpataw ng sarili
• Nakapagpapaliwanag na ang tunay na diyalogo ay ang pagtanggap sa kapwa bilang kapwa
kahit na siya ay iba sa akin
• Nakapagsasagawa ng isang gawain na nagpapamalas ng mga talento ng mga may kapansanan
at kapus-palad

PANIMULA SA ARALIN
Sa ating mundo, tayo ay nakapaligid sa iba't ibang mga tao na may iba't ibang pinanggalingan at
personalidad. Ang pagkakaugnay sa iba at pag-aayos ng ating mga pagkakaiba ay hindi laging
madaling gawain, ngunit ito ay isang tungkulin na dapat nating yakapin dahil nais nating mamuhay nang
mapayapa sa isang mundo na ating ibinabahagi sa kanila, kahit pa sila ay magkaiba sa atin. Dahil
nakikinabang din tayo sa pakikipamuhay sa iba, tulad ng seguridad at pakikipag-kaibigan, sinusubukan
nating magkaroon ng makabuluhang relasyon sa kanila. Maaaring sabihin ng iba na ang relasyon ay
isang biyaya, ngunit marahil, ito ay hindi totoo para sa iba na mas nauunawaan ito bilang isang sumpa.
Ang ilang relasyon ay nagtatagal nang mas matagal at nakakaapekto sa mas maraming buhay, habang
ang iba naman ay nauuwi sa wala pa man itong simulan. Tiwala o pagdududa, tunay na komunikasyon
o mga kasinungalingan at di-tapat na gawain, walang kondisyong pag-ibig o pansariling interes ay ilan
lamang sa mga posibleng sanhi ng pagpapalakas o pagkasira ng relasyon ng mga tao.

PAGKATUTO NG MAG-AARAL SA PAMAMAGITAN NG KARANASAN

Chunk 1: PAGITAN NG PAKSA
Ang Intersubjectivity, sa konteksto ng pilosopiya, ay isang konsepto na naglalaman ng pagsusuri sa
mutual na pagkilala sa bawat isa bilang mga indibidwal na tao. Hindi maitatatwa na nakikipag-ugnayan
tayo sa ibang mga nilalang sa mundo, ngunit ang ilan sa mga ito ay mga tao at dapat kilalanin bilang
ganoon. Ang Intersubjectivity ay naglalaman din ng kahulugan ng natatanging ugnayan sa pagitan ng
magkaibang mga indibidwal. Ito ay tumutukoy sa katangian ng tao na makipag-ugnayan sa isang
napakamalapit at personal na relasyon sa iba na magkaiba sa kanya pero katulad din sa kanya.
Nagiging posible ito dahil mayroong inner life o interioridad ang tao. Sa pamamagitan ng pagkakaroon
ng inner life, nagiging handa ang tao na magbigay ng kanyang sarili sa iba. Ito rin ay nagpapahintulot
sa indibidwal na tanggapin ang iba sa kanyang buhay at makipag-ugnayan sa kanila.

Ang Intersubjectivity ay nagbibigay-daan din sa isang tao na maging mas malapit sa iba sa maraming
paraan. Sa pang-araw-araw na pakikipag-ugnayan, maaaring magkasundo at magtulungan ang mga
tao. Mayroon din karanasan ng pagbabahagi o "common" na kaalaman at pagbabahagi ng emosyon
tulad ng kalungkutan, kasiyahan, at pag-ibig.

Sa isang mas malalim na antas ng pakikipag-ugnayan sa pagitan ng sarili at ng iba, ang isa ay may
kamalayan na nakikita siya ng iba. Isipin mo halimbawa na isa sa mga taong iyong tinitingnan ay biglang
huminto at tumingin diretso sa'yo. Agad mong napagtanto na ang pagkilos ng taong ito ay ibang tao na
tumitingin sa iyong direksyon. Gayundin, malalaman mo na ang taong nagmamasid sa iyo ay may
kamalayan sa iyo bilang isang tao. Ito ang tinatawag na self-consciousness na itinuturing ng mga
pilosopo bilang isang tukoy na katangian ng ugnayan ng sarili sa iba.

Sa Intersubjectivity, pinatutunayan na ang ugnayan ng mga tao ay may kahalagahan at kakaiba sa

pamamagitan ng pag-unawa, pakikipagkapwa, at pakikipag-ugnayan sa isa't isa.

Chunk 2: MGA ELEMENTO NG INTERPERSONAL NA UGNAYAN

1. Komunikasyon: Ang komunikasyon ay isang mahalagang elemento ng interpersonal na ugnayan.
Ito ay proseso ng pagpapalitan ng mga mensahe at impormasyon sa pamamagitan ng salita, kilos,
at iba pang paraan ng pagpapahayag. Ang maayos at malinaw na komunikasyon ay nagpapalakas
sa ugnayan at nagpapadali ng pag-unawa sa isa't isa.

2. Pagtitiwala: Ang pagtitiwala ay naglalaman ng pagkilala sa kakayahan at integridad ng isa't isa.

Kapag may tiwala sa isa't isa, mas nagiging bukas at malalim ang ugnayan. Ang pagtitiwala ay
binubuo ng katapatan, kahusayan, at pagtitiwala sa mga pangako ng bawat isa.

3. Empatiya: Ang empatiya ay ang pagkakaroon ng pag-unawa at pakikiramay sa mga damdamin at

karanasan ng ibang tao. Kapag may empatiya, mas nagiging malambing at maunawain tayo sa
mga nangyayari sa buhay ng iba. Ito ay nagpapakita ng pagkalinga at pagmamahal sa kapwa.

4. Pagtanggap: Ang pagtanggap ay pagkilala at pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng bawat isa. Hindi

lahat ay magkakapareho at ang pagtanggap sa mga pagkakaiba-iba ay nagbibigay-daan sa
malusog na ugnayan.

5. Respeto: Ang paggalang sa isa't isa ay isang pundamental na elemento ng interpersonal na

ugnayan. Ito ay pagkilala sa dignidad at halaga ng bawat isa bilang tao.

6. Pagmamahal: Ang pagmamahal ay nagpapalakas ng ugnayan at nagbibigay-buhay sa relasyon.

Ito ay hindi lamang romantikong pagmamahal kundi pati na rin ang pagmamahal sa mga magulang,
kaibigan, at pamilya.
7. Pagkakaunawaan: Ang pagkakaintindihan sa mga pangangailangan, hangarin, at mga inaasam ng
bawat isa ay nagpapalakas sa ugnayan. Ang pagkakaroon ng malinaw na pagkakaintindihan sa
isa't isa ay nagpapadali sa pakikipag-ugnayan at pagresolba ng mga pagkakaiba.

8. Pag-alaga: Ang pag-aalaga sa isa't isa ay pagmamalasakit at pag-aasikaso sa kapakanan at

kaligayahan ng kapwa. Ito ay nagpapakita ng pagmamahal at pagtingin sa bawat isa bilang
importante at espesyal.

9. Pagtulong: Ang pagtulong sa isa't isa ay nagpapakita ng pagkakawang-gawa at pagkakaisa. Kapag

nagtutulungan ang mga tao, mas nabubuo ang mas matibay na ugnayan.

10. Pagiging bukas at tapat: Ang pagiging bukas at tapat sa isa't isa ay nagpapalakas ng tiwala at pag-
unawa sa ugnayan. Ang pagiging totoo sa ating mga damdamin at pangangailangan ay nagpapadali
ng pagtugon mula sa kapwa.

Sa pamamagitan ng pagtutok at pag-aalaga sa mga nabanggit na elemento, mas mapapalakas at mas

mapatatag ang ating interpersonal na ugnayan sa iba. Ang malusog at matagumpay na ugnayan ay
nagbibigay ng kasiyahan, pag-asa, at suporta sa ating mga buhay.

Chunk 3: PAGKAKAUNAWAAN AT LIPUNAN

Ang empatiya ay isang mahalagang katangian na nagpapakita ng pagkakaunawaan at

pagmamalasakit sa damdamin ng ibang tao. Ito ay ang kakayahan na maunawaan at makiramdam ng
mga emosyon at karanasan ng iba. Sa pagkakaroon ng empatiya, mas nauunawaan natin ang mga
pangangailangan at paghihirap ng ibang tao, kaya mas magiging sensitibo tayo sa kanilang kalagayan
at mas magiging handa tayong magbigay ng tulong at suporta.

Sa isang lipunan, ang empatiyang ito ay may malaking papel sa pagbuo ng mas mainit na ugnayan sa
pagitan ng mga tao. Kapag tayo'y may empatiya sa isa't isa, mas nauunawaan natin ang mga
pagkakaiba-iba at pinahahalagahan natin ang dignidad at karapatan ng bawat isa. Hindi natin iniisip
ang ating sarili lamang, kundi iniisip natin ang kapakanan ng iba at ang kabuuan ng komunidad.

Ang empatiya rin ay may kakayahan na magpalambot ng mga alitan at tensyon sa isang lipunan. Sa
pag-unawa natin sa emosyon at karanasan ng iba, mas madali nating nareresolba ang mga hindi
pagkakaintindihan at mas nagkakaroon tayo ng pagkakataon na magsama-sama at magsikap para sa
kapayapaan at kaunlaran.

Isa pang aspeto ng empatiya sa lipunan ay ang pagtanggap at pagkilala sa pagkakaiba-iba ng mga
tao. Hindi tayo magkakatulad sa lahat ng bagay, at iyon ang nagpapayaman sa ating kultura at lipunan.
Sa pamamagitan ng pag-unawa sa mga pagkakaiba-iba ng bawat isa, mas nagiging bukas tayo sa
pagtanggap ng ibang kultura, paniniwala, at mga ideya.

Mahalaga ring maunawaan na ang empatiya ay hindi lamang dapat para sa mga kaibigan at kamag-
anak. Ito ay dapat na ipakita natin sa lahat ng tao, kahit sa mga di natin kakilala o sa mga nasa ibang
lugar. Sa pamamagitan ng empatiya, mas nakakamit natin ang pagkakaisa at pagkakaunawaan sa
buong mundo.
Upang maisabuhay ang empatiya sa lipunan, mahalaga ang edukasyon at pagtuturo nito sa mga
kabataan. Dapat matutunan ng mga bata ang kahalagahan ng pag-unawa at pag-aalaga sa kapwa.
Bilang mga indibidwal, maaari rin nating paigtingin ang ating empatiya sa pamamagitan ng pakikinig sa
iba, pag-unawa sa kanilang mga pinagdadaanan, at pagkalinga sa kanilang mga pangangailangan.

Sa pagiging mas empatiko sa lipunan, mas nagiging makabuluhan ang ating mga ugnayan, mas
nagiging malakas ang ating komunidad, at mas nagiging magaan ang ating pakiramdam bilang mga
tao. Ito ay isang halaga na nagpapalakas sa pagkakaisa at pag-unlad ng ating lipunan.

Ang lipunan ay dapat itatag sa mga ugnayan at pagkakaugnay na itinatag sa pamamagitan ng

pagbibigayan ng respeto at pagkilala sa dignidad ng bawat tao. Kung ating kinikilala na ang ibang tao
ay katulad natin, kung ituring natin siya bilang isang indibidwal na may dignidad bilang tao, hindi siya
naiiba sa atin, at magagawa nating bumuo ng mga ugnayan at magtayo ng isang komunidad ng
pagkakasundo.

Sa pamamagitan ng pag-unawa sa ating pagkakapareho bilang mga tao at sa pagtingin sa bawat isa
na may karapatan at dangal bilang indibidwal, mas nagiging matatag ang ating mga ugnayan. Ang
pagkakaroon ng respeto at pagkilala sa dignidad ng bawat isa ay nagbubukas ng pintuan para sa pag-
unawa at pagtanggap sa isa't isa. Sa ganitong paraan, mas nagiging maayos at makabuluhan ang ating
pakikisama at pagsasama-sama bilang isang komunidad.

Ang pagkakaroon ng pagkakaisa at pagkakapatiran ay naglalayo sa atin sa pagkakaroon ng mga

hidwaan at pagtatalo. Sa halip, itinataguyod nito ang pagkakaroon ng malasakit at pag-aalaga sa isa't
isa. Ang pag-unlad ng isang lipunan ay nasusukat hindi lamang sa kanyang mga tagumpay, kundi pati
na rin sa kung gaano kalakas at kalinis ang mga ugnayan at pagkakaugnay ng mga mamamayan nito.

Sa pagsasagawa ng mga hakbang upang palaganapin ang pag-unawa, respeto, at pagkilala sa

dignidad ng bawat isa, nakakatulong tayo sa pagbuo ng isang lipunan na puno ng pagkakaisa,
pagkakapatiran, at pagkakaunawaan. Ito ay isang lipunang nagiging patas at nagbibigay halaga sa
bawat isa, kung saan ang lahat ay may pagkakataong umunlad at maging mas maligaya.

Ang pagkakaroon ng komunidad ng pagkakasundo ay nagbubukas ng mga pinto para sa pag-asa at

pag-asa para sa isang mas maganda at mas maunlad na hinaharap. Sa tulong ng pagkilala sa ating
pagkakapareho at pag-respeto sa bawat isa, nagiging posible na malampasan ang mga pagsubok at
paghihirap, at mas malawakang matugunan ang mga hamon na ating hinaharap bilang isang lipunan.

Dagdag Kaalaman:
Ang pag-unawa, respeto, at pagkilala sa dignidad ng bawat isa ay pundasyon upang
itayo ang isang komunidad na puno ng pagkakaisa at pagkakapatiran. Sa
pamamagitan nito, magiging mas maligaya at matagumpay ang bawat isa, at mas
magiging matatag at mas masaya ang ating lipunan.

Sources:

Abella, R. (2016). Introduction to the Philosophy of the Human Person. 2016. C & E Publishing, Inc. Quezon
CityImage: Cultural Diversity. Retrieved from:
https://www.shutterstock.com/search/cultural+diversity
https://pdfcoffee.com/introphiloq2mod2intersubjectivityversion2-pdf-free.html
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire
module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ENGAGEMENT
WEEK 11-12
Performance Check 2

Commitment Board o Pagsasadula: Ang mga partisipante ay magtatala ng mga paraan kung paano
maipapakita ang empatiya sa mga sumusunod na larawan. Itala ito sa isang ¼ illustration board bilang inyong
pagbibigay-simpatya at pagpapakita ng maayos na pakikipag-ugnayan sa inyong kapwa. Maaari rin naman na
ang bawat grupo ay isadula ang maaari nilang gawin upang maipakita ang pagmamalasakit nila sa knilang
kapwa. Ito ay ipepresenta sa harap ng klase ng buong grupo.

1. Group no. 1 2. Group no. 2

3. Group no. 3 4. Group no. 4

 5. Group no. 5 6. Group no. 6

7. Group no. 7 8. Group no. 8

SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire
module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ASSIMILATION
WEEK 11-12

Enabling Assessment Activity 2

Pag-aralan ang nilalaman ng aralin 11 at 12. Basahin at unawaing mabuti ang mga ito. Maghanda para
sa isang pagsusulit sa darating na linggo.

SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________
Pagsusuri ng mga Kinakailangang Kasunduan:

Maari bang malinawang ibigay ang iyong pahayag gamit ang Tagalog ukol sa sumusunod na pahayag:

https://www.google.com/search?rlz=1C1CHBD_enPH872PH872&sxsrf

Materyales sa Pag-aaral: Module, ballpen, papel, mga aklat sa sikolohiya, internet (kung maaaring
gamitin)
Pangunahing Kaalaman sa Nilalaman: Ang Konsepto ng Kalayaan at ang Iba't ibang Aspeto Nito
Pangunahing Kakayahan: Mga Kakayahan sa Pag-aaral at Pagbabago

PANIMULA:
A. ITINAKDANG ORAS: 4 na oras
B. PAGKONSULTA: Para sa mga tanong at paglilinaw, maaaring kumonsulta sa guro ng asignaturang
ito sa itinakdang oras sa pamamagitan ng harap-harapang usapan, FB messenger, o mobile number.
C. PAGPAPAHALAGA SA PAMANTASAN: Integridad, Respeto, Pagtuklas, Responsibilidad, at
Kagalingan
Ang mga mag-aaral ay magiging kayang:
• Nakikilala kung paano nahuhubog ng tao ang lipunan at kung paano nahuhubog ng lipunan ang
tao
• Nakapaghahambing ng iba’t ibang uri ng Lipunan (hal. agraryo, industriyal at birtwal)
• Nakapagpapaliwanang na nagbabago ang mga ugnayan ng tao dahil sa sistema ng lipunan na
kinabibilangan niya
PANGKALAHATANG PAGTINGIN SA ARALIN
Ang kultura ay nagpapakita ng daloy ng ugnayan sa pagitan ng lipunan at ng mga indibidwal na tao.
Isa ito sa likas na hilig ng tao na maghangad at kumilos ayon sa isang layunin na karaniwang tumutukoy
sa layuning mabuhay. Kapag ang isang tao ay nakakakilala ng isa pang tao na may parehong layunin,
maari itong ituring na nagnanais para sa kabutihan ng lahat. Ang kabutihang panlahat ay maaaring
isama ang kapayapaan sa komunidad, malinis at ligtas na kapaligiran, epektibong serbisyong publiko,
at iba pa. Sa pamamagitan ng mga layuning ito, kinakailangan ang kooperasyon ng mga tao at ang
pagtatatag ng ugnayan sa isa't isa, na nagreresulta sa pagbuo ng mga anyo ng lipunan.
Halimbawa, ang pamilya ay ang pangunahing yunit ng lipunan. Sa pamamagitan nito, ang mga sanggol
ay una nilang nakakakuha ng mga pangunahing pangangailangan mula sa kanilang mga magulang o
tagapangalaga para sa kanilang kaligtasan. Habang sila ay lumalaki, lumalawak ang kanilang mga
koneksyon at nagsisimula silang magkaroon ng ugnayan at mga kaugnayan sa mga tao sa labas ng
kanilang pamilya. Simula sa pagkabata hanggang sa pagtanda, nabubuo ang mga pagkakaibigan.
Natututunan rin nila kung paano makitungo at makipag-ugnayan sa mga mas nakatatanda sa kanila
bukod sa kanilang mga magulang o tagapangalaga (halimbawa, mga principal, guro, boss sa trabaho,
matatandang tao).

PAGKATUTO NG MAG-AARAL SA PAMAMAGITAN NG KARANASAN

Chunk 1: ANO ANG NAGTUTULAK SA ISANG INDIBIDWAL NA ITATAG ANG LIPUNAN?

May mga iba't ibang pwersa at motibasyon na maaaring magtulak sa isang indibidwal na itatag ang
isang lipunan. Narito ang ilang mga posibleng dahilan:

Pangangailangan at Seguridad: Ang pangunahing pangangailangan ng tao para sa pagkain, tirahan,

at kaligtasan ay maaaring magtulak sa kanila na itaguyod ang isang lipunan upang mapanatili ang
seguridad at kasiyahan ng mga tao.

Pagkamalikhain: Ang mga tao ay likas na mayroong hilig sa paglikha at pagpapaunlad ng mga ideya,
produkto, at serbisyong makakatulong sa iba. Ang pagtatag ng isang lipunan ay maaaring magbigay
ng pagkakataon na mapanatili at palaganapin ang kanilang mga likhang-gawa.

Kapangyarihan at Kontrol: Ang pagkakaroon ng kapangyarihan at kontrol sa isang lipunan ay

maaaring maging motibasyon para sa ilang mga indibidwal na itaguyod ang kanilang sariling lipunan,
kung saan sila ang namumuno at nagdedesisyon.

Panlipunang Layunin: Ang pagnanais na makatulong sa iba at magdulot ng makabuluhang

pagbabago sa lipunan ay maaaring magtulak sa mga tao na itaguyod ang isang lipunan na may mga
adhikain para sa kapakanan ng nakararami.

Kultura at Identidad: Ang pagnanais na mapanatili o mapalaganap ang isang partikular na kultura,
wika, tradisyon, o identidad ay maaaring maging dahilan para sa pagtatag ng isang lipunan na
nagtataguyod ng mga halaga at aspeto ng kulturang ito.

Ekonomiya at Pag-unlad: Ang pagkakaroon ng malakas na ekonomiya at pag-unlad ay maaaring

maging layunin para sa pagtatag ng isang lipunan upang mapabuti ang kabuhayan at kalagayan ng
mga tao.

Pulitika at Pamahalaan: Ang pagnanais na magkaroon ng mas epektibong pamamahala at sistema

ng pamahalaan ay maaaring magtulak sa mga indibidwal na itatag ang isang lipunan na may maayos
na sistema ng pamamahala.

Pagsusulong ng Ideolohiya: Ang mga indibidwal na may malalim na paniniwala o ideolohiya ay

maaaring nais na magtayo ng isang lipunan upang mailahad at mapalaganap ang kanilang mga
paniniwala sa mas malawak na hanay ng tao.
Sa pangkalahatan, ang mga indibidwal ay maaring magtatag ng lipunan dahil sa kanilang mga
pangangailangan, nais na makaambag sa iba, hangarin sa kapangyarihan o kontrol, pagpapahalaga
sa kultura at ideolohiya, o layuning mapabuti ang kalagayan ng mga tao sa kanilang paligid.

Chunk 2: IBA'T-IBANG URI NG LIPUNAN

Pamayanan ng Pangingisda at Pagkuha: Ito ang pinakamaagang anyo ng lipunan kung saan ang
mga tao ay umaasa sa pangingisda, pangangaso, at pagkuha ng pagkain mula sa kalikasan. Maliit ang
sukat ng pamayanan at karaniwang binubuo ito ng mga pamilya. Ang mga miyembro ay nomadiko o
umaalis ng isang lugar papunta sa iba kapag nauubusan na ng yaman ang kanilang kasalukuyang
tahanan.

Pamayanan ng Pagsasaka: Ang mga tao sa anyong ito ay nakabase sa pagsasaka bilang
pangunahing mapagkukunan ng pagkain. Karaniwang matatagpuan sa isang lugar at may mas
malaking populasyon kumpara sa pamayanan ng pangingisda at pagkuha. Ang pagsasaka ay
nagbibigay-daan sa pagkakaroon ng sobra na maaring ipamalit o ipamahagi sa ibang pamayanan.

Industriyal na Lipunan: Sa lipunang ito, nagaganap ang malawakang produksyon gamit ang
makinarya at teknolohiya. Ang mga tao ay may iba't ibang trabaho at papel sa lipunan. Malalaking
industriyal na kagamitan tulad ng mga pabrika at planta ang bumubuo sa mga lugar na ito.

Tribal na Lipunan: Ito ay binubuo ng mga tribong may sariling kultura, paniniwala, at organisasyon.
Karaniwang may lider o pangulo ang bawat tribu. Ang mga miyembro ng tribu ay madalas na
magkakamag-anak o may magkakamag-anak na ugnayan.

Urbang Lipunan: Ito ay mga malalaking lungsod kung saan maraming tao ang naninirahan. Ito ay may
mas komplikadong organisasyon, tulad ng mga pamahalaan, negosyo, at edukasyon. Ito ay isang uri
ng lipunan kung saan ang mga yaman at mapagkukunan ay pinamamahagi sa lahat ng miyembro. Ang
layunin ay mabawasan ang agwat sa pagitan ng mayaman at mahirap.

Kapitalistang Lipunan: Sa lipunang ito, ang mga yaman at mapagkukunan ay hawak ng mga
pribadong indibidwal o korporasyon. Ang mga tao ay may kalayaan sa pagnenegosyo at pag-aari ng
ari-arian

Komunista o Marxistong Lipunan: Batay ito sa mga prinsipyong ideolohikal ni Karl Marx. Ang layunin
nito ay ang pagkakaroon ng pantay-pantay na pagmamay-ari at pagpapahalaga sa mga gawain ng
bawat isa.

Demokratikong Lipunan: Ang pamumuno at mga desisyon ay nagmumula sa mga mamamayan. May
malaking bahagi ang mga tao sa proseso ng paggawa ng mga patakaran at regulasyon.

Teokratikong Lipunan: Ito ay batay sa mga paniniwala at gabay ng isang relihiyon o diyos. Ang mga
lider ng lipunang ito ay karaniwang lider o pinuno ng relihiyon.

Global na Lipunan: Sa panahon ngayon, ang mga lipunan ay mas nakakonekta sa isa't isa dahil sa
teknolohiya at globalisasyon. May malalim na ugnayan at pag-aambag ang mga bansa sa global na
ekonomiya at kultura.
Ito ay ilan lamang sa mga halimbawa ng iba't ibang uri ng lipunan. Bawat isa sa mga ito ay may sariling
katangian, organisasyon, at implikasyon sa mga tao at kultura na kanilang kinabibilangan.

Chunk 3: UGNAYAN NG TAO AT LIPUNAN

Maaring sabihin na hindi mo maaring isipin ang isang tao na labas sa lipunan at hindi mo rin maaring
isipin ang isang lipunan na walang grupo ng mga tao. Sa gayon, ang mga tao at lipunan ay
magkakaugnay sa isa't isa kung saan hindi maaaring magkaroon ng isa nang wala ang isa pa. Bukod
dito, ang papel ng lipunan ay itinuturing na mahalaga sa paglago at pag-unlad ng isang tao pati na rin
ang papel ng tao sa pag-transform ng lipunan.

Isang mahalagang paraan kung saan nakakaapekto ang lipunan sa atin bilang mga tao ay ang kanyang
kakayahan na tukuyin ang mga relasyon at interaksyon sa pagitan ng mga miyembro nito. May iba't
ibang paraan kung paano nakakaapekto ang lipunan sa ating pag-unlad at interaksyon ngunit isang
paraan ay sa pamamagitan ng pagtataguyod ng sumusunod:

Norms – isang hanay ng mga ugali at asal na itinuturing na akseptable ng lipunan, kaya't ito ay ina-
encourage na ipasa sa iba pang mga miyembro (halimbawa: pagmamano: ang pambihirang paraan ng
mga Pilipino upang batiin at ipakita ang respeto sa mga nakatatanda).

Laws – mas malalim at mas pinaigting na mga norma na nagtatakda at nagtutukoy sa dapat na asal
ng mamamayan (halimbawa: paggamit ng pedestrian lane kapag tumatawid ng kalsada).

Folkways – mga hindi gaanong pormal na norma na nagmula sa tradisyon at hindi nagreresulta sa
parusa kapag nilabag (halimbawa: kaisipan ng tamang damit sa paglangoy, may mga nag-su-swimming
na nakat-shirt at shorts, may mga nag-bikini).

Sistemang Panlipunan – maayos o patternadong hanay ng ugnayan sa pagitan ng mga indibidwal at

grupo na bumubuo sa isang lipunan.

Panlipunang Gawain – mga aksyon at asal na inaasahan mula sa isang partikular na indibidwal.

Panlipunang Grupo/Pangkat Panlipunan – mga indibidwal na may katulad na pinagmulan o

nagtatrabaho sa parehong uri ng tungkulin.

Institusyon ng Lipunan – tiyak na mga grupo na may mahalagang papel sa lipunan kabilang na ang
pamilya, paaralan, pamahalaan, at relihiyon.

Mga Halaga ng Lipunan – mga aksyon o ideyal na itinuturing na mahalaga sa pagpapanatili ng

maayos na lipunan (halimbawa: kooperasyon, pagsunod sa batas, malasakit sa iba, respeto sa
pagkakaiba-iba, at iba pa).

Dagdag Kaalaman:
Ang ugnayan ng tao at lipunan ay nagpapakita kung paano ang mga indibidwal ay
nakikipag-ugnayan, nabubuhay, at nag-aambag sa pagbuo, pag-usbong, at pagbabago
ng lipunan. Ang konsepto na ito ay nagpapakita ng kung paano ang isa't isa ay may
malalim na impluwensya at papel sa buhay ng bawat isa, pati na rin sa buong
kolektibong pag-unlad ng lipunan.
Sources:

Abella,RobertoD.2016.IntroductiontothePHILOSOPHYoftheHumanPersonTextbook.QuezonCity:C&E
Publishing,Inc.,

https://dictionary.cambridge.org/us/dictionary/english/societyhttps://www.quora.com/What-are-some-
cultural-differences-between-America-and-the-Philippineshttps://

www.theidioms.com/no-man-is-an-island
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire
module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ENGAGEMENT
WEEK 13-14
Enabling Assessment Activity 3

Ang acronym ay tinatawag ding "akronim" sa Tagalog. Ito ay isang uri ng salita na kung saan ang
bawat letra ay kinakatawan ng mga salita o termino. Ito ay karaniwang ginagamit upang mapadali o
mapabilis ang pagtukoy sa mga mahabang pangalan, konsepto, o mga termino.
Sa aralin na ito ay nabanggit ang salitang kultura. Sa acronym na kultura ay punan ang bawat letra na
aangkop sa salita na ito o sumulat ng salita o parirala na maaaring kumatawan sa salitang kultura.

K-
U-
L-
T-
U-
R-
A-
SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire
module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ASSIMILATION
WEEK 13-14
Performance Check 3
Sa iyong mga magulang o sa mga matatanda sa iyong pamilya o kapitbahayan, makipagpanayam ka
tungkol sa kanilang mga paniniwala/ideya/opinyon ukol sa napiling paksa at pagkatapos ay ihambing
ang kanilang mga sagot sa iyong mga sariling paniniwala/ideya/opinyon. Pumili lamang ng isa (1) sa
mga sumusunod na paksa:

Maaaring gumawa ng 5 tanong na konektado sa topic na iyong napili, ipakita muna sa guro ang mga
tanong na iyong ginawa bago gawin ang pakikipanayam.

1. Ang Internet ay itinuturing na isang pangangailangan, hindi luho.

2. Online dating vs. Tradisyonal na panliligaw.
3. Magdaan sa kolehiyo o pumasok sa mga vocational na kurso.
4. Magtrabaho sa ibang bansa o magtrabaho sa lokal.
5. Pribadong paaralan vs. Pampublikong paaralan.

SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________
Preliminaryong Pagsusuri:
(Pag-aaral sa Lugar/Modular)
Napaisip ka na din ba sa tanong na ito? “Bakit pa kailangang mamatay kung may ipinangako sa atin na
muling pagkabuhay?”
Saan napupunta ang mga namamatay?

Mga Materyales sa Pag-aaral: Modul, pen, papel, aklat sa sikolohiya, internet (kung aplikable)
Pangunahing Kaalaman sa Nilalaman: Ugnayan sa Kalikasan - Environmentalism at Sustainability
Pangunahing Kasanayan: Kasanayang Pag-aaral at Pagbabago

PAGSISIMULA:
A. ORAS NA INILAAN: 4 oras
B. PAGTATANONG AT PAGLILINAW: Para sa mga katanungan at paliwanag, maaari kang makipag-
ugnayan sa iyong guro sa takdang oras ng personal na pakikipag-ugnayan, sa FB Messenger, o sa
mobile number nito.
C. INSTITUSYONAL NA MGA HINAHARAP: Pagtitiwala, Paggalang, Pagkilala sa Sarili,
Pagkakasama, at Bukas na Komunikasyon.
D. MGA LAYUNIN NG PAG-AARAL: Ang mag-aaral ay magiging lubos na nauunawaan at nagtatamo
ng kaalaman sa mga;
• Nakapagtatala ng mga bagay na tunay na gusto niyang gawin (Ano ang gusto niyang maging?)
• Nakapagsusulat ng pagninilay tungkol sa kahulugan ng kanyang buhay sa konteksto ng tao
bilang tumutungo sa kamatayan (Saan hahantong ang lahat ng ito?)

PAGKATUTO NG MAG-AARAL SA PAMAMAGITAN NG KARANASAN

Sa simula ng pandaigdigang lockdown dahil sa pandemyang koronavirus, mabilis na sumikat ang isang
meme na kilala bilang "Ang Mga Sumasayaw na Nagdadala ng Kabaong / Mga Sumasayaw na
Nagdadala ng Sementeryo." Bagamat ginamit ito para sa maraming nakakatawang mga video at
nilalaman sa buong internet, mahalagang tandaan na ang meme na ito ay isang malaking tradisyon sa
libing sa Ghana. Ang mga seremonya ng libing sa Ghana ay mararangya at maluho. Ang mga
pallbearers ay iniuupahan ng mga miyembro ng pamilya upang ipagdiwang ang buhay ng kanilang
yumaong mahal sa buhay. Binubuhat nila ang kabaong ng yumaon habang sumasayaw sa tugtog ng
jazz music o African rhythm. Bukod dito, malalaking billboards ay inilalagay sa paligid ng lugar upang
ipaalam at akitin ang iba na sumali. Paniniwala na mas maraming mga bisita ang nagpapamalas ng
kasayahang pangkapistahan sa okasyon. Ano ang nararamdaman mo tungkol sa tradisyong ito? Tama
bang ganitong uri ng kaganapan ang idinaos? Nais mo bang maging gaya ng ganitong kasiyahan ang
iyong libing? Ano ang iyong sariling perspektiba tungkol sa kamatayan?
Chunk 1: ANG KAMATAYAN

1. Multidimensional na Pananaw: Sa iba't ibang kultura at relihiyon, may iba't ibang pananaw at
interpretasyon sa kamatayan. May mga relihiyong naniniwala sa paglipat ng kaluluwa sa ibang
buhay o dimensyon matapos ang kamatayan. Sa mga pananampalataya tulad ng Kristiyanismo,
Islam, at Judaism, ang kamatayan ay makababalik sa isang paghuhukom ng Diyos.

2. Pilosopiya ng Kamatayan: Ang kamatayan ay isang matinding tema sa pilosopiya. May mga
pilosopo na tumatalima sa ideya na ang kamatayan ay nagbibigay kahulugan sa buhay, dahil
sa limitasyon ng oras, ang bawat sandali ay may mas mataas na halaga. Sa kabila nito, may
mga pilosopo rin na nagtutol sa ideya ng kamatayan bilang kahulugan sa buhay, at naniniwala
na ang buhay ay may halaga sa kanyang sarili.

3. Emosyonal na Epekto: Ang kamatayan ay maaaring magdulot ng iba't ibang emosyon sa mga
tao. Maaaring ito ay magdulot ng takot, pangamba, pag-alaala, o pati ng pag-asa at pagtanggap.
Ang paraan ng pagtanggap ng tao sa kamatayan ay maaaring maapektohan ng kanilang
paniniwala, kultura, at personal na karanasan.

4. Epekto sa Lipunan: Ang kamatayan ay may malalim na epekto sa lipunan. Ito ay maaaring
magdulot ng mga ritwal, tradisyon, at mga seremonya tulad ng burol at libing. Ang pag-aalala
sa kamatayan ay nagbibigay inspirasyon sa mga tao na mag-isip ukol sa kahalagahan ng
kanilang mga relasyon at pagkakaroon ng mga plano para sa hinaharap.

5. Pangangalaga sa mga Patay: Ang pag-alaga sa mga patay ay isang mahalagang aspeto sa
maraming kultura. Ito ay maaaring isagawa sa pamamagitan ng mga seremonya, pag-aalay ng
mga bulaklak o kandila, at pagdalaw sa mga puntod. Ang mga pook-sementeryo ay nagiging
espasyo ng alaala at pagrespeto para sa mga namatay.

6. Mga Hamon at Paksa ng Kamatayan: Sa modernong panahon, may mga hamon sa pagtugon
sa kamatayan tulad ng mga isyu sa legal na aspeto ng buhay at kamatayan, tulad ng euthanasia
at organ donation. Ang pag-aaral sa kamatayan ay isa rin sa mga paksa sa mga larangan ng
sikolohiya, sosyolohiya, at agham panlipunan.

7.

Chunk 2: PANANAW NG PILOSOPIYA TUNGKOL SA KAMATAYAN

Ang pananaw ng pilosopiya sa kamatayan ay malalim at iba't-iba depende sa mga teorya at paniniwala
ng iba't-ibang pilosopo. Narito ang ilang mga pangunahing pananaw sa kamatayan mula sa pilosopiya:

Stoic Philosophy (Pilosopiya ng Stoic): Para sa mga Stoic, ang kamatayan ay isang natural na
bahagi ng buhay. Ipinapakita nila ang pagtanggap sa kamatayan bilang isang normal na proseso na
dapat itanggap nang may kahinahunan at walang takot.
Epicurean Philosophy (Pilosopiya ng Epicurean): Ang mga Epicurean ay naniniwala na ang
kamatayan ay walang kabayaran at hindi dapat katakutan. Para sa kanila, ang layunin ng buhay ay
magkaroon ng kasiyahan at kaligayahan sa pamamagitan ng pag-iiwas sa mga kabalisahan at takot.
Existentialist Philosophy (Pilosopiya ng Existentialist): Ayon sa mga existentialist, ang kamatayan
ay nagbibigay-kahulugan sa buhay. Ang kamatayan ang nagpapalala sa kahalagahan ng bawat
pagpapasiya at gawain sa buhay, dahil ito ang nagbibigay-kahulugan sa limitasyon ng ating buhay.
Religious and Spiritual Perspectives (Relihiyoso at Espirituwal na Pananaw): Maraming relihiyon
ang may mga paniniwalang mayroong buhay pagkatapos ng kamatayan. Ang mga pananaw na ito ay
maaaring kumakatawan sa pag-asa ng kaligtasan, pag-asa ng reinkarnasyon, o pagnanais na
makasama ang Diyos o mga banal sa kalangitan.
Materialist Philosophy (Pilosopiya ng Materyalista): Ang mga materyalista ay naniniwala na ang
kamatayan ay pagtatapos lamang ng ating eksistensya. Ayon sa kanila, wala nang anuman matapos
ang kamatayan, kaya't ang buhay ay dapat lamang i-enjoy at gamitin sa makabuluhang paraan habang
tayo'y buhay.
Platonic and Neoplatonic Philosophy (Pilosopiya ni Plato at Neoplatonismo): Sa mga
pilosopiyang ito, ang kamatayan ay isang pagbabalik sa orihinal na kalagayan ng espiritu o kaluluwa.
Ipinapakita nito ang konsepto ng pag-akyat sa mas mataas na uri ng pagkakaroon.

Ang mga nabanggit na pananaw ay ilan lamang sa maraming uri ng pananaw sa kamatayan mula sa
iba't-ibang tradisyon at pilosopiya. Ito'y nagpapakita ng karamihan sa mga nag-aalok ng mga iba't-ibang
perspektiba ukol sa kalikasan at kahalagahan ng kamatayan sa konteksto ng buhay at eksistensya.

Chunk 3: LOHIKAL NA PANANAW TUNGKOL SA KAMATAYAN

Si Socrates ang pinakadakilang pilosopo noong
kanyang panahon, ngunit siya ay hinatulan ng
kamatayan ng pamahalaan dahil sa tinatawag na
"pang-aabuso" sa isipan ng mga kabataan (kung
saan itinuturo niya ang kabataan kung paano
mag-philosophize at suriin ang lahat ng bagay,
kabilang na ang pamahalaan). Gayunpaman,
nanatili siyang mahinahon kahit sa oras ng
kanyang pagbitay. Paano? Maaaring ito ay
nagmula sa kanyang pananaw ukol sa
kamatayan.

Para kay Socrates, ang kamatayan ay maaaring dalawang bagay:

a) Walang-panaginip na pagtulog, o

b) Paglipat sa isa pang buhay.

Para sa kanya, wala sa dalawang ito ang masama, kaya't hindi lohikal ang katakutan sa ating
kamatayan.

Ang Kamatayan ay Walang-Panaginip na Pagtulog

Kung ang kamatayan ay isang walang-panaginip na pagtulog, ito ay magiging pinakamaligaya,

mapayapa, at hindi nagugulo na pagtulog na mararanasan natin. Mahalaga ring tandaan na ang premis
na ito ay hindi nagbibigay sa atin ng pahintulot na pumatay o magpakamatay. Sinabi ni Socrates na
ang ating buhay ay pag-aari ng isang mas mataas na nilalang at hindi dapat saktan nang sadya.
Ang Kamatayan ay Paglipat sa Isa Pang Buhay

Naniniwala si Socrates na maaring mayroong buhay pagkatapos ng kamatayan. Sa ganitong

kalagayan, wala tayong pisikal na katawan. Ang ating mga isipan lamang ang umiikot na walang
katawan. Para kay Socrates, ito ay maganda dahil hindi na tayo kailangang mag-alala sa
pangangailangan ng ating pisikal na katawan. Hindi na natin kailangang kumain, uminom, magbigay
sustento, umihi, o magdumi, at iba pa. Ito ay buhay na puno ng walang-hangganang pilosopikal na pag-
iisip at usapan.

Ang Kamatayan ay Wala sa Atin

Si Epicurus ay kilala sa kanyang kasabihang

"Ang kamatayan ay paghinto ng
pakiramdam." Ibig sabihin, nawawala ang
ating kakayahan na maranasan ang anuman,
mabuti man o masama. Kung mamamatay
ka, hindi mo mararanasan ang anumang
kaligayahan, kalungkutan, o hirap dahil
nawala ang mga damdaming nagpapahintulot
sa iyo na maramdaman ang mga bagay na
iyon. Hindi mo mararanasan ang anumang
kaaya-aya at kamangha-manghang mga
karanasan. Gayundin, hindi mo
mararamdaman ang anumang masasamang
at masasakit na karanasan. Kaya't ang
kamatayan ay wala sa atin, hindi ito dapat
katakutan.

Para kay Epicurus, hindi mahalaga ang iyong kamatayan, kundi kung paano mo nabubuhay ang iyong
buhay. Kailangan mong simulan ang pagmumuni-muni sa iyong buhay at magsumikap na gawing mas
maganda at makabuluhan ito.

Chunk 4: ANG KAKATWANG KAMALIAN AT KAGANDAHAN NG BUHAY

"Nakakasawang talaga ang buhay! Parang walang nangyayari! Paulit-ulit na lang ganito!" Maaaring
ilang sa atin ay pagod na sa ating buhay simula ng pandemyang koronavirus. Gumigising tayo,
kumakain, gumagawa ng mga gawain sa bahay, nag-aaral o nagtatrabaho, gumagawa ng iba't ibang
bagay, at natutulog. Pakiramdam natin na paulit-ulit lang ang masakit na rutina araw-araw at parang
walang nangyayari – na ang lahat ng ginagawa mo ay walang kabuluhan. Kung pakiramdam mo na
ang iyong buhay ay nab wasted at handa ka nang sumuko, lagi mong tandaan ang aral na maaari
nating matutunan mula sa kwento ni Sisyphus.

Ang Mitolohiya ni Sisyphus ay isang Griyegong alamat tungkol sa isang hari ng Corinth na pinangalanan
na "Sisyphus" na niloko ang mga diyos ng Olympian at ilang beses na nakatakas sa kamatayan. Sa
kanyang pagkaka-aresto, si Sisyphus ay hinatulan ng mga diyos na mag-uling isang bato sa tuktok ng
bundok araw-araw, pero babalik ito pababa para kanyang ulitin muli. Ginamit ni Albert Camus, isang
Algerian existentialist, ang mitolohiyang ito bilang isang metapora para sa patuloy na pakikipaglaban
ng indibidwal laban sa esensyal na kababalaghan ng buhay. Ipinapakita niya na tulad ni Sisyphus,
kailangan nating matutunan na tanggapin ang realidad na ito at magpatuloy sa buhay. Dapat nating
yakapin ang tila walang katapusang labanang ito at tanggapin ang kawalan ng kahulugan nito. Kapag
tinanggap mo ang kawalan ng kabuluhan ng buhay, mapagtatanto mo ang kagandahan nito – na ikaw
ay may kapangyarihang bumuo ng iyong sariling paglalakbay mula sa kababalaghan nito.

Kung hindi ka masaya sa ginagawa mo, matutunan mong mahalin ito o kung hindi man, hanapin ang
iba pang bagay na iyo'ng natutuwaang gawin basta't hindi ito nagiging sanhi ng anumang pinsala.
Maging isang inhinyero at magtayo ng tahanan para sa iyong pamilya. Maging isang doktor at magligtas
ng buhay. Maging isang mabuting magulang at lumikha ng magandang kabataan para sa iyong mga
anak. Magpakalugod sa sining. Maging isang kamangha-manghang matalik na kaibigan. Maglaan ng
iyong oras sa pag-promote ng isang adhikain na mahal mo. Gawin ang anuman na nais mo basta't ito'y
mabuti at makakabuo ka ng kahulugan mula dito. Huwag kang bibigay sa mga pagkadismaya o
tatangkain itong iwasan, sa halip, tanggapin ang mga pagkatalo gaya ng pagtanggap natin sa mga
tagumpay.

May mga pagkakataon na ang buhay ay magpapabagsak nito. Makakaranas ka ng mga sandali ng
kasiyahan at kirot, ng kaligayahan at lungkot, at ng ligaya at pagdurusa, ngunit huwag kang mawawala
sa iyong sarili sa gitna ng daan. Magtayo ka ng karunungan mula sa mga karanasan na ito. At higit sa
lahat, kahit gaano karaming bagay ang iyong mawawala sa ating paghahanap, hindi ka dapat sumuko
hanggang sa maabot mo ang iyong sariling potensyal. Magpahinga kung kinakailangan ngunit huwag
kang susuko!

Dagdag Kaalaman:
Ang tao ay pansamantala lamang. Walang bagay ang magpakailanman. Kailangan
nating gamitin ang ating kalayaan sa isang positibong paraan.
Dahil sa darating na mga araw, tayo ay haharap sa paghuhukom at ang ating
kaligayahan ay tatakda batay sa kung paano natin ginagamit ang ating kalayaan.
Dapat nating laging tandaan na gumawa ng mabuti kaysa sa masama. Ang tunay na
kaligayahan ay matatagpuan sa mga bagay na mas pangmatagalan at mahalaga.
Ang paghihirap ay nagaganap kapag nararamdaman nating may kirot. Maaring itong
maramdaman sa pisikal o sa isipan.
Karaniwan itong itinuturing na hindi kanais-nais na kalagayan, at natural na
hinahanap natin ang kaligayahan at iniiwasan ang kirot.
Bilang mga tao, karaniwan tayong nagdaranas ng kirot at karaniwang itinuturing itong
kinakailangan upang tayo'y lumago at maging matatag na tao at hanapin ang
pinakamalalim na kahulugan ng ating buhay.
Habang tayo ay papalapit sa ating kamatayan, nararanasan natin ang kaligayahan at
paghihirap.
 Dagdag Kaalaman:
Ang kamatayan ay isang bahagi ng siklo ng buhay na nagbibigay-daan sa iba't ibang
pag-unlad ng paniniwala, pilosopiya, at kultura. Ito'y nagbibigay daan para sa
pagmumulat sa kahalagahan ng bawat oras at pagkakataon sa buhay, habang
nagbibigay-inspirasyon upang magkaroon ng mas mataas na pag-unawa sa
mga aspeto ng tao at kahulugan ng kanilang pag-iral.

Sources:

Sioco, M.P. & Vinzons, I. (2016) Introduction to the Philosophy of the Human Person: Vibal Group

•Atim, B. C. (2019). Introduction to the Philosophy of the Human Person: Diwa Learning Systems Inc.

•Dogra, A. (2019). “An unexamined life is not worth living”. Medium.com. Retrieved
from:https://medium.com/@aniketdogra/an-unexamined-life-is-not-worth-living-85a603516dbe

Roberto D. Abella,Introduction to Philosophy of the Human PersonQuezon City: C & E Publishing, Inc.,
2016, 130-142. Brenda B. Corpuz et. al.,

Introduction to the Philosophy of the Human PersonQuezon City: LORIMAR PAUBLISHING, INC.,
2016, 142-148.. Christine Carmela R. Ramos,

Introduction to the Philosophy of the Human PersonQuezon City: Rex Book Store, Inc., 2016, 163-
176.Maria Paula G. Sioco and Ignatius H. Vinzons,

Introduction to the Philosophy of the Human PersonQuezon City: Vibal Group, Inc. , 2016, 207-2 27
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire
module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ENGAGEMENT
WEEK 15
Performance Check 4
Ang kamatayan ay isang malalim at sensitibong paksa na maaaring pag-usapan sa isang debate. Narito
ang ilang mga posibleng topic na ating gagamitin para sa isang debate tungkol sa kamatayan:

1. Ang Epekto ng Eutanasia: Dapat bang payagan ang eutanasia o mercy killing, kung saan ang
isang pasyente na may malubhang sakit ay pinapayagang magpasyang magtapos ng kanyang
buhay nang maayos at walang paghihirap?
2. Death Penalty: Dapat bang ibalik ang parusang kamatayan bilang isang kaparusahan para sa
mga malalang krimen? Ano ang mga moral at praktikal na isyu ukol dito?
3. Moralidad ng Suicide: Dapat bang ituring na tama o mali ang pagpapakamatay? Paano tayo
dapat makitungo sa mga taong nasa kritikal na estado ng emosyonal o mental?
4. Pag-aalis sa Buhay-Suporta: Kapag isang tao ay nasa kritikal na kalagayan at naka-depende
sa life support, dapat bang bigyan ng kapangyarihan ang pamilya na magdesisyon kung ititigil
na ang mga ito?
5. Spiritwalidad at Kamatayan: Paano pinipilahan ng iba't ibang relihiyon at paniniwala ang
konsepto ng kamatayan? Ano ang epekto nito sa mga tao at sa lipunan?
6. Pamahalaan at Kamatayan: Ano ang responsibilidad ng pamahalaan sa pag-aalaga sa mga
namatayan, lalo na sa panahon ng mga krisis tulad ng epidemya o kalamidad?
7. Kultura ng Kamatayan: Paano nakakaapekto ang pagkakaiba-iba ng kultura sa paraan ng
pagtingin sa kamatayan? Ano ang mga halimbawa ng magkaibang pananaw sa iba't ibang
kultura?
8. Pamamahagi ng Ari-arian Matapos Mamatay: Paano dapat hatiin ang ari-arian ng isang
yumaong indibidwal? Ano ang mga legal at moral na aspeto nito?
9. Teknolohiya at Kamatayan: Paano nakakaapekto ang teknolohiya sa karanasan ng
kamatayan, tulad ng virtual na alaala, online na pamamaalam, at iba pa?
10. Kamatayan at Kalikasan: Ano ang papel ng kamatayan sa siklo ng kalikasan? Paano ito
nakakaapekto sa ekosistema at kalikasan sa pangkalahatan?
Pamumuhay mula sa kamatayan ay isang mahalagang aspeto ng ating pag-aaral at pag-unlad bilang
tao. Sa pagtatalo, mahalaga na tayo'y magkaroon ng malalim na pang-unawa sa mga aspeto ng
kamatayan mula sa iba't ibang perspektibo at pag-aaral.
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire

module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

ASSIMILATION
WEEK 8

Enabling Assessment Activity 4

Dear self: Ikaw ang may-akda ng iyong buhay. Sa pagkakataon na ito ikaw ay gagawa ng liham para
sa iyong sarili.
ANSWER SHEET (Please submit this page after answering the activities. Do not return the entire

module)

Name: ________________________________________ Section: _______________________________

LAST NAME, FIRST NAME MIDDLE INITIAL

Culminating Performance Check

Dear self: Ikaw ang may-akda ng iyong buhay. Sa pagkakataon na ito ikaw ay gagawa ng liham para
sa iyong sarili.

Tema: Pagpaparangal sa Isang Naging Dakilang Bahagi ng Aking Buhay

Instruksyon:

Magandang Araw Sa'yo,

Nagmula sa iyong puso't kaluluwa, simulan ang sulat na ito ng may pagmamahal at pasasalamat. Sa
pagsusulat ng eulogy letter para sa iyong sarili, sundan ang mga hakbang na ito upang maging
makabuluhan at pagninilayan:

1. Alalahanin ang mga Alaalang Naiwan:

Sa tahimik na sulok ng iyong isipan, balikan ang mga masasayang alaala, mga tagumpay, at mga
pagkakamali na iyong naranasan. Isipin ang mga taong naging bahagi ng iyong buhay.

2. Simulan sa Personal na Pagtawag:

Maari mong simulan ang sulat sa pamamagitan ng pagtawag sa iyong sariling pangalan o sa isang term of
endearment na kilala mo ang iyong sarili.

3. I-Express ang mga Damdamin:

I-ekspris ang mga emosyon na nararamdaman. Maaring ito ay kagalakan, kalungkutan, pag-aalinlangan, o
kahit anong nararamdaman sa kasalukuyan.

4. I-Share ang mga Natutunan:

I-eksplika kung paano ka naging mas matatag o mas mabuting tao dahil sa mga pagsubok at mga tagumpay
na iyong naranasan. Ibahagi ang mga natutunan at kahalagahan ng mga ito.

5. Pagpapahalaga sa Sariling Ugali:

Magbahagi ng iyong mga kakaibang ugali, hilig, at kakayahan. Isaalang-alang ang iyong mga positibong
katangian na nagbigay-daan sa iyong pag-unlad bilang tao.

6. Mga Ambag sa Bawat Isa:

I-eksplika kung paano ka naging kahalaga sa iba't ibang aspeto ng iyong buhay – sa pamilya, mga kaibigan,
at komunidad. Ipakita kung paano ka nakatulong at nakapagbahagi sa iba.

7. Pagtupad ng mga Pangarap:

Isalaysay ang mga pangarap na natupad at mga bagay na iyong naabot sa iyong buhay. Ibigay ang
inspirasyon na ito sa mga iba pang tao upang mangarap at gumawa ng hakbang tungo sa kanilang mga
pangarap.

8. Pagpapasalamat sa Sarili:
Ibigay ang pasasalamat para sa iyong pagkatao, mga nagawa, at sa pag-usbong ng iyong mga pangarap. I-
acknowledge ang sariling halaga at pagmamahal sa iyong sarili.

9. Pagpapalakas sa Hinaharap:
Magsalaysay ng mga salita ng pag-asa at lakas para sa iyong sarili sa mga darating pang yugto ng buhay.
Ipadama na may malasakit ka sa iyong sariling pag-unlad.

10. Pagwawakas ng Sulat:

Tapusin ang sulat ng may pag-iiwanan, pasasalamat, at pagpapahayag ng pagmamahal sa iyong sarili.
Magbigay ng mensahe ng pagpapaalam na puno ng pag-asa.

Sa pagtatapos, isang malalim na pasasalamat at pagpupugay para sa iyong sarili. Ang sulat na ito ay isang
paalala ng iyong mga tagumpay, pag-usbong, at halaga bilang isang indibidwal.

Nawa'y maging inspirasyon ang sulat na ito sa mga susunod na hakbang ng iyong buhay. Sa mga pagsubok
at tagumpay na darating, huwag kalimutan ang iyong halaga bilang tao.

Taos-puso,
[Ang Iyong Pangalan]

SIGNATURE OVER PRINTED NAME AND OF PARENT OR GUARDIAN

DATE: ______________