Emma Lunz

A gày muoi bốn tháng Một năm 1922, tro vè tù nhà

Nmáy dệt Tarbuch và Loewenthal, Emma Zunz tim
tháy o cuối tiên sånh một lá thu, con dấu Brasil, báo cho
co biết ràng cha minh đã chết. Thoat nhin cô bị đánh lùa

vi con tem và phong bi; sau đó, cô thấy bất an bôi nét
chữla. Chín hay muoi dông nhòe nhoęt tim cách láp đày
trang giay; Emma đoc răng ông Maier dä làm lăn tiêu hóa
một lièu mạnh thuốc ngü veronal và đã qua đoi ngày 3

tháng này trong một bệnh viện ở Bagé. Ký tèn duói mâu
tin là mot nguoi hàng xóm cùng nhà tro của cha cô, một
ong Fein hay Fain nào đó, ở Rio Grande, không cách nào
biét duoc minh dang viết cho côcon gái nguoi quá có.

Emma dánh roi månh giáy. Ân tuong đâu tiên cua cô

là cám giác bún nhủn noi đáy bụng và đâu gói; tiep đó là
cam giác
tội lõi mù lôa, không thuc, lạnh nguoi, so hâi;

ALEPH 65
 tiep đó, là cô muón già đa là ngày hôm sau. Lién sau do
cô hiéu ràng ý muốn này là vô dung bới vi cái chết cúa
cha co là dièu duy nhất dâ tùmg xáy ra trên thế giói, và sa
tiep tuc xåy ra không bao gio kết thúc. Cô nhät lai månh
giay và di vê phòng. Lén lút, co giáu nó vào ngän kéo, nhu
thế bàng cách nào đó cô da biết nhümg việc sáp tói day.
Co dã bát đàu lò mờ nhin thấy chúng rôi, có lë; co đa là

nguoi rôi đây cô sē tro thành.

Trong bóng toi đậm dân, Emma cho tói hết ngày hôm
dó khóc thuong vu tu sát của Manuel Maier, mà trong

nhng ngày xa xua hanh phúc tmg là Emanuel Zunz. Cô

vân nhớ nhîng mùa hè ó một nông trai, gån Gualeguay,
cô nho (cô cố nho) me cô, nhớcăn nhà nhó ở Lanús đa
bị dem dấu giá, nhớ những hinh thoi màu vàng trên một
cra só, nhó lệnh bát, nõi ô nhuc, nhớ nhüng lá thu năc
danh gii kèm máu báo ve "vu biến thủ của tay thủ quf',
cô nhó (nhung cô đaä bao giò quên) ràng cha cô, đêm
cuoi cùng, đa thê vói cô răng kė ån trộm là Loewenthal.
Loewenthal, Aarón Loewenthal, truróc là quản ly và bây
gio là mot trong những nguời chủ nhà máy. Emma, tù
năm 1916, đã giữ gin bí mật này. Không một ai đugc co
tiet lo, ké cå cô bạn thân Elsa Urstein. Có thé cô muốn
tránh věkhông tin báng bó; có thế có tin ràng bí mậtáyla
một moi liên kêt giua cô và nguoi khuất mặt. Loewenthal
khong biết ràng cô biết; su việc tí hon áy cüng cho Emma
Zunz mot cåm giác quyèn luc.

Dem hôm áy cô không ngú, và khi duong viền của

só hinh chüt nhât duoc roi trong ánh sáng đầu ngày, co

66 JORGE LUIS BORGES

da hoàn thiện kế hoạch của minh. Cô co sao cho ngày
hôm ay, cái ngày cô thay duong nhu vô tận, thật gióng
nhimg ngày thuong. Ở nhà máy nghe xi xâm tin đinh
công: Emma tuyên bố ràng mình, nhu thuông le, phản
doi moi su bạo luc. Dến sáu giờ, kết thúe giờr lam, co

cùng Elsa di dén câu lac bộ phu nữ, có phông thé chất
và bé boi. Ho ghi danh; cô phải nhác lại và đánh vàn tên
ho minh; co phải tán thuong những câu đủa thô tuc tiù
nguoi khám súc khôe. Cùng Elsa và cô út nhà Kronfuss
co bàn xem chiều Chủ nhật đi rap chiếu bóng nào. Ké đó,
ho nói chuyện về bạn trai và không ai trông đoi Emma
góp chuyen. Tháng Tu này cô së lên muoi chín, nhung
dàn ông, tói tân gio, vän gây trong cô một nði so gân nhu
benh lý... Khi về nhà, cô náu cháo bột săn bó ít rau, cô
ăn sóm, đi nàm và buộc minh ngů. Cú thế, khó nhọc và
ít mot, co di qua thú Sáu ngày muoi läm, ngày lien truóc.

Ngày thú Băy, cô thúc giác vì ruột. Sót ruột, chú

sôốt

không phái bất an, và nhę nhôm vô chùng ràng ngày

này rot cuộc đã đến. Cô không còn phải bày kế và tuong
tuong; sau vài giò nữa cô së đạt tói tính đon giản của một
su việc có thuc.Trong tờ La Prensa cô doc duoc ràng tàu
Nordstjärnan, từ Malmö, đêm đó së nhó neo từ câu tàu
so 3; co
goi diện thoai cho Loewenthal, bóng gió ràng
co muon báo với ông ta, không bị nguôi khác biết, một
thông tin vè cuộc đinh công và húa së ghé qua vän phòng
ông ta, khi toi troi. Giọng cô
run run; run nhu thế rât phù
hop voi một kė tó giác. Trong buói sáng không cóthêm
su việc dáng nhó nào. Emma làm việc tói muoi hai gio và

ALEPH - 67
bàn voi Elsa và Perla Kronfuss các chi tiết ve cuộc đi choi
Chù nhat. Co di nàm sau bứa trua và, nhám mát, diém
lai kế hoạch mà cô đã vạch ra. Cô nghi răng buóc cuối së
ft ghê ron hon buóc dâu, và không nghi ngờ gi së cho có
nem vj chien thắng và công lý. Bông hoảng hốt, cô vùng
dây chay ra chó tù đâu giurong. Co mo ra; durói tám ånh
Milton Sills, noi cô để nó lại đêm qua, là lá thu của Fain.
Chura thé có ai nhin thấy nó; cô bát đàu đoc rôi xé nó đi.

Ke lai vói một vë hiện thục nào đó những su việc

chièu hôm đó thì rất khó và có lë là không đúnmg đan. Một
thuộc tính của hóa nguc là phi thuc, một đac tính thuòng
duoc cho là giảm nhę những kinh hoàng ö dó và có lë
lai khiến chúng trâm trong hon. Làm sao tă cho gióng
thuc mot hành động gân nhu chính nguoi thục hiện côn
không tin duoc, làm sao phục hi
cái hõn độn ngán ngi
mà trí nhó Emma Zunz ngày nay côn chối bô và lấn lộn?
Emma sóng & Almagro, trên phố Liniers; chúng ta biết
ràng chiêu hôm đó cô di ra cáng. Có thế trên con phó
o danh Paseo de Julio cô đã tháy minh nhân bội trong

nhtng tam grong, bi phoi ra công khai bàng ánh sáng và

lot truong bàng những căp mắt hau háu, nhung có lë già
thiet hop lý hon là ban đàu cô đi vân vo, không ai nhàn
thay, qua day vòm cuon dùng dung... Cô đi vào hai ba
quán bar, nhìn xem bài bån và hành xừ của những đàn
bà khác. Rot cuộc cô cũng tim đuoc đám thûy thủ tàu
Nordstjärnan. Tháy một nguoi, rát tré, cô so ràng anh ta
se goitrong cô một tinh âu yếm nào đó và chọon láy một
nguoi khác, có lë tháp hon cô và thô bi, đé khói làm giảm

68 JORGE LUIS BORGES

nhe su tinh ròng của nõi kinh hoàng. Nguroi kia dân cô
toi một cánh của và rôi một tiên sånh lờ mờ và rôi mot
cau thang ngoăt ngoéo và rôi một phòng chờ (trong đó
có mot cua só với nhữmg hinh thoi y hêt nhûmg hinh thoi

trong căn nhà Lanús) và rôi tới một hành lang và roi tói
mot cánh cừa đã đóng lại. Những su việc tråm trong luôn
o ngoài thoi gian, hoặc vi trong chúng quá khú vừa mói
dó da nhu bị cătlia khói tuong lai, hoãc vi những phân
ghép nên chúng duong nhu không liên lac.

Trong cái thời gian ö ngoài thời gian đó, trong cái vô
trât tu những cảm giác roi rac và tàn độc đó, Emma Zunz
có nghi một lân nào den nguoi chết là nguyên nhân của
hy sinh này không? Tôi cho ràng cô có nghï mot làn và
trong giày phút đó muc đích tuyệt vong của cô đã bị de
doa. Cô nghí (cô không thể không nghī) răng cha có đã
làm vói mę co cái việc kinh khúng đang làm vói cô ngay
lúc này dây. Cô nghí thé vói nõi süng sót lo mờ và lập túc
phai tron vào con chóng mat. Nguoi kia, quê Thuy Ðien
hay Phàn Lan, không nói tiếng Tây Ban Nha; anh ta là
cong cu của Emma chááng khác gì cô là công cu của anh

ta, nhung anh ta dùng cô cho huöng thụ còn cô dùng anh
ta cho cong lý.

Khi con lai một minh, Emma không mở mă ngay lâp

túc. Trên bàn đâu giuòng có món tiên må nguoi kia dé
lại: Emma ngôi dậy và xé vụn nhu lúc truóc đä xé lá thu.
Xé tiên là một việc vô đạo, gióng nhu vút bánh mi; Emma
hoi tiéc ngay khi dùng tay. Một hành động kiêu ngao, mà
lai vào ngày hôm áy... Nõi run sợchim láp trong nõi buôn

ALEPH 69
cua co thé cô,
trong nõi ghê tom của cô. Nõi ghê tôm và
noi buôn xièng cô lai, nhung Emma châm chap đúng
day roi mậc đó. Trong phông không con lại một màu sác
song; ánh nhập nhoang cuói ngày đang sâm dân. Emma
có thé ra ngoài mà không ai nhận thấy; ở góc phố có lên
mot toa Lacroze, đi về phía Tây. Cô chọn ghế trên cùng,
theo kế hoạach, dé không bị nhin thấy mât. Có thé có đa
duoc an úi khi xác nhận, nhờ cành nhộn nhịp vô vị trên
duong phố, răng diều vùa xáy ra chua ô nhiëm vào su
vật. Cô di qua những khu nhà nhó dân và mờ đuc, tháy
o
chúng và quên di ngay túc khác, và xuóngxe một trong
các ngo o Warnes. Nghich lý thay, su mệt mói của cô đä
bien thành súc manh, böi nó buộc cô phäi tâp trung vào
timg chi tiết của cuộc phieu luu và che khuát khói co cái
nen cánh và đoạn kết.

Aarón Loewenthal, đoi vói tất cå moi nguoi, là một

nguoi nghiêm túc; với một vài nguoi thân thiết, là mộot
kë keo bán. Ong ta sõng ó táng trên nhà máy, một minh.
Tru trong khu ngoại xo xác dó, ông ta so trộm; trong
ô
sân nhà máy có một con chó lón còn trong ngăn bàn viét,
không ai không biết, một khấu súng luc. Ông ta đä khóc
mot cách mâu mục, vùa năm truóc, cái chét đột ngôt của
vo minh con gái nhà Gauss, dā mang vè một món hoi
môn ra trò! -, nhung tien mói là đam mê đích thục của
ong. Voi niêm hớthen thàm kín ông ta biết minh ít giði
kiem nó hom giữ nó. Ông ta rất trong ton giáo; ông ta tin
rang minh có vói Chúa Tròi một giao uóc bí mât, giải trù
ông khoi phåi làm việc thiện, đói láy câu nguyên và tận

70 JORGE LUIS BORGES

 hien. Hoi. phuc phieh, dé tang, deo kính màu khói và
chom rau vàng hoe, ông ta dang ding ben cia só, chờ
báo cáo mât của cô tho gái Zunz.

Ông ta thay co dáy cóng (mà ông ta da cótinh để mớ)

và di qua månh sân tói ám. Ông ta thấy cô di väi buóc
vong tránh con chó bị xích đang sủa lên. Dôi môi Emma
máy lia nhu một nguoi dang càu nguyên khë; mệt mói,
chúng nhäc lai phán quyét mà ông Loewenthal së nghe
truoc khi chết.

Su viec không xáy ra nhu Emma Zunz dụu kiến. Tù buôi

sáng ngày hôm truóc, rat nhièu lân cô đã mo vè minh,
giuong kháu súng luc đanh thép, ép kė khốn nan kia thú
nhan toi lõi khon nan của hắn và phoi bày cho hán biết
muuké quåcåm së cho phép Cônglý của Chúa chien thắng
công lý cua loài nguòi. (Không phải vì sợ hâi, mà vi là một
khí cu của Cong lý, co không muon bị tring phạt.) Sau đó,
mot vien dan độc nhất vào gita nguc së đóng dáu số phận
của Loewenthal. Nhung su việc không xày ra nhuvāy.

Dúng truóc Aarón Loewenthal, hon cả thôi thúc

muon trå thù cho cha, Emma cám thây thôi thúc muon
trùng tri su si nhuc cô đā phải chiu dung vi việc đó. Cô
không the không giết ông ta, sau mối nhục ti mi kia. Cô
cũng không cóthoi gian dể mất vào diến kịch. Ngoi đó,
nhút nhát, cô cáo lõi vói Loewenthal, viện đen (nhu một
kè to giác) những bón phận trung thành, thớt ra vài cái

tên nào dó, án chi vài tên khác rôi bôling nhu thétrong
noi so thinh linh. Cô cũng khiến duoc Loewenthal di

ALEPH 71
rot mot cóc nuóc. Khi nguroi này, không tin vào nhúng
màn roi rít kia nhung cûng chiêu ý cô, tù phòng ăn quay
lai, Emma da lấy từ ngăn kéo ra khấu súng lyc nang. Co
kéo co hai lân. Cái tấm thân to lóm đó sâm xuóng nhu
thétieng nố và làn khói đã đâp nát nó, cốc nuócvữ tan,
guong mät nhin có kinh ngac và túc giân, cái miệng trên
mat đó chúi rủa cô bàng tiếng Tây Ban Nha và Yiddish.
Nhung
lituc tīu không nging tuôn ra; Emma buộc phäi
khai hoa thêm lân nữa. Ngoài sân, con chó bịxích sủa åm
lên, và một dong máu thinh linh ộc khoi căp môi thô tue
làm váy bán bộ râu cùng quân áo. Emma bát đàu loi buộc
tội đã chuan bị sän ("Tao làm vây đe báo thù cho cha tao
và tao không thế bị trùmg phat..."), nhung cô không nói
het, vi ông Loewenthal đã chết rôi. Co không bao giờ biết
lieu ông ta có hiếu hay không.
Tieng súa dai dăng nhăc cô nhớ räng có không dugc,
chua duoc nghi. Cô xáo trôn cái đi văng, coi nút áo cái
xác, tháo căp kính müi võ tan đélên nóc tủ hô so. Sau đó
cô nhac dieên thoại và nhăc lại điều cô rôi së bao nhiêu làn
nhac lai, bàng những loi này và lời khác: Viua xáy ra một
viec khong thế tin noi.. Öng Loewenthal båo tôi đén láy
có cuộc dinh cong... Ong ta cuong biúc toi, tôi giétông ta...
Mot câu chuyện không thếtin duoc, thật thế, nhung
nó thuyět phục moi nguòi, bôi vè co bản là nó đúng. là
thuc, cái giong điệu của Emma Zunz; là thục, nôi hố then
của co; là thyc, lòng cäm ghét. Cūng thuc luôn su si nhuc
co dã phái chịu đụng; chi sai có hoàn cảnh, giò giác và

một hai cái tên.

72 JORGE LUIS BORGES