CTN Do Thi PDF

MUÏC LUÏC
PHAÀN I. QUY HOAÏCH CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ.........................................................................................................3

CHÖÔNG 1. KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ .......................................................3
1.1. ÑÒNH NGHÓA VEÀ HEÄ THOÁNG CAÁP NÖÔÙC..............................................................................................................3
1.1.1. Ñònh nghóa vaø sô ñoà toång quaùt ................................................................................................................3
1.1.2. Chöùc naêng cuûa töøng coâng trình trong heä thoáng caáp nöôùc .......................................................................4
1.1.3.Phaân loaïi caùc heä thoáng caáp nöôùc .............................................................................................................7
1.2. TIEÂU CHUAÅN DUØNG NÖÔÙC – CHEÁ ÑOÄ TIEÂU THUÏ NÖÔÙC........................................................................................9
1.2.1. Caùc loaïi nhu caàu duøng nöôùc cuûa ñoâ thò ..................................................................................................9
1.2.2. Tieâu chuaån duøng nöôùc ..........................................................................................................................12
1.2.3. Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa caùc ñoái töôïng duøng nöôùc ..............................................................................19
1.3. LÖU LÖÔÏNG CAÁP NÖÔÙC TÍNH TOAÙN – COÂNG SUAÁT CAÁP NÖÔÙC CUÛA ÑOÂ THÒ .......................................................24
1.3.1. Löu löôïng caáp nöôùc tính toaùn ...............................................................................................................24
1.3.2. Coâng suaát caáp nöôùc ñoâ thò ....................................................................................................................28
1.4.CHEÁ ÑOÄ LAØM VIEÄC CUÛA HEÄ THOÁNG CAÁP NÖÔÙC .................................................................................................28
1.4.1. Moái lieân heä veà maët löu löôïng giöõa caùc coâng trình trong HTCN............................................................28
1.4.2. AÙp löïc cuûa heä thoáng caáp nöôùc ...............................................................................................................30
CHÖÔNG 2. QUY HOAÏCH HEÄ THOÁNG CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ..........................................................................33
2.1. LÖÏA CHOÏN NGUOÀN CUNG CAÁP NÖÔÙC CHO ÑOÂ THÒ ...........................................................................................33
2.1.1. Caùc loaïi nguoàn nöôùc.............................................................................................................................33
2.1.2. Löïa choïn nguoàn nöôùc ...........................................................................................................................35
2.1.3. Baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc ...................................................................................................................37
2.2. LÖÏA CHOÏN VÒ TRÍ COÂNG TRÌNH THU VAØ COÂNG TRÌNH XÖÛ LYÙ NÖÔÙC ..................................................................39
2.2.1. Cauøc loaïi coâng trình thu nöôùc ..............................................................................................................39
2.2.2. Löïa choïn vò trí coâng trình thu nöôùc ......................................................................................................41
2.2.3. Yeâu caàu chaát löôïng nöôùc vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc thieân nhieân .............................................................43
2.2.4. Löïa choïn vò trí traïm xöû lyù nöôùc.............................................................................................................45
2.2.5. Xaùc ñònh sô boä dieän tích xaây döïng nhaø maùy nöôùc .................................................................................46
2.3. QUY HOAÏCH MAÏNG LÖÔÙI ÑÖÔØNG OÁNG CAÁP NÖÔÙC ...........................................................................................47
2.3.1. Khaùi nieäm maïng löôùi caáp nöôùc .............................................................................................................47
2.3.2. Coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc ..............................................................................................47
2.3.3. Vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc ............................................................................................................49
2.4. TÍNH TOAÙN MAÏNG LÖÔÙI CAÁP NÖÔÙC ................................................................................................................52
2.4.1. Caùc tröôøng hôïp tính toaùn ......................................................................................................................52
2.4.2. Xaùc ñònh löu löôïng nöôùc tính toaùn ........................................................................................................52
2.4.3. Xaùc ñònh ñöôøng kính oáng ......................................................................................................................55
2.4.4. Xaùc ñònh toån thaát aùp löïc trong ñöôøng oáng caáp nöôùc .............................................................................58
2.4.5. Tính toaùn thuyû löïc maïng löôùi cuït ..........................................................................................................59
2.4.6. Tính toaùn thuyû löïc maïng löôùi voøng .......................................................................................................60
2.4.7. Tính toaùn thuyû löïc maïng vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính..........................................................................61
2.6. CAÁU TAÏO MAÏNG LÖÔÙI CAÁP NÖÔÙC....................................................................................................................62
2.6.1. OÁng caáp nöôùc .......................................................................................................................................62
1
2.6.2. Caùc thieát bò treân maïng löôùi caáp nöôùc: ..................................................................................................64
PHAÀN II. QUY HOAÏCH THOAÙT NÖÔÙC ÑOÂ THÒ................................................................................................65
CHÖÔNG 3. KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG THOAÙT NÖÔÙC ÑOÂ THÒ ...............................................65
3.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ THOAÙT NÖÔÙC ..........................................................................................................................65
3.2. CAÙC BOÄ PHAÄN CHÍNH VAØ SÔ ÑOÀ THOAÙT NÖÔÙC ................................................................................................66
3.3. CAÙC LOAÏI NÖÔÙC THAÛI, CAÙC LOAÏI HEÄ THOÁNG THOAÙT NÖÔÙC. ............................................................................67
3.1. Caùc loaïi nöôùc thaûi. ..................................................................................................................................67
3.2. Caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc...................................................................................................................68
3.4. ÑIEÀU KIEÄN THU NHAÄN NÖÔÙC THAÛI VAØO MAÏNG LÖÔÙI THOAÙT NÖÔÙC. .................................................................69
3.4.1. Ñieàu kieän tieáp nhaän nöôùc thaûi vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc......................................................................69
3.4.2. Ñieàu kieän xaû nöôùc thaûi vaøo nguoàn tieáp nhaän (soâng, hoà, bieån…) ............................................................71
3.5. NHÖÕNG THOÂNG SOÁ CÔ BAÛN KHI QUY HOAÏCH, THIEÁT KEÁ HEÄ THOÁNG THOAÙT NÖÔÙC. ...........................................73
3.5.1. Taøi lieäu cô sôû ñeå thieát keá .......................................................................................................................73
3.5.2. Daân soá tính toaùn ...................................................................................................................................74
3.5.3. Tieâu chuaån vaø cheá ñoä thaûi nöôùc. ...........................................................................................................74
3.5.4. Xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn nöôùc thaûi.................................................................................................77
3.5.5. Bieàu ñoà dao ñoäng löu löôïng nöôùc thaûi. .................................................................................................78
3.5.6. Toång löu löôïng nöôùc thaûi......................................................................................................................80
CHÖÔNG 4. QUY HOAÏCH THOAÙT NÖÔÙC ÑOÂ THÒ ..........................................................................................84
4.1. LÖÏA CHOÏN LOAÏI HEÄ THOÁNG THOAÙT NÖÔÙC. .....................................................................................................84
4.1.1. Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc .................................................................................84
4.1.2. Phaïm vi söû duïng cuûa caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc...............................................................................85
4.1.3. Löïa choïn loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc. ......................................................................................................86
4.2. QUY HOAÏCH MAÏNG LÖÔÙI THOAÙT NÖÔÙC THAÛI..................................................................................................87
4.2.1. Caùc sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc vaø löïa choïn sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc. ...........................................87
2.2. Xaùc ñònh vò trí xaû nöôùc thaûi vaø traïm xöû lyù nöôùc thaûi................................................................................90
4.2.3. Vaïch tuyeán vaø nguyeân taéc vaïch tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc.................................................................90
4.2.4. Boá trí coáng treân ñöôøng phoá. ..................................................................................................................92
4.2.5. Ñoä saâu choân coáng. ................................................................................................................................96
4.3. TÍNH TOAÙN MAÏNG LÖÔÙI THOAÙT NÖÔÙC............................................................................................................98
4.3.1. Xaùc ñònh caùc yeáu toá thuyû löïc.................................................................................................................98
4.3.2. Xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn cho töøng ñoaïn coáng...............................................................................105
4.3.3. Löïa choïn ñöôøng kính. .........................................................................................................................111
4.3.4. Caùc nguyeân taéc caáu taïo maïng löôùi thoaùt nöôùc vaø thieát keá traéc doïc.....................................................111
4.4. CAÁU TAÏO VAØ XAÂY DÖÏNG MAÏNG LÖÔÙI THOAÙT NÖÔÙC. .....................................................................................115
4.4.1. OÁng vaø coáng thoaùt nöôùc......................................................................................................................115
4.2. Gieáng thaêm treân maïng löôùi thoaùt nöôùc. .................................................................................................117
4.3. OÁng thoaùt nöôùc qua caùc coâng trình vaø chöôùng ngaïi vaät.........................................................................120
4.5. GIÔÙI THIEÄU VEÀ HEÄ THOÁNG THOAÙT NÖÔÙC MÖA VAØ THOAÙT NÖÔÙC CHUNG. .......................................................121
4.5.1. Caáu taïo vaø thieát keá maïng löôùi thoaùt nöôùc möa. ..................................................................................121
4.5.2. Tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc möa. .................................................................................................122
4.5.3. Ñaëc ñieåm caáu taïo vaø thieát keá maïng löôùi thoaùt nöôùc chung. ................................................................127
4.5.4. Hoà ñieàu hoaø nöôùc möa........................................................................................................................129
2
PHAÀN I. QUY HOAÏCH CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ
CHÖÔNG 1. KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ
1.1. Ñònh nghóa veà heä thoáng caáp nöôùc
1.1.1. Ñònh nghóa vaø sô ñoà toång quaùt
Nguoàn nöôùc chuû yeáu caáp cho nhu caàu sinh hoaït cuûa ñoâ thò laø nöôùc maët ( ao, hoà,
soâng, suoái…) vaø nöôùc ngaàm ( maïch noâng, maïch saâu, coù aùp hoaëc khoâng aùp…). Ñeå
ñöa ra ñònh nghóa veà heä thoáng caáp nöôùc ñoâ thò, ta tìm hieåu hai sô ñoà toång quaùt
sau:
Trong tröôøng hôïp heä thoáng caáp nöôùc duøng nguoàn nöôùc maët, sô ñoà toång quaùt
thöôøng coù daïng:
Hình 1.1: Sô ñoà toång quaùt cuûa Heä thoáng caáp nöôùc duøng nguoàn nöôùc maët
1. Coâng trình thu nöôùc 5. Traïm bôm caáp II
2. Traïm bôm caáp 1 (Traïm bôm nöôùc saïch )
( Traïm bôm nöôùc thoâ ) 6. Ñaøi nöôùc
3. Traïm xöû lyù nöôùc 7. Maïng löôùi caáp nöôùc
4. Beå chöùa nöôùc saïch
Trong tröôøng hôïp heä thoáng caáp nöôùc duøng nguoàn nöôùc ngaàm, sô ñoà toång quaùt
thöôøng coù daïng:
Hình 1.2: Sô ñoà toång quaùt cuûa Heä thoáng caáp nöôùc duøng nguoàn nöôùc ngaàm
3
1. Gieáng vaø traïm bôm gieáng 4. Traïm bôm caáp II
2. Traïm xöû lyù nöôùc 5. Ñaøi nöôùc
3. Beå chöùa nöôùc saïch 6. Maïng löôùi caáp nöôùc
Ñaây laø hai sô ñoà toång quaùt cuûa heä thoáng caáp nöôùc ñoâ thò. Nhöng trong thöïc teá,
ñeå xöû lyù cuøng 1 loaïi nguoàn nöôùc maët hay nöôùc ngaàm, tuyø theo chaát löôïng cuûa
nöôùc nguoàn, ñieàu kieän ñòa hình vaø chæ tieâu kinh teá maø trong sô ñoà heä thoáng caáp
nöôùc coù theå theâm hoaëc bôùt 1 soá coâng trình ñôn vò.
Töø hai sô ñoà toång quaùt treân, ta ñöa ra ñònh nghóa veà heä thoáng caáp nöôùc:
Heä thoáng caáp nöôùc laø 1 toå hôïp caùc coâng trình, laøm nhieäm vuï thu nhaän nöôùc töø
nguoàn, laøm saïch nöôùc, ñieàu hoaø, döï tröõ, vaän chuyeån vaø phaân phoái nöôùc ñeán caùc
nôi tieâu thuï.
1.1.2. Chöùc naêng cuûa töøng coâng trình trong heä thoáng caáp nöôùc
Coâng trình thu nöôùc
Coâng trình thu nöôùc coù nhieäm vuï thu nöôùc töø caùc nguoàn nöôùc thieân nhieân ñöa
tôùi coâng trình xöû lyù. Nguoàn nöôùc ñeå caáp nöôùc coù theå laø nguoàn nöôùc ngaàm hay
nöôùc maët.
Trong thöïc teá, caùc nguoàn nöôùc ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaát laø: Nöôùc soâng, hoà,
nöôùc ngaàm maïch saâu, duøng ñeå cung caáp cho aên uoáng, sinh hoaït vaø coâng nghieäp.
Khi caáp nöôùc cho ñoâ thò söû duïng caùc nguoàn nöôùc maët, coâng trình thu nöôùc coù
theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau:
• Theo loaïi nguoàn nöôùc chia ra:
- Coâng trình thu nöôùc soâng, hoà, keânh.
• Theo thôøi gian phuïc vuï chia ra:
- Coâng trình thu nöôùc vónh cöûu.
- Coâng trình thu nöôùc taïm thôøi
• Theo tính chaát xaây döïng chia ra:
- Coâng trình thu nöôùc coá ñònh
- Coâng trình thu nöôùc di ñoäng
- Coâng trình thu nöôùc noåi
• Theo vò trí laáy nöôùc chia ra:
- Coâng trình thu nöôùc gaàn bôø.
- Coâng trình thu nöôùc xa bôø.
• Theo caùch boá trí coâng trình thu vaø traïm bôm:
- Coâng trình thu nöôùc keát hôïp
- Coâng trình thu nöôùc keát hôïp
4
Coâng trình thu nöôùc soâng hoaëc hoà coù theå duøng cöûa thu hoaëc oáng töï chaûy, oáng
xiphoâng hoaëc coù tröôøng hôïp chæ duøng cöûa thu vaø oáng töï chaûy ñeán traïm xöû lyù khi
möïc nöôùc ôû nguoàn nöôùc cao hôn cao ñoä ôû traïm xöû lyù
Khi caáp nöôùc cho ñoâ thò söû duïng caùc nguoàn nöôùc ngaàm, coù theå söû duïng caùc loaïi
coâng trình thu sau:
- Gieáng khôi
- Coâng trình thu nöôùc kieåu naèm ngang
- Gieáng khoan
- Coâng trình thu nöôùc ngaàm maïch loä thieân
- Coâng trình thu nöôùc ngaàm daïng thaám
Traïm bôm caáp I ( Traïm bôm nöôùc thoâ )
Traïm bôm caáp I ( hay coøn goïi laø traïm bôm nöôùc thoâ ) coù nhieäm vuï ñöa nöôùc
thoâ töø coâng trình thu leân traïm xöû lyù nöôùc. Traïm bôm caáp I thöôøng ñaët rieâng bieät
beân ngoaøi traïm xöû lyù nöôùc.
Tröôøng hôïp söû duïng nguoàn nöôùc maët, Traïm bôm caáp I coù theå keát hôïp vôùi coâng
trình thu hoaëc xaây döïng rieâng bieät.
Tröôøng hôïp söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm, Traïm bôm caáp I thöôøng laø caùc maùy bôm
chìm coù aùp löïc cao, bôm nöôùc töø gieáng khoan tôùi traïm xöû lyù.
Traïm xöû lyù nöôùc
Traïm xöû lyù nöôùc coù nhieäm vuï loaïi boû caùc taïp chaát coù haïi, caùc ñoäc toá, vi khuaån,
vi truøng ra khoûi nöôùc sao cho ñaït chaát löôïng nöôùc sinh hoaït hoaëc chaát löôïng
nöôùc saûn xuaát theo yeâu caàu rieâng baèng caùc daây chuyeàn coâng ngheä thích hôïp.
Ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët, caùc coâng trình trong traïm xöû lyù coù theå laø:
Beå troän, beå phaûn öùng, beå laéng, beå loïc…
Ñoái vôùi nguoàn nöôùc ngaàm, caùc coâng trình trong traïm xöû lyù coù theå laø:
Giaøn möa, thuøng quaït gioù, beå laéng tieáp xuùc, beå loïc…
Ngoaøi ra, trong daây chuyeàn coâng ngheä xöû lyù nöôùc coøn coù theå coù moät soá coâng
trình xöû lyù ñaëc bieät khaùc, tuyø theo chaát löôïng nöôùc nguoàn vaø chaát löôïng nöôùc
yeâu caàu.
Moät soá nguoàn nöôùc coù haøm löôïng caën quaù cao ( > 2500 mg/l ) thì phaûi xaây döïng
theâm coâng trình xöû lyù sô boä.
Beå chöùa nöôùc saïch
Beå chöùa nöôùc saïch laøm nhieäm vuï ñieàu hoaø löu löôïng nöôùc giöõa traïm bôm caáp I
vaø traïm bôm caáp II. Ngoaøi ra beå chöùa coøn coù nhieäm vuï döï tröõ 1 löôïng nöôùc
chöõa chaùy trong 3 giôø,nöôùc xaû caën beå laéng, nöôùc röûa beå loïc vaø nöôùc duøng cho
caùc nhu caàu khaùc cuûa nhaø maùy nöôùc.
5
Beå thöôøng xaây döïng baèng beâ toâng coát theùp, ñoâi khi baèng gaïch. Maët baèng beå coù
theå coù daïng vuoâng, troøn, chöõ nhaät tuyø theo ñieàu kieän cuï theå.Tuyø thuoäc vaøo caùch
boá trí caùc coâng trình xöû lyù, beå chöùa coù theå xaây döïng theo kieåu chìm hoaëc nöûa
chìm. Trong beå caàn boá trí thieát bò baùo möïc nöôùc.
Traïm bôm caáp II ( Traïm bôm nöôùc saïch )
Traïm bôm caáp II coù nhieäm vuï bôm nuôùc ñaõ ñöôïc xöû lyù töø beå chöùa nöôùc saïch
ñeán maïng löôùi caáp nöôùc cuûa ñoâ thò. Hoaëc cuõng coù theå laø traïm bôm taêng aùp ñeå
naâng aùp löïc treân maïng löôùi caáp nöôùc ñeán caùc hoä tieâu duøng.
Vì tröïc tieáp bôm nöôùc caáp cho caùc hoä duøng nöôùc neân traïm bôm caáp II thöôøng
laøm vieäc theo cheá ñoä thay ñoåi.
Trong tröôøng hôïp traïm bôm caáp I naèm ngay trong khuoân vieân cuûa traïm xöû lyù thì
neân boá trí keát hôïp bôm caáp I vaø bôm caáp II trong cuøng 1 nhaø ñeå giaûm chi phí
xaây döïng vaø quaûn lyù.
Ñaøi nöôùc
Ñaøi nöôùc laø coâng trình ñieàu hoaø löu löôïng nöôùc giöõa traïm bôm caáp II vaø maïng
löôùi caáp nöôùc. Ñaøi nöôùc ñöôïc xaây döïng ôû ñoä cao thích hôïp ñeå taïo ra aùp löïc caàn
thieát vaän chuyeån nöôùc vaøo maïng. Ngoaøi ra, dung tích ñaøi phaûi ñuû ñeå döï tröõ
löôïng nöôùc chöõa chaùy cho khu vöïc trong thôøi gian toái thieåu laø 10 phuùt.
Ñaøi thöôøng ñöôïc ñaët ôû nôi coù ñòa hình cao ñeå giaûm chieàu cao xaây döïng. Vì vaäy,
noù coù theå naèm ôû ñaàu, giöõa, hoaëc cuoái maïng löôùi.
Baàu ñaøi coù theå xaây döïng daïng hình truï, hình hoäp, hình caàu hay hình naám…,vaät
lieäu laø BTCT hoaëc baèng theùp. Keát caáu ñôõ baàu ñaøi thöôøng laø caùc coät, coù thang
leân, xuoáng. OÁng xaû traøn vaø xaû caën ñöôïc daãn veà heä thoáng thoaùt nöôùc.
Maïng löôùi ñöôøng oáng
Maïng löôùi ñöôøng oáng phaân phoái nöôùc laøm nhieäm vuï phaân phoái vaø daãn nöôùc ñeán
caùc hoä tieâu thuï.
Maïng löôùi ñöôøng oáng phaân phoái bao goàm:
- Maïng caáp I : laø maïng truyeàn daãn
- Maïng caáp II : laø maïng phaân phoái
- Maïng caáp III : laø maïng ñaáu noái vôùi caùc oáng caáp vaøo nhaø
Maïng löôùi ñöôøng oáng ñöôïc phaân thaønh 3 caáp nhö treân ñeå ñaûm baûo vieäc phaân
phoái vaø quaûn lyù toát maïng löôùi, giaûm thaát thoaùt nöôùc treân maïng löôùi.
Maïng löôùi phaân phoái nöôùc coù caùc daïng:
- Maïng löôùi voøng: thöôøng duøng cho caùc ñoái töôïng caáp nöôùc quy moâ lôùn,
thaønh phoá coù quy hoaïch ñaõ oån ñònh.
- Maïng löôùi cuït: thöôøng duøng cho caùc ñoái töôïng caáp nöôùc taïm thôøi nhö:
Caáp nöôùc cho coâng tröôøng xaây döïng hoaëc caùc thò xaõ, thò traán coù quy
moâ nhoû, vuøng ñoâ thò ñang phaùt trieån chöa hoaøn chænh veà quy hoaïch.
6
- Maïng löôùi hoãn hôïp ( bao goàm caû hai loaïi treân ): Duøng cho caùc thaønh
phoá, thò xaõ ñang phaùt trieån. Khu trung taâm ñaõ quy hoaïch oån ñònh, heä
thoáng haï taàng ñaõ hoaøn chænh thì laép ñaët maïng löôùi voøng. Coøn khu vöïc
ñang phaùt trieån thì laép ñaët maïng löôùi cuït ñeå khi heä thoáng haï taàng ñaõ
töông ñoái hoaøn chænh thì noái theâm caùc ñoaïn oáng ñeå taïo thaønh maïng
voøng.
1.1.3.Phaân loaïi caùc heä thoáng caáp nöôùc
Heä thoáng caáp nöôùc trong ñoâ thò thöôøng ñöôïc phaân loaïi theo:
- Nguoàn cung caáp nöôùc
- Ñoái töôïng phuïc vuï
- Chöùc naêng phuïc vuï
- Phöông phaùp vaän chuyeån nöôùc
- Phöông phaùp söû duïng nöôùc
- Phaïm vi phuïc vuï
- Phöông phaùp chöõa chaùy
a/ Theo nguoàn cung caáp nöôùc
Theo nguoàn cung caáp nöôùc, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc sau:
- Heä thoáng caáp nöôùc laáy nguoàn nöôùc maët: nhö soâng, hoà, ñaäp, suoái,
keânh…
- Heä thoáng caáp nöôùc laáy nguoàn nöôùc ngaàm: coù theå laø nöôùc ngaàm maïch
noâng hay saâu…
b/ Theo ñoái töôïng phuïc vuï
Theo ñoái töôïng phuïc vuï, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc sau:
- Heä thoáng caáp nöôùc cho ñoâ thò: Bao goàm heä thoáng caáp nöôùc cho caùc
thaønh phoá, thò xaõ, thò traán, thò töù…
- Heä thoáng caáp nöôùc cho coâng nghieäp: Bao goàm heä thoáng cung caáp
nöôùc cho caùc nhaø maùy, xí nghieäp, khu cheá xuaát…
- Heä thoáng caáp nöôùc ñöôøng saét: Chuû yeáu ñeå cung caáp nöôùc cho caùc ñaàu
maùy xe löûa chaïy baèng hôi nöôùc, nöôùc phuïc vuï haønh khaùch ñi taøu.
c/ Theo chöùc naêng phuïc vuï
Theo chöùc naêng phuïc vuï, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc sau:
- Heä thoáng caáp nöôùc aên uoáng sinh hoaït: Phuïc vuï caùc nhu caàu sinh hoaït
cuûa ngöôøi daân trong caùc ñoâ thò nhö nöôùc caáp cho aên uoáng, taém röûa,
giaët vaø nöôùc caáp cho caùc khu veä sinh.
- Heä thoáng caáp nöôùc saûn xuaát: Phuïc vuï cho saûn xuaát trong caùc nhaø maùy,
caùc khu coâng nghieäp. Nöôùc caáp cho saûn xuaát yeâu caàu veà soá löôïng,
7
chaát löôïng vaø aùp löïc raát khaùc nhau. Moät nhaø maùy coù theå yeâu caàu
nhieàu loaïi nöôùc vôùi chaát löôïng khaùc nhau. Coù loaïi nöôùc yeâu caàu chaát
löôïng khoâng cao nhö nöôùc laøm nguoäi maùy moùc, saûn phaåm. Nhöng coù
loaïi nöôùc yeâu caàu chaát löôïng raát cao nhö nöôùc cho vaøo caùc saûn phaåm
laø ñoà aên, uoáng hoaëc nöôùc caáp cho noài hôi.
- Heä thoáng caáp nöôùc chöõa chaùy: Phuïc vuï vieäc daäp taét caùc ñaùm chaùy
trong caùc khu daân cö vaø caùc khu coâng nghieäp.
- Heä thoáng caáp nöôùc keát hôïp: Laø loaïi heä thoáng keát hôïp caùc loaïi heä
thoáng treân.Tuyø theo yeâu caàu cuï theå veà soá löôïng vaø chaát löôïng maø ta
coù theå keát hôïp heä thoáng caáp nöôùc sinh hoaït vôùi heä thoáng caáp nöôùc saûn
xuaát khi yeâu caàu veà chaát löôïng nöôùc saûn xuaát töông töï nhö chaát löôïng
nöôùc caáp cho sinh hoaït, hoaëc trong tröôøng hôïp chaát löôïng nöôùc saûn
xuaát yeâu caàu thaáp hôn nöôùc sinh hoaït nhöng soá löôïng ít.
- Heä thoáng caáp nöôùc chöõa chaùy cuõng thöôøng ñöôïc thieát keá keát hôïp vôùi
heä thoáng caáp nöôùc sinh hoaït vaø saûn xuaát vì khaû naêng chaùy khoâng xaûy
ra thöôøng xuyeân, maëc duø yeâu caàu chaát löôïng nöôùc duøng cho chöõa chaùy
khoâng caàn nhö nöôùc sinh hoaït. Neáu thieát keá heä thoáng caáp nöôùc chöõa
chaùy rieâng thì seõ raát toán keùm, khoâng kinh teá.
d/ Phöông phaùp vaän chuyeån nöôùc
Theo phöông phaùp vaän chuyeån nöôùc, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc
sau:
- Heä thoáng caáp nöôùc coù aùp: nöôùc ñöôïc vaän chuyeån trong oáng nhôø aùp löïc
cuûa maùy bôm hoaëc beå chöùa treân cao taïo ra. Hieän nay, Loaïi heä thoáng
naøy ñöôïc söû duïng raát phoå bieán.
- Heä thoáng caáp nöôùc töï chaûy: lôïi duïng ñòa hình, cho nöôùc töï chaûy trong
oáng hoaëc maùng. Töï chaûy coù theå laø töï chaûy coù aùp neáu laø chaûy ñaày oáng
vaø töï chaûy khoâng aùp thöôøng laø chaûy trong maùng hôû.
e/ Phöông phaùp söû duïng nöôùc
Theo phöông phaùp söû duïng nöôùc, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc sau:
- Heä thoáng caáp nöôùc chaûy thaúng: Laø heä thoáng chæ caáp nöôùc 1 laàn, nöôùc
sau khi ñaõ söû duïng, ñöôïc xöû lyù roài thaûi ra nguoàn.Heä thoáng naøy thöôøng
duøng cho caùc heä thoáng caáp nöôùc sinh hoaït cuûa caùc ñoâ thò, caùc khu daân
cö.
- Heä thoáng caáp nöôùc tuaàn hoaøn: Laø heä thoáng nöôùc söû duïng theo 1 chu
trình kín, heä thoáng naøy thöôøng duøng trong coâng nghieäp. Nöôùc caáp cho
saûn xuaát vôùi nhieàu loaïi saûn xuaát khaùc nhau, yeâu caàu chaát löôïng khaùc
nhau. Moät soá ngaønh coâng nghieäp yeâu caàu löôïng nöôùc laøm nguoäi maùy
moùc vaø saûn phaåm raát lôùn. Nöôùc sau khi ñaõ söû duïng, chæ coù nhieät ñoä
taêng, coøn caùc thaønh phaàn khaùc haàu nhö khoâng thay ñoåi. Vì vaäy, khi söû
8
duïng laïi, chæ caàn laøm nguoäi nöôùc.Vì vaäy, trong caùc nhaø maùy ngöôøi ta
thöôøng thieát keá thaùp laøm nguoäi ñeå caáp nöôùc tuaàn hoaøn.
- Heä thoáng caáp nöôùc duøng laïi: Heä thoáng naøy duøng khi chaát löôïng nöôùc
thaûi ra cuûa ñoái töôïng duøng nöôùc tröôùc vaãn ñaûm baûo ñeå caáp cho ñoái
töôïng duøng nöôùc sau.
Ví duï: Nöôùc laøm nguoäi maùy moùc hoaëc saûn phaåm cuûa nhaø maùy, phaân xöôûng naøy
coù theå duøng ñeå röûa saûn phaåm cuûa phaân xöôûng sau.
Heä thoáng naøy thöôøng aùp duïng trong caùc khu coâng nghieäp. Moät soá khu coâng
nghieäp thöôøng ñöôïc thieát keá moät loaït caùc nhaø maùy thaønh moät khu lieân hôïp ñeå
aùp duïng heä thoáng caáp nöôùc duøng laïi.
f/ Phaïm vi phuïc vuï
Theo phaïm vi phuïc vuï, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc sau:
- Heä thoáng caáp nöôùc beân ngoaøi goàm: Heä thoáng caáp nöôùc ñoâ thò, heä
thoáng caáp nöôùc coâng nghieäp…
- Heä thoáng caáp nöôùc cho khu daân cö nhoû naèm trong ñoâ thò ( tieåu khu )
- Heä thoáng caáp nöôùc beân trong coâng trình.
g/ Phöông phaùp chöõa chaùy
Theo phöông phaùp chöõa chaùy, coù theå chia ra caùc loaïi heä thoáng caáp nöôùc sau:
- Heä thoáng chöõa chaùy aùp löïc thaáp: Laø heä thoáng caáp nöôùc ñöôïc thieát keá
vôùi aùp löïc nöôùc ôû maïng löôùi caáp nöôùc thaønh phoá chæ ñuû ñeå ñöa nöôùc
leân xe chöõa chaùy cuûa caûnh saùt PCCC, maùy bôm ñaët treân xe chöõa chaùy
coù nhieäm vuï taïo ra aùp löïc caàn thieát ñeå daäp taét ñaùm chaùy. Bôm coù theå
huùt tröïc tieáp töø caùc hoïng chöõa chaùy cuûa ñöôøng oáng caáp nöôùc thaønh
phoá.
Haàu heát, caùc heä thoáng caáp nöôùc ñoâ thò ñeàu ñöôïc thieát keá heä thoáng chöõa chaùy aùp
löïc thaáp.AÙp löïc yeâu caàu taïi ñieåm baát lôïi nhaát cuûa maïng löôùi caáp nöôùc thaønh phoá
laø 10m coät nöôùc.
AÙp löïc yeâu caàu nhö treân thöôøng thaáp hôn aùp löïc caàn thieát cuûa ngoâi nhaø ôû vò trí
baát lôïi nhaát.
- Heä thoáng chöõa chaùy aùp löïc cao: Laø heä thoáng coù aùp löïc taïi moïi ñieåm
duøng nöôùc cuûa maïng löôùi, luoân ñuû ñeå cho caùc voøi phun chöõa chaùy ñaõ
ñöôïc laép ñaët, phuïc vuï vieäc chöõa chaùy maø khoâng caàn theâm bôm taêng
aùp. Heä thoáng naøy thöôøng ñöôïc thieát keá ñeå chöõa chaùy cuïc boä cho töøng
coâng trình hoaëc cho caùc xí nghieäp coâng nghieäp.
1.2. Tieâu chuaån duøng nöôùc – cheá ñoä tieâu thuï nöôùc
1.2.1. Caùc loaïi nhu caàu duøng nöôùc cuûa ñoâ thò
Muoán thieát keá moät heä thoáng caáp nöôùc cho ñoâ thò, tröôùc tieân ta phaûi xaùc ñinh
ñöôïc caùc loaïi nhu caàu duøng nöôùc cho ñoâ thò ñoù.
9
Xaùc ñònh nhu caàu duøng nöôùc saùt vôùi thöïc teá seõ coù yù nghóa raát lôùn trong vieäc caáp
nöôùc ñaày ñuû cho ñoâ thò vaø yù nghóa kinh teá.
Thoâng thöôøng, nhu caàu duøng nöôùc cuûa ñoâ thò bao goàm:
a/ Nöôùc duøng cho aên uoáng, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân soáng trong ñoâ thò
Nöôùc duøng cho aên uoáng, sinh hoaït cuûa ngöôøi daân soáng trong ñoâ thò bao goàm:
- Nöôùc aên, uoáng
- Nöôùc taém, giaët
- Nöôùc cho veä sinh caù nhaân...
Vaø caùc nhu caàu phuïc vuï cho sinh hoaït khaùc nhö:
- Töôùi caây caûnh
- Thau nöôùc beå caù caûnh
- Cung caáp nöôùc cho beå bôi trong gia ñình
- Lau röûa saøn nhaø
- Coï röûa saân….
b/ Nöôùc caáp cho coâng nghieäp taäp trung
Nöôùc caáp cho coâng nghieäp taäp trung bao goàm:
- Nöôùc cung caáp cho daây chuyeàn saûn xuaát trong caùc nhaø maùy, xí nghieäp
- Nöôùc caáp cho coâng nhaân laøm vieäc trong caùc cô sôû saûn xuaát ñeå uoáng
giöõa ca, röûa tay, röûa maët giöõa ca, taém röûa sau moãi ca laøm vieäc…
- Nöôùc cung caáp cho caùc hoaït ñoäng ôû coâng tröôøng
- Nöôùc caáp cho noâng tröôøng
- Nöôùc caáp cho laâm tröôøng
- Nöôùc caáp cho traïi chaên nuoâi
- Nöôùc caáp cho ñöôøng saét ñeå cung caáp cho caùc ñaàu maùy xe löûa…
c/ Nöôùc töôùi
Nöôùc töôùi bao goàm:
- Nöôùc duøng ñeå röûa ñöôøng
- Nöôùc duøng ñeå töôùi quaûng tröôøng ñaõ hoaøn thieän
- Nöôùc duøng ñeå töôùi caây xanh ñoâ thò, töôùi thaûm coû, vöôøn hoa trong coâng
vieân…
Nöôùc cung caáp cho caùc coâng trình taïo caûnh ñeå taêng cöôøng myõ quan vaø caûnh saéc
thieân nhieân cho ñoâ thò nhö:
- Ñaøi phun nöôùc trong caùc vöôøn hoa,coâng vieân
- Caùc ñaäp nöôùc traøn taïo caûnh
10
- Caùc beå caûnh nôi coâng coäng…
d/ Nöôùc cho caùc coâng trình coâng coäng:
Nöôùc caáp cho caùc coâng trình coâng coäng bao goàm:
- Tröôøng hoïc
- Nhaø treû
- Maãu giaùo
- Kyù tuùc xaù
- Truï sôû cô quan haønh chính
- Traïm y teá
- Nhaø nghæ
- Khaùch saïn
- Cöûa haøng aên uoáng
- Nhaø aên taäp theå
- Khu vui chôi giaûi trí
- Nhaø thi ñaáu theå thao
- Saân vaän ñoäng…
e/ Nöôùc duøng ñeå döï phoøng boå sung cho löôïng nöôùc bò thaát thoaùt, roø ræ treân
maïng löôùi:
Baát kyø moät maïng löôùi caáp nöôùc ñoâ thò naøo, cho duø xaây döïng môùi hay caûi taïo môû
roäng ñeàu coù hieän töôïng hao huït nöôùc treân maïng löôùi nhö:
- Roø ræ töø moät soá moái noái chöa thaät kín, khít
- Van khoùa laép chöa chuaån
- Caùc ñieåm ñaáu töø maïng caáp I vaøo maïng caáp II vaø vaøo trong coâng trình
Maát maùt nöôùc ôû caùc voøi nöôùc coâng coäng treân ñöôøng phoá, keå caû nhöõng choã ñaáu
traùi pheùp vaøo maïng löôùi caáp nöôùc.
Khi coù söï coá, moät löôïng nöôùc seõ bò thaát thoaùt töø caùc thieát bò choáng nöôùc va treân
maïng löôùi.
Khi maïng löôùi quaù cuõ hoaëc phaûi chòu aùp löïc taêng cöôøng lôùn hôn giôùi haïn cho
pheùp, oáng seõ bò raïn nöùt vaø beå vôõ, gaây ra thaát thoaùt moät löôïng nöôùc raát lôùn neáu
khoâng ñöôïc söûa chöõa kòp thôøi.
Caàn döï tröõ moät löôïng nöôùc ñeå suïc röûa ñöôøng oáng caáp vaø thoaùt nöôùc theo ñònh
kyø hoaëc ñöôøng oáng môùi tröôùc khi ñöa vaøo söû duïng
f/ Nöôùc duøng ñeå chöõa chaùy
Khi xaùc ñònh caùc nhu caàu duøng nöôùc, caàn ñeà caäp ñeán moät löôïng nöôùc cung caáp
ñeå daäp taét caùc ñaùm chaùy xaûy ra trong ñoâ thò.
11
Löôïng nöôùc chöõa chaùy lôùn hay nhoû tuyø thuoäc vaøo quy moâ cuûa ñoâ thò, töùc laø phuï
thuoäc vaøo soá daân soáng trong ñoâ thò, ñaëc ñieåm xaây döïng vaø tính chaát cuûa coâng
trình söû duïng.
g/ Nöôùc duøng cho baûn thaân traïm xöû lyù
Traïm xöû lyù nöôùc caàn moät löôïng nöôùc cho baûn thaân traïm ñeå:
- Röûa caùc beå loïc nöôùc theo chu kyø
- Moài maùy bôm neáu caàn
- Chuaån bò caùc dung dòch hoaù chaát nhö: Pheøn, voâi, clo ñeå ñöa vaøo xöû lyù
nöôùc
- Caàn moät löôïng nöôùc ñeå xaû caën trong 1 soá coâng trình ñôn vò
- Thau röûa ñònh kyø 1 soá coâng trình ñôn vò
- Thau röûa ñöôøng oáng trong traïm xöû lyù…
1.2.2. Tieâu chuaån duøng nöôùc
Tieâu chuaån duøng nöôùc laø löôïng nöôùc caàn thieát cung caáp cho 1 ñôn vò duøng nöôùc
trong nhöõng ñieàu nhaát ñònh.
Neáu ñôn vò duøng nöôùc laø ngöôøi thì tieâu chuaån duøng nöôùc tính theo ñôn vò: lít / 1
ngöôøi / 1 ngaøy ñeâm ( l/ng.ng.ñ )
Neáu laø saûn phaåm, thì tieâu chuaån duøng nöôùc tính theo ñôn vò: lít / 1 ñôn vò saûn
phaåm ( l/ñ.v.s.p )
Tieâu chuaån duøng nöôùc phaûi ñöôïc choïn döïa treân caùc soá lieäu do nhaø nöôùc ban
haønh. Tuøy theo caùc ñoái töôïng duøng nöôùc khaùc nhau seõ coù tieâu chuaån duøng nöôùc
khaùc nhau.
ÔÛ Vieät Nam hieän nay coù caùc loaïi tieâu chuaån duøng nöôùc nhö:
- Tieâu chuaån duøng nöôùc sinh hoaït
- Tieâu chuaån nöôùc saûn xuaát
- Tieâu chuaån nöôùc taém cho coâng nhaân trong caùc xí nghieäp coâng nghieäp
- Tieâu chuaån nöôùc taém cho coâng nhaân treân coâng tröôøng xaây döïng
- Tieâu chuaån nöôùc töôùi ñöôøng
- Tieâu chuaån nöôùc töôùi caây
- Tieâu chuaån nöôùc chöõa chaùy…
Döôùi ñaây laø moät soá tieâu chuaån duøng nöôùc cuï theå ñaõ ñöôïc nhaø nöôùc ban haønh
cho ngaønh caáp nöôùc Vieät Nam.
1.2.2.1. Tieâu chuaån duøng nöôùc aên uoáng, sinh hoaït trong caùc ñoâ thò
Tieâu chuaån duøng nöôùc aên uoáng, sinh hoaït trong caùc ñoâ thò phuï thuoäc vaøo 2 yeáu
toá cô baûn:
12
- Möùc ñoä trang thieát bò veä sinh beân trong coâng trình
- Ñieàu kieän khí haäu, phong tuïc taäp quaùn vaø caùc ñieàu kieän ñòa phöông
khaùc.
Caùc loaïi ñoâ thò khaùc nhau seõ coù tieâu chuaån duøng nöôùc khaùc nhau.
Nhöõng thaønh phoá lôùn, thaønh phoá du lòch, nghæ maùt, nhöõng khu coâng nghieäp lôùn
thöôøng coù tieâu chuaån duøng nöôùc cao.
Khu vöïc noùng khoâ coù tieâu chuaån duøng nöôùc cao hôn khu vöïc coù khí haäu oân hoøa.
Mieàn xuoâi thöôøng coù thoùi quen duøng nöôùc nhieàu hôn mieàn nuùi.
Ñòa phöông saün coù nguoàn nöôùc doài daøo, thuaän tieän seõ coù ñieàu kieän laáy vôùi tieâu
chuaån duøng nöôùc roäng raõi hôn ñoái vôùi caùc ñòa phöông phaûi daãn nöôùc töø xa veà.
Theo TCXD 33 – 2006, tieâu chuaån duøng nöôùc aên uoáng, sinh hoaït ñoái vôùi caùc
khu daân cö coù theå laáy theo baûng sau:
Baûng 1.1: Tieâu chuaån duøng nöôùc aên uoáng sinh hoaït ( TCXD 33 – 2006 )
STT Möùc ñoä tieän nghi cuûa khu nhaø Tieâu chuaån caáp nöôùc sinh hoaït
cho 1 ngöôøi trong ngaøy duøng
nöôùc trung bình
( l/ng.ng.ñ )
Khu vöïc duøng nöôùc ôû voøi nöôùc coâng
1 40 – 60
coäng ngoaøi phoá
Nhaø coù voøi nöôùc rieâng, khoâng coù caùc
2 60 – 100
thieát bò veä sinh
Nhaø coù thieát bò veä sinh, taém höông sen
3 100 – 150
vaø heä thoáng thoaùt nöôùc beân trong
Nhaø coù thieát bò veä sinh, chaäu taém vaø
4 150 – 250
heä thoáng thoaùt nöôùc beân trong
Nhaø coù thieát bò veä sinh, chaäu taém, heä
5 thoáng thoaùt nöôùc beân trong, vaø taém 200 - 300
nöôùc noùng cuïc boä
Khi chöa coù soá lieäu cuï theå veà maät ñoä daân cö phaân loaïi theo möùc ñoä tieän nghi,
coù theå laáy theo tieâu chuaån trung bình nhö sau:
- Nhaø 1-2 taàng: qtc = 80 – 120 l/ng.ng.ñ
- Nhaø 3-5 taàng: qtc = 120 – 180 l/ng.ng.ñ
- Khu du lòch, nghæ maùt, khaùch saïn cao caáp vaø caùc khu ñaëc bieät v.v…,
tuøy theo möùc ñoä tieän nghi coù theå laáy qtc = 180 – 400 l/ng.ng.ñ
Ñoái vôùi caùc ñieåm daân cö noâng nghieäp coù maät ñoä 350 ngöôøi /ha:
- Vôùi soá daân döôùi 3000 ngöôøi thì qtc = 40 – 50 l/ng.ng.ñ
- Vôùi soá daân treân 3000 ngöôøi thì qtc = 50 – 60 l/ng.ng.ñ
13
1.2.2.2. Tieâu chuaån nöôùc caáp cho coâng nghieäp
Löu löôïng nöôùc cho nhu caàu saûn xuaát cuûa caùc xí nghieäp coâng nghieäp phaûi ñöôïc
xaùc ñònh döïa treân yeâu caàu coâng ngheä cuûa töøng nhaø maùy, xí nghieäp.
Tieâu chuaån nöôùc caáp cho nhu caàu sinh hoaït cuûa coâng nhaân trong caùc nhaø maùy,
xí nghieäp laáy theo TCXD 33 – 2006 trong baûng sau:
Baûng 1.2: Tieâu chuaån duøng nöôùc sinh hoaït trong xí nghieäp coâng nghieäp
Tieâu chuaån duøng nöôùc sinh hoaït Heä soá khoâng

trong xí nghieäp coâng nghieäp ñieàu hoøa giôø
Loaïi phaân xöôûng
( l/ng.ng.ñ ) ( Kgiôø )
Phaân xöôûng toûa nhieät 20

45 2,5
Kcalo / m3 - h
Caùc phaân xöôûng khaùc 25 3
Tieâu chuaån duøng nöôùc cho coâng nhaân trong caùc xí nghieäp, nhaø maùy ñeå taém sau
ca laáy baèng 300 l/h. Thôøi gian duøng voøi taém hoa sen keùo daøi 45 phuùt sau khi heát
ca.
Soá voøi taém hoa sen tính theo soá coâng nhaân trong ca ñoàng nhaát veà ñaëc ñieåm veä
sinh cuûa quaù trình saûn xuaát laáy theo baûng sau:
Baûng 1.3: Soá ngöôøi söû duïng tính cho 1 nhoùm hoa sen
Nhoùm quaù Soá ngöôøi söû duïng

trình saûn Ñaëc ñieåm veä sinh cuûa quaù trình saûn xuaát ( tính theo 1 nhoùm
xuaát hoa sen )
I a.Khoâng laøm baån quaàn aùo vaø chaân tay 30

II b.Laøm baån quaàn aùo vaø chaân tay 14
c.Coù duøng nöôùc 10
d.Thaûi nhieàu buïi hay chaát baån, ñoäc 6
Trong tröôøng hôïp chæ coù soá lieäu veà toång dieän tích ñaát coâng nghieäp theo ha, thì
löu löôïng nöôùc coâng nghieäp taäp trung ñöôïc tính theo tieâu chuaån 45 – 50 m3/ha.
1.2.2.3. Tieâu chuaån nöôùc töôùi
Tieâu chuaån nöôùc töôùi caây xanh,thaûm coû boàn hoa, röûa ñöôøng trong khu daân cö
vaø khu coâng nghieäp coù theå laáy theo baûng sau:
14
Baûng 1.4: Tieâu chuaån nöôùc töôùi
Tieâu chuaån
Muïc ñích duøng nöôùc Ñôn vò tính cho 1 laàn töôùi
( l/m2 )
- Röûa baèng cô giôùi, maët ñöôøng vaø quaûng tröôøng ñaõ

1 laàn röûa 1,2 – 1,5
hoaøn thieän
- Töôùi baèng cô giôùi, maët ñöôøng vaø quaûng tröôøng ñaõ

1 laàn töôùi 0,3 – 0,4
hoaøn thieän
- Töôùi baèng thuû coâng ( duøng oáng meàm ) væa heø vaø
1 laàn töôùi 0,4 – 0,5
maët ñöôøng hoaøn thieän
- Töôùi caây xanh ñoâ thò 1 laàn töôùi 3-4
- Töôùi thaûm coû vaø boàn hoa 1 laàn töôùi 4-6
- Töôùi caây xanh trong vöôøn öôm caùc loaïi 1 laàn töôùi 6
Khi khoâng ñuû caùc soá lieäu quy hoaïch cuï theå veà dieän tích ñöôøng vaø caây xanh caàn
töôùi thì löu löôïng nöôùc töôùi laáy baèng 8 – 12 % löu löôïng nöôùc caáp cho aên uoáng,
sinh hoaït, tuyø theo daân soá, ñieàu kieän khí haäu, khaû naêng veà nguoàn nöôùc, möùc ñoä
hoaøn thieän cuûa khu daân cö.
Soá laàn töôùi xaùc ñònh theo ñieàu kieän ñòa phöông
1.2.2.4. Tieâu chuaån nöôùc cho caùc coâng trình coâng coäng
Tieâu chuaån duøng nöôùc cho caùc coâng trình coâng coäng coù theå laáy theo tieâu chuaån
thieát keá caáp nöôùc beân trong coâng trình TCXD 4513: 1988 neáu caùc coâng trình
naøy ñöùng rieâng bieät.
Hoaëc coù theå laáy chung baèng 10 – 20% toång löu löôïng nöôùc sinh hoaït trong khu
daân cö, tuøy theo quy moâ vaø taàm quan troïng cuûa moãi loaïi ñoâ thò.
Baûng 1.5: Tieâu chuaån duøng nöôùc cho caùc coâng trình coâng coäng trong ngaøy duøng
nöôùc lôùn nhaát trong naêm TCXD 4513: 1988
Tieâu chuaån
Loaïi tieâu thuï nöôùc Ñôn vò tính duøng nöôùc
( l/ngaøy )
Nhaø ôû beân trong moãi caên hoä coù 1 voøi nöôùc söû
Moät ngöôøi Töø 80 ñeán 100
duïng chung cho caùc nhu caàu sinh hoaït
Nhaø ôû beân trong coù trang thieát bò veä sinh: voøi
taém, röûa trong 1 caên hoä kheùp kín
Nhaø ôû beân trong moãi caên hoä coù trang thieát bò veä
sinh. Hoa sen taém, röûa, xi maêng ñaëc bieät.
15
Nhaø ôû beân trong moãi caên hoä coù boàn taém vaø caáp
Nhaø ôû taäp theå, kyù tuùc xaù coù xí tieåu, voøi taém giaët
chung ñaët ôû caùc taàng
Nhaø ôû taäp theå coù xí tieåu, taém giaët beáp rieâng cho
töøng phoøng
Khaùch saïn Haïng III Moät ngöôøi Töø 100 ñeán 120
Haïng II Moät ngöôøi Töø 150 ñeán 200
Haïng I Moät ngöôøi Töø 200 ñeán 250
Haïng ñaëc bieät Moät ngöôøi Töø 250 ñeán 300
Beänh vieän, nhaø ñieàu döôõng,nhaø nghæ ( coù boàn
1 giöôøng beänh Töø 250 ñeán 300
taém chung vaø voøi taém hoa sen
Nhaø ñieàu döôõng, nhaø nghæ coù boàn taém trong taát
1 giöôøng Töø 300 ñeán 400
caû caùc phoøng
Traïm y teá, phoøng khaùm ña khoa 1 beänh nhaân 15
Nhaø taém coâng coäng coù voøi taém hoa sen 1 ngöôøi taém Töø 125 ñeán 150
Nhaø giaët baèng tay 1 kg ñoà giaët 40
Nhaø giaët baèng maùy 1 kg ñoà giaët Töø 60 ñeán 90
Coâng ty aên uoáng, Cheá bieán thöùc aên taïi choã 1 moùn aên 12
cöûa haøng aên uoáng
Cheá bieán thöùc aên ñem veà
1 moùn aên 10
nhaø
Nhaø aên taäp theå 1 ngöôøi/ 1 böõa
Töø 18 ñeán 25
aên
Beå bôi trong 1 Boå sung nöôùc traøn % dung tích beå 10
ngaøy ñeâm
Vaän ñoäng vieân ( tính caû 1 vaän ñoäng
50
taém ) vieân
Khaùn giaû 1 choã ngoài 3
Nhaø treû Göûi ban ngaøy 1 treû 75
Göûi caû ngaøy ñeâm 1 treû 100
Truï sôû cô quan haønh chính 1 caùn boä Töø 10 ñeán 15
Raïp chieáu bong 1 gheá Töø 3 ñeán 5
Caâu laïc boä 1 choã ngoài hay
10
1 ngöôøi xem
Nhaø haùt Khaùn giaû 1 choã 10
Dieãn vieân 1 dieãn vieân 40
Tröôøng phoå thoâng 1 hoïc sinh hay
Töø 15 ñeán 20
1 giaùo vieân
16
Saân vaän ñoäng, nhaø Vaän ñoäng vieân ( keå caû 1 vaän ñoäng
50
thi ñaáu theå thao taém vieân
Khaùn giaû 1 choã ngoài 3
Nöôùc töôùi Töôùi saân theå thao, saân
chôi, khaùn ñaøi vaø caùc
coâng trình theå thao ngoaøi
1m2 1,5
trôøi, caây xanh, ñöôøng saù
beân trong khu vöïc saân
vaän ñoäng
Töôùi maët coû saân boùng ñaù 1m2 3
Ngöôøi phuïc vuï nhaø coâng coäng 1 ngöôøi trong
25
ca
1.2.2.5. Tieâu chuaån nöôùc chöõa chaùy

Heä thoáng caáp nöôùc chöõa chaùy trong caùc khu daân cö, xí nghieäp coâng nghieäp
thöôøng keát hôïp vôùi heä thoáng caáp nöôùc aên uoáng, sinh hoaït hoaëc heä thoáng caáp
nöôùc saûn xuaát. Khi thieát keá caáp nöôùc chöõa chaùy, caàn laáy theo tieâu chuaån phoøng
chaùy, chöõa chaùy ( TCXD 33 – 2006 )
Löu löôïng nöôùc chöõa chaùy, soá ñaùm chaùy xaûy ra ñoàng thôøi laáy theo baûng sau.
Thôøi gian ñeå daäp taét ñaùm chaùy cho pheùp keùo daøi trong 3 giôø lieàn.
Baûng 1.6: Tieâu chuaån duøng nöôùc chöõa chaùy
Löu löôïng nöôùc cho moät ñaùm chaùy ( l/s )
Nhaø 2 taàng trôû xuoáng Nhaø hoãn Nhaø 3

Soá daân Soá ñaùm
vôùi baäc chòu löûa hôïp caùc taàng trôû
chaùy xaûy ra
(1000 ngöôøi ) taàng khoâng leân khoâng
ñoàng thôøi
phuï thuoäc phuï thuoäc
I, II, III IV, V vaøo baäc vaøo baäc
chòu löûa chòu löûa
Ñeán 5 1 5 5 10 10
Ñeán 10 1 10 10 15 15
Ñeán 25 2 10 10 15 15
Ñeán 50 2 15 20 20 25
Ñeán 100 2 20 25 30 35
Ñeán 200 3 20 30 40
Ñeán 300 3 40 55
Ñeán 400 3 50 70
Ñeán 500 3 60 80
Trong caùc khu coâng nghieäp, soá ñaùm chaùy xaûy ra ñoàng thôøi nhö sau:
17
- Dieän tích khu coâng nghieäp döôùi 150 ha, laáy moät ñaùm chaùy.
- Dieän tích khu coâng nghieäp lôùn hôn 150 ha, laáy hai ñaùm chaùy xaûy ra
ñoàng thôøi.
Trong caùc khu coâng nghieäp, löu löôïng chöõa chaùy tính ñeán ngoâi nhaø caàn löôïng
nöôùc chöõa chaùy nhieàu nhaát ñöôïc quy ñònh trong baûng sau:
Baûng 1.7: Löu löôïng nöôùc chöõa chaùy cho khu coâng nghieäp
Baäc chòu Haïng saûn Löu löôïng nöôùc tính cho moät ñaùm chaùy (l/s) vaø khoái
löûa xuaát löôïng coâng trình
( 1000 m3 )
Ñeán 3 3-5 5 - 20 20 - 50 > 50
I vaø II D,E,Z 5 5 10 10 15
I vaø II A,B,C 10 10 15 20 30
III D,E 5 10 15 25 35
IV C 10 15 20 30 40
IV vaø V D,E 10 15 20 30
IV vaø V C 15 20 25
Löu löôïng nöôùc duøng ñeå chöõa chaùy cho coâng trình coâng coäng tính theo quy ñònh
trong baûng 7 vaø coi nhö laø saûn xuaát haïng C.
1.2.2.6. Nöôùc roø ræ vaø döï phoøng
Theo TCXD 33 – 2006, löôïng nöôùc roø ræ vaø döï phoøng laáy baèng 10 – 20% löôïng
nöôùc caáp cho toaøn ñoâ thò.
Tuy nhieân, trong thöïc teá hieän nay, haàu heát caùc heä thoáng caáp nöôùc trong caû nöôùc
coù tæ leä thaát thoaùt nöôùc quaù cao, dao ñoäng töø ( 15% – 50% ). Vì vaäy, quy chuaån
XDVN cuûa Boä Xaây Döïng – QCXDVN01-2008 ñieàu 5.3: nöôùc roø ræ vaø döï phoøng
ñoái vôùi heä thoáng naâng caáp caûi taïo khoâng quaù 30%, ñoái vôùi heä thoáng xaây môùi
khoâng quaù 25% toång nhu caàu duøng nöôùc.
Theo ñònh höôùng caáp nöôùc ñoâ thò ñeán naêm 2020 chæ tieâu phaán ñaáu ñaït tæ leä thaát
thoaùt nöôùc xuoáng coøn 20%
1.2.2.7. Nöôùc duøng cho baûn thaân traïm xöû lyù
Theo quy chuaån xaây döïng naêm 2008 QCXDVN01: 2008, nöôùc duøng cho baûn
thaân khu xöû lyù toái thieåu 4% löu löôïng nöôùc caáp cho toaøn ñoâ thò.
Theo TCXD 33 – 2006, Löu löôïng nöôùc duøng cho baûn thaân traïm xöû lyù vaø löu
löôïng nöôùc chöõa chaùy coù theå laáy baèng 5% - 10% toång löu löôïng nöôùc caáp cho
toaøn ñoâ thò.
1.2.2.8. Chæ tieâu caáp nöôùc ñoái vôùi töøng loaïi ñoâ thò
1. Phaân loaïi ñoâ thò
18
Theo nghò ñònh cuûa chính phuû veà vieäc phaân loaïi ñoâ thò soá 72/2001/NÑ – CP
ngaøy 05/10/2001. Ñoâ thò Vieät Nam ñöôïc phaân thaønh 6 loaïi, bao goàm:
- - Ñoâ thò loaïi ñaëc bieät
- - Ñoâ thò loaïi 1
2. Chæ tieâu caáp nöôùc ñoái vôùi töøng loaïi ñoâ thò
Theo quy chuaån xaây döïng naêm 2008 – QCXDVN01: 2008, chæ tieâu caáp nöôùc
ñoái vôùi töøng loaïi ñoâ thò laáy theo baûng sau:
Baûng 1.8: Tieâu chuaån duøng nöôùc ñoái vôùi töøng loaïi ñoâ thò
Loaïi ñoâ thò Nhu caàu duøng nöôùc
Ñôït ñaàu 10 naêm Ñôït sau 20 naêm
Tæ leä caáp nöôùc Tieâu chuaån Tæ leä caáp nöôùc Tieâu chuaån
(% daân soá) (l/ng.ngñ) (% daân soá) (l/ng.ngñ)
Ñoâ thò loaïi ñaëc bieät ≥ 90 ≥ 180 100 ≥ 200
Ñoâ thò loaïi 1 ≥ 80 ≥ 150 ≥ 90 ≥ 180
Ñoâ thò loaïi 2 ≥ 80 ≥ 120 ≥ 90 ≥ 150
Ñoâ thò loaïi 3, 4, 5 ≥ 80 ≥ 80 ≥ 90 ≥ 100
1.2.3. Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa caùc ñoái töôïng duøng nöôùc
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc: Laø traät töï ñöôïc thieát laäp hay caùch thöùc ñieàu tieát vaø söû
duïng löu löôïng nöôùc theo caùc thôøi ñieåm khaùc nhau trong ngaøy..
Muoán thieát keá 1 heä thoáng caáp nöôùc thoaû maõn caùc nhu caàu duøng nöôùc vaø ñaït
hieäu quaû kinh teá cao, caàn phaûi xaùc ñònh chính xaùc cheá ñoä tieâu thuï nöôùc.
Tuy nhieân, cheá ñoä tieâu thuï nöôùc voâ cuøng phöùc taïp. Noù thay ñoåi theo töøng giaây,
töøng phuùt, töøng giôø vaø töøng ngaøy, töøng thaùng, töøng muøa trong naêm.
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc phuï thuoäc vaøo caùc yeáu toá khaùc nhau cuûa caùc nhu caàu duøng
nöôùc vaø quy moâ duøng nöôùc trong caùc ñoâ thò.
Döôùi ñaây, ta ñi tìm hieåu cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa töøng ñoái töôïng duøng nöôùc
theo nhu caàu duøng nöôùc khaùc nhau:
1.2.3.1. Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc aên uoáng, sinh hoaït
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc trong caùc khu daân cö raát phöùc taïp, noù phuï thuoäc vaøo cheá
ñoä laøm vieäc, nghæ ngôi cuûa ngöôøi daân, vaøo caùc ñieàu kieän khí haäu, möùc ñoä trang
thieát bò veä sinh, phong tuïc taäp quaùn cuûa töøng ñòa phöông.
19
Ñeå xaùc ñònh cheá ñoä tieâu thuï nöôùc aên uoáng, sinh hoaït, ta caàn phaûi ñieàu tra cheá
ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa töøng loaïi ñoâ thò. Moãi loaïi ñoâ thò khaùc nhau seõ coù cheá ñoä
tieâu thuï nöôùc khaùc nhau.
Vieäc xaùc ñònh cheá ñoä tieâu thuï nöôùc saùt vôùi nhu caàu söû duïng nöôùc thöïc teá, thì seõ
coù yù nghóa kinh teá raát lôùn ñoái vôùi vieäc thieát keá heä thoáng caáp nöôùc cho ñoâ thò.
Ñeå ñaëc tröng cho cheá ñoä tieâu thuï nöôùc aên uoáng, sinh hoaït trong caùc ñoâ thò,
ngöôøi ta ñöa ra heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø vaø thieát laäp bieåu ñoà tieâu thuï nöôùc cho
töøng giôø trong ngaøy ñeâm.
Heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø lôùn nhaát laø tæ soá giöõa löôïng nöôùc söû duïng trong giôø
duøng nöôùc lôùn nhaát vôùi giôø duøng nöôùc trung bình, trong ngaøy duøng nöôùc lôùn
nhaát, kyù hieäu laø Kgiôø max
Treân thöïc teá, löôïng nöôùc tieâu thuï trong töøng giôø cuõng thay ñoåi. Xong ñeå deã
daøng tính toaùn, ngöôøi ta quy öôùc löu löôïng tieâu thuï trong moät giôø laø khoâng thay
ñoåi, coøn löu löôïng trong nhöõng giôø khaùc nhau thì thay ñoåi.
Theo TCXD 33 – 2006, Heä soá duøng nöôùc khoâng ñieàu hoøa giôø lôùn nhaát ñöôïc
xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
Kgiôø max = α max × β max (1.1)
Trong ñoù:
Kgiôø max: Laø tæ soá giöõa löu löôïng gìô duøng nöôùc lôùn nhaát vaø löu löôïng giôø duøng
nöôùc trung bình
α max : Heä soá keå ñeán möùc ñoä tieän nghi cuûa coâng trình
Theo TCXD 33 – 2006 α max = 1,2 ÷ 1,5. Tuy nhieân, trong töông lai, ñoâ thò
phaùt trieån seõ coù nhieàu khu bieät thöï, dieän tích caây xanh maët nöôùc taêng, xaây döïng
nhieàu coâng trình taïo caûnh, do ñoù ñoái vôùi caùc ñoâ thò coù quy moâ raát lôùn coù theå laáy
α max = 1,2 ÷ 1,4
β max : Heä soá keå ñeán soá daân trong khu daân cö laáy theo baûng 1.9:
Baûng 1.9: Heä soá β max
Soá daân
(1000 1 2 4 6 10 20 50 100 300 > 1000
ngöôøi)
β max 2 1,8 1,6 1,4 1,3 1,2 1,15 1,1 1,05 1,0
Ghi chuù: Tröôøng hôïp ñoâ thò ñöôïc chia thaønh nhieàu khu vöïc caáp nöôùc vôùi tieâu
chuaån duøng nöôùc khaùc nhau, thì ta caàn xaùc ñònh heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø cho
töøng khu vöïc.
Hieän nay, chöa coù soá lieäu ñieàu tra veà cheá ñoä tieâu thuï nöôùc aên uoáng, sinh hoaït
cuûa caùc ñoâ thò Vieät Nam loaïi 1,2,3,4 naêm 2005. Vì vaäy, ta coù theå tham khaûo soá
20
lieäu ñieàu tra veà cheá ñoä tieâu thuï nöôùc aên uoáng, sinh hoaït cuûa caùc ñoâ thò Vieät
Nam naêm 2002 – 2003.
Baûng 1.10: Löu löôïng nöôùc caáp cho caùc khu daân cö theo
heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø ( % Qngaø
SH
yñeâ m )
Giôø trong ngaøy Kgiôø = 1,5 Kgiôø = 1,6 Kgiôø = 1,7 Kgiôø = 1,8
0-1 1,3 0,8 0,3 0,2
1-2 1,3 0,8 0,3 0,2
2-3 1,3 0,8 0,3 0,2
3-4 1,3 0,8 0,3 0,2
4-5 2,0 2,1 2,3 2,8
5-6 4,6 4,3 6,3 5,9
6-7 6,2 6,1 6,6 7,0
7-8 5,8 6,2 4,9 5,5
8-9 5,6 4,7 4,6 4,5
9-10 4,5 5,4 5,5 5,1
19-11 5,9 5,5 6,4 6,2
11-12 6,2 6,2 6,8 6,9
12-13 5,9 4,1 5,8 3,2
13-14 3,8 3,8 4,5 3,0
14-15 3,6 4,0 4,2 3,5
15-16 4,9 5,8 4,9 5,6
16-17 5,8 6,2 6,2 6,5
17-18 5,9 6,4 6,7 7,3
18-19 6,3 6,7 7,1 7,5
19-20 4,6 5,8 5,5 7,2
20-21 4,4 4,8 4,3 5,9
21-22 3,7 4,4 3,8 4,4
22-23 2,8 2,6 2,0 0,9
23-24 2,3 1,7 0,3 0,3
Coäng 100 100 100 100
1.2.3.2. Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cho coâng nghieäp
Ñoái vôùi nöôùc cung caáp cho saûn xuaát, cheá ñoä tieâu thuï nöôùc phuï thuoäc:
- Daây chuyeàn coâng ngheä
- Phöông phaùp duøng nöôùc
- Soá ca kíp trong ngaøy
Thoâng thöôøng, caùc xí nghieäp coù beå ñieàu hoøa vaø traïm bôm cuïc boä rieâng neân cheá
ñoä tieâu thuï nöôùc cho saûn xuaát thöôøng laáy ñoàng ñeàu cho caùc ca kíp. Vì vaäy, töøng
giôø trong ca coù löôïng nöôùc tieâu thuï nhö nhau töùc laø laáy Kgiôø = 1
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc sinh hoaït cho coâng nhaân trong caùc xí nghieäp coâng nghieäp
laáy theo heä soá khoâng ñieàu hoaø giôø trong moãi ca saûn xuaát:
21
- 2,5 ñoái vôùi phaân xöôûng toûa nhieät
- 3 ñoái vôùi caùc phaân xöôûng khaùc
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc sinh hoaït cuûa coâng nhaân trong caùc xí nghieäp coù theå tham
khaûo soá lieäu trong baûng sau:
Baûng 1.11: Löu löôïng nöôùc sinh hoaït cuûa coâng nhaân trong caùc xí nghieäp
coâng nghieäp theo caùc giôø trong ca saûn xuaát ( % QCa
SH
)
Loaïi phaân xöôûng Löu löôïng nöôùc tieâu thuï trong ngaøy
( tính baèng % QCa
SH
)
Caùc giôø trong ca Giôø

1 2 3 4 5 6 7 8 sau
ca
Phaân xöôûng toaû nhieät k = 2,5 6 9 12 16 10 10 12 16 9
Phaân xöôûng khaùc k =3,0 0 6 12 19 15 6 12 19 11
Ghi chuù:
• ôû Vieät Nam, neáu xí nghieäp laøm vieäc 3 ca thì:
- Ca ñaàu tieân thöôøng baét ñaàu laøm vieäc vaøo luùc 5h 00’
• Vieäc phaân phoái nöôùc taém cho coâng nhaân trong caùc xí nghieäp thöôøng laáy
taäp trung vaøo giôø sau moãi ca laøm vieäc.
1.2.3.3. Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc töôùi caây, röûa ñöôøng
Theo TCXD 33 – 2006 thì nöôùc töôùi thöôøng phaân phoái theo caùc giôø duøng nöôùc
trung bình vaø duøng nöôùc ít trong ngaøy.Tæ leä nöôùc töôùi vaøo caùc giôø naøy coù theå
tham khaûo ôû baûng 1.12:
Baûng 1.12: Löu löôïng nöôùc töôùi phaân boá theo thôøi gian duøng nöôùc trong ngaøy
Löu löôïng tính baèng % löu löôïng ngaøy lôùn

Loaïi nöôùc söû duïng nhaát cuûa thôøi gian duøng nöôùc
Nhieàu nhaát Trung bình Ít nhaát
Nöôùc töôùi röûa ñöôøng,quaûng
tröôøng, caây xanh vaø töôùi vöôøn 0 20 ÷ 50 50 ÷ 80
öôm
Ôû Vieät Nam hieän nay:
- Nöôùc röûa ñöôøng thöôøng ñöôïc phaân boá vaøo khoaûng thôøi gian coù ít
ngöôøi ñi treân ñöôøng, coù theå töø 8h ÷ 16h
- Nöôùc töôùi caây, hoa: Ñöôïc phaân boá vaøo luùc saùng sôùm vaø chieàu toái,
thöôøng töôùi vaøo 5h ÷ 7h vaø 17h ÷ 19h
22
Tuy nhieân, theo baûng 11, nöôùc röûa ñöôøng neân boá trí vaøo ban ñeâm laø hôïp veä sinh
nhaát, coøn nöôùc töôùi caây neân phaân boá vaøo luùc saùng sôùm
1.2.3.4. Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cho caùc coâng trình coâng coäng
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cho caùc coâng trình coâng coäng raát ña daïng, vì vaäy coù theå
coi nhö phaân boá ñeàu cho caùc giôø trong ngaøy, laáy Kgiôø = 1
Moät soá caùc coâng trình coâng coäng lôùn vaø ñöùng rieâng bieät, ñöôïc phaân boá theo heä
soá kgiôø rieâng. Coù theå tham khaûo ôû baûng 1.13:
Baûng 1.13: Löu löôïng nöôùc caáp cho caùc coâng trình coâng coäng theo heä soá
khoâng ñieàu hoaø giôø ( % Qcc )
Hieäu giaët
Tröôøng
Giôø trong Beänh vieän, laø, nhaø Nhaø aên
hoïc, kyù tuùc Tieäm aên Nhaø treû
ngaøy khaùch saïn taém coâng taäp theå
xaù
coäng
0-1 0,2 0,15 4,5
1-2 0,2 0,15 4,5
2-3 0,2 0,15 3,8
3-4 0,2 0,15 3,6
4-5 0,5 0,15 3,6
5-6 0,5 0,25 3,7
6-7 3 0,3 4 5 12
7-8 5 23,5 4 3 3
8-9 8 6,8 3 6,25 15 1
9-10 10 4,6 4,9 6,25 5,5 18
19-11 6 3,6 4,6 6,25 3,4 2
11-12 10 2 4 6,25 0,4 2
12-13 10 3 4 6,25 15 1
13-14 6 6,25 4,8 6,25 8,1 2,8
14-15 5 6,25 4,8 6,25 5,6 2,9
15-16 8,5 3 4 6,25 4 4
16-17 5,5 4 4,5 6,25 4 4
17-18 5 3,6 4 6,25 15 6
23
18-19 5 3,3 4,7 6,25 3 3
19-20 5 5 4,2 6,25 2 6
20-21 2 2,6 4,1 6,25 2 7
21-22 0,7 18,6 3,5 6,25 3 10
22-23 3 1,6 4,3 6,25
23-24 0,5 1 4,1 6,25
1.2.3.5. Nöôùc roø ræ vaø döï phoøng

Ta cuõng coi nhö phaân boá ñeàu cho caùc giôø trong ngaøy, laáy Kgiôø = 1
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa caùc ñoái töôïng duøng nöôùc, ta ñi
laäp baûng thoáng keâ löu löôïng nöôùc cho caùc giôø trong ngaøy duøng nöôùc lôùn nhaát,
phuïc vuï tính toaùn maïng löôùi caáp nöôùc
1.3. Löu löôïng caáp nöôùc tính toaùn – coâng suaát caáp nöôùc cuûa ñoâ thò
1.3.1. Löu löôïng caáp nöôùc tính toaùn
1.3.1.1. Löu löôïng nöôùc caáp cho aên uoáng, sinh hoaït
Löu löôïng nöôùc aên uoáng,sinh hoaït tính cho ngaøy duøng nöôùc trung bình:
SH
Qngaø
∑q × Ni i
( m3/ng.ñ ) (1.2)
ytrungbình =
1000
Trong ñoù:
qi : Tieâu chuaån duøng nöôùc laáy theo baûng 1 ( l/ng.ng.ñ )
Ni : Soá daân tính toaùn öùng vôùi tieâu chuaån duøng nöôùc qi ( ngöôøi )
Löu löôïng nöôùc aên uoáng, sinh hoaït cho ngaøy duøng nöôùc lôùn nhaát:
3
Qngaø y max = Qngaø ytrungbình × K ngaø y max ( m /ng.ñ ) (1.3)
SH SH
Trong ñoù:
Kngaøy max: Laø heä soá khoâng ñieàu hoaø ngaøy lôùn nhaát. Heä soá naøy phuï thuoäc vaøo
quy moâ cuûa ñoâ thò, caùch toå chöùc ñôøi soáng xaõ hoäi, möùc ñoä trang
thieát bò veä sinh trong coâng trình, cheá ñoä laøm vieäc cuûa caùc xí
nghieäp, söï thay ñoåi nhu caàu duøng nöôùc theo muøa.
Theo TCXD 33 – 2006, heä soá Kngaøy max = 1,2 ÷ 1,4; Neáu ñoâ thò
lôùn thì ta laáy heä soá nhoû vaø ngöôïc laïi.
Ghi chuù:
Neáu ñoâ thò chia thaønh 2 hoaëc 3 khu vöïc caáp nöôùc vôùi tieâu chuaån duøng nöôùc
khaùc nhau, thì caàn xaùc ñònh löu löôïng nöôùc aên uoáng, sinh hoaït theo ngaøy duøng
nöôùc nhieàu nhaát cho töøng khu vöïc, roài sau ñoù ñem coäng laïi.
24
Ngoaøi ra, trong caùc ñoâ thò, daân soá tính toaùn cho töøng khu coù theå ñöôïc bieåu thò
theo maät ñoä daân soá treân 1 ñôn vò dieän tích. Trong tröôøng hôïp naøy,löu löôïng
nöôùc aên uoáng, sinh hoaït trong ngaøy duøng nöôùc nhieàu nhaát coù theå ñöôïc xaùc ñònh
theo coâng thöùc sau:
SH
Qngaø
∑q ×P ×F ×K
i i i
( m3/ng.ñ ) (1.4)
y max = ngaø y max
1000
Trong ñoù:
Pi: Maät ñoä daân soá tính toaùn theo töøng khu vöïc, laáy theo soá lieäu quy hoaïch
cuûa khu vöïc thieát keá ( ngöôøi / ha )
Fi: Dieän tích khu vöïc tính toaùn ( ha )
Ghi chuù:
Neáu choïn tieâu chuaån duøng nöôùc tính theo ngaøy duøng nöôùc nhieàu nhaát trong
naêm, thì trong coâng thöùc tính löu löôïng nöôùc theo ngaøy duøng nöôùc nhieàu nhaát
trong naêm khoâng phaûi nhaân theâm heä soá khoâng ñieàu hoøa ngaøy lôùn nhaát.
1.3.1.2. Löu löôïng nöôùc caáp cho coâng nghieäp taäp trung
Nöôùc cung caáp cho caùc khu coâng nghieäp hoaëc nhaø maùy, xí nghieäp coù quy moâ
töông ñoái lôùn, yeâu caàu moät löôïng nöôùc taäp trung, ñöôïc tính theo caùc nhu caàu
duøng nöôùc sau:
• Löu löôïng nöôùc caáp cho saûn xuaát:
Löôïng nöôùc caáp cho saûn xuaát coù theå laáy theo yeâu caàu cuûa töøng nhaø maùy, döïa
treân daây chuyeàn coâng ngheä, ñoøi hoûi moät löôïng nöôùc cung caáp cuï theå. Khi coù soá
lieäu cuï theå veà soá löôïng saûn phaåm maø nhaø maùy caàn saûn xuaát theo keá hoaïch haøng
ngaøy, löôïng nöôùc caáp cho saûn xuaát coù theå tính theo coâng thöùc döôùi ñaây:
Qsaûnxuaát = ∑ qi × Mi ( m /ng.ñ ) (1.5)
3
Trong ñoù:
- qi: Tieâu chuaån duøng nöôùc cho 1 ñôn vò saûn phaåm ( m3/ñ.v.s.p )
- Mi: Soá löôïng saûn phaåm ñöôïc saûn xuaát haøng ngaøy theo tieâu chuaån
duøng nöôùc qi ( ñvsp ) coù theå laø taán, m3…
• Löu löôïng nöôùc duøng cho nhu caàu sinh hoaït cuûa coâng nhaân trong thôøi
gian laøm vieäc taïi caùc nhaø maùy, xí nghieäp:
QcoâSHngnhaân =
∑q ×N
i i
( m3/ng.ñ ) (1.6)
1000
Trong ñoù:
- qi: Tieâu chuaån duøng nöôùc cho coâng nhaân khi laøm vieäc trong nhaø maùy
xí nghieäp ( l/ng.ng.ñ )
- Ni: Toång soá coâng nhaân cuûa nhaø maùy ( ngöôøi )
25
Trong xí nghieäp coâng nghieäp, coù nhieàu phaân xöôûng vôùi soá löôïng coâng nhaân
khaùc nhau, laøm vieäc trong nhöõng ñieàu kieän khaùc nhau, neân ta phaûi laáy tieâu
chuaån duøng nöôùc khaùc nhau tuyø theo tính chaát coâng vieäc trong töøng phaân
xöôûng.
Coù theå phaân thaønh hai loaïi phaân xöôûng:
- Phaân xöôûng toaû nhieät 20 Kcalo/m3 – h
- Caùc phaân xöôûng khaùc
Tieâu chuaån duøng nöôùc cho nhu caàu sinh hoaït cuûa coâng nhaân ta laáy theo baûng 2
Löu löôïng nöôùc duøng cho taém hoa sen sau moãi ca laøm vieäc ( nöôùc taém ñöôïc caáp
trong 45 phuùt )
Taé m
Qsauca =
∑ q × N × 45
i i
( m3/ng.ñ ) (1.7)
1000 × 60 × n
Trong ñoù:
- qi: Tieâu chuaån duøng nöôùc cho 1 laàn taém hoa sen ( l/hoa sen ).
- Theo TCXD 33 – 2006: qi = 300 l/h
- Ni: Soá coâng nhaân taém hoa sen trong ca ñoàng nhaát veà ñaëc ñieåm veä sinh
cuûa quaù trình saûn xuaát
- N: Soá ngöôøi söû duïng tính cho 1 nhoùm hoa sen. Laáy theo baûng 3
Vaäy löu löôïng nöôùc caáp cho coâng nghieäp taäp trung laø:
3
Qcoângnghieäp = Qsaûnxuaát + QcoâSHngnhaân + Qsauca
taé m
( m /ng.ñ ) (1.8)
1.3.1.3. Löu löôïng nöôùc caáp cho caùc xí nghieäp coâng nghieäp nhoû ñòa
phöông vaø tieåu thuû coâng nghieäp naèm raûi raùc.
(5 ÷ 15) SH
QCNñòaphöông = Qngaøy max ( m3/ng.ñ ) (1.9)
100
1.3.1.4. Löu löôïng nöôùc caáp cho röûa ñöôøng, töôùi caây
QTöôùi =
∑ q × F ( m3/ng.ñ ) (1.10)
i i
1000
Trong ñoù:
- qi: Tieâu chuaån nöôùc töôùi ñöôøng hoaëc töôùi caây ( l/m2 cho 1 laàn töôùi), ta
laáy theo baûng 4
- Fi: Dieän tích ñöôøng hoaëc caây xanh caàn töôùi ( m2 )
Trong tröôøng hôïp khoâng coù soá lieäu quy hoaïch cuï theå:
(8 ÷ 12) 3
y max ( m /ng.ñ ) (1.11)
SH
QTöôùi = × Qngaø
100
1.3.1.5. Löu löôïng nöôùc caáp cho caùc coâng trình coâng coäng
26
Neáu caùc coâng trình coâng coäng lôùn vaø ñöùng rieâng bieät, thì löu löôïng nöôùc tính
theo tieâu chuaån thieát keá caáp nöôùc beân trong coâng trình:
qi × N i
QCTCC = ( m3/ng.ñ ) (1.12)
1000
Trong ñoù:
- qi: Tieâu chuaån duøng nöôùc cho 1 ñôn vò tính ( l/ng cho 1 ñôn vò tính )
laáy theo baûng 5.
- Ni: Soá löôïng ñôn vò tính ( ngöôøi, giöôøng beänh, moùn aên, caên hoä, choã
ngoài, kg ñoà giaët…)
Neáu caùc coâng trình coâng coäng naèm raûi raùc trong ñoâ thò vôùi quy moâ khaùc nhau,
coù theå xaùc ñònh theo toång löu löôïng nöôùc söû duïng cho caùc coâng trình coâng coäng:
(10 ÷ 20) 3
y max ( m /ng.ñ ) (1.13)
SH
QCTCC = × Qngaø
100
1.3.1.6. Xaùc ñònh löu löôïng nöôùc chöõa chaùy
Löu löôïng nöôùc chöõa chaùy coù theå tính nhö sau:
qcc × n × 3 × 3600 × k
QCC = = 10,8 × qcc × n × k ( m3/ng.ñ ) (1.14)
1000
Trong ñoù:
- qcc: Tieâu chuaån nöôùc chöõa chaùy ( l/s ); coù theå tra ôû baûng 6
- n : Soá ñaùm chaùy xaûy ra ñoàng thôøi; coù theå tra ôû baûng 6
- k : Heä soá xaùc ñònh theo thôøi gian phuïc hoài nöôùc döï tröõ chöõa chaùy,
Theo TCXD 33 – 2006:
- k = 1: Ñoái vôùi khu daân duïng vaø khu coâng nghieäp coù haïng saûn xuaát A,
B, C
2
- k= : Ñoái vôùi khu coâng nghieäp coù haïng saûn xuaát D, E, F vaø khu coâng
3
nghieäp saûn xuaát haïng C neáu qcc < 25 l/s
1
- k= : Ñoái vôùi khu coâng nghieäp coù haïng saûn xuaát E vaø qcc < 25 l/s
2
Theo TCXD 33 – 2006: thôøi gian phuïc hoài nöôùc döï tröõ cho chöõa chaùy ñöôïc quy
ñònh nhö sau:
- Trong caùc khu daân duïng, caùc coâng trình daân duïng vaø coâng nghieäp
haïng saûn xuaát A, B, C khoâng quaù 24 giôø.
- Caùc coâng trình coâng nghieäp thuoäc haïng D, E, F khoâng ñöôïc quaù 36 giôø
- Caùc coâng trình coâng nghieäp coù qcc < 25 l/s, cho pheùp keùo daøi thôøi gian
phuïc hoài laø 36 giôø ñoái vôùi nhaø saûn xuaát haïng C vaø 48 giôø ñoái vôùi nhaø
saûn xuaát haïng D
27
1.3.2. Coâng suaát caáp nöôùc ñoâ thò
3
QÑT = ( Qngaø
SH
y max + QCN + QCNñòa phöông + Qtöôùi + QCTCC ).Kr.Kxl (m /ng.ñ) (1.15)
- Kr: Heä soá keå ñeán löôïng nöôùc roø ræ treân maïng löôùi vaø löôïng nöôùc döï
phoøng:
- Theo TCXD 33 – 2006: Kr = 1,1 ÷ 1,2
- Theo QCXDVN01-2008: Kr ≤ 1,25 ÷ 1,3
Neáu tính heä thoáng caáp nöôùc cho giai ñoaïn 2020, neân laáy Kr = 1,2
- KXL: Heä soá tính ñeán löôïng nöôùc cho baûn thaân traïm xöû lyù
Theo TCXD 33 – 2006: KXL = 1,05 ÷ 1,1
1.4.Cheá ñoä laøm vieäc cuûa heä thoáng caáp nöôùc
1.4.1. Moái lieân heä veà maët löu löôïng giöõa caùc coâng trình trong HTCN
1.4.1.1. Quan heä veà maët löu löôïng giöõa traïm bôm caáp II vaø maïng löôùi
Sau khi laäp baûng thoáng keâ löu löôïng nöôùc cho ñoâ thò, coù theå veõ ñöôïc bieåu ñoà veà
cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa ñoâ thò ñoù.
Cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa moät ñoâ thò thay ñoåi theo töøng giôø trong ngaøy. Nhieäm
vuï cuûa traïm bôm caáp II laø phaûi ñaûm baûo yeâu caàu duøng nöôùc cho toaøn ñoâ thò. Coù
nghóa laø cheá ñoä laøm vieäc cuûa traïm bôm caáp II phaûi baùm saùt cheá ñoä tieâu thuï
nöôùc cuûa ñoâ thò. Tuy nhieân, trong thöïc teá, cheá ñoä laøm vieäc cuûa traïm bôm caáp II
theo caáp. Nhö vaäy, seõ coù giôø thöøa nöôùc vaø giôø thieáu nöôùc so vôùi cheá ñoä tieâu thuï
cuûa maïng löôùi.
Vì vaäy, Muoán caáp nöôùc ñaày ñuû vaø lieân tuïc cho moïi ñoái töôïng duøng nöôùc trong
ñoâ thò, thì treân maïng löôùi caáp nöôùc caàn phaûi xaây döïng ñaøi nöôùc.
Khi traïm bôm caáp II bôm vöôït quaù löôïng nöôùc caàn tieâu thuï, seõ daãn ñeán thöøa
nöôùc, löôïng nöôùc thöøa seõ ñi leân ñaøi vaø ñöôïc chöùa taïi ñoù.
Ngöôïc laïi, khi löôïng nöôùc do traïm bôm caáp II bôm ra ít hôn löôïng nöôùc caàn
tieâu thuï, khi ñoù nöôùc töø treân ñaøi seõ chaûy xuoáng boå sung vaøo löôïng nöôùc thieáu
theo cheá ñoä tieâu thuï cuûa maïng löôùi.
Moái quan heä giöõa traïm bôm caáp II vaø maïng löôùi ñöôïc theå hieän döôùi hình sau:
Q ml - Q b
Q b - Q ml
Q b Q ml Q b Q ml
Hình 1.3 Traïm bôm caáp II bôm thöøa nöôùc Traïm bôm caáp II bôm thieáu nöôùc
28
Ngoaøi löôïng nöôùc ñieàu hoøa leân xuoáng, ñaøi nöôùc coøn phaûi döï tröõ 1 löôïng nöôùc
cho chöõa chaùy trong 10 phuùt ñaàu. Ñaây laø khoaûng thôøi gian caàn thieát ñeå khôûi
ñoäng maùy bôm chöõa chaùy vaø phaùt löôïng nöôùc döï tröõ cho chöõa chaùy ôû beå chöùa
vaøo maïng löôùi, keå töø khi nhaän ñöôïc tín hieäu coù chaùy.
Nhö vaäy, ñaøi nöôùc laøm nhieäm vuï ñieàu hoøa löu löôïng nöôùc giöõa traïm bôm caáp II
vaø maïng löôùi caáp nöôùc, döï tröõ 1 löôïng nöôùc chöõa chaùy trong 10 phuùt ñaàu. Ngoaøi
ra, ñaøi nöôùc coøn coù nhieäm vuï taïo aùp löïc ñeå caáp nöôùc cho maïng löôùi.
Cheá ñoä laøm vieäc cuûa traïm bôm caáp II baùm saùt cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa maïng
löôùi thì dung tích ñaøi nöôùc caøng nhoû, vì vaäy seõ raát kinh teá.
Nguyeân taéc choïn maùy bôm laø phaûi cuøng loaïi, coù thoâng soá kyõ thuaät töông ñöông
nhau ñeå thuaän tieän cho vieäc gheùp caùc maùy bôm laøm vieäc song song treân heä
thoáng ñöôøng oáng ñaåy. Vì vaäy, ta thöôøng choïn cheá ñoä laøm vieäc cuûa traïm bôm
caáp II theo hình baäc thang, laøm vieäc oån ñònh trong moät soá giôø vôùi caùc bôm cuøng
loaïi gheùp song song.
Ngoaøi ra, khi choïn cheá ñoä bôm, caàn coá gaéng choïn ít loaïi maùy bôm nhaát cho
kinh teá. Khi coù nhieàu maùy bôm cuøng laøm vieäc, ta caàn chuù yù ñeán heä soá hoaït
ñoäng ñoàng thôøi cuûa caùc maùy bôm:
- Khi coù 2 maùy laøm vieäc ñoàng thôøi k = 0,9
1.4.1.2. Quan heä veà maët löu löôïng giöõa traïm bôm caáp I vaø traïm bôm caáp II
Traïm bôm caáp I coù nhieäm vuï cung caáp nöôùc cho traïm xöû lyù. Traïm xöû lyù nöôùc
ñöôïc thieát keá vôùi coâng suaát nhaát ñònh vaø laøm vieäc oån ñònh trong töøng thôøi kyø
nhaát ñònh.
Theo nguyeân taéc, traïm xöû lyù nöôùc phaûi ñaûm baûo cung caáp nöôùc cho ngaøy duøng
nöôùc lôùn nhaát trong naêm thöôøng laø vaøo muøa heø.
Veà muøa ñoâng, traïm xöû lyù nöôùc thöôøng laøm vieäc vôùi coâng suaát nhoû hôn nhöng
vaãn ñaûm baûo cheá ñoä laøm vieäc oån ñònh vôùi löu löôïng khoâng ñoåi trong moät ngaøy.
Moät soá coâng trình yeâu caàu phaûi coù löu löôïng ñaàu vaøo oån ñònh môùi ñaûm baûo cheá
ñoä laøm vieäc toát vaø coù hieäu quaû, neáu löu löôïng thay ñoåi seõ daãn tôùi cheá ñoä thuyû
löïc trong caùc coâng trình xöû lyù khoâng oån ñònh, laøm giaûm hieäu quaû xöû lyù.
Vì vaäy, traïm bôm caáp I thöôøng laøm vieäc vôùi löu löôïng khoâng ñoåi, hay noùi caùch
khaùc laø: Traïm bôm caáp I laøm vieäc theo cheá ñoä 1 baäc ñieàu hoaø suoát ngaøy ñeâm
4,17% Qngaøy ñeâm.
Trong khi ñoù, traïm bôm caáp II laøm vieäc theo 2 ÷ 3 baäc vaø baùm saùt vôùi cheá ñoä
tieâu thuï nöôùc cuûa ñoâ thò.
Do cheá ñoä laøm vieäc cuûa traïm bôm caáp I vaø traïm bôm caáp II khaùc nhau neân ta
caàn phaûi coù coâng trình ñieàu hoøa löu löôïng giöõa hai traïm bôm. Ñoù laø beå chöùa
nöôùc saïch trong traïm xöû lyù.
29
Baát kyø traïm xöû lyù nöôùc naøo cuõng phaûi coù beå chöùa nöôùc saïch ñeå döï tröõ moät
löôïng nöôùc do traïm bôm caáp I bôm ñeán. Khi traïm bôm caáp II bôm khoâng heát vaø
boå sung löôïng nöôùc thieáu khi traïm bôm caáp II bôm nhieàu hôn so vôùi traïm bôm
caáp I.
Nhö vaäy, beå chöùa nöôùc saïch coù nhieäm vuï ñieàu hoøa löu löôïng nöôùc giöõa traïm
bôm caáp I vaø traïm bôm caáp II, döï tröõ moät löôïng nöôùc cho chöõa chaùy trong 3 giôø
lieàn vaø moät löôïng nöôùc caàn thieát cho baûn thaân traïm xöû lyù.
Trong thöïc teá, khi choïn cheá ñoä bôm cuûa traïm bôm caáp II caøng saùt vôùi cheá ñoä
tieâu thuï nöôùc cuûa maïng löôùi thì dung tích ñaøi nöôùc caøng nhoû, nhöng luùc ñoù,
dung tích beå chöùa seõ taêng leân. Tuy nhieân, vieäc giaûm dung tích ñaøi coù yù nghóa
kinh teá hôn raát nhieàu so vôùi khi caàn taêng dung tích beå chöùa.
1.4.2. AÙp löïc cuûa heä thoáng caáp nöôùc
Heä thoáng caáp nöôùc cuûa ñoâ thò thöôøng ñöôïc thieát keá coù ñaøi nöôùc vôùi chöùc naêng
ñieàu hoaø löu löôïng giöõa traïm bôm caáp II vaø maïng löôùi caáp nöôùc, ñoàng thôøi taïo
ra aùp löïc ñeå cung caáp nöôùc tôùi moïi ñieåm treân maïng löôùi caáp nöôùc, keå caû ôû vò trí
baát lôïi nhaát
30
Moái lieân heä veà maët aùp löïc cuûa heä thoáng caáp nöôùc ñöôïc theå hieän qua sô ñoà
sau:
h2
1 TRAÏM BÔM: VÒ TRÍ NGUOÀN CAÁP NÖÔÙC
h1 hñ
2 ÑAØI NÖÔÙC
3 NGOÂI NHAØ BAÁT LÔÏI NHAÁT TRONG KHU DAÂN CÖ
Hb
Hñ
nh
H ct
2
1 3
H nh
Zñ
Zb
±0.00
Hình 1.4: Lieân heä veà phöông dieän aùp löïc giöõa caùc coâng trình cuûa heä thoáng
caáp nöôùc
- Zb, Zñ, Znh: Coát maët ñaát cuûa traïm bôm, ñaøi nöôùc, ngoâi nhaø baát lôïi nhaát.
- Hñ, Hb: Ñoä cao ñaøi nöôùc vaø aùp löïc coâng taùc cuûa maùy bôm.
- H ctnha : Áp löïc caàn thieát cuûa ngoâi nhaø baát lôïi nhaát
- hñ: Chieàu cao lôùp nöôùc trong ñaøi

- h2: Toång toån thaát töø traïm bôm ñeán ñaøi.
- h1: toång toån thaát töø ñaøi ñeán thieát bò duøng nöôùc ôû vò trò baát lôïi nhaát.
Töø sô ñoà treân ta coù theå tính Hñ vaø Hb
H d + Z d = Z nh + H ctnh + h1
H d = Z nh − Z d + H ctnh + h1
(1.16)
H b + Z b = H d + hd + Z d + h2
H b = Z d − Z b + H d + hd + h2
Ngoâi nhaø ôû vò trí baát lôïi nhaát thöôøng laø nhaø cao taàng, xaây treân coát ñòa hình cao
vaø ôû vò trí xa nhaát so vôùi traïm bôm caáp II
Neáu thoûa maõn aùp löïc cung caáp cho ngoâi nhaø baát lôïi nhaát, thì taát caû caùc ngoâi nhaø
ôû caùc vò trí khaùc cuõng seõ thoûa maõn aùp löïc.
Neáu tröôøng hôïp coù nhöõng ngoâi nhaø cao taàng trong khu ñoâ thò, thì seõ giaûi quyeát
nöôùc cho ngoâi nhaø naøy baèng caùch taêng aùp löïc cuïc boä.
Vì vaäy, vieäc xaùc ñònh chính xaùc ngoâi nhaø ôû vò trí baát lôïi nhaát coù yù nghóa raát lôùn
trong vieäc tính toaùn maïng löôùi caáp nöôùc.
31
Sau khi xaùc ñònh ñöôïc ngoâi nhaø ôû vò trí baát lôïi nhaát, ta caàn xaùc ñònh aùp löïc nöôùc
caàn thieát cuûa ngoâi nhaø ñoù theo coâng thöùc sau:
nhaø
HCT = hhh + ∑ h + htd (1.17)
Trong ñoù:
hhh: Laø chieàu cao hình hoïc cuûa ngoâi nhaø ( chieàu cao hình hoïc laø chieàu cao baét
ñaàu tính töø tim ñöôøng oáng nöôùc ngoaøi nhaø ñeán duïng cuï veä sinh ôû vò trí
baát lôïi nhaát trong ngoâi nhaø ñoù ); ñôn vò laø m
∑ h : Toång toån thaát aùp löïc cuûa maïng löôùi caáp nöôùc beân trong nhaø ( m )
( bao goàm: Toån thaát cuïc boä vaø toån thaát theo chieàu daøi )
htd: AÙp löïc töï do caàn thieát ôû duïng cuï veä sinh ôû vò trí baát lôïi nhaát, thöôøng laáy
baèng 2 ÷ 3 m tuøy theo duïng cuï veä sinh.
Theo TCXD 33 – 2006: Khi thieát keá heä thoáng caáp nöôùc beân ngoaøi, coù theå
tính nhö sau:
nhaø
HCT = 10 + 4 ( n – 1 ) (m) (1.18)
Trong ñoù:
- n: Laø soá taàng nhaø cuûa ngoâi nhaø ôû vò trí baát lôïi nhaát
- 10: Trò soá aùp löïc tính baèng (m ) cho ngoâi nhaø ôû taàng 1
- 4 : Trò soá aùp löïc tính baèng (m ) cho ngoâi nhaø ôû taàng 2 trôû leân
32
CHÖÔNG 2. QUY HOAÏCH HEÄ THOÁNG CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ
2.1. Löïa choïn nguoàn cung caáp nöôùc cho ñoâ thò
2.1.1. Caùc loaïi nguoàn nöôùc
Nöôùc trong thieân nhieân toàn taïi ôû hai traïng thaùi chuû yeáu:
- Nöôùc naèm loä thieân treân maët ñaát
- Nöôùc naèm ngaàm döôùi ñaát
Nguoàn nöôùc naèm loä thieân treân maët ñaát goïi laø nguoàn nöôùc maët.
Nguoàn nöôùc naèm ngaàm döôùi maët ñaát goïi laø nguoàn nöôùc ngaàm hay nöôùc döôùi
ñaát. Ngoaøi ra coøn coù nöôùc möa, noù laø nguoàn boå caäp cho nöôùc maët vaø nöôùc ngaàm
Nguoàn nöôùc maët:
Nguoàn nöôùc maët laø loaïi nguoàn nöôùc toàn taïi loä thieân treân maët ñaát nhö nöôùc soâng,
suoái, hoà ñaàm…
Nguoàn boå caäp cho nöôùc maët laø nöôùc möa.
Nguoàn nöôùc maët cuûa nöôùc ta raát phong phuù vaø ñöôïc phaân boá ôû khaép moïi nôi.
Ñaây laø loaïi nguoàn nöôùc quan troïng vaø ñöôïc söû duïng roäng raõi vaøo muïc ñích caáp
nöôùc.
Nguoàn nöôùc maët bao goàm:
Nöôùc soâng:
Laø loaïi nguoàn nöôùc maët chuû yeáu ñeå caáp nöôùc. Heä thoáng soâng ngoøi ôû nöôùc ta coù
chieàu daøi khoaûng 55 000 km. Tröõ löôïng nöôùc soâng raát lôùn. Noù coù theå ñaùp öùng
ñöôïc ñaày ñuû nhu caàu phuïc vuï cho saûn xuaát vaø ñôøi soáng.
Ñaëc ñieåm cuûa nöôùc soâng:
- Giöõa caùc muøa coù söï cheânh leäch töông ñoái lôùn veà möïc nöôùc, löu löôïng,
haøm löôïng caën vaø nhieät ñoä nöôùc.
- Haøm löôïng muoái khoaùng vaø saét nhoû neân raát thích hôïp khi söû duïng cho
coâng nghieäp giaáy, deät vaø nhieät ñieän.
- Ñoä ñuïc cao neân vieäc xöû lyù phöùc taïp vaø toán keùm.
- Nöôùc soâng cuõng chính laø nguoàn tieáp nhaän nöôùc möa vaø caùc loaïi nöôùc
thaûi xaû vaøo. Vì vaäy, noù chòu aûnh höôûng tröïc tieáp cuûa moâi tröôøng beân
ngoaøi. So vôùi nöôùc ngaàm, nöôùc maët thöôøng coù ñoä nhieãm baån cao hôn.
Khi duøng nguoàn nöôùc soâng ñeå cung caáp cho caùc ñoâ thò, coâng ngheä xöû lyù chuû yeáu
laø khöû ñuïc vaø khöû truøng.
Nöôùc suoái:
ôû mieàn nuùi, nöôùc suoái cuõng laø moät nguoàn caáp nöôùc quan troïng.
Ñaëc ñieåm cuûa nöôùc suoái:
33
- Khoâng oån ñònh veà chaát löôïng nöôùc, möùc nöôùc, löu löôïng, vaän toác doøng
chaûy giöõa muøa luõ vaø muøa kieät.
- Veà muøa luõ: Nöôùc suoái thöôøng ñuïc, cuoán theo nhieàu caây khoâ, cuûi khoâ,
raùc, caùt, soûi vaø thöôøng coù nhöõng dao ñoäng ñoät bieán veà möùc nöôùc vaø
vaän toác doøng chaûy.
- Veà muøa khoâ: Nöôùc suoái laïi raát trong nhöng möïc nöôùc laïi thaáp. Nhieàu
khi möïc nöôùc thaáp quaù möùc, khoâng ñuû ñoä saâu caàn thieát ñeå thu nöôùc.
Chính vì vaäy,neáu söû duïng nöôùc suoái laøm nguoàn cung caáp nöôùc, caàn phaûi coù bieän
phaùp ngaên ñaäp döï tröõ nöôùc vaø choáng luõ baûo veä coâng trình
Nöôùc hoà, ñaàm:
- Thöôøng trong, coù haøm löôïng caën nhoû. Caùc hoà lôùn, ven hoà coù soùng neân
nöôùc ven hoà coù theå ñuïc.
- Nöôùc hoà, ñaàm thöôøng coù vaän toác doøng chaûy nhoû neân rong reâu vaø caùc
thuyû sinh vaät phaùt trieån, laøm cho nöôùc coù ñoä maøu cao, coù muøi vaø deã bò
nhieãm baån.
- Ngoaøi ra, nöôùc hoà, ñaàm cuõng raát deã bò aûnh höôûng bôûi nöôùc thaûi sinh
hoaït vaø coâng nghieäp, gaây cho nöôùc coù maøu, muøi ñaëc tröng vaø coù raát
nhieàu vi truøng.
Ñeå söû duïng nguoàn nöôùc hoà, ñaàm cho muïc ñích aên uoáng, sinh hoaït vaø saûn xuaát ta
caàn tieán haønh xöû lyù chuû yeáu laø khöû maøu vaø khöû truøng.
Nguoàn nöôùc ngaàm:
Laø nguoàn nöôùc naèm ngaàm döôùi maët ñaát thieân nhieân ñöôïc boå caäp bôûi nguoàn
nöôùc möa vaø nguoàn nöôùc maët.
Nöôùc ngaàm ôû nöôùc ta ñöôïc phaân boá gaàn nhö ôû khaép moïi nôi.
Do nöôùc ngaàm naèm saâu trong loøng ñaát vaø ñöôïc baûo veä bôûi caùc taàng caûn nöôùc
neân nöôùc ngaàm ôû nöôùc ta coù chaát löôïng toát: Haøm löôïng caën nhoû, ít vi truøng,
nhieät ñoä oån ñònh, coâng ngheä xöû lyù nöôùc ñôn giaûn neân giaù thaønh saûn xuaát nöôùc
reû.
Nöôùc ngaàm thöôøng coù haøm löôïng saét töông ñoái lôùn, ñaëc bieät laø saét II. ôû moät soá
vuøng, trong nöôùc ngaàm coøn chöùa moät löôïng mangan ñaùng keå. Coâng ngheä xöû lyù
nöôùc ngaàm chuû yeáu laø khöû saét, ñoâi khi keøm theo caû khöû mangan, silic,asen,
xianua…
Nöôùc ngaàm vuøng ven bieån thöôøng bò nhieãm maën, neáu söû duïng ñeå caáp nöôùc thì
vieäc xöû lyù seõ raát khoù khaên, toán keùm. Caùc vuøng ven bieån ôû nöôùc ta nhö: Haûi
Phoøng, Nha Trang, Nam Ñònh…maëc duø nguoàn nöôùc ngaàm raát doài daøo nhöng laïi
bò nhieãm maën neân caàn phaûi söû duïng nöôùc maët laøm nguoàn cung caáp nöôùc.
Do ñaëc ñieåm caáu taïo vaø ñieàu kieän thi coâng neân heä thoáng caáp nöôùc cho ñoâ thò söû
duïng nguoàn nöôùc ngaàm baét buoäc phaûi duøng nhieàu gieáng hoaëc nhieàu nhoùm
gieáng. Nhö vaäy, seõ coù öu ñieåm laø ñaûm baûo cho vieäc caáp nöôùc an toaøn nhöng
34
cuõng coù nhöôïc ñieåm laø chi phí xaây döïng coâng trình thu vaø traïm bôm caáp I seõ
lôùn.
Coù theå phaân loaïi nöôùc ngaàm theo 4 caùch sau:
• Phaân loaïi theo vò trí toàn taïi so vôùi maët ñaát:
- Nöôùc ngaàm maïch noâng
- Nöôùc ngaàm ôû ñoä saâu trung bình
- Nöôùc ngaàm maïch saâu
• Phaân loaïi theo aùp löïc:
- Nöôùc ngaàm coù aùp
- Nöôùc ngaàm khoâng aùp
• Phaân loaïi theo nhieät ñoä
- Nöôùc laïnh
- Nöôùc aám
- Nöôùc noùng
• Phaân loaïi theo thaønh phaàn hoaù hoïc
- Nöôùc ngoït
- Nöôùc lôï
- Nöôùc maën
2.1.2. Löïa choïn nguoàn nöôùc
Löïa choïn nguoàn nöôùc phuø hôïp ñeå phuïc vuï cho muïc tieâu caáp nöôùc sinh hoaït laø
moät vaán ñeà raát quan troïng. Caùc nguoàn nöôùc khaùc nhau vôùi nhöõng ñaëc tính veà
chaát löôïng khaùc nhau seõ coù taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán möùc ñoä yeâu caàu veà coâng
trình xöû lyù chaát löôïng.
Vò trí cuûa caùc nguoàn nöôùc, khoaûng caùch töø nguoàn ñeán khu vöïc duøng nöôùc, möùc
ñoä phöùc taïp khi thu nöôùc…cuøng vôùi caùc ñaëc tính veà chaát löôïng seõ aûnh höôûng tröïc
tieáp ñeán giaù thaønh xaây döïng coâng trình vaø chi phí quaûn lyù, cheá ñoä baûo döôõng,
vaän haønh…
Vì vaäy, vaán ñeà löïa choïn nguoàn nöôùc laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñaàu tieân caàn
ñöôïc xem xeùt, tính toaùn moät caùch kyõ löôõng khi xaây döïng caùc phöông aùn caáp
nöôùc.
Löïa choïn nguoàn nöôùc seõ phaûi so saùnh ñaùnh giaù toång hôïp raát nhieàu yeáu toá,
phöông aùn löïa choïn nguoàn nöôùc phaûi ñöôïc ñaùnh giaù toaøn dieän veà kinh teá, bao
goàm caùc chi phí xaây laép, quaûn lyù, tieâu thuï ñieän naêng…Ñoàng thôøi phaûi xeùt ñeán
aûnh höôûng cuûa vieäc khai thaùc nguoàn nöôùc ñoái vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc
Löïa choïn nguoàn nöôùc phaûi caên cöù theo taøi lieäu kieåm nghieäm nguoàn nöôùc veà:
35
- Lyù, hoaù, vi truøng,
- Taøi lieäu khaûo saùt ñòa hình thuyû vaên,
- Ñòa hình thuûy vaên;
- khaû naêng baûo veä nguoàn nöôùc vaø caùc taøi lieäu khaùc.
- Khoái löôïng aán ñònh cho coâng taùc thaêm doø, ñieàu tra caàn xaùc ñònh tuyø
theo Ñaëc ñieåm, möùc ñoä taøi lieäu hieän coù cuûa khu vöïc;
- Tuøy theo löu löôïng vaø chaát löôïng nöôùc caàn laáy, loaïi hoä duøng nöôùc vaø
Giai ñoaïn thieát keá.
Trong moät heä thoáng caáp nöôùc ñöôïc pheùp söû duïng nhieàu nguoàn nöôùc coù ñaëc
ñieåm thuyû vaên vaø ñòa chaát thuûy vaên khaùc nhau.
Ñoä ñaûm baûo löu löôïng trung bình thaùng hoaëc trung bình ngaøy cuûa caùc
nguoàn nöôùc maët phaûi laáy theo baûng 2.1, tuøy theo baäc tin caäy caáp nöôùc
Baûng 2.1: Ñoä ñaûm baûo löu löôïng nöôùc theo baäc tin caäy caáp nöôùc
Ñoä ñaûm baûo löu löôïng thaùng hoaëc

Baäc tin caäy caáp nöôùc
ngaøy cuûa caùc nguoàn nöôùc maët (%)
I 95
II 90
III 85
Ghi chuù: Baäc tin caäy caáp nöôùc laáy theo baûng 2.2
Baûng 2.2: Baäc tin caäy cuûa heä thoáng caáp nöôùc
Thôøi gian Thôøi gian
Baäc Ñöôïc pheùp
giaûm löu ngöøng caáp
Ñaëc ñieåm ñoái töôïng duøng nöôùc tin giaûm löu
löôïng nöôùc ( giôø
caäy löôïng (%)
( ngaøy ) )
Caùc xí nghieäp luyeän kim, cheá bieán
daàu löûa, coâng nghieäp hoaù hoïc, nhaø
maùy ñieän, heä thoáng caáp nöôùc aên I Ñeán 30 % Ñeán 3 0
uoáng, sinh hoaït cuûa ñieåm daân cö
treân 50.000 ngöôøi
Caùc xí nghieäp khai thaùc moû, cheá
taïo cô khí vaø caùc loaïi coâng nghieäp
II Ñeán 30 % Ñeán 30 Ñeán 12
khaùc, heä thoáng caáp nöôùc sinh hoaït
cuûa ñieåm daân cö ñeán 50.000 ngöôøi
Caùc xí nghieäp coâng nghieäp nhoû, heä
thoáng töôùi noâng nghieäp, heä thoáng
caáp nöôùc aên sinh hoaït cuûa ñieåm
III Ñeán 30 % Ñeán 30 Ñeán 48
daân cö ñeán 5000 ngöôøi caùc heä
thoáng caáp nöôùc cuûa khu coâng
nghieäp.
36
Ghi chuù:
Caùc ñoái töôïng duøng nöôùc ñaëc bieät do cô quan coù thaåm quyeàn xeùt duyeät, khoâng
aùp duïng baäc tin caäy ôû baûng 2.2
Chaát löôïng nöôùc nguoàn duøng ñeå cung caáp cho aên uoáng, sinh hoaït phaûi ñaûm baûo
tieâu chuaån do nhaø nöôùc quy ñònh. Chaát löôïng nöôùc nguoàn duøng cho saûn xuaát
phaûi caên cöù theo yeâu caàu cuûa töøng ñoái töôïng duøng nöôùc.
Phaûi öu tieân söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm ñuû tieâu chuaån veä sinh ñeå cung caáp cho
aên uoáng, sinh hoaït. Khi söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm caáp cho caùc nhu caàu khaùc,
phaûi ñöôïc pheùp cuûa cô quan quaûn lyù nguoàn nöôùc. Caàn nghieân cöùu khaû naêng boå
sung tröõ löôïng nöôùc ngaàm baèng caùc coâng trình nhaân taïo, khi nguoàn nöôùc ngaàm
töï nhieân khoâng ñuû tröõ löôïng khai thaùc, treân cô sôû so saùnh kinh teá, kyõ thuaät.
Ñöôïc pheùp söû duïng nöôùc khoaùng hoaëc nöôùc bieån ñeå caáp cho heä thoáng caáp nöôùc
sinh hoaït, nhöng phaûi so saùnh kinh teá, kyõ thuaät vôùi caùc nguoàn nöôùc khaùc. Nhieät
ñoä caáp cho aên uoáng, sinh hoaït khoâng ñöôïc vöôït quaù 350c.
Caùc phöông aùn choïn nguoàn nöôùc phaûi ñöôïc ñaùnh giaù toaøn dieän veà kinh teá, bao
goàm caùc chi phí xaây laép, quaûn lyù, tieâu thuï ñieän naêng…Ñoàng thôøi phaûi xeùt ñeán
aûnh höôûng cuûa vieäc khai thaùc nguoàn nöôùc ñoái vôùi caùc ngaønh kinh teá khaùc.
Choïn bieän phaùp ñieàu hoøa doøng chaûy vaø dung tích hoà chöùa phaûi döïa vaøo nhöõng
ñaëc tröng tính toaùn thuûy vaên vaø nhöõng quy ñònh veà söû duïng nguoàn nöôùc cuûa cô
quan quy hoaïch vaø quaûn lyù nguoàn nöôùc. Hoà chöùa ñeå caáp nöôùc aên uoáng, sinh
hoaït neân xaây döïng ngoaøi khu daân cö. Tröôøng hôïp phaûi xaây hoà chöùa nöôùc phía
döôùi hoaëc trong khu daân cö, thì nöôùc xaû vaøo hoà phaûi ñöôïc laøm saïch ñeán möùc
ñuùng theo quy ñònh baûo veä nguoàn nöôùc maët.
2.1.3. Baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc
Nöôùc thieân nhieân khoâng chæ söû duïng ñeå caáp nöôùc cho aên uoáng, sinh hoaït maø
coøn ñöôïc söû duïng cho nhieàu muïc ñích khaùc nöõa nhö noâng nghieäp, coâng nghieäp,
giao thoâng vaän taûi, thuûy ñieän…Baûn thaân vieäc söû duïng nöôùc nhö vaäy cuõng ñaõ gaây
oâ nhieãm nguoàn nöôùc. Con ngöôøi laïi coøn xaû vaøo nguoàn nöôùc caùc loaïi nöôùc thaûi
saûn xuaát, sinh hoaït…
Nöôùc möa chaûy treân beà maët khu daân cö, coâng nghieäp, noâng nghieäp xuoáng soâng,
hoà mang theo nhieàu raùc röôûi, buïi baëm, hoaù chaát, vi truøng,…taát caû nhöõng ñieàu ñoù
ñeàu laøm taêng ñoä maøu, ñoä muøi vaø laøm xaáu chaát löôïng nöôùc.
Ñeå thoûa maõn caùc nhu caàu duøng nöôùc khaùc nhau, phaûi coù caùc bieän phaùp quy
hoaïch, caûi taïo nguoàn nöôùc sao cho coù theå keát hôïp haøi hoøa caùc muïc ñích söû duïng
nöôùc khaùc nhau vaø coù bieän phaùp baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc moät caùch hôïp lyù.
Baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc laø moät vaán ñeà voâ cuøng quan troïng, coù aûnh höôûng
lôùn ñeán chaát löôïng nöôùc thoâ. Neáu vaán ñeà naøy khoâng ñöôïc chuù troïng moät caùch
thích ñaùng seõ laøm chaát löôïng nöôùc thoâ bò xaáu ñi, giaù thaønh xöû lyù taêng leân vaø deã
daøng xaûy ra dòch beänh khi coù maàm moáng gaây beänh.
Vuøng baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc coù theå chia thaønh 3 khu vöïc:
37
2.1.3.1. Khu vöïc nghieâm caám
Coâng trình thu nöôùc naèm trong khu vöïc naøy. ôû ñaây khoâng ñöôïc xaây döïng baát kyø
moät coâng trình kieán truùc hoaëc nhaø ôû naøo, caám xaû nöôùc thaûi, taém giaët, baét caù,
chaên thaû gia suùc, caám söû duïng hoaù chaát ñoäc vaø caùc loaïi phaân boùn.
Trong phaïm vi khu vöïc nghieâm caám coù haøng raøo baûo veä, maët baèng phaûi ñöôïc
san phaúng vaø coù raõnh thoaùt nöôùc beà maët ra ngoaøi phaïm vi khu vöïc.
Caùc nhaø ôû, nhaø coâng coäng hieän coù ôû gaàn phaïm vi khu vöïc phaûi coù bieän phaùp
choáng oâ nhieõm nguoàn nöôùc. Maët khaùc, caùn boä coâng nhaân quaûn lyù coâng trình thu
nöôùc caàn phaûi thöôøng xuyeân kieåm tra ñeå kòp thôøi phaùt hieän caùc nguy cô gaây oâ
nhieãm.
Phaïm vi cuûa khu vöïc nghieâm caám ñöôïc quy ñònh phuï thuoäc vaøo loaïi nguoàn
nöôùc:
Nöôùc soâng: Vuøng nghieâm caám tính töø ñieåm laáy nöôùc leân phía thöôïng löu laø 200
÷ 500 m, xuoáng haï löu 100 ÷ 200 m vaø caùch meùp nöôùc veà phía bôø toái thieåu laø
100m. Neáu nguoàn caáp nöôùc laø caùc soâng nhoû, khu vöïc nghieâm caám coù theå bao
goàm moät phaàn cuûa bôø ñoái dieän.
Nöôùc hoà: Neáu xung quanh hoà baèng phaúng, phaïm vi khu vöïc nghieâm caám laáy
caùch coâng trình thu veà moãi phía toái thieåu laø 100m. Neáu xung quanh hoà doác, khu
vöïc naøy bao goàm toaøn boä löu vöïc chaûy xuoáng bôø, laáy caùch coâng trình thu toái
thieåu laø 300m.
Phaïm vi khu vöïc nghieâm caám ñöôïc quy ñònh phuï thuoäc vaøo chieàu daøy taàng caûn
nöôùc vaø ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên cuûa khu vöïc khoan gieáng.
Khi chieàu daøy taàng caûn nöôùc ôû phía maùi treân 6 m thì baùn kính baûo veä tính töø
coâng trình thu laáy 25 ÷ 50m
Khi chieàu daøy taàng caûn nöôùc töø 6m trôû xuoáng thì baùn kính baûo veä laáy 50
÷ 100m
2.1.3.2. Khu vöïc haïn cheá

Laø khu vöïc keá tieáp khu vöïc nghieâm caám ñaõ neâu ôû treân. Trong khu vöïc naøy,nöôùc
thaûi sinh hoaït, saûn xuaát tröôùc khi xaû vaøo nguoàn phaûi ñöôïc xöû lyù sao cho thaønh
phaàn, tính chaát cuûa noù phuø hôïp vôùi caùc quy ñònh veà baûo veä veä sinh moâi tröôøng
vaø TCVN 5945 – 2005.
Caùc nhaø maùy, xí nghieäp, khu daân cö naèm trong khu vöïc haïn cheá phaûi ñöôïc xaây
döïng hoaøn thieän heä thoáng thoaùt nöôùc thaûi vaø thoaùt nöôùc möa, traùnh gaây oâ nhieãm
ñaát vaø nguoàn nöôùc.
Caám thaûi phaân, raùc, raùc thaûi coâng nghieäp, hoaù chaát ñoäc haïi trong khu vöïc naøy.
Ngoaøi ra, caàn haïn cheá ñeán möùc toái thieåu vieäc xaây döïng caùc coâng trình coù theå
gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc vaø phaù hoaïi taàng chöùa nöôùc.
38
Phaïm vi cuûa khu vöïc haïn cheá coù theå ñöôïc quy ñònh theo TCXD 33 – 2006 vôùi
töøng loaïi nguoàn nöôùc.
- Vôùi soâng lôùn: Laáy veà phía thöôïng löu 15 ÷ 20 km.
- Vôùi soâng vöøa: Laáy veà phía thöôïng löu 40 km.
- Vôùi soâng nhoû: bao goàm toaøn boä thöôïng löu.
Ngoaøi ra, trong phaïm vi 500m tính töø meùp nöôùc cao nhaát vaøo bôø ( nôi ñaët coâng
trình thu ) khoâng ñöôïc xaây döïng chuoàng traïi chaên nuoâi hoaëc chaên thaû gia suùc.
Phaïm vi cuûa khu vöïc haïn cheá ñöôïc quy ñònh döïa vaøo ñieàu kieän veä sinh moâi
tröôøng, ñieàu kieän ñòa chaát thuyû vaên cuûa khu vöïc coù coâng trình thu, tính thaám
nöôùc cuûa lôùp ñaát treân maët vaø nguoàn boå caäp cho nöôùc ngaàm ôû taàng khai thaùc.
Thoâng thöôøng, phaïm vi cuûa khu vöïc naøy naèm caùch ranh giôùi cuûa khu vöïc
nghieâm caám 300 ÷ 500m
2.1.3.3. Khu vöïc theo doõi
Ñaây laø vaønh ñai baûo veä ngoaøi cuøng cuûa nguoàn cung caáp nöôùc. Trong khu vöïc
naøy caàn theo doõi ñeå phaùt hieän vaø ngaên chaën kòp thôøi nhöõng haønh vi coù theå gaây oâ
nhieãm nguoàn nöôùc hoaëc gaây aûnh höôûng xaáu ñeán taàng chöùa nöôùc.
- Vôùi caùc soâng lôùn, khu vöïc theo doõi bao goàm toaøn boä thöôïng löu.
- Vôùi caùc soâng nhoû, khu vöïc naøy bao goàm toaøn boä thöôïng löu vaø caùc
nhaùnh boå caäp.
- Khu vöïc theo doõi bao goàm toaøn boä vuøng boå caäp vaø nguoàn boå caäp cuûa
taàng chöùa nöôùc.
2.2. Löïa choïn vò trí coâng trình thu vaø coâng trình xöû lyù nöôùc
2.2.1. Caùc loaïi coâng trình thu nöôùc
Nguoàn nöôùc trong thieân nhieân söû duïng vaøo muïc ñích caáp nöôùc cho ñoâ thò
thöôøng laø:
- Nguoàn nöôùc ngaàm
- Nguoàn nöôùc maët
Töông öùng vôùi hai loaïi nguoàn nöôùc ñoù, ta coù hai nhoùm coâng trình thu nöôùc:
- Coâng trình thu nöôùc maët
- Coâng trình thu nöôùc ngaàm
Ngoaøi ra, ôû nhöõng vuøng haûi ñaûo hoaëc nhöõng vuøng khan hieám caû nöôùc ngaàm laãn
nöôùc maët, ngöôøi ta coù theå thu nöôùc möa ñeå söû duïng cho töøng hoä duøng nöôùc nhoû.
39
2.2.1.1. Coâng trình thu nöôùc maët
Phuï thuoäc vaøo vò trí cöûa thu nöôùc so vôùi bôø soâng, coù theå chia laøm hai loaïi:
- Coâng trình thu nöôùc ven bôø: Cöûa laáy nöôùc naèm saùt bôø soâng. Loaïi naøy
ñöôïc söû duïng khi bôø soâng hoaëc bôø hoà töông ñoái doác, ven bôø coù ñuû ñoä
saâu caàn thieát ñeå thu nöôùc, chaát löôïng nöôùc ven bôø toát.
- Coâng trình thu nöôùc xa bôø: Cöûa laáy nöôùc ñaët ôû loøng soâng. Loaïi naøy
ñöôïc söû duïng khi bôø soâng thoaûi, ven bôø khoâng ñuû ñoä saâu caàn thieát ñeå
thu nöôùc hoaëc do chaát löôïng nöôùc ven bôø khoâng toát.
Phuï thuoäc vaøo ñaëc ñieåm keát caáu, coù theå chia laøm boán loaïi:
- Coâng trình thu nöôùc kieåu keát hôïp: Traïm bôm caáp I vaø coâng trình thu
boá trí keát hôïp trong moät nhaø. Loaïi naøy ñöôïc söû duïng khi neàn ñaát chaéc,
oån ñònh. Coâng trình boá trí nhö vaäy seõ giaûm chi phí xaây döïng vaø chi phí
quaûn lyù.
- Coâng trình thu nöôùc kieåu phaân ly: Traïm bôm caáp I ñaët taùch rieâng so
vôùi coâng trình thu.
- Coâng trình thu nöôùc kieàu vònh: Ñaây laø caùc vònh nhaân taïo ñöôïc hình
thaønh do nhu caàu boá trí coâng trình thu nöôùc, maø caùc coâng trình thu
nöôùc naøy khoâng tröïc tieáp thu nöôùc töø soâng ñöôïc.
- Coâng trình thu nöôùc kieåu ñaäp chaén: Loaïi coâng trình naøy ñöôïc söû duïng
ñeå thu nöôùc ôû caùc soâng caïn.
2.2.1.2. Coâng trình thu nöôùc ngaàm
Coâng trình thu nöôùc ngaàm ñöôïc söû duïng raát roäng raõi ñeå khai thaùc nöôùc ngaàm
maïch noâng hoaëc maïch saâu, cung caáp nöôùc cho caùc khu vöïc duøng nöôùc töø quy
moâ nhoû ñeán quy moâ lôùn.
Theo caùc loaïi nöôùc ngaàm vaø caùch thu nöôùc, coâng trình thu nöôùc ngaàm coù theå
chia thaønh caùc loaïi:
- Gieáng khoan: Laø moät coâng trình thu nöôùc ngaàm maïch saâu. Ñoä saâu
khoan gieáng phuï thuoäc vaøo ñoä saâu taàng chöùa nöôùc, thöôøng naèm trong
khoaûng töø 20 ÷ 200 m, ñoâi khi coù theå lôùn hôn. Ñöôøng kính gieáng 150
÷ 600 mm. Tuy nhieân caùc gieáng khoan tay côõ nhoû duøng cho caùc hoä
duøng nöôùc ñôn leû coù theå söû duïng gieáng coù ñöôøng kính nhoû töø 32 ÷ 49
mm. Gieáng khoan ñöôïc söû duïng roäng raõi cho moïi loaïi traïm caáp nöôùc.
Caùc traïm nhoû coù theå chæ coù moät gieáng.Caùc traïm lôùn coù theå söû duïng tôùi
ba boán chuïc gieáng.
- Gieáng khôi: Laø moät coâng trình thu nöôùc ngaàm maïch noâng, thöôøng laø
khoâng aùp, ñoâi khi coù aùp löïc yeáu. Löu löôïng nöôùc ñöôïc thu töø taàng chöùa
vaøo gieáng khôi thöôøng nhoû. Vì vaäy, noù chæ ñöôïc aùp duïng cho caùc ñieåm
duøng nöôùc nhoû hoaëc caùc hoä gia ñình rieâng leû
40
- Ñöôøng haàm thu nöôùc: Gieáng khoan vaø gieáng khôi laø hai loaïi coâng
trình thu nöôùc ngaàm kieåu thaúng ñöùng ñaõ trình baøy ôû treân, ñöôïc söû
duïng khi taàng chöùa nöôùc daøy vaø raát daøy. Khi taàng chöùa nöôùc moûng, laïi
naèm noâng thì söû duïng 2 loaïi coâng trình thu treân khoâng hôïp lyù nöõa. Luùc
ñoù phaûi duøng coâng trình thu nöôùc ngaàm kieåu naèm ngang ( hay coøn goïi
laø ñöôøng haàm thu nöôùc ). Ñöôøng haàm thu nöôùc ñöôïc öùng duïng ñeå thu
nöôùc ngaàm maïch noâng, ñoä saâu taàng chöùa nöôùc khoâng quaù 8m, cung
caáp cho nhöõng ñieåm duøng nöôùc vôùi löu löôïng nhoû.
- Coâng trình thu nöôùc ngaàm maïch loä thieân:
Nöôùc ngaàm ñöôïc chöùa trong caùc lôùp ñaát chöùa nöôùc. Chieàu chuyeån ñoäng vaø aùp
löïc nöôùc ngaàm do theá naèm cuûa taàng chöùa nöôùc quyeát ñònh. Neáu taàng chöùa nöôùc
naèm loä ra ôû söôøn ñoài hoaëc söôøn nuùi, nöôùc ngaàm seõ töø ñaây loä ra ngoaøi vaø chaûy
xuoáng. Neáu aùp löïc nöôùc ngaàm lôùn hôn aùp löïc ñaát cuûa taàng ñaát bao phuû phía
treân, noù laøm cho ñaát bò nöùt ra, nöôùc ngaàm phun leân maët ñaát, coøn goïi laø gieáng
phun.
Caùc loaïi maïch nöôùc ngaàm nhö vaäy goïi laø nöôùc ngaàm loä thieân. Noù thöôøng xuaát
hieän ôû mieàn nuùi. Caùc nguoàn nöôùc naøy, tröõ löôïng khoâng lôùn nhöng chaát löôïng laïi
töông ñoái toát neân coù theå söû duïng laø nguoàn caáp nöôùc cho caùc khu vöïc duøng nöôùc
nhoû.
- Coâng trình thu nöôùc thaám:
Neáu caáu taïo ñòa chaát cuûa ñaát ven soâng hoà hoaëc döôùi loøng soâng hoà laø loaïi ñaát
thaám nöôùc thì nöôùc töø soâng hoà seõ thaám vaøo caùc lôùp ñaát naøy laøm cho noù baõo hoaø
nöôùc, taïo thaønh doøng nöôùc ngaàm chuyeån ñoäng cuøng chieàu vôùi nöôùc soâng nhöng
chaäm hôn nhieàu. Neáu ñaët coâng trình thu ñeå laáy nöôùc töø caùc lôùp ñaát naøy, töùc laø
ñaõ giaùn tieáp thu nöôùc maët nhôø söû duïng tính thaám nöôùc cuûa ñaát.
Veà caáu taïo, caùc coâng trình thu nöôùc kieåu naøy vaãn gioáng nhö caùc loaïi coâng trình
thu nöôùc ngaàm nhö ñaõ giôùi thieäu ôû caùc phaàn treân, nhöng ñaëc tính thuyû löïc coù
khaùc. Loaïi coâng trình thu nöôùc naøy goïi laø coâng trình thu nöôùc thaám.
Do ñaõ ñöôïc loïc trong qua caùc lôùp ñaát neân nöôùc thu töø caùc coâng trình thu nöôùc
thaám coù chaát löôïng toát hôn nöôùc soâng, ñaëc bieät laø haøm löôïng caën trong nöôùc
giaûm nhieàu. Ngoaøi ra, noù coù theå thu ñöôïc nöôùc ôû caùc soâng caïn, soâng coù bôø vaø
loøng khoâng oån ñònh hoaëc coù nhieàu taøu thuyeàn qua laïi.
2.2.2. Löïa choïn vò trí coâng trình thu nöôùc
Ñoái vôùi nguoàn nöôùc ngaàm:
Vò trí ñaët coâng trình thu phaûi tuaân theo caùc chæ daãn sau:
Caên cöù vaøo taøi lieäu ñòa chaát thuyû vaên, coâng suaát coâng trình, loaïi trang thieát bò,
ñieàu kieän thi coâng, baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc vaø phaûi döïa treân tính toaùn kyõ
thuaät, kinh teá cuûa coâng trình.
Ngoaøi ra, söû duïng nguoàn nöôùc ngaàm vaøo muïc ñích caáp nöôùc phaûi ñöôïc söï ñoàng
yù cuûa cô quan veä sinh dòch teã, cô quan quy hoaïch vaø quaûn lyù nguoàn nöôùc. Coâng
41
trình thu nöôùc coù coâng suaát lôùn, phaûi ñöôïc cô quan coù thaåm quyeàn veà quy hoaïch
quaûn lyù nguoàn nöôùc pheâ duyeät.
Coâng trình thu caàn ñaët caùch caùc coâng trình kieán truùc hieän coù toái thieåu 25m vaø
tuaân theo caùc quy ñònh veà baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc.
Ñoái vôùi nguoàn nöôùc maët:
Vò trí ñaët coâng trình thu caàn ñaûm baûo caùc yeâu caàu sau:
Coâng trình thu phaûi ñöôïc ñaët ôû ñaàu nguoàn nöôùc so vôùi khu daân cö vaø khu coâng
nghieäp.
Löu löôïng nöôùc cuûa nguoàn nöôùc taïi vò trí ñaët coâng trình thu phaûi ñuû cho yeâu caàu
tröôùc maét vaø cho töông lai
Coâng trình thu phaûi ñaûm baûo thu ñöôïc nöôùc coù chaát löôïng toát vaø thuaän tieän cho
vieäc baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc.
Coâng trình thu phaûi ñöôïc nghieân cöùu, boá trí ôû nôi coù bôø vaø loøng soâng oån ñònh, ít
bò xoùi lôû, boài ñaép vaø thay ñoåi doøng nöôùc. Taïi vò trí coâng trình thu phaûi coù ñuû ñoä
saâu ñeå laáy nöôùc. Phaûi ñaët coâng trình thu ôû nôi coù ñieàu kieän ñòa chaát toát vaø traùnh
ñöôïc aûnh höôûng cuûa soùng vaø thuyû trieàu.
Vò trí coâng trình thu phaûi ñöôïc keát hôïp vôùi caùc coâng trình khaùc trong heä thoáng
caáp nöôùc, taïo thaønh moät toång theå hôïp lyù vaø kinh teá ( thu - daãn - xöû lyù – phaân
phoái )
Coâng trình thu neân ñaët ôû gaàn nôi cung caáp ñieän.
Caàn phoái hôïp, giaûi quyeát caùc yeâu caàu cuûa coâng nghieäp, noâng nghieäp vaø giao
thoâng ñöôøng thuyû moät caùch hôïp lyù.
Vò trí coâng trình thu coù theå choïn moät trong nhöõng vò trí sau:
> 50 m > 150 m
> 40 m > 400 m
Hình 2.1: Sô ñoà vò trí ñaët coâng trình thu
42
2.2.3. Yeâu caàu chaát löôïng nöôùc vaø coâng ngheä xöû lyù nöôùc thieân nhieân
Haàu heát, caùc nguoàn nöôùc trong thieân nhieân ( nöôùc maët, nöôùc ngaàm ) ñeàu khoâng
ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà maët chaát löôïng cho caùc ñoái töôïng duøng nöôùc trong ñoâ
thò. Chính vì vaäy, tröôùc khi ñöa nöôùc vaøo söû duïng, ta caàn phaûi xöû lyù chuùng ñaït
chaát löôïng yeâu caàu.
Chaát löôïng nöôùc aên uoáng, sinh hoaït phaûi ñaït ñöôïc nhöõng chæ tieâu veà lyù, hoùa hoïc
vaø vi truøng nhö trong baûng 2.3
Baûng 2.3: Chaát löôïng nöôùc caáp cho aên uoáng, sinh hoaït
Caùc chæ tieâu veà chaát löôïng nöôùc Ñoái vôùi caùc ñoâ thò Ñoái vôùi caùc traïm leû
vaø noâng thoân
1 2 3
Ñoä trong, sneller (cm ) > 30 > 25
Ñoä maøu, thang maøu cobalt ( ñoä ) < 10 < 10
Muøi, vò ( ñaäy kín sau khi ñun 450 - 500 Khoâng Khoâng
)
Haøm löôïng caën khoâng tan ( mg/l ) ≤ 3 ≤ 20
Haøm löôïng caën saáy khoâ (mg/l ) < 1000 < 1000
Ñoä PH 6,5 ÷ 8,5 6,5 ÷ 9,5
Ñoä cöùng toaøn phaàn (0dH ) < 12 < 15
Muoái maën ( mg/l ): Vuøng ven bieån < 400 < 500
Vuøng noäi ñòa 70 ÷ 100 70 ÷ 100
Nitrat ( mg/l ) <6 <6
Nitrit ( mg/l ) 0 0
Amoâniaêc (mg/l ): Ñoái vôùi nöôùc maët 0 0
Ñoái vôùi nöôùc ngaàm <3 <3
Sunfua hyñroâ ( mg/l ) 0 0
Chì ( mg/l ) < 0,1 < 0,1
Acsen ( mg/l ) < 0,05 < 0,05
Ñoàng ( mg/l ) <3 <3
Keõm ( mg/l ) <5 <5
Saét ( mg/l ) < 0,3 < 0,8
Mangan ( mg/l ) < 0,2 < 0,3
Fluo ( mg/l ) 0,7 ÷ 1,5 0,7 ÷ 1,5
Ioát ( mg/l ) 0,005 ÷ 0,007 0,005 ÷ 0,007
43
Chaát höõu cô ( mg/l ) 0,5 ÷ 2 2÷6
Canxi 75 ÷ 100 100 ÷ 200
Phoát phaùt ( mg/l ) 1,2 ÷ 2,5 1,2 ÷ 2,5
Croâm ( mg/l ) Coù veát Coù veát
Xianua ( mg/l ) Coù veát Coù veát
Daãn xuaát pheânol ( mg/l ) 0 0
Clo dö ( mg/l ): Ñaàu nguoàn 0,5 ÷ 1 0,5 ÷ 1
Cuoái nguoàn > 0,005 > 0,05
Chæ soá vi khuaån ñöôøng ruoät Coâli ( < 20 < 20
con/lít nöôùc )
Vi khuaån kî khí trong 1ml nöôùc 0 0
Chaát löôïng nöôùc caáp cho saûn xuaát ñoøi hoûi raát khaùc nhau, tuyø thuoäc vaøo muïc
ñích söû duïng cuûa moãi ngaønh coâng nghieäp, coù theå chia ra caùc loaïi nhö sau:
- Nöôùc caáp cho ngaønh coâng nghieäp thöïc phaåm, coâng nghieäp deät, giaáy,
phim aûnh…yeâu caàu chaát löôïng ñaït ñöôïc nhö nöôùc aên uoáng, sinh hoaït.
- Nöôùc ñeå laøm nguoäi gaàn nhö laø nhu caàu chung cuûa raát nhieàu ngaønh
coâng nghieäp vaø chieám moät soá löôïng raát lôùn, nöôùc laøm nguoäi yeâu caàu
haøm löôïng caën vaø ñoä cöùng taïm thôøi nhoû vaø nhieät ñoä caøng thaáp caøng
toát.
- Nöôùc caáp cho noài hôi yeâu caàu chaát löôïng cao. Nöôùc khoâng ñöôïc coù
caën, ñoä cöùng toaøn phaàn phaûi raát nhoû. Ngoaøi ra, phaûi haïn cheá tôùi möùc
thaáp nhaát söï coù maët cuûa caùc hôïp chaát axit silic ( H2SiO3 ).
Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thieân nhieân
Ñoái vôùi nguoàn nöôùc thoâ laø nöôùc maët, thöôøng coù ñoä ñuïc, ñoä maøu vaø haøm löôïng vi
truøng cao.
Ñoái vôùi nguoàn nöôùc thoâ laø nöôùc ngaàm, thöôøng coù haøm löôïng saét vaø mangan
vöôït quaù giôùi haïn cho pheùp.
Trong quaù trình xöû lyù nöôùc caáp, thöôøng aùp duïng caùc bieän phaùp xöû lyù nhö sau:
- Bieän phaùp cô hoïc: Duøng caùc coâng trình vaø thieát bò ñeå laøm saïch nöôùc
nhö: Song chaén raùc, löôùi chaén raùc, beå laéng, beå loïc.
- Bieän phaùp hoùa hoïc: Duøng caùc hoùa chaát cho vaøo nöôùc ñeå xöû lyù nhö:
Duøng pheøn laøm chaát keo tuï, duøng voâi ñeå kieàm hoùa nöôùc, cho Clo vaøo
nöôùc ñeå khöû truøng.
- Bieän phaùp lyù hoïc: Duøng caùc tia vaät lyù ñeå khöû truøng nöôùc nhö tia töû
ngoaïi, soùng sieâu aâm. Ñieän phaân nöôùc bieån ñeå khöû muoái. Khöû khí CO2
hoaø tan trong nöôùc baèng phöông phaùp laøm thoaùng.
44
Coâng ngheä xöû lyù nöôùc thieân nhieân phuï thuoäc vaøo chaát löôïng vaø ñaëc tröng cuûa
nguoàn nöôùc thoâ, yeâu caàu chaát löôïng nöôùc caáp vaø coâng suaát traïm xöû lyù nöôùc caàn
xöû lyù maø coù theå söû duïng:
Beå troän, beå phaûn öùng, beå laéng, beå loïc…( ñoái vôùi nöôùc maët )
Giaøn möa, thuøng quaït gioù, beå loïc…( ñoái vôùi nöôùc ngaàm )
Vaø caùc hoaù chaát nhö: Pheøn ñeå keo tuï nöôùc, Voâi ñeå kieàm hoùa nöôùc vaø chaát khöû
truøng...
2.2.4. Löïa choïn vò trí traïm xöû lyù nöôùc
Traïm xöû lyù nöôùc coù theå ñöôïc boá trí ôû gaàn coâng trình thu nöôùc hoaëc ôû gaàn ñoái
töôïng duøng nöôùc.
Khi traïm xöû lyù ñaët ôû gaàn coâng trình thu nöôùc seõ coù:
Öu ñieåm:
- Thuaän tieän cho quaûn lyù
- Caáp ñieän
- Baûo veä veä sinh nguoàn nöôùc,…
- Giaûm giaù thaønh xaây döïng do kích thöôùc oáng nhoû hôn, vì khoâng phaûi
vaän chuyeån löôïng nöôùc duøng cho baûn thaân traïm xöû lyù…
Nhöôïc ñieåm:
- Phaûi daãn nöôùc ñi xa neân ñoøi hoûi aùp löïc ñaåy cao
- Deã gaây nhieãm baån nöôùc trong quaù trình vaän chuyeån
- Haøm löôïng Clo dö ôû ñaàu maïng löôùi cao hoaëc phaûi chaâm Clo laøm
nhieàu ñôït…
Khi traïm xöû lyù ñaët gaàn ñoái töôïng duøng nöôùc seõ coù:
Öu ñieåm:
- Aùp löïc ñaåy thaáp hôn
- Giaûm ñöôïc tæ leä thaát thoaùt nöôùc trong quaù trình vaän chuyeån
- Löôïng Clo ñeå khöû truøng nöôùc giaûm…
Nhöôïc ñieåm:
- Giaù thaønh xaây döïng cao hôn
- Nöôùc thoâ vaän chuyeån treân tuyeán oáng daøi deã gaây hieän töôïng laéng caën
treân ñöôøng oáng.
- Caàn xaây döïng theâm traïm bieán theá rieâng cho caùc traïm xöû lyù coù coâng
suaát lôùn…
Chính vì vaäy,ñeå choïn vò trí ñaët traïm xöû lyù, phaûi coù söï so saùnh theo caùc chæ tieâu
kinh teá, kyõ thuaät vaø phaûi döïa vaøo caùc nguyeân taéc sau:
45
1. Vò trí khu ñaát ñaët traïm xöû lyù phaûi phuø hôïp vôùi quy hoaïch chung cuûa thaønh phoá.
Phaûi ñaûm baûo vieäc lieân heä deã daøng, thuaän tieän cho quaûn lyù chung cuûa thaønh
phoá
2. Coù khaû naêng phaùt trieån trong töông lai, ñeå xaây döïng theâm caùc coâng trình khi
nhaø maùy naâng coâng suaát.
3. Khu ñaát xaây döïng nhaø maùy phaûi naèm ôû nôi cao raùo, khoâng bò ngaäp luït hay luùn
suït. Ñaûm baûo söï laøm vieäc beàn vöõng cuûa caùc coâng trình trong traïm xöû lyù nöôùc.
4. Coù ñòa hình thuaän tieän cho vieäc boá trí cao trình traïm xöû lyù, traùnh ñaøo, ñaép
nhieàu. Ñaûm baûo dieän tích ñeå boá trí caùc coâng trình phuï vaø caùc coâng trình phuïc
vuï.
5. Ñaûm baûo ñieàu kieän veä sinh toát, tieän cho vieäc toå chöùc baûo veä veä sinh nguoàn
nöôùc vaø traïm xöû lyù nöôùc. Traïm xöû lyù nöôùc phaûi ñaët caùch xa caùc nguoàn vaø caùc
cô sôû gaây oâ nhieãm nhö: Baõi raùc, nghóa ñòa, loø gieát moå gia suùc, traïm xöû lyù nöôùc
thaûi, beänh vieän…
6. Khu ñaát ñaët traïm xöû lyù caàn coù ñieàu kieän ñòa chaát toát, traùnh gia coá neàn moùng ñeå
giaûm giaù thaønh xaây döïng coâng trình vaø ñaûm baûo tính beàn vöõng cuûa coâng trình.
7. Ñaët gaàn nôi cung caáp ñieän ñeå giaûm giaù thaønh xaây döïng heä thoáng caáp ñieän vaø
chi phí quaûn lyù veà ñieän giaûm.
8. Coù ñöôøng giao thoâng thuaän tieän, ñaûm baûo chuyeân chôû nguyeân vaät lieäu, thieát
bò, maùy moùc deã daøng, phuïc vuï toát cho coâng taùc thi coâng vaø quaûn lyù nhaø maùy.
9. Chieám ít ñaát troàng troït.
10. ôû ñaàu höôùng gioù chính ñeå traùnh buïi vaø hôi ñoäc töø caùc hoaït ñoäng cuûa thaønh phoá
aûnh höôûng ñeán.
Tuy nhieân, trong thöïc teá ít coù traïm xöû lyù naøo coù theå ñaùp öùng ñöôïc caû 10 yeâu caàu
treân. Ñoái vôùi töøng tröôøng hôïp cuï theå, caàn phaûi tieán haønh phaân tích, ñaùnh giaù,
löïa choïn cho phuø hôïp caùc yeâu caàu cô baûn, treân cô sôû öu tieân caùc vò trí ñaët traïm
xöû lyù gaàn caùc ñoái töôïng tieâu thuï.
2.2.5. Xaùc ñònh sô boä dieän tích xaây döïng nhaø maùy nöôùc
Thoâng thöôøng, Xaùc ñònh sô boä dieän tích traïm xöû lyù nöôùc phuï thuoäc vaøo:
- Coâng suaát cuûa traïm xöû lyù.
- Sau khi ñaõ tính toaùn caùc coâng trình ñôn vò trong traïm xöû lyù nöôùc, ta
ñem coäng taát caû dieän tích caùc coâng trình ñôn vò ñoù laïi, roài coäng theâm
dieän tích ñaát döï phoøng môû roäng trong traïm xöû lyù…
Dieän tích khu daát xaây döïng traïm xöû lyù coù theå laáy theo baûng sau: (theo
QCXDVN 01 –2008 quy chuaån quy hoaïch ñoâ thò).
46
Baûng 2.4: Dieän tích khu ñaát xaây döïng nhaø maùy nöôùc
Coâng suaát traïm xöû lyù nöôùc (1000 m3/ngaøy) Dieän tích khu ñaát (ha)
1 0.5
Töø 1 ñeán 5 0.5
Töø 5 ñeán 10 1
Töø 10 ñeán 30 2
Töø 120 ñeán 250 5
Töø 250 ñeán 400 7
Töø 400 ñeán 800 9
Töø 800 ñeán 1200 13
Lôùn hôn 1200 16
2.3. Quy hoaïch maïng löôùi ñöôøng oáng caáp nöôùc

2.3.1. Khaùi nieäm maïng löôùi caáp nöôùc
Maïng löôùi caáp nöôùc laø moät taäp hôïp caùc loaïi ñöôøng oáng ( oáng chính, oáng noái vaø
oáng phaân phoái )vôùi caùc côõ kích thöôùc khaùc nhau, laøm nhieäm vuï vaän chuyeån vaø
phaân phoái nöôùc tôùi caùc ñieåm duøng nöôùc trong phaïm vi thieát keá.
Tuyø theo quy moâ cuûa maïng löôùi, coù theå phaân thaønh 3 caáp ñöôøng oáng nhö sau
Ñöôøng oáng caáp I: Laøm nhieäm vuï truyeàn daãn vaø ñieàu hoøa aùp löïc vì coù toån thaát
aùp löïc nhoû, ñoä cheânh aùp ôû ñaàu vaø cuoái tuyeán ít. Nöôùc töø maïng caáp I ñöôïc laáy ra
caùc oáng caáp II ôû nhöõng ñieåm nhaát ñònh theo töøng khu vöïc, taïi caùc ñieåm naøy ñaët
caùc van ñeå ñieàu tieát aùp löïc vaø löu löôïng tuøy theo quy moâ cuûa maïng löôùi caáp
nöôùc, tuyeán caáp I coù ñöôøng kính ≥ 300 vaø coù theå lôùn hôn.
Ñöôøng oáng caáp II: Laøm nhieäm vuï daãn vaø phaân phoái nöôùc cho töøng khu trong
maïng, ñöa nöôùc vaøo caùc tuyeán caáp III baèng teâ chôø, sau teâ chôø coù van ñeå ñieàu
chænh löu löôïng vaø aùp löïc cho caùc tuyeán caáp III.
Caùc tuyeán caáp II thöôøng coù ñöôøng kính 150mm – 250mm. Tuyeät ñoái khoâng cho
pheùp ñaáu noái caùc tuyeán oáng laáy nöôùc vaøo nhaø tröïc tieáp töø caùc tuyeán oáng caáp I
vaø caáp II.
Ñöôøng oáng caáp III (coøn goïi laø maïng dòch vuï) laø maïng löôùi cuït daïng nhaùnh,
goàm caùc tuyeán oáng coù ñöôøng kính ≤ 150mm ñi vaøo caùc ngoõ, tieåu khu ñeå phaân
phoái nöôùc vaøo caùc hoä tieâu thuï. Caùc nhaùnh laáy nöôùc vaøo nhaø coù theå baét tröïc tieáp
treân oáng caáp III baèng caùc teâ chôø laép saün hoaëc duøng nhaùnh laáy nöôùc.
Maïng löôùi caáp nöôùc laø moät trong nhöõng thaønh phaàn cô baûn cuûa moät heä thoáng
caáp nöôùc, noù lieân heä tröïc tieáp tôùi caùc oáng daãn, traïm bôm caáp II, caùc coâng trình
ñieàu hoøa döï tröõ (nhö beå chöùa nöôùc vaø ñaøi nöôùc). Giaù thaønh xaây döïng maïng löôùi
chieám 50 - 80% giaù thaønh xaây döïng toaøn boä heä thoáng caáp nöôùc cuûa thaønh phoá.
2.3.2. Coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc
47
Coâng taùc quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc hình daùng nhaát
ñònh cuûa maïng löôùi treân maët baèng trong phaïm vi thieát keá.
Söï phaân boá (saép xeáp) caùc tuyeán oáng cuûa maïng löôùi caáp nöôùc phuï thuoäc vaøo caùc
yeáu toá:
- Ñaëc tính quy hoaïch caáp nöôùc cuûa khu vöïc, söï phaân boá caùc ñoái töôïng
duøng nöôùc rieâng leû, söï boá trí caùc tuyeán ñöôøng, hình thuø kích thöôùc caùc
khu nhaø ôû, coâng xöôûng, caây xanh…
- Söï coù maët cuûa caùc chöôùng ngaïi vaät thieân nhieân hay nhaân taïo khi ñaët
oáng (soâng, möông, khe, vöïc, ñöôøng saét v.v…)
- Ñòa hình cuûa khu vöïc seõ thieát keá heä thoáng caáp nöôùc.
Quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc caàn phaûi thoûa maõn nhöõng yeâu caàu sau ñaây:
- Maïng löôùi caáp nöôùc phaûi ñaûm baûo cung caáp ñuû löu löôïng tôùi moïi ñoái
töôïng duøng nöôùc döôùi aùp löïc yeâu caàu vaø coù chaát löôïng toát.
- Maïng löôùi caáp nöôùc phaûi ñaûm baûo cung caáp nöôùc lieân tuïc vaø ñaày ñuû
tôùi moïi ñoái töôïng duøng nöôùc trong phaïm vi thieát keá.
- Maïng löôùi caáp nöôùc caàn phaûi thieát keá sao cho chi phí xaây döïng vaø
quaûn lyù maïng löôùi cuõng nhö moïi coâng trình lieân quan tôùi noù (traïm
bôm caáp II, ñaøi nöôùc vaø beå chöùa nöôùc) laø reû nhaát.
Ñeå thöïc hieän ñöôïc nhöõng yeâu caàu treân, tröôùc tieân ta phaûi löïa choïn ñöôïc hình
daùng maïng löôùi vaø vaät lieäu laøm oáng moät caùch hôïp lyù, ñoàng thôøi phaûi xaùc ñònh
ñöôïc ñöôøng kính oáng sao cho kinh teá nhaát.
Noäi dung thieát keá quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc bao goàm caùc böôùc cô baûn sau:
- Vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc, töùc laø löïa choïn vò trí caùc tuyeán oáng
treân maët baèng cuûa phaïm vi thieát keá sao cho hôïp lyù nhaát, nhaèm cung
caáp ñaày ñuû vaø lieân tuïc tôùi moïi ñoái töôïng söû duïng nöôùc.
- Laäp sô ñoà phaân boá löu löôïng cho maïng löôùi. Xaùc ñònh löu löôïng nöôùc
tính toaùn cho caùc ñoaïn oáng, tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi caáp nöôùc.
Choïn ñöôøng kính oáng, xaùc ñònh toån thaát aùp löïc treân caùc ñoaïn oáng vaø
toaøn boä maïng löôùi. Treân cô sôû ñoù xaùc ñònh chieàu cao ñaøi nöôùc vaø aùp
löïc coâng taùc cuûa maùy bôm caáp II.
- Tính toaùn thieát keá vaø boá trí caùc coâng trình treân maïng löôùi caáp nöôùc.
- Boá trí ñöôøng oáng caáp nöôùc treân maët caét ñöôøng phoá. Thaønh laäp maët caét
doïc cuûa tuyeán oáng thieát keá.
Ñeå tieán haønh tính toaùn thieát keá quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc, ta caàn coù caùc taøi
lieäu sau:
- Baûn ñoà ñòa hình khu vöïc, thaønh phoá seõ thieát keá heä thoáng caáp nöôùc,
treân ñoù coù theå hieän roõ soâng, hoà, ñoài, nuùi, söï phaân boá ñòa hình cao, thaáp
cuûa maët ñaát töï nhieân (ñöôøng ñoàng möùc).
48
- Baûn ñoà quy hoaïch xaây döïng cuûa khu vöïc thaønh phoá, treân ñoù coù theå
hieän roõ caùc khu daân cö, khu coâng nghieäp hay caùc xí nghieäp ñoäc laäp,
khu trung taâm, khu coâng vieân caây xanh, nhaø ga, kho taøng, caùc tuyeán
ñöôøng saét cuõng nhö maïng löôùi giao thoâng cuûa thaønh phoá. Ñoâi khi hai
loaïi baûn ñoà naøy coù theå keát hôïp laøm moät.
- Taøi lieäu veà quy hoaïch nhö: maät ñoä daân soá, soá taàng nhaø xaây döïng trong
caùc khu vöïc, keá hoaïch phaân ñôït xaây döïng, möùc ñoä trang bò kyõ thuaät veä
sinh cho caùc khu daân cö.
- Taøi lieäu veà nhu caàu duøng nöôùc, tieâu chuaån vaø cheá ñoä duøng nöôùc sinh
hoaït cuûa caùc khu daân cö. Yeâu caàu veà soá löôïng, chaát löôïng, aùp löïc vaø
cheá ñoä tieâu thuï nöôùc cuûa caùc xí nghieäp coâng nghieäp cuõng nhö caùc ñoái
töôïng duøng nöôùc lôùn khaùc trong thaønh phoá hay khu vöïc.
- Sô ñoà boá trí caùc heä thoáng kyõ thuaät ngaàm khaùc trong thaønh phoá nhö
thoaùt nöôùc baån, thoaùt nöôùc möa, caùp ñieän, ñieän thoaïi, maïng löôùi ñieän
chieáu saùng v.v…Ñeå giaûi quyeát toát vaán ñeà naøy ñoøi hoûi phaûi coù söï hôïp
taùc cuûa caùc cô quan höõu quan ñeå coù giaûi phaùp boá trí hôïp lyù nhaát; traùnh
laõng phí trong xaây döïng, quaûn lyù, söûa chöõa.
- Taøi lieäu veà ñòa chaát, ñòa chaát thuûy vaên, maët caét soâng hoà ôû nhöõng nôi
ñöôøng oáng ñi qua vaø caùc taøi lieäu khaùc coù lieân quan.
- Chuaån bò thu thaäp taøi lieäu laø moät khaâu raát quan troïng ñeå ñaûm baûo cho
coâng taùc thieát keá tieán haønh ñöôïc thuaän lôïi vaø ñaït chaát löôïng cao.
2.3.3. Vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc
2.2.3.1. Caùc loaïi maïng löôùi caáp nöôùc
Trong thöïc teá caáp nöôùc thöôøng söû duïng hai loaïi maïng löôùi caáp nöôùc sau:
- Maïng löôùi cuït (hay maïng löôùi phaân nhaùnh)
- Maïng löôùi voøng
Maïng löôùi cuït: Laø maïng löôùi chæ cho nöôùc chaûy ñeán moät ñieåm naøo ñoù theo moät
chieàu nhaát ñònh vaø keát thuùc taïi caùc ñaàu muùt cuûa caùc tuyeán oáng.
49
Ñöôøng oáng
caáp nöôùc
Hình 2.2: Sô ñoà maïng löôùi cuït caáp nöôùc

Vì vaäy, neáu moät choã naøo ñoù treân ñöôøng oáng bò hoûng thì toaøn boä khu vöïc phía
sau (theo höôùng nöôùc chaûy) bò maát nöôùc, töùc laø möùc ñoä an toaøn caáp nöôùc thaáp.
Tuy vaäy, maïng löôùi cuït coù öu ñieåm laø toång chieàu daøi maïng löôùi ngaén, do ñoù giaù
thaønh xaây döïng maïng löôùi reû, coâng taùc quaûn lyù deã daøng hôn maïng löôùi voøng.
Maïng löôùi cuït thöôøng aùp duïng cho caùc thò traán nhoû, caùc khu daân cö, nhöõng ñoái
töôïng duøng nöôùc taïm thôøi (nhö coâng tröôøng xaây döïng)
Nhìn chung laø nhöõng ñoái töôïng coù theå cho pheùp ngöøng caáp nöôùc trong moät thôøi
gian nhaát ñònh, ñuû ñeå söûa chöõa nhöõng choã hö hoûng treân ñöôøng oáng hay ñeå taåy
röûa ñöôøng oáng khi caàn thieát.
Maïng löôùi voøng laø maïng löôùi coù theå cung caáp nöôùc tôùi moät ñieåm naøo ñoù baèng
hai hay nhieàu höôùng khaùc nhau.
Ñaøi
nöôùc
Ñöôøng oáng
Caáp nöôùc
Töø traïm bôm tôùi
Hình 2.3: Sô ñoà maïng löôùi voøng

Caùc tuyeán oáng cuûa maïng löôùi voøng ñeàu lieân heä vôùi nhau taïo thaønh caùc voøng
kheùp kín lieân tuïc, cho neân ñaûm baûo cung caáp nöôùc an toaøn. Nhö vaäy, taát nhieân
50
seõ toán nhieàu ñöôøng oáng hôn, daãn ñeán giaù thaønh xaây döïng seõ ñaét hôn maïng löôùi
cuït; coâng taùc quaûn lyù cuõng phöùc taïp hôn nhaát laø vieäc phoøng choáng thaát thoaùt
nöôùc.
Trong maïng löôùi voøng, khi coù söï coá xaûy ra hay khoùa moät ñoaïn oáng naøo ñaáy ñeå
söûa chöõa thì nöôùc vaãn coù theå chaûy theo moät ñöôøng oáng khaùc, song song vôùi
ñoaïn oáng bò söï coá ñeå caáp cho caùc ñieåm duøng nöôùc phía sau. Khi ñoù, chæ nhöõng
ñoái töôïng naèm beân caïnh ñoaïn oáng phaûi söûa chöõa môùi bò caét nöôùc.
Ngoaøi ra, maïng löôùi voøng coøn coù öu ñieåm n#oõa la# coù theå giaûm ñöôïc ñaùng keå
taùc haïi cuûa hieän töôïng nöôùc va.
Do nhöõng öu ñieåm treân neân maïng löôùi voøng ñöôïc aùp duïng roäng raõi trong caáp
nöôùc thaønh phoá, khu coâng nghieäp, vaø caùc nhaø maùy xí nghieäp. Noùi chung, maïng
löôùi voøng ñöôïc aùp duïng cho nhöõng nôi yeâu caàu caáp nöôùc lieân tuïc vaø an toaøn
cao.
Löïa choïn sô ñoà maïng löôùi cuït hay voøng phaûi caên cöù vaøo quy moâ thaønh phoá hay
khu vöïc caáp nöôùc, möùc ñoä yeâu caàu caáp nöôùc coù lieân tuïc hay khoâng maø ñöa ra
quyeát ñònh
Treân thöïc teá, maïng löôùi caáp nöôùc thaønh phoá thöôøng laø moät sô ñoà maïng löôùi keát
hôïp cuûa caû hai loaïi maïng löôùi noùi treân. Caùc ñöôøng oáng chính vaø oáng noái taïo
thaønh maïng löôùi oáng chính laø maïng löôùi voøng (maïng löôùi caáp II), coøn caùc oáng
phaân phoái laø nhöõng ñöôøng oáng cuït (maïng löôùi caáp III) ñöa nöôùc vaøo caùc tieåu
khu vaø caùc ngoâi nhaø.
2.2.3.2. Nguyeân taéc vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc
Nhieäm vuï ñaàu tieân khi thieát keá quy hoaïch maïng löôùi caáp nöôùc ta caàn phaûi vaïch
tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc, töùc laø phaûi xaùc ñònh ñöôïc vò trí caùc tuyeán oáng, hình
daùng nhaát ñònh cuûa maïng löôùi treân maët baèng phaïm vi thieát keá.
Sau ñoù, ta tieán haønh vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc treân baûn ñoà quy hoaïch
theo caùc nguyeân taéc sau:
1) Maïng löôùi caáp nöôùc phaûi bao truøm tôùi taát caû caùc ñieåm duøng nöôùc trong phaïm vi
khu vöïc thieát keá.
2) Caùc tuyeán oáng chính phaûi keùo daøi theo höôùng vaän chuyeån chính cuûa maïng löôùi
vaø coù ít nhaát 2 ñöôøng oáng chính song song. Khoaûng caùch giöõa hai ñöôøng oáng
chính theo TCXD 33 – 2006 laø 300 – 600m vaø coù ñöôøng kính choïn gaàn töông
ñöông ñeå coù theå thay theá nhau trong tröôøng hôïp xaûy ra söï coá.
3) Caùc ñöôøng oáng chính phaûi ñöôïc noái laïi vôùi nhau thaønh voøng kheùp kín baèng caùc
oáng noái coù daïng keùo daøi theo höôùng vaän chuyeån nöôùc. Khoaûng caùch giöõa hai
oáng noái theo TCXD 33 – 2006 laø 400 – 900m
4) Caùc ñöôøng oáng chính phaûi ñöôïc boá trí ít quanh co, gaãy khuùc sao cho chieàu daøi
ñöôøng oáng laø ngaén nhaát vaø nöôùc chaûy thuaän chieàu nhaát.
51
5) Caùc ñöôøng oáng phaûi ít caét qua caùc chöôùng ngaïi vaät nhö: Ñeâ, soâng, hoà, ñöôøng saét,
nuùt giao thoâng quan troïng, nhöõng ñòa hình xaáu nhö : Baõi laày, ñoài nuùi, raõnh ñaët
oáng qua baõi raùc, nghóa ñòa, nôi xaû nöôùc baån cuûa ñoâ thò.
6) Ñöôøng oáng chính neân ñaët ôû caùc tuyeán ñöôøng coù coát ñòa hình cao ñeå theâm khaû
naêng ñaûm baûo aùp löïc caàn thieát trong caùc oáng phaân phoái. Ñoàng thôøi giaûm aùp löïc
trong baûn thaân ñöôøng oáng chính, taïo ñieàu kieän cho maïng löôùi laøm vieäc hieäu quaû
hôn.
7) Khi vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc, caàn nghieân cöùu keát hôïp vôùi vieäc boá trí caùc
coâng trình ngaàm khaùc nhö: thoaùt nöôùc, caáp ñieän, caáp hôi…
8) Khi vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc, caàn coù söï keát hôïp chaët cheõ giöõa giai ñoaïn
caáp nöôùc thieát keá vôùi ñònh höôùng phaùt trieån caáp nöôùc trong töông lai. Ñaûm baûo
deã daøng thieát keá môû roäng maïng löôùi theo söï phaùt trieån cuûa ñoâ thò hoaëc taêng tieâu
chuaån duøng nöôùc hoaëc taêng daân soá.
9) Khi thieát keá maïng löôùi caáp nöôùc, caàn phuø hôïp vôùi keá hoaïch phaùt trieån cô sôû haï
taàng chung cuûa ñoâ thò. Ñaëc bieät caàn nghieân cöùu ñònh höôùng quy hoaïch phaùt trieån
maïng löôùi ñöôøng ñoâ thò ñeå vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc cho phuø hôïp theo
töøng giai ñoaïn.
Khi vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc caàn laøm noåi baät caùc tuyeán oáng chính
(Ñöôøng oáng caáp I) – chuû yeáu laøm nhieäm vuï vaän chuyeån nöôùc vaøo maïng löôùi
caáp nöôùc vaø maïng löôùi oáng phaân phoái. Ñöôøng oáng noái laøm nhieäm vuï ñieàu hoaø
löu löôïng trong caùc oáng chính vaø oáng noái daãn vaøo caùc khu nhaø ôû vaø cung caáp
cho caùc hoïng chöõa chaùy. Khi ñöôøng kính oáng chính quaù lôùn vaø caàn boá trí nhieàu
ñieåm laáy nöôùc, ngöôøi ta laøm oáng keùp song song vôùi oáng chính ñeå cung caáp nöôùc
cho caùc oáng phaân phoái, ñoàng thôøi boá trí caùc hoïng chöõa chaùy ôû ngay treân ñoù.
Khi vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc caàn phaûi khaéc phuïc caùc trôû ngaïi töï nhieân,
tuaân thuû theo caùc nguyeân taéc ñöa ra ñeå quy hoaïch ñöôïc maïng löôùi caáp nöôùc hôïp
lyù, ñem laïi hieäu quaû söû duïng toái öu vaø an toaøn.
2.4. Tính toaùn maïng löôùi caáp nöôùc
2.4.1. Caùc tröôøng hôïp tính toaùn
Ñoái vôùi maïng löôùi caáp nöôùc trong ñoâ thò, thoâng thöôøng, ta tính toaùn cho hai
tröôøng hôïp sau:
- Tính toaùn cho giôø duøng nöôùc lôùn nhaát
- Tính toaùn cho giôø duøng nöôùc lôùn nhaát coù chaùy
Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp maïng löôùi caáp nöôùc coù ñaøi nöôùc ñaët ôû cuoái maïng
löôùi, thì ta tính theâm cho tröôøng hôïp giôø vaän chuyeån nöôùc lôùn nhaát.
2.4.2. Xaùc ñònh löu löôïng nöôùc tính toaùn
Vieäc laáy nöôùc töø maïng löôùi ñöôøng oáng chính vaø oáng noái vaøo maïng löôùi phaân
phoái raát phöùc taïp. Treân töøng ñoaïn oáng, soá löôïng ñieåm laáy nöôùc raát khaùc nhau
vôùi caùc vò trí laáy nöôùc khoâng theo quy luaät, khoaûng caùch giöõa caùc ñieåm laáy
52
nöôùc khoâng ñoàng nhaát, löu löôïng nöôùc laáy ra töø caùc ñieåm cuõng raát khaùc nhau vaø
luoân thay ñoåi theo thôøi gian.
Khi thieát keá maïng löôùi caáp nöôùc, ta khoâng theå tính vôùi moät sô ñoà caáp nöôùc quaù
phöùc taïp. Chính vì vaäy, caàn phaûi ñôn giaûn hoùa söï laøm vieäc cuûa maïng löôùi vaø
chaáp nhaän tính toaùn maïng löôùi töông ñoái gaàn ñuùng vôùi thöïc teá döïa treân 2 giaû
thieát sau:
1. Caùc ñieåm laáy nöôùc vôùi löu löôïng töông ñoái lôùn ñöôïc coi laø caùc ñieåm laáy nöôùc
taäp trung vaø goïi laø löu löôïng taäp trung (qtr). Caùc ñieåm laáy nöôùc nhoû coøn laïi,
ñöôïc goïi laø laáy nöôùc doïc ñöôøng vaø goïi laø löu löôïng doïc ñöôøng (qdñ). Caùc ñieåm
laáy nöôùc doïc ñöôøng ñöôïc coi nhö laø coù löu löôïng nhö nhau vaø phaân boá ñeàu
doïc theo ñöôøng oáng chính vaø oáng noái.
2. Trong quaù trình laøm vieäc, löu löôïng nöôùc laáy ra töø caùc ñieåm treân maïng löôùi
coi nhö thay ñoåi theo cuøng moät tyû leä nhö trong bieåu ñoà tieâu thuï nöôùc.
Töø hai giaû thieát neâu treân, ta ñöa ra khaùi nieäm löu löôïng doïc ñöôøng ñôn vò
(qdññv) vieát taét laø qñv, ñaây laø löu löôïng nöôùc doïc ñöôøng laáy ra treân moät meùt
chieàu daøi ñöôøng oáng, ñôn vò laø: l/s.m.
Qdd
qdv = (l / s − m) (2.1)
∑L
Trong ñoù:
qdv: löu löôïng doïc ñöôøng ñôn vò (l/s-m);
∑L: Toång chieàu daøi ñöôøng oáng cuûa maïng löôùi caáp nöôùc (m). ôû ñaây
khoâng keå caùc ñoaïn oáng chæ laøm nhieäm vuï vaän chuyeån nöôùc.
Caùc ñoaïn oáng chæ caáp nöôùc cho moät phía thì chieàu daøi tính toaùn seõ baèng chieàu
daøi thöïc cuûa ñoaïn oáng chia ñoâi. Neáu ñoâ thò ñöôïc chia laøm hai khu vöïc tính
toaùn thì: qñv: cuõng ñöôïc tính theo töøng khu vöïc.
Qdd: Toång löôïng nöôùc doïc ñöôøng cuûa toaøn maïng löôùi
Qdd = Qvaøo – Qtr (l/s) (2.2)
Trong ñoù:
Qvaøo: Toång löu löôïng nöôùc phaùt vaøo trong maïng löôùi (l/s).
Qtr: Toång löu löôïng nöôùc laáy ra töø caùc ñieåm laáy nöôùc taäp trung treân maïng
löôùi (l/s).
Sau ñoù ta tính löu löôïng nöôùc doïc ñöôøng laáy ra treân töøng ñoaïn oáng tính toaùn
laø:
qdñi = qñv. li (l/s) (2.3)
Trong ñoù:
li: Chieàu daøi cuûa ñoaïn oáng tính toaùn (m)
53
Treân thöïc teá, ngöôøi ta coøn tính qñv theo dieän tích caàn caáp nöôùc theo coâng thöùc
sau:
Qdd
qdv = (l / s.m 2 ) (2.4)
∑ F
Töø ñoù:
qdñi = qñv. Fi (l/s) (2.5)
Trong ñoù:
Fi: Dieän tích maø ñoaïn oáng tính toaùn phuïc vuï
Töø giaû thieát thöù 2, ta coù theå xaùc ñònh löu löôïng nöôùc doïc ñöôøng ñôn vò taïi moät
thôøi ñieåm baát kyø theo löu löôïng doïc ñöôøng ñôn vò cuûa moät thôøi ñieåm tính toaùn
ñaëc tröng.
Chaúng haïn: Trong giôø duøng nöôùc lôùn nhaát, maïng löôùi tieâu thuï moät löôïng nöôùc
laø: Qvaøo1, trong khi ñoù löu löôïng nöôùc taäp trung laø Qtr1.
Trong giôø vaän chuyeån nöôùc lôùn nhaát, maïng löôùi tieâu thuï moät löôïng nöôùc laø:
Qvaøo2, trong khi ñoù löu löôïng nöôùc taäp trung laø Qtr2.
Ta coù löu löôïng doïc ñöôøng ñôn vò cuûa tröôøng hôïp vaän chuyeån nöôùc lôùn nhaát laø:
Qñv2 = K. qñv1 (2.6)
q dv 2 Qvao 2 − Qtr 2
Vaäy K = = (2.7)
q dv1 Qvao1 − Qtr1
Döïa vaøo caùch ñôn giaûn hoaù naøy, coù theå xaùc ñònh löu löôïng nöôùc tính toaùn cuûa
töøng ñoaïn oáng treân moät caùch deã daøng.
Treân maïng löôùi chæ coù löu löôïng nöôùc taäp trung thì löu löôïng nöôùc chaûy qua
ñoaïn oáng ñoù laø khoâng ñoåi töø ñaàu ñeán cuoái oáng vaø löu löôïng ñoù chính laø löu
löôïng tính toaùn cuûa ñoaïn oáng ta xeùt.
Treân caùc ñoaïn oáng coù laáy nöôùc doïc ñöôøng, thì löu löôïng chaûy trong oáng thay
ñoåi nhoû daàn töø ñaàu oáng ñeán cuoái oáng.Nhö treân ta ñaõ quy öôùc laø, löu löôïng doïc
ñöôøng phaân phoái ñeàu doïc theo ñöôøng oáng, neân coù theå bieåu dieãn söï thay ñoåi löu
löôïng doïc theo ñöôøng oáng döôùi daïng bieåu ñoà vaø löu löôïng tính toaùn cuûa töøng
ñoaïn oáng coù theå tính nhö sau:
qtt = qvc + α .qdñ ( l/s ) (2.8)
qdd + qvc qvc
qtt
qdd
qvc qvc
54
Trong ñoù:
qvc : Löu löôïng nöôùc vaän chuyeån qua ñoaïn oáng ( l/s )
α : Heä soá phuï thuoäc vaøo tyû soá qdñ / qvc vaø soá ñieåm laáy nöôùc doïc ñöôøng
(n)
Tyû soá qdñ / qvc caøng nhoû thì α caøng nhoû vaø ngöôïc laïi soá ñieåm laáy nöôùc caøng lôùn
thì α caøng nhoû.
Heä soá α dao ñoäng trong khoaûng töø 0,5 ÷ 0,58 tuyø theo giaù trò cuûa tyû soá qdñ / qvc
vaø soá (n) thöôøng gaëp trong thöïc teá vôùi caùc ñieåm laáy nöôùc phaân boá ñeàu treân ñoaïn
oáng tính toaùn. Giaù trò α xaáp xæ 0,5 ôû nhöõng ñoaïn oáng ñaàu maïng löôùi vôùi löu
löôïng vaän chuyeån lôùn. Ngöôïc laïi α xaáp xæ 0,58 ôû nhöõng ñoaïn oáng gaàn cuoái
maïng löôùi, nôi coù löu löôïng doïc ñöôøng chieám tyû leä lôùn hôn.
Tuy nhieân, trong thöïc teá, ñeå ñôn giaûn tính toaùn, ngöôid ta laáy α = 0,5 vaø quy
caùc löu löôïng phaân phoái doïc ñöôøng ôû moãi ñoaïn oáng veà 2 nuùt ôû ñaàu ñoaïn oáng
tính toaùn vôùi löu löôïng moãi nuùt baèng nhau vaø baèng qdñ/2
2.4.3. Xaùc ñònh ñöôøng kính oáng
Ñöôøng kính oáng cuûa ñoaïn oáng caáp nöôùc, tính toaùn theo coâng thöùc tính löu löôïng
quen thuoäc trong moân thuyû löïc hoïc.
q = ω.v (m3/s) (2.9)
Ñoái vôùi oáng caáp nöôùc laø hình troøn ta coù:

(d)2
ω =π (m2) (2.10)
4
Trong ñoù:
q: löu löôïng nöôùc cuûa ñoaïn oáng tính toaùn (m3/s);
ω: dieän tích maët caét öôùt cuûa ñoaïn oáng tính toaùn (m2);
v: vaän toác nöôùc chaûy trong oáng (m/s);
d: ñöôøng kính cuûa ñoaïn oáng tính toaùn (m)
Ta laïi coù:
55
4.q
d= (m) (2.11)
π .v
Theo coâng thöùc treân, ñöôøng kính oáng phuï thuoäc vaøo 2 ñaïi löôïng laø q vaø v.
Löu löôïng nöôùc chaûy trong töøng ñoaïn oáng coù theå xaùc ñònh ñöôïc theo muïc IV.2
Nhö vaäy, ñöôøng kính oáng chæ coù theå ñöôïc xaùc ñònh khi bieát giaù trò cuûa vaän toác
nöôùc chaûy trong oáng. Giaù trò cuûa v hoaøn toaøn coù theå töï löïa choïn. Tuy nhieân, giaù
trò cuûa v khoâng theå choïn tuøy tieän. Bôûi vì, noù phuï thuoäc vaøo caùc yeâu caàu veà kinh
teá vaø kyõ thuaät.
Neáu choïn v quùa lôùn, thì ñöôøng oáng laøm vieäc khoâng an toaøn, nhaát laø khi coù hieän
töôïng nöôùc va xaåy ra trong oáng coù aùp.
Do ñoù, vaän toác doøng nöôùc chaûy trong oáng khoâng ñöôïc quùa lôùn vaø vöôït quùa giôùi
haïn cho pheùp laø: 2,593 m/s. Ñaây laø giaù trò vaän toác giôùi haïn ñeå hieän töôïng nöôùc
va ít gaây aûnh höôûng cho ñöôøng oáng khi coù söï coá. Coøn giôùi haïn döôùi cuûa oáng
khoâng coù quy ñònh. Vì vaäy noù ñöôïc xaùc ñònh chuû yeáu döïa vaøo nguyeân nhaân
kinh teá.
Töø coâng thöùc treân cho thaáy raèng: Ñöôøng kính oáng d vaø vaän toác nöôùc chaûy trong
oáng v laø 2 ñaïi löôïng tyû leä nghòch vôùi nhau.
Neáu taêng vaän toác nöôùc chaûy trong oáng, thì ñöôøng kính oáng seõ giaûm. Do ñoù, chi
phí veà mua oáng, töùc laø giaù thaønh xaây döïng oáng seõ giaûm ñi. Ngöôïc laïi, neáu laáy v
nhoû thì d seõ lôùn vaø chi phí xaây döïng maïng löôùi seõ taêng leân.
Tuy nhieân, khi taêng vaän toác nöôùc chaûy trong oáng, seõ laøm taêng toån thaát aùp löïc
trong ñöôøng oáng, do ñoù laøm taêng coät nöôùc aùp löïc cuûa maùy bôm, laøm cho chi phí
veà naêng löôïng ñieän taêng leân,bôûi vì coâng suaát cuûa maùy bôm tæ leä thuaän vôùi aùp
löïc bôm theo coâng thöùc sau:
N = QH/102η (kW) (2.12)
Trong ñoù:
Q: Löu löôïng nöôùc bôm (m3/s);
H: AÙp löïc bôm (m);
η: Hieäu suaát cuûa maùy bôm
Theo coâng thöùc treân, khi H taêng thì N taêng. Chính vì vaäy, caàn phaûi tìm ra nhöõng
giaù trò cuûa vaän toác thaät hôïp lyù sao cho toång chi phí veà xaây döïng vaø ñieän naêng laø
nhoû nhaát. Khoaûng vaän toác nhö vaäy ngöôøi ta goïi laø khoaûng vaän toác kinh teá.
Ta bieát raèng, haøng naêm chi phí veà ñieän naêng cho traïm bôm chieám tyû leä chuû yeáu
trong toång soá giaù thaønh quaûn lyù cuûa maïng löôùi. Do ñoù, neáu ta goïi Gxd: laø giaù
thaøh xaây döïng maïng löôùi ñöôøng oáng, t.Gql: laø giaù thaønh quaûn lyù maïng löôùi
ñöôøng oáng theo thôøi gian tính toaùn khai thaùc maïng löôùi ñöôøng oáng, trong ñoù giaù
thaønh veà ñieän naêng chieám phaàn lôùn.
56
Khi ñoù, toång chi phí voán ñaàu tö trong thôøi haïn tính toaùn t seõ laø:
G = Gxq + t.Gql (2.13)
Laäp bieåu ñoà quan heä giöõa G vaø v ñeå bieåu dieãn giaù trò Gxq vaø t.Gql theo vaän toác
nöôùc chaûy trong oáng:
Sau ñoù coäng bieåu ñoà ta ñöôïc keát quûa cuûa toång chi phí G vaø theå hieän treân ñoà thò
hình 6.3. Ñoà thò toång hôïp G ñaït cöïc tieåu ôû giaù trò: Gmin vaø Vkt, ñaây laø giaù trò vaän
toác kinh teá nhaát cho toång giaù thaønh chi phí voán ñaàu tö laø nhoû nhaát.
1. Gxd
2. tGql
3. G = Gxd + tGql
Gmin
0 Vkt V
Hình 2.4: Bieåu ñoà quan heä giöõa G vaø v

Trong thöïc teá, vieäc xaùc ñònh vaän toác kinh teá nhaát cho caùc ñoaïn oáng trong maïng
löôùi caáp nöôùc raát phöùc taïp. Khi thieát keá maïng löôùi, ñeå ñôn giaûn hoùa ngöôøi ta
thöôøng laáy theo giaù trò cuûa vaän toác kinh teá trung bình, laø caùc giaù trò dao ñoäng
xung quanh vaän toác kinh teá nhaát vaø ñöôïc laáy theo caùc taøi lieäu ñuùc ruùt töø kinh
nghieäm thöïc teá. Nhieàu cô quan thieát keá ñaõ choïn giaù trò vaän toác kinh teá trung
bình öùng vôùi moãi loaïi ñöôøng kính oáng nhö sau:
Baûng 2.5: Vaän toác kinh teá trung bình
Ñöôøng kính oáng D Vaän toác kinh teá Ñöôøng kính oáng Vaän toác kinh teá
(mm) trung bình (m/s) D(mm) trung bình (m/s)
100 0,15 – 0,86 350 0,47 – 1,58
150 0,28 – 1,15 400 0,5 – 1,78
200 0,38 – 1,15 450 0,6 – 1,94
250 0,38 – 1,48 500 0,7 – 2,1
300 0,41 – 1,52 ≥ 600 0,95 – 2,6
Ñöôøng kính oáng ñöôïc choïn theo vaän toác kinh teá nhaát seõ laø ñöôøng kính kinh teá
nhaát.
57
Ghi chuù : Chæ xaùc ñònh ñöôøng kính kinh teá theo löu löôïng tính toaùn cho caùc
tröôøng hôïp duøng nöôùc toái ña khi ñaøi ôû ñaàu maïng löôùi hoaëc khi ñaøi ñoái dieän. Coøn
khi coù chaùy, thôøi gian caáp nöôùc, chöõa chaùy khoâng laâu, neân cho pheùp vaän toác
nöôùc chaûy trong oáng lôùn hôn trong tình traïng khoâng kinh teá. Tuy nhieân vaän toác
naøy vaãn phaûi nhoû hôn giôùi haïn cho pheùp ñeå ñaûm baûo ñoä beàn vaø ñoä an toaøn cho
oáng. Khi coù chaùy, vaän toác toái ña cho pheùp v ≤ 2,5 ÷ 3 m/s ñoái vôùi oáng gang vaø v
≤ 3 ÷ 4 m/s ñoái vôùi oáng theùp.
2.4.4. Xaùc ñònh toån thaát aùp löïc trong ñöôøng oáng caáp nöôùc
Toån thaát aùp löïc trong oáng caáp nöôùc bao goàm:
Toån thaát doïc ñöôøng do ma saùt thaønh oáng gaây ra
Toån thaát cuïc boä ôû nhöõng choã doøng nöôùc thay ñoåi phöông höôùng nhö:
Cuùt, teâ, thaäp hay khi nöôùc ñi qua caùc thieát bò treân maïng löôùi nhö: Van
khoaù, ñoàng hoà ño nöôùc.
Vì toån thaát cuïc boä chieám moät tyû leä raát nhoû so vôùi toån thaát doïc ñöôøng, do ñoù ñoái
vôùi maïng löôùi caáp nöôùc ñoâ thò cho pheùp boû qua.
Toån thaát aùp löïc doïc ñöôøng coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc:
l v2 8λq 2
h=λ . = 2 .l (m) ⇒ h = i.l (2.14)
d 2 g π .gd 5
Hoaëc cuõng coù theå tính theo coâng thöùc:

K
H = S0.l.q2 = (m) (2.15)
d .q 2 .l
m
Trong ñoù:
L: Chieàu daøi ñöôøng oáng (m)
d: Ñöôøng kính oáng (m)
v: Vaän toác nöôùc chaûy trong oáng (m/s)
q: Löu löôïng nöôùc chaûy trong oáng (m3/s)
g: Gia toác troïng tröôøng; g = 9,81 (m/s2)
- m: chæ soá muõ xaùc ñònh baèng thöïc nghieäm, phuï thuoäc vaøo vaät lieäu laøm oáng
vaø vaän toác nöôùc chaûy trong oáng, ñoái vôùi oáng kim loaïi, m = 5,3
- λ vaø K: Laø heä soá söùc khaùng thuyû löïc phuï thuoäc vaøo cheá ñoä thuyû löïc cuûa
doøng chaûy vaø ñöôïc xaùc ñònh theo Coâng thöùc thöïc nghieäm. Ñoái vôùi caùc loaïi
oáng khaùc nhau thì khaùc nhau., khi ñoù:
h = S0.l.q2 (2.16)
k
S0: Söùc khaùng ñôn vò cuûa oáng; S0 =
dm
Hieän nay, ôû Vieät Nam vaãn tính λ vaø i theo coâng thöùc thöïc nghieäm cuûa giaùo sö
A. Sevelep:
Ñoái vôùi oáng theùp môùi:
58
0 , 226
0,0159 ⎡ 0,684 ⎤
λ = 0, 226 ⎢1 + (2.17)
d ⎣ v ⎥⎦
Ñoái vôùi oáng gang môùi:

0 , 284
0,0144 ⎡ 0,236 ⎤
λ = 1+ (2.18)
d 0, 284 ⎢⎣ v ⎥⎦
Ñoái vôùi oáng gang vaø theùp cuõ, phaân bieät thaønh 2 tröôøng hôïp:
Khi v ≥ 1,2 m/s: oáng laøm vieäc trong khu vöïc bình phöông söùc caûn
0,021 v2
λ = hay i = 0,00107 (2.19)
d 0,3 d 1,3
Khi v <1,2 m/s: oáng laøm vieäc trong khu vöïc quaù ñoä
0,3
0,0119 ⎡ 0,867 ⎤
λ = 1+ (2.20)
d 0,3 ⎢⎣ v ⎥⎦
2.4.5. Tính toaùn thuyû löïc maïng löôùi cuït
Maïng löôùi cuït laø maïng löôùi ñöôøng oáng coù theå caáp nöôùc cho baát kyø moät ñieåm
naøo ñoù treân maïng löôùi theo 1 chieàu nhaát ñònh. Vì theá, vieäc xaùc ñònh chieàu nöôùc
chaûy vaø tính toaùn löu löôïng cho caùc ñoaïn oáng töông ñoái ñôn giaûn. Muïc IV.2 ñaõ
giôùi thieäu caùch xaùc ñònh löu löôïng nöôùc tính toaùn cuûa caùc ñoaïn oáng, ta coù theå
tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi cuït theo 2 daïng thöôøng gaëp sau:
Daïng baøi 1:
Khi ñaõ bieát löu löôïng moãi ñoaïn oáng, aùp löïc yeâu caàu cuûa ñieåm baát lôïi nhaát ñaõ
quy ñònh, ta caàn xaùc ñònh ñöôøng kính vaø toån thaát aùp löïc treân moãi ñoaïn oáng.
Treân cô sôû ñoù, ta xaùc ñònh aùp löïc caàn thieát ôû ñieåm ñaàu cuûa maïng löôùi, tính aùp
löïc coâng taùc cuûa maùy bôm vaø chieàu cao cuûa ñaøi nöôùc.
Trình töï laøm nhö sau:
Khi tính toaùn maïng löôùi cuït caáp nöôùc thò traán nhoû, thò töù, caáp nöôùc cho coâng
tröôøng xaây döïng coù theå thöïc hieän caùc böôùc nhö sau:
1. Xaùc ñònh löu löôïng nöôùc tính toaùn cuûa töøng ñoaïn oáng (goàm: löu löôïng doïc
ñöôøng ñôn vò, löu löôïng doïc ñöôøng, ñöa veà löu löôïng nuùt, xaùc ñònh löu löôïng
tính toaùn)
2. Choïn tuyeán baát lôïi nhaát ( laø tuyeán coù khaû naêng cho aùp löïc ôû ñieåm ñaàu maïng
löôùi laø lôùn nhaát)
3. Tính toaùn thuûy löïc cho tuyeán oáng baát lôïi (goàm: Xaùc ñònh ñöôøng kính caùc ñoaïn
oáng tính toaùn theo vaän toác kinh teá trung bình, tính toån thaát aùp löïc cho tuyeán
oáng baát lôïi nhaát).
4. Xaùc ñònh aùp löïc yeâu caàu cuûa ñieåm ñaàu maïng löôùi, töø ñoù tính aùp löïc coâng taùc
cuûa maùy bôm vaø chieàu cao ñaøi nöôùc.
59
5. Tính toaùn caùc oáng nhaùnh coøn laïi: treân cô sôû ñaõ bieát aùp löïc taïi caùc nuùt vaø aùp löïc
töï do yeâu caàu ôû ñieåm cuoái ñaõ bieát vaø aùp löïc ôû ñieåm ñaàu ñaõ ñöôïc khoáng cheá,
caàn xaùc ñònh ñöôøng kính caùc ñoaïn oáng cho hôïp lyù.
Daïng baøi 2:
Thöôøng gaëp khi tính toaùn caùc tuyeán oáng phuï cuûa maïng löôùi cuït, maïng löôùi phaân
phoái nöôùc trong caùc ñoâ thò (maïng löôùi dòch vuï).
1. Tính toån thaát aùp löïc ñôn vò bình quaân cuûa nhaùnh phuï theo coâng thöùc:
itb = ΔH/ΣL (2.21)
Trong ñoù:
ΔH: Ñoä cheânh aùp löïc giöõa ñieåm ñaàu vaø ñieåm cuoái cuûa nhaùnh tính toaùn;
ΣL: Toång chieàu daøi cuûa caùc ñoaïn oáng thuoäc nhaùnh ñoù.
2. Töø löu löôïng tính toaùn ñaõ bieát vaø itb vöøa tính ñöôïc, choïn ñöôøng kính caùc ñoaïn
oáng.
3. Kieåm tra laïi keát quûa tính toaùn xem coù ñaûm baûo Σh = ΔH khoâng ? Neáu Σh > ΔH
phaûi choïn laïi ñöôøng kính.
2.4.6. Tính toaùn thuyû löïc maïng löôùi voøng
Trong maïng löôùi voøng, nöôùc chaûy ñeán caùc ñieåm cuûa maïng löôùi coù theå theo hai
hay nhieàu höôùng khaùc nhau. Do ñoù, ngay töø ñaàu chuùng ta khoâng theå xaùc ñònh
giaù trò löu löôïng nöôùc chaûy trong caùc ñoaïn oáng moät caùch chính xaùc. Vaø cuõng vì
theá, khi löu löôïng tính toaùn treân töøng ñoaïn oáng chöa xaùc ñònh, thì ñöôøng kính
oáng vaø toån thaát aùp löïc treân ñöôøng oáng cuõng chöa xaùc ñònh ngay ñöôïc. Nhö vaäy,
vieäc tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi voøng phöùc taïp hôn raát nhieàu laàn so vôùi tính
toaùn maïng löôùi cuït.
Treân thöïc teá, ñeá tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi voøng, ngöôøi ta buoäc phaûi chaáp
nhaän phöông phaùp gaàn ñuùng treân cô sôû thieát laäp 2 loaïi phöông trình sau ñaây:
Phöông trình loaïi 1: Taïi moãi nuùt cuûa maïng löôùi, toång soá caùc löu löôïng chaûy ñeán
phaûi baèng toång soá caùc löu löôïng chaûy ñi, keå caû löu löôïng nöôùc taäp trung.
Neáu ta quy öôùc, caùc löu löôïng chaûy ñeán mang daáu döông vaø caùc löu löôïng chaûy
ñi mang daáu aâm thì ta coù phöông trình taïi moãi nuùt seõ laø:
Σqnuùt = 0 (2.22)
Maïng löôùi voøng coù n nuùt, thì seõ laäp ñöôïc (n-1) phöông trình. Phöông trình loaïi
2: Trong moät voøng, toån thaát aùp löïc töø ñieåm ñaàu tôùi ñieåm cuoái tính theo 2 höôùng
phaûi baèng nhau. Neáu ta quy öôùc, toån thaát aùp löïc treân nhaùnh coù nöôùc chaûy cuøng
chieàu kim ñoàng hoà mang daáu döông vaø nhaùnh nöôùc chaûy ngöôïc chieàu kim ñoàng
hoà mang daáu aâm. Thì trong moãi voøng, ta vieát ñöôïc phöông trình coù daïng:
Σhvoøng = 0 (2.23)
Maïng löôùi coù m voøng, seõ thieát laäp ñöôïc m phöông trình. Phöông trình loaïi naøy
bieåu dieãn quan heä giöõa ñöôøng kính vaø löu löôïng caùc ñoaïn oáng, bôûi vì h = s’qβ
60
hay K’/dm.qβ.l = h(m) vôùi β khaùc 2. Trong phaïm vi bình phöông söùc caûn: h = sq2
hay h = K.q2/dm.l nghóa laø coù phöông trình Σs’qβ = ΣK.qβ/dm.l = 0 hoaëc Σsq2 =
ΣK.q2/dm.l = 0
Ñeå tính toaùn maïng löôùi caáp nöôùc, tröôùc tieân ta sô boä phaân boá löu löôïng tính
toaùn cho töøng ñoaïn oáng treân maïng löôùi, sao cho thoûa maõn ñieàu kieän cuûa phöông
trình loaïi 1: Σqnuùt = 0
Sau ñoù, xaùc ñònh ñöôøng kính oáng theo vaän toác kinh teá trung bình. Töø ñoù, ñieàu
chænh daàn löu löôïng ôû moãi ñoaïn oáng ñeå thoûa maõn ñieàu kieän cuûa phöông trình
loaïi 2 (Σhvoøng = 0)
Trình töï caùc böôùc tính toaùn thuûy löïc trong maïng löôùi voøng
Theo phöông phaùp tính toaùn nhö treân, trình töï tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi
voøng theo 6 böôùc sau:
Böôùc 1: Vaïch tuyeán maïng löôùi caáp nöôùc theo kích thöôùc quy ñònh, ñaùnh soá nuùt
vaø xaùc ñònh chieàu daøi töøng ñoaïn oáng. Sô boä vaïch höôùng nöôùc chaûy baét ñaàu töø
caùc nguoàn nöôùc.
Böôùc 2: Tính toaùn löu löôïng doïc ñöôøng ñôn vò (qñv), löu löôïng doïc ñöôøng cuûa
töøng ñoaïn oáng (qdñ) vaø quy löu löôïng doïc ñöôøng veà caùc nuùt (qnuùt).
Böôùc 3: Sô boä phaân boá löu löôïng nöôùc tính toaùn treân töøng ñoaïn oáng thoûa maõn
phöông trình Σqnuùt = 0
Böôùc 4: Treân cô sôû löu löôïng ñaõ phaân boá sô boä cho töøng ñoaïn oáng, tra baûng tính
toaùn thuûy löïc xaùc ñònh ñöôøng kính oáng theo vaän toác kinh teá trung bình.
Böôùc 5: Tính toån thaát aùp löïc treân moãi ñoaïn oáng cuûa maïng löôùi theo coâng thöùc h
= sq2 = So.l.δ1.q2. Sau ñoù kieåm tra laïi toån thaát aùp löïc trong moãi voøng theo
phöông trình loaïi 2 Σhvoøng = 0
Böôùc 6: Ñieàu chænh maïng löôùi voøng. Thoâng thöôøng, khi tính toaùn theo löu löôïng
phaân boá sô boä, seõ cho keát quûa toån thaát aùp löïc trong moãi voøng Σhvoøng khaùc 0. Ñeå
ñaït ñöôïc Σhvoøng = 0 phaûi ñieàu chænh nhieàu laàn.
2.4.7. Tính toaùn thuyû löïc maïng vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính
Hieän nay, trong lónh vöïc caáp nöôùc coù nhieàu phaàn meàm tính toaùn thuûy löïc cho
maïng löôùi ñöôøng oáng caáp nöôùc.
Nhöng hai phaàn meàm ñang ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi
cuõng nhö ôû Vieät Nam:
Ñoù laø phaàn meàm Loop vaø phaàn meàm Epanet.
Phaàn meàm Loop ñöôïc söû duïng thuaät toaùn Hardy - Cross vaø phöông trình doøng
chaûy Hazen - Williams ñeå moâ phoûng caùc ñaëc tính thuyû löïc trong maïng löôùi caáp
nöôùc kieåu voøng, kieåu keát hôïp hoaëc kieåu phaân nhaùnh hoaøn toaøn. Phaàn meàm
Loop giuùp ngöôøi kyõ sö deã daøng tìm ra phöông aùn thieát keá maïng löôùi caáp nöôùc
toái öu treân cô sôû so saùnh nhieàu phöông aùn vaïch tuyeán.
61
Phaàn meàm Loop ñöôïc söû duïng raát nhieàu vaø raát coù hieäu quûa trong caùc tröôøng
ñaïi hoïc coù ñaøo taïo chuyeân ngaønh caáp thoaùt nöôùc vaø moâi tröôøng, trong caùc coâng
ty tö vaán thieát keá caáp thoaùt nöôùc vaø moâi tröôøng. Phaàn meàm naøy ñöôïc duøng cho
caùc maïng löôùi caáp nöôùc coù chöùa toái ña 500 ñöôøng oáng vaø 400 nuùt, chöông trình
naøy phuø hôïp vôùi moät soá khoâng giôùi haïn caùc ñöôøng song song treân moãi ñöôøng
oáng noái. Caùc nuùt vaø caùc oáng ñöôïc ñaùnh theo soá nguyeân baát kyø töø 1 ñeán 36.000.
Phaàn meàm Epanet: laø phaàn meàm maùy tính thöïc hieän moâ phoûng thuûy löïc vaø chaát
löôïng nöôùc treân maïng löôùi ñöôøng oáng döôùi taùc ñoäng cuûa aùp löïc doøng nöôùc.
Epanet coù theå theo doõi löu löôïng nöôùc trong töøng ñöôøng oáng, aùp löïc nöôùc taïi
caùc nuùt cuûa maïng löôùi, möïc nöôùc dao ñoäng trong beå chöùa aùp löïc vaø söï thay ñoåi
cuûa moät soá thaønh phaàn hoùa chaát trong nöôùc vaän chuyeån treân maïng löôùi.
2.6. Caáu taïo maïng löôùi caáp nöôùc
2.6.1. OÁng caáp nöôùc
OÁng gang:
OÁng gang thöôøng ñöôïc saûn xuaát ngay trong coâng xöôûng, oáng thöôøng coù daïng
moät ñaàu trôn, moät ñaàu loe ñeå coù theå deã daøng noái vôùi nhau. Ñoâi khi oáng gang
cuõng ñöôïc cheá taïo theo kieåu hai ñaàu laø maët bích.
OÁng gang thöôøng ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp ñuùc:
Ñuùc baèng phöông phaùp ly taâm
Ñuùc baèng phöông phaùp roùt thaúng ñöùng lieân tuïc hoaëc ñuùc baèng khuoân caùt
OÁng gang thöôøng ñöôïc cheá taïo vôùi ñöôøng kính quy öôùc D = 50 – 1200 mm;
Chieàu daøi L = 2 – 7 m (phuï thuoäc vaøo ñöôøng kính oáng) vaø aùp löïc coâng taùc p = 6
– 10 at ( phuï thuoäc vaøo chieàu daøy cuûa oáng )
Hieän nay, Coù theå söû duïng nhieàu bieän phaùp ñeå noái oáng gang:
- Noái baèng sôïi gai taåm bitum
- Noái baèng gioaêng cao su
- Noái baèng maët bích
Öu ñieåm:
Ñoä beàn cao, khaû naêng choáng xaâm thöïc cao hôn oáng theùp, coù theå saûn xuaát haøng
loaït, thôøi haïn söû duïng 40 - 50 naêm.
Nhöôïc ñieåm:
Toán nhieàu kim loaïi, troïng löôïng lôùn, chòu taûi troïng ñoäng khoâng cao. Khi vôõ oáng
thöôøng gaây ra caùc maûnh lôùn thaát thoaùt nhieàu nöôùc.
Vì vaäy, oáng gang chuû yeáu söû duïng D ≤ 600mm vôùi oáng gang xaùm vaø D lôùn hôn
vôùi oáng gang deûo.
OÁng theùp:
Thöôøng ñöôïc saûn xuaát theo phöông phaùp ñuùc nguyeân (chòu aùp löïc cao) vaø haøn
ñieän
62
OÁng theùp thöôøng ñöôïc söû duïng trong maïng löôùi caáp nöôùc ñoâ thò ôû caùc tuyeán oáng
caàn daãn nöôùc vôùi aùp löïc cao, ñaët oáng qua caùc vò trí ñaëc bieät cuûa maïng löôùi nhö:
oáng qua soâng treân caàu, caàu vöôït, ñi döôùi ñaùy soâng döôùi daïng ñiuke. Ñaët oáng
qua nhöõng vò trí caàn phaûi chòu taûi troïng lôùn nhö qua ñöôøng xe löûa, ñöôøng cao
toác.
Caáu taïo: oáng theùp ñöôïc cheá taïo theo nhieàu loaïi, 2 ñaàu trôn, 1 ñaàu trôn, 1 ñaàu
loe vaø 2 ñaàu maët bích. OÁng theùp ñöôïc cheá taïo theo 2 phöông phaùp: ñuùc hoaëc
haøn cuoán. Kích thöôùc cuûa ñöôøng oáng theùp d = 100 ÷ 2000mm, chieàu daøi oáng l =
5 ÷ 20m, chòu aùp löïc coâng taùc coù theå leân tôùi P = 6 ÷ 10at.
Noái oáng theùp: oáng theùp cheá taïo 2 ñaàu trôn, thì ñöôïc noái baèng phöông phaùp haøn
ñieän hoaëc duøng oáng loàng theå hieän ñöôïc treân hình 8.2. OÁng theùp cheá taïo theo
kieåu 1 ñaàu trôn, 1 ñaàu loe thì noái baèng gioaêng cao su nhö oáng gang. OÁng theùp
coù ñöôøng kính nhoû D ≤ 75mm coù theå uoán cong maø khoâng caàn thieát bò noái.
Öu ñieåm cuûa oáng theùp:
OÁng theùp chòu ñöôïc aùp löïc cao, chòu ñöôïc taûi troïng ñoäng raát toát. Laép raùp deã
daøng, ñôn giaûn.
Nhöôïc ñieåm:
Raát deã bò xaâm thöïc, neân tuoåi thoï khoâng cao baèng oáng gang (20 ÷ 25 naêm). Caàn
coù bieän phaùp choáng xaâm thöïc khi duøng theùp.
OÁng beâ toâng coát theùp
Thöôøng söû duïng ñeå daãn nöôùc thoâ töø traïm bôm caáp I ñeán traïm xöû lyù hoaëc daán
nöôùc saïch töø traïm bôm caáp II ñeán ñieåm phaùt vaøo maïng löôùi vôùi ñöôøng kính lôùn
D = 500 ÷ 2000mm coù khi leân tôùi d = 2500 ÷ 3000mm; l = 2 ÷ 6m; aùp löïc coâng
taùc P= 5 ÷ 10at.
OÁng beâ toâng coát theùp coù theå ñöôïc noái vôùi caùc phuï tuøng baèng kim loaïi.
Öu ñieåm cuûa oáng beâ toâng coát theùp:
Nieân haïn söû duïng raát laâu 50 - 70 naêm. Khaû naêng choáng xaâm thöïc cao. Maët
trong trôn nhaün, giaù thaønh reû hôn oáng kim loaïi raát nhieàu (reû hôn oáng gang 30 ÷
40%)
Nhöôïc ñieåm:
Chòu taûi troïng ñoäng keùm, troïng löôïng lôùn neân vaän chuyeån vaø thi coâng khoù khaên.
Gia coá neàn ñaët oáng toán keùm hôn.
OÁng chaát deûo
Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, oáng chaát deûo ñöôïc söû duïng roäng raõi trong maïng löôùi
caáp nöôùc, oáng nhöïa toång hôïp PE ñöôïc cheá taïo döôùi 2 daïng: 2 ñaàu trôn hoaëc 1
ñaàu trôn, 1 ñaàu loe.
Noái oáng baèng phöông phaùp haøn nhöïa hoaëc duøng keo daùn.
63
Hieän nay, ôû VN ñaõ saûn xuaát ñöôïc loaïi oáng nhöïa coù D ≤ 300mm, l = 4m, aùp löïc
coâng taùc P = 6at.
OÁng nhöïa ñöôïc söû duïng trong maïng löôùi dòch vuï vaø oáng caáp nöôùc trong nhaø.
Tuy nhieân, ñeå ñaûm baûo söùc khoûe cho ngöôøi söû duïng, khi söû duïng oáng nhöïa caáp
nöôùc aên uoáng sinh hoaït phaûi ñöôïc pheùp cuûa cô quan veä sinh dòch teã nhaø nöôùc.
Öu ñieåm cuûa oáng nhöïa:
Troïng löôïng nheï, khoâng bò xaâm thöïc, ñoä beàn cao, thôøi gian phuïc vuï laâu daøi,
maët trong trôn nhaün, toån thaát aùp löïc khoâng taêng trong quùa trình söû duïng, giaù
thaønh reû, deã thi coâng.
Nhöôïc ñieåm:
Raát deã bò laõo hoùa khi gaëp nhieät ñoä cao.
2.6.2. Caùc thieát bò treân maïng löôùi caáp nöôùc:
Van 2 chieàu:
Van 2 chieàu duøng ñeå ñoùng, môû vaø ñieàu tieát doøng chaûy. Van coù theå ñöôïc chia
thaønh caùc loaïi, phuï thuoäc vaøo caáu taïo van, truïc van vaø phöông phaùp ñieàu chænh
van.
Van 1 chieàu:
Van 1 chieàu coù taùc duïng cho nöôùc ñi theo 1 chieàu nhaát ñònh vaø coù theå choáng
ñöôïc nöôùc va.
Van xaû khí:
Van xaû khí thöôøng ñaët ôû nhöõng vò trí cao cuûa maïng löôùi, nhöõng vò trí gaõy goùc
cuûa maïng löôùi. Van xaû khí coù chöùc naêng xaû heát khoâng khí taäp trung treân ñöôøng
oáng ñeå nöôùc chaûy ñaày oáng vaø khoâng gaây toån thaát ôû nhöõng vò trí ñoïng khí treân
ñöôøng oáng.
Van xaû caën:
Van xaû caën thöôøng ñaët ôû nhöõng vò trí thaáp cuûa maïng löôùi. Van xaû caën coù chöùc
naêng xaû heát caën trong ñöôøng oáng khi thau röûa.
Thieát bò laáy nöôùc chöõa chaùy:
Duøng ñeå laáy nöôùc naïp vaøo caùc thuøng chöùa nöôùc treân xe cöùu hoûa hoaëc xe phun
nöôùc töôùi ñöôøng hoaëc coù theå laáy nöôùc vaøo oáng vaûi gai chöõa chaùy tröïc tieáp.
Gieáng thaêm:
Gieáng thaêm thöôøng ñöôïc xaây döïng ôû caùc nuùt cuûa maïng löôùi, nôi coù caùc ñöôøng
oáng giao nhau vaø coù boá trí caùc thieát bò phuï tuøng nhö: Van, thaäp, teâ, coân, cuùt…
Goái töïa:
Goái töïa thöôøng ñöôïc ñaët treân maët thaúng ñöùng hay maët naèm ngang, ôû nhöõng choã
phaân nhaùnh. reõ ngoaët hay cuoái cuûa nhöõng ñoaïn oáng cuït, laø nhöõng nôi deã phaùt
sinh öùng löïc do söï thay ñoåi chuyeån ñoäng cuûa doøng nöôùc gaây ra.
64
PHAÀN II. QUY HOAÏCH THOAÙT NÖÔÙC ÑOÂ THÒ
CHÖÔNG 3. KHAÙI NIEÄM CHUNG VEÀ HEÄ THOÁNG THOAÙT NÖÔÙC ÑOÂ THÒ
3.1. Khaùi nieäm veà thoaùt nöôùc

ÔÛ caùc ñoâ thò vaø ñieåm daân cö taïo ra nhieàu nguoàn oâ nhieãm coù ñaëc tính khaùc nhau
do hoaït ñoäng haøng ngaøy cuûa con ngöôøi. Nhöõng nguoàn oâ nhieãm ñoù bao goàm chaát
thaûi sinh lyù cuûa ngöôøi vaø ñoäng vaät nuoâi, caùc loaïi nöôùc thaûi sinh hoaït, nöôùc thaûi
töø nhaø taém, nhaø giaët, nhaø aên coâng coäng, nöôùc röûa rau quaû, baùt ñóa, röûa nhaø, saân,
ñöôøng phoá v.v… Moät löôïng lôùn nöôùc thaûi, chaát thaûi, nguoàn oâ nhieãm ñaùng keå taïo
ra töø caùc xí nghieäp coâng nghieäp – töø caùc daây chuyeàn, thieát bò coâng ngheä.
Nöôùc ñaõ söû duïng cho caùc nhu caàu khaùc nhau coù laãn theâm chaát baån, laøm thay ñoåi
tính chaát hoaù – lyù – sinh so vôùi ban ñaàu ñöôïc goïi laø nöôùc thaûi.
Nöôùc thaûi chöùa nhieàu chaát höõu cô deã thoái röõa, laø moâi tröôøng toát cho söï phaùt
trieån cuûa vi sinh vaät, keå caû vi sinh vaät gaây beänh. Söï tích luyõ nöôùc thaûi treân maët
ñaát vaø trong loøng ñaát, ôû caùc nguoàn nöôùc maët seõ gaây oâ nhieãm moâi tröôøng bao
quanh vaø caû khí quyeån. Keát quaû khoâng theå söû duïng ñöôïc caùc nguoàn nöôùc maët,
nöôùc ngaàm bò oâ nhieãm cho caùc muïc tieâu aên uoáng, sinh hoaït vaø kinh teá. Ñoù laø
nguyeân nhaân sinh ra caùc beänh dòch, truyeàn nhieãm.
Ñeå ñaûm baûo veä sinh ñoâ thò vaø caùc ñieåm daân cö, coâng nghieäp, phaûi thu daãn moät
caùch nhanh choùng nöôùc thaûi ra khoûi phaïm vi ñoâ thò vaø xöû lyù, khöû truøng sau ñoù.
Thoaùt nöôùc laø moät toå hôïp caùc thieát bò, coâng trình kyõ thuaät vaø caùc phöông tieän ñeå
thu nöôùc thaûi taïi nôi hình thaønh, daãn – vaän chuyeån ñeán caùc coâng trình laøm saïch
(xöû lyù), khöû truøng vaø xaû nöôùc thaûi ñaõ laøm saïch ra nguoàn tieáp nhaä.. Ngoaøi ra coøn
bao goàm caû vieäc xöû lyù – söû duïng caën, caùc chaát quyù chöùa trong nöôùc thaûi vaø caën.
Coù hai daïng thoaùt nöôùc: thoaùt nöôùc daïng chuyeân chôû ñònh kyø vaø thoaùt nöôùc
daïng doøng chaûy töï vaän chuyeån.
Thoaùt nöôùc daïng chuyeân chôû ñònh kyø laø taäp chung chaát thaûi loûng vaøo moät thuøng
chöùa, ñònh kyø vaän chuyeån baèng oâ toâ hoaëc xe huùt ra nôi xöû lyù ngoaøi ñoàng xa.
thoaùt nöôùc daïng naøy khoâng ñaûm baûo veä sinh cho khu vöïc vaø khoâng kinh teá, neân
chæ aùp duïng ñoái vôùi ñieåm daân cö nhoû.
Thoaùt nöôùc daïng doøng chaûy töï vaän chuyeån nghóa laø nöôùc thaûi theo ñöôøng oáng –
coáng ngaàm töï vaän chuyeån ra caùc traïm xöû lyù, nöôùc thaûi sau khi xöû lyù ñöôïc thaûi ra
nguoàn tieáp nhaän gaàn nhaát.
Ñeå thöïc hieän thoaùt nöôùc daïng doøng chaûy töï vaän chuyeån, nhaát thieát phaûi coù heä
thoáng caáp nöôùc trong nhaø vôùi tieâu chuaån duøng nöôùc ñuû ñeå pha loaõng vaø töï vaän
chuyeån caùc chaát thaûi. Raùc – chaát thaûi raén phaûi vaän chuyeån – taùch rieâng. Ngaøy
nay ôû moät soá ñoâ thò hieän ñaïi, coù heä thieát bò nghieàn raùc, raùc nghieàn cuõng ñöôïc
vaän chuyeån cuøng vôùi nöôùc thaûi.
ÔÛ nhieàu ñoâ thò Vieät Nam, coøn toàn taïi caû hai daïng thoaùt nöôùc treân ñaây. Ngoaøi ra
coøn coù kieåu xaû traøn, nöôùc thaûi chaûy traøn treân beà maët ñöôøng phoá, oâ ñaát v.v…
65
3.2. Caùc boä phaän chính vaø sô ñoà thoaùt nöôùc
Thoaùt nöôùc bao goàm caùc boä phaän chuû yeáu sau:
- Thieát bò veä sinh thu nöôùc thaûi vaø maïng löôùi thoaùt nöôùc trong nhaø.
- Maïng löôùi thoaùt nöôùc ngoaøi saân nhaø hoaëc tieåu khu.
- Maïng löôùi thoaùt nöôùc ngoaøi ñöôøng phoá.
- Caùc traïm bôm vaø oáng daãn coù aùp (coù theå coù).
- Caùc coâng trình laøm saïch vaø caùc coáng xaû nöôùc thaûi ñaõ laøm saïch ra
nguoàn.
Hình 3.1 laø sô ñoà thoaùt nöôùc cuûa ñieåm daân cö vaø xí nghieäp coâng nghieäp.
Tuyø thuoäc ñaëc tính cuûa khu vöïc, maïng löôùi thoaùt nöôùc ngoaøi ñöôøng phoá coù theå
ñoùn nhaän nöôùc thaûi töø maïng löôùi tieåu khu hay maïng löôùi thoaùt nöôùc ngoaøi saân
hoaëc töø maïng löôùi thoaùt nöôùc cuûa ngoâi nhaø, ñoàng thôøi caû maïng löôùi thoaùt nöôùc
cuûa xí nghieäp coâng nghieäp.
Ngöôøi ta thöôøng xaây döïng maïng löôùi thoaùt nöôùc sao cho töï chaûy. Ñeå ñaûm baûo
cho töï chaûy ngöôøi ta phaûi phaân chia thaønh caùc löu vöïc thoaùt nöôùc vaø ñaët oáng –
coáng theo chieàu doác ñòa hình. Löu vöïc thoaùt nöôùc laø phaàn laõnh thoå ñöôïc giôùi
haïn baèng caùc ñöôøng phaân thuyû.
Hình 3.1. Sô ñoà thoaùt nöôùc ñoâ thò vaø coâng nghieäp
1. Ñöôøng phaân löu vöïc hay ñöôøng phaân thuyû; 2. Coáng thoaùt nöôùc saân nhaø;
3. Coáng thoaùt tieåu khu; 4. Coáng thoaùt nöôùc ñöôøng phoá; 5. Coáng goùp löu vöïc;
6. Coáng goùp chính; 7. Coáng goùp chính ngoaïi vi; 8. Traïm bôm chính;
9. Traïm xöû lyù nöôùc thaûi; 10. Coáng xaû; 11. Ñöôøng oáng coù aùp;
12. Traïm bôm cuïc boä; 13. Xí nghieäp coâng nghieäp
Nhöõng ñoaïn maïng löôùi ñeå thu gom nöôùc thaûi töø moät hoaëc vaøi löu vöïc goïi laø
coáng goùp.
Ngöôøi ta phaân bieät caùc loaïi coáng goùp sau:
1. Coáng goùp löu vöïc: thu gom nöôùc thaûi töø caùc löu vöïc rieâng bieät.
2. Coáng goùp chính: thu gom vaø vaän chuyeån nöôùc thaûi töø hai hay nhieàu coáng goùp
löu vöïc.
66
3. Coáng goùp chính thaønh phoá: daãn nöôùc thaûi thaønh phoá ra khoûi phaïm vi thoaùt
nöôùc tôùi traïm bôm chính, traïm xöû lyù hoaëc tôùi cöûa xaû ra nguoàn tieáp nhaän.
Ñeå kieåm tra, taåy röûa naïo veùt caën laéng treân maïng löôùi thoaùt nöôùc ngöôøi ta phaûi
xaây döïng caùc gieáng thaêm (hoá ga).
Ñeå thu nöôùc möa treân caùc ñöôøng phoá ngöôøi ta phaûi xaây döïng caùc gieáng thu
nöôùc möa. Coù nhieàu loaïi gieáng thu nöôùc möa vôùi caáu taïo khaùc nhau.
Nhöõng coáng thoaùt nöôùc coù theå chui qua soâng, suoái goïi laø coáng luoàn (ñiuke)
hoaëc baét treân caàu ñöôøng boä, ñöôøng saét goïi laø caàu caïn v.v…
Caùc coáng goùp thoaùt nöôùc thöôøng ñaët nôi ñòa hình thaáp vaø phaûi noái vôùi coáng
ñöôøng phoá sao cho nöôùc töï chaûy ñöôïc.
Khi ñöôøng coáng phaûi ñaët vôùi chieàu saâu quaù lôùn hoaëc khoâng theå ñaët coáng töï chaûy
ñöôïc thì phaûi xaây döïng nhöõng traïm bôm chuyeån baäc. Khi phaûi xaây döïng traïm
bôm ñeå vaän chuyeån toaøn boä nöôùc thaûi theo ñöôøng oáng coù aùp ra traïm xöû lyù hoaëc
ra nguoàn tieáp nhaän thì khi ñoù goïi laø traïm bôm chính.
Caùc coâng trình xöû lyù hay traïm xöû lyù laø caùc coâng trình ñeå laøm saïch nöôùc thaûi vaø
xöû lyù cheá bieán caën buøn. Vieäc löïa choïn bieän phaùp vaø tính toaùn caùc coâng trình xöû
lyù tuyø thuoäc: löu löôïng, thaønh phaàn, tính chaát nöôùc thaûi, nöôùc nguoàn – nôi tieáp
nhaän nöôùc thaûi, caùc ñoái töôøng söû duïng nöôùc ôû vuøng haï löu cöûa xaû nöôùc thaûi (caáp
nöôùc sinh hoaït, bôi, taém, theå thao, nuoâi caù, töôùi ruoäng v.v…) vaø nhieàu ñieàu kieän
ñòa phöông khaùc.
Ñoái vôùi ñoâ thò hoaëc khu coâng nghieäp, traïm xöû lyù phaûi ñaët ôû phía döôùi doøng
chaûy, cuoái höôøng gioù chuû ñaïo vaø phaûi ñaûm baûo khoaûng caùch veä sinh an toaøn
theo quy ñònh cho khu daân cö, coâng nghieäp.
Sau khi laøm saïch, nöôùc thaûi ñöôïc xaû ra nguoàn qua caùc cöûa xaû hay coáng xaû.
Böôùc quan troïng khi thieát keá thoaùt nöôùc laø thieát laäp sô ñoà thoaùt nöôùc. Sô ñoà
thoaùt nöôùc laø maët baèng cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc, treân ñoù theå hieän caùc boä phaän
thoaùt nöôùc (maïng löôùi, traïm bôm, traïm xöû lyù v.v… xem Hình 3.1). Khi choïn sô
ñoà thoaùt nöôùc phaûi xem xeùt tôùi caùc yeáu toá: maët baèng quy hoaïch, ñòa hình, quy
moâ ñoâ thò, nguoàn tieáp nhaän nöôùc thaûi, ñieàu kieän ñòa chaát coâng trình, ñòa chaát
thuyû vaên, thuyû vaên nguoàn nöôùc, caùc yeâu caàu veä sinh, khaê naêng ñaàu tö v.v…
3.3. Caùc loaïi nöôùc thaûi, caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc.
3.1. Caùc loaïi nöôùc thaûi.
Tuyø thuoäc nguoàn goác hình thaønh ngöôøi ta phaân bieät caùc loaïi nöôùc thaûi sau:
Nöôùc thaûi sinh hoaït: theo baûn chaát caùc chaát baån ñöôïc chia thaønh:
- Nöôùc thaûi töø khu veä sinh, caùc chaát baån chuû yeáu do hoaït ñoäng sinh lyù
cuûa con ngöôøi.
- Nöôùc xaùm: Nöôùc thaûi sinh hoaït xaû ra töø chaäu röûa, giaët, taém, keå caû nhaø
taém, nhaø giaët coâng coäng vaø do röûa saøn hoaëc nöôùc thaûi sinh hoaït khoâng
67
chöùa phaân, nöôùc tieåu thaûi ra töø caùc hoä gia ñình, bao goàm: nöôùc ñaõ qua
boàn taém, voøi hoa sen, chaäu giaët trong nhaø taém, maùy giaët vaø boàn giaët…
Nöôùc thaûi saûn xuaát: taïo ra töø caùc daây chuyeàn saûn xuaát coâng nghieäp. Nöôùc thaûi
saûn xuaát ñöôïc chia ra: nöôùc baån vaø nöôùc quy öôùc saïch.
Nöôùc möa: taïo ra do möa hoaëc tuyeát tan.
Nhìn chung nöôùc thaûi sinh hoaït coù thaønh phaàn oån ñònh vaø chöùa chuû yeáu laø caùc
chaát höõu cô daïng khoâng tan, keo, tan. Noàng ñoä chaát baån tuyø thuoäc löôïng nöôùc
söû duïng – töùc laø tieâu chuaån caáp nöôùc.
Thaønh phaàn, noàng ñoä nöôùc thaûi saûn xuaát laïi raát ña daïng, tuyø thuoäc tính chaát saûn
xuaát, nguyeân lieäu vaø saûn phaåm, quaù trình coâng ngheä saûn xuaát, töøng khaâu, töøng
thieát bò trong daây chuyeàn saûn xuaát v.v… Nöôùc thaûi saûn xuaát baån coù theå chia ra
loaïi chöùa chuû yeáu laø caùc chaát baån höõu cô hoaëc voâ cô hoaëc caû höõu cô vaø voâ cô.
Nöôùc quy öôùc saïch chöùa ít chaát baån coù theå khoâng caàn xöû lyù vaø xaû thaúng ra
nguoàn tieáp nhaän hoaëc xöû lyù sô boä vaø duøng laïi trong heä thoáng caáp nöôùc tuaàn
hoaøn.
Nöôùc möa, theo baûn chaát, xuaát xöù, noùi chung töông ñoái saïch, nhöng coù luùc raát
baån (nöôùc möa ñôït ñaàu hay ôû traän möa ñaàu muøa).
Söï khaùc nhau veà baûn chaát xuaát xöù vaø noàng ñoä caùc chaát baån cuûa töøng loaïi nöôùc
thaûi ñoøi hoûi caùc phöông phaùp xöû lyù khaùc nhau.
3.2. Caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc.
Heä thoáng thoaùt nöôùc laø toå hôïp nhöõng coâng trình thieát bò vaø caùc giaûi phaùp kyõ
thuaät ñöôïc toå chöùc ñeå thöïc hieän nhieäm vuï thoaùt nöôùc.
Tuyø thuoäc vaøo muïc ñích, yeâu caàu taän duïng nguoàn nöôùc thaûi cuûa vuøng phaùt trieån
laân caän thaønh phoá, thò xaõ, thò traán…, do yeâu caàu kyõ thuaät veä sinh vaø nguyeân taéc
xaû nöôùc thaûi vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc ñoâ thò, maø ngöôøi ta phaân bieät caùc heä
thoáng thoaùt nöôùc: heä thoáng thoaùt nöôùc chung, heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng, heä
thoáng thoaùt nöôùc nöûa rieâng vaø heä thoáng hoãn hôïp.
a. Heä thoáng thoaùt nöôùc chung: laø heä thoáng, trong ñoù taát caû caùc loaïi nöôùc thaûi
ñöôïc daãn – vaän chuyeån trong cuøng moät maïng löôùi tôùi traïm xöû lyù hoaëc xaû ra
nguoàn. Nhieàu tröôøng hôïp ngöôøi ta xaây döïng caùc mieäng xaû nöôùc möa (gieáng
traøn) ôû ñieåm ñaàu cuûa caùc ñoaïn coáng goùp, coáng chính ñeå ñoùn nhaän phaàn lôùn
löôïng nöôùc möa cuûa nhöõng traän möa to keùo daøi, ñoå ra nguoàn nöôùc caïnh ñoù
nhaèm giaûm kích thöôùc caùc ñoaïn coáng vaø giaûm bôùt löu löôïng nöôùc khoâng caàn
thieát tôùi traïm bôm, leân coâng trình xöû lyù…
b. Heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng: laø heä thoáng coù hai hay nhieàu maïng löôùi rieâng
bieät: moät duøng ñeå vaän chuyeån nöôùc baån nhieàu (ví duï nhö nöôùc thaûi sinh hoaït),
khi xaû vaøo nguoàn cho qua xöû lyù; moät duøng ñeå vaän chuyeån nöôùc baån ít hôn (ví
duï nhö nöôùc möa), thì cho xaû thaúng ra nguoàn. Tuyø theo ñoä nhieãm baån cuûa nöôùc
thaûi saûn xuaát (neáu coù ñoä nhieãm baån cao) xaû chung vôùi nöôùc thaûi sinh hoaït hoaëc
(neáu ñoä nhieãm baån thaáp) xaû chung vôùi nöôùc möa. Coøn neáu trong nöôùc thaûi saûn
68
xuaát coù chöùa chaát ñoäc haïi (kieàm, axit v.v…) thì nhaát thieát phaûi daãn trong moät heä
thoáng rieâng bieät.
Tröôøng hôïp moãi loaïi nöôùc thaûi ñöôïc vaän chuyeån trong moät heä thoáng thoaùt nöôùc
rieâng bieät goïi laø heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng hoaøn toaøn. Khi chæ coù heä thoáng coáng
ngaàm ñeå thoaùt nöôùc sinh hoaït vaø saûn xuaát quy öôùc laø baån, coøn nöôùc möa vaø
nöôùc thaûi saûn xuaát quy öôùc laø saïch chaûy theo möông maùng loä thieân, goïi laø heä
thoáng thoaùt nöôùc rieâng khoâng hoaøn toaøn.
c. Heä thoáng thoaùt nöôùc nöûa rieâng: Theo quan ñieåm veä sinh, thì toát hôn heä
thoáng rieâng. Trong thôøi gian möa löôïng chaát baån xaû vaøo nguoàn ít hôn. Tuy
nhieân vì voán ñaàu tö xaây döïng ban ñaàu cao (phaûi xaây döïng hai heä thoáng maïng
löôùi ñoàng thôøi) neân ít ñöôïc söû duïng. Noù thöôøng ñöôïc söû duïng trong vieäc caûi taïo
nhöõng heä thoáng thoaùt nöôùc cuõ.
LS LS LS
SOÂ NG SOÂNG SOÂNG
a. Chung b. Rieâ ng c. Nöû a rieâng

Ñöôøng oáng thoaù t nöôùc sinh hoaït
Ñöôøng oáng thoaù t nöôùc möa
Ngaê n thaû i nöôùc möa
LS Coâ ng trình laø m saïch
Hình 3.2: Caùc sô ñoà heä thoáng thoaùt nöôùc

a) Heä thoáng thoaùt nöôùc chung; b) Heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng;
c) Heä thoáng thoaùt nöôùc nöûa rieâng
d. Heä thoáng hoãn hôïp: laø söï keát hôïp caùc loaïi heä thoáng keå treân, thöôøng gaëp ôû
nhöõng thaønh phoá caûi taïo môû roäng.
Vieäc löïa choïn heä thoáng vaø sô ñoà thoaùt nöôùc phaûi caên cöù vaøo tính chaát phuïc vuï
laâu daøi vaø oån ñònh cuûa caùc coâng trình, thieát bò treân heä thoáng. Tuyø theo ñieàu kieän
ñòa phöông, döïa treân cô sôû so saùnh kinh teá kyõ thuaät vaø veä sinh maø ta choïn heä
thoáng naøy.
3.4. Ñieàu kieän thu nhaän nöôùc thaûi vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc.
3.4.1. Ñieàu kieän tieáp nhaän nöôùc thaûi vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Khaû naêng tieáp nhaän caùc loaïi nöôùc thaûi vaøo maïng löôùi cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc
rieâng hoaëc chung ñöôïc xaùc ñònh bôûi thaønh phaàn nhieãm baån vaø lôïi ích cuûa vieäc
xöû lyù chung coù tính ñeán caùc chæ tieâu kinh teá, kyõ thuaät vaø veä sinh (xem baûng 3.1)
Nöôùc thaûi sinh hoaït vaø nöôùc saûn xuaát baån khoâng ñöôïc xaû vaøo maïng löôùi thoaùt
nöôùc möa. Nöôùc thaûi töø caùc ñaøi phun taïo caûnh, nöôùc thaám vaø nöôùc röûa ñöôøng
thöôøng xaû vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc chung hoaëc maïng löôùi thoaùt nöôùc möa.
69
Theo caùc chæ tieâu kinh teá, thöôøng thì thoaùt vaø xöû lyù hoãn hôïp nöôùc thaûi sinh hoaït
vaø saûn xuaát laø coù lôïi, song trong nhieàu tröôøng hôïp, khi nöôùc thaûi saûn xuaát chöùa
caùc chaát ñoäc haïi thì khoâng ñöôïc pheùp xaû vaø xöû lyù chung.
Nöôùc thaûi saûn xuaát chæ ñöôïc xaû vaøo maïng löôùi rieâng hoaëc chung khi ñaûm baûo
khoâng gaây taùc haïi tôùi vaät lieäu laøm coáng vaø coâng trình xöû lyù cuõng nhö khoâng phaù
hoaïi cheá ñoä laøm vieäc bình thöôøng cuûa heä thoáng, chaúng haïn nhö:
- Khoâng chöùa nhöõng chaát aên moøn vaät lieäu.
- Khoâng chöùa nhöõng chaát laøm taéc coáng hoaëc nhöõng chaát khí taïo thaønh
hoànx hôïp deã chaùy noå.
- Nhieät ñoä khoâng vöôït quaù 40oC.
- Khoâng chöùa nhöõng chaát lamg aûnh höôûng xaáu ñeán quaù trình xöû lyù sinh
hoïc nöôùc thaûi.
- Hoãn hôïp nöôùc thaûi sinh hoaït vaø saûn xuaát phaûi ñaûm baûo noàng ñoä
pH=6.5÷8.5.
- Caùc loaïi raùc, thöùc aên thöøa trong gia ñình… chæ ñöôïc xaû vaøo maïng löôùi th
khi ñaõ ñöôïc nghieàn nhoû vôùi kích thöôùc 3-5mm vaø pha loaõng baèng nöôùc
vôùi tyû leä 1 raùc 8 nöôùc (1/8).
Baûng 3.1. Ñieàu kieän tieáp nhaän nöôùc thaûi vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Heä thoáng thoaùt nöôùc
Heä thoáng rieâng Heä
Caùc loaïi nöôùc thaûi
Nöôùc Nöôùc saûn Nöôùc möa thoáng
sinh hoaït xuaát Ngaàm Hôû chung
Nöôùc thaûi sinh hoaït töø:
- Nhaø ôû, nhaø coâng coäng,
nhaø saûn xuaát
- Beänh vieän truyeàn
+ + - - +
nhieãm, traïi ñieàu döôõng,
ñieàu trò caùch ly, sau khi
+ + - - +
clo hoaù.
- Caùc traïm vaø caùc ñieåm
coù trang bò song chaén raùc,
+ + - - +
beå laéng caùt, sau khi ñaõ
pha loaõng baèng nöôùc.
- Caùc traïm nghieàn chaát
+ + - - +
thaûi raén (phaân, raùc).
- Caùc traïm röûa xe oâtoâ
- - + + +
(sau khi qua beå vôùt daàu,
môõ).
- - + + +
- Töôùi vaø röûa ñöôøng.
- - + + +
- Nöôùc thaám loïc.
- - + + +
- Ñaøi phun nöôùc, traïm
laïnh vaø ñieàu hoaø khoâng
khí.
Nöôùc möa töø:
70
- Vuøng coâng nghieäp + + - - +
nhieãm baån. - - + + +
- Nöôùc möa. - - + + +
Sau xöû lyù cuïc boä.
Nöôùc thaûi saûn xuaát töø:
- Traïm laïnh coâng nghieäp, - - + + +
laøm laïnh thieát bò maùy
moùc saûn xuaát vôùi nhieät
ñoä t<40oC. + + ** - +
- Traïm xöû lyù cuïc boä. + + - - +
- Nöôùc baån vôùi nhieät ñoä + + ** - +
t<40oC.
- Nhöõng nôi caùch ly trong
xí nghieäp cheá bieán thòt,
thuoäc da, chöùa cac chaát
baån deã gaây beänh vaø
truyeàn nhieãm, sau khi xöû
lyù vaø khöû truøng.
Ghi chuù: ** Theo söï ñoàng yù cuûa cô quan kieåm tra veä sinh nhaø nöôùc.
+ Coù theå tieáp nhaän
- Khoâng neân tieáp nhaän
3.4.2. Ñieàu kieän xaû nöôùc thaûi vaøo nguoàn tieáp nhaän (soâng, hoà, bieån…)
Tính chaát vaø noàng ñoä nhieãm baån cuûa nöôùc thaûi, nhaát laø caùc chaát nhieãm baån höõu
cô coù aûnh höôûng raát lôùn tôùi sinh thaùi soâng, hoà. Neáu nhö chaát thaûi xaû vaøo nguoàn
tieáp nhaän ngaøy moät nhieàu thì quaù trình oxy hoaù dieãn ra ngaøy moät nhanh, löôïng
oxy döï tröõ trong nguoàn nöôùc chi phí cho quaù trình oxy hoaù bò caïn kieät daàn vaø
sau ñoù laø quaù trình kî khí xaûy ra. Quaù trình phaân huyû kî khí caùc chaát höõu cô
chöùa caùcbon taïo thaønh CH4, CO2, caùc chaát chöùa löu huyønh taïo thaønh H2S coù
muøi hoâi vaø raát ñoä haïi ñoái vôùi söùc khoeû cuûa con ngöôøi vaø caùc sinh vaät. Ta noùi
nguoàn nöôùc ñaõ bò nhieãm baån.
Nguoàn nöôùc bò nhieãm baån, töùc laø ñaõ laøm maát söï caân baèng sinh thaùi töï nhieân ôû
ñoù. Ñeå coù söï caân baèng nhö ban ñaàu, nguoàn nöôùc xaûy ra moät quaù trình taùi laäp töï
nhieân. Theo thôøi gian, qua nhieàu söï bieán ñoåi sinh hoaù, hoaù lyù vaø hoaù hoïc xaûy ra
ôû trong nguoàn nöôùc, chaát nhieãm baån do nöôùc thaûi mang vaøo tuaàn töï ñöôïc giaûm
daàn. Khaû naêng cuûa nguoàn nöôùc töï giaûi phoùng khoûi nhöõng chaát nhieãm baån vaø
bieán ñoåi chuùng theo quy luaät oxy hoaù töï nhieân goïi laø khaû naêng töï laøm saïch cuûa
nguoàn nöôùc.
Chuùng ta coù theå lôïi duïng khaû naêng naøy ñeå xöû lyù nöôùc thaûi. Tuy nhieân cuõng nhö
caùc coâng trình xöû lyù, khaû naêng töï laøm saïch cuûa nguoàn nöôùc laø coù giôùi haïn vaø
phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn, tính chaát, coâng suaát nguoàn nöôùc; vaøo thaønh phaàn,
tính chaát nöôùc thaûi vaø quan heä veà vaät chaát giöõa nöôùc thaûi vaø nöôùc nguoàn. Nhö
vaäy, nguoàn nöôùc nôi tieáp nhaän nöôùc thaûi chæ coù theå taûi ñöôïc moät löôïng chaát thaûi
nhaát ñònh. Vöôït quaù giôùi haïn ñoù nguoàn nöôùc seõ bò quaù taûi vaø bò nhieãm baån.
71
Luaät baûo veä moâi tröôøng cuûa Vieät Nam quy ñònh ra möùc chöùa nöôùc thaûi cuûa caùc
loaïi nguoàn tieáp nhaän nhö sau: (baûng 3.2.)
Baûng 3.2. Möùc ñoä oâ nhieãm vaø noàng ñoä giôùi haïn cuûa moät soá chaát taïi ñieåm tính toaùn
cuûa nöôùc nguoàn sau khi xaùo troän vôùi nöôùc thaûi (TCXD 51 -84)
Chæ tieâu nhieãm baån Tính chaát nguoàn nöôùc loaïi Tính chaát nguoàn nöôùc loaïi
cuûa nöôùc thaûi I* sau khi xaû nöôùc thaûi vaøo II* sau khi xaû nöôùc thaûi
vaøo
Noàng ñoä pH Trong phaïm vi 6.5÷8.5
Maøu, muøi, vò Khoâng maøu, muøi, vò
Cho pheùp taêng theâm haøm löôïng chaát lô löûng trong nguoàn
Haøm löôïng chaát lô löûng nöôùc maët
0.75-1.00 mg/l 1.5-2.0 mg.l
Nöôùc nguoàn sau khi hoaø troän cuøng nöôùc thaûi, haøm löôïng
Haøm löôïng chaát höõu cô chaát höõu cô khoâng vöôït quaù
5 mg/l 7 mg/l
Nöôùc nguoàn sau khi hoaø troän cuøng nöôùc thaûi, haøm löôïng
Löôïng oxy hoaø tan oxy hoaø tan khoâng thaáp döôùi 4mg/l (tính theo haøm löôïng
trung bình ngaøy vaøo muøa heø)
Nöôùc nguoàn sau khi hoaø troän cuøng nöôùc thaûi, nhu caàu oxy
Nhu caàu oxy cho quaù
cho quaù trình sinh hoaù khoâng vöôït quaù
trình sinh hoaù BOD5
4 mg/l 8-10 mg/l
Vi truøng gaây beänh
(nöôùc thaûi sinh hoaït cuûa
ñoâ thò, nöôùc thaûi ôû caùc Caám xaû nöôùc thaûi vaøo nguoàn nöôùc maët neáu nöôùc thaûi chöa
beänh vieän, nhaø maùy da, qua xöû lyù vaø khöû truøng trieät ñeå
nhaø maùy len daï, loø
moå…)
Nöôùc thaûi khi xaû vaøo nguoàn khoâng ñöôïc chöùa daàu, môõ, caùc
Taïp chaát noåi treân beà saûn phaåm daàum môõ, boït xaø phoøng vaø caùc chaát noåi khaùc
maët bao treân maët nöôùc töøng maûng daàu lôùn hay töøng maûng boït
lôùn.
Caám xaû vaøo nguoàn nöôùc maët caùc loaïi nöôùc thaûi coù chöùa
caùc chaát ñoäc haïi kim loaïi hay höõu cô maø sau khi hoaø troän
vôùi nguoàn nöôùc maët gaây ñoäc haïi tröïc tieáp hay giaùn tieáp tôùi
Caùc chaát ñoäc haïi
ngöôøi, ñoäng vaät, thuyû sinh trong nöôùc vaø ôû hai beân bôø.
Noàng ñoä cho pheùp cuûa chaát ñoäc haïi ñöôïc quy ñònh ôû muïc
B.
Baûng 3.3. Noàng ñoä giôùi haïn cho pheùp cuûa moät soá chaát ñoäc haïi trong caùc nguoàn
nöôùc duøng cho sinh hoaït vaø nuoâi caù.
Noàng ñoä giôùi haïn cho pheùp, mg/l
STT Teân caùc chaát
Nguoàn nöôùc loaïi I Nguoàn nöôùc loaïi II
1 Chì (Pb) 0.10 0.10
2 Asen (As) 0.05 0.05
72
3 Ñoàng (Cu) 3.00 0.01
4 Keõm (Zn) 5.00 0.01
5 Niken (Ni) 0.10 0.01
6 Croâm hoaù trò 3 0.50 0.50
7 Croâm hoaù trò 6 0.10 0.01
8 Cadimi (Cd) 0.01 0.005
9 Xianua 0.01 0.05
10 Magieâ (Mg) 50 50
11 Phenol 0.001 0.001
Daàu moû vaø caùc saûn phaåm daàu
12 moû 0.1-0.3 0.05
Ghi chuù:
*Nguoàn loaïi I: Bao goàm caùc nguoàn nöôùc duøng vaøo muïc ñích caáp nöôùc
sinh hoaït, aên uoáng hoaëc cho saûn xuaát trong caùc xí nghieäp thöïc phaåm.
*Nguoàn loaïi II: Bao goàm caùc nguoàn nöôùc ñeå taém, bôi loäi, theå duïc theå
Thao, vui chôi, giaûi trí.
3.5. Nhöõng thoâng soá cô baûn khi quy hoaïch, thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc.
3.5.1. Taøi lieäu cô sôû ñeå thieát keá
Ñoái töôïng thoaùt nöôùc cuõng nhö ñoái töôïng caáp nöôùc coù theå laø nhöõng ñoâ thò xaây
döïng môùi, caûi taïo hay môû roäng; laø caùc khu daân cö, caùc xí nghieäp v.v… maø giôùi
haïn ñöôïc aán ñònh trong thieát keá quy hoaïch xaây döïng.
Veà phöông dieän kinh teá maø noùi thì nhaø töø hai taàng trôû leân trang bò heä thoáng
thoaùt nöôùc môùi hôïp lyù vaø kinh teá. Trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät vieäc xaây
döïng heä thoáng thoaùt nöôùc laø caên cöù vaøo ñieàu kieän ñòa phöông vaø nhöõng ñaëc
ñieåm veà veä sinh ôû nôi ñoù maø quyeát ñònh. Heä thoáng thoaùt nöôùc cuõng xaây döïng caû
ôû nhöõng nôi nhaø 1 taàng.
Thieát keá laø giai ñoaïn chuaån bò caàn thieát cho coâng taùc xaây döïng. Bôûi vaäy neáu
thieát keá toát, thì coâng taùc xaây döïng coù ñieàu kieän thöïc hieän toát.
Caùc taøi lieäu cô sôû cho vieäc thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc ñoâ thò laø ñoà aùn quy
hoaïch ñoâ thò, coøn ñoái vôùi xí nghieäp coâng nghieäp laø maët baèng toång theå cuûa xí
nghieäp coâng nghieäp. Ngoaøi ra coøn caùc taøi lieäu veà ñaát ñai, ñòa chaát coâng trình,
thuyû vaên; soá lieäu veà nguoàn nöôùc, ñieàu kieän veä sinh v.v…
Trong ñoà aùn quy hoaïch ñeà caäp tôùi caùc vaán ñeà: möùc ñoä phaùt trieån cuûa ñoâ thò vaø
xí nghieäp coâng nghieäp; vieäc giaûi quyeát toång theå caùc vaán ñeà kieán truùc, xaây döïng,
kinh teá, kyõ thuaät vaø veä sinh moâi tröôøng trong giai ñoaïn 20-25 naêm vaø trong giai
ñoaïn ñaàu 5 ñeán 10 naêm; söï phaùt trieån coâng nghieäp vaø yeáu toá môû roäng ñoâ thò
cuõng nhö giaûi quyeát haøng loaït caùc vaán ñeà veà vò trí caùc phaàn cô baûn cuûa ñoâ thò,
khu coâng nghieäp, khu xaây döïng cô quan phuïc vuï vaên hoaù, ñôøi soáng, khu trung
taâm (noùi chung laø vieäc phaân chia caùc khu chöùc naêng cuûa ñoâ thò, xaây döïng heä
thoáng ñöôøng xaù, caây xanh, vieäc taêng cöôøng thieát bò xaây döïng vaø caûi thieän ñôøi
soáng (trong ñoù coù vaán ñeà caáp vaø thoaùt nöôùc); vieäc phaân ñôït xaây döïng v.v…
73
Thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc thöôøng tieán haønh theo hai hay ba giai ñoaïn; laäp
döï aùn chuaån bò ñaàu tö, thieát keá kyõ thuaät vaø thieát keá thi coâng. Ñoái vôùi nhöõng ñoái
töôïng nhoû vaø nhöõng coâng trình rieâng bieät coù theå thöïc hieän cuøng luùc trong 1 giai
ñoaïn.
Ngoaøi taøi lieäu cô sôû, caùc taøi lieäu caàn thieát khaùc ñeå thieát keá thoaùt nöôùc laø:
- Baûn ñoà ñòa hình vôùi caùc ñaëc ñieåm, caùc ñieàu kieän töï nhieân, ñieàu kieän
xaây döïng coâng trình.
- Caùc soá lieäu ñòa chaát, ñòa chaát thuûy vaên.
- Caùc soá lieäu khí töôïng.
- Caùc soá lieäu thuûy vaên nguoàn nöôùc laân caän.
- Caùc soá lieäu veà ñieàu kieän veä sinh…
Moät trong nhöõng yeâu caàu quan troïng nhaát ñoái vôùi heä thoáng thoaùt nöôùc laø ñaûm
baûo khaû naêng taûi löu löôïng thieát keá ñeán cuoái giai ñoaïn tính toaùn.
3.5.2. Daân soá tính toaùn
Ñeå xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn nöôùc thaûi caàn coù caùc soá lieäu veà daân soá tính toaùn
vaø soá lieäu chi tieát veà xí nghieäp coâng nghieäp coù lieân quan ñeán thoaùt nöôùc.
Daân soá tính toaùn laø soá ngöôøi söû duïng heä thoáng thoaùt nöôùc tính ñeán cuoái thôøi
gian quy hoaïch xaây döïng (thöôøng laáy töø 15-50 naêm) ñöôïc xaùc ñònh khi laäp ñoà
aùn quy hoaïch toång theå.
Daân soá tính toaùn laáy phuï thuoäc vaøo loaïi nhaø, soá taàng nhaø, möùc ñoä trang thieát bò
veä sinh vaø tieän nghi ngoâi nhaø vaø ñöôïc xaùc ñònh theo maät ñoä daân soá P. Maät ñoä
daân soá P laø soá ngöôøi soáng treân moät ñôn vò dieän tích (thöôøng laø ha) cuûa tieåu khu
nhaø ôû (khoâng keå dieän tích ñöôøng phoá).
Daân soá tính toaùn xaùc ñònh nhö sau:
- N = (F.P) (3.1)
Trong ñoù:
- P: Maät ñoä daân soá (ngöôøi/ha)
- F: Dieän tích cuûa khu nhaø ôû (ha)
Löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït cuûa caùc xí nghieäp coâng nghieäp ñöôïc tính rieâng theo
soá coâng nhaân, nhaân vieân phuïc vuï theo caùc ca saûn xuaát. Soá coâng nhaân, nhaân vieân
phuïc vuï seõ laáy theo soá lieäu thöïc teá khi caûi taïo vaø laáy theo soá lieäu coâng ngheä khi
xaây döïng môùi.
Ngöôøi ta coøn phaân bieät maät ñoä daân soá theo ñôït xaây döïng, tuøy thuoäc vaøo tieâu
chuaån dieän tích cuûa moãi thôøi kyø.
Theo kinh nghieäm, xaây döïng heä thoáng thoaùt nöôùc quy moâ ñaït hieäu quaû kinh teá
khi maät ñoä daân soá P > 50 ngöôøi/ha. Vôùi maät ñoä daân soá beù hôn, chæ neân xaây döïng
heä thoáng thoaùt nöôùc cuïc boä.
3.5.3. Tieâu chuaån vaø cheá ñoä thaûi nöôùc.
74
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc laø löôïng nöôùc thaûi trung bình ngaøy ñeâm tính treân ñaàu
ngöôøi söû duïng heä thoáng thoaùt nöôùc hay treân saûn phaåm saûn xuaát. Tieâu chuaån
thoaùt nöôùc sinh hoaït khu daân cö thöôøng laáy baèng tieâu chuaån caáp nöôùc.
Cuõng nhö caáp nöôùc, tieâu chuaån thaûi nöôùc sinh hoaït phuï thuoäc vaøo möùc ñoä hoaøn
thieän thieát bò veä sinh, ñieàu kieän khí haäu, ñieàu kieän veä sinh, phong tuïc taäp quaùn,
ñieàu kieän kinh teá xaõ hoäi, trình ñoä daân trí, khoa hoïc kyõ thuaät vaø caùc ñieàu kieän
ñòa phöông khaùc…
Nhöõng ñoâ thò vaø xí nghieäp coâng nghieäp khaùc nhau thì thaûi ra löôïng nöôùc thaûi
khaùc nhau. Nhöõng ñoâ thò lôùn coù theå laáy tieâu chuaån thaûi nöôùc lôùn hôn so vôùi
nhöõng ñoâ thò nhoû. Tieâu chuaån thoaùt nöôùc sinh hoaït trong nhöõng ngaøy leã, ngaøy
nghæ thöù 7 vaø chuû nhaät lôùn hôn nhöõng ngaøy thöôøng. Vaøo nhöõng giôø ban ñeâm
nöôùc thaûi ra ít hôn nhöõng giôø ban ngaøy v.v… Toùm laïi, nöôùc thaûi ra khoâng ñoàng
ñeàu theo ngaøy, theo giôø… vaø tieâu chuaån thoaùt nöôùc giöõa caùc ñoâ thò, giöõa caùc
vuøng keå caû trong moät ñoâ thò cuõng khaùc nhau.
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc coù theå tham khaûo Baûng 3.4.
Baûng 3.4: Tieâu chuaån thaûi nöôùc sinh hoaït.
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc sinh
STT Möùc ñoä tieän nghi cuûa ngoâi nhaø hoaït ñieåm daân cö,
l/ngöôøi.ngaøy
Nhaø coù voøi taém rieâng, khoâng coù caùc thieát
1 60-100
bò veä sinh.
Nhaø coù thieát bò veä sinh, taém höông sen vaø
2 100-150
heä thoáng thoaùt nöôùc beân trong.
Nhaø coù thieát bò veä sinh, chaäu taém vaø heä
3 150-250
thoáng thoaùt nöôùc beân trong.
Nhaø coù thieát bò veä sinh, chaäu taém vaø heä
4 thoáng thoaùt nöôùc beân trong vaø coù taém 200-300
Tieâu chuaån caáp nöôùc vaø thoaùt nöôùc phaân bieät theo giai ñoaïn xaây döïng. Do ñoù
khi löïa choïn tính toaùn caàn laáy töông öùng vôùi caùc giai ñoaïn xaây döïng.
Ñoái vôùi xí nghieäp coâng nghieäp, coù hai loaïi nöôùc thaûi: sinh hoaït vaø saûn xuaát.
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc sinh hoaït vaø heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø trong caùc xí
nghieäp coâng nghieäp coù theå tham khaûo Baûng 3.5
Baûng 3.5: Tieâu chuaån thaûi nöôùc saûn xuaát.
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc, Heä soá khoâng ñieàu hoøa
Tính chaát phaân xöôûng
l/ngöôøi.ngaøy giôø Kh
Phaân xöôûng toûa nhieät 45 2.5
Phaân xöôûng laïnh 25 3
Löôïng nöôùc thaûi töø nhaø taém cuûa coâng nhaân sau giôø laøm vieäc, tính vôùi tieâu chuaån
taém höông sen rieâng bieät trong caùc nhaø sinh hoaït (40-60 l/ngöôøi/1 laàn taém) vaø
75
tính theo ca ñoàng nhaát (Baûng 3.6) laø 500(l/h/1voøi taém) vôùi thôøi gian taém laø 45
phuùt.
Tieâu chuaån thaûi nöôùc töôùi ñöôøng, töôùi caây coù theå laáy 0.5-1 (l/m2/ng.ñ).
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc saûn xuaát xaùc ñònh theo ñôn vò saûn phaåm hay löôïng thieát
bò caàn caáp nöôùc, phuï thuoäc vaøo daây chuyeàn coâng ngheä saûn xuaát, nguyeân lieäu
tieâu thuï ban ñaàu vaø saûn phaåm saûn xuaát cuûa töøng nhaø maùy… Khi thieát keá sô boä coù
theå tham khaûo soá lieäu cuûa xí nghieäp coâng nghieäp töông töï.
ÔÛ giai ñoaïn laäp quy hoaïch thoaùt nöôùc, löu löôïng nöôùc thaûi saûn xuaát laáy döïa vaøo
löu löôïng nöôùc caáp tính theo m3/ha dieän tích khu coâng nghieäp.
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc sinh hoaït ñaõ neâu laø ñaïi löôïng trung bình. Coøn thöïc teá
nöôùc thaûi ra khoâng ñoàng ñeàu theo thôøi gian vaø khoâng gian. Ñeå tính toaùn heä
thoáng thoaùt nöôùc khoâng nhöõng caàn ñeán löu löôïng trung bình maø coøn caàn bieát caû
cheá ñoä thay ñoåi löu löôïng theo giôø trong ngaøy…
Baûng 3.6: Tieâu chuaån nöôùc taém coâng nhaân
Nhoùm quaù Ñaëc ñieåm veä sinh cuûa quaù trình saûn Soá ngöôøi söû duïng tính
trình saûn xuaát xuaát cho 1 nhoùm höông sen
Khoâng laøm baån quaàn aùo vaø tay chaân
I 30
Laøm baån quaàn aùo vaø tay chaân
II 14
Coù duøng nöôùc.
10
Thaûi nhieàu buïi hay caùc chaát baån vaø
6
ñoäc haïi
Tyû soá giöõa löu löôïng ngaøy lôùn nhaát vaø löu löôïng ngaøy trung bình (tính trong
naêm) goïi laø heä soá khoâng ñieàu hoøa ngaøy, kyù hieäu Kng
Qmax.ngaøy
Kng = (3.2)
Qtb.ngaøy
Tyû soá giöõa löu löôïng giôø toái ña vaø löu löôïng giôø trung bình (tính trong ngaøy thaûi
nöôùc toái ña) goïi laø heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø, kyù hieäu Kh
Qmax .h
Kh = (3.3)
Qtb.h
Heä soá khoâng ñieàu hoøa chung Kc laø tyû soá giöõa löu löôïng giôø lôùn nhaát trong ngaøy
coù löu löôïng lôùn nhaát vaø löu löôïng trung bình trong ngaøy coù löu löôïng trung
bình. Heä soá Kc coù theå laáy baèng tích soá giöõa hai heä soá ñieàu hoøa giôø vaø ñieàu hoøa
ngaøy:
Kc = Kng.Kh (3.4)
Baûng 3.7: Heä soá khoâng ñieàu hoøa chung cuûa nöôùc thaûi sinh hoaït.
Löu löôïng 1250 vaø lôùn
5 15 30 50 100 200 300 500 800
trung bình hôn
1.3 1.2
Kc 3.1 2.2 1.8 1.7 1.6 1.4 1.2 1.15
5 5
76
Ghi chuù: Caùc giaù trò naèm trong khoaûng giöõa hai giaù trò löu löôïng trung bình ghi
trong baûng, xaùc ñònh theo caùch noäi suy.
3.5.4. Xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn nöôùc thaûi.
Löu löôïng tính toaùn nöôùc thaûi laø löôïng nöôùc thaûi lôùn nhaát maø heä thoáng thoaùt
nöôùc thieát keá caàn phaûi ñaùp öùng.
1. Löu löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït
N ×q
Qtbng = , m3/ngaøy ñeâm (3.5)
1000
N × q × K ng
ng
Qmax = , m3/ngaøy ñeâm (3.6)
1000
N ×q
Qtbh = , m3/h (3.7)
24 × 1000
N × q × Kh
h
Qmax = , m3/h (3.8)
24 × 1000
N ×q
Qtbs = , l/s (3.9)
86400
N × q × Kc
s
Qmax = , l/s (3.10)
86400
Trong ñoù:
- Qtbng , Qtbh , Qtbs : Töông öùng laø löu löôïng trung bình ngaøy, giôø vaø giaây.
- ng
Qmax h
, Qmax s
, Qmax : Töông öùng laø löu löôïng toái ña ngaøy, giôø vaø giaây.
- q: Tieâu chuaån thoaùt nöôùc, l/ngöôøi.ngaøy ñeâm.

2. Löu löôïng nöôùc thaûi saûn xuaát.
Ñeå tính toaùn löu löôïng nöôùc thaûi saûn xuaát ta caên cöù theo coâng ngheä saûn xuaát.
Trong moät soá tröôøng hôïp tính theo ñôn vò saûn phaåm hoaëc nguyeân lieäu tieâu thuï
vaø tính theo coâng thöùc sau ñaây:
Löu löôïng trung bình ngaøy:
m× P
Qtbsx.ngaøy = , m3/ngaøy ñeâm (3.11)
1000
Löu löôïng toái ña giaây:
m × P1 × K h
sx
Qmax .s = , l/s (3.12)
T × 3600
Trong ñoù:
- m – Löôïng nöôùc thaûi tính treân saûn phaåm, l/taán, l/saûn phaåm.
- P1 – Soá löôïng saûn phaåm trong ca coù naêng suaát toái ña, taán, saûn phaåm.
- P – Soá löôïng saûn phaåm trong ngaøy, taán, saûn phaåm.
77
- T – Thôøi gian laøm vieäc trong ca, h.
3. Löu löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït trong caùc xí nghieäp coâng nghieäp.
Löu löôïng ngaøy:
25 × N 1 + 35 × N 2
Qng = , m3/ngaøy ñeâm (3.13)
1000
Löu löôïng toái ña giôø:
25 × N 3 × K h + 35 × N 4 × K h
Qmax .h = , m3/h (3.14)
T × 1000
Löu löôïng toái ña giaây
25 × N 3 × K h + 35 × N 4 × K h
Qmax .s = , l/s (3.15)
T × 3600
Trong ñoù:
- N1 vaø N2: Soá löôïng coâng nhaân laøm vieäc trong ngaøy theo tieâu chuaån
thoaùt nöôùc töông öùng laø 25 vaø 35 lít.
- N3 vaø N4: Soá coâng nhaân laøm vieäc trong ca theo tieâu chuaån thoaùt nöôùc
töông öùng laø 25 vaø 35 lít.
- Kh: Heä soá khoâng ñieàu hoøa giôø.
- T: Soá giôø laøm vieäc trong ca.
4. Löu löôïng nöôùc töø caùc nhaø taém trong caùc xí nghieäp coâng nghieäp.
Cöù moãi voøi taém höông sen thaûi ra 500 l/h, thôøi gian laøm vieäc cuûa caùc voøi taém laø
45 phuùt sau moãi ca laøm vieäc; hoaëc tính theo kíp ñoàng nhaát vôùi tieâu chuaån 40-60
l/ngöôøi.
3.5.5. Bieåu ñoà dao ñoäng löu löôïng nöôùc thaûi.
Ñeå tính toaùn heä thoáng thoaùt nöôùc ta caàn bieát cheá ñoä thaûi nöôùc. Thöôøng nöôùc
thaûi ra khoâng ñoàng ñeàu theo thôøi gian trong ngaøy. Ban ñeâm nöôùc thaûi ít, ban
ngaøy nöôùc thaûi nhieàu; giöõa caùc ngaøy trong thaùng, caùc muøa trong naêm löu löôïng
nöôùc thaûi ñeàu coù söï thay ñoåi…
Theo keát quaû quan saùt nhieàu naêm, ngöôøi ta thaáy raèng löu löôïng nöôùc thaûi trong
caùc ñoâ thò dao ñoäng theo moät quy luaät nhaát ñònh, vôùi ñoä sai leäch khoâng lôùn.
Hình 3.3 trình baøy bieåu ñoà dao ñoäng löu löôïng nöôùc thaûi cuûa moät ñoâ thò vôùi daân
soá tính toaùn 20.000 ngöôøi. Treân truïc tung bieåu dieãn % löu löôïng caùc giôø so vôùi
toång löu löôïng ngaøy ñeâm.
78
6.50
6.40
7
5.95
5.95
5.72
5.30
6
5.25
5.25
5.00
4.93
4.88
4.83
5
4.17
3.62
3.06
3.52
4.00
Löu löôïng %
4
2.94
2.54
3
2.30
2.35
1.92
2 1.81
1
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24
Giôø trong ngaø y
Hình 3.3. Bieåu ñoà dao ñoäng löu löôïng nöôùc thaûi cuûa ñoâ thò
vôùi daân soá tính toaùn 20.000 ngöôøi
Neáu nöôùc thaûi ra ñoàng ñeàu trong ngaøy ñeâm thì bieåu ñoà dao ñoäng laø ñöôøng thaúng
song song vôùi truïc hoaønh, löu löôïng trung bình (%):
Qh = 100 : 24 = 4.17% (3.16)
Löu löôïng toái ña taïi thôøi ñieåm 11-12 giôø laø 6.5% löu löôïng ngaøy ñeâm, töông
öùng vôùi heä soá khoâng ñieàu hoøa chung:
Kc = 6.5: 4.17 ≈ 1.6 (3.17)
Baûng 3.8 giôùi thieäu veà löu löôïng nöôùc thaûi cuûa caùc ñoâ thò theo caùc giôø trong
ngaøy ñeâm vaø heä soá khoâng ñieàu hoøa töông öùng.
Baûng 3.8: Löu löôïng thaûi nöôùc cuûa ñoâ thò theo caùc giôø trong ngaøy vaø heä soá Kc
Löu löôïng trung bình giaây, qtb, l/s
Caùc giôø
50 100 200 300 500 800 1250 vaø >1250
trong
ngaøy Kc
1.8 1.6 1.4 1.35 1.25 1.2 1.15
0 - 1 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.25 2.60
1 - 2 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.25 2.60
2 - 3 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.25 2.60
3 - 4 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.25 2.60
4 - 5 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.25 2.60
5 - 6 3.30 4.35 4.20 4.80 5.05 4.90 4.80
6 - 7 5.00 5.95 5.80 5.00 5.15 4.90 4.80
7 - 8 7.20 5.80 5.80 5.00 5.15 5.00 4.80
8 - 9 7.50 6.70 5.85 5.65 5.20 5.00 4.80
9 - 10 7.50 6.70 5.85 5.65 5.20 5.00 4.80
10 - 11 7.50 6.70 5.85 5.65 5.20 5.00 4.80
11 - 12 6.40 4.80 5.05 5.25 5.10 5.00 4.80
12 - 13 3.70 3.95 4.20 5.00 5.00 4.80 4.70
79
13 - 14 3.70 5.55 5.80 5.25 5.10 5.00 4.80
14 - 15 4.00 6.05 5.80 5.65 5.20 5.00 4.80
15 - 16 5.70 6.05 5.80 5.65 5.20 5.00 4.80
16 - 17 6.30 5.60 5.80 5.65 5.20 5.00 4.80
17 - 18 6.30 5.60 5.75 4.85 5.15 5.00 4.70
18 - 19 6.30 4.30 5.20 4.85 5.10 5.00 4.80
19 - 20 5.25 4.35 4.72 4.85 5.10 5.00 4.80
20 - 21 3.40 4.35 4.10 4.85 5.10 5.00 4.80
21 - 22 2.20 2.35 2.85 3.45 3.80 4.50 4.80
22 - 23 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.40 3.00
23 - 24 1.25 1.55 1.65 1.85 2.00 2.25 2.60
Löu löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït cuûa coâng nghieäp xaû vaøo heä thoáng thoaùt nöôùc sinh
hoaït, thöôøng cuõng ñaëc tröng bôûi quy luaät xaùc ñònh. Löu löôïng taêng leân ôû nhöõng
thôøi ñaàu moãi ca vaø tröôùc giôø nghæ aên côm tröa; löu löôïng lôùn nhaát öùng vôùi heä soá
khoâng ñieàu hoøa giôø K = 3.0 hoaëc K = 2.5 vaøo cuoái thôøi gian caùc ca. Trong
nhöõng giôø khaùc löu löôïng coù theå laáy theo giaù trò trung bình.
Cheá ñoä thaûi nöôùc saûn xuaát laáy theo soá lieäu cho tröôùc cuûa ñoà aùn thieát keá coâng
ngheä.
3.5.6. Toång löu löôïng nöôùc thaûi.
Toång löu löôïng nöôùc thaûi cuûa cuøng daân cö xaùc ñònh theo caùc giai ñoaïn xaây
döïng (giai ñoaïn ñaàu, giai ñoaïn tính toaùn). Nhöõng löu löôïng naøy ñöôïc tính rieâng
bieät:
- Treân soá ngöôøi thöôøng truù.
- Treân soá ngöôøi soáng taïm truù hoaëc soá ngöôøi ôû khaùch saïn, nhaø ga, beán
xe.
- Treân soá ngöôøi laøm vieäc ôû caùc xí nghieäp coâng nghieäp.
Löu löôïng tính toaùn treân soá ngöôøi soáng thöôøng truù coù theå xaùc ñònh theo hai
phöông phaùp:
- Theo soá löôïng ngöôøi soáng ôû nhöõng vuøng rieâng bieät cuûa khu ñoâ thò vaø
trong nhöõng nhaø vôùi möùc ñoä tieän nghi khaùc nhau:
- Theo löu löôïng ñôn vò hay laø moâñun löu löôïng.
Trong moïi tröôøng hôïp khi tính toaùn soá ngöôøi ñeàu laáy theo ñoà aùn quy hoaïch.
Vôùi phöông phaùp thöù nhaát ngöôøi ta xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn theo: daân cö,
tieâu chuaån thaûi nöôùc vaø heä soá khoâng ñieàu hoøa (xem phaàn 3.5.4)
Phöông phaùp thöù hai ñöôïc xaây döïng treân cô sôû cho raèng nöôùc thaûi cuûa khu daân
cö thöôøng truù tyû leä vôùi dieän tích doøng chaûy. Giaûi thieát laø toaøn boä löôïng nöôùc töø
dieän tích maø ñoaïn coáng phuïc vuï ñeàu ñoå vaøo ñieåm ñaàu, thì löu löôïng nöôùc treân
ñoaïn coáng laø khoâng ñoåi.
80
Löu löôïng ñôn vò hay moâñul löu löôïng goïi laø löu löôïng trung bình tính toaùn qo
(l/s.ha):
n× P
qo = l/s.ha (3.18)
86.400
Trong ñoù:
- n: Tieâu chuaån thoaùt nöôùc, l/ngöôøi.ngaøy ñeâm
- P: Maät ñoä daân soá, ngöôøi/ha.
Moâ ñun doøng chaûy ñoái vôùi töøng khu vöïc phuï thuoäc vaøo maät ñoä daân soá vaø tieâu
chuaån thoaùt nöôùc. Neáu möùc ñoä trang bò tieän nghi khaùc nhau ôû trong khu vöïc, thì
laáy theo giaù trò trung bình.
Ñoái vôùi nhöõng ñoâ thò hoaëc khu daân cö lôùn, phöông phaùp xaùc ñònh löu löôïng theo
moâdul doøng chaûy laø chính xaùc, nhöng ñoái vôùi nhöõng khu daân cö nhoû hay caùc
tieåu khu thì löu löôïng xaùc ñònh theo phöông phaùp naøy cho caùc giaù trò hoaëc cao
quaù, hoaëc thaáp quaù.
Tieâu chuaån thoaùt nöôùc – n, bao goàm caû phaàn nöôùc thaûi – ncc, chaûy ra töø caùc nhaø
coâng coäng (nhaø taém, xí nghieäp giaët laø, tröôøng hoïc, caâu laïc boä, nhaø haùt, raïp
chieáu boùng, nhaø haøng, beänh vieän v.v…) ôû ngoaøi khu vöïc hay tieåu khu ñaõ noùi ôû
treân.
Ñeå ñieàu chænh ñuùng vieäc tính toaùn (nhaát laø khi kieåm tra khaû naêng chuyeån taûi
cuûa caùc ñoaïn coáng ñaët sau ñieåm ñaàu nguoàn), löu löôïng nöôùc thaûi töø caùc nhaø
coâng coäng caàn tính toaùn nhö toång löu löôïng taäp trung ΣQTT. Khi ñoù löu löôïng
ñôn vò hay moâ ñun doøng chaûy coù theå tính theo coâng thöùc:
no × P
qo = l/s.ha (3.19)
86.400
hay
(Q − ∑ QTT ) × 1000
qo = l/s.ha (3.20)
86.400 × F p
Trong ñoù:
- no: Tieâu chuaån thoaùt nöôùc coøn laïi (l/ngöôøi.ngaøy ñeâm)
no = n - ncc (3.21)
ncc =
∑Q TT × 1000
(3.22)
Np
Q: Löu löôïng trung bình ngaøy cuûa khu vöïc thoaùt nöôùc, m3/ngaøy ñeâm
Fp: dieän tích khu vöïc thoaùt nöôùc coù cuøng möùc ñoä traøn bò tieän nghi, ha.
81
Baûng 3.9: Baûng thoáng keâ löu löôïng nöôùc thaûi theo moâdul löu löôïng.
Moâñul löu Löu löôïng trung bình
Kyù hieäu Dieän tích
löôïng Ngaøy Giôø Giaây Ghi chuù
löu vöïc löu vöïc 3 3
(l/s.ha) m /ngaøy m /h l/s
1 2 3 4 5 6 7
Toång
coäng
Nhieàu khi vôùi muïc ñích kieåm tra khaû naêng chuyeån taûi cuûa coáng tieåu khu tröôùc
khi ñoå vaøo maïng löôùi coáng ñöôøng phoá hay töø coáng nhaùnh ñoå vaøo coáng goùp
chính… ngöôøi ta coøn phaûi tính löu löôïng nöôùc thaûi rieâng bieät cho caùc coâng trình:
nhaø ôû, nhaø coâng coäng, tröôøng hoïc, beänh vieän, xí nghieäp… Khi ñoù löu löôïng tính
toaùn ñöôïc thoáng keâ nhö sau:
Baûng 3.10: Baûng thoáng keâ löu löôïng taäp trung töø caùc coâng trình rieâng bieät.
Tieâu Löu
Heä soá
Thôøi Soá chuaån löôïng Löu
khoâng
Loaïi gian löôïng thoaùt trung löôïng Ghi
ñieàu
nhaø laøm ngöôøi, nöôùc, bình tính toaùn chuù
hoøa
vieäc, h ngöôøi l/ngöôøi.n ngaøy, m3/ngaøy
chung
g m3/ngaøy
1 2 3 4 5 6 7 8
Toång
coäng
Ñeå thieát keá maïng löôùi thoaùt nöôùc cuûa caùc xí nghieäp coâng nghieäp, phaûi xaùc ñònh
löu löôïng nöôùc thaûi rieâng cho töøng xöôûng, töøng ca. Khi khoái löôïng nöôùc thaûi
lôùn, coù theå caàn phaûi xaùc ñònh theo caùc ñieåm xaû töø caùc xöôûng, phaân xöôûng. Keát
quaû tính toaùn ñöôïc ñöa vaøo baûng sau:
Baûng 3.11: Baûng thoáng keá löu löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït vaø nöôùc taém cuûa xí nghieäp
coâng nghieäp
Soá löôïng coâng
Nöôùc thaûi sinh hoaït.
Thôøi nhaân laøm vieäc
gian Trong Löu löôïng
Teân goïi Soá ca Tieâu
laøm ca coù Trong
xí laøm Trong chuaån Trong
vieäc naêng Trong 1 giôø
nghieäp vieäc ngaøy, thoaùt ca
trong suaát lôùn ngaøy, cuûa ca
ngöôøi nöôùc, max,
ca, h nhaát, m3/ngaøy max,
l/ngöôøi.ng m3/ca
ngöôøi m3/h
1 2 3 4 5 6 7 8 9
Toång coäng
82
Baûng 3.11: Tieáp theo
Soá löôïng coâng nhaân
Nöôùc thaûi sinh hoaït Nöôùc taém
söû duïng taém
Löu löôïng
Heä soá Löu Tieâu Löu
Trong Trong ca Trong Trong ca
khoâng löôïng chuaån löôïng
ngaøy max ngaøy, max,
ñieàu hoøa max, l/s thaûi, l/ng max, l/s
m3/ng m3/ca
10 11 12 13 14 15 16 17
Thoaùt nöôùc ñoâ thò coù theå thoaùt chung caû nöôùc thaûi sinh hoaït khu daân cö vaø nöôùc
thaûi xí nghieäp coâng nghieäp. Khi ñoù toång caùc löu löôïng nöôùc thaûi bao goàm löu
löôïng töø khu daân cö, löu löôïng taäp trung töø caùc nhaø coâng coäng, löu löôïng nöôùc
sinh hoaït vaø saûn xuaát töø caùc xí nghieäp coâng nghieäp. Nhöõng löu löôïng naøy ñöôïc
tính rieâng theo caùc baûng nhö ñaõ trình baøy ôû treân, sau ñoù thaønh laäp bieåu ñoà toång
coäng theo baûng 6.3 ñeå xaùc ñònh löu löôïng lôùn nhaát giôø vaø löu löôïng tính toaùn
giaây caàn cho vieäc thieát keá ñöôøng oáng, traïm bôm vaø coâng trình xöû lyù.
Baûng 3.12: Baûng thoáng keâ löu löôïng toång coäng thoaùt nöôùc ñoâ thò
Caùc löu löôïng nöôùc thaûi
Teân goïi 3
Ngaøy, m Giôø lôùn nhaát, m3 Giaây lôùn nhaát, l
ñoái töôïng Ghi chuù
Sinh Sinh Sinh
thoaùt nöôùc Saûn xuaát Saûn xuaát Saûn xuaát
hoaït hoaït hoaït
1 2 3 4 5 6 7 8
Toång coäng
83
CHÖÔNG 4. QUY HOAÏCH THOAÙT NÖÔÙC ÑOÂ THÒ
4.1. Löïa choïn loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc.
4.1.1. Öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc
Öu ñieåm
a. Heä thoáng thoaùt nöôùc chung
Heä thoáng thoaùt nöôùc chung ñaûm baûo toát nhaát veà phöông dieän veä sinh, vì toaøn boä
phaàn lôùn nöôùc thaûi ñeàu ñöôïc xöû lyù tröôùc khi xaû vaøo nguoàn. Heä thoáng chung seõ
kinh teá ñoái vôùi nhöõng khu xaây döïng nhaø cao taàng. Vì khi ñoù toång chieàu daøi
maïng löôùi tieåu khu vaø ñöôøng phoá giaûm ñöôïc 30-40% so vôùi heä thoáng rieâng reõ
hoaøn toaøn, chi phí giaûm 15-20%. Heä thoáng naøy neân xaây döïng cho nhöõng ñoâ thò
gaàn nguoàn nöôùc lôùn. Khi ñoù treân nhöõng coáng goùp vaø coáng chính, tröôùc caùc traïm
bôm v.v… (keå caû ôû trong khu vöïc ñoâ thò) coù theå xaây döïng nhieàu gieáng xaû nöôùc
möa ñeå giaûm bôùt kích thöôùc cuûa heä thoáng maø khoâng laøm aûnh höôûng xaáu tôùi
ñieàu kieän veä sinh moâi tröôøng. Bôûi vì khi xaû nöôùc möa vaøo nguoàn, cuõng laø luùc
löu löôïng vaø khaû naêng töï laøm saïch cuûa nöôùc nguoàn laø toát nhaát.
b. Heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng
So vôùi heä thoáng thoaùt nöôùc chung thì heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng coù lôïi hôn veà
maët xaây döïng vaø quaûn lyù. Hieän nay ôû Lieân Xoâ coù hôn 200 thaønh phoá vaø haøng
nghìn xí nghieäp coâng nghieäp ñöôïc trang bò heä thoáng thoaùt nöôùc theo kieåu naøy.
Giaûm ñöôïc voán ñaàu tö xaây döïng ban ñaàu, cheá ñoä laøm vieäc cuûa heä thoáng oån
ñònh. Coâng taùc quaûn lyù duy trì hieäu quaû.
c. Heä thoáng thoaùt nöôùc nöa rieâng.
Nhöôïc ñieåm
a. Heä thoáng thoaùt nöôùc chung
Ñoái vôùi caùc khu xaây döïng nhaø thaáp taàng vaø phaân taùn thì heä thoáng thoaùt nöôùc
chung coù nhieàu nhöôïc ñieåm. Muøa möa nöôùc chaûy ñaày coáng coù theå gaây ngaäp luït,
nhöng muøa khoâ chæ coù nöôùc thaûi sinh hoaït vaø saûn xuaát (löu löôïng nhoû hôn nhieàu
laàn so vôùi nöôùc möa) thì coáng chaûy löng vaø toác ñoä doøng chaûy khoâng ñaûm baûo
ñieàu kieän kyõ thuaät gaây neân laéng ñoïng caën, laøm giaûm khaû naêng chuyeån taûi… phaûi
thöôøng xuyeân naïo veùt, thau röûa coáng. Ngoaøi ra do nöôùc möa chaûy tôùi traïm bôm,
traïm xöû lyù khoâng ñieàu hoaø neân coâng taùc quaûn lyù, ñieàu phoái traïm bôm vaø traïm
xöû lyù trôû neân phöùc taïp, khoù ñaït hieäu quaû mong muoán.
b. Heä thoáng thoaùt nöôùc rieâng
Veà maët veä sinh thì keùm hôn so vôùi nhöõng heä thoáng thoaùt nöôùc khaùc. Vì phaàn
chaát baån trong nöôùc möa khoâng ñöôïc xöû lyù maø xaû tröïc tieáp vaøo nguoàn tieáp
nhaän, nhaát laø giai ñoaïn ñaàu cuûa muøa möa hoaëc thôøi gian ñaàu cuûa caùc traän möa
lôùn, khi coâng suaát cuûa nguoàn taêng leân khoâng ñaùng keå, ñieàu kieän pha loaõng keùm,
deã laøm cho nguoàn bò quaù taûi bôûi chaát baån.
Toàn taïi song song moät luùc nhieàu heä thoáng coâng trình, maïng löôùi trong ñoâ thò.
84
Toång giaù thaønh xaây döïng vaø quaûn lyù cao.
c. Heä thoáng thoaùt nöôùc nöa rieâng.
Voán ñaàu tö xaây döïng ban ñaàu cao, vì phaûi xaây döïng song song hai heä thoáng
maïng löôùi ñoàng thôøi.
Nhöõng choã giao nhau cuûa hai maïng löôùi phaûi xaây döïng gieáng taùch nöôùc möa,
thöôøng khoâng ñaït hieäu quaû mong muoán veà veä sinh.
4.1.2. Phaïm vi söû duïng cuûa caùc loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc.
Heä thoáng rieâng hoaøn toaøn neân aùp duïng cho nhöõng ñoâ thò lôùn vaø xaây döïng tieän
nghi cuõng nhö cho caùc xí nghieäp coâng nghieäp:
- Coù khaû naêng xaû toaøn boä löôïng nöôùc möa vaøo doøng chaûy beà maët.
- Theo ñieàu kieän ñòa hình phaûi xaây döïng nhieàu traïm bôm (>3 traïm) khu
vöïc.
- Cöôøng ñoä möa lôùn, q20 > 80 l/s.ha.
- Caàn thieát phaûi xöû lyù sinh hoaù nöôùc thaûi.
Heä thoáng rieâng khoâng hoaøn toaøn thì phuø hôïp vôùi nhöõng vuøng ngoai oâ hoaëc giai
ñoaïn ñaàu xaây döïng heä thoáng thoaùt nöôùc cuûa ñoâ thò
Heä thoáng thoaùt nöôùc nöûa rieâng phuø hôïp vôùi nhöõng ñoâ thò vaø vuøng ngoaïi oâ coù
cuøng möùc ñoä xaây döïng tieän nghi hoaëc giai ñoaïn ñaàu xaây döïng heä thoáng thoaùt
nöôùc. Heä thoáng thoaùt nöôùc nöûa rieâng phuø hôïp:
- Ñoái vôùi nhöõng ñoâ thò coù daân soá lôùn hôn 50.000 ngöôøi.
- Khi nguoàn nöôùc trong ñoâ thò coù löu löôïng ít, khoâng doøng chaûy.
- Ñoái vôùi nhöõng khu coù nguoàn nöôùc duøng ñeå taém, theå thao, bôi loäi.
- Khi yeâu caàu taêng cöôøng baûo veä nguoàn nöôùc khoûi söï nhieãm baån do
nöôùc thaûi mang vaøo.
Heä thoáng thoaùt nöôùc chung thöôøng söû duïng ñoái vôùi nhöõng ñoâ thò xaây döïng nhaø ôû
nhieàu taàng.
- Beân caïnh nguoàn nöôùc coù doøng chaûy maïnh, cho pheùp xaû nöôùc möa vaøo
nöôùc beà maët.
- Vôùi soá löôïng traïm bôm haïn cheá vaø aùp löïc bôm thaáp.
- Cöôøng ñoä möa thaáp.
Heä thoáng thoaùt nöôùc hoãn hôïp söû duïng hôïp lyù khi xaây döïng vaø caûi taïo heä thoáng
thoaùt nöôùc trong nhöõng thaønh phoá lôùn (daân soá treân 100.000 ngöôøi) coù nhieàu
vuøng vôùi möùc ñoä tieän nghi vaø ñòa hình khaùc nhau. Theo soá lieäu nöôùc ngoaøi, heä
thoáng naøy chieám khoaûng 33-34% toång soá caùc heä thoáng ñaõ xaây döïng cho caùc ñoâ
thò. Phaàn lôùn caùc ñoâ thò lôùn treân theá giôùi ñöôïc trang bò loaïi heä thoáng coáng chung
hoaëc heä thoáng hoãn hôïp.
85
Heä thoáng thoaùt nöôùc caùc xí nghieäp coâng nghieäp thöôøng theo nguyeân taéc rieâng reõ
hoaøn toaøn (xem Hình 4.1). Ñoái vôùi heä thoáng thoaùt nöôùc möa caàn xeùt ñeán khaû
naêng daãn löôïng nöôùc baån nhaát cuûa nöôùc möa (löôïng nöôùc ban ñaàu cuûa caùc traän
möa) vaø nöôùc beà maët leân coâng trình xöû lyù. Treân khu vöïc coâng nghieäp coù theå toàn
taïi nhieàu maïng löôùi: söû duïng, saûn xuaát, nöôùc möa vaø caùc maïng löôùi ñaëc bieät
khaùc (ñeå daãn nöôùc thaûi chöùa axit, kieàm…).
Hình 4.1: Heä thoáng rieâng hoaøn toaøn cuûa caùc xí nghieäp coâng nghieäp
1. Maïng löôùi nöôùc thaûi sinh hoaït vaø saûn xuaát; 2. Maïng löôùi thoaùt nöôùc saûn xuaát vaø nöôùc
möa;
3. Gieáng thu nöôùc möa; 4. Maïng löôùi thoaùt nöôùc saûn xuaát baån; 5. Cöûa xaû
4.1.3. Löïa choïn loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc.

Khi löïa choïn heä thoáng thoaùt nöôùc khu daân cö, tröôùc heát caàn phaûi xaây döïng sô
ñoà vaø xaùc ñònh vò trí xaû nöôùc möa. Nöôùc möa khoâng ñöôïc xaû vaøo doøng chaûy beà
maët trong giôùi haïn khu daân cö neáu doøng chaûy coù toác ñoä nhoû hôn 0.05m/s vaø löu
löôïng nhoû hôn 1m3/s; khoâng ñöôïc xaû vaøo nhöõng baõi taém, hoà sinh hoïc, hoà nuoâi
caù, bieån… neáu khoâng ñöôïc söï ñoàng yù cuûa chính quyeàn ñòa phöông, cô quan chuû
quaûn vaø cô quan kieåm soaùt veä sinh.
Quy hoaïch sô ñoà thoaùt nöôùc cho heä thoáng thoaùt nöôùc ñaõ choïn phaûi tính ñeán caùc
ñieàu kieän ñòa phöông vaø khaû naêng phaùt trieån kinh teá quoác daân cuûa khu vöïc,
nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng giaûi phaùp toå hôïp vaø hieäu quaû. Trong ñoù caàn phaûi tính ñeán
nhöõng coâng trình coù khaû naêng taän duïng laïi.
Sô ñoà thoaùt nöôùc lieân heâ vuøng coâng nghieäp vaø daân cö thöôøng thieát laäp vôùi muïc
ñích baûo veä vaø söû duïng nguoàn nöôùc hôïp lyù.
Khi quy hoaïch baát kyø heä thoáng thoaùt nöôùc naøo cuõng caàn tính ñeán:
- Löu löôïng vaø noàng ñoäc cuûa caùc loaïi nöôùc thaûi ôû caùc giai ñoaïn xaây
döïng.
- Khaû naêng giaûm löu löôïng vaø noàng ñoä nhieãm baån cuûa nöôùc thaûi coâng
nghieäp baèng vieäc aùp duïng caùc quaù trình coâng ngheä hôïp lyù vôùi vieäc söû
duïng heä thoáng caáp thoaùt nöôùc tuaàn hoaøn hay noái tieáp trong khu coâng
nghieäp.
86
- Loaïi tröø hay taän duïng, thu hoài caùc chaát quyù coù chöùa trong nöôùc thaûi.
- Lôïi ích cuûa vieäc xöû lyù chung nöôùc thaûi sinh hoaït vaø coâng nghieäp.
- Khaùi quaùt veà chaát löôïng nöôùc thaûi taïi caùc ñieåm söû duïng vaø caùc ñieåm
xaû nöôùc thaûi.
Toùm laïi löïa choïn sô ñoà vaø loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc trong moïi tröôøng hôïp caàn
tieán haønh treân cô sôû tính toaùn kinh teá, kyõ thuaät vaø yeâu caàu veä sinh. Sô ñoà vaø heä
thoáng löïa choïn laø sô ñoà vaø heä thoáng oån ñònh nhaát theo caùc chæ tieâu veä sinh, kinh
teá nhaát theo giaù thaønh xaây döïng vaø quaûn lyù ñoái vôùi taát caû caùc toå hôïp coâng trình
bao goàm maïng löôùi, traïm bôm vaø caùc coâng trình xöû lyù.
ÔÛ nöôùc ta laø nôi möa nhieàu, naéng laém, thì xaây döïng heä thoáng rieâng vaø nöûa
rieâng laø hôïp lyù. Khi ñoù nöôùc möa coù theå cho chaûy trong coáng ngaàm hoaëc trong
keânh möông loä thieân xaû ra nguoàn nöôùc. Ñeå giaûm kích thöôùc caùc keânh, möông ta
xaây döïng caùc hoà ñieàu hoaø.
Trong caùc thaønh phoá cuûa ta hieän nay phaàn lôùn laø heä thoáng thoaùt nöôùc chung,
nöôùc xaû vaøo nguoàn khoâng qua xöû lyù. Noù caàn phaûi caûi taïo theo kieåu rieâng moät
nöûa hoaëc hoãn hôïp ñeå ñaûm baûo veä sinh moâi tröôøng vaø myõ quan cho thaønh phoá.
Khi ñoù ta xaây döïng theâm maïng löôùi coáng ñoùn laáy caùc cöûa xaû cuûa heä thoáng thoaùt
nöôùc chung hieän taïi vaø daãn leân coâng trình xöû lyù. ÔÛ choã giao nhau giöõa heä thoáng
cuõ vaø coáng xaây döïng môùi seõ boá trí ngaên vaø mieäng xaû nöôùc möa cho heä thoáng
thoaùt nöôùc ñaõ choïn phaûi tính ñeán caùc ñieàu kieän ñòa phöông vaø khaû naêng phaùt
trieån kinh teá quoác daân cuûa khu vöïc, nhaèm ñaït ñöôïc nhöõng giaûi phaùp toå hôïp vaø
hieäu quaû. Trong ñoù caàn phaûi tính ñeán nhöõng coâng trình coù khaû naêng taän duïng
laïi.
4.2. Quy hoaïch maïng löôùi thoaùt nöôùc thaûi.
4.2.1. Caùc sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc vaø löïa choïn sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Vieäc thieát laäp sô ñoà heä thoáng thoaùt nöôùc cho moät ñoâ thò hay moät khu daân cö raát
phöùc taïp vaø gaëp nhieàu khoù khaên, vì noù phuï thuoäc vaøo nhieàu yeáu toá nhö ñòa
hình, ñòa chaát coâng trình, ñòa chaát thuûy vaên, möùc ñoä phaùt trieån thaønh phoá ôû ñôït
ñaàu vaø töông lai, vò trí ñaët coâng trình xöû lyù vaø xaû nöôùc thaûi v.v…
Vaïch tuyeán maïng löôùi vaø choïn sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc laø giai ñoaïn quan
troïng nhaát trong vieäc thieát keá thoaùt nöôùc, bôûi noù quyeát ñònh toaøn boä giaù thaønh
thoaùt nöôùc.
Do söï ña daïng veà ñòa hình neân khoâng theå xaây döïng ñöôïc moät sô ñoà maãu veà
maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Hình 4.2: giôùi thieäu sô ñoà toång quaùt thoaùt nöôùc khu daân cö.
87
Hình 4.2: Sô ñoà toång quaùt thoaùt nöôùc khu daân cö.
1. Ranh giôùi thaønh phoá; 2. Ranh giôùi löu vöïc; 3. Maïng löôùi coáng ngoaøi phoá;
4. Ñöôøng oáng aùp löïc; 5. Coáng goùp löu vöïc; 6. Coáng goùp chính;
7. Coáng goùp ngoaøi phaïm vi thaønh phoá; 8. Cöûa xaû ra soâng hoà
Caùc sô ñoà maïng löôùi thöôøng gaëp trong thöïc teá coù theå chia thaønh caùc daïng sau:
1. Sô ñoà vuoâng goùc (Hình 4.3a)
Caùc coáng goùp löu vöïc ñöôïc vaïch tuyeán vuoâng goùc vôùi höôùng doøng chaûy cuûa
nguoàn. Sô ñoå söû duïng khi ñòa hình coù ñoä doác ñoå ra nguoàn (soâng, hoà). Chuû yeáu
duøng ñeå thoaùt nöôùc thaûi saûn xuaát ñöôïc quy öôùc laø saïch vaø nöôùc möa, ñöôïc pheùp
xaû thaúng vaøo nguoàn tieáp nhaän khoâng qua xöû lyù.
2. Sô ñoà giao nhau (Hình 4.3b)
Caùc coáng goùp nöôùc thaûi löu vöïc ñöôïc vaïch tuyeán vuoâng goùc vôùi höôùng doøng
chaûy cuûa nguoàn vaø taäp trung veà coáng goùp chính thöôøng ñaët song song vôùi nguoàn
ñeå daãn nöôùc thaûi leân coâng trình xöû lyù.
3. Sô ñoà song song. (Hình 4.3c)
Caùc coáng goùp thoaùt nöôùc löu vöïc ñöôïc vaïch tuyeán song song hoaëc taïo moät goùc
nhoû vôùi höôùng doøng chaûy ôû soâng vaø taäp trung veà coáng goùp chính, vaän chuyeån
nöôùc thaûi veà traïm xöû lyù. Coáng goùp chính vuoâng goùc vôùi höôùng doøng chaûy cuûa
soâng. Sô ñoà naøy ñöôïc aùp duïng khi ñòa hình coù ñoä doác lôùnveà phía soâng vì noù cho
pheùp khaéc phuïc toác ñoä doøng chaûy trong coáng quaù lôùn gaây phaù huyû coáng.
4. Sô ñoà phaân vuøng (Hình 4.3d)
Phaïm vi thoaùt nöôùc ñöôïc chia thaønh nhieàu khu vöïc hay ñoâ thò coù ñòa hình doác
lôùn. Nöôùc thaûi ôû vuøng cao ñöôïc daãn töï chaûy; nöôùc thaûi töø vuøng thaáp nhôø traïm
88
bôm chuyeån leân traïm xöû lyù. ÔÛ moãi vuøng coù sô ñoà rieâng töông töï nhö sô ñoà cheùo
nhau. Sô ñoà phaân vuøng thöôøng ñöôïc aùp duïng khi ñòa hình coù ñoä doác lôùn hoaëc ñoä
doác khoâng ñeàu veà phía soâng hoaëc khoâng theå thoaùt nöôùc cho toaøn ñoâ thò baèng töï
chaûy ñöôïc.
Hình 4.3: caùc sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc

a) Vuoâng goùc; b) Cheùo nhau; c) Song Song; d) Phaân vuøng; e) khoâng taâp trung
1. Coâng goùp thoaùt nöôùc löu vöïc; 2. Coáng goùp chính; 3. Bieân giôùi thoaùt nöôùc; 4. Bieân giôùi
löu vöïc; 5. OÁng aùp löïc; 6. Coáng xaû; 7. Coáng goùp chính vuøng treân; 8. Coáng goùp chính
vuøng döôùi; TXL. Traïm xöû lyù; TB. Traïm bôm
5. Sô ñoà khoâng taäp trung (Hình 4.3e)

Coøn goïi laø sô ñoà phaân taùn hay phaân ly. Söû duïng ñoái vôùi ñoâ thò lôùn hoaëc ñoâ thò coù
ñòa hình phöùc taïp hoaëc ñoâ thò phaùt trieån theo hình troøn. Sô ñoà coù nhieàu traïm xöû
lyù ñoäc laäp nhau.
Chi phí xaây döïng heä thoáng thoaùt nöôùc raát lôùn, neân ngöôøi ta thöôøng chia thaønh
caùc ñôït xaây döïng. Trong ñôït ñaàu chæ giaûi quyeát thoaùt nöôùc cho caùc khu coâng
nghieäp vaø caùc khu nhaø cao taàng. Neáu caùc khu ñoù naèm caùch xa nhau thì coù theå
giaûi quyeát baèng caùc coâng trình xöû lyù rieâng bieät, luùc ñoù coù daïng sô ñoà thoaùt nöôùc
89
khoâng taäp trung. Khi ñoâ thò môû roäng, tieáp tuïc xaây döïng boå sung theâm ñöôøng
oáng chính, noù laïi trôû thaønh sô ñoà thoaùt nöôùc taäp trung. Trong quy hoaïch maïng
löôùi thoaùt nöôùc caàn chuù yù ñaëc ñieåm xaây döïng ñôït ñaàu cuûa ñoâ thò, vì coù aûnh
höôûng nhieàu tôùi vieäc choïn sô ñoà heä thoáng thoaùt nöôùc.
2.2. Xaùc ñònh vò trí xaû nöôùc thaûi vaø traïm xöû lyù nöôùc thaûi.
Coáng vaø cöûa xaû nöôùc vaøo nguoàn tieáp nhaän duøng ñeå vaän chuyeån nöôùc thaûi ñaõ xöû
lyù vaøo nguoàn tieáp nhaän. Cöûa xaû thöôøng ñöôïc thieát keá coù boä phaän xaùo troän nöôùc
thaûi vôùi nöôùc caáp trong nguoàn tieáp nhaän. Cöûa xaû coù theå ñaët gaàn bôø hoaëc xa bôø.
Ñieàu kieän xaû nöôùc thaûi vaøo soâng hoà ñöôïc xaùc ñònh baèng tính toaùn treân cô sôû
thoaû maõn caùc yeâu caàu trong nguyeân taéc veä sinh khi xaû nöôùc thaûi vaøo soâng hoà.
Phöông phaùp tính toaùn caàn coù söï thoûa thuaän cuûa cô quan quaûn lyù veä sinh vaø
baûo veä nguoàn nöôùc.
Ñoái vôùi traïm laøm saïch nöôùc thaûi vaø caùc traïm bôm nöôùc thaûi phaûi coù khoaûng
caùch ly tôùi ranh giôùi xaây döïng nhaø ôû, nhaø coâng coäng vaø caùc xí nghieäp coâng
nghieäp thöïc phaåm (coù xeùt tôùi khaû naêng phaùt trieån cuûa caùc ñoái töôïng ñoù) quy
ñònh nhö sau:
Ñoái vôùi caùc coâng trình thoaùt nöôùc cuûa khu daân cö laáy theo baûng sau:
Baûng 4.1: Khu vöïc baûo veä veä sinh theo coâng suaát tính toaùn cuûa coâng trình.
Khu vöïc baûo veä veä sinh tính baèng m theo coâng suaát
tính toaùn cuûa coâng trình (nghìn m3/ngaøy)
Teân coâng trình
Töø 0.2 ñeán Töø 5 ñeán Töø 50 ñeán
0.2
5 50 280
Coâng trình laøm saïch cô hoïc
150 200 400 500
vaø sinh hoïc coù neàn phôi buøn
Coâng trình laøm saïch cô hoïc
vaø sinh hoïc coù coâng ngheä xöû 100 150 300 400
lyù trong nhaø kín
Baõi thaám 200 300 500 1000
Caùnh ñoàng töôùi 150 200 400 1000
Hoà sinh hoïc 200 200 - -
Möông Oxy 150 - - -
Traïm bôm 15 20 20 30
Ñoái vôùi coâng trình laøm saïch vaø traïm bôm nöôùc thaûi saûn xuaát khoâng naèm trong
ñòa giôùi cuûa xí nghieäp, neáu ñöôïc bôm vaø laøm saïch rieâng hoaëc keát hôïp bôm vaø
laøm saïch cuøng vôùi nöôùc thaûi sinh hoaït thì laáy theo tieâu chuaån veä sinh quy ñònh
khi thieát keá caùc xí nghieäp coâng nghieäp do nhaø nöôùc hay boä chuû quaûn ban haønh,
nhöng khoâng ñöôïc thaáp hôn quy ñònh trong baûng treân.
4.2.3. Vaïch tuyeán vaø nguyeân taéc vaïch tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc.
4.2.3.1. Trình töï vaïch tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Maïng löôùi thoaùt nöôùc coù theå goàm moät (neáu ñoái töôïng thoaùt nöôùc nhoû) hay moät
vaøi coáng goùp chính phuïc vuï cho moät vaøi löu vöïc thoaùt nöôùc. Löu vöïc thoaùt nöôùc
90
laø phaàn dieän tích cuûa ñoâ thò, xí nghieäp coâng nghieäp maø nöôùc thaûi cho chaûy taäp
trung veà moät coáng goùp chính. Phaân ranh löu vöïc laø caùc ñöôøng phaân thuûy. Caùc
coáng goùp chính thöôøng ñaët doïc theo caùc ñöôøng tuï thuûy.
Heä thoáng thoaùt nöôùc thöôøng thieát keá theo nguyeân taéc töï chaûy, khi coáng ñaët quaù
saâu thì duøng maùy bôm naâng nöôùc leân cao sau ñoù laïi tieáp tuïc cho töï chaûy. Vaïch
tuyeán maïng löôùi neân tieán haønh theo thöù töï sau ñaây:
- Phaân chia löu vöïc thoaùt nöôùc.
- Xaùc ñònh vò trí traïm xöû lyù vaø vò trí xaû nöôùc vaøo nguoàn.
- Vaïch tuyeán coáng goùp chính, coáng goùp löu vöïc, coáng ñöôøng phoá.
4.2.3.2. Nguyeân taéc vaïch tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Maïng löôùi thoaùt nöôùc ñöôïc vaïch döïa theo caùc nguyeân taéc sau ñaây:
1) Phaûi heát söùc lôïi duïng ñòa hình ñaët coáng theo chieàu nöôùc chaûy töø phía ñaát cao
ñeán phía ñaát thaáp cuûa löu vöïc thoaùt nöôùc. Ñaûm baûo löôïng nöôùc thaûi lôùn nhaát
töï chaûy theo coáng, traùnh ñaùo ñaép nhieàu, traùnh ñaët nhieàu traïm bôm laõng phí.
2) Phaûi ñaët coáng thaät hôïp lyù ñeå toång chieàu daøi cuûa coáng laø nhoû nhaát, traùnh tröôøng
hôïp nöôùc chaûy voøng vo, traùnh ñaët coáng saâu.
Phuï thuoäc ñòa hình maët ñaát vaø bieän phaùp thi coâng maø ngöôøi ta vaïch tuyeán maïng
löôùi ñöôøng phoá theo caùc sô ñoà:
- Sô ñoà hoäp: khi coáng ñöôïc ñaët doïc theo caùc ñöôøng giao thoâng doïc khu
phoá.
- Sô ñoà ranh giôùi thaáp, khi noù ñöôïc ñaët doïc theo caùc ñöôøng giao thoâng veà
phía ñòa hình thaáp cuûa khu phoá.
Ngöôøi ta söû duïng sô ñoà thöù nhaát vôùi ñòa hình baèng phaúng vaø khoâng xaây döïng
saâu vaøo beân trong khu phoá. Tröôøng hôïp ngöôïc laïi thöôøng söû duïng sô ñoà thöù hai.
Trong thöïc teá khi so saùnh caùc phöông aùn vaïch tuyeán maïng löôùi ñöôøng phoá
ngöôøi ta thaáy raèng sô ñoà thöù hai giaûm ñöôïc toång chieàu daøi maïng löôùi xuoáng
10% so vôùi sô ñoà thöù nhaát.
Ngöôøi ta cuõng coøn vaïch tuyeán maïng löôùi xuyeân qua khu phoá. Trong tröôøng hôïp
ñoù maïng löôùi thoaùt trong tieåu khu thöôøng keùo daøi ra vaø caùc nhaùnh noái ñi töø tieåu
khu naøy qua tieåu khu khaùc. Toång chieàu daøi maïng löôùi nhoû hôn so vôùi caùc sô ñoà
treân.
3) Caùc coáng goùp chính ñoå veà traïm xöû lyù vaø cöûa xaû nöôùc vaøo nguoàn. Traïm xöû lyù
ñaët ôû phía ñaát thaáp so vôùi ñòa Hình 3haønh phoá, nhöng khoâng bò ngaäp luït, cuoái
höôøng gioù chính veà muøa heø, cuoái nguoàn nöôùc, ñaûm baûo khoaûng caùch veä sinh,
xa khu daân cö vaø xí nghieäp coâng nghieäp laø 500m.
4) Giaûm tôùi möùc toái thieåu coáng chui qua soâng hoà, caàu phaø, ñöôøng giao thoâng, ñeâ
ñaäp vaø caùc coâng trình ngaàm. Vieäc boá trí coáng thoaùt nöôùc phaûi bieát keát hôïp
chaët cheõ vôùi caùc coâng trình ngaàm khaùc cuûa thaønh phoá.
Vaïch tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc cho hôïp lyù laø moät vieäc laøm khaù phöùc taïp.
Trong thöïc teá thöôøng khoâng thoûa maõn caùc yeâu caàu ñaët ra. Ví duï, muoán nöôùc töï
91
chaûy, ít quanh co gaáp khuùc thì thì coáng laïi chui qua ñöôøng xe löûa, ñöôøng oâ toâ
cao toác v.v… Tuy nhieân caàn ñaûm baûo caùc nguyeân taéc chuû yeáu khi vaïch sô ñoà
maïng löôùi vaø ñaûm baûo söï hôïp lyù nhaát coù theå coù ñöôïc.
4.2.4. Boá trí coáng treân ñöôøng phoá.
Coáng thoaùt nöôùc thöôøng boá trí doïc theo caùc ñöôøng phoá, coù theå trong væa heø hoaëc
meùp ñöôøng, hoaëc boá trí chung vôùi coáng thoaùt nöôùc möa, oáng daãn nhieät, daây caùp
ñieän v.v… trong moät haøo ngaàm.
Hình 4.4: Caùch boá trí hôïp lyù maïng löôùi coâng trình ngaàm
YÙ. Maïng ñieän; Ò. Maïng ñieän thoaïi; r. Maïng oáng daãn ga;
B. Maïng löôùi caáp nöôùc; K. Maïng löôùi thoaùt nöôùc;. Gieáng thu nöôùc möa;
K. Maïng löôùi thoaùt nöôùc möa; TC. Maïng löôùi oáng daãn nhieät.
Khi boá trí coáng thoaùt nöôùc ôû nhöõng nôi coù coâng trình ngaàm caàn coù phöông aùn
thi coâng laép ñaët vaø söûa chöõa oáng phuø hôïp vôùi thöïc teá. Hình 4.4 trình baøy moät ví
duï veà caùch boá trí hôïp lyù caùc coâng trình ngaàm ôû hai phía ñöôøng phoá.
Ñoái vôùi nhöõng con ñöôøng xaây döïng hoaøn thieän treân neàn beâ toâng, maïng löôùi kyõ
thuaät neân ñaët döôùi daûi kyõ thuaät hoaëc daûi caây xanh chung trong moät haøo, Hình
4.5. Bieän phaùp naøy coù theå giaûm giaù thaønh xaây döïng xuoáng 3-7% so vôùi bieän
phaùp laép ñaët rieâng bieät, vì khoaûng caùch giöõa caùc oáng ñöôïc ruùt ngaén.
92
11.97
.67
i=0
i=0
.6 7
m
m
00
5 6
17
4
1 2.5 3 7
2.35 0.5 1.9 1.9 1.85 1.3 0.5 1.67
5.7
7
8.85
10.75
Hình 4.5: giaûi phaùp ñaët chung caùc ñöôøng oáng kyõ thuaät trong moät haøo ngaàm
1-3. Heä thoáng thoaùt nöôùc sinh hoaït; 2. Heä thoáng thoaùt nöôùc möa;
4. OÁng caáp nöôùc; 5. OÁng daãn ga; 6. Ñaát san laáp; 7. Ñaát vaø caùt san laáp
Maïng löôùi thoaùt nöôùc thöôøng ñaët song song vôùi ñöôøng ñoû xaây döïng. Neáu boá trí
maïng löôùi ôû moä phía ñöôøng phoá thì neân boá trí ôû phía coù ít maïng löôùi oáng ngaàm
vaø nhieàu nhaønh thoaùt nöôùc noái vaøo. Treân nhöõng ñöôøng phoá roäng hôn 30m coù
theå boá trí maïng löôùi caû hai beân ñöôøng (neáu chæ tieâu kinh teá cho pheùp).
Vieäc boá trí maïng löôùi thoaùt nöôùc caàn ñaûm baûo cho khaû naêng thi coâng laép ñaët,
söûa chöõa vaø baûo veä caùc ñöôøng oáng khaùc khi coù söï coá, ñoàng thôøi khoâng cho pheùp
laøm xoùi moøn neàn moùng coâng trình, xaâm thöïc oáng caáp nöôùc v.v…
Khoaûng caùch maët baèng töø oáng thoaùt nöôùc coù aùp ñeán gôø moùng nhaø, tuynen vaø
caùc coâng trình khoâng ñöôïc nhoû hôn 5m, töø coáng thoaùt nöôùc töï chaûy laø 3m.
Khoaûng caùch tính toaùn xaùc ñònh theo coâng thöùc:
h b
L= + + 0.5 (4.1)
tgα 2
Trong ñoù:
- h- Khoaûng caùch giöõa ñaùy moùng vaø ñaùy coáng.
- α- Ñoä doác töï nhieân cuûa ñaát, ñoä.
- b- Chieàu roäng cuûa haøo, m.
Khoaûng caùch nhoû nhaát töø maïng löôùi thoaùt nöôùc tôùi daây caùp ñieän 0.5m; ñeán daây
caùp thoâng tin – 1m; ñeán oáng caáp nhieät 1-1.5m; ñeán ñöôøng daây ñieän cao theá
<35kv – 5m, 35kv – 10m; ñeán loaïi caây quyù – 2.0m.
Khi ñaët coáng song song vôùi ñeán ñöôøng oáng caáp nöôùc ôû cuøng cao ñoä thì khoaûng
caùch giöõa caùc ñöôøng oáng khoâng nhoû hôn 1,5m neáu oáng caáp coù ñöôøng kính ≤
200mm; khoâng nhoû hôn 3m neáu d>200mm. Neáu coáng thoaùt nöôùc ñaët ôû ñoä cao
0,5m cao hôn oáng caáp thì khoaûng caùch (tính treân maët baèng) giöõa caùc töôøng cuûa
oáng, ñaët trong ñaát ngaäm nöôùc, khoâng ñöôïc nhoû hôn 5m.
93
Coáng thoaùt nöôùc ñaët trong haøo ñaát chaïy song song vôùi ñöôøng taøu ñieän, taøu hoûa,
khoaûng caùch keå töø bôø haøo ñeán truïc ñöôøng ray (tính treân maët baèng): trong xí
nghieäp coâng nghieäp, khoâng nhoû hôn 1,5m; ngoaøi xí nghieäp coâng nghieäp (ñöôøng
taøu) ≥ 4m (trong moïi tröôøng hôïp khoâng nhoû hôn ñoä saâu cuûa haøo); khoaûng caùch
ñeán boù væa ñöôøng phoá khoâng nhoû hôn 1,5m; khoaûng caùch ñeán thaønh ngoaøi raõnh
thoaùt nöôùc hoaëc ñeán chaân neàn ñaép > 1m.
Noùi chung khi coáng thoaùt nöôùc gaëp caùc coâng trình ngaàm caàn coá gaéng tìm nhöõng
giaûi phaùp ñôn giaûn ñeå giaûi quyeát hôïp lyù. tröôøng hôïp cuoái cuøng môùi phaûi xaây
döïng ñiuke.
Veà nguyeân taéc, daây caùp ñieän, ñieän thoaïi… phaûi ñaët cao hôn coáng thoaùt nöôùc moät
khoaûng caùch laø 0.3m. Tröôøng hôïp coáng thoaùt nöôùc ñaët cao hôn caùc ñöôøng oáng
daãn ga, daãn nhieät… thì noù phaûi ñöôïc baûo ñaûm ñeå khoâng luùn gaãy gaây thieät haïi tôùi
caùc coâng trình ngaàm ñaët döôùi. Thoâng thöôøng ôû choã giao nhau, coáng thoaùt laøm
baèng oáng theùp (neáu kích thöôùc nhoû). Chieàu daøi cuûa ñoaïn oáng theùp khoâng daøi
quaù 3m tính veà hai phía.
Tröôøng hôïp coáng thoaùt nöôùc caét caùc coâng trình ngaàm khaùc cuøng cao ñoä thì tröôùc
heát caàn laøm sao ñeå khoâng phaûi xaây döïng laïi caùc coâng trình ñaõ coù saün. Tuy
nhieân neáu khoâng coù caùch naøo khaùc ta buoäc phaûi di chuyeån moät soá coâng trình
naøo ñoù ñi choã khaùc, nhöng cuõng phaûi xuaát phaùt töø quan ñieåm kinh teá, kyõ thuaät.
Tröôøng hôïp coáng thoaùt nöôùc sinh hoaït gaëp coáng thoaùt nöôùc möa cuøng cao ñoä thì
ta cho coáng naøy chui qua coáng kia, (Hình 4.6). Khi kích thöôùc coáng thoaùt nöôùc
möa lôùn hôn coáng thoaùt nöôùc sinh hoaït thì cho coáng thoaùt nöôùc sinh hoaït xuyeân
qua vôùi bao baûo veä beân ngoaøi. Neáu ñieàu kieän khoâng cho pheùp seõ thieát keá choã
giao nhau kieåu nöûa coáng luoàn (ñiuke) Hình 4.6
a) b)
c) d)
Hình 4.6: Sô ñoà choã giao nhau vôùi coáng thoaùt nöôùc möa
a) Kieåu haï baäc; b) Kieåu xuyeân qua;
c) Kieåu nöûa coáng ñiuke; d) Kieåu ñiuke
94
Phaàn nhieàu caùc tröôøng hôïp choân saâu coáng thoaùt nöôùc laø khoâng kinh teá. Thöôøng
nhöõng choã giao nhau giöõa oáng caáp vaø thoaùt nöôùc ngöôøi ta laøm caùi goïi laø “moû
vòt” ñoái vôùi oáng caáp. Khoaûng caùch tính ñeán thaønh oáng (theo chieàu ñöùng) khoâng
nhoû hôn 0,4m.
Ñoái vôùi coáng thoaùt nöôùc tieåu khu hay saân nhaø khi ñoå vaøo maïng löôùi thoaùt beân
ngoaøi ñöôïc pheùp ñaët cao treân oáng caáp nöôùc maø khoâng caàn phaûi chuù yù tôùi nhöõng
quy ñònh ôû treân, nhöng khoaûng caùch tính ñeán thaønh oáng (theo chieàu ñöùng)
khoâng nhoû hôn 0,5m.
Hình 4.7 trình baøy hai tröôøng hôïp giao nhau giöõa coáng thoaùt nöôùc sinh hoaït vaø
oáng caáp nöôùc.
a)
R=2D
1 40 ¨ 40 ¨
D
Do 2
L
b)
2 R=2D
D
1 Do 45 ¨
45 ¨
R=2D L
Hình 4.7: OÁng caáp nöôùc khi gaëp coáng thoaùt nöôùc.
1. OÁng caáp nöôùc; 2. OÁng thoaùt nöôùc.
95
Hình 4.8: Tuy nen duøng ñeå boá trí caùc coâng trình ngaàm
1. Thoaùt nöôùc möa; 2. Thoaùt nöôùc; 3. Gieáng thaêm; 4. Caùp ñieän;
5. Caùp ñieän thoaïi; 6. Caáp nöôùc; 7. Caáp nhieät; 8. Raõnh
Khi treân ñöôøng phoá vôùi cöôøng ñoä giao thoâng lôùn maø laïi coù nhieàu ñöôøng oáng,
ñöôøng daây vaø coâng trình kyõ thuaät thì toát nhaát laø laép ñaët, boá trí chung trong
tuynen baèng beâ toâng coát theùp, (Hình 4.8). Tröôøng hôïp naøy cho pheùp xem xeùt
söûa chöõa caùc coâng trình ngaàm khoâng caàn ñaøo bôùi ñöôøng, giaûm ñöôïc chi phí
quaûn lyù.
Tuynen xaây döïng theo phöông phaùp môû maët, thöôøng coù kích thöôùc 170×180
ñeán 240×250cm baèng caùc taám beâ toâng coát theùp ñuùc saün.
Giaù thaønh vaø thôøi gian xaây döïng phuï thuoäc nhieàu vaøo ñoä saâu choân coáng. Vì theá
choïn ñöôïc ñoä saâu choân coáng nhoû nhaát ñeå ñaûm baûo coù lôïi veà maët kinh teá kyõ
thuaät laø vaán ñeà quan troïng.
4.2.5. Ñoä saâu choân coáng.
Thoâng thöôøng coáng thoaùt nöôùc phaûi ñaët saâu ñeå ñaûm baûo cho noù khoâng bò phaù
hoaïi do taùc ñoäng cô hoïc gaây neân, ñoàng thôøi cuõng nhaèm ñeå ñaûm baûo moät ñoä doác
caàn thieát. Trong nhöõng ñieàu kieän thoâng thöôøng ñoä saâu choân coáng ôû ngoaøi phoá
khoâng nhoû hôn 0,7m tính töø maët ñaát ñeán ñænh coáng.
96
Nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán ñoä saâu choân coáng laø ñòa hình vaø quy hoaïch taàng
haàm cuûa caùc ngoâi nhaø. Neáu coáng thoaùt trong saân nhaø vaø tieåu khu ñaët vôùi ñoï saâu
khoâng caàn thieát thì seõ laøm taêng chieàu saâu ñaët coáng cuûa toaøn maïng löôùi vaø laøm
taêng giaù thaønh xaây döïng. Vì theá caàn thieát phaûi xaùc ñònh ñoä saâu chon coáng ban
ñaàu.
Ñoä saâu choân coáng ban ñaàu cuûa maïng löôùi ñöôøng phoá phuï thuoäc vaøo ñoä saâu choân
coáng saân nhaø hoaëc trong tieåu khu. Noù phaûi ñaûm baûo cho nöôùc chaûy ñöôïc töø
maïng löôùi saân nhaø hoaëc tieåu khu ra, sô boä coù theå laáy baèng 1,5-2m.
Ñoä saâu choân coáng ñaàu tieân coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc (xem Hình 4.9)
H = h + Σil + Z1 – Z2 + Δ (4.2)
Trong ñoù:
- H- ñoä saâu choân coáng ñaàu tieân cuûa maïng löôùi thaønh phoá (tính ñeán ñænh
coáng), m.
- h- ñoä saâu choân coáng ñaàu tieân trong saân nhaø hay trong tieåu khu (laáy
baèng 0.2-0.4m), m.
- i- ñoä doác cuûa coáng trong tieåu khu hay saân nhaø.
- l- cjieàu daøi cuûa coáng trong tieåu khu hay saân nhaø, m.
- Z1, Z2 – cao ñoä maët ñaát, töông öùng ôû gieáng thaêm ñaàu tieân cuûa maïng
löôùi ngoaøi phoá vaø maïng löôùi trong saân nhaø hay tieåu khu, m.
- Δ- ñoä cheânh cuûa oáng trong saân nhaø vaø ngoaøi phoá (Δ = D-d), m.
L Z1
Z2
h1
H
2
1 d
Hình 4.9: Sô ñoà xaùc ñònh ñoä saâu choân coáng ñaàu tieân
1. Coáng ñöôøng phoá; 2. Coáng saân nhaø hay tieåu khu
1. Gieáng thaêm treân maïng löôùi ngoaøi phoá; 2. OÁng noái coáng tieåu khu vôùi coáng ngoaøi phoá;
3. Gieáng kieåm tra; 4. Coáng trong saân nhaø; 5. Nhaùnh noái oáng ñöùng thoaùt nöôùc vôùi coáng
trong saân nhaø; 6. OÁng ñöùng thoaùt nöôùc trong saân nhaø.
Tuy nhieân coáng thoaùt nöôùc cuõng khoâng neân ñaët quaù saâu seõ gaây khoù khaên cho
coâng taùc xaây laép vaø quaûn lyù veà sau. Do ñoù ta cuõng caàn quy ñònh ñoä saâu toái ña
ñaët coáng. Vôùi ñoä saâu lôùn hôn thì caàn ñaët traïm bôm. Ñoä saâu toái ña choân coáng laáy
phuï thuoäc vaøo tính chaát cuûa ñaát (xaáu hay toát), möïc nöôùc ngaàm (cao hay thaáp)
vaø phöông phaùp thi coâng (thuû coâng hay cô giôùi, ñaøo kín hay ñaøo hôû)… Noùi
97
chung quy phaïm quy ñònh ñoä saâu toái ña choân coáng khoâng quaù 6-8m, tröôøng hôïp
ñaát yeáu khoâng quaù 4-4,5m.
4.3. Tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc.
4.3.1. Xaùc ñònh caùc yeáu toá thuyû löïc.
1. Caùc tieát dieän coáng vaø ñaëc tính thuûy löïc.
Trong thöïc teá xaây döïng heä thoáng thoaùt nöôùc, chuùng ta thöôøng gaëp nhieàu loaïi
tieát dieän coáng. Vieäc löïa choïn tieát dieän naøy hay tieát dieän kia laø caên cöù vaøo ñieàu
kieän cuï theå cuûa töøng nôi maø quyeát ñònh. Noùi chung phaûi xuaát phaùt töø caùc yeâu
caàu sau:
- Coù khaû naêng chuyeån taûi lôùn nhaát.
- Coù ñoä beàn toát döôùi taùc ñoäng cuûa taûi troïng ñoäng vaø tónh.
- Giaù thaønh xaây döïng treân meùt daøi nhoû nhaát.
- Thuaän tieän trong quaûn lyù (coï röûa oáng v.v…).
Treân Hình 4.10 giôùi thieäu caùc loaïi tieát dieän coáng thoaùt nöôùc.
0.6
r
6
2
r
2.5
r
r
d
r H
2r
a) b) c)
h
b b
d) ñ)
r
r/2
3 r
2 r
r
r/2
e) f) g)
Hình 4.10: Caùc loaïi tieát dieän coáng thoaùt nöôùc.

a) Troøn; b) Voøm; c) Keânh beït; d) Hình chöõ nhaät; ñ) Hình 3hang
e) Nöûa troøn; f) Hình 3röùng; g) OÂ van
Ñaëc tính thuûy löïc toát nhaát cuûa caùc tieát dieän coáng xaùc ñònh baèng khaû naêng
chuyeån taûi lôùn nhaát khi cuøng ñaët moät ñoä nghieâng vaø dieän tích tieát dieän öôùt baèng
98
nhau. Vôùi quan ñieåm ñoù thì coáng troøn laø toát nhaát, bôûi coù baùn kính thuûy löïc lôùn
nhaát.
Baùn kính thuûy löïc R laø tyû soá giöõa dieän tích tieát dieän öôùt ω vaø chu vi tieáp xuùc
giöõa nöôùc vaø thaønh raén χ (goïi laø chu vi öôùt):
ω
R= (4.3)
χ
R laø baùn kính thuûy löïc cuûa coáng troøn khi nöôùc chaûy ñaày hoaøn toaøn vaø chaûy ñaày
moät nöûa baèng:
ω πd 2 d
R= = = = 0.25d (4.4)
χ 4πd 4
(d- ñöôøng kính oáng)
Vaø ñaït giaù trò toái ña R = 0.304d khi ñoä ñaày h = 0.813d
Vôùi ñoä ñaày khoâng hoaøn toaøn:
R = R’d (4.5)
ω = ω’d2 (4.6)
Trong ñoù:
R’ vaø ω’ – ñaëc tính thuûy löïc, laáy theo soå tay thuûy löïc caên cöù vaøo Hình thaùi
vaø ñoä ñaày doøng chaûy.
Vôùi cuøng moät giaù trò R, toác ñoä doøng chaûy trong coáng khi ñoä ñaày h = 0.5 vaø h = 1
ñöôïc xem laø baèng nhau vaø toác ñoä ñaït giaù trò toái ña khi ñoä ñaàt h = 0.813d. khaû
naêng chuyeån taûi (löu löôïng) ñaït giaù trò toái ña khi ñoä ñaày h = 0.95d, coøn sau ñoù
giaûm daàn, song löu löôïng khi nöôùc chaûy ñaày hoaøn toaøn gaáp ñoâi khi nöôùc chaûy
ñaày moät nöûa.
Hình 4.11 giôùi thieäu ñoà thò phuï thuoäc giöõa toác ñoä, löu löôïng vôùi ñoä ñaày doøng
chaûy trong coáng troøn. Treân truïc ñöùng ñaët tæ leä ñoä ñaày h, treân truïc ngang töông
öùng vôùi caùc ñoä ñaày laø toác ñoävaø löu löôïng tính theo tæ leä ñôn vò ñôn vò toác ñoä vaø
ñoä ñaày khi chaûy ñaày hoaøn toaøn.
a) 1.0 b)
q max
0.9 v max
J= h
0.8
0.7
q
h
0.6
0.5
d
0.4 v
c)
z
h
0.3
h
0.2
0.1 t
0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2
I II
Hình 4.11: Caùc thaønh phaàn thuyû löïc cuûa doøng chaûy
a) Ñöôøng cong phuï thuoäc giöõa toác ñoä, löu löôïng vôùi ñoä ñaày
99
b)Ñoä doác thuyû löïc cuûa doøng chaûy treân ñoaïn I – II
c)Ñoä nhaùm tuyeät ñoái Δz
2. Coâng thöùc tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi.
Tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi thoaùt nöôùc bao goàm vieäc xaùc ñònh ñieàu kieän coáng,
toác ñoä nöôùc chaûy vaø ñoä ñaày… Ngöôøi ta thöôøng söû duïng caùc coâng thöùc sau ñaây:
Coâng thöùc löu löôïng:
Q = ω.v (4.7)
Coâng thöùc toác ñoä:
v = C RI (4.8)
Trong ñoù:
- Q – löu löôïng, m3/s
- ω - dieän tích tieát dieän öôùt, m2
- v – toác ñoä chuyeån ñoäng, m/s.
ω
- R – Baùn kính thuûy löïc, R = (χ Chu vi öôùt)
χ
- I – Ñoä doác thuûy löïc, laáy baèng ñoä doác cuûa oáng.
- C – Heä soá Sezi, tính ñeán aûnh höôûng cuûa ñoä nhaùm treân beà maët
trong cuûa oáng, Hình thöùc tieát dieän oáng vaø thaønh phaàn tính chaát cuûa
nöôùc thaûi.
Heä soá Sezi coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc:
1 y
C= R (4.9)
n
Trong ñoù:
- n – Heä soá nhaùm.
- y – Chæ soá muõ, phuï thuoäc ñoä nhaùm, hình daùng vaø kích thöôùc cuûa oáng.
- y = 2,5 n − 0,13 − 0,75( n − 0,1) (Hình 4.10)
1
- Khi d≤ 4000mm thì n=0,013 vaø y =
6
Ñoä doác thuûy löïc xaùc ñònh theo coâng thöùc Dacxi – Vaysbakhô:
λ V2
I= . (4.11)
4R 2 g
Trong ñoù:
- g- Gia toác troïng tröôøng, m/s2
- λ- Heä soá ma saùt doïc ñöôøng, coù theå xaùc ñònh theo coâng thöùc:
100
1 ⎛ Δe a ⎞
= −2 lg⎜⎜ + 2 ⎟⎟ (4.12)
λ ⎝ 13,68 R Re ⎠
- ÔÛ ñaây: Δe: Ñoä nhaùm töông ñöông, cm.
- a2: Heä soá tính ñeán ñaëc tính cuûa ñoä nhaùm thaønh coáng vaø thaønh phaàn
chaát lô löûng cuûa nöôùc thaûi.
- Re: Heä soá Raynol, ñaëc tröng cho cheá ñoä doøng chaûy.
Caùc giaù trò Δe vaø a2 cuûa caùc loaïi coáng laøm töø caùc loaïi vaät lieäu khaùc nhau tham
khaûo Baûng 4.1
Baûng 4.2: Giaù trò Δe vaø a2 trong coâng thöùc …
(coâng thöùc cuûa N.F. Pheñoâroâp)
N trong coâng
Loaïi oáng Δe, cm a2
thöùc …
Coáng:
Saønh 0.135 90 0.013
Beâ toâng 0.20 100 0.014
Xi maêng Amiaêng 0.06 73 0.012
Gang 0.10 83 0.013
Theùp 0.08 79 0.012
Keânh:
Gaïch 0.315 110 0.015
Ñaù coù traùt vöõa ximaêng 0.635 150 0.017
Heä soá nhaùm cuûa caùc loaïi coáng phuï thuoäc vaøo vaät lieäu cheá taïo vaø nhieàu yeáu toá
khaùc nhö phöông phaùp saûn xuaát, quaù trình söû duïng v.v…
Caùc giaù trò cho trong Baûng 4.2 laø töông öùng trong ñieàu kieän saûn xuaát coáng theo
phöông phaùp hoaøn chænh. Neáu ñieàu kieän saûn xuaát baèng thuû coâng thì heä soá ñoä
nhaùm seõ lôùn hôn nhieàu. Ví duï loaïi coáng gang cuûa ta saûn xuaát baèng khuoân caùt thì
Δe vaøo khoaûng 0.2-0.3cm.
Ñeå tieän lôïi trong tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc, ngöôøi ta thaønh laäp Baûng 3ính
saün hay toaùn ñoà, ñoà giaûi ñeád. Theo keát quaû tính toaùn thì cheânh leäch giöõa vieäc söû
duïng baûng, söû duïng toaùn ñoà hoaëc ñoà giaûi khoâng vöôït quaù 3÷10%. Söï cheânh leäch
ñoù chuû yeáu laø do khi tính toaùn laáy heä soá ñoä nhaùm khoâng gioáng nhau. Vì vaäy ñeå
söû duïng Baûng 3ính toaùn thuûy löïc cuûa N.F. Pheñoâroâp (laäp theo coâng thöùc cuûa
G.L.Zac) hay cuûa A. A. Lukhinuc (laäp theo coâng thöùc cuûa Vieän só Pavlopski)…
Cuõng coù theå söû duïng toaùn ñoà toïa ñoä maïng löôùi hay ñoà giaûi laäp theo coâng thöùc
cuûa vieän só Pavlopski vôùi n = 0,011÷0,017.
3. Toån thaát cuïc boä trong maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Toån thaát cuïc boä trong maïng löôùi thoaùt nöôùc xaûy ra taïi caùc nôi nhö: gieáng
chuyeån höôùng doøng chaûy, gieáng noái coáng nhaùnh vaøo coáng chính, gieáng chuyeån
baäc… Toån thaát cuïc boä thöôøng gaây ta hieän töôïng deành nöôùc – laø hieän töôïng
khoâng cho nöôùc trong coáng thoaùt töï chaûy. Khi ñoù vì toác ñoä giaûm caùc chaát lô
101
löûng laéng ñoïng xuoáng ñaùy coáng. Hieän töôïng giaûm nhanh toác ñoä doøng chaûy
thöôøng gaëp ôû nhöõng choã doøng chaûy chuyeån höôùng vaø tröôùc nhöõng nôi coáng
nhaùnh vaøo coáng chính.
Vì theá khi tính toaùn thuûy löïc coáng töï chaûy vôùi ñieàu kieän d>500mm thì taïi nhöõng
nôi chuyeån höôùng doøng chaûy, nhöõng nôi doøng nhaùnh (ñieàu kieän coáng nhaùnh
khoâng nhoû hôn 350mm coù haï baäc treân coáng chính) vaøo coáng chính caàn tính ñeán
toån thaát cuïc boä:
V2
hcb = ξ (4.13)
2g
Trong ñoù:
- ξ- Heä soá khaùng cuïc boä.
- v- Toác ñoä trung bình cuûa doøng chaûy, m/s.
- g- Gia toác troïng tröông, m/s2.
Heä soá toån thaát cuïc boä ñoái vôùi coáng daãn aùp löïc coù theå laáy theo Baûng 4.2, coøn taïi
nhöõng nôi chuyeån höôùng vaø hoäi löu doøng chaûy ngöôøi ta tính theo coâng thöùc do
giaùo sö N.F. Pheâñoâroâp ñeà xuaát.
Baûng 4.3: Heä soá toån thaát cuïc boä ñoái vôùi coáng daãn aùp löïc
Vò trí gaây toån thaát cuïc boä Giaù trò cuûa heä soá ξ
Cöûa thu nöôùc vaøo keânh möông 0.1
Cöûa thu nöôùc vaøo oáng gôø nhoïn 0.5
Cöûa thu nöôùc vaøo oáng ôû döôùi möïc nöôùc 1.0
Van khoùa vôùi möùc ñoä môû:
+ Hoaøn toaøn 0.05
+ 3/4 0.26
+ 1/2 2.06
Van ngöôïc chieàu 5
Khuyûu oáng 90o, φ100-1000mm 0.39÷0.5
Trong thöïc teá, toån thaát cuïc boä taïi caùc gieáng chuyeån höôùng doøng chaûy ñaït tôùi
1,5÷3cm, coøn ôû caùc gieáng hoäi löu ñeán 6cm. Vì theá taïi caùc gieáng ñoåi höôùng caàn
taêng ñoä doác loøng maùng daãn ñeå khaéc phuïc toån thaát aùp löïc vaø taïi caùc gieáng hoäi
löu caàn haï loøng maùng xuoáng moät ñoä saâu baèng ñoä taêng chieàu daøy cuûa doøng chaûy
ôû ñoù.
4. Ñöôøng kính toái thieåu vaø ñoä ñaày toái ña
Trong nhöõng ñoaïn ñaàu cuûa maïng löôùi thoaùt nöôùc, löu löôïng tính toaùn thöôøng
khoâng lôùn, do ñoù coù theå duøng caùc loaïi coáng coù ñöôøng kính beù. Kinh nghieäm söû
duïng cho thaáy khaû naêng laøm taéc oáng loaïi d150mm lôùn hôn khoaûng 2 laàn so vôùi
loaïi coáng d200mm. Do ñoù loaïi coáng d150 ñoøi hoûi nhieàu chi phí quaûn lyù trong
khi giaù thaønh xaây döïng hai loaïi treân cheânh leäch khoâng ñaùng keå. Ñieàu aáy chöùng
toû khoâng phaûi luùc naøo coáng coù ñieàu kieän nhoû ñeàu laø kinh teá, maø phaûi coù moät
102
giôùi haïn nhaát ñònh. Ñeå thuaän tieän trong quaûn lyù ngöôøi ta quy ñònh ñöôøng kính
toái thieåu duøng cho töøng heä thoáng rieâng bieät.
Ñoái vôùi maïng löôùi thoaùt nöôùc trong saân nhaø thì ñieàu kieän toái thieåu laø 150mm;
ñoái vôùi maïng löôùi trong tieåu khu vaø ñöôøng phoá laø 200mm. Rieâng heä thoáng thoaùt
nöôùc möa ñöôøng kính toái thieåu laø 300mm.
Nöôùc thaûi chaûy trong coáng, ngay khi ñaït löu löôïng toái ña cuõng khoâng choaùn ñaày
coáng. Tæ leä giöõa chieàu cao lôùp nöôùc trong coáng so vôùi ñöôøng kính cuûa noù goïi laø
⎛h⎞
⎜ ⎟
ñoä ñaày töông ñoái ⎝ d ⎠ . Ngöôøi ta cuõng khoâng cho coáng chaûy ñaày coøn lyù do nöõa
laø caàn khoaûng troáng ñeå thoâng hôi. Ñoä ñaày toái ña laáy nhö sau:
Baûng 4.4: Ñoä ñaày toái ña
Ñoái vôùi nöôùc thaûi
Ñöôøng kính (mm)
Sinh hoaït Saûn xuaát
⎛h⎞
150÷300 ⎜ ⎟ = 0,6 0,7
⎝ d ⎠ max
⎛h⎞
350÷450 ⎜ ⎟ = 0,7 0.8
⎝ d ⎠ max
⎛h⎞
500÷800 ⎜ ⎟ = 0,75 0.85
⎝ d ⎠ max
⎛h⎞
≥900 ⎜ ⎟ = 0,8 1
⎝ d ⎠ max
Rieâng ñoái vôi heä thoáng thoaùt nöôùc möa vaø thoaùt nöôùc chung thì coáng ñöôïc tính
⎛h⎞
chaûy ñaày hoaøn toaøn ⎜ ⎟ = 1 , khi ñaït löu löôïng toái ña.
⎝d ⎠
5. Toác ñoä vaø ñoä doác
Toác ñoä laø haøm soá cuûa ñoä doác vaø baùn kính thuûy löïc ( v = C RI ). Toác ñoä phaân boá
raát khoâng ñoàng ñeàu theo maët caét öôùt cuûa oáng. ÔÛ trung taâm doøng chaûy toác ñoä lôùn
hôn nhöõng vuøng khaùc. Nhöng ñoái vôùi tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi ta söû duïng
toác ñoä trung bình maët caét öôùt cuûa doøng chaûy, thöôøng laáy trong khoaûng toác ñoä
khoâng xoùi moøn vaät lieäu laøm coáng vaø toác ñoä khoâng laéng caën.
Toác ñoä cho pheùp khoâng xoùi moøn laø toác ñoä lôùn nhaát maø khi doøng chaûy ñaït tôùi giaù
trò aáy maø khoâng gaây ra söï xoùi lôû (phaù hoaïi) loøng coáng, trôû ngaïi cho vieäc söû duïng
bình thöôøng. Ñoái vôùi coáng kim loaïi vmax = 8,0m/s ñoái vôùi loaïi coáng khoâng kim
loaïi vmax = 4m/s; ñoái vôùi keânh, möông ñaát coù theå söû duïng caùc giaù trò cho trong
baûng sau:
Baûng 4.5: Toác ñoä khoâng xoùi moøn cuûa doøng chaûy ñoái vôùi ñaát
Ñöôøng kính Toác ñoä trung bình (m/s) ñoái vôùi caùc ñoä saâu cuûa doøng chaûy
trung bình
0.5 1.0 3.0 5 10
haït, d, mm
0.05 0.52 0.55 0.60 0.62 0.66
103
0.15 0.36 0.38 0.42 0.44 0.46
0.25 0.37 0.39 0.41 0.45 0.48
0.37 0.38 0.41 0.46 0.48 0.51
0.50 0.41 0.44 0.50 0.52 0.55
0.75 0.47 0.51 0.57 0.59 0.63
1.0 0.51 0.55 0.62 0.65 0.69
2.0 0.64 0.70 0.79 0.83 0.89
Toác ñoä giôùi haïn khoâng laéng (∼ toác ñoä töï laøm saïch) laø toác ñoä maø öùng vôùi noù doøng
chaûy ñuû söùc chuyeån taûi löôïng caën laéng vôùi thaønh phaàn toå hôïp xaùc ñònh. Nhö vaäy
muoán cho coáng khoâng bò boài laáp caàn thoûa maõn ñieàu kieän:
V > [Vkl] (4.14)
Coâng thöùc (4.14) trong thöïc teá chæ mang yù nghóa lyù thuyeát bôûi vì trong ñoù khoâng
phaûn aùnh moät soá yeáu toá quan troïng nhö löôïng chaát lô löûng vaø thaønh phaàn haït.
Goïi toác ñoä laéng cuûa haït trong nöôùc tónh laø W, muoán cho haït ñoù khoâng bò laéng
xuoáng doøng chaûy roái thì caàn coù:
W < Uy (4.15)
Trong ñoù: Uy – toác ñoä lô löûng, do toác ñoä maïch ñoäng ñöùng taïo neân. Trò soá cuûa noù
coi gaàn ñuùng tæ leä thuaän vôùi toác ñoä trung bình Uy = αV.
AÙp duïng coâng thöùc (4.15) ñoái vôùi haït coù kích thöôùc lôùn nhaát, ta ñöôïc:
Wmax
≤ Vkl
α max
Theo soá lieäu thöïc teá αmax = 0,065×i1/4.

Töø sñoù ruùt ra bieåu thöùc khoâng laéng:
Wmax
Vkl = (4.16)
0,065 × i 1 / 4
Maët khaùc caùc haït raén laéng xuoáng khoâng chæ vì lyù do kích thöôùc quaù lôùn maø coøn
do noàng ñoä cuûa chuùng quaù cao. Vì vaäy treân cô sôû thoûa maõn ñieàu kieän (4.14),
trong ñoù Vkl xaùc ñònh theo (4.16), chuùng ta caàn kieåm tra boå sung veà ñieàu kieän:
ρo < ρk (4.17)
Trong ñoù: ρo – soá löôïng chaát lô löûng trong ñôn vò theå tích cuûa doøng chaûy, ta goïi
ôû ñaây laø noàng ñoä nöôùc thaûi.
ρk – noàng ñoä phaân giôùi cuûa doøng chaûy; trò soá cuûa noù laø haøm soá cuûa caùc yeáu toá
thuûy löïc vaø caùc yeáu toá ñaëc tröng cho thaønh phaàn caën laéng.
Trong thöïc teá tính toaùn thuûy löïc maïng löôùi thoaùt nöôùc, ngöôøi ta quy ñònhh toác
ñoä toái thieåu baèng hoaëc lôùn hôn toác ñoä khoâng laéng aùp duïng cho caùc loaïi coáng
nhö sau:
104
Baûng 4.6: Toác ñoä toái thieåu
Coáng vôùi ñöôøng kính: d mm Toác ñoä toái thieåu, Vmin (m/s)
150 ÷ 250 0.7
300 ÷ 400 0.8
450 ÷ 500 0.9
600 ÷ 800 0.95
900 ÷ 1200 vaø lôùn hôn 1.25
Ñoái vôùi nöôùc thaûi ñaõ laéng trong thì toác ñoä toái thieåu cho pheùp giaûm xuoáng tôùi
0.4(m/s). Ñoái vôùi coáng luoàn (ñiuke) – Vmin = 1 m/s.
Ñeå ñöôïc toác ñoä khoâng laéng, noùi chung trong moät soá tröôøng hôïp phaûi taêng toác ñoä
cuûa coáng leân. Nhöng trong thieát keá coù nhöõng tröôøng hôïp (nhaát laø nhöõng ñoaïn
coáng ôû ñaàu maïng löôùi, coáng trong tieåu khu hay saân nhaø), neáu taêng toác ñoä seõ
taêng chieàu saâu choân coáng vaø laøm taêng giaù thaønh xaây döïng leân moät caùch ñaùng
keå. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy thöôøng caên cöù vaøo ñoä doác toái thieåu. Ñoä
doác toái thieåu laø ñoä doác maø khi ta taêng löu löôïng ñaït möùc ñoä ñaày toái ña thì seõ ñaït
ñöôïc toác ñoä khoâng laéng cuûa doøng chaûy. Ñoä doác toái thieåu Imin tæ leä nghòch vôùi
ñöôøng kính cuûa coáng (coâng thöùc kinh nghieäm)
1
I min = , (d – ñöôøng kính cuûa oáng) (4.18)
d
Caùc ví duï coù theå xem trong baûng sau:
Baûng 4.7: Ñoä doác toái thieåu
Coáng vôùi ñöôøng kính, d mm Ñoä doác toái thieåu, Imin
150 0.0070
200 0.0050
300 0.0030
400 0.0025
500 0.0020
600 0.0017
700 0.0014
800 0.0012
900 0.0011
1000 0.0010
1200 0.0005
Ñoä doác nhoû hôn 0.0005 raát ít aùp duïng trong thöïc teá.
Caàn löu yù raèng vieäc tính toaùn theo ñoä doác toái thieåu chæ haïn cheá trong tröôøng hôïp
caù bieät. Noùi chung ñoä doác phaûi choïn xuaát phaùt töø yeâu caàu veà toác ñoä nhö ñaõ noùi
ôû treân.
λ V2
Neáu thay toác ñoä V ôû coâng thöùc I = . baèng toác ñoä toái thieåu coù theå xaùc ñònh
4R 2 g
ñöôïc giaù trò cuûa ñoä doác toái thieåu, nhöng tính toaùn phöùc taïp vaø khoù khaên.
4.3.2. Xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn cho töøng ñoaïn coáng.
105
Caên cöù vaøo töøng giai ñoaïn quy hoaïch maø coáng thoaùt nöôùc (coáng chính) ñöôïc
chia ra caùc ñoaïn coù ñoä daøi khaùc nhau. Ñoaïn coáng tính toaùn laø khoaûng caùch giöõa
hai ñieåm (gieáng thaêm) maø löu löôïng tính toaùn quy öôùc laø khoâng ñoåi. Ñeå xaùc
ñònh löu löôïng tính toaùn ta caàn hieåu maáy khaùi nieäm sau:
1. Löu löôïng doïc ñöôøng – löôïng nöôùc ñoå vaøo coáng töø caùc khu nhaø thuoäc löu vöïc
naèm doïc hai beân ñoaïn coáng
2. Löu löôïng chuyeån qua – löôïng nöôùc ñoå vaøo coáng taïi ñieåm ñaàu cuûa ñoaïn ñoù.
Löôïng nöôùc naøy laø töø caùc khu nhaø naèm ôû phía treân.
3. Löu löôïng caïnh söôøn – löôïng nöôùc chaûy vaøo taïi ñieåm ñaàu cuûa ñoaïn coáng töø
coáng nhaùnh caïnh söôøn.
4. Löu löôïng taäp trung – löôïng nöôùc chaûy qua ñoaïn coáng töø caùc ñôn vò thoaùt
nöôùc lôùn naèm rieânh bieät )xí nghieäp coâng nghieäp, tröôøng hoïc, nhaø taém coâng
coäng…)
Löu löôïng ñôn vò doïc ñöôøng laø moät ñaïi löôïng bieán ñoåi, taêng daàn töø soá “0” ôû ñaàu
ñoaïn coáng ñeán giaù trò lôùn nhaát ôû cuoái ñoaïn coáng. Löu löôïng chuyeån qua, löu
löôïng caïn söôøn vaø löu löôïng taäp trung ñoå vaøo ñaàu ñoaïn coáng coù giaù trò khoâng
ñoåi suoát chieàu daøi. Ñeå ñôn giaûn trong tính toaùn ngöôøi ta qui öôùc löu löôïng doïc
ñöôøng baèng tích soá moâñun löu löôïng qo vôùi dieän tích F cuûa löu vöïc thoaùt nöôùc
tröïc tieáp cuûa ñoaïn coáng ñoå vaøo ñieåm ñaàu cuûa noù. Chuùng ta seõ tìm hieåu vaán ñeà
naøy thoâng qua ví duï sau:
Ví duï:
Xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn cho caùc ñoaïn coáng thoaùt nöôùc cuûa khu daân cö vaø
xí nghieäp coâng nghieäp (hình veõ). Maät ñoä daân soá 220 ngöôøi/ha. Tieâu chuaån thoaùt
nöôùc 300(l/ngöôøi.ngaøyñeâm), neáu khoâng keå tieâu chuaån thoaùt nöôùc cuûa tröôøng
hoïc, thì tieâu chuaån coøn laïi laø 273 (l/ngöôøi.ngaøyñeâm). Löu löôïng taäp trung bao
goàm: löu löôïng töø tröôøng hoïc 1,17 (l/s), töø nhaø taém coâng coäng 2,5 (l/s), töø nhaø
giaët coâng coäng laø 7,5 (l/s) vaø töø xí nghieäp coâng nghieäp 55 (l/s).
Khu vöïc thoaùt nöôùc coù ñoä doác trung bình, ñöôøng phaân thuûy khoâng roõ reät. Coi
toaøn boä laø moät löu vöïc thoaùt nöôùc. Nöôùc thaûi saûn xuaát xaû chung vôùi nöôùc thaûi
sinh hoaït. Traïm laøm saïch ñaët gaàn bôø soâng, caùch khu vöïc xaây döïng 700m veà
phía ñoâng nam.
Lôïi duïng ñòa hình vaïch tuyeán coáng chính theo doïc vuøng thaáp daàn. Töø ñoù vaïch
sang coáng ñöôøng phoá. Chia coáng chính ra caùc ñoaïn tính toaùn, ñaùnh soá ñieåm vaø
sau ñoù tieán haønh xaùc ñònh dieän tích vaø löu löôïng.
Moâñun löu löôïng:
no × P 273 × 220
qo = = = 0,694 (l / s.ha )
24 × 3600 24 × 3600
Löu löôïng doïc ñöôøng xaùc ñònh baèng caùch nhaân dieän tích phuïc vuï vôùi moâñun löu
löôïng. Giaù trò thu ñöôïc ñöa vaøo baûng löu löôïng (Baûng 4.7)
106
Ñoaïn (16-15) chæ coù löu löôïng taäp trung 55 (l/s) töø xí nghieäp coâng nghieäp. Löu
löôïng naøy ñöa vaøo baûng… ôû coät (13) vaø (15).
97 96
29 28 20 19
30 95
b b b TH b
a 1 c a 2 c a 3 c a 4 c
94
XNCN d TH d d d
26 24 22 18
27 17
25 23 21 93
b b b b
8 c Ñi TLS
T
a 5 c a 6 c a 7 c a d
P
11 10
d d TH d
12
16 15 14 13
Ñoaïn (15-14), ngoaøi löu löôïng taäp trung töø xí nghieäp coâng nghieäp coøn coù löu
löôïng caïnh söôøn ñoaïn (30-15) vaø löu löôïng doïc ñöôøng töø tieåu khu (5). Löu
löôïng doïc ñöôøng vaø caïnh söôøn baèng:
q15-14 = (ω1a+ω5d).qo = 8.34 (l/s).
Laáy heä soá khoâng ñieàu hoøa chung baèng caùch noäi suy töø baûng heä soá khoâng ñieàu
hoøa chung cuûa nöôùc thaûi sinh hoaït, Kc = 2.08. Löu löôïng tính toaùn cuûa nöôùc thaûi
sinh hoaït ñoaïn (15-14):
8.34×2.08 = 17.35 (l/s)
Toång löu löôïng nöôùc thaûi cuûa ñoaïn (15-14): 17.35 + 55 = 72.35 (l/s)
Ñoaïn (14-13) coù löu löôïng chuyeån qua töø ñoaïn (15-14), löu löôïng caïnh söôøn töø
ñoaïn (29-14), löu löôïng doïc ñöôøng töø dieän tích (6d) vaø löu löôïng taäp trung töø
hai tröôøng hoïc 2.34 (l/s).
Baèng caùch töông töï ta xaùc ñònh löu löôïng cho taát caû nhöõng ñoaïn coøn laïi vaø ñöa
vaøo Baûng 4.8.
107
97 96
95
TH
1 2 3 4
94
XNCN d TH
22 19
17
21 20 18 93
T 8 Ñi TLS
5 6 7
P
11 10
TH
12
16 15 14 13
b) Sô ñoà ranh giôùi thaáp
29 28 20 19
30
q= 1.17
q= 1.17
26 24 22 18
27 17
25 23 21 q=199.02
q= 182.35
v=0.98
q= 155.84 v= 0.94 Ñ i TX L
q= 55.0 h/d= 0.69
v= 0.94 h/d= 0.65
q=55.0 q=72.35 q= 112.33
v=0.87 v=0.90 v= 0.90 q= 1.17 h/d= 0.77 11 10
q= 10 l=200
h/d= 0.62 h/d=0.63 h/d= 0.62 l= 410
12 d=600
l= 410 d= 600
15 i= 0.0018
16 l=400 14 l= 400 13 d= 500 i= 0.0017
l=280
d=400 d= 500 i= 0.002
d=350
i= 0.0025 i= 0.002
c) Sô ñoà tính toaùn

Hình 4.11: Sô ñoà vaïch tuyeán maïng löôùi
1-8: Soá tieåu khu; a,b,c,d: Kyù hieäu caùc phaàn phaân chia thoaùt nöôùc trong tieåu khu;
TH: tröôøng hoïc; T: nhaø taém; D: nhaø giaët coâng coäng; XNCN: Xí nghieäp coâng nghieäp
Hình 4.11 b) trình baøy phöông aùn vaïch tuyeán theo sô ñoà ranh giôùi thaáp. ÔÛ ñaây
taát caû nöôùc thaûi töø tieåu khu (1) ñoå vaøo ñoaïn coáng (22-21), töø tieåu khu (2) vaøo
(21-20), töø tieåu khu (3) vaøo (19-18), töø tieåu khu (4) vaøo (18-17), töø tieåu khu (5)
vaøo (15-14), vaø v.v… cho neân vieäc phaân chia tieåu khu laø khoâng caàn thieát. Trong
sô ñoà naøy giaûm ñöôïc chieàu daøi coáng ngoaøi phoá, vì caùc ñoaïn (30-15), (29-14),
(28-23), (20-12) vaø (19-27) khoâng coøn nöõa. Tuy nhieân toång chieàu daøi coáng
trong caùc tieåu khu taêng leân moät caùch ñaùng keå.
Ñeå löïa choïn sô ñoà vaïch tuyeán hôïp lyù caàn tieán haønh so saùnh kinh teá kyõ thuaät vaø
giaù thaønh xaây döïng coáng trong saân nhaø, tieåu khu vaø ñöôøng phoá.
108
109
Baûng 4.8: Baûng thoáng keâ löu löôïng nöôùc thaûi theo tuyeán coáng chín
TT tieåu khu Löu löôïng trung bình töø caùc tieåu

Dieän tích (ha)
(kyù hieäu) khu, (l/s)
Moâñun He
TT
löu kho
ñoaïn
Doïc Doïc Caïnh löôïng Doïc Caïnh Chuyeån Toång ñie
coáng Caïnh söôøn
ñöôøng ñöôøng söôøn (l/s.ha) ñöôøng söôøn qua coäng ho
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1
16-15 - - - - - - - - - -
15-14 5d 1a; 5a 4 8 0.694 2.78 5.56 - 8.34 2.0
14-13 6d 1b; 1c; 1d; 2a; 6a; 5b; 5c 4 28 0.694 2.78 19.43 8.34 30.55 1.
13-12 7d 2b; 2c; 2d; 3a; 7a; 6b; 6c 3 28 0.694 2.08 19.43 30.55 52.06 1.7
12-11 8d 3b; 3c; 3d; 8a; 7b; 7c 2.5 25 0.694 1.74 17.35 52.06 71.15 1.
11-10 - 4b; 4c; 4d; 8b; 8c - 16.5 0.694 - 11.45 71.15 82.6 1.5
10-
- - - - - - - 82.6 82.6 1.6
TXL
110
4.3.3. Löïa choïn ñöôøng kính.
Coáng troøn coøn laø coáng coù ñoä beàn vöõng vaø phöông phaùp saûn xuaát cuõng ñöôïc hoaøn
thieän hôn so vôùi caùc loaïi coáng tieát dieän khaùc. Vì vaäy noù cuõng ñöôïc söû duïng trong xaây
döïng maïng löôùi thoaùt nöôùc tôùi 90%.
Khi ñaët coáng noâng, muoán haïn cheá chieàu cao, thì coù theå duøng loaïi coáng (4.10-3c). Khi
coù löu löôïng lôùn, ñoàng thôøi muoán haïn cheá chieàu cao – duøng loaïi (4.10-3b), (4.10-3c).
Ñoái vôùi heä thoáng thoaùt nöôùc chung coù theå duøng loaïi (4.10-3g); khi khoâng coù möa
nöôùc thaûi seõ ñöôïc taûi ôû phaàn nhoû phía döôùi. Loaïi tieát dieän chöõ nhaät hay hình thang
(4.10-3d), (4.10-3ñ) chuû yeáu söû duïng trong maïng löôùi thoaùt nöôùc möa hay nhöõng
keânh xaû nöôùc sau khi ñaõ xöû lyù.
Löïa choïn ñöôøng kính coù theå döïa treân caùc phöông phaùp baûng soá, toaùn ñoà hoaëc ñoà giaûi,
theo ñoù treân cô sôû löu löôïng tính toaùn ñöôïc, öùng vôùi ñöôøng kính vaø ñoä doác ta seõ coù
giaù trò vaän toác V vaø ñoä ñaày H/D töông öùng. Ñöôøng kính vaø ñoä doác hôïp lyù laø khi cho
trò soá V vaø H/D thoûa yeâu caàu (xem phaàn 4.3.1).
4.3.4. Caùc nguyeân taéc caáu taïo maïng löôùi thoaùt nöôùc vaø thieát keá traéc doïc.
Thieát keá traéc doïc maïng löôùi thoaùt nöôùc bao goàm vieäc xaùc ñònh vò trí coáng treân traéc
doïc ñöôøng phoá, ñoä saâu choân coáng ban ñaàu, ñoä doác vaø cao ñoä taïi caùc ñieåm noái tieáp
coáng trong caùc hoá ga vaø gieáng thaêm v.v…
Tröôùc heát ta thieát laäp traéc doïc maët ñaát theo tuyeán thieát keá vôùi tæ leä quy ñònh mang caùc
ñieåm tính toaùn töø maët baèng quy hoaïch vaïch tuyeán leân traéc doïc, xaùc ñònh chieàu daøi
cuûa caùc ñoaïn tính toaùn, ñoàng thôøi tieán haønh laäp Baûng 3ính toaùn thuûy löïc (Baûng 4.8).
Löu löôïng tính toaùn laáy töø Baûng thoáng keâ löu löôïng – Baûng 4.8. Sau ñoù xaùc ñònh ñoä
saâu choân coáng ban ñaàu; xaùc ñònh nhöõng ñoaïn coáng coù ñoä saâu lôùn vaø nhoû nhaát. Caên cöù
vaøo soá lieäu tính toaùn thuûy löïc ta ghi chuù taát caû caùc chi tieâu leân traéc doïc.
Thieát keá traéc doïc maïng löôùi caàn ñaït ñöôïc toác ñoä töï laøm saïch vaø ñoä saâu choân coáng
khoâng lôùn. Trong moät soá tröôøng hôïp caàn thieát seõ phaûi vaïch laïi tuyeán coáng ñeå choïn
ñöôïc ñoä saâu hôïp lyù.
Khi tính toaùn thuûy löïc vaø thieát laäp traéc doïc, laáy ñoä doác ñaët coáng (laáy sô boä) theo ñòa
hình, daàn daàn trong quaù trình tính toaùn seõ ñieàu chænh laïi cho phuø hôïp.
Tuøy thuoäc vaøo ñòa hình maët ñaát maø traéc doïc maïng löôùi coù theå coù caùc daïng sau:
111
i1
a) i1 b) c)
i1
i2
i2 i2
i 1 = i2 i 1 < i2 i 1 > i2
Hình 4.12: Sô ñoà caùc daïng traéc doïc maïng löôùi.
i1: Ñoä doác maët ñaát; i2: Ñoä doác ñaët coáng
Quaù trình thieát keá traéc doïc maïng löôùi caàn theo doõi ñieàu kieän toác ñoä taêng daàn, nghóa laø
toác ñoä cuûa doøng chaûy trong ñoaïn coáng sau lôùn hôn ñoaïn coáng tröôùc. Tuy nhieân quy
phaïm cuõng quy ñònh khi toác ñoä lôùn hôn 1,5 m/s thì cho pheùp toác ñoä ôû ñoaïn sau nhoû
hôn toác ñoä ôû ñoaïn tröôùc, nhöng khoâng vöôït quaù 15 ÷ 20%. Giaûm toác ñoä tính toaùn
(khoâng nhoû hôn toác ñoä laéng ñoïng) chæ ñöôïc pheùp khi duøng gieáng chuyeån baäc. Toác ñoä
trong coáng nhaùnh khoâng ñöôïc kìm haõm toác ñoä trong coáng chính vaø möïc nöôùc trong
coáng khoâng deành.
Tröôøng hôïp ñoä doác cuûa coáng thay ñoåi quaù lôùn coù theå laøm doác nöôùc vaø sau doác nöôùc
phaûi coù gieáng chuyeån baäc ñeå giaûm bôùt toác ñoä.
Vieäc noái coáng taïi caùc gieáng choïn tuøy thuoäc vaøo möïc nöôùc vaø laøm sao ñeå taïi ñoù khoâng
coù hieän töôïng deành nöôùc. Thöôøng coù ba caùch noái coáng. Khi cuøng ñöôøng kính vaø ñoä
ñaày hoaëc ñoä ñaày ôû ñoaïn sau lôùn hôn ñoaïn tröôùc thì duøng noái ngang maët nöôùc (Hình
4.13 a). Tröôøng hôïp khaùc coù theå noái ngang ñaùy hoaëc noái ngang ñænh coáng (Hình 4.13
b)
a) b) i1
h<h1
h1 h h
h1
Hình 4.13: Sô ñoà nguyeân taéc noái coáng
a. Noái ngang maët nöôùc; b. Noái ngang ñænh hoaëc ñaùy
112
Nguyeân taéc cô baûn veà caáu taïo maïng löôùi thoaùt nöôùc laø ñoaïn coáng giöõa caùc gieáng
thaêm phaûi laø ñöôøng thaúng. Taïi nhöõng choã thay ñoåi höôùng nöôùc chaûy, thay ñoåi ñöôøng
kính (kích thöôùc) vaø taïi nhöõng choã giao löu cuûa caùc doøng chaûy laøm baèng maùng hôû
löôïn ñeàu. Nhöõng choã ngoaët taïi caùc gieáng thaêm thöôøng gaây söùc caûn cuïc boä. Quy ñònh
goùc chuyeån tieáp cuûa maùng hôû khoâng lôùn hôn 90o. Goùc 90o chæ duøng ñoái vôùi coáng coù
d<400mm. Coøn ñoái vôùi coáng coù d≥400mm goùc chuyeån tieáp ñoù khoâng lôùn hôn 60o.
Khoaûng caùch giöõa caùc gieáng thaêm treân nhöõng ñoaïn coáng thaúng cuûa maïng löôùi ngoaøi
phoá laáy theo quy phaïm nhö sau:
- Ñoái vôùi coáng d200÷600 – 40m.
- Ñoái vôùi coáng d700÷1500 – 50m.
- Ñoái vôùi coáng d>1500 – 75m.
Taêng khoaûng caùch giöõa caùc gieáng cho pheùp ñeán 10%.
Veà toác ñoä, ñoä doác vaø ñöôøng kính coáng laáy ñaûm baûo nguyeân taéc nhö ñaõ trình baøy ôû
treân.
Ví duï veà baûn veõ traéc doïc tuyeán coáng xem hình 4.14.
113
114
4.4. Caáu taïo vaø xaây döïng maïng löôùi thoaùt nöôùc.
4.4.1. OÁng vaø coáng thoaùt nöôùc.
OÁng vaø coáng thoaùt nöôùc ñöôïc ñaët trong loøng ñaát vôùi nhöõng ñieàu kieän ñòa chaát
thuyû vaên raát khaùc nhau vaø thöôøng vôùi ñoä saâu raát lôùn. Ñeå thôøi gian phuïc vuï ñöôïc
laâu daøi vaø tin töôûng trong quaûn lyù, vaät lieäu duøng ñeå xaây döïng maïng löôùi thoaùt
nöôùc caàn phaûi thoaû maõn caùc yeâu caàu sau: chaéc, khoâng thaám nöôùc, beàn ñeå choáng
ñöôïc aên moøn vaø söï maøi moøn, trôn ñeå giaûm söùc caûn thuyû löïc vaø veà giaù thaønh
phaûi reû. Ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu treân laø caùc loaïi ñöôøng oáng: saønh, söù, beâ
toâng, beâ toâng coát theùp, xi maêng amiang cuõng nhö caùc loaïi oáng baèng gaïch.
Trong thôøi gian gaàn ñaây ñeå xaây döïng maïng löôùi thoaùt nöôùc ngöôøi ta coøn duøng
oáng chaát deûo. Ñoái vôùi nhöõng oáng thoaùt nöôùc coù aùp thöôøng söû duïng oáng gang vaø
oáng theùp.
• OÁng saønh: (Hình 4.15) ñöôïc saûn xuaát coù mieäng loe, chieàu daøi moät ñoaïn oáng
0,5-1,2m, ñöôøng kính 50-600mm. OÁng saønh ñöôïc duøng ñeå xaây döïng maïng löôùi
thoaùt nöôùc beân trong coâng trình cuõng nhö maïng löôùi thoaùt nöôùc saân nhaø. Ñeå daãn
nöôùc thaûi coù axit ngöôøi ta duøng oáng saønh saûn xuaát töø cao lanh choáng axit vaø phuï
gia choáng aên moøn.
3 4 5 4
1 2 1 2
a) b) c)
Hình 4.15 OÁng saønh

a) Hình daùng chung; b) Moái noái baèng vöõa atphan; c) Moái noái baèng vöõa ximaêng hoaëc
ximaêng amiaêng
1- Ñaàu trôn; 2- Ñaàu loe; 3 Vöõa atphan; 3- Sôïi gai beän chaët taåm bitum; 4- vöõa ximaêng
amiaêng
OÁng beâ toâng: (Hình 4.16) ñöôïc duøng ñeå xaây döïng caùc tuyeán coáng thoaùt nöôùc töï
chaûy, ñöôïc saûn xuaát vôùi caùc côõ ñöôøng kính 200-600mm, coøn oáng beâ toâng coát
theùp (hình…) ñöôøng kính tôùi 2000mm. Chaát löôïng cuûa oáng beâ toâng vaø oáng beâ
toâng coát theùp phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn vaät lieäu vaø phöông phaùp saûn xuaát oáng.
Ñeå saûn xuaát oáng ngöôøi ta duøng vöõa beâ toâng maùc 300 trôû leân. OÁng coù theå coù 1
hay 2 lôùp coát theùp mieäng loe hoaëc ñaàu chôø vaø ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp
li taâm.
115
Do
a) b)
Hình 4.16 a) OÁng beâ toâng; b) OÁng beâ toâng coát theùp
OÁng ximaêng amiaêng khoâng aùp: ñöôïc duøng ñeå xaây döïng caùc coáng thoaùt nöôùc töï
chaûy, ñöôïc saûn xuaát hai ñaàu trôn ñöôøng kính 100-600mm, noái oáng ximaêng
amiaêng baèng oáng loàng.
OÁng gang: ñöôïc duøng khi ñöôøng oáng thoaùt nöôùc laøm vieäc coù aùp hoaëc töï chaûy
nhöng phaûi vöôït qua caùc chöôùng ngaïi vaät nhö vöôït qua ñöôøng giao thoâng… OÁng
gang coù ñöôøng kính 50-150mm coù mieäng loe, coøn khi caàn ñeán ñöôøng kính lôùn
thì duøng oáng gang caáp nöôùc coù ñöôøng kính 100-1200mm.
OÁng theùp: raát ít khi duøng ñeå xaây döïng maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Moái noái oáng: treân tuyeán thoaùt nöôùc töï chaûy khi duøng oáng mieäng loe hay duøng
oáng loàng ñöôïc nheùt ñaày sôïi gai taåm bi tum vaø vöõa atphan, ximaêng amiaêng hay
ximaêng caùt. Sôïi gai taåm bitum ñöôïc nheùt ñaày 1/3-1/2 chieàu saâu khe hôû cuûa moái
noái oáng sau ñoù ñoå ñaày hoaëc nheùt ñaày baèng caùc loaï vöõa sau:
Vöõa aùtphan: laø hoãn hôïp goàm 3 phaàn troïng löôïng atphan vaø moät phaàn troïng
löôïng bitum hoaëc nhöïa ñöôøng. Roùt vöõa ôû daïng loûng naøy vaøo ñaàu khe hôû giöõa
mieäng loe (oáng loàng) vaø ñaàu trôn cuûa oáng.
Moái noái vôùi vöõa atphan naøy vöøa deûo laïi vöøa coù khaû naêng choáng taùc ñoäng hoaù
hoïc cuûa nöôùc thaûi. (Hình 4.17)
2 3 2 3 4
1 1 1
1 1
2 2
a) b)
Hình 4.17: Noái oáng baèng vöõa aùtphan
a) Vôùi oáng coù mieäng loe; b) Vôùi oáng loàng
1. Ñöôøng oáng; 2. Vöõa aùtphan;
3. Treùt kín (xaûm) baèng sôïi gai beän chaët taåm bitum; 4. OÁng loàng
116
Vöõa ximaêng amiaêng: laø hoãn hôïp 30% sôïi amiaêng vaø 70% ximaêng maùc 300 trôû
leân (tính theo troïng löôïng). Tröôùc khi traùt vaøo moái noái oáng, hoaø troän vôùi 10%
nöôùc theo troïng löôïng cuûa hoãn hôïp sôïi vaø ximaêng. Vöõa ñöôïc traùt vaøo khe hôû
cuûa moái noái vaø ñöôïc baûo döôõng baèng ñaát aåm ñeå moái noái khoâng bò nöùt.
Vöõa ximaêng caùt: laø hoãn hôïp ximaêng caùt theo tæ leä 1: 1.
Khi nöôùc ngaàm hoaëc nöôùc thaûi coù tính xaâm thöïc cao phaûi duøng ximaêng choáng
axit.
Moái noái vôùi vöõa ximaêng amiaêng vaø ximaêng caùt coù ñoä cöùng cao, vì vaäy ñöôïc
duøng ñeå noái ñöôøng oáng treân neàn oån ñònh chaéc chaén.
Coáng coù theå ñöôïc xaây döïng baèng gaïch, caùc taám oáp baèng saønh vaø beâ toâng coát
theùp. Ngaøy nay coáng baèng gaïch ít ñöôïc söû duïng. Keát caáu cuûa coáng beâ toâng coát
theùp phuï thuoäc vaøo kích thöôùc vaø phöông phaùp thi coâng, coù theå laøm ñoå toaøn
khoái hoaëc laép gheùp.
4.2. Gieáng thaêm treân maïng löôùi thoaùt nöôùc.
Ñeå kieåm tra vaø taåy röûa maïng löôùi thoaùt nöôùc ngöôøi ta xaây döïng caùc gieáng thaêm.
Gieáng ñöôïc chia thaønh:
Gieáng thaêm thaúng: ñöôïc xaây döïng treân nhöõng ñoaïn oáng thaúng (ñöôøng kính vaø
ñoä doác ñaët oáng khoâng thay ñoåi). Khoaûng caùch giöõa caùc gieáng 35-200m (ñöôøng
kính oáng thoaùt nöôùc caøng lôùn thì khoaûng caùch giöõa caùc gieáng caøng taêng).
Gieáng ngoaët: ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng vò trí coù söï thay ñoåi ñoä doác ñaët oáng hoaëc
ñoåi höôùng treân maët baèng.
Gieáng nuùt: ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng vò trí noái ñöôøng oáng thoaùt nöôùc vôùi nhau.
Gieáng kieåm tra: ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng vò trí noái ñöôøng oáng thoaùt nöôùc saân nhaø
(tieåu khu) hoaëc cuûa caùc nhaø maùy, xí nghieäp vôùi ñöôøng oáng thoaùt nöôùc ñöôøng
phoá.
117
Theùp V NAÉ P GIEÁ NG Theùp V NAÉP GIEÁNG
COÅ GIEÁNG COÅ GIEÁNG
+2.045 1400
1400
100 1200 100 100 1200 100
100
100
200
3 3
300
400
1788
1607
1688
2107
Thang coâng taùc
400
2288
2288
saét Þ16
Töôø ng ñoå beâtoâ ng

ñaù 1*2.maù c 200
00
Ø5
0
50
Ø
400
500
500
100 331
Maù ng hôû BT
531
350
350
100100
Ñaù 1x2 M:200
100
100 200 300 400 300 200100 100 200 1000 200100
1600 1600
MAË T CAÉ T 1-1 MAË T CAÉT 2-2 BT ÑAÙ 1X2 M200 DAØ Y 100
BT ÑAÙ 4X6 M 100 DAØ Y 100
1 200 250 500 250 200
250 200
200
300
1600
1400
1200
1000
1600
400
500
2 2
300
Baä c thang baè ng saé t Þ10
200 250
200
1000
1200
1400 MAË T CAÉ T 3-3
1600
Hình 4.18: Gieáng thaêm baèng beâ toâng coát theùp
Gieáng thaêm coù theå ñöôïc xaây döïng baèng gaïch hoaëc beâ toâng coát theùp laép gheùp.
Treân maët baèng, gieáng coù theå laø Hình troøn hoaëc hình chöõ nhaät. Treân hình… laø caáu
taïo cuûa moät gieáng nuùt ñôn giaûn nhaát. Gieáng bao goàm caùc boä phaän chính laø ngaên
coâng taùc Hình 3ruï vaø coå gieáng ñöôïc xaây döïng töø caùc chi tieát beâ toâng coát theùp
ñuùc saün, gaïch vaø caùc vaät lieäu xaây döïng khaùc. Coå gieáng coù daïng Hình 3roøn,
ñöôøng kính khoâng nhoû hôn 0,7m. Chieàu cao coå gieáng phuï thuoäc vaøo chieàu saâu
ñaët oáng.
Ngaên coâng taùc coù maët baèng laø Hình troøn hay hình chöõ nhaät, neáu laø Hình troøn
ñöôøng kính khoâng nhoû hôn 1m, neáu laø hình chöõ nhaät chieàu daøi laø 1m, coøn chieàu
roäng baèng ñöôøng kính cuûa oáng thoaùt nöôùc lôùn nhaát chaûy ñeán gieáng coäng theâm
0,4m.
118
Boä phaän quan troïng nhaát cuûa gieáng laø maùng hôû noái caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc.
Phaàn döôùi cuûa maùng hôû coù daïng nöûa troøn coøn phaàn treân laø töôøng thaúng ñöùng
cao baèng ñænh oáng, xung quanh meùp maùng hôû phaûi taïo ñoä doác i=0,02-0,03
höôùng veà phía loøng maùng. Maùng cuûa gieáng ngoaët vaø gieáng nuùt caàn ñaûm baûo ñoä
trôn cong ñeàu ñeå khoâng taïo neân ñöôøng daâng nöôùc khi noái tieáp caùc doøng chaûy
vôùi nhau. Maùng thöôøng ñöôïc xaây baèng beâ toâng maùc khoâng thaáp hôn 100 duøng
ximaêng pooclaêng vaø caùc phuï gia choáng thaám, sau ñoù phaûi ñöôïc traùt vöõa vaø ñaùnh
maøu.
Gieáng taåy röûa ñöôïc xaây döïng ôû nhöõng ñoaïn ñaàu cuûa maïng löôùi thoaùt nöôùc, duøng
ñeå taåy röûa ñònh kyø maïng löôùi choáng laéng ñoïng caën. Gieáng taåy röûa ñöôïc boá trí
caùc thieát bò cho pheùp tích luyõ nöôùc ñaày gieáng vaø xaû nhanh nöôùc ñeå taåy röûa
ñöôøng oáng thoaùt nöôùc.
Gieáng chuyeån baäc ñeå noái caùc ñöôøng oáng thoaùt nöôùc coù ñoä saâu ñaët coáng khaùc
nhau (xem Hình 4.19). Khi ñöôøng kính oáng thoaùt nöôùc ñeán 500mm vaø chieàu
cao chuyeån baäc tôùi 4m, gieáng chuyeån baäc ñöôïc xaây döïng döôùi daïng ñaäp traøn
maët caét thöïc duïng coù hoá tieâu naêng. Gieáng chuyeån baäc coù theå ñöôïc xaây döïng
baèng gaïch hoaëc baèng beâ toâng coát theùp. Khi coù nöôùc ngaàm, töôøng ngoaøi cuûa
gieáng phaûi ñöôïc traùt baèng vöõa choáng thaám cao hôn möïc nöôùc ngaàm cao nhaát
0,5m.
+2.00 +2.00
+2.00 +2.00
A A A A
TÖØ HOÁ GA B.8 TÔÙ I
i = 0.3%
TÖØ HOÁ GA B.8 TÔÙ I

B
i = 0.3%
B B B 4
i = 0.3%
MAË T CAÉ T 2-2 MAË T CAÉ T 1-1
1
TÖØ HOÁ GA B.8 TÔÙI

LOÃ THOÂ NG HÔI Ø30
LOÃ THOÂNG HÔI Ø30
2 2 2 2
CHAÛY SANG HOÁ GA B.G.1
1 1
CHI TIEÁT HOÁ GA B.1 MAT CAT A-A
MAT CAT B-B
119
Hình 4.19: Gieáng chuyeån baäc baèng oáng ñöùng.
4.3. OÁng thoaùt nöôùc qua caùc coâng trình vaø chöôùng ngaïi vaät.
Phöông phaùp ñöa ñöôøng oáng thoaùt nöôùc vöôït qua caùc chöôùng ngaïi vaät (soâng,
caùc coâng trình ngaàm, ñöôøng oâ toâ, ñöôøng saét vaø caùc coâng trình khaùc), phuï thuoäc
vaøo khoaûng caùch giöõa maïng löôùi vaø chöôøng ngaïi vaät theo chieàu ñöùng (söï khaùc
nhau veà cao trình). Khi söï cheânh leäch nhau veà cao trình khoâng lôùn, hôïp lyù hôn
caû laø vieäc xaây döïng ñoaïn vöôït döôùi daïng ñiuke (Hình 4.20)
1 2
2
MNCN
Z1 MNTN Z2
4 h > 0.5m
MAË T CAÉT I - I
1 2
3
I I
Hình 4.20: Ñiuke (oáng luoàn)

1. Ngaên treân (gieáng ñoùn vaøo ñiuke); 2. OÁng xaû söï coá
3. Ngaên döôùi (gieáng ra khoûi ñiuke); 4. Caùc ñöôøng oáng luoàn
Ñiuke theo quy ñònh khoâng nhoû hôn 2 oáng luoàn ñaët döôùi chöôùng ngaïi vaät ñöôïc
laøm vieäc vôùi tieát dieän chaûy ñaày (nhö oáng coù aùp), coù ngaên ñoùn nöôùc vaøo ñiuke.
Khi oáng thoaùt nöôùc gaëp nhöõng trieàn ñaát thaáp, suoái cao, hoá ñaát lôùn thöôøng toå
chöùc ñoaïn vöôït döôùi daïng oáng töï chaûy, ñöôïc ñaët treân moät caùi caàu ñöôïc goïi laø
caàu caïn vaø thöôøng keát hôïp laøm caàu giao thoâng.
Khi oáng thoaùt nöôùc ñaët thaáp hôn caùc chöôùng ngaïi vaät (ñöôøng giao thoâng, vuøng
ñaát cao) ñoaïn vöôït thöôøng xaây döïng döôùi daïng oáng töï chaûy ñaët luoàn döôùi
chöôùng ngaïi vaät.
Tuyø thuoäc vaøo chöùc naêng, cöôøng ñoä vaø ñaëc tính giao thoâng vaän taûi treân maët
ñöôøng maø ñoaïn chuyeån coù theå laø oáng ñöôïc gia coá, hoaëc ñaët trong oáng bao (oáng
loàng) baèng theùp hoaëc tuynen.
Hình 4.21 laø ñoaïn chuyeån döôùi ñöôøng saét duøng oáng bao.
120
2
1
Hình 4.21: Ñoaïn chuyeån döôùi ñöôøng saét (trong oáng bao)
1. OÁng theùp d=700mm, δ=12mm; 2. OÁng gang d=350mm
4.5. Giôùi thieäu veà heä thoáng thoaùt nöôùc möa vaø thoaùt nöôùc chung.
4.5.1. Caáu taïo vaø thieát keá maïng löôùi thoaùt nöôùc möa.
Khi vaïch tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc möa treân maët baèng phaûi bieát roõ ñòa hình,
sô ñoà quy hoaïch vaø söï boá trí caùc coâng trình ngaàm. Nhöõng nguyeân taéc vaïch
tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc möa cuõng töông töï nhö nhöõng nguyeân taéc vaïch
tuyeán maïng löôùi thoaùt nöôùc sinh hoaït. Ñeå giaûm bôùt tieát dieän vaø chieàu daøi coáng
thoaùt nöôùc möa, caàn phaûi vaïch tuyeán maïng löôùi theo ñöôøng ngaén nhaát ñeán caùc
soâng, hoà, keânh, möông. Khi chieàu roäng cuûa ñöôøng phoá ñeán 30m, coáng thoaùt
nöôùc ñöôïc ñaët ôû giöõa ñöôøng. Khi chieàu roäng cuûa ñöôøng lôùn hôn, coáng thoaùt
nöôùc coù theå ñöôïc ñaët caû ôû hai beân ñöôøng phoá. Coáng thoaùt nöôùc ñöôïc xaây döïng
baèng beâ toâng coát theùp hoaëc laép gheùp töø caùc caáu kieän ñuùc saün.
Nöôùc möa ñöôïc nhaän vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc kín qua gieáng thu nöôùc möa, laø
gieáng thaêm coù theâm song chaén raùc vaø tuùi chöùa caën ôû ñaùy. Treân maët baèng gieáng
thu nöôùc möa coù daïng chöõ nhaät (0,7×0,9m) hay daïng troøn (ñöôøng kính 0,8m).
Treân Hình 4.22 laø gieáng thu nöôùc möa baèng beâ toâng coát theùp. Caùc gieáng thu
nöôùc möa ñöôïc boá trí ôû meùp ñöôøng caùch nhau 50-80m.
121
Hình 4.22: Gieáng thu nöôùc möa
4.5.2. Tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc möa.
Löu löôïng duøng ñeå tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc möa ñöôïc xaùc ñònh theo
coâng thöùc:
Qtt = q.F.ψ. (4.19)
Trong ñoù:
q- Cöôøng ñoä möa (l/s.ha)
F- dieän tích löu vöïc thoaùt nöôùc möa (ha)
ψ- heä soá doøng chaûy
1. Ñaëc ñieåm cuûa doøng chaûy nöôùc möa.
Ñaëc ñieåm cuûa möa laø taäp trung nöôùc taïo thaønh doøng chaûy; löu löôïng nöôùc möa
chaûy trong maïng löôùi thoaùt nöôùc möa daàn daàn taêng leân ñeå ñaït ñeán löu löôïng
tính toaùn. Neáu quan saùt moät traän möa chuùng ta seõ thaáy ôû thôøi ñoaïn ban ñaàu cuûa
traän möa löu löôïng chaûy vaøo maïng löôùi nhoû hôn löu löôïng tính toaùn (Qc< Qtt –
122
Qc: löu löôïng chaûy ôû thôøi ñoaïn ñaàu). Hieän töôïng naøy ñöôïc goïi laø söï chaäm treã
cuûa doøng chaûy nöôùc möa.
Goïi tyû soá giöõa löu löôïng chaûy vaøo maïng löôùi ôû thôøi ñoaïn ñaàu (Qc) vôùi löu löôïng
tính toaùn (Qtt) laø heä soá chaäm cuûa doøng chaûy thì heä soá naøy thöôøng nhoû hôn 1
⎛ Qc ⎞
⎜⎜ ⎟⎟ ≤ 1 (4.20)
⎝ Qtt ⎠
Ñieàu naøy thaáy roõ khi xuaát hieän nhöõng traän möa to vôùi thôøi gian möa ngaén, nöôùc
möa töø nhöõng ñieåm xa cuûa löu vöïc kòp chaûy ñeán tieát dieän tính toaùn thì möa ñaõ
ngöøng (taïnh). Chæ khi xuaát hieän caùc traän möa keùo daøi, cöôøng ñoä möa oån ñònh thì
Qc = Qtt, khi ñoù heä soá chaäm cuûa doøng chaûy laø 1.
2. Phöông phaùp cöôøng ñoä giôùi haïn.
Khi xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn nöôùc möa ngöôøi ta giaû thieát raèng: thôøi gian
möa chính baèng thôøi gian ñeå nöôùc möa töø ñieåm xa nhaát trong löu vöïc chaûy ñeán
tieát dieän tính toaùn, noùi caùch khaùc laø heä soá chaäm cuûa doøng chaûy laø 1, töùc laø:
Qc = Qtt = q.F.ψ. (4.21)
Nhö vaäy, thôøi gian möa tính toaùn chính laø thôøi gian taäp trung nöôùc möa töø ñieåm
xa nhaát tôùi tieát dieän tính toaùn. Xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn nöôùc möa caên cöù
vaøo thôøi gian taäp trung nöôùc möa ñöôïc goïi laø phöông phaùp cöôøng ñoä giôùi haïn.
3. Thôøi gian möa tính toaùn.
Thôøi gian möa tính toaùn ñöôïc xaùc ñònh nhö sau:
ttt = tm + tr + to (4.22)
Trong ñoù:
tm Thôøi gian taäp trung nöôùc möa treân beà maët töø ñieåm xa nhaát ñeán raõnh, phuï
thuoäc kích thöôùc ñòa hình cuûa löu vöïc, cöôøng ñoä möa vaø loaïi maët phuû.
Theo L.T. Abramov
1.5 × n 0.6 × l 0.6
tm =
Z 0.3 × i 0.5 × I 0.3 , phuùt (4.23)
ÔÛ ñaây Z, n, i laø heä soá lôùp phuû, heä soá nhaùm vaø ñoä doác beà maët taäp trung
nöôùc möa; I laø cöôøng ñoä möa (mm/phuùt); l laø chieàu daøi ñoaïn nöôùc chaûy.
Coâng thöùc xaùc ñònh tm aùp duïng cho caùc beà maët taäp trung nöôùc möa ñaõ san
neàn khoâng coù raõnh, luoáng.
Khi tính toaùn sô boä tm coù theå ñöôïc laáy nhö sau:
- Neáu beân trong tieåu khu khoâng coù heä thoáng thoaùt nöôùc möa tm = 10 phuùt.
- Neáu beân trong tieåu khu coù heä thoáng thoaùt nöôùc möa tm = 5 phuùt.
tr Thôøi gian nöôùc chaûy trong raõnh.
lr
t r = 1.25 , s (4.24)
vr
ÔÛ ñaây lr, vr laø chieàu daøi, vaän toác nöôùc möa chaûy ôû cuoái raõnh; 1,25 laø heä soá
tính ñeán söï taêng daàn vaän toác cuûa doøng chaûy nöôùc möa töø luùc vr = 0 ñeán luùc
123
ñaït vaän toác ôû cuoái raõnh.
to Thôøi gian nöôùc chaûy trong oáng ñeán tieát dieän tính toaùn.
lo
to = M , s, (4.25)
vo
ÔÛ ñaây lo, vo laø chieàu daøi, vaän toác nöôùc möa chaûy trong oáng; M laø heä soá
tính ñeán söï chaäm treã cuûa doøng chaûy nöôùc möa vaø ñöôïc tính nhö sau:
- M = 2 khi ñòa hình cuûa löu vöïc thoaùt nöôùc möa baèng phaúng.
- M = 1.2 khi ñòa hình cuûa löu vöïc thoaùt nöôùc möa doác, io > 0.005
4. Cöôøng ñoä möa
Cöôøng ñoä möa ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau ñaây cuûa Lieân Xoâ (cuõ)
q=
[20 n
× q 20 (1 + C lg P ) ] (4.26)
tn
Trong ñoù
n, C: nhöõng ñaïi löôïng phuï thuoäc ñaëc ñieåm khí haäu cuûa töøng vuøng
q20: cöôøng ñoä möa trong khoaûng thôøi gian 20 phuùt – vôùi chu kyø laëp laïi 1 laàn
trong naêm (ñaây laø ñaïi löôïng khoâng ñoåi vôùi töøng vuøng ñaõ bieát).
P Chu kyø laëp laïi traän möa tính toaùn chính baèng khoaûng thôøi gian xuaát hieän
moät traän möa vöôït quaù cöôøng ñoä tính toaùn (naêm)
t Thôøi gian möa tính toaùn (phuùt) ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc:
ttt = tm + tr + to
Theo taøi lieäu: “Coâng thöùc tính cöôøng ñoä möa khi thieát keá heä thoáng thoaùt nöôùc
möa ôû Vieät Nam” (Tuyeån taäp coâng trình cuûa Vieän lyõ thuaät xaây döïng Moxkva soá
110-1975), I. A. Karelin vaø Traàn Höõu Uyeån ñaõ ñöa ra coâng thöùc sau:
q=
[35 n
× q 20 (1 + C lg P ) ] (4.27)
(t + 15) n
Theo taøi lieäu “Phöông phaùp vaø keát quaû nghieân cöùu cöôøng ñoä möa tính toaùn ôû
Vieät Nam”, Vieän khí töôïng thuyû vaên – 1979, vôùi soá lieäu cuûa 47 traïm theo doõi
möa, baèng phöông phaùp hoài quy, taùc giaû Traàn Vieät Lieãn ñaõ ñöa ra coâng thöùc
sau:
q=
[(20 + b) n
× q 20 × (1 + C lg P ) ] (4.28)
(t + b ) n
Neáu b = 0 ta seõ coù coâng thöùc (4.26)

Neáu b = 15 ta seõ coù coâng thöùc (4.27)
Giaù trò cuûa caùc thoâng soá b, C, n vaø q20 cuûa 47 traïm ñöôïc laáy ôû baûng sau:
Baûng 4.9: Giaù trò cuûa caùc thoâng soá b, C, n, q20
124
Caùc thoâng soá
STT Teân traïm Ghi chuù
b C n q20
1 Baéc Caïn 25.66 0.2615 0.9142 256.6
2 Baéc Giang 26.92 0.2158 0.7082 423.4
3 Baûo Loäc 27.20 0.2251 1.0727 328.9
4 Ban Meâ Thuaät 12.09 0.2139 0.8996 224.7
5 Cöûa Tuøng 49.95 0.2999 0.7369 234.9
6 Caø Mau 13.29 0.2168 0.8872 310.5
7 Ñoâ Löông 2.61 0.2431 0.6666 303.9
8 Ñaø Naüng 2.64 0.3074 0.5749 226.5
9 Haø Giang 19.03 0.2115 0.7862 269.6
10 Haø Baéc 19.16 0.2534 0.8197 267.0
11 Haø Noäi 11.61 0.2458 0.7951 289.9
12 Hoàng Gai 11.13 0.2433 0.7374 303.6
13 Hoaø Bình 11.30 0.2404 0.8016 295.0
14 Höng Yeân 18.32 0.2513 0.8158 280.7
15 Haûi Döông 15.52 0.2587 0.7794 275.1
16 Haø Nam 19.66 0.2431 0.8145 274.0
17 Hueá 4.07 0.2603 0.5430 239.3
18 Laøo Cai 15.92 0.2528 0.8092 266.3
19 Lai Chaâu 11.64 0.2186 0.7446 225.4
20 Lieân Khöông 31.52 0.2321 1.0230 240.9
21 Moùng Caùi 25.24 0.2485 0.7325 342.6
22 Nam Ñònh 11.73 0.2409 0.7607 252.7
23 Ninh Bình 17.01 0.2477 0.7945 310.5
24 Nha Trang 12.90 0.2738 0.8768 156.4
25 Phuû Lieãn 21.48 0.2530 0.8434 283.4
26 Plaâycu 19.06 0.2329 0.8990 242.2
27 Phan Thieát 20.01 0.2533 0.9064 187.0
28 Quaûng Trò 6.21 0.2513 0.5843 216.3
29 Quaûng Ngaõi 24.51 0.2871 0.7460 259.5
30 Quy Nhôn 14.61 0.2745 0.6943 216.3
31 Sa Pa 6.58 0.1781 0.6075 173.8
32 Sôn La 12.45 0.2489 0.8677 217.3
33 Sôn Taây 8.51 0.2314 0.7403 298.0
34 Soùc Traêng 20.05 0.2291 0.9281 261.9
35 Tuyeân Quang 28.87 0.2483 0.9316 274.4
36 Thaùi Nguyeân 17.47 0.2570 0.7917 382.5
37 Tam Ñaûo 3.42 0.1650 0.6693 346.0
38 Thaùi Bình 17.85 0.2497 0.7870 305.6
39 Thanh Hoaù 11.10 0.2730 0.7003 262.1
40 Taây Hieáu 13.54 0.2506 0.7785 247.7
41 Tuy Hoaø 3.57 0.3400 0.6972 197.2
42 Taân Sôn Nhaát 28.53 0.2286 1.0750 302.4
43 Vieät Trì 20.04 0.2480 0.9076 306.6
44 Vónh Yeân 17.81 0.2451 0.8267 279.4
125
45 Vaên Lyù 19.12 0.2491 0.7708 287.3
46 Vinh 14.87 0.2827 0.6780 279.1
47 Yeân Baùi 21.64 0.2367 0.8362 293.4
Khi xaùc ñònh cöôøng ñoä möa tính toaùn cho moät vuøng naøo ñoù caàn tuaân theo chæ
daãn cuûa quy phaïm.
5. Heä soá doøng chaûy.
Tyû soá giöõa löôïng nöôùc möa chaûy vaøo maïng löôùi thoaùt nöôùc möa so vôùi löôïng
nöôùc möa rôi xuoáng goïi laø heä soá doøng chaûy.
qc
ψ = (4.29)
qr
Trong ñoù: qc, qr laø löôïng nöôùc möa rôi treân dieän tích 1ha vaø löôïng nöôùc möa
chaûy vaøo maïng löôùi töø 1ha aáy.
Heä soá doøng chaûy phuï thuoäc vaøo tính chaát, ñoä doác beà maët phuû, ñoù laø ñaïi löôïng
trung bình cuûa heä soá Z (ñaëc tröng cho tính chaát beà maët phuû) vaø dieän tích beà
maët.
Khi dieän tích beà maët khoâng (hoaëc ít) thaám nöôùc lôùn hôn 30% dieän tích löu vöïc
thì heä soá doøng chaûy ψ cho pheùp laáy baèng ψTB laø ñaïi löôïng trung bình trung cuûa
heä soá doøng chaûy ψo vaø dieän tích beà maët maø khoâng phuï thuoäc vaøo cöôøng ñoä möa
vaø thôøi gian möa.
Giaù trò cuûa heä soá maët phuû Z vaø heä soá doøng chaûy ñôn vò ψo ñöôïc laáy theo baûng
sau:
Baûng 4.10: heä soá doøng chaûy vaø heä soá maét phuû
Daïng beà maët Heä soá doøng chaûy ψo Heä soá Z
− Maùi nhaø vaø maët ñöôøng beâ toâng
− Maët ñöôøng baèng ñaù ñeõo vaø maët 0.95 0.240
ñöôøng nhöïa 0.60 0.224
− Maët ñöôøng baèng ñaù hoäc 0.45 0.145
− Maët ñöôøng ñaù daêm khoâng coù chaát keát 0.40 0.125
dính 0.35 0.090
− Ñöôøng trong vöôùn baèng soûi 0.30 0.064
− Maët ñaát 0.15 0.038
− Baõi coû
6. Heä soá möa khoâng ñeàu.
Khi xaùc ñònh löu löôïng tính toaùn nöôùc möa treân moät löu vöïc lôùn vôùi dieän tích
lôùn hôn 300ha thì phaûi keå ñeán heä soá möa khoâng ñeàu. Khi ñoù coâng thöùc (Qtt =
q.F.ψ) seõ laø:
Qtt = q.F.ψ.η (4.30)
Trong ñoù η - heä soá möa khoâng ñeàu hay coøn goïi laø heä soá phaân boá möa
126
qTB
η= (4.31)
q max
ÔÛ ñaây: qTB – Cöôøng ñoä möa trung bình treân toaøn dieän tích thoaùt nöôùc möa.
qmax – Cöôøng ñoä möa lôùn nhaát taïi moät ñieåm naøo ñoù thuoäc dieän tích thoaùt
nöôùc möa.
Heä soá möa khoâng ñeàu η phuï thuoäc vaøo dieän tích löu vöïc thoaùt nöôùc möa vaø thôøi
gian möa ñöôïc laáy theo baûng sau:
Baûng 4.11: Caùc giaù trò cuûa heä soá η
Dieän tích löu vöïc (ha) 300 500 1000 2000 3000 4000
Heä soá phaân boá möa raøo 0.96 0.94 0.91 0.87 0.83 0.80
Tính toaùn thuyû löïc maïng löôùi thoaùt nöôùc möa ñöôïc tieán haønh theo caùc böôùc vaø
duøng caùc coâng thöùc nhö tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc sinh hoaït. Song caàn nhôù
raèng ñoä ñaày tính toaùn g maïng löôùi thoaùt nöôùc möa ñöôïc pheùp laáy baèng 1 vaø noái
coáng theo cao trình ñænh coáng.
4.5.3. Ñaëc ñieåm caáu taïo vaø thieát keá maïng löôùi thoaùt nöôùc chung.
Maïng löôùi thoaùt nöôùc chung laø maïng löôùi thu vaø vaän chuyeån caû 3 loaïi nöôùc
thaûi. Vì vaäy khi thieát keá phaûi xem xeùt caùc ñieàu kieän hôïp lyù ñeå söû duïng heä thoáng
thoaùt nöôùc chung cuõng nhö ñieàu kieän ñeå vaän chuyeån chuøng nöôùc thaûi sinh hoaït,
saûn xuaát, nöôùc möa trong cuøng moät maïng löôùi.
Veà muøa möa, khi coù traän möa to, nöôùc möa pha loaõng caùc loaïi nöôùc thaûi ñeán
noàng ñoä cho pheùp thì moät phaàn hoãn hôïp nöôùc möa vaø nöôùc thaûi ñöôïc xaû thaúng
vaøo nguoàn qua gieáng traøn maø khoâng caàn traïm xöû lyù nöôùc thaûi (xem Hình 4.25).
79
6
78 1
77
2
76 2
6 7
3
4
75 5 8
3 4 5
9
Hình 4.23: Sô ñoà heä thoáng thoaùt nöôùc chung

1. Maïng löôùi ñöôøng phoá; 2. Gieáng thu nöôùc möa; 3. Coáng goùp chính; 4. Gieáng xaû nöôùc
möa;5. Coáng xaû nöôùc möa; 6. Möông raõnh thu thoaùt nöôùc möa; 7. Maïng löôùi thoaùt cuûa
xí nghieäp;8. Coáng xaû; 9. Traïm xöû lyù nöôùc thaûi.
127
Löu löôïng nöôùc möa khoâng xaû vaøo nguoàn ñöôïc xaùc ñònh theo heä soá pha loaõng
Qm
no = (4.32)
Qkh
Trong ñoù:
- Qm: löu löôïng nöôùc möa khoâng xaû vaøo nguoàn
- Qkh: löu löôïng nöôùc thaûi trong muøa khoâ chaûy vaøo maïng löôùi thoaùt
nöôùc chung tröôùc gieáng traøn.
Qkh = QSH + QSX (4.33)
ÔÛ ñaây: QSH laø löu löôïng nöôùc thaûi sinh hoaït ñöôïc xaùc ñònh nhö ñoái vôùi maïng
löôùi thoaùt nöôùc sinh hoaït khi heä soá khoâng ñieàu hoaø Kch =1; QSX laø löu löôïng
trung bình giaây cuûa nöôùc thaûi saûn xuaát tính vôùi ca coù löu löôïng lôùn nhaát.
Heä soá pha loaõng no phuï thuoäc vaøo khaû naêng töï laøm saïch cuûa nguoàn nöôùc, cheá
ñoä thuyû vaên, ñaëc ñieåm söû duïng nöôùc phía döôùi ñieåm xaû cuûa gieáng traøn vaø caùc
ñieàu kieän cuï theå khaùc cuûa ñòa phöông.
Khi khoâng ñuû caùc ñieàu kieän ñeå tính toaùn, heä soá pha loaõng no coù theå ñöôïc laáy
nhö sau:
a) Khi xaû nöôùc thaûi töø vuøng daân cö vaøo nguoàn nöôùc maïnh, vôùi löu löôïng lôùn
hôn 10m3/s, no = 1÷2
b) Khi xaû nöôùc thaûi töø vuøng daân cö vaøo nguoàn nöôùc yeáu, vôùi löu löôïng 5-
10m3/s, no = 3÷5
c) Khi xaû nöôùc thaûi töø traïm bôm vaøo nguoàn tuyø thuoäc vaøo vò trí cuûa traïm bôm
vôùi caùc vuøng xaây döïng cuõng nhö ñaëc tính thuyû vaên cuûa nguoàn coù theå laáy
no= 0.5÷2
d) Khi xaû nöôùc thaûi töø caùc coâng trình cuûa traïm xöû lyù nöôùc thaûi laáy no=0.5÷1.
Löu löôïng tính toaùn ñoái vôùi ñoaïn coáng baát kyø boá trí tröôùc gieáng traøn ñöôïc xaùc
ñònh theo coâng thöùc:
Qtt = Qkh + Qm (4.34)
Löu löôïng tính toaùn cuûa ñoaïn coáng boá trí sau gieáng traøn ñöôïc xaùc ñònh theo
coâng thöùc:
Qtt' = Qkh + no × Qkh + q m (4.35)
Trong ñoù:
Qkh Löu löôïng nöôùc thaûi trong muøa khoâ chaûy vaøo maïng löôùi töø ñieåm ñaàu
tieân ñeán ñoaïn tính toaùn.
Qm Löu löôïng nöôùc möa chaûy vaøo maïng löôùi.
Qkh.no Löu löôïng nöôùc möa ngang qua gieáng traøn (khoâng xaû vaøo nguoàn) bieåu
thò qua heä soá no vaø Qkh.
qm Löu löôïng nöôùc möa chaûy vaøo ñoaïn coáng tính toaùn töø sau gieáng traøn
128
Löu löôïng nöôùc möa trong maïng löôùi cuûa heä thoáng thoaùt nöôùc chung ñöôïc xaùc
ñònh nhö tính toaùn maïng löôùi thoaùt nöôùc möa nhöng vôùi caùc giaù trò P khaùc nhau
trong caùc coâng thöùc xaùc ñònh cöôøng ñoä möa (4.26), (4.27), (4.28).
Gieáng traøn nöôùc möa ñöôïc xaây döïng theo daïng ñaäp traøn thaønh coâng hay thaønh
thaúng ôû moät phía hay hai phía (xem Hình 4.26)
Maët caét
Maët baèng
3
2
3
1 2
1
Hình 4.24: gieáng traøn taùch nöôùc möa
4.5.4. Hoà ñieàu hoaø nöôùc möa
Hoà ñieàu hoaø nöôùc möa ñöôïc boá trí treân maïng löôùi thoaùt nöôùc möa hay maïng
löôùi thoaùt nöôùc chung nhaèm muïc ñích giaûm kích thöôùc caùc tuyeán coáng cuõng nhö
caùc coâng trình boá trí phía sau.
Dung tích phaàn coâng taùc (phaàn theå tích tham gia ñieàu hoaø nöôùc möa) cuûa hoà
ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc sau:
W = K.Qtt.ttt (4.36)
Trong ñoù:
K Heä soá phuï thuoäc vaøo möùc ñoä ñieàu hoaø cuûa hoà vaø heä soá n trong coâng thöùc xaùc ñònh
cöôøng ñoä nöôùc möa.
Möùc ñoä ñieàu hoaø cuûa hoà laø tyû soá giöõa löu löôïng ñaõ ñöôïc ñieàu tieát (sau gieáng xaû
Qq
vaøo hoà) vaø löu löôïng nöôùc möa tính toaùn taïi vò trí xaû vaøo hoà. α = (4.37)
Qtt
Qtt Löu löôïng nöôùc möa tính toaùn hoaëc hoãn hôïp nöôùc thaûi vôùi nöôùc möa ôû vò trí noái
vôùi hoà.
ttt Thôøi gian möa tính toaùn cuûa toaøn boä löu vöïc ñeán ñieåm xaû vaøo hoà.
Heä soá K ñöôïc laáy theo baûng sau:
Baûng 4.12: Heä soá K
K khi K khi K khi n
α α α
n ≥ 0.6 n < 0.6 n ≥ 0.6 n < 0.6 baát kyø
0.10 1.50 - 0.40 0.42 0.47 0.70 0.13
0.15 1.10 1.15 0.45 0.36 0.38 0.75 0.10
0.20 0.85 1.13 0.50 0.30 0.32 0.80 0.07
0.25 0.69 0.87 0.55 0.25 0.27 0.85 0.04
0.30 0.58 0.69 0.60 0.21 0.22 0.90 0.02
0.35 0.50 0.57 0.65 0.16 0.17
129
Khoái löôïng nöôùc ñieàu hoaø cuûa hoà caàn ñöôïc xaû ñi baèng moät ñöôøng oáng rieâng
khoâng nhoû hôn 200mm vôùi khoaûng thôøi gian xaû cho ñeán möïc nöôùc nhoû nhaát
trong hoà tình töø thôøi ñieåm möa taïnh khoâng vöôït quaù 24 giôø. Trong tröôøng hôïp
rieâng, khoaûng thôøi gian naøy ñöôïc xaùc ñònh döïa treân cô sôû kinh teá, kyõ thuaät vaø
ñieàu kieän veä sinh.
Löu löôïng tính toaùn cho ñoaïn coáng sau hoà ñieàu hoaø laø toång hôïp caùc löu löôïng
sau:
Q = α × Qtt + Q1 + Q x (4.38)
Trong ñoù:
α.Qt Löu löôïng khoâng ñöôïc xaû vaøo hoà
t
Q1 Löu löôïng tính toaùn nöôùc möa cuûa löu vöïc chaûy vaøo ñoaïn coáng sau hoà
Qx Löu löôïng trung bình xaû nöôùc ra khoûi hoà sau khi möa taïnh.
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO

1. Quy chuaån xaây döïng Vieät Nam QCXDVN 01-2008
2. Tieâu chuaån XDVN - TCXD 33 – 2006 - Caáp nöôùc maïng löôùi beân
ngoaøi vaø coâng trình - Tieâu chuaån thieát keá.
3. Tieâu chuaån XDVN - TCXD 51 – 84 - Thoaùt nöôùc maïng löôùi beân ngoài
vaø coâng trình - Tieâu chuaån thieát keá.
4. Ñònh höôùng phaùt trieån caáp nöôùc ñoâ thò ñeán naêm 2020. Nhaø xuaát baûn
xaây döïng.
5. Nguyeãn Ngoïc Dung - Caáp Nöôùc Ñoâ Thò - Nhaø Xuaát Baûn Xaây Döïng
6. Nguyeãn Ngoïc Dung - Xöû Lyù Nöôùc Caáp - Nh Xuaát Baûn Xy Döïng
7. Hoaøng Hueä – Maïng löôùi thoaùt nöôùc – Nhaø xuaát baûn KHKT, 2001
8. Traàn Hieáu Nhueä ( chuû bieân ) - Caáp Nöôùc Vaø Veä Sinh Noâng Thoân - Nhaø
Xuaát Baûn Khoa Hoïc Vaø Kyõ Thuaät
9. Trònh Xuaân Lai - Xöû Lyù Nöôùc Thieân Nhieân Caáp cho Sinh Hoaït Vaø
Noâng Nghieäp.Nh Xuaát Baûn Khoa Hoïc Vaø Kyõ Thuaät
10. Vuõ Vaên Taûo; T.S Nguyeãn Caûnh Caàm - Thuyû Löïc – Nhaø Xuaát Baûn
Khoa Hoïc Kyõ Thuaät
11. Twort, Law, Crowley and Ratnayaka. Water supply, 1994
130
131

CTN Do Thi PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

CTN Do Thi PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MUÏC LUÏC

PHAÀN I. QUY HOAÏCH CAÁP NÖÔÙC ÑOÂ THÒ.........................................................................................................3

Tieâu chuaån duøng nöôùc sinh hoaït Heä soá khoâng

Phaân xöôûng toûa nhieät 20

Caùc phaân xöôûng khaùc 25 3

Nhoùm quaù Soá ngöôøi söû duïng

I a.Khoâng laøm baån quaàn aùo vaø chaân tay 30

- Röûa baèng cô giôùi, maët ñöôøng vaø quaûng tröôøng ñaõ

- Töôùi baèng cô giôùi, maët ñöôøng vaø quaûng tröôøng ñaõ

- Töôùi caây xanh ñoâ thò 1 laàn töôùi 3-4

- Töôùi thaûm coû vaø boàn hoa 1 laàn töôùi 4-6

1.2.2.5. Tieâu chuaån nöôùc chöõa chaùy

Löu löôïng nöôùc cho moät ñaùm chaùy ( l/s )

Nhaø 2 taàng trôû xuoáng Nhaø hoãn Nhaø 3

Baûng 1.9: Heä soá β max

Caùc giôø trong ca Giôø

Löu löôïng tính baèng % löu löôïng ngaøy lôùn

1-2 0,2 0,15 4,5

2-3 0,2 0,15 3,8

3-4 0,2 0,15 3,6

4-5 0,5 0,15 3,6

5-6 0,5 0,25 3,7

8-9 8 6,8 3 6,25 15 1

9-10 10 4,6 4,9 6,25 5,5 18

19-11 6 3,6 4,6 6,25 3,4 2

11-12 10 2 4 6,25 0,4 2

13-14 6 6,25 4,8 6,25 8,1 2,8

14-15 5 6,25 4,8 6,25 5,6 2,9

15-16 8,5 3 4 6,25 4 4

16-17 5,5 4 4,5 6,25 4 4

17-18 5 3,6 4 6,25 15 6

19-20 5 5 4,2 6,25 2 6

20-21 2 2,6 4,1 6,25 2 7

21-22 0,7 18,6 3,5 6,25 3 10

22-23 3 1,6 4,3 6,25

23-24 0,5 1 4,1 6,25

1.2.3.5. Nöôùc roø ræ vaø döï phoøng

- hñ: Chieàu cao lôùp nöôùc trong ñaøi

Ñoä ñaûm baûo löu löôïng thaùng hoaëc

2.1.3.2. Khu vöïc haïn cheá

> 40 m > 400 m

Hình 2.1: Sô ñoà vò trí ñaët coâng trình thu

2.3. Quy hoaïch maïng löôùi ñöôøng oáng caáp nöôùc

Hình 2.2: Sô ñoà maïng löôùi cuït caáp nöôùc

Hình 2.3: Sô ñoà maïng löôùi voøng

qdd + qvc qvc

Ñoái vôùi oáng caáp nöôùc laø hình troøn ta coù:

Hình 2.4: Bieåu ñoà quan heä giöõa G vaø v

Hoaëc cuõng coù theå tính theo coâng thöùc:

Ñoái vôùi oáng gang môùi:

3.1. Khaùi nieäm veà thoaùt nöôùc

SOÂ NG SOÂNG SOÂNG

a. Chung b. Rieâ ng c. Nöû a rieâng

Hình 3.2: Caùc sô ñoà heä thoáng thoaùt nöôùc

- q: Tieâu chuaån thoaùt nöôùc, l/ngöôøi.ngaøy ñeâm.

4.1.3. Löïa choïn loaïi heä thoáng thoaùt nöôùc.

Hình 4.3: caùc sô ñoà maïng löôùi thoaùt nöôùc

5. Sô ñoà khoâng taäp trung (Hình 4.3e)

Hình 4.10: Caùc loaïi tieát dieän coáng thoaùt nöôùc.

Theo soá lieäu thöïc teá αmax = 0,065×i1/4.

b) Sô ñoà ranh giôùi thaáp

c) Sô ñoà tính toaùn

TT tieåu khu Löu löôïng trung bình töø caùc tieåu