ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

ΟΜΑΔΑ: Ομάδα ορίζεται ως μια συνάθροιση ατόμων στην οποία κάθε άτομο έχει
συνείδηση της παρουσίας των άλλων, αλληλεπιδρά με τους άλλους, δέχεται ότι έχει
δικαιώματα και υποχρεώσεις ως μέλος αυτής, μοιράζεται μια κοινή ταυτότητα, ενώ
παράλληλα βιώνει κάποια μορφή εξάρτησης από τους άλλους για μια συγκεκριμένη
χρονική περίοδο.

ΟΜΑΔΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ: Τα σημεία τομής είναι η συνεργασία και η επικοινωνία και

αλληλεπίδραση μεταξύ των μαθητών. Προϋποθέτει την εκπαίδευση των μαθητών στη
συγκρότηση και λειτουργία των ομάδων. Δοκιμαστική φάση οργάνωσης και λειτουργίας.
Δηλώνει την ενεργητική, κοινωνική και συνεργατική πρακτική. Εστιάζει στη δυναμική της
συνεργασίας, της αλληλεπίδρασης. και της αλληλεξάρτησης των μαθητών μεταξύ τους.
Εξασφαλίζει αυθεντικές καταστάσεις συλλογικής δράσης και επικοινωνίας που
ενεργοποιούν τους εκπαιδευόμενους και επιτυγχάνεται η καλλιέργεια. Ενισχύεται η
εμπλοκή των μαθητών στη διδακτικο - μαθησιακή διαδικασία και καλλιεργούνται αξίες και
δεξιότητες συνεργασίας, διαλλακτικότητας και διαπραγμάτευσης για την επίτευξη ενός
κοινού στόχου. Καλλιεργείται η κριτική και δημιουργική σκέψη.

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ: Εάν, λοιπόν, ο άνθρωπος δεν αναστοχαστεί, δεν διεισδύσει στον δικό του
προσωπικό χώρο, δεν θρέψει τη ψυχή του με ό,τι όμορφο τον κάνει δυνατό, δεν θυμηθεί
ποιος είναι και δεν φιλοσοφήσει, πως είναι δυνατόν να οδηγηθεί στην ευτυχία; Και αν δεν
ευτυχήσουν οι άνθρωποι πώς είναι δυνατόν να ευτυχήσει μια κοινωνία; Όταν λοιπόν
αναστοχαστούμε, και επιτύχουμε ένα επίπεδο συνείδησης και αυτοσυνείδησης,
ανακαλύπτουμε αυτά που πραγματικά μπορούν να μας κάνουν να ευτυχίσουμε, γιατί δίχως
αυτά όλη η ζωή κυλά με μια μονότονη και επίπονη ροή. Ο Επίκουρος μπορεί να
αναφερόταν στην ευτυχία του ατόμου αλλά το κάθε άτομο είναι ένα κομμάτι κοινωνίας,
όπως και ο ίδιος ποτέ δεν απομονώθηκε από αυτήν. Αν οι πολλοί, μέσα στη δύνη της
εποχής που διανύουν, θεωρούν πως ο αναστοχασμός και η φιλοσοφία είναι χάσιμο χρόνου,
μη πρακτικές μέθοδοι αλλαγής, ή πως είναι πολύ νωρίς στην επιπόλαια κοινωνικά
διαμορφωμένη ζωή τους να φιλοσοφήσουν ή πολύ αργά να απεγκλωβιστούν από τα
στερεότυπα και καθιερωμένα, τότε μαζί με αυτούς θα δυστυχήσει και η κοινωνία στην
οποία ανήκουν..

Αν όμως ο ένας κάπου κάποια στιγμή, όπως το συναντάμε και στην Ιστορία, θεωρήσει τα
αντίθετα και αναζητήσει το πραγματικό μονοπάτι προς την ευτυχία..και μπορέσει να
επηρεάσει με τη στάση του και άλλους ή αναζητήσει άλλους σαν αυτόν, τότε ο ένας θα
γίνουν πολλοί και η κοινωνία θα έχει ξανά, μαζί με αυτούς, την δυνατότητα για ευημερία
και ευδαιμονία. Όταν άλλωστε, ανά την Ιστορία, εντοπίζουμε φιλοσοφίες ζωής σαν αυτή
της υποτιθέμενης ανωτερότητας της Άριας φυλής να εφαρμόζονται σε κοινωνίες και να τις
διαμορφώνουν (αρνητικά φυσικά), τότε γιατί μια φιλοσοφία ζωής που στοχεύει στην
ευδαιμονία, και που αναμενόμενα θα οδηγήσει και προς την ευημερία - ή όσα στοιχεία
αυτής έστω μπορούν να ενσωματωθούν στο αιώνα μας και με τον τρόπο που μπορούν να
ενσωματωθούν - δεν μπορεί να εφαρμοστεί και να διαμορφώσει μια κοινωνία;
ΚΗΠΟΣ: Στον Κήπο διδάσκεται η φιλοσοφία του Επίκουρου και γράφονται τα
συγγράμματα του Επίκουρου και των Καθηγεμόνων της Σχολής. Διδάσκονται και
φιλοσοφούν άνθρώποι όλων των ηλικιών, άνδρες και γυναίκες, ελεύθεροι και δούλοι,
ακόμη και εταίρες. Επίσης ο Κήπος λειτουργεί ως κοινότητα. Στον Κήπο διαμένουν μόνιμα
φιλόσοφοι που επέλεξαν να συμφιλοσοφήσουν με τον Επίκουρο, όπως οι Λαμψακηνοί
Μητρόδωρος(ενκάρδιος φίλος του Επίκουρου), Πολύαινος και Κολώτης, ο Μυτιληνιός
Έρμαρχος(πρώτος διάδοχος του Κήπου) και άλλοι που τους παραθέτει ο Διογένης Λαέρτιος
(βλέπε περισσότερα στην ενότητα Φιλοσοφία/στορία της Σχολής). Ο Κήπος υπήρξε το
θεραπευτήριο της ηθικής στον οποίο συγγενείς φύσεις και ομοϊδεάτες έχοντας ο ένας ως
στήριγμα τον άλλο επεδίωκαν να οδηγηθούν στην αυτάρκεια και την ηθική τελείωση. Στο
συνασπισμό αυτό η κοινή χαρά, η αγάπη και η φιλία ένωνε τους τροφίμους της Σχολής.

ΣΟΦΙΣΤΕΣ: Δεν συγκροτούν οργανωμένη ομάδα, ούτε σχολή. Είναι γνωσιολογικά

σχετικιστές και εκπρόσωποι της φαινομενοκρατίας. Διδάσκουν επ’ αμοιβή τους νέους να
έχουν «ευβουλία». Θεωρούν ότι δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια και για αυτό πρέπει να
συμφωνήσουν οι άνθρωποι σε ορισμένες αρχές. Οι βασικές παιδευτικές αντιλήψεις του
Σωκράτους, τις οποίες σχηματικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε είναι:

• α) O άνθρωπος θα πρέπει να ενδιαφέρεται και να εξετάζει πώς πρέπει να ζει.

• β) O άνθρωπος οφείλει να επιμελείται για την ψυχή του.

• γ) Kανείς δεν είναι με τη θέλησή του κακός.

• δ) H αρετή είναι υγεία της ψυχής, συγκροτούν ένα σώμα σημαντικών δοξασιών και
σπουδαίων προτροπών συνιστώντας την πεμπτουσία της μάθησης.

Η διδασκαλία του Σωκράτους αποσκοπούσε στη θεραπεία της ψυχής, την ηθική αυτονομία
και αυτάρκεια. Μέθοδός του ήταν ο διάλογος, ο οποίος δύναται να οδηγήσει τον άνθρωπο
στην αυτογνωσία, που με τη σειρά της οδηγεί στην καθαρή εσωτερική αντίληψη των
βασικών εννοιών της ηθικής. Σταθερή πεποίθησή του ήταν πως, όταν κάποιος γνωρίζει το
αγαθό θα προσπαθήσει να το πράξει. Συγχρόνως πίστευε ότι το κακό δε βρίσκεται στον
πυρήνα της ανθρώπινης φύσης, αλλά στην άγνοια των ανθρώπων. Η σταθερή πεποίθηση
ότι ο λόγος είναι ικανός όχι μόνο να προάγει διανοητικά την ανθρωπότητα, αλλά να τη
θεραπεύσει και να την τελειοποιήσει ηθικά.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ: Βασικός σκοπός του Σωκράτη ήταν να ανασκευάσει την αθηναϊκή

κοινωνία. Αυτό συνεπάγεται την ανασκευή της πλατφόρμας πάνω στην οποία
λειτουργεί το πολιτικό-κοινωνικό μέρος της. Δεν τον απασχολούσαν τα πολιτικά
συστήματα αυτά καθαυτά, αλλά τα γνωρίσματα αυτών που θα σχετίζονταν με αυτά.
Έχει ένα ηθικό όραμα με βάση το οποίο, ο φιλοσοφικός βίος είναι η
πραγματική τέχνη του κυβερνάν.
Ο Σωκράτης για να ανασκευάσει τον σχετικισμό των Σοφιστών γύρω από την αρετή
και την αλήθεια, θα δημιουργήσει μια ολόκληρη ηθική φιλοσοφία, με τα απαραίτητα
εργαλεία και θέσεις που θα χρησιμοποιηθούν για την ανασκευή των θέσεων των
Σοφιστών.
Βασικό εργαλείο για την αποδεικτική διαδικασία του Σωκράτη και τον τρόπο που
φθάνει σε συμπεράσματα ή πείθει τους συνομιλητές του είναι ο έλεγχος. Ο
έλεγχος, είναι η μέθοδος φιλοσοφικής διερεύνησης που ορίζει να τίθενται ερωτήματα
με σκοπό να εκτεθούν οι συγχύσεις του συνομιλητή.
Δηλαδή λεει ότι πρέπει οι άνθρωποι που θα ασχοληθούν με την πολιτική να έχουν μια
«πραγματική κατανόηση της ηθικής ευημερίας και της ανθρώπινης ευδαιμονίας» πριν
μπουν στην πολιτική. Για να το πετύχουν αυτό πρέπει να εφαρμόζουν κάποια
πρότυπα που τους επιτρέπουν να κρίνουν το δίκαιο ή άδικο μιας σύμβασης. Δηλαδή,
να μπορεί να «αναγνωρίσει κανείς τις ενάρετες από τις κακές πράξεις και αυτό με τη
σειρά του συνεπάγεται τον καθολικό ορισμό του καλού και του κακού». Αυτό όμως
αυτόματα σημαίνει ότι, δεν μπορεί να υπάρξει σχετικισμός στην ερμηνεία της αρετής
και του κακού, αφού το καλό και το κακό θα είναι ένα και μόνο βάσει του
καθολικού ορισμού. Ανασκευάζει έτσι τη σχετικιστική θέση των Σοφιστών περί
πολλαπλότητας του αγαθού. Στη δίκη του ο Σωκράτης υποστήριξε ότι το μόνο που
αξίζει να αξιολογεί κανείς σε μια πράξη είναι αν κάποιος ενήργησε σωστά ή λάθος,
αν δηλαδή τελικά ενήργησε σαν καλός ή κακός άνθρωπος, θέτοντας το θέμα στην
καθολικότητά του.

ΑΝΤΙΠΑΡΑΘΕΣΗ: Με τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι οι Σοφιστές και οι Σωκράτης

και Πλάτωνας αντιπροσώπευαν δύο τελείως διαφορετικούς τρόπους ζωής , δυο
διαφορετικές βιοθεωρίες. Αντιπροσώπευαν δύο διαφορετικά πολιτικο-κοινωνικά
συστήματα που είχαν να κάνουν με τον τρόπο θεώρησης της αξίας του ανθρώπου. Το
σύστημα που εκπροσωπούσαν οι Σοφιστές βασιζόταν στο μέσο άνθρωπο και στον
τρόπο που ήθελε να βιώσει τη ζωή του μέσα στην πόλη. Από την άλλη ο Σωκράτης
και ο Πλάτων, εκπροσωπούσαν κάποιες ελίτ. Διαφορετικές για τον καθένα (άλλος ο
ελιτισμός του Σωκράτη και άλλος του Πλάτωνα, πιο πολιτικός), αλλά πάντως δεν
εκπροσωπούσαν τον καθημερινό άνθρωπο, άσχετα αν τον είχαν κατά νου και
θεωρούσαν ότι ενεργούσαν υπέρ του.
Όμως και ανάμεσά τους, ο κάθε πόλος, των Σοφιστών από τη μία και του Σωκράτη
και Πλάτωνα από την άλλη είχε διαφορές ανάμεσα στα μέλη του. Οι Σοφιστές είχαν
πολλές αποκλείσεις και διαφορές σε διάφορα θέματα. Όπως σχετικά με την κριτική
στη θρησκεία ή σε θέματα φιλοσοφικά.
Στην πλευρά των Σωκράτη και Πλάτωνα έχουμε διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά
με τον τρόπο και το στόχο της φιλοσοφίας τους. Ο Σωκράτης ακολουθούσε το δρόμο
της ταπεινότητας, του «εν οίδα ότι ουδέν οίδα», της προσωπικής ολοκλήρωσης.
Δημιούργησε μια ηθική φιλοσοφία. Από την άλλη ο Πλάτωνας δημιούργησε μια
οντολογική και επιστημολογική φιλοσοφία. Ήθελε να αλλάξει τον κόσμο.