1. stant
azcéw, naukowei, preemyslowcow. Cay onnaks praedsighiorezosel
(Grae mnijugemstopniaw stuce i naace nz biznes) nie est umiee
Wee ostezeania moalvose, kénjch nie widza inn ~ ich realizacja?
Teicletnianie wlase| wi moe oezywiscie wymagné wspolpracy z we
Toone Indi la esignigca wspélnego cel Wynalazca musi przinviag
‘Gaze umieytnoelw budowania pomostow pomigzygrupam. Ale jest 10
fine zagadnienie trie pozostaje W sprascenoei z moim podstawowy™
twierdaeniem, Ten, ktGrego okreslamy mianem ,geniusra”, ma wicle
apdlnego 7 nievleenosela, odwaga iSmiatocig ~ wiele wspinego
Petcelnoseiy To jeden z powosw, dla ktinych go podaiwiamy. W do
‘AOwnyi sensi jctelnos™ nie mona naucoy ale mozna wspieraé ro-
Cov ulatriajgcy je) preyswojenie, Jezell naszym eelem jest szegsci,
Guoeobyt i postgp, musimy walezyé By fe pelpgnowae w proces wyeho-
‘Sywanra des, w sukolach,w Gamach co najvainicpae,w sobie samc
ll
WEWNETRZNE ZRODEA
POCZUCIA WEASNE) WARTOSCISKUPIANIE SIE NA DZIALANIU
Zaczniemy ni of otoceni, ale od jednosthi. Nie 0d tego, co wybie
raj ini, ale jakiego wyboru dokonyje pojedmery clowiek. Wymaga to
‘wytlumaczenia. Badzijlogicane wydawat by si moglo rozpoczecie od
‘piu, jak srodowiskorodzione w pozytywny lub negatywny spossb wply-
‘wa na povolne wylaniane sig drecioego ja. Moza by opis€ tez cay
Ki biologie, od kdryeh 2 pewnoseig wszystko sg zacyna. Ale nie dla
naszeh eel.
‘Rozpocriemy od pytaf: Co calowick musi rabid, by tworayé ipod
tezymywat poczuce wlase} wari? Takie waory zachowar mosea bye
raygte? Jaka odpowiedzialnoiéspocaya na nas jako dorosyeh?
‘Stworzymy standard, wedtug ktGrego bediemy odpowiadaé na na
stgpne pytania: Czegodeiecko musi sig naucze jez ma ciszy sg Wy
sokg samooceng? Jaks droga rozwoju jest pozgdana? A takie ~ co
tromklivi rodice | miuceyiele powinn pobuzaé, symulowad iwapie-
16 deiec!?
Dopaki nie paznamy, jie praktyki musi opancwaé jednost, by
podirzymaé poezuce wlasne] waroSi, dop6ki nie okrestiny, jak wyelada
_arowa dorososs dopéty bedzie nam brakowal kryteriow, wedlg Kt
‘neh motna ovenié, Ke doswiadezenia i doznania dzicitstwa 59 ko-
‘stn, a kre niekorastn. Na prayklad wiemy, 2 dla naszego gatunk
rozumstanowi podstawowy instrument lufacy achowani Za | wlasi-™ __Nataniel random
reign Satta eran
podstawowych potrzeb, na najbardre) lozonyeh wartotciach kosizac,
ek chor no i An ee
Se er
Pxim samooceny ma okredié na dst tego,
9 caowik rob
Jel co dr pe anne seria done
wos ois pedopodabcastvo, macy sy dial, Ke pin
Taooceng (choi aie dae to gaan), Jezel dxecko ma Kontakt
‘Phiasaeyi neways wzestaprwdopodobifawo, ie navy se
Zachowan wopierajejeh wjsokysamooosne Stel dos cztowik
“astray w let) ppeoterapi, pra: Ke kwidue nero
TESTI ioe wtadhiceskteceefunkjonowane Byaee w kon
Linen wail vier zacowa, More wpierjg wok samoocen.
‘Wan sachowaniaedlowks 54 desyujqee,Posom samoooeny oke-
any jn mo owe rab w ramach waste) wiedy i wyzewanyh
SARL poniewat aac w Sec tanned odzviriedenie unk
Gwania Url, pretozaadneze macrenle ma procs wernt
‘Doweny nes ilar wysoke samooceny~ priv nic
xan sla ewego anya ek yw funkjonawania 9 opens
jam’ Sriadomosei. Wszystkie zavierajg clement wybor. 89 (0 WYbory,
érych dokonnjemy w kare) godin swojego dca
Proseg zwrécié uwage, Ze slowo ,praktyka” ma istotne znaezenie
.Prakiyka® wymaga dyseypiny postgpowania stale w oktelony sposs —
Spiny. Nie jest to dalanie zrywami, pod wplywem impulsu czy nawet
adekwatna reakja na kryzys Jest to racenjsposoh codziennego fuakeo-
‘wana w sprawach duayeh i malyeh, Sposbb zachowania sg edgy TOW
niet sposober bycia
Granice wou
‘Wolna wo nie omczawszechmoey. Stanowi potging, len edyg
sil w fei. Nie ma wolnosei absolute) ery nicogeaniceone} aa w sci
daiecka, ani dorostego. Wiele caynikw maze ulatwiaé lub utrudhiag
‘wlatciwe wykorzjstanie Swiadomosel Niktore z nich moga mcg crak
ter genetyey,biolopicny. MySlene ubierunkowane moze byé dla jed-
rch luda tntwiejsze nz la inne 20 waged na cayanih poprzedzajge
ich doswindczenia yciowe. Sy pow, aby sad, te preychodzimay na
Sia x wrodzonymi rbinicami,ktbre wplywaa na stop Tatwose oig-
‘ania woke samooceny. Rédnice te doyezaenergi,elastycmote,pre-
dyspeayi do ceszeia sig 2ciem itp. Co wigs, bys mae preychodeimy
na Swat mnacznie range sie predysparyca do doswiadcaniaIgku i de~
‘rej, to ulatwia lub utrudaia rote samooceny.
‘siniejgtakée ezynikirozwoju. Srodowisko moze wspieraé i zache-
xt do rozwijania zdrowejasertywncaci lub mode sie je przeiwstavine
‘jg podwaiae. Srereg lode daznalo tak wietu sk we weaesayehlatach
‘swojego iia, e hex intensywne paychoterapi nie mona wile zabié
a pojawiana sig u nich zdrowej samooceny.
Ropzicierstwo 1 JECO OGRANICZENIA
Badania wskazuja, e najlepseym sposobem wskania wyshis samo
coceny jst posiadanie rodaicow 2 wytoka samoocens, ktGrzy stanowig
‘model. Opisa o Stanley Coopersmith whsigice The Antecedents of Self
sweem. Jezel w dodatku rodzice wychowul nas w atmosterze miloset
i szacunkuy; poewalja nam dozaawat spbjne i caine) akceptaci; do-
starezajg nam wspicrajgce]struktury roasgdaych zatad i wlasivych ccze-
Kinane zasypujg nas sprzeezposciami; nie wytmicwaj nas, nie poniza-
ia, nie angeaia sig izycanie,chege nas Kontrolowae; okazuj, be wlerz1w nasza kompetencie i dobroé ~ mamy spore scanse zintermaizowanis
Ten posta i fen sposhb stworzenia zeb6w zdrowe} samooceny. Ale
adhe badania nie wykazaly nigdy, ie tak byé musi. Swiadeza 0 tym wy-
‘ik! badd Coopersmitha. ZSarzaja sig uz wychowywani wedlug wy
Taj wymienionyeh standard, Kurz 9 jako Gores niepown, wate
oy tiie. Sa Lt acy, Ktry pochod 2 jak najgorszych Srodowisk — ich
Toasie obi wszytko na opak ~ajednak jako dzie:dobras raza obi
Ar ezkole, naan tvale i satysfakejonulgce onic, maja wile po
Wace wlasne] wartosl | godnotc, a bedae dorosimi, speniaa kaze
Tacjonalne kryterium wysokej samooceny, Widocraie poral w dzic~
Citatwie mydobyejcodajny pokarm ze Srodowiska, ktOreinni analy
‘a eafkowieie jatowe; odnajdowali wode tam, gie inn wide wylaca
hic pustyng, Zmiesrantpsyehologowie nada im miano hud, do
‘Goneralnie jednak bez obawy moina powiedzie, te jezali kos aye
w airowym Srodowisks, ktGrego calonkowie wswiadamiaj sobie rzecy-
‘Matos postepu spline, 1 wile Latwic jet mu trwaé w wpsikach by
‘ye raconalnyn 1 prodkywaymn, nz dy sygnalynieustannie sig zmio~
raj me nie wydae sie rzcapwite, zapr22cz sg Taktom, a poszerzanic
‘remlomos jet karane, Rodzny, kre stwarza takie warunk, nazwa,
sie dysfonkeyjuymi. Analogiezic ito dysunkyjne szkoly Gm.
‘pslumkeyig, poniowad stwarzay pezeszKody na drodze wlScinego W)*
Froreystania ums
‘Wevnerrzve s.oxany
Procsckody urudniajgoe mlenie moga thwiéw same} pychice clo
‘wieka Nifwitdome mechanizmy obronne | bioki mogs spa 2 zapo
Thinamy nawet o potrzbie myélenia 0 dane sprawie. Swiadomos¢ jest
ontinuua: iticje na wily poziomach, Problem nie rozvigzany ma jed-
‘nym 2 nich moge sebotowsé procesy zacbodzqee na innym. Na pray
Jel loka uezucia iywione wagledem rodziobw - odgradzam sig 0d
‘ich peace apraecranie, odcinane { wyparci ~ a potem prébuie mysleé
Diclaach 2 selem, moge By Tak bard odeity od istotnego wiiaceeO
Sie-z ym zagadnieniem materialy psychicmego, ie 2 ltwoscia wpedam
saklopotans, znechgeenie i poddaj sg Albo gy bloke dostep do
Teeth uczué wobec pewnych zadat, kore eit mi kierowmiy 23-
fnvalam, ie w tajemniczo uporezywy sposdb éieram sig 7 pozostalymi
{atonkati zespots, wiedy mySlenie, jak 2llkwidowaé trcia, moic bye
6 aro pou wae) warts n
‘lrudnione tak dugo, jak dlugo by nieSwiadony lebsze »
' atu ietwiadomny ghebszego Zea tych
‘opotow. Nawet wawezasjednak na moje samoocene bedze iat wy
{akt, ey probuje uSwiadomié sobie problem.
Co wiemy
ox
cid moeny ie at wage iloiaye ey roxwjonych
crm, maw tpg le rien na
emetspecyicayeh (woiconalnyh) Torn akynos, tem
Dodie ody. Wemyss rngnani i oem
Pebudea auto do sci, unk tego wal dj tl rccnny.
‘Wey 2c ude, ty relay usta) Kompetent
ni, Kory yg bezmysine. Wien, 2 wewnstna spines wy
sracnek do sbi, a hpokryzj ie Wi” to waystto dons
hos ravine ent jak radon en ema mow rome pre
"Sec w inh nm,
ge dors nie maZeny od wows vochowras ni ery
sa nowo rei wasoegy deta speoneg oc Modeu
Ccpwic rarale mospyrotapi Ale pte mieny
sadn sbie te pa: 0 mag 7 dy pone pion swe
Bi Samooceny? ae ®
cay onesie od when) proto, jel zoaniony
nature samooceny I form aktyonoii od Kreh ona sale, wise
2as mode obs bardzo wil Wi jet wana v doch poo. PO
rierez, jell choomy praca nad wisny smocens, sy Wi
SHE ie an mci pes Fd ota
my 2 nya prgage ps ic samooeen,ptowae Wyo
Uywat nich to, co nalepsze musimy wide jak alywnose mamy po
‘Iggnowaé i wspomagac. perme
Sami musing chavaleeryowat i ym,
exegocheomy naucea
SSS
conan tai yea ye mera pda snc
so ene powcr on may oc Teel fe ne
doswiadkzy, jak od Srodka wyglada dynamika samooceny — nie wie z wta-
sep dicen owe pens so an eee
sta omy vet w opm unodlwnasy aaymovigzane wlasne problem ogranicraa efek-
Fpumote w pomagania inna. Plage t,o caym mowiny, tai ba
thte) pracKomujy Komunikat nt, co sobypreedstawiamy, moze bye
Fossey ae abd. Sami musimy charakter2wat si fy, 2°80
heemy naucz
‘Doo opewick, kg lubigprztaczaé studentom peychoogi, W Tn-
iach, Fiodyrdzina napotyka problem, nie zasigga poradypsychologs (54
‘aie ncsigal, Seka pom micuoorego gu. Medrneew edn]
eae eck wielekrotnie pomagal pewae) rodznie. Kioregos dna rodzice
‘ Morowadal do nego diewigeileniog sya, Ojciee powiedi i=
Faprreae ayn jest wnpaniatym chlopcem i Kochany go bardzo. Ale a
‘Stacy problem, laos do lodyery kre psuja ma zy izdrowi:Pro-
Dowalilmy go prackonaé, krzyczelismy na nicgo, bloga, blismy —
‘Mastko na ne. Weigz pochlania ogromne ios sodyezy. Cry maiese
Mim porate?” Kar zzivieniu oj, gure pawidial: Ode wri
sary odie", Nikt sig nie spicra gor, wige posuchal go: Dwa
“Jolie pase stam sg ponowni i guru powida:.dobrx, momeny
spans do pracy -Ojice zapytal: Czy méleyt nam powedzet ae
SS fp oll nas aa da spose? Niply wera) to nie robe
Gus edpowiediek. Polrzebowalem tch dwéch tygodn, bo sam prez
eae eie miatem slabodé do slodyezy Zanim sig do tego nie penal
fd ayn sob neta fem aos, nebytem gotony by mde
‘warzemu synow"
‘Nic waeythim terapeutom pod si ta opowist
moc innym, Réwnick aie
MieToDA DOKANICZANIA ZDAKI
W ksigive pods wicle praykiado, Jaki spossb moina stosowaé
smetad dokadcrania dah w cehd umacnianiaposracia wlasne] warts
‘Metoda ts est naregdriem zaroao terapeutyceaym, jak i pomawexy.
(5a 1970 rok, Kody zaczglem ja tosowa, nada craz scorns i cfek-
{ij soso fe) wpkoresywani, Kore ut zomuien i>
Pe ibwidujgrepresyne bariery, wyenalajeautoeksprest, pobudraia
proves samolecrenia~ oar ulatwija cage testowani i werytikace mo-
Fe tvosnyt hipotezstota moto polega tym, pacentowi (sobic
teane) proce ig toon alana ~ ane nickompletne. Narepic
fata goo wiclkrote powarzani eg fragment a kxtyn F270
ym sakosezeniem Potem poxvany jet fragment koejnego dani
“pute ese anego ak by exdba magia ehplorowaédany obs m8
6 faréw pocuca wlan) wart n