Alfabeto fonetico italiano

Słownik wymowy włoskiej online: https://www.dipionline.it/

Samogłoski:
[i] il [ˈil]
[e] cena [ˈʧena]
[ɛ] bene [ˈbɛne]
[a] alma [ˈalma]
[ɔ] poco [ˈpɔko]
[o] ombra [ˈombra]
[u] umile [ˈumile]

Spółgłoski nosowe:
[m] [mm] mio [ˈmio], mamma [ˈmamma]
[ɱ] tanfo [ˈtaɱfo[, invece [iɱˈveʧe]
[n] [nn] non [ˈnon], vanno [ˈvanno]
[ŋ] anche [ˈaŋke], vengo [ˈvɛŋgo]
[ɲ] [ɲɲ] gnocchi [ˈɲokki], regno [ˈreɲɲo]

Spółgłoski zwarte (okluzywne):

[p] [pp] per [ˈper], oppure [opˈpuɾe]
[b] [bb] ballo [ˈballo], babbino [babˈbino]
[t] ] [tt] tempo [ˈtɛmpo], fatto [ˈfatto]
[d] [dd] dona [ˈdona], freddo [ˈfreddo]
[k] [kk] capo [ˈkapo], coda [ˈkoda], cupo [ˈkupo], secco [ˈsekko], sacco [ˈsakko], succo [ˈsukko]
[ɡ] [ɡɡ] gallo [ˈɡallo], gola [ˈɡola], gusto [ˈɡusto], legga [ˈlɛɡɡa], leggo [ˈlɛɡɡo], agguaglio [aɡˈɡuaʎʎo]

Spółgłoski zwarto-szczelinowe:
[ʦ] [ʦʦ] stanza [sˈtanʦa], vezzo [ˈveʦʦo]
[ʣ] [ʣʣ] pranzo [ˈpranʣo], mezzo [ˈmɛʣʣo]
[ʧ] [ʧʧ] cena [ˈʧena], cibo [ˈʧibo], faccia [ˈfaʧʧa]
[ʤ] [ʤʤ] gesto [ˈʤɛsto], giusto [ˈʤusto], leggere [ˈlɛʤʤeɾe]

1
Spółgłoski szczelinowe:
[f] [ff] favola [ˈfavola], buffo [ˈbuffo]
[v] [vv[ visto [ˈvisto], evviva [evˈviva]
[s] [ss] stanco [sˈtaŋko], sono [ˈsono], spesso [sˈpesso]
[z] cosa [ˈkᴐza], svenuta [zveˈnuta]
[ʃ] [ʃʃ] scena [ˈʃɛna], lascia [ˈlaʃʃa], pesce [ˈpeʃʃe]

Półsamogłoski:
[j] guaio [ˈgwajo], viene [ˈvjɛne]
[w] questo [ˈkwesto]

Spółgłoski drżące:
[r] [rr] roba [ˈrɔba], presto [ˈprɛsto], ferro [ˈfɛrro]
[ɾ] oro [ˈɔɾo]

Spółgłoski boczne:
[l] [ll] loco [ˈlɔko], volta [ˈvolta], fallo [ˈfallo]
[ʎ[ [ʎʎ[ gli [ˈʎi], voglio [ˈvɔʎʎo]

Kilka zasad wymowy dotyczących spółgłosek:

1) W pozycji interwokalicznej zawsze wymawiamy jako podwójne, a więc wydłużamy następujące głoski:

 gn: regno [ˈreɲɲo]

 gl: voglio [ˈvɔʎʎo]
 sce i sci: pesce [ˈpeʃʃe], lascia [ˈlaʃʃa]
 pojedyncze z: Suzuki [suʣˈʣuki], pazienza [paʦˈʦjɛnʦa]

2
2) Twarda ([k] [ɡ] [sk]) lub miękka ([ʧ] [ʤ] [ʃ]) wymowa c, g i sc:

 c, g i sc wymawiamy jak [k] [ɡ] i [sk], gdy stoją przed samogłoskami o, a, u: cosa [ˈkoza], casa [ˈkaza], cura [ˈkuɾa], gola [ˈɡola], gamba [ˈɡamba],
gusto [ˈɡusto], scopo [sˈkɔpo], scala [sˈkala], scusa [sˈkuza]
 c, g i sc wymawiamy jak [ʧ] [ʤ] i [ʃ], gdy stoją przed samogłoskami e, i: cena [ˈʧena], cibo [ˈʧibo], gente [ˈʤɛnte], giro [ˈʤiɾo], scena [ˈʃɛna], sciare
[ˈʃaɾe]
 ch, gh i sch również wymawiamy jak [k] [ɡ] i [sk]: chiaro [ˈkjaɾo], che [’ke], ghirlanda [girˈlanda], lunghe [ˈlunɡe], schiavo [sˈkjavo], schermo
[sˈkermo]

3) i nie wymawiamy w następujących połączeniach:

 cia, cio, cie, ciu ([ʧa], [ʧo], [ʧe], [ʧu]), np. pancia [ˈpanʧa], Cio-Cio-San [ʧoʧoˈsan], cielo [ˈʧɛlo], ciurma [ˈʧurma]
 gia, gio, gie, giu ([ʤa], [ʤo], [ʤe], [ʤu]), np. giallo [ˈʤallo], giovane [ˈʤovane], effigie [efˈfiʤe], giusto [ˈʤusto]
 scia, scio, scie, sciu ([ʃa], [ʃo], [ʃe], [ʃu]), np. sciare [ˈʃaɾe], sciogliere [ˈʃɔʎʎeɾe], scienza [ˈʃɛnʦa], sciupato [ˈʃupato]

4) h nigdy nie wymawiamy, aczkolwiek posiada różne funkcje:

 w połączeniu z c i g daje wymowę twardą tych spółgłosek: chiuso [ˈkjuzo], preghiamo [preˈɡjamo];
 w formach czasownika avere odróżnia je od innych słów: ho – „mam” („o” znaczy „albo”), hai – „masz” („ai” to złożona forma przyimka „a”),
ha – „ma” („a” to przyimek), hanno – „mają” („anno” znaczy „rok”);
 w wykrzyknieniach, tj. ah, oh, ahi, ohi, ahimè, ohimè wydłuża samogłoskę: [ˈa:], [ˈo:], [aiˈmɛ], [oiˈmɛ].

5) s jest wymawiane bezdźwięcznie jako [s], gdy:

 stoi na początku wyrazu, a za nim jest samogłoska, np. sono [ˈsono], sapere [saˈpeɾe];
 stoi na końcu wyrazu: Radamès [radaˈmɛs], Amneris [amˈnɛɾis];
 stoi przed inną spółgłoską bezdźwięczną, czyli przed: c wymawiane jak [k], f, p, q, t, np. scala [sˈkala], sfatto [sˈfatto], trasporto [trasˈpᴐrto],
squadra [sˈkwadra], stile [sˈtile];
 stoi po innej, dowolnej spółgłosce, np.: senso [ˈsɛnso], forse [ˈforse], falso [ˈfalso];
 jest podwójne, np. basso [ˈbasso], messo [ˈmesso], presso [ˈprɛsso];

3
 6) s jest wymawiane dźwięcznie jako [z], gdy:

 stoi na początku lub w środku słowa przed spółgłoskami dźwięcznymi b, d, g, l, m, n, r, v: sbilancia [zbiˈlanʧa], sdegno [zˈdeɲɲo], sgelo [zˈʤɛlo],
slavo [zˈlavo], smorfia [zˈmᴐrfia], snudare [zˈnudare], Amonasro [amoˈnazro], sveglia [zˈveʎʎa];
 jest interwokaliczne: base [ˈbaze], caso [ˈkazo], mese [ˈmeze], musica [ˈmuzika], rosa [ˈrᴐza], uso [ˈuzo], viso [ˈvizo].

Wyjątki: niekiedy s na pierwszy rzut oka wydaje się interwokaliczne, stanowi jednak złożenie. Oto najbardziej typowe przypadki takich złożeń:

 w złożeniach, w których drugi element zaczyna się od s + samogłoska: caposaldo [kapoˈsaldo], girasole [ʤiɾaˈsole], presupporre
[presupˈporre], disotto [diˈsotto], ovverosia [ovveroˈsia], risalire [riˈsaliɾe], risaltare [riˈsaltaɾe], semiserio [semiˈsɛɾjo], sottosopra
[sottoˈsopra], stasera [staˈseɾa], trentasei [trentaˈsɛi], ventisette [ventiˈsɛtte].
 si zwrotne (czyli „się”): sentesi [ˈsɛntesi] (“si sente”- „czuje się”), credeasi [kreˈdeasi] (“si credeva” – „uważał się”), qualsiasi [kwalˈsiasi]
(“qual (che) si sia”)
 z prefiksami ri-, tra-, anti-, a-, auto-, bis-: risorto [riˈsorto], trasalire [trasaˈliɾe], antisettico [antiˈsɛttiko], asociale [asoˈʧale],
autosufficente [autosuffiˈʧɛnte], bisillabo [biˈsillabo]

Uwaga: niektórzy native speakerzy nie udźwięczniają „s” w słowach takich jak: asino, casa, cosa, così, chiuso, naso, Pisa, posa, riso, desiderio,
disegno, preservare, preside, presentimento, proseguire, residenza, risentimento, riserva, risolvere, susurro. Dlaczego? Z uwagi na pochodzenie
(centralne Włochy, czyli Toskania, Umbria, Marche, Lazio) bądź edukację (kultywowanie wymowy tradycyjnej). Obowiązujące współcześnie
zasady wymowy optują w przypadku podanych wyżej słów za ich wymową dźwięczną [z] jako aktualną i obowiązującą (patrz: zapis, w którym
podaje się wymowę współczesną, zaś po kropce wymowę tradycyjną: ˈkaza. -s- 1).

7) z jest wymawiane bezdźwięcznie jako [ʦ], gdy:

 znajduje się przed grupami samogłosek ia, ie, io (prawie zawsze): spezia [sˈpɛʦʦja], grazie [ˈɡraʦʦje], spazio [sˈpaʦʦjo];
 po spółgłosce l: alzare [alˈʦaɾe], calza [ˈkalʦa], filza [ˈfilʦa];
 w końcówkach:
-anza (abbondanza [abbonˈdanʦa])
-enza (influenza [influˈɛnʦa])
-ezza (bellezza [belˈleʦʦa])

1 Za: dipionline.it/dizionario, hasło: casa.

4
 -izia (giustizia [ʤusˈtiʦʦja])
-onzolo (mediconzolo [mediˈkonʦolo])
-ozzo, -ozza (gargarozzo [ɡarɡaˈɾɔʦʦo], carrozza [karˈrɔʦʦa])
-uzzo (animaluzzo [animaˈluʦʦo])
-zione (nazione [naʦˈʦjone])
-ziare (deliziare [deliʦˈʦjaɾe]).

8) z jest wymawiane dźwięcznie jako [ʣ], gdy:

 gdy znajduje się między dwiema samogłoskami (nie zawsze, zwłaszcza w przykładach podanych w poprzednich punktach): azalea [aʣʣaˈlɛa],
azoto [aʣˈʣɔto], ozono [oʣˈʣɔno];
 w sufiksie -izzare: civilizzare [ʧiviliʣˈʣaɾe], fraternizzare [fraterniʣˈʣaɾe], organizzare [orɡaniʣˈʣaɾe], oraz w wyrazach pochodnych
zakończonych na -izzatore, -izzazione: civilizzatore [ʧiviliʣʣaˈtoɾe], civilizzazione [ʧiviliʣʣaˈʦjone].

Współcześnie, a także w nowo wprowadzanych słowach, archaizmach lub wyrazach z języka specjalistycznego, mamy tendencję do wymowy
dźwięcznej każdego z znajdującego się na początku słowa, a więc np.: zio [ˈʣio], zucchero [ˈʣukkeɾo], Zerlina [ʣerˈlina].

9) gl wymawiamy miękko [ʎ] gdy:

 występuje przed samogłoską i: gli [ʎi], egli [ˈeʎʎi], figli [ˈfiʎʎi], togli [ˈtᴐʎʎi], agli[ˈaʎʎi].

Wyjątki: glicine [ˈɡliʧine], negligenza [neɡliˈʤɛnʦa], ganglio [ˈɡaŋɡljo], glicerina [ɡliʧeˈɾina], geroglifico [ʤeɾoˈɡlifiko];

 przed samogłoskami a, e, o, u wymawiamy jako dwie osobne głoski g i l: glaciale [ɡlaˈʧale], globo [ˈɡlᴐbo], deglutire [deɡluˈtiɾe], gloria [ˈɡlᴐɾia].

10) gn zawsze wymawiamy miękko [ɲ]: gnocco [ˈɲᴐkko], degnare [deɲˈɲaɾe], segnetto [seɲˈɲetto], magnifico [maɲˈɲifiko], regno [ˈreɲɲo], ognuno
[oɲˈɲuno], oprócz nazw własnych i wyrazów pochodzących z języków obcych, np. Wagner [ˈvaɡner], wagneriano [vaɡneˈɾjano].

11) q wymawiamy jak [k]. Po głosce q [k] następuje zawsze półsamogłoska u [w], a następnie samogłoski a, e, i, o: quadro [ˈkwadro], questo [ˈkwesto],
qui [ˈkwi], quota [ˈkwɔta].

Wzmocnienie q(u) następuje poprzez połączenie cq(u): acqua [ˈakkwa], nacqui [ˈnakkwi], tacque [ˈtakkwe]; czasem także przez podwojenie qq(u):
soqquadro [sokˈkwadro].

5
 12) Głoski z języków obcych: j, k, w, x, y zasadniczo występują w słowach pochodzenia obcego, których pisownia nie uległa italianizacji lub istnieje
zarówno wariant obcy, jak i zitalianizowany, oraz w nazwach własnych.

«J»
Pojawia się w słowach obcych zadomowionych w j. włoskim (np. jogging). Jeśli są to słowa pochodzące z języka angielskiego, j wymawia się jak
miękkie g: jeep [ˈʤip], jet [ˈʤɛt].

Uwaga: do początków XX w. używano jej także tam, gdzie oznaczała półsamogłoskę: jeri, fornajo, vjene, pajo.

«K»
Stosowana w skrótach dotyczących miar (kg, kl, km) ale już formy pełne są zitalianizowane: chilogrammo [kiloˈɡrammo], chilolitro [kiˈlᴐlitro],
chilometro [kiˈlᴐmetro]) oraz słowach pochodzenia obcego (choć niektóre istnieją też w formach zitalianizowanych, jak folclore [folˈkloɾe] czy
chimono [kiˈmᴐno]).

«W»
W występuje w słowach z języka angielskiego i niemieckiego. W wymowie w niemieckie brzmi jak włoskie v (wagneriano [vagneˈɾjano]), zaś w
angielskie jak półsamogłoska u [w]: week-end [wiˈkɛnd], sandwich [ˈsɛndwiʧ]).

«X»
X wymawiamy jak [ks]; pojawia się w słowach obcych (taxi [takˈsi]), w nazwach własnych i wyrazach pochodnych (Marx [ˈmarks], marxismo
[marˈksizmo]), w wyrazach rozpoczynających się na prefiksy pochodzenia greckiego xeno-, xero-, xilo- (xenofobo [kseˈnᴐfobo], xerocopia
[kseɾoˈkᴐpja], xilofono [ksiˈlᴐfono]). Może być zapisane jako cs: ics [ˈiks], clacson [ˈklakson].

Uwaga: w tekstach napisanych w dialekcie weneckim x wymawiamy jako [z[, np. w słowie xe [ze] („xe” po wenecku znaczy to samo co „è” („jest”) w
italiano standard), czasem także jako [s], np. xer Nicolao [ˈser nicoˈlao]

«Y»
Y występuje w wyrazach pochodzenia obcego (brandy [ˈbrɛndi], yoga [ˈjᴐɡa] derby [ˈdɛrbi]) i wymawiamy je wtedy jak samogłoskę i lub j.

W razie wątpliwości najlepszym źródłem wiedzy będzie zawsze słownik wymowy www.dipionline.it