TÜRKİYE’NİN SU KAYNAKLARI

NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde Türkiye’nin denizlerini,
göllerini, akarsularını, yeraltı sularını ve
ülkemizde su kaynaklarından yararlanma
konusunu öğreneceksiniz.

Kazanım: 10.1.10. Türkiye’deki su varlıklarının

genel özelliklerini ve dağılışını açıklar.
Kazanım: 10.1.11. Türkiye’deki su varlığını
verimli kullanmanın ekonomik, sosyal ve
kültürel etkilerini değerlendirir.
Yaşadığınız yerde yukarıdaki su kaynaklarından hangileri bulunmaktadır?
Bu su kütlelerinin önemiyle ilgili görüşlerinizi sınıfta paylaşınız.
Su, canlılar için temel ihtiyaç olduğu gibi aynı zamanda yaşam ortamıdır.

Türkiye’nin çevresi ve arazisi üzerinde önemli miktarda su bulunduğu hâlde

içilebilir su oranı düşüktür.

Ülkemize düşen yıllık yağış miktarı ortalama 643 mm’dir.

Bu suyun bir kısmı, tekrar buharlaşmayla atmosfere döner. Kalan su, gölleri
besler, akarsular tarafından denizlere taşınır ve yer altına sızar.
Türkiye, kişi başına düşen su miktarı bakımından su azlığı çeken ülkeler
arasında yer almaktadır.
Nüfusumuzun sürekli arttığı düşünülürse kişi başına düşen su miktarının her
yıl azaldığı söylenebilir.
Ülkemizin başlıca su kaynakları denizler, göller, akarsular ve yer altı sularıdır.
 Türkiye'nin üç tarafı Akdeniz, Karadeniz ve Ege Denizi ile çevrilidir.
TÜRKİYE’NİN Ülke sınırları içerisinde Marmara Denizi de bulunmaktadır. Türkiye,
adalar dâhil yaklaşık 8333 km’lik kıyı şeridine sahiptir. Bu kıyı
DENİZLERİ şeridinin yaklaşık %24,34'ü Karadeniz, %11,20'si Marmara Denizi,
%33,66'sı Ege Denizi ve %20,07'si de Akdeniz’de bulunmaktadır.

Karadeniz

Marmara

Ege

Akdeniz
Karadeniz
 Tuzluluk
%𝐨 18
KARADENİZ

Yüz ölçümü 496.064 km2 olan Karadeniz’in ortalama derinliği 1197m, en

derin yeri ise 2245 m’dir. Türkiye kıyılarında kıta sahanlığı dardır.

Karadeniz
Karadeniz’in Türkiye sınırlarındaki kıyı uzunluğu 1795 km’dir.

Karadeniz, dünyanın en büyük hidrojen sülfür rezervidir. Bu nedenle 150-200

metre arasında değişen derinliklerin altında yaşam yoktur.

Kıyılarındaki limanlarıyla deniz taşımacılığında da önemli bir yere sahiptir.

Ülkemizde deniz ürünlerinin %80’i Karadeniz’den elde edilmektedir.
Marmara
Denizi
 Tuzluluk
%𝐨 22
MARMARA DENİZİ
Yüz ölçümü 11.350 km² olan Marmara, Türkiye’deki en küçük denizdir.

Marmara
Bir iç deniz olan Marmara, Türkiye’nin Asya ve Avrupa kısımlarını da
birbirinden ayırır.
Denizi
Marmara’nın en derin yeri 1238 m’dir. Kıta sahanlığı geniştir.

İstanbul Boğazı ile Karadeniz’e, Çanakkale Boğazı ile de Ege Denizi’ne

bağlanır.

Marmara kıyılarının uzunluğu 1275 km’dir.

 Tuzluluk
%𝐨 22
MARMARA DENİZİ
Marmara Denizi ile boğazlar alt ve üst akıntılar bakımından önemlidir.

Marmara
Fazla yağış alan ve çok sayıda akarsuyun döküldüğü Karadeniz’in seviyesi diğer denizlere göre 40
cm daha yüksektir. Bu da Karadeniz’den Marmara Denizi’ne üst akıntıya, Marmara’dan Karadeniz’e
de alt akıntı görülür.
Denizi
Bu fazla sular, İstanbul Boğazı’ndan Marmara’ya ordan da Çanakkale Boğazı
üzerinden Ege Denize’ne akmaktadır.

Ege Denizi’nin, Marmara ve Karadeniz’e göre tuz oranı fazladır.

Yoğunluğu fazla olan suları ise dip akıntı şeklinde boğazlar üzerinden
Karadeniz’e doğru hareket etmektedir.
Marmara Denizi balıkçılık ve liman etkinliklerinden dolayı önemli bir yere
sahiptir.
İzmit
Limanı
İSTANBUL Marmara'yı Karadeniz’e bağlayan İstanbul Boğazı, dünya deniz ulaşımında önemli
bir yere sahiptir. İstanbul Limanı, Türkiye’nin ihracat ve ithalatında âdeta dünyaya
BOĞAZI açılan bir kapıdır.
 İSTANBUL
BOĞAZI
İstanbul Boğazı, dünyanın en dar
su yollarındandır.
Marmara’yı Karadeniz’e bağlayan
boğaz işlek su yollarındandır.
İstanbul Boğazı’nın en geniş yeri
kuzeyde, Anadolu Feneri ile
Türkeli Feneri arasında 3600
metredir.
En dar yeri ise Anadolu Hisarı ile
Rumeli Hisarı arasında 698
metredir.
 İSTANBUL
BOĞAZI

İstanbul Boğazı’nın derinliği 30 ile

110 metre arasında değişir.

Stratejik bakımdan önemli bir

yere sahip olan bu boğaz,
Türkiye’nin jeopolitik önemini
artırmaktadır.

İstanbul Limanları, Türkiye’nin

ihracat ve ithalatında âdeta
dünyaya açılan bir kapıdır.
ÇANAKKALE Marmara’yı Ege’ye bağlayan Çanakkale boğazı stratejik açıdan önemli bir yere
BOĞAZI sahiptir. Boğaz işlek su yollarındandır.
ÇANAKKALE
BOĞAZI

Çanakkale Boğazı’nın en geniş

yeri, güney sınırında 3600, en dar
yeri ise Çanakkale ile Kilitbahir
arasında 1200 metredir.

Boğazın derinliği 50 ile 140 metre

arasında değişir.

Marmara’yı Ege’ye bağlayan

boğaz stratejik açıdan önemli bir
yere sahiptir. Boğaz işlek su
yollarındandır.
 Ege
Denizi
 Tuzluluk
%𝐨 25
EGE DENİZİ
Türkiye ile Yunanistan arasında yer alan Ege’nin yüz ölçümü adalarla birlikte
214.000 km2dir. Yaklaşık 3000 ada bulunmaktadır.

Ege
Türkiye’nin kıyı şeridinin en uzun olduğu deniz Ege’dir.

Denizi
Ege’nin Türkiye kıyılarının uzunluğu 2805 km’dir. Kıyılarımızın toplam
uzunluğunun yaklaşık 1/3’ünü bu kıyılar oluşturmaktadır.

Girintisi ve çıkıntısı fazla olan Ege’de çok sayıda koy, körfez ve yarımada yer
almaktadır.
Deniz turizmi bakımından Türkiye ekonomisine önemli katkılarda
bulunmaktadır. Balıkçılık ve liman faaliyetleri bakımından önemlidir.
Ege Denizi turizm bakımından Türkiye ekonomisine önemli katkılar
sağlamaktadır.

Bodrum
Girintisi ve çıkıntısı fazla olan Ege’de çok sayıda koy, körfez ve yarımada yer almaktadır.
Akdeniz
 Tuzluluk
%𝐨 38
AKDENİZ

Türkiye çevresindeki en büyük denizdir. Kapladığı alan 2.971.000 km²dir.

Cebelitarık Boğazı ile Atlas Okyanusu’na, Süveyş Kanalı ile Hint Okyanusu’na
bağlanmıştır. Deniz turizmi açısından çok önemlidir.

Ortalama derinliği 1400, en derin yeri 4400 metredir.

Akdeniz
İskenderun ve Mersin körfezIeri dışında kıta sahanlığı çok dardır.

Türkiye kıyılarındaki sıcaklığı 14 °C ile 34 °C arasında değişir.

Akdeniz’in Türkiye kıyılarındaki uzunluğu 1577 km’dir.c

Akdeniz kıyısında yer alan Antalya ilimizde deniz turizmi gelişmiştir.
Kaputaş
Plajı
Gölcü
k Gölü
TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

Türkiye, göller bakımından zengin bir ülke değildir. Bazı alanlarda göl sayısı fazla iken bazı
alanlarda ise göl bulunmamaktadır. Van Gölü çevresi, Tuz Gölü çevresi, Göller Yöresi ve
Marmara Denizi'nin güneyinde göllerin sayıca daha fazla olduğu görülmektedir.
 GÖLLER
DOĞAL GÖLLER YAPAY GÖLLER
(Baraj Gölleri-
1- Tektonik göller
Antropojen Göller)
2- Volkanik göller
3- Karstik göller
4- Buzul (sirk) gölleri
a- Alüvyal set gölleri
5- Karma yapılı göller b- Heyelan set gölleri
6- Doğal set gölleri c- Volkanik set gölleri
d- Kıyı set gölleri
e- Moren set gölleri
 DOĞAL GÖLLERİMİZ
Tektonik Volkanik Karstik Buzul Karma Doğal Set
Göller Göller Göller Gölleri Göller Gölleri

Tuz Nemrut Kestel Aynalı Van

Akşehir Meke Suğla Kilimli Beyşehir
Kuş(Manyas) Acıgöl Avlan Öküz Eğirdir
İznik Gölcük Kızören Koç Kovada
Sapanca Timraş Karagöl
Burdur
Acıgöl
Eymir, Mogan, Bafa, Marmara, Köyceğiz ,Uzungöl Alüvyal Set
Eber
Seyfe Tortum, Sera, Abant, Yedigöller, Heyelan Set
Hazar
B.Çekmece, K.Çekmece, Terkos (Durusu) Kıyı Set
Erçek, Çıldır, Nazik, Haçlı, Balık Volkanik Set
 TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ
B.Çekmece
Çıldır
Uzungöl
Eymir Tortum
Mogan Balık
Kuş Haçlı
Tuz Nazik
Eber
Marmara Nemrut
Van Erçek
Bafa Beyşehir
Suğla
 Terkos
B.Çekmece
K.Çekmec Çıldır
e Sapanca
İznik
Eymir Balık
Kuş Ulubat
Mogan
Nazik
Akşehir Tuz Nemrut Erçek
Marmara
Gölü Van
Eğirdir Gölü
Bafa Beyşehir
Burdur

Köyceğiz
 TEKTONİK GÖLLERİMİZ

Aktaş
(Hozapin)
Sapanca
İznik
Kuş Uluabat
(Manyas) (Apolyont)

Eber
Akşehir Tuz
Gölü
Acıgöl Hazar
(Gölcük)
Burdur
 Ankara, Konya ve Aksaray illeri arasında bulunan Tuz Gölü, yüz ölçümü bakımından ülkemizin
Tuz ikinci büyük gölü iken, son yıllarda sularındaki azalmadan dolayı üçüncü sıraya düşmüştür.
Gölü Tektonik bir çanakta yer alan bu göl, kapalı bir havzada yer almaktadır.

Ortalama derinliği 40 cm olan

gölün büyük bir kısmı yaz
döneminde kurumaktadır.
Tuz
Gölü
Ülkemizin tuz ihtiyacının yarısına yakını Tuz Gölü’nden elde edilmektedir.
Burdur Tektonik göllerden olan Burdur’un dışarıya akıntısı olmadığından tuz
Gölü oranı yüksektir. (Sülfatlı)

Nesli azalmakta olan Dikkuyruk

Ördekleri’nin dünyadaki varlığının,
yaklaşık yüzde 75’i bu gölde
kışlamaktadır.
Burdur
Gölü
Manyas Güney Marmara’da tektonik çanakta yer alan Kuş (Manyas) Gölü’nün
(Kuş) Marmara Denizi’ne akıntısı bulunduğundan tuz oranı azdır.
Gölü
Kuş (Manyas) Gölü
dünyaca tanınan kuş
barınma alanlarından
biridir.
Manyas
(Kuş)
Gölü
 Denizli ili sınırlarında bulunan Acıgöl, Türkiye’nin tek, doğal sodyum
Acıgöl
potansiyeline sahiptir.(Çok Tuzlu)

Dışarıya akıntısı olmayan ve derinliği Gölün tabanında çökelen tuz,

ortalama bir buçuk metre olan gölün potasyum, sodyum ve sülfat; kâğıt,
önemli bir kısmı yaz döneminde cam, deterjan, tekstil ve benzeri
kurumaktadır. alanlarda kullanılmaktadır.
İznik Güney Marmara’daki tektonik çanaklardan birinde bulunan ve
Gölü Marmara’nın en büyük gölü olan İznik, fazla sularını bir gideğenle
Marmara Denizi’ne boşaltmaktadır.

Suları tatlı olan bu göl de

ülkemizin önemli kuş
barınma alanlarındandır.
Sapanca Güney Marmara’daki tektonik çanaklarda meydana gelen göllerden
Gölü biri de Sapanca’dır.

Adapazarı ile İzmit

arasında bulunan bu
gölün suları tatlıdır.
Eber
Gölü İç Anadolu’da yer alan
Eber ve Akşehir gölleri de
tektonik çanaklarda
meydana gelmişlerdir.

Akşehir
Gölü
 Hazar Ülkemizdeki tektonik göllerden biri de Hazar Gölü’dür. Elazığ ili
(Gölcük) sınırlarında bulunan bu gölün gideğeni, Dicle Nehri’nin kaynağını
Gölü oluşturmaktadır.

Suları tatlı olan bu

gölden elektrik enerjisi
elde edilmektedir.
Aktaş (Hozapin ) Gölü- Çıldır
VOLKANİK GÖLLERİMİZ

Nemrut
Gölcük
Acıgöl

Meke
Nemrut Ülkemizdeki volkanik göller krater, kaldera ve maar çanaklarında
Gölü oluşmuşlardır. Bu göllerin en büyüğü Nemrut Kaldera Gölü’dür.

Bitlis ili sınırlarında bulunan

ve Nemrut Dağı’nın
kalderasında yer alan bu göl,
daha çok kar ve yağmur
sularıyla beslenir.
Nemrut
Gölü
 ‘’Dünyanın nazar boncuğu’’ olarak adlandırılan Meke Tuzlası Gölü, Karapınar
Meke yakınlarında yer alır. Bir patlama çukuru içinde yer alan gölün ortasında ada şeklinde bir
Gölü volkan konisi bulunmaktadır. Meke gölünün suları on yıllarda gittikçe azalmıştır.
Meke Bir patlama çukuru içinde
Gölü yer alan gölün ortasında
ada şeklinde bir volkan
konisi bulunmaktadır. Acıgöl

Bu gölün yakınında bulunan

Acıgöl ise bir maar içinde
oluşmuştur. Acıgöl’ün de tuz
oranı yüksektir.
Meke
Gölü
Gölcük Isparta yakınlarında yer alan Gölcük Gölü, bir kraterde yer almaktadır.
Gölü
 KARSTİK GÖLLERİMİZ

Kızören
Kestel
Salda
Suğla

Avlan
Kızören Konya ili sınırlarında bulunan Kızören Gölü’nün derinliği 145 metredir.
Obruk
Gölü
Kızören
Gölü
Salda ‘’Türkiye’nin Maldivleri’’ olarak adlandırılan Salda Gölü karstik göllerimiz
Gölü arasında yer almaktadır.
Salda
Gölü
 BUZUL GÖLLERİMİZ
Orta kuşakta yer alan ülkemizde buzul göllerinin örneklerine sık rastlanmamakla birlikte bu
göller, buzul aşındırmasının etkili olduğu yüksek yerlerde (Uludağ, Kaçkar Dağları, Buzul Dağı
vb.) görülmektedir.

Uludağ Kaçkar
Dağları
Aynalıgöl-
Uludağ
Karagöl-
Şavşat
Deli Kaçkar Dağları’nda yer alan Deligöl, buzul göllerimizden biridir.
Göl
KARMA YAPILI GÖLLERİMİZ

Van

Eğirdir Beyşehir
Kovada
 KARMA YAPILI GÖLLERİMİZ
Oluşumunda birden fazla faktörün etkili olduğu göllere karma yapılı göller denir. Örneğin Van
Gölü, Nemrut Dağı'ndan çıkan lavların tektonik bir çanağın önünü kapaması sonucu oluşmuştur.
Ayrıca Beyşehir ,Eğirdir ve Kovada göllerinin oluşumunda tektonik ve karstik olaylar birlikte
etkili olmuştur.

Eğirdir Gölü Kovada Gölü

Van Ülkemizin en büyük gölü olan Van Gölü, tektonik bir çanağın önünün
Nemrut’tan çıkan lavlarla kapanması sonucunda meydana gelmiştir.
Gölü
Tekto-Volkanik Kökenli
Kapalı bir havza olan Van Gölü
dünyanın en büyük sodalı
gölüdür.
1 Hafta sodalı suda yüzen çocukların saç rengi
değişiyor.
Van Sularının yapısından
Gölü dolayı içinde yaşayan
canlı sayısı çok azdır.
İnci kefali, bu gölde
yaşayan balık türüdür.
Dünya’da yalnızca Van Gölü’nde yaşayan inci kefalleri, her yıl mayıs ve haziran aylarında üremek için
Van Gölü’ne dökülen akarsularda, akıntının ters yönünde hayranlık verici bir yolculuğa çıkmaktadır.
 Ülkemizin ikinci büyük doğal gölü ve en büyük tatlı su gölü olan
Beyşehir
Beyşehir, tektonik bir çanakta yer almış tekto-karstik kökenli bir
Gölü
göldür.

Beyşehir Gölü’nün yer altı ve yer

üstü gideğenleri bulunduğundan
tuzluluk oranı düşüktür.
Beyşehir
Gölü
Eğirdir Türkiye’nin dördüncü büyük gölü olan Eğirdir Gölü tektonik
Gölü çanaklarda çözünmeler sonucu meydana gelmiştir.
 DOĞAL SET GÖLLERİMİZ
Ülkemizde bir çanağın önünün doğal setlerle kapanması sonucunda
meydana gelen göllerin çeşitli örneklerine rastlanmaktadır. Bunlardan
başlıcaları:
❖ Alüvyal set gölleri
❖ Volkanik set gölleri
❖ Kıyı set gölleri
❖ Heyelan set gölleri
 ALÜVYAL SET GÖLLERİMİZ

Uzungöl

Mogan Eymir

Marmara

Bafa (Çamiçi)
Köyceğiz
 Alüvyal Set Göllerimiz
Akarsuların taşıdığı alüvyonların bir derenin önünü kapatmasıyla meydana gelen
Eymir, Mogan, Bafa (Çamiçi), Marmara , Uzungöl ve Köyceğiz gölleri, alüvyal set
göllere örnektir.

Eymir Gölü Bafa Gölü

Eymir Mogan
Gölü Gölü
Köyceğiz
Gölü
Bafa ( Çamiçi) Gölü
Marmara Gölü-Manisa
Uzungöl
 Volkanik Set Göllerimiz
Volkanik faaliyet sırasında çıkan materyalin bir çukurluğun önünü kapaması sonucu
oluşan lav seti göllerine özellikle Doğu Anadolu’da sık rastlanmaktadır. Doğu
Anadolu’daki Nazik, Erçek, Balık, Çıldır ve Haçlı gölleri volkanik set göllerine örnek
verilebilir.

Nazik Gölü Erçek Gölü

Çıldır Volkanik faaliyetler sonucu çıkan materyallerin bir çanağın önünü
Gölü kapatması sonucu oluşan Çıldır gölü, volkanik set göllerimizdendir.
Arpaçay ırmağı gölün gideğenidir.Bu nedenle Suları tatlıdır.
 Doğu Anadolu’nun en büyük ikinci gölüdür. Kışın tamamen donan gölün üzerinde
Çıldır
yürüyüp, atlı kızaklar ile gezilebilmektedir. Balıkçılar donan buzları kırıp, açtıkları
Gölü deliklerden balık avlamaktadır.
Çıldır
Gölü
 Kıyı Set Göllerimiz
Durusu İstanbul kıyılarında yer alan Büyükçekmece,
(Terkos) Küçükçekmece ve Durusu (Terkos) gölleri koy veya
körfezin önünün dalga ve akıntıların getirdiği materyal
ile kapanması sonucu oluşan kıyı set göllerine
örnektir.

Büyükçekmece

Küçükçekmece
Büyükçekmece
Küçükçekmece

Durusu
(Terkos)
Büyükçekmece Eskiden birer koy iken dalga ve akıntıların taşıdıkları
Gölü
materyallerle koyun önünü kapatması sonucu oluşan Büyük
Çekmece Gölü, kıyı set göllerimizdendir.
Küçükçekmece
Gölü
 Terkos
(Durusu)
Gölü
 Heyelan (Uçgun) Set Göllerimiz
Kuzey Anadolu'da özellikle Rize, Trabzon ve Artvin gibi illerde heyelan olayının sık
yaşanmasına bağlı olarak heyelan set gölleri oluşmuştur. Abant Gölü (Bolu), Sera Gölü
(Trabzon) , Tortum Gölü (Erzurum) ,Zinav (Reşadiye-Tokat),Borabay (Amasya) Gölleri
ülkemizde yer alan başlıca heyelan set gölleridir.

Abant Gölü Sera Gölü

HEYELAN SET GÖLLERİMİZ

Sera
Yedigöller Tortum
Abant
Sera Sera Gölü 1950’de bir çanağın önünün heyelan sonucu kapanmasıyla
Gölü meydana gelen heyelan set göllerimizden biridir.
Abant
Gölü
Tortum
Gölü
Tortum
Gölü
 Tortum
Gölü-Tortum
Şelalesi
Yedigöller
Borabay
Gölü
Amasya
Türkiye’nin en derin ve en sığ
gölü hangisidir?
- En derin gölümüz Van Gölü (451 metre)

- En sığ gölümüz Tuz Gölü (1-2 metre)

 YAPAY (BARAJ) GÖLLERİMİZ
Akarsu vadileri üzerine insanoğlu
tarafından yapılan setlerle
akarsuyun önünün kapanması
sonucu baraj gölleri oluşur. Baraj
gölleri elektrik enerjisi
(hidroelektrik), içme ve sulama suyu
temini gibi çeşitli amaçlarla
oluşturulur.
 Fırat Nehri Keban, Karakaya, Atatürk, Birecik ve Karkamış

YAPAY (BARAJ) GÖLLERİMİZ

Dicle Nehri Kralkızı, Ilısu, Batman, Dicle ve Devegeçidi

Kızılırmak Nehri Hirfanlı, Derbent, Kesikköprü, Altınkaya, Kapulukaya

Yeşilırmak Nehri Almus, Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu ve Kılıçkaya

Porsuk, Bayındır, Sarıyar (Hasan Polatkan) Gökçekaya ve Kurtboğazı,

Sakarya Nehri
Çubuk 1 ve 2 (Ankara Çayı Üzerinde)

Seyhan Nehri Seyhan ve Çatalan

Ceyhan Nehri Sır, Aslantaş, Menzelet, Kartalkaya

B.Menderes Nehri Kemer ve Adıgüzel

Gediz Nehri Demirköprü

Çoruh Nehri Muratlı, Borçka ve Deriner

Atatürk
Barajı
 Atatürk Barajı ve HES
Adıyaman ve Şanlıurfa il sınırlarında bulunan Atatürk Barajı'nın
gövde dolgusu 30 Ağustos 1990'da tamamlanmış ve 13 Ocak
1991 tarihinde su tutulmaya başlanmıştır. Toplam 8 adet düşey
eksenli Francis tipi türbin bulunan Atatürk Barajı'nın ilk ünitesi
16 Temmuz 1992'de 8'inci ve son ünitesi ise 1 Aralık 1993'te
elektrik üretmeye başlayarak santral tam kapasite olarak
açılmıştır.
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında inşa edilen ve
1992 yılında işletmeye açılan Atatürk Barajı, işletmede olduğu
1992-2012 yılları arasında kendini 5 kez amorti etti.
Tabanda kaya dolgusu
Gövdeye Kil Dolgusu
Atatürk
Barajı
Deriner
Barajı
Seyhan
Barajı
 Dikkat !!!
Marmara Bölgesi genel olarak HES yapımı için
uygun değildir. Yer şekillerinin sade ve engebesiz
oluşu nedeniyle HES sadece 3 tane bulunuyor.
• Çınarcık Barajı ve Hidroelektrik Santrali
• Gönen Barajı ve Hidroelektrik Santrali
• Manyas Barajı ve Hidroelektrik Santrali
Aşağıdaki haritada Türkiye'de yer alan başlıca göller numaralarla gösterilmiştir. Atlaslarınızdan
da yararlanarak haritadaki numaralarla aşağıda isimleri verilen gölleri örnekteki gibi
eşleştiriniz.

3 14
9

2
12
8
13

11
10 15 6
7 4
1
Şemanın altında
verilen gölleri,
oluşum türlerine
göre
sınıflandırarak Tuz Gölü Aynalı G. Kestel G. Nemrut G. Van Gölü Keban
şemadaki Beyşehir G. Kilimli G. Avlan G. Eğirdir G. Hirfanlı
noktalı yerlere Burdur G. Kızören G. Oymapınar
yazınız. Ulubat G.

Erçek Gölü Bafa Gölü Tortum Gölü

Çıldır Gölü Mogan Gölü Abant Gölü
Eymir Gölü
TÜRKİYE’NİN AKARSULARI

Çoruh
Nehri
ÜLKEMİZDEKİ AKARSULARIN GENEL ÖZELLİKLLERİ
01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 127
 Akarsularımızın Genel Özellikleri

1. Boyları genelde kısadır.

Çünkü: Ülkemiz bir yarımada ülkesidir ve dağlar genelde kıyıya paralel
uzanmaktadır.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 128

 2. Uzanışları genelde dağların uzanışına uyar.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 129

 3. Denge profiline ulaşmamışlardır.
Çünkü;
Anadolu Kuvaterner’de toptan yükselmiştir.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 130

 4. Yatak eğimleri ve akış hızları fazladır.
Çünkü: Ülkemiz engebeli ve yüksek bir ülkedir.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 131

 5. Hidroelektrik Enerji
potansiyelleri
yüksektir. Çünkü:
Ülkemiz engebeli ve
yüksek bir ülkedir.

Hidroelektrik potansiyeli
bakımından Avrupa’da,
Rusya Federasyonu ve
Norveç’ten sonra üçüncü
sırada yer alır.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 132

 Dikkat !!!
Marmara Bölgesi genel olarak HES yapımı için
uygun değildir. Yer şekillerinin sade ve engebesiz
oluşu nedeniyle HES sadece 3 tane bulunuyor.
• Çınarcık Barajı ve Hidroelektrik Santrali
• Gönen Barajı ve Hidroelektrik Santrali
• Manyas Barajı ve Hidroelektrik Santrali
 6. Dar ve derin vadilerde akarlar. Buna bağlı olarak:
Baraj yapımı kolaylaşır.
Kuzey-güney yönünde ulaşımı olumlu etkilerler

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 134

 7. Taşımacılığa elverişli değillerdir.
Çünkü:Ülkemiz engebeli ve yüksek bir ülke olduğundan, yatak eğimleri ve akış
hızları fazladır.
Sadece Bartın Çayı üzerinde 10 km kadar akarsu taşımacılığı yapılabilmektedir.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 135

 8. Denize döküldükleri yerlerde delta oluştururlar.
Çünkü: Bol alüvyon taşırlar(erozyon şiddetli)
Kıyılarda gel-git etkisi azdır.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 136

 9. Türkiye su sporları (rafting, kano ve su kayağı) bakımından önemli bir
potansiyele sahiptir.
Yeryüzünün en hızlı akan nehirlerinden biri olan Çoruh Nehri dünyaca
tanınmaktadır.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 137

 10. Taşıdıkları su miktarı(akım) azdır.
Çünkü: Ülkemiz az yağış alan bir ülkedir.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 138

 11. Akarsularımızın genel olarak rejimleri düzensizdir.
Çünkü: Ülkemiz büyük ölçüde kurak ve yarı kurak iklimlerin etkisinde olduğundan
yağış rejimleri düzensizdir.

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 139

 12. Akımlarının en fazla olduğu dönem ilkbahar ve yaz başlarıdır.
Çünkü: Kar erimeleri ve yağışlar etkilidir

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 140

 13. Genelde açık havzaya sahiptirler

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 141

TÜRKİYE’NİN AKARSULARI
 Ergene
Yenice (Filyos) Kura
Meriç
Yeşilırmak Çoruh
Sakarya Aras
Susurluk

Kızılırmak
Bakırçay
Gediz
K.Menderes

Seyhan Dicle
Dalaman Ceyhan Fırat
Göksu
Asi
Meriç Kura
Çoruh
Aras

Dicle
Fırat

Asi
 Karadeniz’e Dökülenler

❖Çoruh, Kızılırmak, Yeşilırmak, Bartınçayı, Filyos (Yenice), Sakarya

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 147

 Marmara Denizi’ne Dökülenler

❖Susurluk

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 148

 Ege Denizi’ne Dökülenler
❖Meriç, Bakırçay, Gediz, Küçükmenderes, Büyükmenderes

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 149

 Akdeniz’e Dökülenler

❖Aksu, Köprüçayı, Manavgat, Göksu, Seyhan, Ceyhan, Asi

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 150

 Basra Körfezi’ne Dökülenler

❖Fırat, Dicle

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 151

 Hazar Gölü’ne Dökülenler

❖Kura, Aras

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 152

Başka ülkelerden doğup ülkemiz sınırlarında
denize dökülen akarsularımız

Asi (Suriye) - Akdeniz ,

Meriç (Bulgaristan) - Ege
 1. Yağmur Sularıyla Beslenenler

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 154

 2. Kar-Buz Sularıyla Beslenenler

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 155

 3. Gölden Çıkan Akarsular

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 156

 4. Kaynak Sularıyla Beslenenler

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 157

 5. Karma Rejimli Akarsular

01:59 Mehmet Ali ERCAN – Balıkesir GM Bolluk Anadolu Lisesi 158

AKARSU HAVZALARIMIZ
Türkiye, hidroelektrik enerji potansiyeli
bakımından Avrupa’da Rusya ve Norveç’ten sonra
üçüncü sırada yer almaktadır.

Ülkemizde hidroelektrik potansiyelinde Doğu

Anadolu Bölgesi birinci, Marmara Bölgesi
sonuncu sırada yer alır.
 Kaynağını Sivas Yakınlarındaki Kızıldağ’dan alıp İç Anadolu’da
Kızılırmak
büyük bir yay çizerek Bafra Deltası’ndan Karadeniz’e dökülen
Nehri Kızılırmak 1355 km’lik uzunluğu ile ülkemizin en uzun akarsuyudur.
Kızılırmak
Nehri Başlıca kolları Delice Irmağı, Devrez ve Gökırmak'tır.
Yeşilırmak Kaynağını Sivas'ın kuzeyinde Kösedağ eteklerinden alan, Çarşamba
Nehri Deltası’ndan Karadeniz’e dökülen Yeşilırmak, 519 km’lik uzunluğa
sahiptir. Kelkit Çayı ve Çekerek nehrin en önemli kollarıdır.
Yeşilırmak
Nehri
Fırat Doğu Anadolu’daki dağlardan kaynağını alan Fırat Nehri, Basra
Nehri Körfezi’ne dökülmektedir. Nehrin en önemli kolları Murat Nehri,
Karasu Nehri, Tohma Çayı, Peri Çayı, Çaltı ve Munzur Suyu'dur.
Fırat
Nehri
Dicle
Güneydoğu Anadolu’dan kaynağını alan Fırat Nehri, Fırat Nehri ile
Nehri
Şatt’ül Arap’ta birleşerek Basra Körfezi’ne dökülmektedir. En önemli
kolları Batman ile Yanarsu, Botan, Habur, Büyük Zap ve Küçük Zap'tır.
 Dicle
Nehri-Gömük
Menderes
 Kaynağı Afyonkarahisar’da Bayat Yaylasıdır. Karadeniz’e karasu
Sakarya civarında dökülür. Ülkemizin 3. uzun akarsuyudur. Başlıca kolları
Nehri Kirmir Çayı ,Ankara Çayı, Porsuk Çayı
 Doğu Anadolu’daki dağlardan doğan Çoruh’un büyük bir kısmı,
Çoruh Türkiye sınırlarındadır. Çoruh, Gürcistan sınırlarından Karadeniz’e
Nehri dökülmektedir. Rafting sporu açısından önemlidir.
Meriç Meriç Nehri, Bulgaristan’dan doğarak Türkiye ve Yunanistan sınırını
çizerek Ege Denizi’ne dökülür.
Nehri
Manavgat Kaynağını yer altı kaynaklarından alan Manavgat ülkemizin rejimi
Nehri en düzgün olan akarsuyudur.
Bartınçayı Ağız kısmından itibaren iç kesimlere doğru yaklaşık 10 km’lik kısmı
ulaşıma elverişli olan Bartınçayı (Kocaçay) dışında üzerinde ulaşım
yapılabilen akarsuyumuz yoktur.
Seyhan
Nehri
Ceyhan
Nehri
Köprüçay
Aras Nehri

Doğu Anadolu’nun yüksek dağlık alanlarından kaynağını alan Aras Nehri (en büyük
kolları Arpaçay Irmağı,Kars Çayı ,Bingöl Çayı ve Hasankale Çayı) ülkemizden
kaynağını alır, Kafkas dağlarının alçak kesimlerini geçerek Azerbaycan’da Apşeron
Deltasında Kura Nehriyle birlikte Hazar Gölü’ne dökülür.Bir kapalı havza
akarsuyudur.Toplam uzunluğu 1072km dir.
Arpaçay, Aras nehrinin en büyük koludur. Çıldır Gölü’nden çıkan bir gideğendir.
Aras Nehri’nin
kollarından biri
Hasankale Çayı
 Allahüekber Dağları ve Ardahan platosundan kaynağını alan Kura
Kura Nehri Nehri Kafkas dağlarının alçak kesimlerini geçerek Azerbaycan’da
Ardahan Apşeron Deltasında Aras nehri ile birlikte Hazar Gölü’ne dökülür.
Yukarıdaki haritada numaralandırılarak gösterilen akarsuların isimleri yazınız.
1) Yeşilırmak 4) Fırat 7) Aksu 10) B.Menderes
2) Kızılırmak 5) Dicle 8) Sakarya 11) Gediz
3) Ceyhan 6) Seyhan 9) Yenice
 ✓
✓
✓
✓
✓
 Aksu Akdeniz Havzası
Yeşilırmak Karadeniz Havzası Göksu Akdeniz Havzası

Filyos Karadeniz Havzası Seyhan Akdeniz Havzası

Sakarya Karadeniz Havzası Ceyhan Akdeniz Havzası
Meriç Ege Havzası Asi Akdeniz Havzası
Susurluk Marmara Havzası Fırat Basra Körfezi
Havzası
Bakırçay Ege Havzası Kızılırmak Karadeniz Havzası
Gediz Ege Havzası Dicle Basra Körfezi
Havzası
K.Menderes Ege Havzası Aras Hazar Gölü
Havzası
B.Menderes Ege Havzası Kura Hazar Gölü
Havzası
TÜRKİYE’NİN YER ALTI SULARI ve KAYNAKLARI

Türkiye'de alüvyal ve karstik alanlar,

geçirimli arazi özelliklerinden dolayı yer altı
suları bakımından zengindir. Yer altı suları,
yağış miktarı ile yüzey sularının yetersiz
olduğu alanlarda (özellikle Konya Ovası)
büyük bir öneme sahiptir. Türkiye’de
kaynaklar; pınar, göze, memba, eşme bulak
gibi yöresel isimlerle de anılır.
VADİ (YAMAÇ) KAYNAKLARI

Yer altı sularının vadi

yamaçlarından yüzeye
çıkmasıyla oluşan
vadi (yamaç)
kaynakları ülkemizde
yaygın olarak görülür.
KARSTİK KAYNAKLARIMIZ
KARSTİK KAYNAK

Özellikle kalkerli arazilerde,

yer altında çözünmeyle
meydana gelen kaynak veya
mağaralarda biriken suların
yüzeye çıkmasıyla oluşur.
Özellikle Batı Toroslar'da
yaygın olarak bulunan karstik
kaynakların suları soğuk ve
kireçlidir.
Karstik Kaynak
(Kapuzbaşı Şelaleleri,
Kayseri)
ARTEZYEN KAYNAK

Artezyen kaynaklar da iki

geçirimsiz tabaka arasında
sıkışmış olan yer altı sularının
sondaj veya başka yollarla yüzeye
çıkması sonucu oluşur. Türkiye'de
oldukça yaygın olan artezyen
kaynaklara daha çok Ergene,
Bursa, İnegöl, Eskişehir, Konya,
Malatya, Erzurum ve Gediz
ovalarında rastlanır.
Ülkemizde içme ve kullanma suyu sağlamak için artezyen kuyuları açılmaktadır.
Emme-Basma Tulumba
FAY KAYNAKLARI
Türkiye'de sahip olunan arazi
özelliklerinden dolayı fay
kaynakları oldukça yaygındır.
Suların sıcaklığı, geldiği fay
kaynağının derinliği ile doğru
orantılıdır. Suları yüksek sıcaklıkta
olan fay kaynaklarına kaplıca, ılık
olanlarına da ılıca denir. Fay
kaynaklarının yaygın olduğu
ülkemizin çoğu bölgesinde
kaplıcalara rastlamak mümkündür.
 FAY KAYNAKLARIMIZ
Alpin deprem kuşağında yer alan ülkemizde, fay hatları fazladır. Bu nedenle
ülkemizde fay kaynaklarına yaygın olarak rastlanmaktadır.

Güney Marmara, Ege ve Doğu Anadolu’da yoğunluk kazanan bu fay

kaynaklarının bir kısmı, kaplıca adıyla termal kaynak olarak kullanılmaktadır.
Fay kaynaklarından bazılarından da elektrik enerjisi üretiminde
yararlanılmaktadır. Ülkemizdeki ilk jeotermal santral Denizli
Sarayköy’dekidir.
Türkiye’de yüzlerce fay kaynağı bulunmaktadır. Aydın, Manisa, Kütahya,
İzmir, Balıkesir, Afyon, Yozgat, Van, Ağrı, Bitlis ve Diyarbakır fay kaynaklarının
bulunduğu başlıca yerlerdir.
Ülkemizdeki Önemli Jeotermal (Yerısıl) Alanlar
- Kızıldere-Denizli Jeotermal Alanı (Sarayköy-Buharkent)
- Germencik-Aydın Jeotermal Alanı
- Tuzla-Çanakkale Jeotermal Alanı
- Seferihisar-İzmir Jeotermal Alanı
- Nemrut-Süphan-Tendürek Jeotermal Alanları
- Acıgöl-Nevşehir Jeotermal Alanı
Türkiye’nin Önemli Kaplıcaları
Türkiye'de yer alan başlıca kaplıca merkezleri şunlardır: Bursa, Balıkesir, Yalova,
Adapazarı, İzmir, Denizli, Kütahya, Aydın, Afyon, Ankara, Yozgat, Niğde, Kırşehir,
Mersin, Adana, Hatay, Diyarbakır, Mardin, Erzurum, Bingöl, Ağrı, Amasya ve Tokat.
Türkiye’de yer alan fay kaynakları (MTA, 2017)
Fay kaynaklarından
bazılarından elektrik enerjisi
üretiminde yararlanılmaktadır.
Ülkemizdeki ilk jeotermal
santral Denizli Sarayköy’dekidir.
 Kızıldere
Jeotermal
Santrali
Kızıldere 3
Jeotermal
Enerji
Santrali
Sıra
Santral Adı İl Kurulu Güç
No
1 Kızıldere 3 Jeotermal Enerji Santrali Denizli 165 MW
2 Efeler Jeotermal Enerji Santrali Aydın 115 MW
3 Kızıldere 2 Jeotermal Enerji Santrali Denizli 80 MW
4 Pamukören Jeotermal Santrali Aydın 68 MW

Mis 3 Jeotermal Enerji Santrali Manisa 48 MW

5 Galip Hoca Germencik JES Aydın 47 MW
6 Alaşehir Jeotermal Enerji Santrali Manisa 45 MW
7 Maren Jeotermal Enerji Santrali Aydın 44 MW
8 Dora 3 Jeotermal Enerji Santrali Aydın 34 MW
9 Melih Jeotermal Enerji Santrali Aydın 33 MW
TÜRKİYE’DE SU KAYNAKLARINDAN YARARLANMA
Türkiye, sahip olduğu tatlı su varlığı
açısından zengin bir ülke değildir.
Ülkemizde kişi başına düşen yıllık
kullanılabilir su miktarı 2000 m3
civarındadır. Buna göre Türkiye,
kullanılabilir su kaynaklarının az
olduğu ülkeler arasında yer almaktadır.
 Denizler-Boğazlar - Limanlar

Ülkeler arasında yapılan ticarette taşınan ham

madde veya mamul madde, genellikle en ucuz
taşıma türü olan deniz yoluyla yapılmaktadır.
Türkiye, konumu gereği sahip olduğu deniz ve
boğazlar sayesinde deniz ulaşımı açısından son
derece önemli bir yere sahiptir. 2016 yılında
İstanbul Boğazı'ndan yaklaşık 43 000 gemi
geçiş yapmış ve aynı yıl içinde ülkemizdeki
limanlara yaklaşık 70 000 gemi uğramıştır.
Deniz ulaşımı anlamında ilk sırayı Marmara
Denizi alırken onu sırasıyla Akdeniz, Ege Denizi
ve Karadeniz takip etmektedir. Türkiye'deki Limanlara Uğrayan
Gemi Sayıları (TÜİK, 2016)
Balıkçlık –Su Ürünleri

Denizlerimizde avlanan balıkların

%80,6’sı Karadeniz, %8,9’u Ege Denizi,
%8'i Marmara Denizi ve %2,5'i de
Akdeniz'e aittir. Denizlerin yanı sıra
akarsu ve göllerde de (Beyşehir,
Uluabat, İznik, Çıldır, Eğirdir vb.)
balıkçılık yapılmaktadır. Toplam su
ürünleri üretiminin %51,4'ünü deniz
balıkları , %7,7'sini diğer deniz
ürünleri, %5,1'ini iç su ürünleri ve
%35,8'ini de yetiştiricilik ürünleri
Türkiye'deki Denizlerde Avlanan Balık
oluşturmaktadır. Türleri ve Avlanma Miktarları (TÜİK, 2016)
Üç tarafı denizlerle çevrili olan Türkiye; kıyı uzunluğu, doğal plajları, güneşlenme süresinin uzun olması ve
deniz suyu sıcaklığı gibi faktörlerin etkisiyle deniz turizmi açısından yüksek bir potansiyele sahiptir. Özellikle
Ege Denizi ve Akdeniz kıyılarımızda deniz turizmi gelişmiştir.

Konyaaltı
Plajı,
ANTALYA
 Bodrum Türkiye, yat turizmi açısından çok sayıda uygun koy ve körfeze sahiptir. İzmir,
Yat Limanı, Kuşadası, Bodrum, Datça, Marmaris, Göcek, Fethiye, Kemer ve Antalya kıyıları
MUĞLA en donanımlı yat limanlarının (marina) bulunduğu yerlere örnek gösterilebilir.
Çamaltı Türkiye’de tuz üretiminin %64’ü göllerden (Tuz Gölü, Seyfe Gölü, Palas Gölü
Tuzlası, vb.) %28’i deniz suyundan (Çamaltı-İzmir ve Ayvalık-Balıkesir), kalan %8'lik
İZMİR kısmı da kaya tuzu yataklarından (Çankırı, Iğdır vb.) elde edilmektedir.
Türkiye'de içme ve kullanma suyu olarak daha çok yer altı sularından yararlanılır. Ancak son yıllarda
nüfusun artması, kentleşme ve sanayileşmeye bağlı olarak baraj gölleri ve akarsulardan da içme ve
kullanma suyu bağlamında faydalanılmaktadır. Su kaynaklarının bir başka kullanım alanı ise sanayi
faaliyetleridir. Sanayi tesislerinde daha çok soğutma, yıkama ve boyama faaliyetlerinde kullanılan su,
meşrubat sanayisi gibi bazı sanayi dallarında da ham madde olarak kullanılmaktadır. Su
kaynaklarından tarımsal faaliyetlerde ise tarım alanlarının sulanması şeklinde yararlanılmaktadır.

Türkiye su kaynaklarının kullanım oranları

Türkiye, Alp Orojenez Kuşağı olarak bilinen genç bir dağ zinciri ve
aynı zamanda önemli bir jeotermal kuşak üzerinde yer almaktadır.
Ülkemiz; sıcaklıkları 20-100 °C, debileri de 2-500 l/sn arasında
değişen 1500'den fazla termal kaynağa sahip olması açısından
dünyadaki ilk yedi ülke arasında değerlendirilmektedir. Bu
değerlere sahip olan Türkiye, aynı zamanda sağlık açısından da
önemli bir termal turizm merkezidir.
Mevcut su kaynaklarının en verimli şekilde kullanılabilmesi amacıyla inşa edilen
barajlardan tarımda sulama, içme ve kullanma suyu temini, balıkçılık, turizm ve su
sporları gibi alanlarda yararlanılmaktadır. Türkiye, ayrıca sahip olduğu bu
kaynaklardan elektrik enerjisi üretme anlamında da faydalanmaktadır. Bu
bağlamda ülkemizde elde edilen elektrik enerjisinin %25,6'sı (2015) barajlardan
sağlamıştır.
2013-YGS

Yukarıdaki Türkiye haritasında numaralarla gösterilen alanlardaki akarsular denge

profiline ulaşmamıştır.
Bu durum aşağıdaki özelliklerden hangisiyle çelişir?
A) Akış hızlarının fazla olmasıyla
B) Enerji potansiyelinin yüksek olmasıyla
C) Derine aşındırmanın yüksek olmasıyla
D) Yük miktarının düşük olmasıyla
E) Vadilerinin genellikle ‟V” profilli olmasıyla
 2014 – LYS3
I. Anadolu aktif deprem kuşakları üzerinde yer alır.
II. Anadolu’da volkanik alanlarla fay hatlarının çakıştığı bölgeler vardır.
III. Anadolu’da çok sayıda göl vardır.
IV. Anadolu’daki yeryüzü şekilleri çok engebelidir.
“Türkiye, sıcak su kaynakları bakımından zengindir.” diyen bir
araştırmacı, yukarıdakilerden hangilerine dayanarak bu yargıya
ulaşmış olabilir?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve III
D) II ve IV
E) III ve IV
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
 BOŞLUK DOLDURMA
tektonik kökenli göl grubunda
Uluabat ve Manyas Gölleri, oluşum itibarıyla …………………..
yer alır.
Ege
Bakırçay, Gediz, Meriç, Küçük ve Büyük Menderes ırmakları ……………… Denizi’ne
dökülmektedir.

Fırat
Keban, Karakaya ve Atatürk baraj gölleri ........................ Nehri üzerinde yer alır.

Çanakkale
……………….…………. Boğazı, Ege Denizi ile Marmara Denizi’ni birbirine bağlar.

Meriç
Türkiye ve Yunanistan arasındaki kara sınırını ........................ Nehri belirler.
 DOĞRU-YANLIŞ
Bolu, Kızılcahamam, Afyonkarahisar çevresinde kaplıcaların yaygın
olması, bu arazilerdeki fay hatlarının göstergesidir.

Türkiye çevresindeki en büyük deniz, Akdeniz’dir.

Türkiye, kişi başına düşen su miktarı bakımından zengin ülkeler arasında

yer almaktadır.

Kemer ve Adıgüzel barajı Kızılırmak Nehri üzerinde kurulmuştur.

Güney Marmara’da tektonik çanakta yer alan Kuş (Manyas) Gölü,

dünyaca tanınan kuş barınma alanlarından biridir.
I. Kızılırmak Nehri
II. Çoruh Nehri
III. Göksu Nehri
IV. Seyhan Nehri
1) Yukarıdaki akarsularımızdan hangileri Karadeniz’e dökülür?
A) I ve II
B) II ve III
C) II ve IV
D) I ve III
E) III ve IV
❖Yıllık güneşlenme süresi 2000 saat kadardır.
❖Deniz suyu sıcaklığı yaz mevsiminde 20 oC civarındadır.
❖Denize girme süresi kısadır.
❖Tutulan balık miktarı en fazladır.
❖Tuzluluk oranı en düşüktür.
2) Yukarıdaki bazı özellikleri verilen denizimiz aşağıdakilerden
hangisidir?
A) Akdeniz
B) Ege
C) Karadeniz
D) Marmara
E) Hazar
❖Tuz Gölü
❖Manyas Gölü
❖İznik Gölü
3) Yukarıdaki göllerin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ortalama yükseltilerinin fazla olması
B) Kapalı havzada bulunmaları
C) Tektonik oluşumlu çanaklarda bulunmaları
D) Sularının tuzlu veya acı olması
E) Derinliklerinin fazla olması
4) Aşağıdakilerden hangisi kaynağını başka bir ülkeden alıp,
ülkemiz sınırları içerisinde denize dökülen akarsulara örnek olarak
gösterilebilir?
A) Meriç
B) Aras
C) Kura
D) Çoruh
E) Fırat
Dalga biriktirme faaliyetleri sonucunda oluşan göllere kıyı set gölü
denilmektedir.
5) Aşağıda verilen göllerden hangisinin oluşumu üzerinde dalga
biriktirme faaliyetleri etkili olmuştur?
A) Mogan
B) Tortum
C) Abant
D) Uzungöl
E) Büyük Çekmece
 KAYNAKLAR
MEB Coğrafya 10
GÜN Yayınları
Ders Kitabı, 2019
Coğrafya 10, 2019
Yazarlar
Kenan TÜRKEZ
Mutlu KARAKOÇ Yazarlar
Nurullah BALŞEN Mehmet BARANAYDIN
Tolga PEKTAŞ Yusuf AYDIN
İsmail ÖZDOĞAN Gülten TEKBAŞ