2

BAB
Pasaran
Monopoli

Disediakan oleh:
Noor Sa’adah Sabudin
 KANDUNGAN BAB 2
2.1 Monopoli
2.1.1 Ciri-ciri Pasaran
2.1.2 Peralihan Keluk Permintaan
2.2 Sumber Kuasa Monopoli
2.3 Kos Sosial Kuasa Monopoli
2.4 Memperolehi Lebihan Pengguna
2.5 Diskriminasi Harga
Bab 2: Pasaran Monopoli

2.5.1 Diskriminasi Harga Darjah Pertama

2.5.2 Diskriminasi Harga Darjah Kedua
2.5.3 Diskriminasi Harga Darjah Ketiga

2 of 50
 2.1 MONOPOLI

Ciri-ciri Pasaran

(1) Penjual tunggal

(2) Penentu harga
(3) Halangan kemasukan dalam pasaran
(4) Barangan yang tiada pengganti hampir
Bab 2: Pasaran Monopoli

3 of 50
 2.1 MONOPOLI

Hasil Purata dan Hasil Marginal

● Hasil Marginal
Perubahan dalam jumlah hasil
akibat tambahan seunit output.
Untuk melihat hubungan antara Jumlah Hasil/Total Revenue (TR), Hasil
Purata/Average Revenue (AR) dan Hasil Marginal/Marginal Revenue (MR), andaikan
firma berhadapan dengan keluk permintaan seperti berikut:
P=6–Q
JADUAL 2.1 Total, Marginal, and Average Revenue
Total Marginal Average
Harga (P) Kuantiti (Q) Revenue (TR) Revenue (MR) Revenue (AR)
Bab 2: Pasaran Monopoli

$6 0 $0 --- ---
5 1 5 $5 $5
4 2 8 3 4
3 3 9 1 3
2 4 8 -1 2
1 5 5 -3 1

4 of 50
 2.1 MONOPOLI

Hasil Purata dan Hasil Marginal

Rajah 2.1

Hasil Purata dan Hasil Marginal

Hasil Purata dan Hasil Marginal

ditunjukkan oleh keluk
permintaan
P = 6 − Q.
Bab 2: Pasaran Monopoli

5 of 50
 2.1 MONOPOLI

Pilihan Output yang Memaksimumkan Keuntungan Firma Monopoli

Rajah 2.2

Firma Monopoli Memperolehi

Untung Maksimum Apabila MR=MC

Q* ialah tingkat output ketika MR =

MC.
Jika firma mengeluarkan output
yang lebih rendah/terlalu sedikit,
katakan Q1—ia terpaksa kehilangan
sebahagian keuntungannya kerana
ketika itu tambahan hasil yang
sepatutnya diperolehi daripada
pengeluaran dan penjualan output
Bab 2: Pasaran Monopoli

antara Q1 dan Q* melebihi kos

untuk mengeluarkannya (MR>MC).
Begitu juga jika firma
menambahkan output dari Q* ke Q2,
di mana keuntungan akan
berkurangan kerana tambahan kos
akan melebihi tambahan hasil
(MC>MR).

6 of 50
 2.1 MONOPOLI

Contoh
Rajah 2.3

Contoh Keuntungan Maksimum

Bahagian (a) menunjukkan jumlah hasil R,

jumlah kos C, dan keuntungan (beza antara
hasil dan kos).
Bahagian (b) menunjukkan AR, MR, AC dan
MC.
MR merupakan kecerunan keluk TR dan
MC merupakan kecerunan keluk TC.
Output yang memaksimumkan keuntungan
ialah Q* = 10, iaitu titik dimana MR=MC.
Bab 2: Pasaran Monopoli

Pada tingkat output ini, kecerunan keluk

keuntungan = 0, dan kecerunan keluk
TR=kecerunan keluk TC.
Keuntungan per unit output ialah$15 (beza
antara AR dengan AC). Oleh kerana firma
mengeluarkan 10 unit output, maka jumlah
keuntungan firma ialah $150.

7 of 50
 2.1 MONOPOLI

Peralihan Keluk Permintaan

Rajah 2.4
Peralihan Keluk Permintaan

Peralihan keluk permintaan

menunjukkan bahawa pasaran
monopoli tidak mempunyai keluk
penawaran—i.e., tiada hubungan one-
to-one antara harga dan kuantiti yang
dikeluarkan.
Di (a), keluk permintaan D1 ke keluk
permintaan yang baru D2.
Tetapi keluk MR yang baru, iaitu MR2
bersilang dengan keluk MC pada titik
Bab 2: Pasaran Monopoli

MR yang asal iaitu MR1.

Maka output yang memaksimumkan
keuntungan masih tetap sama,
walaupun harga jatuh dari P1 ke P2.
Di (b), keluk MR yang baru (MR2)
bersilang dengan MC pada tingkat
output yang lebih tinggi, iaitu Q2.
Tetapi, oleh kerana keluk permintaan
adalah lebih anjal, maka harga adalah
sama/tetap. 8 of 50
 2.2 KUASA MONOPOLI

Rajah 2.5

Permintaan Bagi Berus Gigi

Bahagian (a) menunjukkan

permintaan untuk berus gigi.
Bahagian (b) menunjukkan
permintaan untuk berus gigi bagi
firma A.
Pada harga pasaran $1.50,
keanjalan permintaan ialah −1.5.
Walaubagaimanapun, firma A
mempunyai keluk permintaan
yang lebih anjal, iaitu DA
Bab 2: Pasaran Monopoli

disebabkan oleh persaingan

dengan firma lain. Pada tingkat
harga $1.50, Keanjalan
permintaan Firma A ialah −6.
Firma A masih mempunyai sedikit
kuasa monopoli: iaitu harga yang
memaksimumkan keuntungannya
$1.50 adalah melebihi kos
marginal firma.

9 of 50
 2.2 KUASA MONOPOLI

Mengukur Kuasa Monopoli

Ingat perbezaan penting antara firma persaingan sempurna dengan

firma yang mempunyai kuasa monopoli: Bagi firma persaingan,
P=MC; bagi firma yang mempunyai kuasa monopoli, P>MC.

● Index Lerner bagi kuasa monopoli

Ukuran kuasa monopoli dikira berasaskan
kepada
Bab 2: Pasaran Monopoli

Indeks kuasa monopoli ini juga boleh ditunjukkan oleh keanjalan permintaan
yang dihadapi oleh firma.

(10.4)

10 of 50
 2.2 KUASA MONOPOLI

Kaedah Penentuan Harga

Bab 2: Pasaran Monopoli

Rajah 2.6

Keanjalan Permintaan dan Markup Harga

Markup (P − MC)/P adalah bersamaan dengan hasil tolak songsangan keanjalan permintaan
firma.
Jika keanjalan permintaan firma adalaah anjal seperti di (a), maka markup adalah rendah dan
firma hanya mempunyai sedikit kuasa monopoli.
Sebaliknya jika permintaan tak anjal, maka markup adalah tinggi dan firma mempunyai kuasa
monopoli yang besar seperti di (b).
11 of 50
 2.2 KUASA MONOPOLI*

Walaupun keanjalan permintaan bagi makanan

adalah rendah (kira2 −1), tiada satupun supermarket
boleh menaikkan harga dengan banyak tanpa
kehilangan pelanggan.
Keanjalan permintaan bagi sesebuah supermarket
biasanya lebih tinggi dari −10.
Kita dapati P = MC/(1 − 0.1) = MC/(0.9) = (1.11)MC.
Pengurus bagi supermarket tertentu patut meletakkan harga sekitar 11 peratus
melebihi MC.
Bab 2: Pasaran Monopoli

Kedai runcit biasanya mengenakan harga yang lebih tinggi kerana pelanggan2
mereka kurang sensitif kepada harga.
Oleh kerana keanjalan permintaan bagi kedai runcit ialah sekitar −5, maka
harga yang diletakkan patut melebihi 25% daripada MC.
Bagi pengeluar jeans, biasanya keanjalan permintaan adalah sekitar −2 to −3.
Ini bermaksud, harga patut melebihi 50% hingga 100% daripada MC.

12 of 50
 2.2 SUMBER KUASA MONOPOLI

3 Faktor Mempengaruhi Keanjalan Permintaan Firma.

1. Keanjalan Permintaan Pasaran. Disebabkan keanjalan

permintaan firma adalah sekurang2nya sama seperti
keanjalan permintaan pasaran, keanjalan permintaan
pasaran akan membataskan/menghadkan potensi kuasa
monopoli.
-permintaan ke atas barangan seperti kopi dan the adalah
lebih anjal, jika harga dinaikkan, firma akan kehilangan
Bab 2: Pasaran Monopoli

pembeli.

13 of 50
 2.2 SUMBER KUASA MONOPOLI

2. Bilangan Firma Dalam Pasaran, Mana2 firma mampu

mempengaruhi harga secara signifikan.
-Jika faktor lain tidak berubah, peningkatan jumlah firma akan
menghadkan kuasa monopoli.
-Jika firma banyak, sukar utk naikkan harga kerana jualan
akan jatuh ke tangan firma lain.
-Sehingga satu tempoh, kemasukan firma baru mungkin
sukar kerana halaangan kemasukan.
Bab 2: Pasaran Monopoli

14 of 50
 2.2 SUMBER KUASA MONOPOLI

3. Interaksi Antara Firma. Walaupun hanya dua atau tiga firma

dalam pasaran, setiap firma tidak boleh memperolehi
keuntungan tinggi dengan menaikkan harga terlalu tinggi jika
persaingan antara mereka sangat sengit.
-Setiap firma akan bertindak agresif utk dptkan tempat dlm
psrn.
-sekiranya firma cuba turunkan harga hingga menghampiri
PPS, firma lain akan buat tindakan sama kerana takut hilang
pembeli. Ini akan mengecilkan kuasa monopoli.
Bab 2: Pasaran Monopoli

-Tetapi jika firma masih kekalkan hargatetapi menghadkan

bilangan barangan yg ditawar, firma akan miliki kuasa
monopoli lebih besar.

15 of 50
 2.2 SUMBER KUASA MONOPOLI

Keanjalan Permintaan Pasaran

Jika hanya terdapat satu firma-monopoli tulen-maka keluk
permintaannya adalah juga keluk permintaan pasaran.
Oleh kerana permintaan terhadap minyak sangat tidak anjal
(sekurang2nya dalam jangka pendek), OPEC boleh menaikkan harga
jauh dari MC pengeluarkan sepanjang tahun 1970an dan awal
1980an.
Oleh kerana permintaan komoditi tertentu seperti kopi, koko, timah
dan tembaga adalah sangat anjal, maka cubaan pengeluar untuk
Bab 2: Pasaran Monopoli

membentuk cartel/gabungan dan menaikkan harga sering mengalami

kegagalan.
Bagi setiap kes di atas, keanjalan permintaan pasaran telah
menghadkan potensi kuasa monopoli setiap pengeluar.

16 of 50
 2.2 SUMBER KUASA MONOPOLI

Bilangan Firma
Apabila hanya beberapa buah firma sahaja yang memiliki jualan keseluruhan
di pasaran, maka boleh dikatakan bahawa tumpuan pasaran adalah
tinggi/highly concentrated.
● Halangan Kemasukan Syarat
yang menghalang kemasukan firma
pesaing baru ke dalam pasaran.
Interaksi Antara Firma

Firma mungkin bersaing secara sengit, memotong harga antara sesama mereka
untuk memperolehi lebih banyak market share.
Bab 2: Pasaran Monopoli

Ini boleh membawa harga turun sehingga hampir kepada tingkat harga persaingan.
Firma mungkin bergabung secara rahsia (melanggar undang2 antitrust), untuk
menghadkan output dan meningkatkan harga.
Oleh kerana meningkatkan harga secara bergabung/beramai2 lebih
menguntungkan berbanding menaikkan harga secara berseorangan, maka
penggabungan boleh meningkatkan kuasa monopoli. .
17 of 50
 2.3 KOS SOSIAL KUASA MONOPOLI

Rajah 2.7
Kerugian Luput Daripada Kuasa
Monopoli
Segitiga berwarna menunjukkan
perubahan dalam lebihan
penggguna dan pengeluar apabila
beralih dari harga dan kuantiti
persaingan, Pc dan Qc, kepada
harga dan kuantiti monopoli, Pm dan
Qm.
Disebabkan harga yang lebih tinggi,
pengguna kehilangan A + B dan
pengeluar memperolehi A − C.
Kawasan kerugian luput ialah B + C.
Bab 2: Pasaran Monopoli

18 of 50
 2.3 KOS SOSIAL KUASA MONOPOLI

Rent Seeking
● rent seeking Membelanjakan wang
kepada usaha yang tidak produktif demi
memperolehi, meneruskan atau
melaksanakan monopoli.

Pada tahun 1996,Syarikat Archer Daniels Midland (ADM) telah

berjaya melobi pentadbiran presiden Bill Clinton untuk membuat
regulasi berkenaan dengan ethanol (ethyl alcohol) yang digunakan
Bab 2: Pasaran Monopoli

oleh kenderaan motor mesti dikeluarkan daripada bahan pertanian,

iaitu jagung.
Kenapa? Kerana syarikat ADM mempunyai monopoli ke atas
pengeluaran ethanol berasaskan jagung, maka regulasi ini akan
meningkatkan keuntungan mereka dari kuasa monopoli tersebut.

19 of 50
 2.4 MEMPEROLEHI LEBIHAN PENGGUNA

Rajah 2.8

Memperolehi lebihan pengguna

JIka firma mengenakan satu harga:

ianya adalah P* dan kuantiti Q*.
Secara idealnya, firma uingin
mengenakan harga yang tinggi
kepada pengguna yang
kesanggupan membayarnya lebih
dari P*, lalu menawan kawasan
lebihan pengguna pada bahagian A
keluk permintaan.
Firma jga ingin menjual pada
pengguna yang kesanggupan
Bab 2: Pasaran Monopoli

membayaw kurang dari P*, tap

tanda perlu mengurangkan harga kpd
semua pengguna. Dgn ini, firma dpt
menawan kawasan B keluk
permintaan.

● diskriminasi harga Amalan mengenakan harga yang

berbeza bagi pengguna yang berbeza untuk barangan yg
sama.
20 of 50
 2.5 Diskriminasi harga

Diskriminasi harga darjah pertama

● Harga simpanan Harga maksimum pengguna
sanggup bayar bagi sesuatu barang.
● diskriminasi harga darjah pertama Amalan
mengenakan setiap pengguna harga simpanan
Rajah 2.9 mereka.
Tambahan untung dari diskriminasi harga darjah
pertama yang sempurna

Oleh kerana firma mengenakan setiap

pengguna harga simpanannya, adalah
menguntungan jika output ditambah kepada
Q**.
Bab 2: Pasaran Monopoli

Dengan satu harga tunggal, P*, dikenakan,

untung firma adalah kawasan berlorek kuning
antara MR dan MC.
Dengan diskriminasi harga sempurna, untung
ditingkatkan kepada kawasan ungu antara
keluk D dan MC.

● Untung berubah Jumlah untung setiap pertambahan unit

output yang dikeluarkan. i.e., untung mengabaikan kos tetap.
21 of 50
 2.5 Diskriminasi harga

Diskriminasi harga darjah pertama

Diskriminasi harga sempurna

Pertambahan untung dari pengeluaran dan jualan
pertambahan satu unit output kini adalah perbezaan antara
permintaan dan kos marginal.
Rajah 2.10
Amalan diskriminasi harga darjah
pertama
Firma selalunya tidak tahu hargi
simpanan setiap pengguna, tapi ia
dpt dikenalpasti secara kasar.
Bab 2: Pasaran Monopoli

Di sini, terdapat 6 harg ayang

berbeza dikenakan. Firma dapat
untung yang lebih dan sebahagian
pengguna dapat faedah.
Namun, pada harga tunggal P*4,
terdapat hanya sebilangan
pengguna. Pengguna yang
mendapat lebihan adalah yang
membayar P5 atau P6 .

22 of 50
 2.5 Diskriminasi harga

Diskriminasi harga Darjah kedua

● diskriminasi harga darjah kedua Amalan mengenakan harga se
unit yang berbeza mengikut kuantiti yang berlainan.
● penentuan harga blok Amalan mengenakan harga yang berbeza
bagi kuantiti blok barang yang berbeza.

Rajah 2.11

diskriminasi harga darjah kedua

Hargayang berbeza dikenakan

kepada barang yang sama tapi
dalam kuantiti/blok berbeza.
Bab 2: Pasaran Monopoli

Di sini, terdapat 3 blok dengan

harga yang berbeza: P1, P2, dan
P3.
Wujud Ekonomi bidangan, kos
marginal dan kos purata yang
menurun. Diskriminasi harga
darjah kedua boleh menjadikan
pengguna “better off” bila output
berkembang dan kos lebih
rendah.

23 of 50
 2.5 Diskriminasi harga

Diskriminasi harga
● Diskriminasi harga darjah ketiga Amalan membahagi pengguna
kepada 3 atau lebih kumpulan dgn keluk permintaan masing-masing yang
berbeza, lalu mengenakan harga yang berbeza bagi setiap kumpulan.

Membentuk kumpulan pengguna

Jika diskriminasi harga darjah ketiga ini dibenarkan, bagaimana firam

menentukan harga yang hendak dikenakan kepada setiap kumpulan?
1. Firma tahu: sebanyak mana yang dikeluarkan, jumlah output
mestikah diagih kepada setiap kumpulan pengguna supaya MR
Bab 2: Pasaran Monopoli

setiap kumpulan adalah sama rata.

2. Firma tahu: jumlah output mestilah di mana MR bagi setiap
kumpulan menyamai MC pengeluaran firma.
Secara ringkasnya,

(11.1)

24 of 50