5.

PASARAN FAKTOR DAN AGIHAN

5.1 Permintaan factor pengeluaran

Iaitu dd firma terhadap input bagi menghasilkan output.

Permintaan faktor dikenali sebagai DD terbitan / DD berkait.
iaitu- Permintaan terhadap sesuatu faktor pengeluaran bergantung kepada DD terhadap barang-barang
dan perkhidmatan yang dikeluarkan.
Contoh : apabila DD terhadap tayar ↑, maka DD terhadap faktor pengeluaran (getah) ↑.

5.1.1 Konsep, rumus

a) Jumlah Pengeluaran Fizikal (TTP)

- Jumlah kuantiti / output sesuatu barang yang dapat dihasilkan
oleh sesuatu factor pengeluaran.

b) Keluaran Fizikal Purata (APP)

- Keluaran fizikal yang dapat dihasilkan APP= TPP
oleh satu unit faktor pengeluaran. Input berubah(L)

c) Keluaran Fizikal Sut(MPP)

- Perubahan jumlah keluaran fizikal akibat daripada MPP = ∆TPP
perubahan satu unit faktor pengeluaran. ∆input berubah (L)

d) Jumlah Hasil Keluaran (TRP)

- Jumlah pulangan yang diperolehi daripada jualan keluaran yang dikeluarkan oleh input.

TRP = TPP x P
e) Keluaran Hasil Purata (ARP)
- Hasil keluaran yang diperolehi daripada jualan BARANG yang dikeluarkan oleh seunit input
Berubah / buruh.
ARP = TRP
Jum buruh atau ARP = APP x P

f) Keluaran Hasil Sut (MRP)

- Perubahan jumlah hasil keluaran akibat daripada
tambahan satu unit input berubah/ buruh. MRP = ∆TRP
atau MRP = MPP x P
∆L

Praktis: 1. Petikan stpm 2004

Buruh Jum Keluaran Harga keluaran
(unit) (unit) (RM/unit)
1 8 10
2 18 10
3 27 10
4 32 10
5 35 10

Hitungkan keluaran sut dan keluaran hasil sut. [2]

63
 1. Petikan stpm 2005
Input Jum keluaran Keluaran sut
Jika harga keluaran RM5.00
(unit) (unit) (unit)
1 20 20 seunit:
2 50 30
a. hitung keluaran hasil sut
3 90 40
4 120 30 dan keluaran hasil purata. [4]
5 144 24
b. Pada kertas graf, lukis
6 164 20
7 178 14 keluk keluaran hasil sut dan
8 188 10 keluaran hasil purata. [2]

5.1.2 Hubungan (keluk) :

Keluaran
1) APP & MPP
-buruh <L ; APP ↑ → MPP > APP
-buruh >L ; APP↓ → MPP < APP
MPP APP
-buruh =L ; APP max, MPP=APP

0 L BURUH

Hasil 2) ARP & MRP

-buruh <L: ARP ↑ → MRP > ARP
-buruh =L; ARP MAX → MRP = ARP
MRP ARP -buruh >L ; ARP↓ → MRP < ARP

0 L BuRUH

Keluaran

3) TPP & MPP

-buruh <L; TPP ↑ → MPP (+ve)
TPP -buruh =L ;TPP max → MPP = 0
-buruh > L: TPP ↓ → MPP (-ve)
0 L MPP Buruh

hasil

4) TRP & MRP

-buruh <L: TRP ↑ → MRP (+ve)
TRP -buruh = L:TRP max → MRP = 0
-buruh > L :TRP ↓ → MRP (-ve)

0 L Buruh
MRP

64
5.1.3 Penawaran factor

Diandaikan factor berada dalam pasaran persaingan sempurna

Keluk Penawaran Faktor (PPS)

Upah
w MCF = ACF
0 input
- Keluk SS factor merupakan keluk kos sut faktor (MCF) .
- Buruh menerima upah yang ditetapkan di pasaran
melalui kuasa DD & SS buruh, maka Keluk SS factor firma
adalah anjal sempurna.
- maka ; w=MCF=ACF

Stpm 2018 : a. Huraikan perbezaan antara:

i. keluaran hasil purata (ARP) degngan Keluaran fizikal purata (APP)
ii. keluaran hasil sut (MRP) degngan Keluaran fizikal sut (MPP) [4]
b. Dengan menggunakan gambar rajah, terangkan keluk penawaran buruh di pasaran. [6]

5.1.4 Penentuan kuantiti buruh keseimbangan oleh firma

STPM 2003 : Dengan mengguna g/rajah, jelaskan bagaimana sesbuah firma menentukan kuantiti buruh
yang digunakan utk memaksima untung. [10]
2006 : Terangkan bagaimana sesebuah firma PPS mencapai keseimbangan penggunaan buruh
untuk memaksima untung. [4]

Upah
Syarat keseimbangan: DDL = SSL iaitu MRP = MCF

- buruh < QL: MRP>MCF → tindakan firma, ↑ QL

sehingga mencapai QL.
W MCF = ACF - buruh > QL :MRP<MCF → tindakan firma, ↓ QL
sehingga mencapai QL.
MRP - buruh = QL :MRP=MCF → firma mencapai
keseimbangan
0 QL input

65
5.1.5 Keluk DD factor / buruh bagi firma dalam pasaran factor

BAGAIMANA KELUK PERMINTAAN BURUH DITERBITKAN.

Upah
W4 MCL4
E3
W3 MCL3
-Keluk DD buruh merupakan bahagian
W2 E2 MCL2 keluk MRP yang bermula daripada ARP
maksimum.
W1 E1 ARP MCL1 -Syarat keseimbangan MRP= MCL.
-Pada upah W3, keseimbangan pada E3,
0 MRP Buruh kuantiti buruh diminta L1
L1 L2 L3 -Pada upah W2, keseimbangan pada e2,
Upah kuantiti buruh diminta L2
D -Pada upah W1, keseimbangan pada E1,
W3 E3
kuantiti buruh diminta L3
E2 -Pada upah W4, firma rugi, kuantiti
W2 buruh diminta sifar
E1
-Sambungan titik-titik E1, E2, dan E3
W1 maka terbentuk keluk DD buruh.
D

0 L1 L2 L3 Buruh
MRP mewakili DD bagi input / buruh
Yg bermula dari ARP maksima

STPM 2005 & 2013 : DENGAN MENGGUNAKAN RAJAH, TERANGKAN BAGAIMANA KELUK PERMINTAAN
BURUH DITERBITKAN. [10]

Analisis Untung

Upah
Untung lebih normal
A
P1 - Keseimbangan di e0 apabila
MCF = MRP,
P0 e0 MCF = ACF upah di P0, buruh di Q0.
- TR= 0P1AQ0. TC = 0P0e0Q0.
MRP ARP - Jumlah hasil > jumlah kos
untung lebih normal =
0 Q0 Buruh

Upah Untung normal

MCf - Keseimbangan di e0 apabila MCF = MRP,

P0 e0 upah di P0, kuantiti buruh di Q0.
- Jum hasil = 0P0e0Q0. Juml kos =0P0e0Q0.
MRP ARP - Jumlah hasil keluaran = jumlah kos
firma memperoleh untung normal
0 Q0 Buruh

66
Upah Untung kurang normal

P0 e0 MCF = ACF - Keseimbangan di e0 apabila MRP = MCF,

upah di P0, kuantiti buruh di Q0.
P1 A - Jum hasil keluaran, 0P1AQ0.
MRP ARP - Jumlah kos faktor, 0P0e0Q0.
- Jumlah hasil keluaran < jumlah kos
0 Q0 Buruh faktor, firma rugi sebanyak P1P0e0A.

Acu cuba try test;

Stpm 2014 : Jadual menunjukkan penggunaan buruh dan jumlah keluaran bagi firma PPS

Buruh Jum Keluaran (a) Hitung jumlah hasil dan keluaran hasil sut sekiranya harga
(orang) (unit)
0 0 keluaran RM6.00 seunit. [2]
1 10
2 22 (b) Jika upah dalam pasaran ialah RM30.00, berapakah
3 33
4 40 bilangan buruh yg digunakan? [2]
5 45
6 48 (c) hitungkan untung atau rugi pada tingkat keseimbangan. [2]

(d) sekiranya firma mengguna buruh pada unit yang ke 3,

5.2 UPAH

5.2.1 Masud: bayaran kepada buruh di atas sumbangan tenaga fizikal dan mental
untuk menghasilkan barang dan perkhidmatan.

5.2.2 Penentuan tingkat upah

Upah
DL SL
W1 Proses penentuan upah di pasaran

Wo -Upah keseimbangan tercapai bila keluk SL=DL;Upah di

Wo dan kuantiti L di Lo.
W2 - upah W1 – berlaku lebihan ss buruh sebanyak L1L2,
sL DL upah akan jatuh sehingga SL=DL.
- upah W2 – berlaku lebihan dd buruh =L1L2, upah akan
0 L1 Lo L2 Q (L) meningkat sehingga SL=DL.

Stpm 2011 : Bagaimanakah tingkat upah buruh dalam PPS ditentukan.

2019 : (a) Apakah yg dimaksudkan dengan lebihan permintaan buruh dan lebihan ss buruh? [2]
(b) Dgn berbantukan g/rajah, jelaskan bagaimana tingkat upah dan kuantiti buruh keseimbangan
dicapai dlm PPS apabila berlaku lebihan dd buruh dan lebihan ss buru. [8]
67
2019 : Qd = 90 – 2w dan Qs = 10 + 2w, Qd dan Qs masing-masing dd dan ss buruh, w= upah (RM)
a. hitung tingkat upah dan kuantiti buruh keseimbangan. [4]
b. apabila kerajaan menetapkan upah minimum RM 30 seunit,
(i) hitung Qd dan Qs buruh di pasaran. [2]
(ii) apakah yg berlaku di pasaran ini? [2]
c. hitung tinkat upah dan kuantiti keseimbangan buruh yg baharu jika keluk SS telah berubah
kepada Qs= 50 + 2w. [2]

5.2.3 KESATUAN SEKERJA

- Merupakan satu organisasi yang dianggotai oleh pekerja, bertujuan untuk menjaga
kebajikan ahli-ahli.
Contoh : menuntut tingkat upah yang lebih tinggi dan memperbaiki keselesaan pekerja.

Tujuan Penubuhan Kesatuan Sekerja (STPM 2008)

1) Menuntut tingkat upah yang lebih tinggi 4) Mencapai guna tenaga penuh.
- Apabila tingkat upah ↑, taraf hidup ↑. - Atau mengurangkan pengangguran/inflasi.

2) Menjamin suasana bekerja yang lebih baik. 5) Membantu meningkatkan produktiviti ahli.
- Contoh : tempat kerja selesa, kemudahan - Hantar kursus- daya pengeluaran sut
perubatan, perumahan. meningkat.

3) Melindungi pekerja daripada tindakan 6) Melibatkan lebih ramai pekerja dalam

majikan yang tidak adil. mentadbir industri
- Contoh : dibuang kerja. - Lebih ramai wakil atau mempunyai suara
untuk kepentingan ahli.

Stpm 2008: Huraikan 3 tujuan kesatuan sekerja ditubuhkan. [6]

Cara Kesatuan Sekerja Menuntut Kenaikan Upah

1) Menuntut kadar upah minimum.

Iaitu menuntut upah minimum lebih tinggi daripada kadar upah keseimbangan.

Upah
- Upah keseimbangan di w0 apabila kesatuan
D S sekerja menuntut tingkah upah minimum , upah
W1 naik dari W0 ke w1, kesannya berlaku lebihan SS
buruh/ pengangguran sebanyak Q1Q2.
W0 -Untuk mengelakkan pengangguran kesatuan
sekerja menetapkan syarat kenaikan upah
D S tanpa melibatkan pembuangan pekerja.
QL
0 Q1 Q0 Q2

68
 2) Meningkatkan daya pengeluaran sut buruh

Upah -meningkatkan DPSB dengan memberi latihan

kemahiran penggunaan teknologi . Daya
SL pengeluaran sut ↑, MRP meningkat, permintaan
buruh ↑,
-keluk permintaan buruh beralih dari DL0 ke
W1 e1 DL1,
W0 e0 - upah meningkat W0 ke W1 dan kuantiti buruh
DL1 meningkat dari Q0 ke Q1.
DL0 -Tiada risiko pengangguran.
Buruh
0 Q0 Q1

3) Mengehadkan penawaran buruh .

Upah SL1
- Dengan cara:
i. Kuota keahlian.
SL0
ii. Memanjangkan tempoh masa kerja.
iii. Memanjangkan masa latihan.
W1 e1
iv. Mengetatkan syarat-syarat keahlian.
W0 e0
- Apabila KS mengehadkan SS buruh,
SS buruh akan berkurang, keluk SS
DL beralih dari SL0 ke SL1, tingkat upah
Buruh meningkat dari w0 ke w1.
0 Q1 Q0

4) Perundingan kolektif/ mogok

→ Proses tawar-menawar antara pihak KS dan pihak majikan

untuk mencari kata sepakat meningkatkan tingkat upah.
→ Kejayaan KS bergantung kepada kekuatan kesatuan :
Contoh : Sumber kewangan, bilangan keahlian, keuntungan syarikat, keadaan ekonomi
→ Jika perundingan kolektif tidak berjaya, KS boleh melakukan perkara-perkara berikut:-
a) Pemulauan terhadap produk syarikat tersebut.
b) Melambat-lambatkan pekerjaan.
c) Berpiket (berkumpul beramai-ramai bersama poster di hadapan syarikat tersebut).

Mogok – iaitu berhenti melaku kerja untuk tempoh tertentu sehingga tuntutan berjaya.
Langkah terakhir KS sekiranya mereka gagal menuntut kenaikan kadar
upah dalam proses tawar-menawar.

Stpm 2006: Terangkan 3 cara bagaimana kesatuan sekerja boleh menuntut kenaikan upah yang tinggi
untuk ahlinya. [6]

69
Faktor yang mempengaruhi kejayaan dan kegagalan KS menuntut kenaikan tingkat upah.

1. upah sebahagian kecil drp jumlah kos pengluaran

- maka tuntutan kesatuan sekerja akan Berjaya kerana tidak membebankan pengeluar.

2. Permintaan barang keluaran firma tidak anjal.

- akan Berjaya kerana beban daripada kenaikan upah dapat dipindahkan kepadas pengguna .

3. Ekonomi guna tenaga penuh

- Berjaya kerana firma tidak dapat menggantikan buruh.
4. Sumber kewangan KS kukuh
- kerana KS boleh menampung sumber kewangan ahli-ahlinya sepanjang tempoh mogok .
5. Daya keluaran sut buruh meningkat.
- Berjaya kerana hasil firma meningkat.
6. Bilangan pekerja yang menjadi ahli kesatuan sekerja ramai.
- Berjaya keranaSuara tuntutan lebih kuat.
7. Terdapat perbezaan upah dengan firma lain.
- Sekiranya buruh menerima upah yang rendah berbanding dengan buruh lain dalam bidang
yang sama di firma lain, kemungkinan kesatuan sekerja akan lebih Berjaya .
8. Keadaan pertumbuhan ekonomi yang semakin baik.
- Berjaya kerana hasil dan keuntungan firma meningkat.

Stpm 2014 : Terangkan 5 faktor yg mempengaruhi kejayaan kesatuan sekerja dalam menuntut
kenaikan upah. [10]

SEWA

Definisi : Bayaran kepada input yang penawarannya adalah tetap.

Cth; tanah, bangunan, kilang.
Boleh dipecahkan kepada : perolehan pindahan, sewa ekonomi dan sewa kuasi.

1) Perolehan Pindahan - Bayaran minimum yang perlu di bayar kepada input untuk
mengekalkannya pada kegunaan sekarang.

2)Sewa Ekonomi - iaitu bayaran lebihan kepada

input utk mengekalkannya
kepada kegunaan sekarang.
Contoh : Sewa seekar tanah utk tanam padi
RM200, sewa utk tanam jagung RM250.
-perolehan pindahan ialah RM200.
-sewa ekonomi ialah RM50
(RM250 – RM200)

STPM 2005 : Dengan mengguna contoh berangka, terangkan perbezaan antara perolehan pindahan
dengan sewa ekonomi. [6]

70
Rajah Sewa Ekonomi dan Perolehan Pindahan.

- Keseimbangan di e0 apabila DDf = SSf,

P harga factor di P0, kuantiti factor di Q0.
S
D - sewa ekonomi = P0e0P1, P. Pindahan = 0P1e0Q0.
P0 e0 - Jumlah sewa ekonomi dan perolehan pindahan
dipengaruhi oleh keanjalan keluk ss faktor.
P1 PP D
-Semakin anjal keluk ss, semakin besar perolehan
pindahan, sebaliknya semakin tidak anjal keluk ss
0 Qo Q faktor, semakin besar jumlah sewa ekonomi.

STPM 2016 : a. Apakah yg dimaksudkan dengan sewa ekonomi dan perolehan pindahan. [4]
b. Dengan menggunakan g/rajah, huraikan perbezaan antara sewa ekonomi dengan
perolehan pindahan bagi keluk SS factor yg anjal. [6]

Sewa Ekonomi di pengaruhi oleh keanjalan penawaran faktor

STPM 2007 : DENGAN MENGGUNAKAN GAMBAR RAJAH, JELASKAN HUBUNGAN ANTARA

KEANJALAN PENAWARAN FAKTOR DENGAN SEWA EKONOMI

Harga D
S SS anjal

Po eo → PP = 0P1e0Q0 , SE = P1P0e0.
SE → Semakin anjal keluk penawaran faktor,
P1 PP D semakin besar jumlah perolehan pindahan.
→ Keluk SS anjal, jumlah PP > SE.
0 Q0 Q

P D
SS Anjal sempurna
- Apabila keluk penawaran faktor anjal
P0 e0 S sempurna dalam pasaran faktor hanya
wujud perolehan pindahan.
PP D - PP = 0P0e0Q0.

0 Q0 Q

P SS tak anjal sempurna

D S
-Apabila keluk penawaran
faktor tidak anjal sempurna,
P0 e0 hanya wujud sewa ekonomi.
SE D - SE = OP1e0Q0.

0 Q0 Q
71
3) Sewa Kuasi

P/K/Hasil MC
AC

P1 A AR=MR - perbezaan di antara jumlah

hasil dengan jumlah kos berubah.
P0 B -hanya wujud dalam j/pendek
a l ib r ia
=P0P1AB
0 Q output

Stpm 2018;

P/hasil/kos (RM) (a) Pada tingkat output keseimbangan,

hitung
MC AC
20 AR=MR (i) Jum hasil [2]
15 AVC (ii) Jum kos[2]
13 (iii) Jum kos te[1]tap
8 (iv) Jum untung[1]
6 (b) Hitung sewa kuasi yg dibayar kpd
factor pengeluaran.[2]
(c) Berdasarkan jawapan (a) dan (b)
0 50 60 65 output (unit)
terangkan hubungan antara sewa
kuasi dengan kos tetap. [2]

KADAR BUNGA

Maksud:

- Kadar bunga merupakan bayaran/ ganjaran ke atas pemilik faktor modal kerana terlibat dalam proses
pengeluaran. Contohnya, pembelian mesin-mesin dan jentera.

i. Kadar Bunga Nominal

- Kadar bunga semasa yang dikenakan ke atas sejumlah modal wang yang dipinjam.

Contoh : Seorang pengusaha membuat pinjaman RM100,000 dengan

kadar bunga 5 % setahun.
Maka, bunga yang wajib dibayar sebanyak RM5000 setahun.

72
 ii. Kadar Bunga Benar

- Kuasa beli bunga semasa. Perbezaan kadar bunga nominal dengan kadar inflasi.

Ib = in – kadar inflasi

Contoh : Jika kadar bunga di pasaran ialah 5% dan kadar inflasi ialah 2 % ,
maka kadar bunga benar sebanyak 3% iaitu 5%-2% = 3%.

STPM 2004 : Maksud kadar bunga dan perbezaan kadar bunga nominal dengan kadar bunga
benar dengan memberi contoh berangka [6]

UNTUNG

Maksud: - ganjaran kepada pengusaha kerana menggembeling input lain dlam

proses pengeluaran barang dan perkhidmatan.

∏ = TR – TC

Konsep untung perakaunan dan untung ekonomi.

(a) Maksud dan rumus

untung perakaunan : - Merupakan perbezaan di antara jumlah hasil dan jumlah kos ekspisit.

aliar ݁ ‫ݎ ݎ‬ia‫ݎ‬a l ii݊ ‫ݎ‬ ‫ ݏ ݎ‬r ii݊ ‫ݎ‬ t ݁ ‫ݏ ݏ ݏ‬l

untung ekonomi. - Merupakan perbezaan di antara jumlah hasil dengan jumlah kos eksplisit
& implisit.

aliar tat݊‫ ݏ‬l ii݊ ‫ݎ‬ ‫ ݏ ݎ‬r ii݊ ‫ݎ‬ t ݁ ‫ݏ ݏ ݏ‬l ݅ i݊ ‫ݎ‬ t ‫ݏ ݏ ݏ݊ݏ‬l

(b) Perbezaan antara untung perakaunan dengan untung ekonomi.

Andaikan Alya melabur sebanyak RM200 ribu untuk membuka kiosk burger dengan mengupah
seorang pekerja. Pada akhir tahun, jumlah hasil yang diterimanya sebanyak RM120 ribu
sementara jumlah kos yang ditanggung termasuk gaji pekerja, kos bahan mentah, sewa kiosk
dan lain-lain kos yang berjumlah RM65 ribu. Oleh itu Alya mendapat untung sebanyak RM55
ribu. Ini adalah untung perakaunan.

Untung ekonomi mengambil kira kos implisit. Contohnya, jika wang RM200 ribu tersebut
dilaburkan dengan keuntungan 4% setahun, Alya akan mendapat untung sebanyak RM8 ribu.
Jadi, jumlah ini mesti ditolak daripada untung perakaunan menjadikan untung ekonomi iaitu
RM55 ribu ditolak RM8 ribu. Oleh itu, untung ekonomi bagi Alya ialah RM 47 ribu.

73
STPM 2006 : a. Apakah maksud untung perakaunan dan untung ekonomi [2]
b. terangkan perbezaan antara untung perakaunan dengan untung ekonomi. [4]

2018 : a. Dengan memberi contoh, bezakan kos eksplisit dengan kos implicit. [4]
b. Dengan memberi contoh berangka, jelaskan sebab firma yang mengalami keuntungan
perakaunan yang positif boleh mengalami keuntungan ekonomi yang negative. [6]

2019 : Setelah tamat belajar, Nabila ditawarkan utk bekerja di sebuah syarikat swasta dgn pendapatan
tahunan sebanyak RM24 000 setahun. Namun begitu, dia menolak tawaran tersebut dan
membuka perniagaan sendiri dgn berbekalkan modal sebanyak RM200 000 drp simpanan bank yg
dibayar faedah pada kadar bunga 5% setahun. Dia tidak perlu menyewa premis perniagaan
kerana mempunyai premis sendiri yg sebelum ini disewakan dgn nilai RM18 000 setahun.
Berikut ialah jumlah hasil dan kos-kos lain yg ditanggung dlm tempoh setahun:

TR = RM150 000 ,
w upah buruh = RM 36 000
kos bahan mentah = RM50 000, hitung:

a. Kos lepas menukar kerjaya sbg pengusaha. [2]

b. Jumlah kos implicit [2]
c. Jumlah kos ekspilisit. [2]
d. Untung perakaunan. [2]
e. Untung ekonomi. [2]

Yahoooo.....tamat doh!

Analisis soalan STPM dari tahun 2013 hingga tahun 2019

Bahagian B dan C
TAJUK Tahun
5 Pasaran Faktor dan Agihan `13 `14 `15 `16 `17 18 19 20
Permintaan dan Penawaran Faktor
5.1 DD berkait
5.2 hitung MRP, ARP C B
5.3 terbit keluk dd faktor
Upah
5.4 penentuan W dan QL keseimbgan. C B B,C
5.5 maksud dan tujuan kesatuan sekerja
5.6 cara menuntut upah tinggi
5.7 faktor kejayaan/kegagalan tuntutan B
Sewa
5.8 maksud dan beza B C
Kadar Bunga
Untung B C

74