Ciemnia

automatyczna i cyfrowa

Gdański Uniwersytet Medyczny

Elektroradiologia 1 rok
Aleksandra Tarnowska
Magdalena Wawrzyniak
 Plan prezentacji

1. Ciemnia automatyczna: ● podajnik filmu;

● obróbka filmów; ● system uzupełniania;
● roztwór wywoływacza; ● sterowanie mikroprocesorowe;
● czynniki wpływające na szybkość ● system czuwania;
wywoływania; ● automiksery;
● utrwalanie; ● konserwacja automatycznych
● płukanie;
wywoływarek;
● suszenie;
● kontrola jakości wywoływarki;
● główne komponenty wywoływarki;
● testy sensytometryczne;
● sekcja wywoływarki;
● miksery chemiczne;
● system transportowy;
● zdrowie i bezpieczeństwo.
 Plan prezentacji c.d.

2. Ciemnia cyfrowa: ● pośrednia i bezpośrednia radiografia

● płyta obrazowa; cyfrowa;
● zapisywanie obrazu na płycie obrazowej; ● PACS;
● odczytywanie obrazu utajonego; ● DICOM;
● archiwizacja danych; ● RIS;
● usuwanie danych z płyty; ● HIS;
● konserwacja płyt obrazowych oraz kaset; ● EPR.
● obrazowanie pacjenta w radiografii
komputerowej CR;
Ciemnia automatyczna
 Obróbka filmów

➔ ostateczny etap procesu produkcji obrazu RTG

➔ w wywoływarce film jest poddawany wielu procesom

➔ obraz utajony przekształcany jest w obraz trwały

 Wywoływanie

➔ Pierwszy etap obróbki:

◆ obraz utajony zostaje zamieniony w obraz trwały.

➔ Proces oddawania elektronu:

◆ kryształki halogenku srebra są redukowane do srebra metalicznego;
◆ halogenki srebra, które nie zostały naświetlone pozostają bez zmian;
◆ eksponowane halogenki srebra posiadają ujemnie naładowaną barierę jonową spowodowaną
zbiorem atomów srebra w centrum czułości kryształu ;
◆ elektrony z roztworu wywoływacza mogą dotrzeć do halogenku srebra i przekształcić go w
srebro.

➔ Wywoływacz nie jest całkowicie skuteczny w rozróżnianiu wywoływanych i nie

wywoływanych ziaren halogenku srebra:
◆ wywoływanie nienaświetlonych kryształów - wpływ na gęstość obrazu - zmniejszenie
kontrastu filmu.
 Roztwór wywoływacza

➔ środek wywołujący

➔ przyspieszacz

➔ środek przeciw zamgleniu

➔ woda

➔ siarczan potasu

➔ środki bakteriobójcze

➔ utwardzacze
 Czynniki wpływające na szybkość
wywoływania

➔ pH roztworu

➔ temperatura roztworu

➔ właściwości wywoływacza

➔ czas wywoływania
 Utrwalenie

➔ Główny cel: ➔ Czynniki wpływające na szybkość

◆ kontynuowanie procesu utwardzania filmu; utrwalenia:
◆ zaprzestanie dalszego wywoływania; ◆ obecność utwardzaczy;
◆ utworzenie trwałego obrazu. ◆ wysoka zawartość kompleksów
srebra;
➔ Składniki utrwalacza:
◆ zmiany pH;
◆ tiosiarczan amonu;
◆ rodzaj i stężenie utrwalacza.
◆ kwas octowy;
◆ sole aluminium;
◆ woda;
◆ środki konserwujące;
◆ kwas borowy;
◆ bufor.
 Płukanie

➔ Cel:
◆ usunięcie pozostałości utwardzacza i soli srebra z emulsji filmu;
◆ zmniejszenie pozostałości soli, aby nie tworzyć plam w okresie planowanej żywotności
filmu.

➔ Najbardziej efektywne, gdy:

◆ film jest poddawany ciągłemu przepływowi lub natryskowi niezanieczyszczonej wody,
ponieważ dyfuzja pozostałych soli w warstwie emulsji jest bardziej wydajna w czystej
wodzie.
 Suszenie

➔ Jeżeli film zupełnie wyschnie stanie się kruchy.

➔ 15% wysuszonego filmu stanowi wilgoć.

➔ Powietrze - używane do odparowania nadmiaru wilgoci z filmu.

➔ Suche powietrze przyspiesza proces suszenia.

Główne komponenty wywoływarki
Wywoływarka - przykłady
 Sekcja wywoływarki

➔ Kontrola temperatury:
◆ temperatura musi pozostać na stałym poziomie.

➔ System drenażu:
◆ umożliwiaja opróżnienie zbiornik do rutynowego czyszczenia i konserwacji;
◆ najczęściej to długa plastikowa rura przymocowana do odpływu na dnie zbiornika.

➔ System uzupełniania:
◆ pompuje świeży roztwór wywoływacza do zbiornika.

➔ System recyrkulacji:
◆ składa się z rur doprowadzających, odprowadzających, pompy elektrycznej i filtra;
◆ zapewnia mieszanie i recyrkulację roztworu.
 Sekcja utrwalania

➔ Ma system drenażu, recyrkulacji i

uzupełniania.

➔ Kontrola temperatury będzie różna w

zależności od rozwiązań
technologicznych.

➔ Precyzyjna kontrola temperatury nie jest

tak ważna jak w przypadku
wywoływacza.
 Sekcja płucząca

➔ Następuje usuwanie pozostałych kompleksów utrwalacza oraz kompleksów srebra:

◆ poprawia to trwałość filmu.

➔ Możliwe rozwiązania:
◆ płukanie natryskowe;
◆ zbiornik bieżącej wody z przepływem 71 min^-1 (nieefektywne rozwiązanie).
 Sekcja suszarki

➔ Systemy osuszania filmu:

◆ suszenie podczerwienią:
● ciepło grzałek jest
wypromieniowywane na film,
powietrze z wentylatora usuwa
opary;

◆ suszenie gorącym powietrzem:

● oczyszczone i ogrzewane powietrze
jest wydmuchiwane na film.
 System transportowy

➔ Transport filmu:
◆ za pomocą rolek ułożonych w szafie
napędzanych silnikiem elektrycznym.

➔ Kategorie rolek:
◆ twarde - wykonane z PVC;
◆ miękkie - wykonane z materiału
neoprenowego.
 Podajnik filmu

➔ Uruchamia wszystkie funkcje systemu.

➔ Przy ręcznym podawaniu filmu maszyna

sygnalizuje, kiedy można włożyć
następny film.

➔ Systemy inicjujące:
◆ detekcja przy rolkach wejściowych;
◆ czujniki podczerwieni.
 System uzupełniania

➔ Podczas przemieszczania filmu objętość środków chemicznych zostaje naruszona.

➔ Dzięki temu obliczany jest rozmiar filmu raz potrzebna ilość środków do uzupełnienia.

➔ Gdy film jest wywoływany, charakter roztworu wywoływacza i utrwalacza zmieniają się:
◆ ma to związek z produktami ubocznymi powstającymi w trakcie tego procesu;
◆ może wpłynąć na właściwości roztworu.
 Sterowanie mikroprocesorowe

➔ Mogą być wykorzystywane do kontrolowania i wyświetlania wybranych parametrów

jednostki.

➔ Można w to włączyć:
◆ temperaturę odczynników;
◆ temperaturę suszarki;
◆ stężenie roztworu;
◆ szybkość transportu.
 System czuwania

➔ Zaprojektowany, aby oszczędzać energię i

wodę, zwiększając wydolność działania
wywoływarki dzięki zmniejszeniu kosztów
eksploatacji.

➔ Zużycie systemu jest utrzymywane na

minimalnym poziomie.

➔ System automatycznie wyłącza niektóre

funkcje wywoływarki.

➔ System uruchomi ponownie wszystko, jeżeli

film zostanie włożony do procesora.
 Automiksery (chemiczne)

➔ Mogą się różnić w konstrukcji i sposobie pracy. ➔ Zalety:

◆ ograniczone prawdopodobieństwo kontaktu ze
➔ Cechy wspólne:
środkami chemicznymi;
◆ zbiorniki o 34-40 litrach pojemności;
◆ dokładność w mieszaniu;
◆ ostrzeżenia wizualne i tonalne;
◆ oszczędność czasu;
◆ znakowane kolorem butle z odczynnikami;
◆ ograniczone prawdopodobieństwo wycieku.
◆ gdy butle są umieszczone w odpowiednim
miejscu ich pokrywki są przebijane;
◆ butelka jest opróżniana z zawartości do
zbiornika;
◆ gdy poziom roztworu osiągnie poziom czujnika
następuje odcięcie dopływu wody.
 Konserwacja automatycznych wywoływarek

➔ Codziennie: ➔ Co tydzień:
◆ użycie ubrań oznaczonych kolorem, aby ◆ codzienna procedura;
zapobiec kontaminacji; ◆ usunięcie regału z rolkami i umycie pod
◆ czyszczenie rolek wejściowych i bieżącą wodą bez użycia środków
skrzyżowanych na poziomie roztworu; ścierających;
◆ opróżnienie zbiornika wody pod koniec ◆ umycie pustego zbiornika płuczki bez
dnia pracy - wymagane w niektórych zastosowania środków ścierających.
protokołach.
 Kontrola jakości wywoływarki

➔ Rutynowa ocena: ➔ Kontrole odczynników:

◆ czasu wywoływania; ◆ ocena poziomu pH;
◆ ilości uzupełnień; ◆ oszacowanie zawartości srebra w
◆ stopnia aktywności roztworu; roztworze utrwalacza;
◆ temperatury pracy. ◆ specjalny test grawitacji.
 Testy sensytometryczne

➔ Stosowane do ustalenia aktualnych ➔ Proces sterowany komputerowo:

parametrów działania wywoływarki. ◆ czytnik pasków stosowany do oceny
stopnia zamglenia, szybkości i kontrastu;
➔ Niezbędne 21-stopniowe paski
◆ uzyskane informacje służą wykreśleniu
kontrolne.
krzywej charakterystyki ;

➔ Badanie może być przeprowadzone ◆ jednostka może wskazać, kiedy krzywa

mieści się w zakresie normy.
ręcznie albo sterowane komputerowo.
 Testy sensytometryczne

➔ Proces ręczny:
◆ konieczne użycie densytometru;
◆ czasochłonna procedura;
◆ wyniki pomiaru służą wykreśleniu
krzywej trendu poprzez zapis poziomu
zamglenia, gęstości i kontrastu.
 Miksery chemiczne

➔ Powinny być regularnie czyszczone, z pustymi zbiornikami opróżnionymi za pomocą pomp.

➔ Do usunięcia pozostałości chemikaliów powinien być stosowany odpływ.

➔ Usunięty ze zbiorników roztwór przechowuje się do dalszego wykorzystywania.

➔ Zbiorniki powinny być czyszczone z zastosowaniem szczególnej ostrożności za pomocą

wody i szczoteczki.

➔ Należy wymienić dren przelewowy i napełnić zbiornik ponownie.

 Zdrowie i bezpieczeństwo

➔ Ważne - ocena ryzyka zdrowotnego związana z daną procedurą MUSI zostać

przeprowadzona przed rozpoczęciem pracy ze środkami chemicznymi.

➔ Personel musi zostać zobowiązany do zapewnienia i stosowania środków bezpieczeństwa.

➔ Informacje związane z postępowaniem w przypadku zagrożenia powinny być wyraźnie

widoczne.

➔ Środowisko pracy powinno być regularnie monitorowane w celu zapewnienia

przestrzegania norm ekspozycji.
Ciemnia cyfrowa
 Płyta obrazowa

Płytę obrazową cechuje szerszy zakres tolerancji naświetlania promieniowaniem

rentgenowskim oraz posiada ona bardziej liniową zależność luminescencji od naświetlania od
metody film/ekran wzmacniający. Oferuje ona większy zakres dynamiczny niż dostępny na
zwykłej kliszy RTG, więc obrazy prześwietlone lub niedoświetlone wciąż mogą być oglądane.

System CR wykorzystuje pre-reading, czyli wstępne odczytywanie w celu sprawdzenia czułości

odczytu przy użyciu słabej wiązki promieniowania laserowego. Po analizie tych danych
określane są właściwe warunki odczytu czułości i naświetlania. Dzięki temu zakres
luminescencji, w którym pojawia się obraz rentgenowski może być odpowiednio normalizowany
do przetwarzania na sygnał cyfrowy niezależnie od badanego obiektu i dawki promieni
rentgenowskich.
Płyta obrazowa - budowa

ochrona luminoforu podczas czynności manualnych i

warstwa ochronna górna przemieszczania płyty obrazowej wewnątrz czytnika

kryształy luminoforu przechwytują i magazynują energię

warstwa luminoforu promieniowania rentgenowskiego lub innego
promieniowania jonizującego tworząc obraz utajony

chroni luminofor przed uszkodzeniami mechanicznymi i

warstwa podłoża nadaje kształt płycie obrazowej

funkcja ochronna oraz powierzchnia dla etykiety kodu

warstwa ochronna dolna paskowego

identyfikacja pacjenta, rodzaju badania, wykonawcy,

etykieta kodu paskowego placówki, daty badania i innych informacji
 Płyta obrazowa używana w radiografii pośredniej

kaseta na płytę płyta obrazowa płytka obrazowa stosowana w

FUJIFILM IP CC FUJIFILM IP ST VI stomatologii
 Detektory używane w radiografii bezpośredniej

bezprzewodowy przewodowy stomatologiczny

 Zapisanie obrazu na płycie obrazowej

Promieniowanie rentgenowskie przechodzi przez warstwę luminoforu, gdzie dochodzi do

interakcji z elektronami w strukturze krystalicznej. Interakcja ta daje im energię pozwalającą na
opuszczenie pasma walencyjnego danego atomu. Niektóre elektrony natychmiast powracają do
pasma walencyjnego, a niektóre zostają uwięzione pomiędzy dwoma pasami.

Sygnał uwięzionych elektronów jest wprost proporcjonalny do promieniowania padającego na

płytę obrazową i tworzy obraz utajony na płycie.
Schemat przedstawiający pasma walencyjne i
przewodnictwa, a także uwięzione elektrony
 Odczytywanie obrazu utajonego

Odczytywanie obrazu utajonego następuje w laserowym czytniku płyt CR.

Stanowi on połączenie precyzyjnego transportera z płytą obrazową poruszającą się w jednym

kierunku i skanera optycznego CR. Skaner optyczny wykorzystuje wydajny kolektor światła
(światłowód), którego skupiona wiązka światła laserowego przesuwa się prostopadle do
kierunku poruszającej się płyty.

Światło emitowane z lasera pozwala uwięzionym elektronom powrócić na niższy poziom

energetyczny, co wiąże się z emisją światła niebieskiego. Jego kwanty światłowodem trafiają do
fotopowielacza, który je wzmacnia. Następuje ucyfrowienie sygnału przez przetwornik
analogowo-cyfrowy oraz rekonstrukcja obrazu.

Odczytany obraz może zostać wyświetlony i poddany dalszej obróbce komputerowej w celu
dostosowania obrazu do specyficznych wymagań diagnostyki. Finalna wersja może zostać
zapisana na płycie CD lub wydrukowana w formie kliszy.
Schemat czytnika płyt radiografii komputerowej
Czytnik płyt CR używany w radiografii pośredniej
 Archiwizacja danych

W systemie CR dane obrazowe są zamieniane na dane cyfrowe, co umożliwia wykorzystanie

systemu komputerowego do zapisywania ich w pamięci o dużej pojemności na dysk optyczny.

Tak długo, jak dane znajdują się na stałym nośniku pamięci są one zabezpieczone przed utratą.

Dane obrazowe są dostępne w każdej chwili celem prezentacji, przetworzenia ich przy pomocy
technologii komputerowej lub wydrukowania obrazów badań przy użyciu kamery laserowej.

Można także usystematyzować dane według różnych parametrów oraz przesłać je za pomocą
sieci komputerowej.
 Usuwanie danych z płyty

Odczytywanie informacji za pomocą lasera nie usuwa wszystkich uwięzionych elektronów przez
pułapki na różnych poziomach energetycznych, które nie odpowiadają na działanie wiązki
lasera.

Pozostałe elektrony są usuwane przez światło białe, które ma wystarczająca energię by przejść
przez luminofor i reaguje z pozostałymi elektronami w pułapkach.

Ten proces usuwa wszystkie pozostałe dane z płyty i powinien być przeprowadzany również
przed samym użyciem płyt, by pozbyć się sygnału szumu narastającego z czasem.
 Konserwacja płyt obrazowych

Płyty CR są regularnie sprawdzane w ramach wewnętrznego systemu zapewnienia jakości.

Jest to ważne, ponieważ są one wyjmowane z kasety przy każdym odczycie i ich brzegi są
podatne na uszkodzenia, mogą pojawić się pęknięcia lub zarysowania.

Uszkodzone płyty są naprawiane lub wycofywane z użycia.

Płyty mają żywotność szacowaną na około 10.000 ekspozycji, więc ważne jest żeby wszystkie
kasety były używane z równą częstością.
 Obrazowanie pacjenta w radiografii
komputerowej CR

Na podstawie indywidualnego kodu kreskowego płyty i szpitalnego numeru nadanego

pacjentowi, jest on przypisywany do danej płyty obrazowej.

Po wykonaniu zdjęcia do czytnika płyt wprowadzane są dane o rodzaju wykonanego badania, np.
CXR - zdjęcie klatki piersiowej, AXR - zdjęcie jamy brzusznej. Po umieszczeniu płyty w czytniku,
odczytuje on indywidualny kod kreskowy płyty, przypisuje zdjęcia konkretnemu pacjentowi z
poprawnym protokołem ich obróbki.

Czytnik wysuwa płytę z kasety i odczytuje obraz utajony. Obraz wyświetlany jest na stacji
akwizycyjnej. Tam obraz jest kadrowany, umieszcza się na nim ważne informacje jak strona
badania (P, L, AP, PA).

Obraz może zostać sprawdzony pod względem jakości, dawki. Następnie prawidłowe zdjęcie
zostaje przesłane dalej na stacje opisowe oraz do sieci w celu archiwizacji i późniejszego
dostępu.
Sekwencja zdarzeń
podczas obrazowania z
wykorzystaniem
radiografii
komputerowej
Pośrednia i bezpośrednia
radiografia cyfrowa
 Pośrednia i bezpośrednia radiografia cyfrowa -
różnice

Radiografia pośrednia: Radiografia bezpośrednia:

➔ wymaga odczytywania zdjęć czytnikiem
laserowym;
➔ sygnał analogowy przetwarzany na
sygnał cyfrowy przez przetwornik A/C;
➔ fosfor okryty aktywną matrycą (AMA) z
amorficznego silikonu (a-Si);
➔ do rejestracji obrazu służy płyta
pamięciowa pokryta fosforem
magazynującym.
➔ powstały obraz jest przekazywany
bezpośrednio do komputera, bez użycia
skanera;
➔ fotony przetwarzane na sygnał
elektryczny;
➔ nie stosuje się płyt z materiałem
luminescencyjnym;
➔ detektor z warstwy amorficznego selenu
(a-Se) przylegającego do matrycy TFT;
➔ do rejestracji promieniowania służy
cyfrowy detektor typu CCD lub CMOS.
 Detektory stosowane w radiografii pośredniej i
bezpośredniej

amorficzny detektor silikonowy (w IDR) amorficzny detektor selenowy (w DDR)

 radiografia cyfrowa

pośrednia (IDR) bezpośrednia (DDR)

wady zalety wady

➔ rozpraszanie w luminoforze; ➔ brak rozpraszania w ➔ detektor jest wrażliwy na

➔ szum widoczny na obrazie; luminoforze; temperatury;
➔ rozmiar fotodiody ➔ lepsza rozdzielczość ➔ delikatny detektor, więc nie
reprezentującej jeden piksel; przestrzenna; stosuje się go w aparatach
➔ obrazy o rozmiarach kilku ➔ większa wydajność: tylko mobilnych;
megapikseli; jedna konwersja energii; ➔ wymaga wymiany całej
➔ rozdzielczość przestrzenna ➔ prosty projekt i produkcja aparatury RTG, co jest
ograniczona rozmiarem detektora; kosztowne i czasochłonne.
fotodiody. ➔ żaden piksel nie potrzebuje
osobnej fotodiody.
 PACS - system archiwizacji obrazu i komunikacji
(ang. picture archiving and communication system)

System używany do przechowywania,

wyświetlania i sprowadzania obrazów z sieci
w większości szpitali.

W wyniku wprowadzenia powszechnego

użytku systemu PACS we wszystkich
szpitalach i w jego wyniku zaczęto
powszechnie wykorzystywać cyfrowe obrazy
w celach opisowych i przeglądowych.
 DICOM - obrazowanie cyfrowe i wymiana obrazów
w medycynie

To przemysłowa norma zapisu danych medycznych w celu umożliwienia ich wymiany między
różnymi pracowniami. Standard DICOM umożliwia dystrybucję obrazów w systemie PACS
niezależnie od rodzaju i producenta sprzętu.

Ważną kwestią zakupu nowego sprzętu jest podanie standardu DICOM w specyfikacji, aby
zapewnić jego kompatybilność z resztą posiadanego sprzętu.

DICOM znajduje zastosowanie głównie w przetwarzaniu obrazów wszystkich

wykorzystujących technologie cyfrowe badań o wysokiej rozdzielczości obrazu.
 Radiologiczny System Informacyjny RIS

Pozwala on na obsługę całego procesu realizacji badania od momentu planowania i rejestracji

pacjenta w pracowni radiologicznej, przez proces wykonania badania, aż po stworzenie i
wydanie opisu.

Nowoczesne systemy RIS pozwalają na sprawne zarządzanie listami zleceń, optymalizację

lokacji zasobów i zarządzanie finansami, a integracja z centralnym systemem informatycznym
placówki umożliwia przesyłanie informacji o pacjencie i tworzenie pełnej elektronicznej
dokumentacji medycznej pacjenta.

Opisywanie badań w systemie informatycznym jest o wiele szybsze i wygodniejsze, a sam opis
jest bezpośrednio zintegrowany z obrazami.
 Szpitalny System Informacyjny HIS

To system mający na celu archiwizację, przetwarzanie i udostępnianie danych związanych z

realizacją procesu diagnostyczno terapeutycznego.

To fundament, który integruje i łączy w sobie rozmaite aplikacje służące bieżącemu

funkcjonowaniu szpitala, takie jak finanse, księgowość, kadry jak również część służącą do
obsługi pacjenta. Aplikacje dzielą się na część administracyjno-menadżerską oraz kliniczną.

System łatwo rozbudowywać o nowe moduły, jak również uaktualniać moduły już istniejące w
systemie. System HIS bazuje na technologiach sieciowych, ponieważ jest to rozwiązanie
najbardziej korzystne z ekonomicznego i ergonomicznego punktu widzenia.
 EPR - elektroniczny rekord pacjenta

Program dostępny w wielu szpitalach publicznych oraz planowany do wprowadzenia w każdym

szpitalu w Wielkiej Brytanii.

Cała historia choroby pacjenta będzie dostępna niezależnie od miejsca leczenia.

PACS to integralna część systemu, gdyż pozwala on na oglądanie obrazów wraz z informacjami
na temat pacjenta.

Integruje HIS (szpitalny system informacji) i RIS (system informacji radiologicznej) w jedną
całość.
DZIĘKUJEMY
ZA UWAGĘ
 Bibliografia

● oprac. S. Easton, wyd. I polskie, red. M. Sąsiadek, 2011: Radiografia. Podręcznik dla
techników elektroradiologii;
● I. Niewiadomska, I. Lasek, 2012: Ćwiczenia z techniki rentgenografii, Skrypt dla
studentów kierunku elektroradiologii;
● https://ucyfrowienie.pl/;
● https://www.medipment.pl/;
● https://pl.wikipedia.org/wiki/DICOM.