DOPING EN DISTRIBUTIVE JUSTICE

WELKE MAATSCHAPPELIJKE ROL KAN DOPING SPELEN IN HET

STREVEN NAAR GELIJKE KANSEN EN EMANCIPATIE?

Sander Vandercruyssen
Studentennummer: 01608157

Promotor: Prof. dr. Heidi Mertes

Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de Moraalwetenschappen

Academiejaar: 2019 – 2020

Word Count
Word Count 1 = 44.937

Word Count 2 = 47.048

Preambule omtrent de impact van de coronamaatregelen
De coronamaatregelen hebben geen noemenswaardige impact gehad op deze masterproef. Ik heb
hooguit enkele boeken uit de Universiteitsbibliotheek niet kunnen raadplegen. Dit heb ik
gecompenseerd met andere bronnen die online beschikbaar waren.

Deze preambule werd in overleg tussen de student en de promotor opgesteld en door beiden
goedgekeurd.
Woord vooraf
Het schrijven van deze masterproef is een leerrijke ervaring geweest waarin ik de ruimte had om
uitgebreid tijd te investeren in een onderwerp waar ik al even mee worstelde. Het is geen makkelijke
opgave geweest, maar wel een vervullende. Ik heb het daarom ook echt ervaren als een sluitstuk op
mijn opleiding moraalwetenschappen, waarin ik verschillende elementen heb kunnen combineren
die in mijn opleiding aan bod zijn gekomen. Ik heb dit proces natuurlijk niet alleen doorgemaakt en er
zijn daarom een aantal mensen die ik wens te bedanken.

Eerst wil ik mijn promotor prof. Heidi Mertes bedanken voor de begeleiding, voor haar doordachte
opmerkingen bij mijn schrijfsels en om me in contact te brengen met extra bronnen wanneer ik die
nodig had. Haar advies heeft me veel geholpen.

Verder wil ik mijn vader en grootvader bedanken om mijn masterproef na te lezen. Daarnaast wil ik
uiteraard mijn familie, vrienden en vriendin bedanken voor de steun en aanmoedigingen.
Mijn gedachten gaan speciaal uit naar mijn grootmoeder, die moeilijke tijden doormaakt. Haar
onbaatzuchtigheid inspireert me en doet me dingen in perspectief plaatsen.
Inhoudsopgave
Word Count ............................................................................................................................................. 1
Preambule omtrent de impact van de coronamaatregelen.................................................................... 2
Woord vooraf .......................................................................................................................................... 3
Inhoudsopgave ........................................................................................................................................ 4
1. Inleiding ........................................................................................................................................... 6
2. Natuurlijk talent en verdienste ....................................................................................................... 8
2.1. Constitutive luck ...................................................................................................................... 8
2.2. Zacht determinisme................................................................................................................. 9
2.3. Ruimte voor verdienste ......................................................................................................... 10
2.4. Luck egalitarianism................................................................................................................ 13
3. Distributive justice ......................................................................................................................... 15
3.1. Equality of welfare................................................................................................................. 15
3.1.1. Gelijkheid in persoonlijk succes..................................................................................... 15
3.1.2. De nood aan objectieve criteria om redelijke grenzen te stellen ................................. 17
3.2. Equality of resources ............................................................................................................. 18
3.2.1. Envy-test ........................................................................................................................ 19
3.2.2. Compensatie voor brute luck ........................................................................................ 20
3.3. Equal access to advantage/equal opportunity for welfare ................................................... 21
3.4. Conclusie ............................................................................................................................... 26
4. Luck egalitarianism, distributive justice en doping ....................................................................... 28
4.1. Luck-exaggeration ................................................................................................................. 28
4.2. Wat is doping? ....................................................................................................................... 31
4.3. Mogelijkheden van PEDs inzake gelijke kansen .................................................................... 33
4.4. Behandeling vs. enhancement .............................................................................................. 35
4.4.1. Het probleem met normaliteit ...................................................................................... 36
4.4.2. Terug naar een continuüm ............................................................................................ 40
5. Argumenten tegen het gebruik van PEDs ..................................................................................... 43
5.1. Gezondheid/veiligheid .......................................................................................................... 43
5.2. Natuurlijkheid en authenticiteit ............................................................................................ 48
5.3. Rechtvaardigheid ................................................................................................................... 52
5.4. Makkelijkere prestaties ......................................................................................................... 58
5.4.1. Inspanning en verdienste .............................................................................................. 58
 5.4.2. Aantasten van persoonlijkheid/morele eigenschappen ............................................... 60
5.4.3. Interne goederen........................................................................................................... 62
5.5. Agency en gedeelde verantwoordelijkheid ........................................................................... 64
5.6. Conclusie ............................................................................................................................... 65
6. De verdeling van PEDs ................................................................................................................... 66
6.1. Cognitieve PEDs ..................................................................................................................... 66
6.1.1. Doelen van onderwijs .................................................................................................... 66
6.1.2. Toegankelijkheid en subsidiëring .................................................................................. 68
6.2. Sportieve PEDs....................................................................................................................... 72
6.2.1. Toelating vs. subsidiering .............................................................................................. 72
6.2.2. Veiligheid ....................................................................................................................... 74
6.2.3. Kostprijs ......................................................................................................................... 75
6.3. PEDs en minderjarigen .......................................................................................................... 77
6.3.1. Cognitieve PEDs ............................................................................................................. 77
6.3.2. Sportieve PEDs............................................................................................................... 80
7. Conclusie ....................................................................................................................................... 81
Geluk, verdienste en distributive justice ........................................................................................... 81
De mogelijkheden van doping ........................................................................................................... 83
Argumenten tegen dopinggebruik .................................................................................................... 84
Een rechtvaardige verdeling .............................................................................................................. 86
8. Referenties .................................................................................................................................... 90
 1. Inleiding
In deze masterproef worden de mogelijkheden onderzocht die doping kan creëren om mensen meer
gelijke kansen te bieden.

Doping is een vorm van human enhancement. Dit zijn allerlei technologieën die mensen gebruiken
om hun capaciteiten te verhogen. Het onderscheid met klassieke behandelingen is dat het doel niet
het genezen of voorkomen van een ziekte is, maar de capaciteiten van een gezond persoon
verbeteren. Dit kan op allerlei manieren en op verschillende niveaus. De meest tot de verbeelding
sprekende vormen van enhancement zijn genetische manipulaties en bionische implantaten of
ledematen. Deze masterproef beperkt zich tot de meest gekende vorm van doping, namelijk de
substanties (ook wel performance enhancing drugs of PEDs genoemd) zoals EPO. Hoewel PEDs vooral
geassocieerd worden met sport, is dit zeker niet het enige domein waarin ze relevant zijn. Naast
sportieve PEDs komen cognitieve PEDs ook aan bod, dit zijn farmaceutische substanties die de
mogelijkheid hebben om de cognitieve capaciteiten van mensen te verbeteren.

Het woord ‘doping’ lijkt een negatieve connotatie te hebben in de samenleving. Het wordt vaak
uitgesproken in combinatie met de woorden ‘betrapt op’ en ‘zondaar’. Vooral in sport is het een
beladen onderwerp en is het gebruik van PEDs bovendien verboden. Is hier echter een gegronde
reden voor? Wat zijn de tegenargumenten en zijn de beoogde nadelen werkelijk zo erg als ze worden
voorgesteld? Kunnen er ook voordelen zijn aan het gebruik van PEDs indien ze wel toegelaten
zouden worden en in welke mate wegen die op tegen mogelijke nadelen? We moeten op z’n minst
durven nadenken over de vraag waarom iemand bijvoorbeeld meer rode bloedcellen
(hematocrietwaarde) mag hebben dan iemand anders. Topatleten hebben doorgaans een sterk
genetisch voordeel tegenover de gemiddelde persoon, wat hen toelaat topsport op het hoogste
niveau te beoefenen. Indien iemand deze noodzakelijke aanleg niet heeft, maar met hulp van PEDs
een gelijkaardig niveau zou kunnen bereiken, op welke basis kunnen we deze persoon dit dan
ontzeggen? Dezelfde vraag kunnen we ons stellen als het gaat over het verschil in cognitieve
capaciteiten tussen mensen en de gevolgen daarvan in allerlei aspecten van hun leven.

We zullen beginnen met te beargumenteren dat natuurlijk talent een vorm van constitutive luck is en
dat we iemand niet verantwoordelijk kunnen stellen voor iets waar hij geen controle over heeft.
Binnen luck egalitarianism wordt het geproblematiseerd dat iemand voor en -nadelen ervaart ten
gevolge van factoren waar hij niet verantwoordelijk voor gesteld kan worden. Het doel is daarom de
invloed van geluk zoveel mogelijk beperken in het leven van mensen.

Indien er in de samenleving onrechtvaardige ongelijkheid bestaat op basis van geluk, hoe kunnen we
dit dan remediëren? Dat is een vraagstuk die centraal staat in allerlei theorieën omtrent distributive
justice. We zullen hieromtrent de voornaamste theorieën kaderen en ons aansluiten bij een focus op
gelijke kansen in termen van midfare. Deze theoretische bevindingen zullen het kader worden
waarbinnen we de mogelijkheden van zowel sportieve als cognitieve PEDs gaan bestuderen.

In hoofdstuk 4 definiëren we doping en bespreken we de mogelijkheden van PEDs m.b.t. gelijke

kansen. We bekritiseren hierbij ook het klassieke onderscheid tussen behandelingen en
enhancements.

6
Vooraleer we de verbinding maken tussen PEDs en distributive justice, bespreken we de
voornaamste argumenten tegen het gebruik van PEDs in hoofdstuk 5 en gaan we na in welke mate
deze terecht zijn of genuanceerd moeten worden.

In hoofdstuk 6 brengen we alle voorgaande componenten samen en bekijken we, de voor -en
nadelen in overweging genomen, hoe we PEDs kunnen introduceren als middel voor een
gelijkekansenbeleid. We differentiëren hierbij tussen het gebruik van sportieve en cognitieve vormen
van doping, aangezien deze gebruikt worden binnen verschillende domeinen met verschillende
maatschappelijke functies. Deze verschillen zullen zich daarom ook vertalen in verschillen in de
manier waarop dopinggebruik gereguleerd dient te worden binnen het domein.

7
 2. Natuurlijk talent en verdienste
2.1. Constitutive luck

Hoe bepalen we of iemand verantwoordelijk is voor zijn verwezenlijkingen? Het belangrijkste

criterium hiervoor is het controleprincipe: we kunnen enkel moreel verantwoordelijk geacht worden
voor daden waarover we controle hebben. Twee mensen zouden dan niet moreel verschillend
beoordeeld mogen worden als het enige verschil tussen hun casus factoren zijn die buiten hun
controle liggen. Dit gebeurt in de praktijk echter wel. Bijvoorbeeld: twee mensen rijden onder
invloed naar huis, de ene raakt onderweg iemand en de andere komt zonder ongelukken thuis aan.
De persoon die een ongeval veroorzaakte wordt doorgaans strenger beoordeeld dan de andere. Dit
fenomeen heet ‘moral luck’. Mensen worden moreel verschillend beoordeeld, ook al is een groot
deel van dit verschil te wijten aan factoren die buiten hun controle liggen. (Nelkin, 2019; Nagel, 1979,
p1-2)

Dit moreel geluk kan verschillende vormen aannemen. Het bovenstaande voorbeeld ging over
resultant luck. In het kader van dit onderzoek zullen we ons focussen op constitutive luck, dat we als
volgt kunnen definiëren:

Constitutive luck is luck in who one is, or in the traits and dispositions that one has. Since our
genes, care-givers, peers, and other environmental influences all contribute to making us who
we are (and since we have no control over these) it seems that who we are is at least largely a
matter of luck. Since how we act is partly a function of who we are, the existence of
constitutive luck entails that what actions we perform depends on luck, too (Nelkin, 2019)

Onder constitutive luck vallen iemands omgevingsfactoren zoals zijn opvoeding, maar ook zijn
natuurlijke talenten. Bonte (2015, p71) stelt daarom dat het grootste obstakel in het bereiken van
het fair opportunity principle in sport natuurlijk talent is. De courante opvatting over sport is dat
degene moet winnen die zijn natuurlijke talenten via training het beste tot ontplooiing heeft kunnen
brengen. Deze focus op talent leidt er volgens Bonte (2015, p72) toe dat deelname aan topsport het
privilege wordt van de natuurlijke aristocratie of de athletic talentocracy, wat hij als volgt definieert:

This being the societal class consisting of those who happen, through no merit of their own, to
be born with a biological endowment advantageous to athleticism. (Bonte, 2015, p72)

Rawls (in Simon, 2007, p18) noemt dit fenomeen van geluk ook de natuurlijke loterij: de initiële
verdeling van genetische begaafdheden en omstandigheden waarmee iemand geboren wordt.
Aangezien deze factoren buiten onze controle liggen, hebben we geen claim op de vruchten ervan.
Bij sport heeft iemand met een competitief voordeel dat toe te schrijven valt aan initiële verschillen
in talent geen verdienste aan het succes dat voortvloeit uit deze ongelijke startpositie. Iemands
natuurlijke constitutie levert geen verdienste op. (Carr, 1999, p3; Simon, 2007, p18)

8
De rol van constitutive luck in sport staat daardoor in schril contrast met de skill thesis waar
sportwedstrijden pretenderen achter te staan:

Competitive sports contests are tests of the competitors’ skills designed to determine which
opponent is more skillful in the sport being played. If a contest is decided by luck, it has not
determined which of the participants is most skillful and so the game is spoiled or, at the very
least, has not determined which of the competitors has best met the test of competition. (…)
So while the Skill Thesis may suggest that luck spoils the game, some versions of the lottery
argument suggest that because of the luck of the initial draw of talents, skills, and abilities,
overall outcomes in sports ultimately are more the result of luck than we might think. If so,
the significance of claims of athletic desert and merit is greatly reduced, assuming they are
not expelled from the playing field altogether. (Simon, 2007, p13-14)

Deze bepalende rol die talent speelt is niet enkel relevant voor verdienste in sport, volgens Sandel
(2007, p28) staat het in contrast met de waarden waaraan velen belang hechten in democratische
landen. We geloven graag dat succes iets is dat we verdienen, niet iets dat we erven. De rol van
natuurlijk talent staat het meritocratisch geloof in de weg in alle aspecten van het leven.

2.2. Zacht determinisme

Het erkennen van de invloed van geluk kan verregaande gevolgen hebben op verantwoordelijkheid
en rechtvaardigheid. Nagel (1979, p6) alludeerde hier al op en maakte de volgende opmerking:

The area of genuine agency, and therefore of legitimate moral judgment, seems to shrink
under this scrutiny to an extensionless point. Everything seems to result from the combined
influence of factors, antecedent and posterior to action, that are not within the agent's
control. Since he cannot be responsible for them, he cannot be responsible for their results. I
believe that in a sense the problem has no solution (…) Eventually nothing remains which can
be ascribed to the responsible self, and we are left with nothing but a portion of the larger
sequence of events, which can be deplored or celebrated, but not blamed or praised. (Nagel,
1979, p6-7)

Hoewel dit beeld heel fatalistisch is, geeft het wel een aanzet om na te denken over de invloed van
geluk op de morele beoordeling van mensen en hun daden. Indien we strikt determinisme voor waar
aannemen, namelijk dat onze handelingen volledig bepaald worden door factoren die buiten onze
controle liggen, dan komen we inderdaad tot de conclusie dat mensen nergens nog voor
verantwoordelijk kunnen gesteld worden. Auteurs als Hurley (2002, p79-80) gaan hier tegenin en
maken bijvoorbeeld een onderscheid tussen thin luck en thick luck. Thin luck omvat alles waar
iemand duidelijk niet verantwoordelijk voor is zoals zijn genen en opvoeding. Bij thick luck is de
verantwoordelijkheid van de persoon niet zo duidelijk, het blijft een open vraag in welke mate hij
verantwoordelijk is voor een uitkomst. Hiermee tracht Hurley (2002, p82-83) te antwoorden op de
regression requirement for responsibility, die stelt dat we pas verantwoordelijk kunnen zijn voor iets
als we verantwoordelijk zijn voor de oorzaken. Deze voorwaarde komt neer op de vaststelling van
Nagel. Hurley (2002, p83) nuanceert deze regressie via haar concept thick constitutive luck. Iemand
kan dan wel niet verantwoordelijk zijn voor zijn constitutie, voor de oorzaken die hem vormen, maar
wel voor de keuzes die voortvloeien uit zijn constitutie. Een gebrek aan controle over de oorzaken of

9
thick constitutive luck is dan wel compatibel met verantwoordelijkheid voor gevolgen. De invloed van
keuze op verantwoordelijkheid komt verder nog aan bod.

Een essentieel discussiepunt hierbij is dan wel of we daadwerkelijk controle hebben over de keuzes
die we maken tegenover de achtergrond van onze constitutie waar we geen controle over hebben. In
welke mate zijn die keuzes geen causaal gevolg van de factoren die ons determineren? Waar in het
beslissingsproces zou er dan ruimte zijn voor controle en hierdoor voor verantwoordelijkheid? Deze
vragen leiden ons tot de discussie omtrent vrije wil. Die discussie is pertinent, maar ik zal ze hier niet
behandelen omdat mijn doel niet het oplossen van het metafysisch vraagstuk ‘bestaat vrije wil?’ is. Ik
zal er, net zoals de auteurs die aan bod zullen komen, vanuit gaan dat we niet strikt gedetermineerd
zijn. Dat er dus nog ruimte is voor vrije keuzes en verantwoordelijkheid, binnen het kader van de
constitutie waar iemand niet voor verantwoordelijk is. Binnen het vrije wil debat kunnen we
daarvoor verwijzen naar compatibiliteitstheorieën zoals reason-responsiveness van Fischer & Ravizza
(1998). Ik wens wel te benadrukken dat ik hier geen expliciet standpunt inneem in het vrije wil debat.
Ik geef enkel aan dat de discussie lopende is en dat er binnen dit bestek geen ruimte is om hier
uitvoerig op in te gaan. Het is echter wel noodzakelijk om een werkbare veronderstelling te maken,
zodat we bepaalde aspecten zoals constitutive luck kunnen isoleren en toepassen op vraagstukken
rond gelijke kansen en de rol van doping hierin. Toch blijft de discussie rond vrije wil relevant, ook
met betrekking tot gelijke kansen en doping. In de eindconclusie zal ik nog terugkomen op de
implicaties die het vrije wil debat kan hebben op de bevindingen en voorstellen die ik zal
behandelen.

2.3. Ruimte voor verdienste

Verdienste wordt door Michael Young (in Daniels, 1978, p207) omschreven als iets dat voortvloeit uit
vermogens en inspanning. We hebben reeds aangehaald dat onze natuurlijke talenten geen
verdienste opleveren, maar we zouden kunnen opperen dat de relevante factor om verdienste in
sportprestaties te benaderen onze vaardigheden zijn. Dat skill niet slaat op onze natuurlijk bepaalde
vermogens, maar op de vaardigheden die we eruit ontwikkeld hebben, op een combinatie van
aangeboren en verworven capaciteiten. We zouden dit Aristoteliaans kunnen omschrijven: hoewel
ons potentieel aangeboren is, vereist het nog steeds training om geactualiseerd te worden. Het
argument is dan dat het niet onze aangeboren talenten zijn die doorslaggevend zijn, maar wat we er
mee doen, hoe hard we werken om ze te ontwikkelen. (Carr, 1999, p3-4; Simon, 2007, p18)
Bonte (2015, p73) problematiseert deze alternatieve insteek van ontwikkelde vaardigheden echter
door te stellen dat topsport hierdoor een kwestie wordt van de hyperefficiënte optimalisatie van
aangeboren talent. De talentcultuur wordt aangevuld met een cultuur van hard werk en
doorzettingsvermogen, een ‘meritocratisch arbeidsethos’ waarin we degenen prijzen die het meeste
moeite opbrengen voor hun sport door hun talent, hun potentieel te realiseren. Hij benadrukt hierbij
dat de focus op talent niet vervangen is door een arbeidsethos, maar er slechts mee aangevuld is. De
basis voor succes is nog steeds gelimiteerd door aangeboren talent.

Toch kunnen we onszelf de vraag stellen of er geen ruimte is voor gedeeltelijke verdienste met
betrekking tot onze ontwikkelde vaardigheden. Indien strikt determinisme niet klopt, kunnen we
stellen dat mensen geen volledige verdienste hebben aan hun verwezenlijkingen, maar dit wil nog
niet noodzakelijk zeggen dat ze er helemaal geen verdienste aan hebben. Atleten gebruiken een
complex geheel van talenten, vaardigheden en vermogens en we kunnen ervan uitgaan dat op z’n

10
minst een deel van die elementen binnen hun controle liggen. De nurture kant van het verhaal
mogen we niet onderbelichten. De basis van onze vaardigheden, ons talent, is dan wel niet
verdienstelijk maar we kunnen ons afvragen of er geen gedeeltelijke verdienste kan zijn op basis van
de tijd, inspanning en expertise die we in de ontwikkeling van onze natuurlijke talenten hebben
gestopt? Is er ruimte voor verdienste op basis van het gebruik van natuurlijke gaven en vaardigheden
in plaats van het bezit ervan? (Carr, 1999, p3-4; Simon, 2007, p18-19; Morris, 2015, p4-5)

Complexiteit

Simon (2007, p20) wijst er bijvoorbeeld op dat atleten verschillende kwaliteiten nodig hebben om
succesvol te zijn. Iemand kan minder natuurlijk talent hebben dan iemand anders, maar dit
compenseren met bepaalde kwaliteiten die ook relevant zijn. Morris (2015, p5-6) ontwikkelt dit idee
verder door te focussen op de complexiteit van een sport en de implicaties die dit heeft voor de
invloed van geluk op verdienste. Sommige sporten zijn simpelweg complexer dan andere.
‘Rudimentaire’ sporten zoals de 100m sprint vergen een simpelere set vaardigheden dan
bijvoorbeeld een balsport of een teamsport. Het merendeel komt - simpel gesteld - neer op heel snel
kunnen lopen. Dit doet niks af aan wat een atleet moet doen om op topniveau te presteren want er
komt natuurlijk veel techniek en specifieke training bij kijken. Dat gezegd zijnde, is het wel zo dat
bepaalde sporten de coördinatie van een complexiteit aan vaardigheden vereisen terwijl bij andere
sporten de noodzakelijke vaardigheden geringer en duidelijker zijn. In teamsporten stijgt de
complexiteit verder als er ook nog eens samengewerkt moet worden met anderen. Hoe meer
elementen een sport omvat, hoe complexer die is en hoe meer vaardigheden ervoor vereist zijn.
Wanneer het aantal noodzakelijke vaardigheden stijgt, wordt het ook onduidelijker wat het aandeel
van elke vaardigheid is in een prestatie en hoe ze zich tot elkaar verhouden. Bij de 100m sprint is het
makkelijker vast te stellen waar het succes aan te wijten valt: acceleratievermogen, topsnelheid,
uithouding en looptechniek. Met andere woorden, onderdelen van de loopcapaciteit. Deze
loopcapaciteit is een constitutieve vaardigheid voor een sprinter omdat we kunnen stellen dat de
essentie van de sport daarop neer komt en er weinig vaardigheden zijn die het gewicht van het
succes verdelen. (Morris, 2015, p6) Bij deze rudimentaire sporten zijn de problemen rond geluk en
verdienste volgens Morris (2015, p7) makkelijk aan te duiden. Een sterkte als loopcapaciteit is
grotendeels aangeboren, het is een vorm van constitutive luck. Het moet natuurlijk gecultiveerd
worden via inspanning, maar wat iemand kan cultiveren is genetisch bepaald. Een topsprinter heeft
een baseline aan talent nodig om te kunnen deelnemen aan de sport op professioneel niveau. Indien
hij die hoeveelheid talent niet bezit, maakt het niet uit hoeveel inspanningen hij levert. Omwille van
de rol van de natuurlijke loterij kunnen we een succesvolle loper moeilijk prijzen omdat zijn succes
toe te schrijven valt aan een eigenschap die niet onder zijn controle valt.
Wanneer sporten complexer worden, vooral wanneer de complexiteit meer in het voordeel van
nurture is op de nature/nurture schaal, vermindert de rol van geluk (maar ze verdwijnt niet).
Hierdoor stijgt ook de verdienste van atleten in deze sporten. Morris (2015, p7-8) stelt dus geen
zwart-wit schaal voor, maar een spectrum van controle en verdienste. De verdienste van een atleet
stijgt met de complexiteit van de sport, omdat met de complexiteit de controle van een atleet stijgt.
De atleet moet namelijk deze verschillende vaardigheden (waarvoor hij uiteenlopende talenten kan
hebben) samenbrengen tot een functionerend geheel en die toepassen naarmate de situatie in de
sport.

11
Expertise en kennis

Morris haalt dus de complexiteit van een prestatie aan als een vorm van thick constitutive luck. Het
wordt dan minder duidelijk welke aspecten onder iemands controle vallen. Met het kunnen
verenigen van verschillende vaardigheden in een prestatie alludeert hij op een vorm van expertise en
strategisch inzicht. Op vlak van kennis en expertise zouden we kunnen stellen dat natuurlijke
vaardigheden slechts het potentieel zijn waarmee de atleet creatief aan de slag gaat. Maar in welke
mate kan een atleet werkelijk geprezen worden voor deze expertise of creativiteit?
Het argument dat kennis en expertise een basis voor verdienste is, lijkt terug te grijpen naar het
oorspronkelijk olympisch gedachtegoed. Bonte (2015, p71) herinnert ons eraan dat er toen werd
neergekeken op het gebruik van een coach. Atleten werden verwacht om volledig zelfstandig hun
potentie tot ontplooiing te brengen, vindingrijkheid was hier een onderdeel van. Ondertussen is deze
mentaliteit wel grotendeels veranderd. Atleten maken nu vaak gebruik van de kennis die reeds
aanwezig is, ze voeren de trainingsschema’s uit die coaches voor hen bedacht hebben. Ook de
wedstrijden worden vaak gecoördineerd onder leiding van een coach.1 Dit roept dan weer vragen op
rond gedeelde verantwoordelijkheid, waar we in het vijfde hoofdstuk nog op terug zullen komen.

Carr (1999, p5-6) vraagt zich bovendien af of zoiets als strategische intelligentie, het nemen van
beslissingen op de juiste momenten, het benutten van opportuniteiten, etc. als verdienstelijk kan
worden beschouwd. Volgens hem is expertise en tactisch inzicht namelijk ofwel het resultaat van de
natuurlijke loterij en dan is het zeker niet prijzenswaardig, ofwel is het in het beste geval het
resultaat van een combinatie van aangeboren talent met inspanning en zelfontplooiing. Het
verwijzen naar expertise voor verdienste, lijkt dus eerder te gaan over de inspanningen die iemand
heeft geleverd om die expertise op te bouwen.

Inspanning

De vraag naar de rol van inspanning in verdienste formuleert Carr (1999, p4) in Lockiaanse termen:
kunnen we recht hebben op iets (in dit geval verdienste aan een capaciteit of expertise) waarmee we
onze arbeid vermengd hebben? Er zijn hier echter een aantal problemen bij het toekennen van
verdienste. Het grootste probleem is dat inspanningen zich niet noodzakelijk vertalen in
vaardigheden. Bepaalde vaardigheden kunnen enkel verworven worden indien er een voldoende
basis aan natuurlijk potentieel aanwezig is. Het is dan niet iemands fout als hij die basis niet heeft en
niet iemands verdienste als hij die wel heeft. Daarnaast is de maximale ontwikkeling van een
vaardigheid die iemand via inspanning kan bereiken ook een aangeboren factor. Het onderscheid
tussen aangeboren en verworven vaardigheden is hierdoor niet zo duidelijk aangezien de verworven
vaardigheid deels bepaald wordt door natuurlijk talent. (Carr, 1999, p3-4; Simon, 2007, p18) We
moeten ook opmerken dat het verschil in natuurlijk talent ook bepaalt hoeveel inspanning er nodig is
om een vaardigheid te verwerven, iemand met talent zal minder inspanning moeten leveren om
dezelfde vaardigheid te verwerven dan iemand met minder talent. Iemand kan dus met minder

1
Een interessante opmerking hierbij is dat tijdens wedstrijden het overleg met de coach doorgaans een
belangrijk onderdeel is van een teamsport zoals voetbal en basketbal, terwijl in individuele sporten dit vaak
verboden werd/wordt. In veel sporten stijgt de discussie echter over deze regels en worden ze gestaag
soepeler. In tennis bijvoorbeeld is elke vorm van communicatie tussen de atleet en de coach verboden tijdens
de Grandslamtoernooien. In WTA toernooien wordt dit reeds wel toegelaten en het Grandslamtoernooi US
Open begint ook de regels te versoepelen. (Brown, 2017)

12
inspanning meer bereiken dan iemand die er meer voor opgebracht heeft. De rol van inspanning is
dan ook onvoldoende om een betekenisvol onderscheid te maken tussen aangeboren en verworven
vaardigheden.
Dit betekent niet dat iemand geen verdienste heeft voor de inspanningen die hij geleverd heeft. Het
is echter niet zo dat omdat inspanning een verdienstelijke component is, dat daarom het geheel (een
verworven vaardigheid) ook volledig verdienstelijk is. De persoon heeft dus wel een gedeeltelijke
verdienste hierin, maar enkel in de mate waarin het resultaat aan zijn inspanning kan toegeschreven
worden. Carr (1999, p6) verwerpt dus de Lockiaanse insteek dat het geheel verdienstelijk zou worden
omdat onze arbeid, de verdienstelijke component, er mee vermengd is. Het is enkel de component
inspanning die verdienstelijk is, niet het eindresultaat waarin inspanning vermengd wordt met
natuurlijk talent (geluk). Om te kunnen bepalen wat iemands echte verdienste is moeten we daarom
de component inspanning trachten te isoleren van de invloed van geluk. Binnen het kader van luck
egalitarianism zal inspanning daarom centraal staan in het conceptualiseren van verdienste en
verantwoordelijkheid. Indien inspanning het deel van de prestatie is waar we verantwoordelijk voor
geacht kunnen worden, stijgt de verdienste van mensen naarmate we de rol van inspanning kunnen
vergroten en de invloed van geluk kunnen verkleinen.

2.4. Luck egalitarianism

Er valt dus te discussiëren over de mate waarin we verantwoordelijk kunnen zijn voor onze
verwezenlijkingen, omwille van andere factoren die niet (rechtstreeks) te wijten zijn aan talent. Ik
hou voorlopig de bal in het midden of deze factoren te reduceren zijn tot constitutive luck of niet.
Hoe dan ook moeten beide kampen van de discussie erkennen dat talent een rol speelt en dat
mensen niet verantwoordelijk zijn voor dit talent, ook al zijn ze het oneens over hoeveel
verantwoordelijkheid we hebben op basis van factoren die naast talent een rol spelen. Dit talent is
een vorm van constitutive luck en tast op z’n minst gedeeltelijk de verdienste van een individu aan
voor zijn verwezenlijkingen.

Is de rol van geluk dan problematisch? Simon (2007, p21-23) suggereert bijvoorbeeld dat verdienste
niet metafysisch (zijn mensen causaal verantwoordelijk voor hun verwezenlijkingen?) maar ethisch
moet benaderd worden. Hij verwijst hiervoor naar Rawls en het primaire goed zelfrespect. Sport is
volgens Simon bijvoorbeeld een paradigmatische activiteit waarin mensen hun persoonlijkheid
kunnen ontplooien en waar ze voldoening uit kunnen halen. We moeten volgens Simon daarom
claims van verdienste erkennen omdat dit cruciaal is in het bereiken van primaire goederen zoals
zelfrespect en voldoening. Er is voor hem dus een moreel argument om op z’n minst te doen alsof
verdienste bestaat. Hoewel hier iets voor te zeggen valt, negeert Simon het probleem dat mensen
door een verschil aan talent geen gelijke kansen krijgen. Als iets een paradigmatische activiteit is en
mensen hebben er omwille van genetisch ongeluk geen of minder toegang toe, dan is dit
problematisch. Het achterhalen van de metafysische basis voor verdienste heeft daardoor ook
morele implicaties, omdat ze vraagstukken rond rechtvaardigheid opwerpt. Zeker wanneer het om
cognitieve vermogens gaat en de toegang tot bijvoorbeeld hoger onderwijs, zijn dit pertinente
vraagstukken.

De onzekere status van verdienste betekent namelijk dat we niet van een ware meritocratie kunnen
spreken. In een meritocratie gebeurt de toewijzing van jobs op basis van de vaststelling dat mensen
verschillen in hun vermogens en vaardigheden en dat het daarom productiever is om mensen

13
bepaalde jobs aan te bieden die de kwaliteiten vereisen die zij bezitten. Dit noemt Daniels (1978,
p208-209) het Productive Job Assignment Principle (PJAP). Een belangrijke vereiste voor het
toepassen van het PJAP is echter wel gelijkheid van kansen. Formeel betekent dit dat er geen
wettelijke barrières mogen zijn die belemmeren dat mensen gelijke toegang (op basis van
verdienste) krijgen tot posities of tot de middelen (zoals onderwijs) om zich te kwalificeren voor een
positie. Naast deze negatieve, wettelijke beperking op het PJAP is er ook een substantiële, positieve
vereiste. Er moeten stappen ondernomen worden om gelijkere toegang tot jobs en educatie te
voorzien aan degenen die starten in een benadeelde positie die het resultaat is van biologische en
sociale tekorten. (Daniels, 1978, p217) Daar ligt net het pijnlijke punt. De verschillen in talenten
leveren in een vrije-marktsysteem voor -of nadelen op tegenover anderen. (Nelkin, 2019) Om van
een ware meritocratie te spreken, moet er gelijkheid van kansen zijn en de verschillen in talent
belemmeren dit. Aangezien mensen omwille van het controleprincipe niet verantwoordelijk zijn voor
deze verschillen, stellen luck egalitarians dat het moreel verkeerd is dat mensen hier voor -of
nadelen van ondervinden. Indien we streven naar rechtvaardigheid, moeten we de ongelijkheid die
voortvloeit uit (on)geluk trachten te elimineren. Rechtvaardigheid vereist dat mensen
gecompenseerd worden voor vormen van brute luck. Dit is ongeluk dat niet het resultaat is van
keuzes of het nemen van risico’s die vermeden hadden kunnen worden. Ongelijkheid mag enkel
ontstaan door de vrijwillige keuzes die mensen maken, waar ze redelijkerwijs verantwoordelijk voor
kunnen gesteld worden. (Arneson, 2000, p339; Cohen, 1989, p908; Dworkin, 1981, p294-296; Nelkin,
2019) Over de manier waarop ongeluk gecompenseerd moeten worden, is echter veel discussie. In
het volgende hoofdstuk analyseren we daarom verschillende theorieën rond distributive justice.

14
 3. Distributive justice
De huidige stand van zaken, de verdeling van rijkdom en succes, is (deels) onrechtvaardig omdat ze
(deels) gebaseerd is op geluk. Een soort herverdeling lijkt daarom noodzakelijk om dit onrecht tegen
te gaan. Er zijn twee grote stromingen die een ander antwoord bieden op de zoektocht naar een
basis voor herverdeling. Equality of welfare wil mensen voorzien naar behoefte en voorkeur, equality
of resources streef ernaar dat iedereen gelijke middelen krijgt. (Dworkin, 1981, p186-187) We
bespreken de grote lijnen van deze twee stromingen, hun sterktes en tekortkomingen en zullen
uiteindelijk komen tot een middenweg tussen de twee, die de sterktes combineert en de
tekortkomingen compenseert. Deze middenweg is equal opportunity for welfare/equal access to
advantage, waarbij er verdeeld wordt op basis van midfare.

3.1. Equality of welfare

3.1.1. Gelijkheid in persoonlijk succes

Equality of welfare wordt door sommigen verkozen omdat het focust op wat echt belangrijk is in het
leven, het fundamentele, in plaats van louter het instrumentele (middelen). Het kent waarde toe aan
middelen, die zijn waardevol naarmate ze welvaart produceren. Het geeft ook aandacht aan degenen
die meer behoevend zijn dan anderen, zoals personen met een beperking. Het doel is ervoor zorgen
dat mensen een gelijk welvaartsniveau bereiken. (Dworkin, 1981, p188-189) Welvaart kan op
verschillende manieren benaderd worden. Hoewel er een hedonistische invulling is, wordt welvaart
doorgaans begrepen als het bevredigen van voorkeuren. Welvaart moet hier als een subjectieve
beleving worden beschouwd. Iemands voorkeuren worden bevredigd wanneer een bepaalde stand
van zaken wordt bereikt, een bepaalde relatie van de persoon met de wereld rondom zich. Hoe meer
van iemands voorkeuren worden vervuld, hoe hoger zijn tevredenheid en welvaart. De mate waarin
zijn voorkeuren worden vervuld is natuurlijk ook belangrijk aangezien hier gradaties in zijn. Daarnaast
zijn niet alle voorkeuren even belangrijk, het relatief gewicht van de voorkeuren wordt bepaald door
hoe belangrijk het individu ze zelf vindt. (Arneson, 1989, p82; Cohen, 1989, p909-910)

Relatief succes – bevredigen van voorkeuren

De eerste problemen bevinden zich meteen in die invulling van relatief, persoonlijk succes op basis
van het bevredigen van voorkeuren en het behalen van persoonlijke doelstellingen. (Dworkin, 1981,
p204)

Eerst en vooral kunnen we opmerken dat mensen met voorkeuren die makkelijk te bevredigen zijn,
sneller tevreden zullen zijn en een bepaald welvaartsniveau zullen bereiken dan anderen. Andersom
betekent het ook dat sommige mensen duurdere voorkeuren hebben dan anderen en daardoor met
dezelfde middelen minder welvaart bereiken. Iemand die liever champagne drinkt dan bier, heeft
meer middelen nodig om hetzelfde welbevinden te bereiken. Hebben die dan recht op extra
middelen? (Arneson, 1989, p83-84; Cohen, 1989, p913; Dworkin, 1981, p189) We kunnen hier
meteen ook al bij opmerken dat champagne duidelijk duurder is dan bier, maar bier ook duurder dan
water. (Dworkin, 1981, p236) Het bepalen van wat een dure smaak is, vereist een referentiepunt.

We zouden kunnen stellen dat middelen verdeeld moeten worden zodat mensen zo gelijk in welvaart
als mogelijk zijn, maar dat bepaalde zaken zoals verschillen in dranksmaak uitgezonderd worden. Of

15
de tegenovergestelde beweging: dat verschillen in welvaart ten gevolge van gespecifieerde condities
zoals handicaps moeten geminimaliseerd worden. (Dworkin, 1981, p189-190) We bespreken verder
de introductie van keuzes om het probleem van dure voorkeuren op te lossen.

Er is echter een fundamenteler probleem in het verdelen zodat mensen hun voorkeuren kunnen
bevredigen. De verdeling kan namelijk nooit op het juiste moment plaatsvinden. Mensen maken
beslissingen over hoe ze hun leven leiden op basis van veronderstellingen over de middelen die ze
ter beschikking zullen hebben en welke levens deze middelen mogelijk maken. Ze moeten daarom
een idee hebben van welke middelen ze hebben voordat ze een levensplan kunnen opstellen.
Sommige van deze middelen zijn biologisch van aard. Mensen moeten een inschatting maken van
hun levensverwachting, gezondheid, talenten en capaciteiten. Wanneer we dus een herverdeling
willen doorvoeren op basis van relatief, persoonlijk succes stelt zich het probleem dat we niet
kunnen berekenen wat iemand nodig heeft. Iemand bouwt zijn leven op zijn veronderstelling van
welke middelen hij ter beschikking zal hebben. Mensen bouwen hun leven niet louter contemplatief
op maar op basis van hun omstandigheden. Die omstandigheden zijn nu net wat herverdeeld zou
moeten worden op basis van de voorkeuren, maar die voorkeuren ontstaan binnen omstandigheden.
De herverdeling komt dus altijd ofwel te vroeg of te laat als we dit willen doen op basis van
voorkeuren. (Dworkin, 1981, p204-205)

Daarnaast bekritiseert Dworkin (1981, p206-207) ook het idee dat ‘iets willen maken van je leven’
wordt gekarakteriseerd als een voorkeur. Het is daarvoor te fundamenteel. Voorkeuren zijn zaken die
iemand verkiest tegenover bepaalde alternatieven. De ambitie om zin in het leven te vinden is echter
geen keuze tegenover andere alternatieven. Het is de conditie om plannen te kunnen maken en kan
daarom niet omschreven worden als een voorkeur.

Totaal succes

Totaal succes valt volgens Dworkin (1981, p207) te verkiezen boven relatief succes omdat de waarde
van iemands leven pas bepaald kan worden door zijn leven in het geheel te evalueren, niet via de
optelsom van voorkeuren. Ook hierbij dienen zich problemen aan. Dworkin (1981, p213) schetst een
situatie waarin twee personen dezelfde levenssituatie hebben, maar andere opvattingen hebben
over het leven en succes, waardoor de ene zijn levenskwaliteit veel hoger inschat dan de andere. Het
kan volgens Dworkin niet de bedoeling zijn om die persoon meer middelen te geven zodat hij zijn
leven even hoog zou inschatten als de andere persoon. Het essentiële probleem is hier dat de
verschillen tussen deze twee mensen verschillen zijn in hun overtuigingen en niet in hun
levensomstandigheden. De verschillen zijn speculatief, ze fantaseren over hoeveel beter of slechter
hun leven zou zijn onder andere omstandigheden, het zijn filosofische opvattingen over wat waarde
geeft aan het leven. Verschillen in de oordelen die mensen hebben over hun leven zijn niet per se
relevante verschillen in hun leven. Verschillen in oordelen zijn enkel relevant als de verschillen niet
over fantasieën of overtuigingen gaan, maar over vervulling. Nagaan welke mate van vervulling of
voldoening iemand heeft is het bepalen van persoonlijk succes tegenover een rationele standaard
van ‘wat had kunnen zijn’. Iemand heeft minder totaal succes als hij redelijke gronden heeft om spijt
te hebben van wat hij niet heeft of niet gedaan heeft. Geen miljonair zijn is doorgaans geen bron van
redelijke spijt. Mensen kunnen redelijke spijt hebben als ze geen eerlijk deel kregen van de goederen
waar ze recht op hebben. Een theorie die dit idee wil betrekken, moet echter veronderstellingen
maken over wat een eerlijke verdeling van goederen is. Aangezien dit aangewend wordt om
gelijkheid van persoonlijk succes te bewerkstelligen, kan gelijkheid van persoonlijk succes niet zelf

16
gebruikt worden om een theorie over eerlijke verdeling te ontwikkelen. Een onafhankelijke theorie
over gelijke verdeling is dus nodig om gelijkheid in persoonlijk succes te doen werken, aangezien
hiervoor het idee van redelijke spijt noodzakelijk is. (Dworkin, 1981, p216-217)

3.1.2. De nood aan objectieve criteria om redelijke grenzen te stellen

Elke aannemelijke versie van equality of welfare zal dus een redelijkheidscriterium en concept van
rechtvaardigheid moeten inbouwen, waarvoor we een onafhankelijke theorie omtrent een eerlijke
verdeling van goederen nodig hebben die niet focust op welvaart. We hebben een concept van fair
shares nodig om uit te leggen hoe we moeten omgaan met vraagstukken die zich opdringen bij
equality of welfare, zoals:

- Mag iemand extra middelen krijgen om zijn dure behoeften te bevredigen als dit betekent
dat er minder middelen over blijven voor anderen? Zonder concept van fair shares is dit
moeilijk uit te leggen.
- Mag iemand die minder middelen dan de gemiddelde persoon krijgt, maar later duurdere
smaken ontwikkelt, extra middelen krijgen? Mag iemand die al meer middelen krijgt dan de
gemiddelde persoon, nog extra middelen krijgen om zijn nieuwe dure smaken te bevredigen?
Als we hier een onderscheid in willen kunnen maken hebben we een fair shares concept
nodig aangezien er geen verschil is in hun tevredenheid.
(Dworkin, 1981, p238-240)

Hierdoor stelt Dworkin (1981, p233) dat deze welvaartstheorieën zichzelf ondermijnen en overbodig
zijn aangezien ze niet naar behoren functioneren zonder een onafhankelijke theorie die naar een
rechtvaardige verdeling van goederen verwijst.

De initiële aantrekkingskracht van equality of welfare was wel dat ze ruimte maakt om aandacht te
besteden aan degenen die extra hulp (middelen) nodig hebben en verdienen, zoals personen met
een beperking. Dworkin (1981, p241) stelt echter dat equality of resources dit onderscheid ook kan
maken, en wijst ons er ook op dat ook de extra aandacht voor hulpbehoevenden problematisch is bij
equality of welfare als we het beter bestuderen:

- Niet alle personen met een beperking hebben minder welvaart. Statistisch gezien hebben
personen met een beperking minder welvaart, maar een bepaald individu niet noodzakelijk.
Geven we iedereen dan meer middelen omdat de groep statistisch gezien minder welvaart
heeft en meer middelen nodig heeft om welvaart te behalen? (Dworkin, 1981, p241)
Daarnaast kunnen we ons afvragen of iemands welvaartsniveau wel hetgeen is waar we op
moeten focussen als het gaat om hulpverlening. Als een persoon met een beperking zeer
positief ingesteld is en dus een hoog welvaartsniveau bereikt, verliest hij dan zijn recht op
hulp? (Cohen, 1990, p366-367)
- Hoe benaderen we personen met een beperking die enorm veel middelen nodig hebben om
slechts een klein beetje meer welvaart te behalen? Tot hoe ver blijven we extra middelen
toekennen als iemands welbevinden onder het gemiddelde blijft? Dworkin (1981, p242-244)
formuleert hier ook een gedachtenexperiment bij die een extra probleem blootlegt bij een
focus op welvaart: een persoon met een beperking (niet terminaal) heeft enorm veel geld
nodig om een bepaalde behandeling te financieren die zijn welbevinden zou verbeteren. Hij
is echter ook een enorm goede violist en zou dat geld liever besteden aan een dure viool die
hem nog meer welbevinden zou brengen. Is het dan rechtvaardig om hem de viool te laten

17
 kopen met het geld van de behandeling? Een focus op welvaart kan hier geen onderscheid in
maken. Als het welvaart is dat telt, is het irrelevant waaraan iemand zijn middelen spendeert
als dit hem meer welvaart oplevert. Als de gemeenschap dus zou beslissen om het geld te
gebruiken om zijn behandeling te betalen in plaats van de viool te kopen, heeft hij minder
welvaart voor even veel geld. Indien we de aankoop van de viool geen rechtvaardige
besteding vinden van publiek geld, hebben we opnieuw een onafhankelijk
rechtvaardigheidsconcept nodig om uit te leggen waarom.

3.2. Equality of resources

Onder gelijkheid van welvaart kiezen mensen welk leven ze willen leiden onafhankelijk van welke
invloed hun keuzes hebben op de mogelijkheden van anderen om hun leven te leiden. Bij gelijkheid
van middelen wordt de achtergrondinformatie over de kost van keuzes op anderen en het totale
aantal middelen wel in rekening gebracht. De markt speelt dus een rol bij gelijkheid van middelen.
We moeten er wel op toezien dat iedereen op gelijke voet de markt instapt. (Dworkin, 1981, p288-
289)

Dworkin (1981, p292-293) schetst een gedachtenexperiment waarin immigranten een onbewoond
eiland koloniseren en via een veiling goederen in hun bezit kunnen krijgen. Na de originele verdeling,
gaan deze mensen aan de slag met hun bezit en transformeren het allemaal op een andere manier.
De ene doet meer moeite dan de andere, heeft andere doelen ermee, etc. Sommigen blijven gezond,
anderen worden ziek. Sommigen hebben pech, anderen geluk, etc. Een aantal jaren na de originele
verdeling zullen mensen verschillende hoeveelheden goederen hebben en zullen mensen jaloers zijn
op de goederen van anderen, terwijl ze dat niet waren tijdens de originele verdeling.

Om te bepalen of dit onrechtvaardig is, begint Dworkin (1981, p293) met een onderscheid te maken
tussen twee soorten geluk: Option luck en brute luck. Brute luck is het resultaat van ongeluk dat we
niet onder controle hebben. Option luck is geluk die te maken heeft met het nemen van bewuste
risico’s zoals vormen van gokken. De persoon wint of verliest dan door een risico dat hij kon
anticiperen en kon weigeren. Mensen betalen de prijs voor het leven dat ze beslist hebben te leiden
en deze prijs wordt bepaald door wat anderen moeten opgeven zodat zij dit kunnen doen. De prijs
van een veiliger leven is namelijk het opgeven van een kans op meer winst via gokken. Er is daarom
geen bezwaar dat mensen die beslissen om niet te gokken, minder hebben dan sommigen die dat
wel doen. Net zoals degenen die gokken en verliezen er genoegen mee moeten nemen dat ze minder
hebben, omdat de mogelijkheid op verlies een deel was van het leven dat ze gekozen hebben. Het is
een rechtvaardige prijs voor de mogelijkheid om meer te winnen. Indien we hier toch herverdelen,
dan ontnemen we mensen hun conceptie van het goede leven, waar risico een deel van uitmaakt.
Herverdeling bij gokken maakt gokken overbodig en zorgt ervoor dat die vorm van leven niet meer
mogelijk is. Deze redenering werkt natuurlijk enkel in de veronderstelling dat iedereen dezelfde
mogelijkheden heeft om te gokken en iedereen de keuze kan maken om al dan niet voor dat leven te
gaan, er mag dus geen brute luck mee gemoeid zijn. (Dworkin, 1981, p294-296)

18
 3.2.1. Envy-test

Na de originele verdeling van goederen ontstaan er dus ongelijkheden tussen mensen op basis van
de keuzes die ze maken. Om na te gaan of die stand van zaken rechtvaardig is, formuleert Dworkin
(1981, p304-306) de envy-test. Iemand kan inderdaad jaloers zijn op de goederen van iemand anders
X-aantal tijd na de originele verdeling, maar die jaloezie moet in zijn geheel bekeken worden. We
moeten hierbij het totale leven van de persoon in acht nemen en het gebruik van zijn tijd om
bepaalde goederen te bekomen in rekening brengen. Iemand kan jaloers zijn op wat iemand heeft,
maar geen zin hebben om te doen wat die persoon heeft moeten doen om dat te bereiken.
Ongelijkheid in goederen is pas onrechtvaardig wanneer iemand jaloers kan zijn op het totale leven
van iemand anders, op zijn totale pakket van tijdsbesteding en goederen. Deze redenering werkt dus
alleen als iedereen gelijke mogelijkheden en talenten heeft. Wanneer iemand veel goederen heeft
verdiend via een bepaald beroep waar een zeker talent voor nodig is dat anderen niet bezitten, dan
kunnen anderen redelijkerwijs jaloers zijn op de goederen die die persoon heeft vergaard. De
bereidheid om hetzelfde leven te leiden was namelijk onvoldoende om dezelfde resultaten te boeken
omwille van een gebrek aan talent (brute luck). Als we de envy-test dus als noodzakelijke voorwaarde
voor equality of resources nemen, dan leidt de oorspronkelijke verdeling van goederen tot een
onrechtvaardige situatie omwille van het verschil in talent tussen mensen. (Dworkin, 1981, p306-
307)

Het probleem is dus dat mensen verschillende constituties hebben. Indien twee mensen dezelfde
middelen krijgen, maar een van hen heeft een beperking en de andere niet, dan moet de persoon
met de beperking middelen gebruiken om dat te verhelpen of compenseren en blijft hij met minder
over tegenover iemand die deze beperking niet heeft. (Arneson, 1989, p78) Hij kan dus redelijkerwijs
jaloers zijn op het totaalpakket van een ‘gezond’ persoon. Aansluitend kan een gezond persoon ook
redelijkerwijs jaloers zijn op iemand met meer talent. De verschillen in vermogens tussen mensen
zorgen ervoor dat er veel ruimte is voor onrechtvaardige ongelijkheid en redelijke jaloezie.

Vooraleer we verder gaan, dienen we na te gaan wat we zoal kunnen omschrijven als een beperking.
Dure smaken tellen in elk geval niet voor Dworkin (1981, p301). Iemand die geboren wordt met een
beperking begint zijn leven in essentie met minder middelen dan anderen (omdat hij een deel ervan
moet gebruiken als compensatie voor zijn beperking). Iemand met duurdere smaken, heeft echter
niet minder goederen ter beschikking. Een beperking definieert Dworkin (1981, p303) als elke
constitutie van een persoon die hem ervan weerhoudt om na te streven wat hij belangrijk vindt in
het leven. Talenten zijn dan wel verschillend van beperkingen, we kunnen stellen dat iemand die niet
even getalenteerd is binnen een bepaald domein als de top van dat domein, een (zeer courante)
beperking heeft. (Dworkin, 1981, p314-315) Hierbij benadrukt Dworkin (1981, p307) dat in een
vrijemarktsysteem, iemand minder opportuniteiten heeft wanneer hij minder talent heeft dan
iemand anders. Indien de ene producent door meer talent betere producten maakt dan zijn
concurrent, dan worden de goederen van zijn concurrent minder waard op de markt omdat er een
beter alternatief is. Indien de talentvolle persoon minder talent had, dan zou de moeite van de
minder getalenteerde concurrent meer beloond worden omdat mensen zijn producten zouden
blijven kopen omdat er geen beter alternatief is. Mensen opereren onder één gezamenlijke
economie, niet onder verschillende. Als mensen met gelijke goederen starten, schaadt de voorspoed
van de ene wel degelijk de andere. Wanneer dit het gevolg is van brute luck, is dit onrechtvaardig.

19
Dworkin (1981, p297-300) tracht dit brute luck probleem van beperkingen en talenten op te lossen
via het originele gedachte-experiment met de immigranten. Indien zij een mogelijkheid hadden zich
te verzekeren tegen tegenslag en mindere opportuniteiten, zouden ze dit doen en zou de prijs dat
mensen voor een verzekering over hebben de waarde reflecteren van het wel hebben van een
bepaalde opportuniteit. Uit dit gedachtenexperiment leidt Dworkin af dat iemands fysieke en
mentale vermogens bij zijn goederen gerekend moeten worden. Als iemand omwille van een
beperking minder goederen heeft dan anderen, moet hij extra financiële goederen krijgen als
compensatie zodat hij de anderen kan bijbenen. Hoeveel vergoeding dit is, hangt dan af van die
hypothetische financiële waarde van de opportuniteit die ze niet hebben.

3.2.2. Compensatie voor brute luck

Bij zijn statement dat menselijke vermogens ook goederen zijn, maakt Dworkin (1981, p301) een
nuance. Menselijke vermogens zijn goederen omdat ze iemand, in combinatie met materiële
goederen, toestaan iets van zijn leven te maken. Menselijke vermogens kunnen volgens Dworkin
(1981, p300) en Arneson (1989, p79) echter niet verdeeld worden zoals materiële goederen. Ze
kunnen niet gemanipuleerd worden (of deels voor zover technologie het toelaat) of overgedragen
worden. Het is volgens hen daarom niet de taak van equality of resources om mensen gelijk te maken
in hun fysieke en cognitieve constitutie of hierin rechtstreeks te compenseren. Er zou dan een
standaard van ‘normale’ vermogens moeten zijn als maatstaf voor compensatie en dat is volgens hen
moeilijk te bepalen. Dworkin (1981, p312-313) kiest in de plaats voor een onrechtstreekse
compensatie in de vorm van belastingen. We moeten trachten na te gaan in welke mate de verdeling
van materiële goederen beïnvloedt moet worden door de verschillen in menselijke vermogens.
Dworkin’s oplossing is een inkomensbelasting die de effecten van verschillende talenten op iemands
materiële goederen moet neutraliseren, maar nog steeds de gevolgen van iemands keuzes voor een
bepaalde tijdsbesteding moet behouden.

In de praktijk wordt het natuurlijk moeilijk om te berekenen hoe dit gecompenseerd dient te worden
in belastingen. Een grote moeilijkheid is alvast dat talent en ambitie met elkaar verstrengeld zijn,
mensen hebben namelijk ambities op basis van hun omstandigheden. Het is bovendien moeilijk om
na te gaan in welke mate iemands inkomen aan een van de twee toe te schrijven valt. Dworkin
probeert verder de ongelijkheid in talent op te lossen via economische compensatiesystemen die vrij
abstract blijven. Ik zal daar binnen dit bestek niet verder op in gaan. Wat wel toepasselijk is, is zijn
envy-principe en dat het verschil in talent bij mensen een struikelblok is voor gelijkheid. Het envy-
principe is een maatstaf om concepten als verdienste, verantwoordelijkheid en gelijke kansen te
kunnen bespreken. Ik zal bovendien wel voorstellen om het verschil in talent rechtstreeks te
compenseren (via doping).

20
 3.3. Equal access to advantage/equal opportunity for welfare

Dworkin’s kritiek op equality of welfare moet enigszins genuanceerd worden. Dworkin stelde dat
equality of welfare zichzelf verliest in een verregaand subjectivisme. Deze kritiek kan deels
tegemoetgekomen worden door een component waar Dworkin geen rekening mee hield: de keuzes
die individuen maken. Auteurs zoals Cohen (1989) en Arneson (1989) benadrukken dat ongelijkheid
in welvaart pas onrechtvaardig is wanneer het niet voortvloeit uit de persoonlijke keuzes die mensen
hebben gemaakt. Cohen (1989, p913) stelt bijvoorbeeld dat mensen de ontwikkeling van voorkeuren
en smaken in bepaalde mate kunnen controleren. Mensen met dure smaken hadden in zekere mate
kunnen kiezen om die niet tot ontwikkeling te brengen. Voor equality of welfare zijn vraagstukken
rond rechtvaardigheid dan enkel relevant bij het deel van voorkeuren en smaken waar mensen niet
verantwoordelijk voor zijn. We moeten mensen enkel compenseren bij een verschil in welvaart dat
niet het gevolg is van de keuzes van een individu.

Arneson (1989, p85) wijst ons er ook op dat het niet zo is dat wanneer iemands voorkeuren
veranderen naar duurdere en moeilijker te bereiken zaken, dat zijn welvaart daarom automatisch
daalt. Dat is een te rechtlijnige visie op welvaart. Iemand kan bijvoorbeeld meer welvaart halen uit
het idee dat hij nu meer in overeenstemming leeft met zijn gepercipieerde identiteit wanneer hij
handelt naar zijn nieuwe ontwikkelde voorkeuren, ook al zijn die duurder.

Toch zien Cohen (1989), Arneson (1989) en Sen (1980) wel degelijk problemen in equality of welfare,
maar ze vinden de oplossing niet in equality of resources. Ze stellen in de plaats een middenweg voor
tussen de focus op goederen en welvaart. Cohen zal hiervoor de term midfare gebruiken en gebruikt
het principe equal access to advantage om te herverdelen. Sen en Arneson gebruiken de term
midfare niet, maar komen dichtbij de uiteindelijke uitwerking van Cohen. Sen focuste op capabilities
als onderwerp van herverdeling, Arneson gebruikte het principe equal opportunity for welfare.

Nutsoverwegingen (focus op welvaart) zijn volgens Sen (in Cohen, 1990, p366-367) een slechte
raadgever voor verdeling. Sommige mensen met een slechte conditie kunnen toch veel welvaart
halen uit weinig goederen, maar dit is geen argument om hen minder te geven. Mensen passen hun
verwachtingen namelijk aan hun conditie aan. Dat iemand heeft leren leven met zijn tegenslagen en
er het beste van maakt, betekent niet dat hij geen aanspraak meer kan maken op compensatie.
Indien we enkel focussen op welvaart, dan krijgt een zeer positief ingesteld persoon die niet kan
lopen geen rolstoel als compensatie omdat hij zonder al een hoog niveau van welvaart bereikt. Sen
(in Cohen, 1990, p367) argumenteert dat iedereen voldoende middelen dient te hebben,
onafhankelijk van of ze die nodig hebben om gelukkig te kunnen zijn. Dit is dus dezelfde bedenking
die Dworkin richting equality of resources leidde.

Om equality of resources te bekritiseren focust Sen op de uitwerking van Rawls. Rawls (in Sen, 1980,
p213-214) stelt dat gelijkheid zich moet richten op de verdeling van primaire sociale goederen. Dit
zijn zaken waarvan we verwachten dat elk rationeel persoon ze waardevol vindt. Het bevat rechten,
vrijheden, inkomen, etc. Ongelijkheden worden verworpen tenzij ze in ieders voordeel zijn.
Daarnaast formuleert Rawls ook het difference principle dat stelt dat prioriteit moet toegekend
worden aan de belangen van degenen die het slechts af zijn. Het liberty principle bewaakt echter wel
dat er geen basisvrijheden worden opgegeven voor economische of sociale vooruitgang. Het
voordeel van deze benadering van gelijkheid is dat het probleem van dure smaken en mensen die
moeilijk te bevredigen zijn zich niet stelt. Er wordt namelijk niet gewerkt met nut (utility), maar met

21
de index van primaire goederen. Dure smaken zijn dan ook geen argument om meer inkomen te
krijgen. Hoe benaderen we echter de casus van een persoon met een beperking die een nutsnadeel
(utility disadvantage) heeft? Volgens het difference principle krijgt hij geen compensatie voor zijn
handicap omdat zijn nutsnadeel irrelevant is voor dit principe. Rawls benadert nadeel enkel in
termen van socio-economische positie en niet in termen van noden gebaseerd op bijvoorbeeld
beperkingen of gezondheidsproblemen (nutsnadelen). (Lamont & Favor, 2017; Sen, 1980, p213-21)
De grote beperking hiervan is dat de primaire goederen insteek de diversiteit tussen mensen
negeert. Indien mensen zeer gelijkaardig aan elkaar zouden zijn, werkt deze insteek zeer goed maar
mensen hebben nu eenmaal zeer verschillende noden op basis van allerlei omstandigheden. Het
probleem met de focus op primaire goederen is dat het gericht is op het aanbieden van formele
kansen, maar de reële verschillen tussen mensen negeert. Het grote probleem met de visie van
Rawls is daarom volgens Sen (1980, p215-216) dat het ontspoort in een soort fetisjisme waarin
primaire goederen de belichaming van voordeel worden, in plaats van voordeel te benaderen als een
relatie tussen personen en goederen.

Het is wel belangrijk om op te merken dat equality of resources genuanceerder kan zijn, zoals de
uitwerking van Dworkin die enkele tekortkomingen van Rawls tegemoetkomt. Hij erkent dat mensen
benadeelde posities hebben tegenover anderen omwille van beperkingen (of gewoon minder talent)
en hierdoor niet dezelfde keuzemogelijkheden of opportuniteiten hebben. Hoewel hij dit
problematiseert, is zijn theorie erop gericht om dit materieel te compenseren. Zijn insteek is hier
eerder dat aangezien er redelijke jaloezie kan zijn, mensen gecompenseerd moeten worden voor de
gemiste opportuniteiten. Waar Dworkin echter geen rekening mee houdt is dat mensen anders
reageren op goederen, zonder dat dit hun keuze is. Iemand kan dan wel gecompenseerd worden
voor een gebrek aan talent, maar hij zal ook misschien minder uit goederen (die hij kreeg als
compensatie) halen dan iemand anders omwille van zijn constitutie. De compensatie die Dworkin
voorstelt, blijft hier blind voor. Hierdoor maakt Dworkin dezelfde fout als Rawls, namelijk focussen op
goederen in plaats van wat mensen uit die goederen halen. Dworkin erkent dit niet omdat hij ‘wat
mensen uit goederen halen’ enkel interpreteert in termen van subjectieve welvaart.
Dworkin geeft dus een goede aanzet door een objectief principe te ontwikkelen dat oog heeft voor
de verschillen tussen mensen, maar is blind voor andere belangrijke verschillen die hij enkel als
subjectief kan categoriseren en daardoor niet opneemt in zijn objectieve theorie. Sen en Cohen
bouwen hierop verder door aan te tonen dat ‘wat mensen uit goederen halen’ wel degelijk objectief
benaderd kan worden.

Midfare

Hoewel equality of welfare wel rekening houdt met wat goederen doen voor iemand, mist dit
volgens Sen (1980, p208-213) en Cohen (1990, p368) het punt. De mentale reactie (welbevinden) is
namelijk niet het enige relevante effect van een persoon op zijn goederen. Er is ook hetgeen dat een
focus op welvaart negeert: wat goederen objectief doen voor iemand, los van zijn mentale reactie of
persoonlijke evaluatie ervan. Cohen (1990, p368-369) noemt dit non-utility effect van goederen
midfare, wat volgens hem een middenweg is tussen goederen en nut/welvaart. Het is een staat die
zich ook letterlijk tussen goederen en utiliteit bevindt. Midfare komt na het hebben van goederen en
voor het bereiken van welvaart.

De kerngedachte is dat we moeten focussen op wat goederen voor mensen doen, op hun conditie,
niet op de goederen zelf (equality of resources). Daarnaast mogen we wat goederen voor mensen

22
doen niet reduceren tot welvaart (equality of welfare). We leggen dit het best uit aan de hand van
een voorbeeld: voeding. Equality of resources zal zich ontfermen over de vraag of iedereen gelijke
toegang heeft tot voedsel (primair goed), equality of welfare zal focussen op de voldoening die
mensen halen uit het eten van dit voedsel. Geen van de twee is echter de juiste focus, de focus moet
het nutritieniveau (de midfare conditie) zijn, dat zich tussen voedsel en welvaart bevindt. Nutritie
wordt bereikt via voedsel en beïnvloedt de welvaart van een persoon. Deze nieuwe focus zorgt voor
een verzoening tussen het objectivisme en subjectivisme van respectievelijk een focus op goederen
en een focus op welvaart. Een eenzijdige focus op de verdeling van goederen, negeert dat er
verschillen zijn tussen mensen en hun noden. Een focus op welvaart laat dan weer te veel ruimte
voor de subjectieve beleving van een persoon, waardoor het moeilijk wordt om goederen op een
rechtvaardige manier te verdelen. De conditie van een persoon (zoals zijn nutritie), kan objectief
vastgesteld worden en hangt niet af van de interpretatie van mensen, maar is wel gevoelig voor het
feit dat mensen verschillen in hoeveel goederen ze nodig hebben om een acceptabele conditie te
bereiken. (Cohen, 1990, p358-359, 368-369; Sen, 1980, p217-219)

Wanneer we midfare gaan gebruiken als richtlijn voor verdeling, komen we uit bij principes als equal
opportunity for welfare (Arneson, 1989) of equal access to advantage (Cohen, 1989). De focus
verschuift van de mentale staat (welvaart) naar de objectievere condities die welvaart voorafgaan.
Het idee is dan dat indien deze condities - die doorgaans leiden tot meer welvaart - voldaan worden,
dat iedereen dan een degelijke kans heeft op welvaart. Het probleem wordt vermeden dat de
verschillende concepten die mensen van welvaart hebben de verdeling onwerkbaar maken.
Daarnaast wordt er rekening gehouden met de consequenties van de keuzes die mensen maken en
worden mensen daar verantwoordelijk voor geacht. Egalitarisme ontfermt zich enkel over
onvrijwillige ongelijkheid, die niet het gevolg zijn van keuzes die mensen hebben gemaakt. De focus is
gelijke toegang tot voordelen, niet gelijke voordelen. Ongelijkheid is pas onrechtvaardig als ze
voortvloeit uit ongelijke opportuniteiten. Een opportuniteit is de kans om een goed te bemachtigen
als dit iemands doel is. Mensen moeten daarvoor toegang hebben tot dezelfde decision trees, tot
dezelfde keuzemogelijkheden. De keuzes die ze dan maken kan een verschil in welvaart betekenen,
maar dan is de ongelijkheid rechtvaardig als iedereen gelijke toegang had tot die
keuzemogelijkheden. Herverdeling of compensatie dient daarom enkel te gebeuren als de nadelen
die iemand ondervindt niet redelijkerwijs vermeden hadden kunnen worden door die persoon.
Indien hij het niet kon vermijden, maar wel kan overwinnen, kan zijn inspanning gesubsidieerd
worden. (Arneson, 1989, p85-86; Cohen, 1989, p920)

Het antwoord op de kritiek van Dworkin, dat welvaartstheorieën een onafhankelijk concept van fair
shares nodig hebben is voor Cohen (1989, p924) daarom simpel: we could say that shares are fair
when they equalize welfare opportunities. Rechtvaardigheid wordt bepaald op basis van de
aanwezigheid van substantiële keuzemogelijkheden, Dworkin benaderde dit louter via de verdeling
van goederen.

De focus verschuift dus van mentale staat naar opportuniteiten en van goederen naar functies van
goederen. Sen (1980) was de eerste die deze shift doorvoerde, maar gebruikte een ander concept
hiervoor dan Arneson en Cohen. Sen (1980, p218-219) formuleerde deze condities en
opportuniteiten in zijn concept basic capabilities. Dit gaat om de capabiliteit die mensen hebben om
iets met hun goederen te doen, om een conditie te bereiken. Het relevante is ook voor Sen wat
mensen uit goederen kunnen halen. Cohen (1990, p368) gaat akkoord dat opportuniteiten en

23
condities die goederen creëren de relevante focus is, maar betwist dat capabiliteiten daar de
belichaming van zijn. Het is volgens hem een fout om ‘wat goederen doen voor mensen’ capabiliteit
te noemen. Het is namelijk niet zo dat goederen enkel capabiliteit verlenen aan mensen of dat dit het
enige belangrijke is dat ze voor mensen doen. Capabiliteit en het uitvoeren ervan is slechts een
onderdeel van de midfare state. Cohen (1990, p370-371) legt het onderscheid tussen capabiliteit en
midfare condities verder uit aan de hand van opnieuw het voorbeeld voedsel. Dat voedsel iemand de
capabiliteit heeft om zichzelf te voeden, is niet hetzelfde als dat het hem in staat stelt gevoed te
worden. Dat hij die mogelijkheid zelf voldoet door zichzelf te voeden, is niet noodzakelijk om gevoed
te zijn, het is slechts een mogelijke methode. Dit onderscheid wordt duidelijk wanneer we het
toepassen op baby’s. Als voedsel wordt toegewezen voor consumptie aan een baby of een
volwassene, zou het verkeerd zijn om te stellen dat enkel de volwassene de midfare conditie ‘gevoed
zijn’ bereikt omdat hij de enige is die de capabiliteit heeft om zichzelf ermee te voeden. Wanneer
beiden voedsel toegewezen krijgen en de baby ermee gevoed wordt door een volwassene, stelt het
voedsel de baby ook in staat om gevoed te zijn. Sen stelde dat we moeten focussen op ‘what people
get out of goods’. Deze ‘get out of’ slaat dus bij Sen op een uitvoering van capabiliteit. Cohen (1990,
p371) stelt echter dat ‘get out of’ ook passiever kan gebeuren in een ontvangende vorm. Capabiliteit
is niet noodzakelijk om mogelijkheden uit goederen te behalen en daarom volgens Cohen (1990,
p371) als concept onvoldoende om midfare te omvatten. In staat zijn om gehuisvest te worden is niet
hetzelfde als in staat zijn om jezelf te huisvesten. Net zoals beschermd zijn tegen malaria niet iets
hoeft te zijn dat je zelf regelt. In staat zijn om beschermd te zijn tegen malaria kan door anderen
geregeld worden, zonder dat een individu de capabiliteit hoeft te hebben om zichzelf te beschermen
tegen malaria. Het zijn de mogelijkheden van goederen voor een persoon die er echt toe doen, de
corresponderende capabiliteit is slechts een afgeleide daarvan. Er zijn veel voordelen die we
verkrijgen, die niet het gevolg zijn van onze eigen capabiliteit. Een focus op capabiliteit is dus net niet
goed genoeg om te omvatten waar het echt om gaat. De focus dient niet te liggen op de capabiliteit
van iedereen om ondervoeding te voorkomen, maar simpelweg op het niet hebben van
ondervoeding. (Cohen, 1990, p373) Wel zijn specifieke capaciteiten zoals intelligentie een onderdeel
van onze condities. Deze zullen dan ook onze focus worden, maar het is belangrijk om te nuanceren
dat ze slechts een onderdeel zijn van een groter geheel vanuit een egalitaristisch standpunt.

Cohen verandert het verdelende principe echter wel van equal opportunity for welfare naar equal
access to advantage, gelijke toegang tot voordeel. Het onderscheid bevindt zich volgens Cohen in het
feit dat toegang substantiëler is dan een opportuniteit, wat hij als iets formeler omschrijft. Mensen
kunnen volgens Cohen wel dezelfde opportuniteiten hebben, maar niet in gelijke mate in staat zijn
om deze te benutten. Deze mogelijkheid om opportuniteiten te benutten is dan de toegang tot
voordelen waar hij liever op focust. Daarnaast wenst hij zich te richten op voordelen in plaats van
welvaart, omdat welvaart voor Cohen niet het meest fundamentele is dat mensen uit goederen
halen. Welvaart is een mentale staat die kan voortvloeien uit de condities die goederen
teweegbrengen in mensen. De condities komen eerst, zijn objectief waardevol en maken welvaart
mogelijk. Equal access to advantage is volgens Cohen daarom het beste principe om
rechtvaardigheid na te streven op basis van midfare. (Cohen, 1989, p916-917)
Voor deze masterproef vind ik het verschil tussen Arneson en Cohen’s principes verwaarloosbaar,
vooral omdat de kritiek die Cohen hierboven geeft op het principe van Arneson, eigenlijk onterecht is
wanneer we de nuances bekijken die Arneson bij equal opportunity for welfare inbouwt. Wanneer
we die in overweging nemen, zijn opportuniteiten niet formeel (zoals Cohen suggereert) maar

24
eigenlijk synoniem voor de toegang waar Cohen het over heeft. Het is vooral belangrijk dat we
voldoende definiëren wat een opportuniteit is, dan hoeft het niet noodzakelijk een andere naam te
hebben zoals Cohen voorstelt. Arneson (1989, p86) stelt namelijk dat mensen wel dezelfde opties
kunnen hebben, maar verschillen in de mate waarin ze zich bewust zijn van deze opties, in de mate
waarin ze rationeel tussen de opties kunnen kiezen en in het doorzettingsvermogen dat ze hebben
om een optie te realiseren. Hij formuleert daarom de volgende condities om te kunnen spreken van
gelijke opportuniteiten:

We can summarize these conditions by stipulating that a number of persons face effectively
equivalent options just in case one of the following is true: (1) the options are equivalent and
the persons are on a par in their ability to "negotiate" these options, or (2) the options are
nonequivalent in such a way as to counterbalance exactly any inequalities in people's
negotiating abilities, or (3) the options are equivalent and any inequalities in people's
negotiating abilities are due to causes for which it is proper to hold the individuals themselves
personally responsible. Equal opportunity for welfare obtains when all persons face effectively
equivalent arrays of options. (Arneson, 1989, p86)

Er zijn dus gelijke opportuniteiten als mensen dezelfde substantiële keuzemogelijkheden hebben. Dit
is wat Cohen suggereert met toegang. We zullen de twee principes daarom als synoniem hanteren
en wanneer we het over opportuniteiten hebben, bedoelen we dus substantiële opportuniteiten en
geen formele. Indien mensen gelijke opportuniteiten hebben dan is de ongelijkheid die over blijft te
wijten aan de keuzes die mensen maken en daarom onproblematisch met betrekking tot
rechtvaardigheid. (Arneson, 1989, p86)

Een belangrijke nuance die we bij dit alles wel moeten maken is dat een verdeling op basis van
midfare makkelijk toepasbaar is om te rechtvaardigen waarom mensen middelen moeten krijgen om
basiscondities te bereiken. Indien iemand onvoldoende voeding ter beschikking heeft en daardoor
geen adequaat nutritieniveau bereikt, dan vereist een verdeling op basis van midfare dat die persoon
middelen krijgt om gevoed te worden. De focus op midfare lokaliseert belangrijke basiscondities
waar iedereen recht op heeft en lost tekorten op door hen extra middelen te geven om deze
condities te kunnen bereiken. Deze basiscondities kunnen we redelijk zelfzeker rangschikken op basis
van belangrijkheid, zonder rekening te houden met de voorkeuren van mensen. De conditie nutritie
is een van de belangrijkste omdat het een kwestie van overleven is. Van deze basiscondities kunnen
we er ook vanuit gaan dat eraan tegemoetkomen belangrijk is onafhankelijk van mensen hun
voorkeuren. Waarde hechten aan betere nutritie en betere gezondheidszorg is redelijk universeel,
voor deze duidelijke basisbehoeften zijn de oplossingen vrij duidelijk. In rijke, westerse landen
worden we echter (ook) met complexere problemen van ongelijkheid geconfronteerd die niet zo
rechtlijnig op te lossen lijken door te verwijzen naar basiscondities. Meer discussie is daarom nodig
bij deze problematieken. (Cohen, 1990, p378-380)

25
 3.4. Conclusie

Ik zal de casus doping benaderen vanuit een focus op gelijke kansen op basis van midfare condities.
Dit is een compromis tussen equality of resources en equality of welfare. Zoals eerder aangegeven,
vind ik de kritiek van Cohen omtrent het woord opportuniteit onterecht, wanneer dit concept
voldoende gedefinieerd en genuanceerd wordt. Om de concepten niet nodeloos ingewikkeld te
maken, zullen we het daarom blijven hebben over de opportuniteiten of kansen die mensen hebben.
Net zoals Arneson, definiëren ik deze als substantiële opportuniteiten en niet als formele. Hierdoor
valt dit vrijwel samen met wat Cohen bedoelt als hij het over toegang heeft. Een opportuniteit is pas
substantieel als iemand er werkelijk toegang tot heeft, wanneer er geen barrières zijn om van een
formele opportuniteit gebruik te maken.

De focus is dus niet gelijkheid behalen in de mentale staat van mensen, in hun welbevinden, maar in
de reële opportuniteiten die ze hebben. Deze opportuniteiten kunnen we objectief vaststellen (al
dan niet met behulp van vuistregels) omdat ze een directe link hebben met de beschikbaarheid van
primaire goederen en relevante lichaamswaarden die gemeten kunnen worden. Midfare (het non-
utility effect van goederen) condities bepalen wat iemands objectieve opportuniteiten zijn. Deze
condities zijn allerlei relevante parameters die doorgaans iemands kans op een beter leven
verbeteren, ze zorgen ervoor dat iemand reële opportuniteiten heeft om iets van zijn leven te
maken. Zowel talenten als omgevingsfactoren beïnvloeden deze condities en dus de substantiële
opportuniteiten die mensen hebben.

Ik wil wel een nuance maken bij het negeren van de mentale staat van mensen. De mentale staat en
subjectieve welvaartsbeleving kunnen binnen dit midfare kader wel degelijk relevant zijn voor de
verdeling, maar enkel in de mate dat ze het gevolg zijn van tekorten in objectieve condities. Mentale
gezondheid is een relevante conditie die beïnvloed wordt door psychosomatische -en
omgevingsfactoren. Aangezien die zaken het gevolg van geluk kunnen zijn, moeten mensen
professioneel ondersteund worden om die condities te verbeteren. Het grote onderscheid met
equality of welfare is wel dat we mentale gezondheid zullen benaderen vanuit de onderliggende
condities en niet vanuit iemands subjectieve beleving. We zullen iemand niet meer goederen in het
algemeen geven omwille van een subjectief nutsnadeel, maar wel specifieke goederen toekennen
om de tekorten in de relevante condities weg te werken.

Het onderscheid tussen midfare condities en capabiliteiten kan miniem lijken, maar is niet te
overschatten wanneer we verder de link zullen maken tussen doping en gelijke kansen. Doping hoeft
namelijk niet de absolute oplossing te zijn voor onrechtvaardige ongelijkheden. We kunnen ook niet
verwachten dat doping al deze problemen kan oplossen. Doping kan de capabiliteiten van mensen
verhogen en hierdoor ook hun opportuniteiten, maar indien er andere manieren zijn om dit te
bereiken is dit even goed. We kunnen bijvoorbeeld stellen dat iedereen een degelijke scholingsgraad
verdient en differentiëren tussen biologische en sociale oplossingen hiervoor. Zolang mensen maar
de kansen krijgen waar ze volgens luck egalitarianism recht op hebben, maakt het niet uit waar die
kansen vandaan komen. De focus op Midfare staat ons toe om meerdere opties te exploreren als
deel van een mogelijke oplossing voor het gelijke-kansenprobleem. We komen hier verder uitgebreid
op terug.

Natuurlijk moeten we bij het exploreren van die mogelijkheden ook andere zaken in overweging
nemen. Anderson (in Arneson, 2000, p345) formuleert bijvoorbeeld de kritiek dat rechtvaardigheid

26
onder luck egalitarianism een toenemende omvang van staatsautoriteit betekent. In principe wordt
elke vorm van onrechtvaardige ongelijkheid in de condities van mensen dan een relevant probleem
voor staatsinterventie. Dit is natuurlijk een kritiek die ons tot concepten als paternalisme, privacy en
zelfbeschikkingsrecht brengt. We komen hier nog op terug. We kunnen echter wel al stellen dat luck
egalitarianism ervanuit gaat dat brute luck een bezorgdheid is van sociale rechtvaardigheid. Het kan
dan wel organisch ontstaan, de effecten ervan op het leven van mensen kunnen we (gedeeltelijk)
inschatten. Het is daarom gerechtvaardigd dat we het ongeluk van mensen trachten te compenseren
als de kostenbatenanalyse ervan gunstig is. Staatsautoriteit is volgens Arneson (2000, p346) redelijk
zolang het op een efficiënte en redelijke manier dit morele doel nastreeft. De vrijheid om je leven te
leiden met substantiële mogelijkheden en toegankelijke alternatieven is moreel belangrijk. Ongeluk
dat mensen niet in de hand hebben kan hun vrijheid echter zo beperken dat onze bekommernis voor
menselijke vrijheid voor iedereen een morele rechtvaardiging moet bieden voor
compensatiemaatregelen. We moeten dit niet zomaar in het gedrang laten komen door slippery
slope argumenten. We mogen er bijvoorbeeld niet op voorhand vanuit gaan dat deze condities
allemaal case-by-case bestudeerd zullen worden en niet via vuistregels om de privacy van mensen te
bewaken. Wel moeten we alle bezorgdheden afwegen tegenover het streven naar gelijke kansen en
een redelijke balans zoeken.

27
 4. Luck egalitarianism, distributive justice en doping
Hoe verhouden deze inzichten rond luck egalitarianism en distributive justice zich nu tegenover
doping? Eerst zullen we schetsen waarom het belangrijk is om over de rol van doping na te denken
met betrekking tot gelijke kansen, daarna zullen we het concept doping definiëren en de
mogelijkheden ervan bespreken.

4.1. Luck-exaggeration

Bailey (2007, p373) gaat akkoord met auteurs als Nagel, Dworkin en Cohen en hun visie op geluk en
talent. In bepaalde situaties is het mogelijk dat het verschil in talent ervoor zorgt dat mensen met
minder inspanning, meer kunnen bereiken dan mensen die meer inspanningen leveren. Hij stelt in
tabel 1 een mogelijke situatie voor.

Vanuit het perspectief van luck egalitarianism zijn dergelijke situaties fundamenteel onrechtvaardig.
Verschillen in inspanning moeten beloond worden, maar verschillen in talent niet. Als samenleving
pretenderen we namelijk dat we hard werk het meeste waarderen, dit zal zich in bepaalde situaties
echter niet vertalen in resultaten omwille van een onoverbrugbaar verschil in talent. Indien we
werkelijk willen dat mensen beloond worden naar inspanning, dan hebben we een geluk-
neutraliserende verdeling nodig. Bailey (2007, p373) schetst dit hypothetisch in tabel 2.

In de werkelijkheid ontstaat er volgens Bailey (2007, p374) echter eerder een beleid van luck-
exaggeration. Getalenteerden krijgen hier nog extra beloningen ten opzichte van ongetalenteerden,
omdat ze gescout worden en extra begeleid worden. Bailey (2007, p374) schetst opnieuw een
hypothetisch voorbeeld hiervan in tabel 3:

28
De cijfers in de tabellen dienen natuurlijk enkel om een idee te schetsen en zijn niet gekoppeld aan
werkelijke data, maar het idee luck-exaggeration speelt zich wel degelijk af in de realiteit. Bailey
(2007, p369) verwijst hiervoor naar het gesubsidieerd scoutingbeleid met betrekking tot sport in het
Verenigd Koninkrijk.

There has emerged a supplementary scheme to promote specifically and uniquely the
development of talented students in physical education through its luxuriantly funded
Physical Education, School Sport and Club Links (PESSCL) scheme. (…) So the elements are put
in place for spotting talented children early (during infant school, apparently) and ‘squeezing’
them through a joined-up school-and-club system towards elite sporting success.
Taken together, these strategies and initiatives represent ‘the English model’ of G&T
education, which offers, or aspires to offer, a coordinated approach to the support of the
most able students from all backgrounds so that they might fulfil their true potential. (Bailey,
2007, p369)

In het onderwijs stellen we gelijkaardige tendensen vast, hoewel er hier geen officieel scoutingbeleid
is. De Vlaamse Gemeenschap stelt namelijk wel voorop te werken aan gelijke onderwijskansen, maar
ook hier wordt talent centraal geplaatst zoals we kunnen lezen in hun visietekst. Hierin benoemen ze
de oorzaken waardoor leerlingen niet dezelfde onderwijskansen genieten:

• Financieel en materieel kapitaal: kansarme kinderen groeien op in een weinig stimulerende

omgeving en dit heeft gevolgen op hun psychomotorische en cognitieve ontwikkeling. Een
gebrek aan financiële middelen resulteert daarnaast vaak in het niet kunnen deelnemen aan
buitenschoolse activiteiten.
• Sociaal kapitaal: Een gebrek aan sociaal netwerk, het ervaren van de maatschappelijke
structuren als bedreigend, slachtoffer van discriminatie of racisme, geen toegang tot
verenigingen. Deze deficiënties vertalen zich opnieuw in gevolgen voor hun cognitieve,
sociale en motorische ontwikkeling en bijgevolg ook in hun schoolprestaties.
• Cultureel kapitaal: Beperkte deelname aan cultuur zoals literatuur, kunst, theater, etc.
Taalbarrières bij anderstaligen.
• Menselijk kapitaal: Dit gaat over bijvoorbeeld een zwakkere gezondheid door
onevenwichtige voeding of tekorten aan preventieve gezondheidszorg, maar ook over
bijvoorbeeld het opleidingsniveau van de ouders.
(Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, 2013, p6-7)

29
De visietekst concludeert dat kinderen een ongelijke startpositie hebben in het onderwijs omwille
van hun sociaaleconomische omgeving. Het is de taak van de school om deze startpositie te
compenseren. (Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, 2013, p7) Opmerkelijk is hierbij dus dat er
enkel over omgevingsfactoren wordt gesproken en niet over biologisch kapitaal (talent). Talent komt
nochtans uitvoerig aan bod in de visietekst, maar enkel door het te erkennen als de focus van
onderwijs:

Gelijke onderwijskansen creëren voor elke individuele leerling is een fundamenteel doel van
alle GO! scholen. We streven ernaar om bij alle leerlingen het beste op cognitief en niet-
cognitief vlak naar boven te halen. We willen dit bereiken door te focussen op talenten en
door deze talenten maximaal te ontwikkelen in ons onderwijs, ongeacht de sociale herkomst
van de leerlingen. (…) De leerkracht streeft voor elke leerling/cursist maximale leerwinst na
rekening houdend met de talenten, interesses en individuele leermogelijkheden van elkeen.
(Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, 2013, p8)
Met ongelijke behandeling bedoelen we gelijke kansen bieden tot ontwikkeling van aanwezig
potentieel. (Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap, 2013, p14)

Er wordt dus gedifferentieerd in leeropdrachten op basis van het talent van de leerlingen. Het
potentieel van de leerling wordt hierbij als een gegeven aanvaard. Zijn mogelijkheden zijn hierdoor
meteen geplafonneerd door biologisch kapitaal, wat een gevolg is van de natuurlijke loterij. Door de
differentiatie op basis van talent, kunnen we hierin dus een vorm van luck-exaggeration herkennen
aangezien leerlingen via de extra ondersteunende hulp nog meer hun potentieel kunnen ontplooien
in tegenstelling tot leerlingen met een beperkt potentieel. Het is vreemd dat deze vorm van ongelijke
startposities en opportuniteiten niet wordt geproblematiseerd in de visietekst en zelfs centraal staat
in de werking. De opzet leek nochtans om de effecten van ongelijke kansen wegens ongelijke
startposities zo klein mogelijk te maken.

Het verschil in biologisch kapitaal zorgt er dus voor dat mensen niet dezelfde kansen krijgen en niet
dezelfde toegang hebben tot voordelen. De huidige stand van zaken is dat degenen die meer
constitutive luck hebben, meer opportuniteiten krijgen. De effecten van geluk worden uitvergroot
omdat mensen met meer talent extra aandacht krijgen om deze talenten te cultiveren, waardoor de
kloof met minder getalenteerden groter wordt. Mensen krijgen aangepaste aandacht op basis van
hun potentieel, waardoor er actief gewerkt wordt aan een prestatiekloof op basis van talent. Vanuit
een egalitaristisch standpunt is dit problematisch. Er is nood aan een tegenbeweging en een geluk-
neutraliserend beleid. Indien we werkelijk willen streven naar gelijke kansen en het compenseren
van allerlei vormen van constitutive luck, dan moeten we ook nagaan in welke mate we aan het
verschil in biologisch kapitaal iets kunnen doen zodat mensen meer gelijke kansen hebben. Doping is
een van de mogelijkheden om hier iets aan te veranderen. We zullen daarom de mogelijkheden van
doping benaderen vanuit een distributive justice perspectief, meer specifiek via het principe equal
opportunity for welfare of equal access to advantage dat we in het vorige hoofdstuk hebben
besproken.

30
 4.2. Wat is doping?

Er wordt vaak over doping gediscussieerd zonder expliciet te definiëren wat dit precies is. Het is vaak
moeilijk om een consensus te bereiken over wat doping is en wat niet, waardoor het Wereld Anti-
Doping Agentschap (WADA) dit probleem simpelweg oplost door te stellen dat doping alle middelen
zijn die op hun verboden lijst staan. (World Anti-Doping Agency, 2019)
Bonte et al. (2014, p2) wagen zich wel aan een definitie. Doping is voor hen een familieconstruct van
substanties, toestellen en methoden die iemands fysieke capaciteiten verhogen naar een niveau die
hij niet natuurlijkerwijs kon bereiken via maximale inspanning onder optimale omstandigheden. Hun
definitie omvat dus een verscheidenheid aan middelen tot human enhancement en gaat breder dan
enkel substanties, wat slechts een mogelijke vorm van doping is. Ik ga akkoord met deze definitie,
maar wens hier ook methodes om cognitieve capaciteiten te verhogen aan toe te voegen. Binnen het
kader van deze masterproef zal ik focussen op de substanties, die doorgaans performance enhancing
drugs (PEDs) worden genoemd. Ik zal in wat volgt doping daarom als synoniem voor PEDs gebruiken.

Onder deze definitie vallen dan enorm veel middelen, ook heel alledaagse middelen zoals koffie
(cafeïne) die onze alertheid verhoogt. Dit zijn echter niet het soort middelen waar mensen naar
verwijzen als ze het over doping hebben. De term is vrij negatief beladen en wordt eerder gebruikt
om naar middelen te verwijzen die problematisch geacht worden zoals EPO, anabole steroïden en
amfetaminen. Welke extra criteria zijn er dan om deze middelen te onderscheiden? Een
veelvoorkomend onderscheid die hierbij gemaakt wordt is dat tussen natuurlijke en artificiële
stoffen, steroïden en amfetaminen zijn bijvoorbeeld duidelijk artificieel. Dit onderscheid kan echter
niet aantonen waarom bloeddoping dan problematisch zou zijn, terwijl dit zeker als een vorm van
doping aanzien wordt. Bloeddoping komt neer op het stockeren van eigen bloed en dit voor
belangrijke wedstrijden opnieuw in het lichaam brengen om het zuurstofgehalte van het bloed te
verhogen. Bloeddoping is qua substantie volledig natuurlijk aangezien eigen lichaamsstoffen gebruikt
worden. Misschien is het punt dan dat de substantie niet onnatuurlijk is maar de methode wel. We
kunnen ons echter wel afvragen of de artificiële aard van een middel voldoende is om het
problematisch te maken, voedingssupplementen en medicatie zijn namelijk ook artificieel. We
komen in het volgende hoofdstuk nog terug op het argument op basis van natuurlijkheid.

Simon (1984, p7) stelt dat paradigm cases van ‘problematische vormen van doping’ de volgende
kenmerken hebben:

• Het doel van het gebruik van het middel is prestatieverbetering. Indien het middel iemands
prestaties niet zou verbeteren, zou hij het niet gebruiken.2 Dit is de essentiële en voor de
hand liggende factor.
• Er wordt verondersteld dat de substantie, in bepaalde hoeveelheden, een significant risico
inhoudt voor de gebruiker. Hier komen we in het volgende hoofdstuk op terug.
• De substantie, in de gebruikte hoeveelheid, is geen voorgeschreven medicatie om een ziekte
of kwetsuur te verhelpen. We zullen hier nu verder op ingaan.

2
Over koffie kunnen we dan bijvoorbeeld zeggen dat het vaak gedronken wordt omwille van smaak en slechts
een bepaald soort gebruik ervan gericht is op prestatieverbetering. Mensen zouden het doorgaans blijven
drinken mocht het geen stimulerend effect hebben.

31
Lavin (1987, p34) tracht het onderscheid tussen medicatie en PEDs te duiden via zijn onderscheid
tussen herstellende (restorative) en additieve middelen. Herstellende middelen worden doorgaans
voorgeschreven aan mensen die een medisch probleem hebben waardoor ze niet normaal kunnen
functioneren, zoals pijnstillers. Additieve middelen, zoals anabole steroïden, zorgen ervoor dat
gebruikers betere prestaties kunnen neerzetten dan ze in gezonde toestand kunnen.
Het is echter niet altijd even simpel om het onderscheid te maken tussen de twee. Een eerste
onderscheid is namelijk dat herstellende middelen, in tegenstelling tot additieve, atleten niet verder
brengen dan hun natuurlijk potentieel. Het is echter moeilijk om te achterhalen of een middel een
atleet al dan niet voorbij zijn natuurlijk potentieel brengt. We zouden dan een maatstaf van een
natuurlijke piek nodig hebben waartegen we het middel kunnen afwegen. Atleten zijn echter
betrokken in verschillende praktijken die erop gericht zijn om hen voorbij hun natuurlijke piek te
brengen zoals aangepaste trainingen, speciale diëten, voedingssupplementen of aangepaste
uitrusting. Het doel van training is namelijk om onze natuurlijke eigenschappen te verbeteren. Een
onderscheid maken tussen middelen op basis van een natuurlijke piek is dus haast onmogelijk of we
zouden moeten concluderen dat elke toevoeging aan iemands trainingsprogramma dat gevolgd
wordt door een betere prestatie, telt als een additief middel. In dat geval zouden te veel methodes
en middelen als doping tellen. (Lavin, 1987, p35-36)
Het onderscheid tussen herstellende en additieve middelen is ook niet duidelijk omdat herstellende
middelen vaak voor beide doeleinden gebruikt kunnen worden, pijnstillers zijn hier een voorbeeld
van. Ze kunnen iemand terug in gezonde toestand brengen, maar ze kunnen een reeds gezonde
persoon ook vaak beter doen presteren wanneer hij het middel gebruikt omdat pijnervaring vaak
onze prestaties limiteert. Mensen met een hogere pijngrens kunnen beter presteren. Een mogelijk
antwoord hierop is dat herstellende middelen een compenserend gezondheidsvoordeel bieden, het
worden additieve middelen wanneer ze voor prestatieverbetering gebruikt worden. (Lavin, 1987,
p36) Of een biomedische interventie telt als enhancement hangt dus af van de manier waarop het
gebruikt wordt, van de intentie. Wanneer een middel wordt gebruikt om iemand een competitief
voordeel te geven, kunnen we het beschouwen als een enhancement. Indien het gebruikt wordt als
behandeling voor een ziekte of kwetsuur niet. (Juengst & Moseley, 2019) Het onderscheid op basis
van intentie dient volgens Lavin (1987, p36) om het probleem van bloeddoping op te lossen (“als ons
eigen bloed een vorm van doping is, wat is dan geen doping?”). We herkennen doping niet aan hun
samenstelling maar aan hun bedoelde effect. De term doping is dus een normatieve term, geen
empirische. De focus moet ook volgens Simon (1984, p7-8) niet liggen op het definiëren van PEDs en
op basis hiervan hun morele status bepalen, maar op het evalueren van hun nut en hier morele
conclusies uit trekken.

Is dopinggebruik echter zo problematisch als het meestal wordt voorgesteld? Veel zal allicht
afhangen van de context waarin het gebruikt wordt. Momenteel is dat voornamelijk binnen een
context waarin het verboden is. In hoofdstuk 5 bespreken we daarom de verschillende argumenten
tegen een toelating van doping. Eerst illustreren we de mogelijkheden die PEDs kunnen bieden in
termen van gelijke kansen. We bespreken hierbij ook verder het onderscheid tussen behandeling en
enhancement en de reële gevolgen die cognitieve capaciteiten hebben op de kansen van mensen. In
hoofdstuk 6 wegen we de mogelijkheden van PEDs af tegen redelijke bezorgdheden en formuleren
we richtlijnen voor beleid.

32
 4.3. Mogelijkheden van PEDs inzake gelijke kansen

Een complex, modern probleem

Indien we doping zouden gebruiken als middel om te herverdelen op basis van midfare, worden we
geconfronteerd met een moeilijkheid die we eerder hebben vermeld: het kiezen van een baseline
voor al die relevante lichaamswaarden. Het is makkelijk te beargumenteren waarom mensen
middelen moeten krijgen om basiscondities te bereiken die we erkennen als basisrechten voor
iedereen, zoals voeding en onderdak. Bij complexere problematieken is het verwijzen naar midfare
condities echter niet voldoende omdat er over die condities gediscussieerd kan worden. Over een
adequaat nutritieniveau, kunnen we het makkelijk eens worden. Over een adequaat
hematocrietniveau of een bepaald cognitief vermogen zal er meer discussie zijn. Het evalueren van
dit soort lichaamswaarden is onderhevig aan veel meer factoren en de waarde die eraan gehecht
wordt is subjectiever dan iets fundamenteels als nutritie. Scholing, het zich kunnen ontplooien, recht
op vrije tijd, etc. aanschouwen we ook als basisrechten maar het is voor discussie vatbaar wanneer
die dan precies bereikt zijn. Iemand kan stellen dat iedereen recht heeft op vrije tijd en
zelfontplooiing, maar dit wil daarom nog niet zeggen dat iedereen daarom toegang moet hebben tot
bijvoorbeeld een specifieke topsport. Iedereen kan bijvoorbeeld wel een educatie krijgen en
daarmee is het basisrecht voor sommigen voldaan, ik wil hier echter argumenteren dat mensen meer
verdienen wanneer ze minder of geen toegang hebben tot bijvoorbeeld bepaalde vormen van
onderwijs omwille van genetisch ongeluk. Dit is een zoektocht naar substantiële gelijke kansen in
plaats van formele. De zoektocht naar dergelijke kansen is een complex, modern probleem waarbij
de basiscondities afhankelijk zijn van de context. Een verdeling op basis van midfare wordt hier dus
minder rechtlijnig en vereist extra discussie. Een cruciale factor wordt hierbij de keuze van de
baseline-lichaamswaarden in verschillende praktijken.

Huidige stand van zaken

Natuurlijke vermogens hebben een biologische grens die via training bereikt kan worden. VO2max
bijvoorbeeld is de maximale hoeveelheid zuurstof die iemand in één minuut per kilogram
lichaamsgewicht kan transporteren en metaboliseren bij lichamelijke inspanning. (Joyner, 2003, 190;
Rønnestad et al., 2019, p306; Saltin, 1992; Billett, 1990, p718) De hoogste VO2max werd gemeten bij
Oscar Svendsen en bedroeg 96.7 ml/kg/min. Enkel een select groepje atleten lieten een VO2max
hoger dan 90 opmeten. (Rønnestad et al., 2019, p306) In uithoudingsporten is een hoge VO2max een
vereiste om op het hoogste niveau te kunnen presteren. EPO en bloedtransfusies kunnen iemands
genetisch ongeluk compenseren en hem in combinatie met training ook richting hogere waarden
brengen. VO2max wordt namelijk door verschillende zaken bepaald. De simpelste manier om het te
verhogen is door de hoeveelheid rode bloedcellen in ons bloed (de hematocrietwaarde), die zuurstof
vasthouden, te doen toenemen via enhancements zoals bloeddoping, EPO, lage zuurstoftenten of
hypoxische ruimtes, hoogtestages3, etc. (Joyner, 2003, p190-191; Saltin, 1992; Billett, 1990, p718)

3
Lage zuurstoftenten, hypoxische ruimtes en hoogtestages hebben allemaal het doel om de atleet te laten
leven in een zuurstofarme omgeving, waardoor hun lichaam dit compenseert door meer rode bloedcellen aan
te maken. Via het hormoon EPO (Erytropoëtine) wordt ditzelfde effect gesimuleerd. Bij bloeddoping wordt het
eigen bloed gestockeerd, vaak na een hoogtestage wanneer de hematocrietwaarde hoog is om het op
strategische momenten opnieuw in het lichaam te brengen. (Joyner, 2003, p190-191)

33
Deze enhancements zullen iemand niet voorbij de natuurlijke limieten van de mens brengen
aangezien dit slechts één component is die een effect heeft op VO2max. VO2max is namelijk begrensd
door de capaciteit van onze organen, longinhoud en hartvolume zijn hierin bepalende factoren.4
(Saltin, 1992; Rønnestad et al., 2019, p306) Het zijn andere enhancements, die de limieten van onze
organen zouden kunnen aanpassen zoals de introductie van betere, artificiële organen die zouden
kunnen leiden tot een hogere menselijke limiet in VO2max. PEDs stellen mensen vooral in staat om
dichter bij de menselijke grens te komen, wat noodzakelijk is om competitief te kunnen zijn in
bepaalde sporten. In de context van sport zouden (bepaalde) PEDs dan voor een gelijkere toegang
kunnen zorgen tot de maximale vermogens van de mens via inspanning, in plaats van dit over te
laten aan de natuurlijke loterij.

Wanneer het gaat over farmaceutische cognitieve enhancements of cognitieve PEDs, zijn de huidige
opties nog beperkt. De middelen die we hiervoor kunnen gebruiken, zijn momenteel nog
hoofdzakelijk (met uitzondering van bijvoorbeeld cafeïne of nicotine) middelen die oorspronkelijk
ontwikkeld werden als behandeling voor een ziekte of stoornis, niet als enhancement. Het gaat om
middelen zoals modafinil en methylfenidaat (Ritaline) die hyperactiviteit en aandachtstoornissen
helpen te remediëren. Deze middelen lijken echter ook voordelen op te leveren bij cognitief
‘normale’, gezonde mensen. Over de effectiviteit van deze middelen op gezonde mensen is nog geen
sluitend bewijs en meer onderzoek is noodzakelijk. Studies die een positief effect aantonen, tonen
vaak een positief effect aan voor specifieke taken, bij bepaalde dosissen en niet voor alle mensen. De
specifieke effecten moeten voor elk product afzonderlijk bekeken worden en kunnen niet
gegeneraliseerd worden. Het potentieel is wel breed, er is de mogelijkheid dat ze (werk)geheugen en
concentratie kunnen verbeteren, maar ook fobieën en trauma’s helpen verwerken. De middelen met
het meeste potentieel richten zich op chemische structuren in ons brein die specifieke cognitieve
capaciteiten beïnvloeden. Middelen die bijvoorbeeld onze dopamine -en acetylcholinesystemen
beïnvloeden hebben positieve effecten op ons werkgeheugen. Vooral de dopaminesystemen lijken
een belangrijke rol te spelen bij concentratie. (Buchanan, 2011, p146; Dunlop & Savulescu, 2014,
p190; Guibilini & Minerva, 2019, p338; Maslen et al., 2014, p3; Farah et al., 2004, p422)

Ondanks dat er nog geen sluitend bewijs is over de doeltreffendheid van cognitieve PEDs, hebben
verschillende studies de potentiele relatie aangehaald tussen iemands baseline cognitieve vermogens
en de toename in cognitieve vermogens bij het gebruik van deze middelen, een omgekeerd U-effect
dus. Bij methylfenidaat (Ritaline) werd bijvoorbeeld een groter effect vastgesteld bij mensen met een
laag werkgeheugen, terwijl er bij personen met een hoge capaciteit weinig tot geen effect werd
vastgesteld. Bij de dopamine-agonist bromocriptine werd zelfs vastgesteld dat ze de executieve
taken van mensen met een lager dan gemiddeld werkgeheugen verbetert, maar die van mensen met
een hoge capaciteit aan werkgeheugen doet afnemen. Deze bevindingen indiceren dat deze
middelen de mogelijkheid hebben om mensen met lage capaciteiten hun vermogens te verbeteren,
terwijl de effecten bij mensen die reeds een hoog vermogen halen bescheiden zullen blijven of zelfs
negatief kunnen zijn. Er lijkt dus een baseline effect te zijn en dat is interessant met betrekking tot

4
Een interessante opmerking hierbij is dat kampioenen in uithoudingssporten hierdoor soms opmerkelijk grote
organen hebben. Van Eddy Merckx, de meest succesvolle wielrenner ooit, is geweten dat hij een opmerkelijk
groot hart had. (De Vlieger, 2012) Miguel Indurain, Olympisch kampioen en vijfvoudig Tourwinnaar, zou dan
weer een longinhoud gehad hebben die 33% groter is dan gemiddeld, terwijl dit gemiddeld 6 liter is. Indurain
behaalde dan ook een uitzonderlijk hoge VO2max. (Fox, 1995)

34
gelijke kansen. (Dunlop & Savulescu, 2014, p191; Maslen et al., 2014, p8; Mckeown, 2017, p9-10;
Buchanan, 2011, p157; Farah et al., 2004, p422; Lucke et al., 2011, p199)

Dit baseline effect is eigenlijk logisch, aangezien de middelen in kwestie oorspronkelijk ontwikkeld
werden voor mensen met een cognitief defect. Wat telt als een cognitief effect is echter voor
discussie vatbaar. Momenteel hanteren we een dichotomie, waarbij mensen die zich onder een
bepaalde drempelwaarde bevinden gediagnostiseerd worden met een cognitieve stoornis en
hiervoor bepaalde middelen kunnen gebruiken. Cognitieve functies zijn echter een continuüm, het is
dan ook te verwachten dat mensen die binnen de dichotomie gecategoriseerd werden als normaal
maar zich dicht bij de drempelwaarde van een stoornis bevinden, meer baat zullen hebben bij de
middelen die voor een bepaalde cognitieve stoornis ontwikkeld zijn dan mensen die zich hoger boven
de drempelwaarde bevinden. Dit is de reden dat we ook kritischer moeten nadenken over het
onderscheid tussen behandeling en enhancement.

4.4. Behandeling vs. enhancement

In het klassieke onderscheid tussen behandeling en enhancement, wordt enhancement gezien als
het veroorzaken van een verandering in de biologie of psychologie van een persoon waardoor zijn
functioneren verbetert boven een statistisch bepaalde gezondheidsdrempel. Behandeling
daarentegen is een interventie waarbij mensen onder die drempel via middelen of therapie dit tekort
kunnen remediëren. Een behandeling is dan het genezen van een ziekte en het bevorderen van
iemands gezondheid, terwijl enhancement wordt gezien als iemand ‘beter dan gezond maken’.
(Savulescu, 2006, p324-325; Maslen et al., 2014, p6-7; Juengst & Moseley, 2019) In het vorige
hoofdstuk gaven we reeds aan dat dit onderscheid niet altijd even duidelijk is, maar dat de oplossing
dan eerder leek om te stellen dat iets een enhancement of additief middel is wanneer de intentie
niet het behandelen van een ziekte of kwetsuur is maar het behalen van een voordeel.

Eerst en vooral is het belangrijk om op te merken dat er een logisch-semantisch obstakel is bij het
onderscheid tussen behandeling en enhancement. Een behandeling is namelijk enkel effectief
wanneer het iemands gezondheid of functioneren verbetert of enhancet. Als een behandeling werkt
door een ziekte te genezen of een klacht te verhelpen, dan resulteert dit ook in de enhancement van
iemands leven. De kern van enhancement is dat iemands capabiliteit verbeterd wordt en hiermee
zijn opportuniteiten toenemen. Dit is de focus bij zowel behandeling als enhancement, op basis van
het effect is het onderscheid dus niet meteen duidelijk. (Mckeown, 2017, p3-4; Savulescu, 2006,
p326) Een behandeling is volgens Savulescu (2006, p324-325) daarom per definitie een
enhancement, meer specifiek een subklasse van enhancement. Ziekten en stoornissen zijn dan een
subklasse van disability. Hij hanteert hiervoor onderstaande definities:

Capability: Any state of a person’s biology or psychology which increases the chance of
leading a good life in circumstances C. This is a stipulative definition of capability as “good
ability.” The opposite of a capability is a disability.
Disability: Any state of a person’s biology or psychology which decreases the chance of
leading a good life in circumstances C. (Savulescu, 2006, p324-325)

Er is echter wel een empirisch onderscheid dat gemaakt kan worden tussen behandeling en
enhancement. Een potentieel levensreddende behandeling zoals chemotherapie is duidelijk een
ander soort interventie dan het gebruik van bijvoorbeeld EPO om iemands sportprestaties te

35
verbeteren of een middel om beter te studeren. Hoewel al deze middelen het doel hebben om
iemands functioneren te enhancen, is de insteek zeer verschillend en zou het misleidend zijn om hier
geen onderscheid tussen te maken. Het meest significante verschil is dat bij behandelingen als
chemotherapie de patiënt zich in een levensbedreigende situatie bevindt. De vitale functies van het
menselijk lichaam zijn de voorwaarde tot elk denkbaar menselijk goed. Behandelingen als
chemotherapie trachten deze vitale functies en het leven van iemand te redden, wat een totaal
andere insteek is dan bij PEDs. Er valt dus een belangrijk onderscheid te maken op basis van de ernst
van de noden. Er is wel degelijk een gradatie van noden waar we de distributie van medische
middelen op afstemmen. Een kankerpatiënt heeft een duidelijke, ernstige en dringende nood aan
medische hulp. De nood van een student die zijn cognitieve vermogens wil verbeteren is hierbij
vergeleken veel lager omdat de gevolgen van een non-interventie veel minder ernstig zijn. In deze
context is een onderscheid tussen behandeling en enhancement dus betekenisvol, in de mate dat ze
dient om een hiërarchie te bepalen in de dringendheid van medische interventies op basis van de
ernst van de nood. (Mckeown, 2017, p4-5)

Voorbij dit belangrijk verschil wordt het onderscheid tussen behandeling en enhancement echter
onduidelijker. Het onderscheid werkt goed tussen uitersten, maar wanneer we behandelingen
rangschikken op basis van noodzaak is het niet duidelijk wanneer iets niet langer een behandeling is,
maar een enhancement. Op welk punt bepalen we die overgang? Doorgaans is er hiervoor ergens
een arbitraire keuze gemaakt om de grens aan te duiden. Wanneer het over intelligentie gaat, is er
bijvoorbeeld gekozen voor een IQ van 70 als drempelwaarde. Een lager IQ wordt gezien als een
cognitief defect (een disability) en geeft iemand recht op behandeling. Iedereen die een IQ heeft die
hoger is dan 70, wordt geacht gezond of normaal te zijn. Iemands intelligentie trachten te verhogen
van bijvoorbeeld 70 naar 80 IQ-punten wordt dan een enhancement omwille van de gekozen grens
van 70 IQ-punten. (Mckeown, 2017, p4-5; Savulescu, 2006, p324-325; Maslen et al., 2014, p6-7)

4.4.1. Het probleem met normaliteit

‘Normaal’ zijn, betekent simpelweg gelijkaardig zijn aan de meerderheid van de mensen. De grens
tussen een gezond persoon en iemand die gekarakteriseerd wordt als ziek is een keuze die gemaakt
is op basis van een normaalverdeling. De normale verdeling van cognitieve functies is echter heel
breed. In het geval van intelligentie heeft de normaalverdeling een gemiddelde van 100 en een
standaardafwijking van 15 IQ-punten. Hierdoor wordt een IQ tussen 70 en 130 als normaal
beschouwd, omdat deze waarden zich op twee standaardafwijkingen van het gemiddelde bevinden.
95.45% van de populatie bevindt zich dan binnen wat we ‘normale’ intelligentie noemen, slechts
2.275% van de samenleving wordt dus geacht een tekort te hebben. (Hunt, 2011, p8-9) Dit zijn
momenteel ook de enige mensen die gecompenseerd worden. Aangezien normaliteit van 70 tot 130
IQ-punten gaat betekent dit dat twee ‘normale’ mensen enorm kunnen verschillen in hun
capaciteiten. Iemand hoeft niet cognitief abnormaal te zijn om een significant lager IQ te hebben dan
iemand anders. De verschillen tussen de uitersten van de normaalverdeling zijn enorm in werkelijke
capaciteiten.
Eerst en vooral is het dus problematisch dat een complex fenomeen als intelligentie, wat een
continuüm is, in de medische wereld gereduceerd wordt tot een dichotomie tussen normaal en
abnormaal op basis van statistiek. Daarnaast is de manier waarop noden binnen dit systeem
benaderd worden problematisch. Een ‘normale’ gezondheid lijkt in de medische wereld namelijk
gecategoriseerd te worden als de afwezigheid van medische noden. Wanneer we focussen op

36
normaliteit als basis voor interventies, wordt iemand die zich aan het lagere uiteinde van intelligentie
bevindt niet gezien als hulpbehoevend wanneer hij een IQ hoger heeft dan 70 en daardoor ‘normaal’
is. Iemand die ‘normaal’ of gezond is, kan daarom doorgaans geen aanspraak maken op medische
interventies. Het gebruik van een middel als Modafinil door een student met een ‘normale’
intelligentie wordt dan gecategoriseerd als enhancement omdat er geen medische nood aanwezig is.
Deze veronderstelling is echter heel misleidend, het is niet omdat iemand ‘normaal’ wordt
beoordeeld, dat hij geen relevante noden heeft. Cognitieve capaciteiten zijn zeer waardevol in veel
aspecten van het leven en hebben reële gevolgen op iemands leven die wel degelijk omschreven
kunnen worden als een nood. Het is dan ook problematisch dat er verondersteld wordt dat de
drempelwaarde van 70 IQ-punten voldoende is om kans te hebben op een degelijk leven. Dit is geen
empirisch gegeven maar een waardeoordeel, een keuze die beargumenteerd moet worden en
waarover gediscussieerd kan worden. Wat in de samenleving normaal is en welke capaciteiten er van
mensen verwacht worden is onderhevig aan technologische, sociale en culturele veranderingen.
Aangezien de huidige keuze voor normaliteit een conventie is, zouden we deze keuze kunnen
bijstellen en de drempel hoger leggen indien dit nodig lijkt. De grens is momenteel in elk geval
arbitrair. (Buchanan, 2011, p150; Mckeown, 2017, p4-5, 10, 24-26; Maslen et al., 2014, p3; Savulescu,
2006, p334; Dunlop & Savulescu, 2014, p190)

In een rechtvaardige maatschappij moeten zoveel mogelijk mensen een redelijke kans krijgen op een
degelijk leven. Na de reeds bestaande inspanningen op socio-economisch vlak, begint er ook
aandacht te komen voor biologische determinanten. Ondertussen hebben veel onderwijsinstellingen
reeds farmaceutische tussenkomsten geaccepteerd om leren te bevorderen. Deze nieuwe
inspanningen zijn momenteel echter nog beperkt tot het gebruik van middelen door mensen die
gediagnostiseerd zijn met een cognitieve stoornis. Het onderscheid tussen behandeling en
enhancement staat deze verdere stap echter in de weg, omdat een ‘normale’ gezondheid in de
medische wereld gecategoriseerd lijkt te worden als de afwezigheid van medische noden. We
moeten daarom nagaan in welke mate de huidige drempelwaarden aangepast zijn aan de werkelijke
noden van mensen vandaag. In wat volgt schets ik enkele concrete gevolgen van lage, maar
‘normale’ intelligentie. Daarna beargumenteer ik waarom intelligentie een all purpose good is, dat
voor iedereen waardevol is.

Gevolgen van een lage, maar normale intelligentie

Op basis van de Amerikaanse National Adult Literacy Survey (NALS), waarin 26.000 Amerikanen
(vanaf 16-jarige leeftijd) werden bevraagd, formuleerde het US Department of Education (in
Gottfredson, 1997, p114-120) 5 niveaus van cognitief functioneren. Deze niveaus worden bepaald
door de vaardigheid om bepaalde taken routinematig uit te voeren. Deze taken testen iemands
vaardigheid om informatie te verwerken met toenemende complexiteit.

• Niveau 1 (14% van de populatie) komt naar schatting overeen met een IQ van maximaal 85.
De informatieverwerkende vaardigheid beperkt zich hier tot het identificeren van
enkelvoudige stukken informatie of het uitvoeren van een eenvoudige rekenoefening in een
context waar er weinig afleidende informatie is.
• Niveau 2 (25% van de populatie) komt naar schatting overeen met een IQ tussen 86 en 97.
Deze mensen kunnen routinematig taken aan waarbij er meer afleidende informatie wordt
geïntroduceerd, ze kunnen ook twee of meer stukken informatie integreren. De essentiële
informatie moet echter nog makkelijk te onderscheiden zijn van de afleidende informatie en

37
 wiskundige taken moeten makkelijk te identificeren zijn door het format van het aangeboden
materiaal. Voorbeelden van taken zijn het verschil kunnen nagaan tussen twee ticketopties
en een intersectie op een stadskaart kunnen lokaliseren.
• Niveau 3 (36% van de populatie) komt naar schatting overeen met een IQ tussen 98 en 111.
Mensen in deze groep zijn in staat om verschillende stukken informatie te integreren uit
meerdere documenten, die complex kunnen zijn en veel irrelevante informatie bevatten. Het
blijft echter wel belangrijk dat de overeenkomst tussen de noodzakelijke stukken informatie
uit de verschillende teksten duidelijk is door het gebruik van dezelfde woorden die herkend
kunnen worden, alsook dat correcte informatie niet geplaatst is naast incorrecte informatie.
Een voorbeeld van zo’n taak is kunnen berekenen hoeveel mijl je kan afleggen per gallon
benzine aan de hand van informatietabellen.
• Niveau 4 (21% van de populatie) komt naar schatting overeen met een IQ tussen 112 en 127.
Mensen in deze groep zijn in staat om informatie te integreren en synthetiseren van
complexe documenten en meerdere opeenvolgende berekeningen hiermee uitvoeren. Ze
zijn ook in staat om verschillende stukken informatie te integreren die meerdere
overeenkomsten hebben met elkaar en die tegen elkaar afgewogen kunnen worden.
Voorbeelden van taken zijn een brochure kunnen raadplegen om na te gaan of je in
aanmerking komt voor SSI-benefits (Supplemental Security Income) en het verschil kunnen
uitleggen tussen twee types werknemersvoordelen.
• Niveau 5 (4% van de populatie) komt naar schatting overeen met een IQ vanaf 128. Deze
mensen kunnen ook gespecialiseerde achtergrondkennis toepassen op een probleemstelling
en geavanceerde interferenties maken bij ingewikkeld bronmateriaal met meerdere
afleidingen.
(Gottfredson, 1997, p114-120)

14% van de populatie haalt volgens deze studie met 80% waarschijnlijkheid niveau 2 niet en 39%
haalt niveau 3 niet. (Gottfredson, 1997, p114-120) Het US Department of Education (in Savulescu,
2013, p6) stelde aansluitend bij dit onderzoek dat mensen die niveau 3 niet halen niet geletterd
genoeg zijn om succesvol te kunnen deelnemen aan een globale economie en volledig hun rechten
en verantwoordelijkheden van hun burgerschap uit te oefenen. In de postindustriële economie is het
grote onderscheid tussen verschillende jobs volgens Gottfredson (1997, p97-122; 2011, p550-552)
namelijk hun complexiteit. De complexiteit van een job vertaalt zich bijgevolg in vereisten rond
algemene intelligentie. Intelligentietesten zijn er ook op gericht om te meten hoeveel complexiteit
iemand cognitief aankan. In de ‘oude economie’ werden jobs opgedeeld in routinetaken die nauw
opgevolgd werden, terwijl in de ‘nieuwe economie’ werkkrachten steeds meer opgedeeld worden in
multidisciplinaire teams die moeten inspelen op een verscheidenheid aan taken in een steeds
veranderende globale markt. In deze nieuwe context wordt er in de werkplaats meer belang gehecht
aan hogere vermogens van informatieverwerking. Bovendien wordt het dagelijkse leven in het
algemeen steeds complexer in het nieuwe (digitale) informatietijdperk en een actieve
maatschappelijke deelname vereist daardoor steeds meer algemene intelligentie. Het beheren van
geldzaken wordt steeds moeilijker door allerlei nieuwe virtuele transacties die abstracter en
complexer worden. De bureaucratisering stijgt en er zijn veel meer opties waar mensen tussen
moeten kiezen voor hun voorzieningen zoals bijvoorbeeld allerlei formules bij telecombedrijven of
verzekeringsmaatschappijen (vooral in de Verenigde Staten speelt dit een grote rol met betrekking
tot gezondheidszorg). De kloof stijgt tussen de informatieverwerkende capaciteiten die veel mensen

38
hebben en de capaciteiten die de maatschappij vereist. Mensen met hogere cognitieve capaciteiten
zullen beter in staat zijn om de opportuniteiten te benutten die deze toegenomen complexiteit met
zich meebrengt (of beter in staat zijn om de valkuilen te vermijden).

Intelligentie en all purpose goods

Hoewel intelligentie een complex fenomeen is en dit niet volledig weergegeven kan worden via een
IQ-test, blijft dit de beste meting die we hebben en is IQ een vrij betrouwbare voorspeller van
iemands opportuniteiten zoals werkgelegenheid. Om een eerlijke kans te hebben op deze
opportuniteiten is er een minimumniveau aan bepaalde cognitieve capaciteiten nodig, alsook
bepaalde sociale capaciteiten zoals empathie en kunnen overleggen met anderen. Als iemand zijn
cognitieve capaciteiten niet voldoende ontwikkeld zijn of significant lager liggen dan zijn
concurrenten, zal dit zijn carrièremogelijkheden beperken. Omwille van de ongelijke verdeling van
capaciteiten in de samenleving, is er dus ook een ongelijke verdeling van opportuniteiten. (Guibilini &
Minerva, 2019, p335-336, 348) We bekijken hiervoor enkele empirische bevindingen.

Strenze (2007) deed een meta-analyse van 49 data sets met longitudinaal onderzoek naar de relatie
tussen intelligentie en socio-economisch succes. Hij concludeerde dat intelligentie, wanneer het
gemeten wordt voordat iemand zijn educatie heeft afgemaakt, een goede voorspeller is voor socio-
economisch succes 12 jaar later wanneer de meeste mensen een stabiele carrière hebben. De
gecorrigeerde correlatie tussen intelligentie en educatief succes bedroeg 0.56, tussen intelligentie en
beroep 0.45 en tussen intelligentie en inkomen 0.23. Hoewel de correlatie met inkomen laag lijkt5,
merkt hij hierbij op dat – behalve scholingsgraad (0.29) – andere voorspellers van inkomen er geen
hogere correlatie mee hebben dan intelligentie. Financieel succes is moeilijk te voorspellen met gelijk
welke variabele, de rol van intelligentie kan daarom niet insignificant genoemd worden. (Strenze,
2007, p415) Bovendien blijkt uit de meta-analyse dat de correlatie tussen intelligentie en beroep of
inkomen groter wordt naarmate iemand ouder wordt. Dit versterkt de hypothese van Strenze dat het
effect van intelligentie cumulatief is doorheen iemands leven en mensen steeds meer richting sociale
posities stuwt die overeenstemmen met hun capaciteiten. (Strenze, 2007, p415) Dit effect werd ook
gerapporteerd door Judge et al. (2010). Via de National Longitudinal Survey of Youth werd er tussen
1979 en 2006 longitudinaal onderzoek gedaan bij een representatieve steekproef van 12.686
Amerikanen naar de effecten van o.a. GMA6 op carrière succes. (Judge et al., 2010, p96) In 1979
werden de volgende voordelen vastgesteld van mensen met een hoog GMA (1 standaardafwijking
boven het gemiddelde) ten opzichte van mensen met een laag GMA (1 standaardafwijking onder het
gemiddelde): 43% meer inkomen, 16% meer scholing, 58% waarschijnlijker om een formele opleiding
vervolledigd te hebben, jobs die 27% meer complex zijn en 24% meer prestigieus. In 2006 waren
deze percentages gestegen tot respectievelijk 165%, 32%, 171%, 84% en 152%. Daarnaast steeg het
jaarlijks salaris van mensen met een hoog GMA gemiddeld met 57.110 dollar over de 28 jaar dat de
studie liep, terwijl bij mensen met een laag GMA deze stijging gemiddeld slechts 19.867 dollar
bedroeg. Over die 28 jaar verdiende iemand met een hoog GMA gemiddeld 580.000 dollar meer dan
iemand met een laag GMA. (Judge et al., 2010, p103)
Salveker (in Guibilini & Minerva, 2019, p348) schatte dan weer dat per extra IQ-punt, de toename in
inkomen voor mannen 2.1% bedraagt en voor vrouwen 3.6%.

5
Strenze (2007, p404) gebruikt hiervoor Cohen’s classificatie van correlaties. Correlaties zijn hierbij klein als ze
lager zijn dan 0.30, middelmatig tussen 0.30 en 0.50 en groot boven 0.50.
6
General Mental Ability, getoetst via de Armed Forces Qualification Test die cognitieve vermogens meet.

39
Iemands onderwijskansen worden dus beïnvloed door zijn intelligentie. Onderwijs is een van de
belangrijkste opportuniteiten die mensen kunnen benutten. Het hebben van een diploma biedt meer
opportuniteiten dan het niet hebben ervan. In landen als het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde
Staten speelt de institutie die het diploma heeft uitgereikt daarbovenop ook een rol, een diploma
van een topuniversiteit biedt meer kansen dan dat van een andere. Hieruit volgt dus dat mensen die
niet de noodzakelijke capaciteiten hebben om naar een (top)universiteit te gaan, niet dezelfde
opportuniteiten in het leven zullen hebben als mensen die deze capaciteiten wel hebben. (Guibilini &
Minerva, 2019, p343-344, 348-349) Om hoger onderwijs te kunnen voltooien heeft iemand echter
een vrij hoog IQ nodig (ongeveer 120), hier komt een groot deel van de populatie niet voor in
aanmerking. (Mckeown, 2017, p4-5; Savulescu, 2006, p334; Dunlop & Savulescu, 2014, p190) Het is
ook belangrijk om op te merken dat goed onderwijs niet enkel opportuniteiten biedt in termen van
werkgelegenheid, elk jaar hoger onderwijs verhoogt ook iemands IQ. (Guibilini & Minerva, 2019,
p344) Dit is dus een bijkomstig voordeel omdat intelligentie doorgaans in allerlei aspecten van het
leven voordelen oplevert.

Sommige capaciteiten zoals intelligentie zijn all purpose goods. Ze dragen over het algemeen bij tot
de opportuniteiten en het welbevinden van een persoon. We hebben het tot nu toe vooral over
intelligentie gehad omdat dit het duidelijkste voorbeeld is, maar ook zaken als een optimistisch
karakter zijn all purpose goods. (Savulescu, 2013, p4; Savulescu, 2006, p333; Dunlop & Savulescu,
2014, p190) Intelligentie is zeker niet de enige relevante cognitieve eigenschap. In de beroemde
‘marshmallowexperimenten’ van Walter Mischel (in Savulescu, 2006, p333) werd aangetoond dat
kinderen die op jonge leeftijd minder impulscontrole hebben, later lager scoorden op de
Amerikaanse SAT-testen. Deze originele impulscontrole had zelfs een groter effect op de score dan
IQ. Savulescu (2006, p333) concludeert daarom dat een slechte impulscontrole ook een disability is.
Ook sociale capaciteiten zijn heel belangrijk zoals de mogelijkheid om persoonlijke relaties aan te
gaan en te onderhouden door bijvoorbeeld zichzelf te kunnen verplaatsen in de gevoelens van
anderen. Morele capaciteiten zijn dan weer zaken als empathie, verbeelding en eerlijkheid. Veel van
deze capaciteiten zijn naast intelligentie ook een belangrijke factor in de ontwikkeling van iemands
leven. (Savulescu, 2006, p333; Dunlop & Savulescu, 2014, p190-193)

4.4.2. Terug naar een continuüm

Deze bevindingen illustreren waarom het problematisch is om intelligentie en andere cognitieve

eigenschappen te reduceren tot een dichotomie tussen normaal en abnormaal. De dichotomie is vrij
arbitrair en heeft weinig voeling met de werkelijke kansen die mensen hebben op basis van hun
cognitieve capaciteiten. Er zijn gigantische verschillen tussen mensen met ‘normale’ intelligentie.
Intelligentie is een van de meest significante all purpose goods die een belangrijke invloed heeft op
socio-economische parameters. Veel mensen met ‘normale’ vermogens hebben significante tekorten
en daardoor een gebrek aan degelijke kansen. Statistisch normale vermogens zijn in een moderne,
technologische samenleving vaak niet langer voldoende om degelijke kansen te hebben. Dit
probleem wordt echter niet erkend binnen de huidige dichotomie. In de huidige context komt het
klassieke onderscheid tussen enhancement en behandeling daarom onder druk te staan. Het
beantwoordt niet langer aan onze reële noden en het is daarom nuttiger om over te stappen op een
continuüm van mogelijkheden. In plaats van te categoriseren of een interventie een behandeling of
enhancement is, lijkt het veel nuttiger om een oordeel te vellen over het voordeel dat een
interventie oplevert en de noden die het beantwoordt, onafhankelijk van hoe de interventie wordt

40
gekarakteriseerd. We moeten slechts accepteren dat iemand met een ‘normale’ gezondheid een
relevante nood kan hebben en dat medische interventie hier nuttig kan zijn. We moeten medische
noden breder gaan interpreteren dan in termen van het remediëren of genezen van ziektes of
stoornissen. In deze bredere visie worden medische middelen verdeeld op basis van hoe belangrijk
de noden van iemand zijn, in plaats van deze verdeling af te toetsen aan een arbitraire norm.
Hierdoor kunnen we een bredere waaier aan noden beantwoorden en wordt het mogelijk om
potentiële onrechtvaardigheden aan te kaarten die voortvloeien uit de veronderstelling dat iemand
slechts significante noden kan hebben als hij ziek of ‘abnormaal’ is. Het is een eerlijkere en
rechtvaardigere manier om de noden van mensen aan te kaarten. (Mckeown, 2017, p18-19; Maslen
et al., 2014, p6-7; Savulescu, 2006, p326; Dunlop & Savulescu, 2014, p202)
Deze bredere visie op medische hulp sluit aan bij een verdeling op basis van midfare condities. Hierbij
wordt er ook niet louter gefocust op het helpen van bepaalde groepen, zoals personen met een
beperking, maar op alle mensen die bepaalde belangrijke condities niet halen. Een focus op
benadeelde groepen zorgt ervoor dat er altijd mensen uit de boot vallen die zich niet in een erkende
groep bevinden, maar wel (aanzienlijk) lager dan gemiddeld scoren op bepaalde parameters.
Focussen op een continuüm van relevante condities is daarom rechtvaardiger en accurater dan op
ingedeeld zijn in een bepaalde benadeelde groep. Deze midfare condities waar we op focussen zijn
allerlei belangrijke socio-economische parameters die doorgaans een goede voorspeller zijn van
iemands levenskwaliteit omdat ze substantiële opportuniteiten bieden. Cognitieve capaciteiten, bij
benadering uitgedrukt in waarden zoals IQ, bieden mensen doorgaans meer toegang tot allerlei
opportuniteiten of voordelen omdat ze deze condities zoals scholingsgraad of geletterdheid
beïnvloeden. Als we een rechtvaardig beleid willen is het dus belangrijk dat cognitieve capaciteiten
erkend worden als significante componenten in het streven naar gelijke kansen. Capaciteiten worden
vanuit dit perspectief dus gebruikt als een van de voorspellers van kansen en hierdoor als mogelijk
onderwerp van verdeling.

Het gebruik van PEDs is er dus niet noodzakelijk op gericht om een voordeel te behalen, zoals het
doorgaans wordt voorgesteld, PEDs kunnen ook gebruikt worden om een nadeel tegenover een
relevante standaard te remediëren. Dergelijk gebruik is hier de focus. Dat neemt niet weg dat PEDs
wel degelijk ook voor competitieve doeleinden gebruikt kunnen worden, maar we kunnen hier een
onderscheid tussen maken in de concrete verdeling ervan door te verwijzen naar de concrete noden
van mensen. Dit is een extensie van de gradaties aan noden die we eerder aanhaalden. Zoals eerder
gezegd, is er een relevant onderscheid tussen medische interventies voor levensbedreigende
situaties en tegemoetkomen aan de nood naar hogere capaciteiten. Erkennen dat er ook belangrijke
noden zijn boven de drempel van normaliteit hoeft niet te betekenen dat medische middelen niet
meer rechtvaardig verdeeld kunnen worden. Het is perfect mogelijk om zowel te accepteren dat ook
gezonde mensen significante noden hebben en dat middelen verdeeld moeten worden op basis van
de ernst van deze noden. (Mckeown, 2017, p23-24)

Een mogelijke kritiek is dat wanneer we de drempel voor farmaceutische ondersteuning verhogen,
we meer mensen zouden classificeren als abnormaal en hierdoor zouden blootstellen aan
stigmatisering. (Mckeown, 2017, p10) Indien PEDs een component worden in een grotere sociale
inspanning om de doelen van educatie na te streven, kan een huidig probleem rond stigmatisering
dat zich stelt bij cognitieve farmaceutische middelen echter opgelost worden. Momenteel is het zo
dat iemand deze slechts kan gebruiken wanneer hij gediagnostiseerd is met een stoornis. Dit heeft
twee onaangename gevolgen: het risico op een stigma en een diagnosis creep (de toenemende druk

41
om de standaarden te verlagen omtrent wat telt als een stoornis). Wanneer we beginnen erkennen
dat de normale variatie aan cognitieve vermogens allesbehalve optimaal is en normale cognitieve
vermogens vaak gebrekkig zijn, dan verlicht dit de druk die momenteel op de diagnoses rust en het
stigma dat errond bestaat. De vraag wordt dan niet meer of iemand een stoornis heeft, maar of zijn
cognitieve capaciteiten op een veilige en effectieve manier verbeterd kunnen worden indien nodig of
gewenst. (Buchanan, 2011, p156-157)

We hebben in deze discussie over het onderscheid tussen behandeling en enhancement vooral
gefocust op cognitieve capaciteiten. De ongelijkheid is hierbij een belangrijk discussiepunt omdat het
invloed heeft op de mate waarin mensen hun noden beantwoord worden door de medische wereld.
Wanneer het om cognitieve capaciteiten gaat, is een rechtvaardige beantwoording van deze noden
van maatschappelijk belang omdat cognitieve capaciteiten all purpose goods zijn. Het zijn noden die
slechts via educatie en medische hulp tegemoetgekomen kunnen worden. De verdeling van deze
hulpmiddelen is dus een belangrijke maatschappelijke kwestie. In sport speelt het huidige
onderscheid tussen behandeling en enhancement ook een rol. Dit onderscheid geeft vorm aan de
discussie rond de befaamde TUE’s (therapeutic use exemptions) die vaak stof doet opwaaien. WADA
maakt uitzonderingen waarbij atleten die een medische reden kunnen voorleggen, bepaalde
middelen mogen gebruiken die op de dopinglijst staan. (World Anti-Doping Agency, 2020) Dit gaat
om middelen als Cortisol en het beruchte Salbutamol (wat in astmamiddelen aanwezig is). Een
medisch attest vormt dan een toelating om een verboden middel te gebruiken als remedie voor een
medisch probleem. Dit heeft als gevolg dat veel atleten allerlei medische redenen inroepen om
bepaalde middelen te mogen gebruiken, die anders verboden zijn, om hierdoor een voordeel te
behalen. Hierdoor ontstaat er een grijze zone die steeds discussies oproept. Dit kan vermeden
worden wanneer we afstappen van het behalen van medische statuten als toelating en overstappen
op een objectief referentiekader waarin we focussen op relevante lichaamswaarden die bepalend
zijn voor prestaties. Het onderscheid tussen behandeling en enhancement is dus ook belangrijk
binnen de sportfederaties zelf, maar ze is van een minder groot maatschappelijk belang omdat
topsport geen essentiële toegangspoort is tot all purpose goods, wat wel het geval is bij educatie en
het ontwikkelen van cognitieve capaciteiten. De implicaties van een herziening van het onderscheid
tussen behandeling en enhancement zullen omwille van dit maatschappelijk verschil daarom ook
anders zijn wanneer we gaan bekijken wat dit betekent voor de verdeling van PEDs. Concreet zal het
een verschil betekenen in de mate waarin we bepaalde middelen toelaten of subsidiëren. Bij het
bestuderen van de verdeling van PEDs zullen we in hoofdstuk 6 cognitieve PEDs en sportieve PEDs
daarom apart behandelen. Voor we dat doen, analyseren we eerst de verschillende argumenten
tegen dopinggebruik.

42
 5. Argumenten tegen het gebruik van PEDs
Volgens WADA moet een substantie of methode aan minstens twee van onderstaande criteria
voldoen om op de verboden lijst te komen.

• Medical or other scientific evidence, pharmacological effect or experience that the substance
or method, alone or in combination with other substances or methods, has the potential to
enhance or enhances sport performance
• Medical or other scientific evidence, pharmacological effect or experience that the Use of the
substance or method represents an actual or potential health risk to the Athlete
• WADA’s determination that the Use of the substance or method violates the spirit of sport
described in the introduction to the Code. (World Anti-Doping Agency, 2019)

Het moet natuurlijk eerst en vooral de mogelijkheid hebben om prestaties te verbeteren. Daarnaast
zijn de twee problematische aspecten volgens hen dus een potentieel gezondheidsrisico en een
schending van de zogenaamde spirit of sport. We bespreken eerst de factor gezondheidsrisico’s, later
komen we terug op de spirit of sport.

5.1. Gezondheid/veiligheid

Het gebruik van bepaalde PEDs houdt gezondheidsrisico’s in. Mogelijke bijwerkingen van
bijvoorbeeld anabole steroïden zijn hartziekten, kanker, leverschade en impotentie. Een
paternalistisch argument is daarom dat ze, net zoals recreatieve drugs, verboden moeten worden
omwille van het potentiele gevaar voor gebruikers. (Dixon, 2008, p247)

Als het gaat om topsport, is het verwijzen naar de gezondheidsrisico’s van PEDs echter niet meteen
een voldoende argument omdat risico’s onderdeel uitmaken van de praktijk. Moderne
trainingsmethodes zorgen ervoor dat atleten constant flirten met blessures en dit is een
geaccepteerd onderdeel van topsport. Magerzucht is een reëel verschijnsel bij sporten waarin het
lichaamsgewicht een zeer bepalende factor speelt, zoals bij ronderenners in het wielrennen. Kracht
(Wattage) per kilogram lichaamsgewicht is daar de voornaamste focus, het is hierbij vaak makkelijker
om dit te verbeteren door het lichaamsgewicht zo laag mogelijk te houden. De hypercompetitieve
context van topsport drijft atleten tot het uiterste en soms tot ongezonde beslissingen. Bovendien
zijn er de zogenaamde extreme sports zoals BASE-jumping waar het risico op letsels nog groter
wordt. Indien we het argument aannemen dat een potentieel gezondheidsrisico voldoende is om iets
te verbieden, zouden we kunnen argumenteren dat topsport in het algemeen verboden moet
worden. Zo simpel is het natuurlijk niet, want verschillende praktijken worden gedefinieerd door
verschillende waarden en doelen. Het nemen van risico is in bepaalde mate inherent aan topsport, in
andere levenssferen trachten we die risico’s zoveel mogelijk te verkleinen. De vraag is dus: op basis
waarvan maken we een onderscheid om PEDs te verbieden omwille van risico’s, maar andere risico’s
wel toe te staan in topsport? (Lavin, 1987, p37; Le Page, 2006, p18; Loland & Hoppeler, 2012, p348)

In het geval van educatie zijn deze risico’s geen essentieel onderdeel van de praktijk. Bij
neurocognitieve enhancements is de extra moeilijkheid ook dat ze inspelen op complexe systemen
en we het risico lopen om met onverwachte problemen te maken te krijgen, vooral lange
termijnproblemen die zich nu nog niet kunnen stellen omdat de technologieën vaak relatief nieuw
zijn. Er zijn effectief risico’s verbonden aan cognitieve PEDs, maar dit is geen unieke eigenschap. Dit is

43
het geval bij elke nieuwe therapievorm, elke medische interventie heeft een bepaalde risicofactor.
Volledig veilige middelen bestaan niet, er zijn alleen middelen waarvan we de voordelen groter
achten dan de mogelijke nadelen. Daarom is het niet zo dat als er risico’s gepaard gaan met deze
substanties, dit automatisch betekent dat ze verboden moeten worden. Er zijn risico’s verbonden
met veel zaken die overheden toelaten, omdat we in bepaalde mate mensen zelf laten beslissen of ze
bereid zijn om bepaalde risico’s te nemen. We kunnen nooit volledig zeker zijn dat er geen
onvoorziene bijwerkingen zullen optreden op lange termijn. De wetgevingen en regulerende organen
moeten daarom bepalen of deze middelen voldoende onderzocht zijn en of gekende bijwerkingen
acceptabel zijn tegenover de voordelen van een middel, net zoals dit gebeurt met andere nieuwe
middelen of technologieën. Indien de risico’s redelijk bevonden worden, moeten we de autonome
keuze van mensen om PEDs al dan niet te gebruiken respecteren. Het is dus zaak om de ontwikkeling
ervan op te volgen en te beslissen welke risico’s de moeite zijn om te nemen en – mits medisch
toezicht - overgelaten kunnen worden aan de keuze van de individuen. (Dunlop & Savulescu, 2014,
p200; Farah et al., 2004, p423; Maslen et al., 2014, p4) Het verwijzen naar risico’s alleen is dus ook
hier geen voldoende argument om PEDs categorisch te verbieden. Indien een bepaald middel echter
een onredelijk risico inhoudt, dan kunnen we dit specifieke middel wel verbieden.

Wanneer het risico-argument aangehaald wordt, gebeurt dit op paternalistische gronden. We

bekijken het paternalistische argument meer in detail in wat volgt. De focus op paternalisme staat in
discussie met een focus op vrijheid, met de opvatting dat we autonome en competente volwassenen
moeten toestaan om te handelen naar hun eigen waarden, ook al nemen ze daarbij risico’s. (Dixon,
2008, p247) We bespreken twee vormen van paternalisme, zacht en strikt paternalisme.

Zacht paternalisme, dwang en druk

Zacht paternalisme stelt de autonomie van actoren in bepaalde situaties in vraag. Indien mensen niet
autonoom zijn, is paternalistische interventie gerechtvaardigd. De meest voorkomende toepassing
hiervan is paternalisme bij kinderen. We gaan ervanuit dat minderjarigen nog geen volledig
autonome beslissingen kunnen maken en daarom beperken we hun vrijheid op basis van hun
autonomieniveau. Ook volwassenen die kampen met ontwikkelingsstoornissen of bijvoorbeeld
dementie en hierdoor de risico’s niet goed kunnen inschatten van hun acties of hun impulsen niet
voldoende kunnen controleren, worden in hun vrijheid beperkt. Een beslissing moet namelijk
voldoen aan twee voorwaarden om autonoom te zijn: ze moet gebaseerd zijn op correcte informatie
en ze moet vrij zijn, dus niet het product van dwang. Om een verbod op doping te rechtvaardigen (bij
middelen met redelijke risico’s) moet iemand dus kunnen argumenteren dat de keuze van een
persoon om een middel te gebruiken onvrijwillig of ongeïnformeerd was, of dat het gebruik van die
middelen schade veroorzaakt aan anderen. (Dixon, 2008, p247-248; Hemphill, 2009, p317-318)

In het licht van deze voorwaarden kunnen we stellen dat veel mensen die PEDs gebruiken
waarschijnlijk niet volledig op de hoogte zijn van de mogelijke risico’s, zeker wanneer het om
middelen gaat die nog niet lang bestaan. Indien we ervan uit gaan dat mensen hierdoor niet
autonoom handelen omwille van de eerste conditie, rechtvaardigt dit nog geen paternalistische
interventie. We moeten er volgens Dixon (2008, p248) in de eerste plaats voor zorgen dat mensen
correct ingelicht worden over de risico’s, zoals we ook waarschuwen voor de schadelijke effecten van
roken maar tabak wel legaal beschikbaar maken. Dubljevic (2012, p82) stelt dat we afhankelijk van
het middel verder kunnen gaan om geïnformeerde toestemming te verzekeren door burgers die
bepaalde cognitieve PEDs willen gebruiken een verplichte infosessie te laten volgen waar ze op de

44
hoogte worden gebracht van de effecten van bepaalde middelen. Analoog zouden we de
sportfederaties ook kunnen verplichten om infosessies te geven vooraleer een atleet toestemming
kan krijgen om een PED te gebruiken.

Indien we focussen op de tweede conditie van autonomie zouden we kunnen stellen dat atleten
gedwongen worden om PEDs te gebruiken omdat ze zonder niet competitief kunnen blijven wanneer
andere atleten ze wel gebruiken. Een ‘cleane’ atleet komt in een moeilijke positie waarin hij
overweegt ook potentieel gevaarlijke middelen te gebruiken om competitief te kunnen blijven. Ook
in educatie worden cognitieve enhancements steeds meer gebruikt om resultaten te behalen. Dit kan
de druk verhogen die studenten ervaren om deze middelen te gebruiken om competitief te zijn voor
hoge cijfers en latere jobmogelijkheden. Ook dit wordt door sommigen omschreven als dwang. Deze
dwang wordt extra problematisch wanneer het om kinderen gaat, omdat zij ook nog eens de
effecten van de middelen moeilijk kunnen inschatten. (Dixon, 2008, p248-250; Hemphill, 2009, p315)

Het valt echter te betwijfelen of we bij volwassenen wel kunnen spreken van dwang. De definitie van
dwang is namelijk dat iemand geforceerd wordt om iets tegen zijn wil te doen. We spreken van
dwang indien iemand een onaangename ervaring moet ondergaan om grote schade te voorkomen,
omdat er geen redelijke alternatieve keuzemogelijkheden zijn. Ertoe aangezet worden om bepaalde
handelingen te ondernemen (in dit geval het gebruik van PEDs) om een gewenst resultaat te
bekomen is geen geval van dwang, tenzij het niet behalen van het resultaat ernstige schade
veroorzaakt. Dwang treedt op wanneer we risico’s nemen of schade lijden om een doel te bereiken
die zo fundamenteel is voor ons welzijn dat er niet redelijk van ons verwacht kan worden dat we dit
doel laten varen. Het bereiken van het hoogste niveau in sport is niet zo’n doel. Niet slagen in het
bereiken van je doelen telt niet als ernstige schade en iemand wordt niet gedwongen om
handelingen te stellen die zijn slaagkansen bevorderen. Indien dit dwang zou zijn, zouden we
bijvoorbeeld moeten stellen dat iemand gedwongen wordt om even hard te trainen als andere
topatleten om goede resultaten te behalen. Die extreme trainingen zijn gemeengoed op dat niveau
en atleten worden aangezet om dat ook te doen als ze competitief willen zijn, we noemen dit echter
geen dwang. Het nemen van risico’s hoort bovendien bij bepaalde beroepen, zeker indien iemand wil
concurreren met de meest succesvolle groep van dit beroep. Falen om het hoogste niveau in sport of
in een ander beroep te halen is dus geen aangerichte schade en ons verlangen om het te bereiken
dwingt ons niet om bepaalde methodes ervoor aan te spreken. Niet elke handeling van een rivaal die
iemand ertoe aanzet om zijn eigen inspanningen te verhogen om zijn doel te bereiken is te
kwalificeren als dwang. De aanwezigheid van druk is onvoldoende om van een niet-autonome
handeling of beslissing te spreken. (Dixon, 2008, p248-251; Hemphill, 2009, p316)

Een situatie van expliciete dwang zou zich wel kunnen voordoen wanneer werkgevers hun
werknemers verplichten om PEDs te gebruiken om productiever te zijn. Dit probleem kan echter
voorkomen worden via wetgevingen die deze praktijken verbieden, net zoals we andere vormen van
dwang en uitbuiting op de werkvloer bestrijden. (Farah et al., 2004, p423; Lamkin, 2012, p352)
Maslen et al. (2014, p6) voegen aan de angst rond de uitbuiting door werkgevers bovendien de
ontnuchterende opmerking toe dat cafeïne een duidelijke cognitieve enhancement is, een kop koffie
op het juiste moment zorgt ervoor dat werknemers productiever zijn. Dit middel is ook zeer goed
ingeburgerd en iedereen is vertrouwd met de effecten van cafeïne. Tot op heden zijn er echter nog
geen verhalen naar buiten gekomen van werkgevers die hun werknemers verplichten om koffie te
drinken. Het is nochtans zeer makkelijk te voorzien voor iedereen en doorgaans al uitgebreid

45
aanwezig op de werkvloer. Dit moet het risico op dwang vanuit de werkgevers toch enigszins
nuanceren. In combinatie met een wetgeving om misbruik te voorkomen, zal het risico op uitbuiting
via PEDs hoogstwaarschijnlijk beperkt blijven.

De grootste bezorgdheden bevinden zich daarom eerder in de druk die we onszelf opleggen. Druk
ontstaat in allerlei situaties waarin er niet noodzakelijk een expliciete competitie is. Wel is het zo dat
we onszelf druk opleggen door de incentives in bepaalde omgevingen om dit te doen. Het gebruik
van cognitieve PEDs door studenten speelt zich bijvoorbeeld vaak af in een cultuur waarin educatie
niet altijd gezien wordt als iets intrinsiek waardevol, maar als een middel tot het bereiken van
externe beloningen. Dit kan de druk verhogen die studenten ervaren om deze middelen te gebruiken
om competitief te zijn voor de hoogste cijfers en latere jobmogelijkheden. (Farah et al., 2004, p423;
Lamkin, 2012, p352; Lucke et al., 2011, p199) Dit lijkt vooral problematisch in een context waarin er
veel competitie is tussen peers, bijvoorbeeld in geneeskundige richtingen waar de competitie om in
een bepaald domein te kunnen specialiseren hoog is. Het is echter moeilijk om een legaal kader te
ontwikkelen die mensen kan beschermen tegen deze incentives om competitief te zijn. (Farah et al.,
2004, p423) In plaats van bepaalde hulpmiddelen aan banden te leggen, vindt Lamkin (2012, p352-
354) daarom dat we vooral iets moeten doen aan de basis van de druk die mensen ervaren, zoals
bijvoorbeeld het competitieve karakter van bepaalde studierichtingen. Het idee is dat de introductie
van PEDs niet zozeer druk creëert, maar dat PEDs eerder opgenomen worden in een reeds bestaande
cultuur. We moeten de oorzaak van problemen rond druk aanpakken in plaats van de middelen die in
een reeds bestaand systeem opgenomen worden. Het werkelijke probleem zijn de incentives om de
middelen te gebruiken om een competitief voordeel te behalen, niet de middelen zelf.
Ook in sport is het beter om te focussen op de rol die de sportinstituties spelen in het promoten van
een hoogtechnologische, wetenschappelijke cultuur rond sportieve prestaties. Er zijn verwachtingen
en institutionele druk in topsport. Media en commerciële invloeden in sport accentueren de
financiële en publicitaire voordelen van sportief succes. Door het stijgen van deze commerciële
waarde van sportief succes, geraken meer atleten verleid om bepaalde middelen te gebruiken. Het
gebruik van doping vormt voor veel atleten waarschijnlijk geen moreel dilemma, maar eerder een
bezorgdheid om betrapt te worden omdat doping past binnen een reeds aanwezige
wetenschappelijke cultuur die het gebruik van legale middelen – zoals voedingssupplementen -
aanmoedigt. Doping past hierbij, alleen is dit niet legaal. Atleten handelen binnen een sportcultuur
waarin de verwachtingen en normen al reeds gericht zijn op de enhancement van prestaties. Ze
internaliseren twee boodschappen wanneer ze beginnen aan topsport: succes is gelijk aan hoge
prestaties en het bereiken van deze prestaties is deels toe te schrijven aan factoren die buiten jezelf
liggen. (Hemphill, 2009, p320-321) De beslissing om doping te gebruiken is daarom niet zo radicaal
verschillend van de beslissing om conventionele prestatieverbeteraars te gebruiken. Wanneer
iemand gesocialiseerd geraakt in een cultuur die vertrouwt op de expertise en methodes van
coaches, dokters, psychologen, voedingsdeskundigen en andere sportwetenschappers, is het niet
onwaarschijnlijk dat atleten doping als consistent zien met de sportcultuur rond prestaties. Indien we
dit combineren met de hoge inzet van sommige sporten, het moeten vinden van sponsoren, is de
omschakeling nog sneller gemaakt. De commerciële inzet van sport versterkt de focus op het steeds
verhogen van prestaties met externe middelen.
Wanneer het doel dus het verlagen is van de impliciete druk die mensen voelen om PEDs te
gebruiken in een bepaalde praktijk, is het daarom een kortzichtig antwoord om enkel PEDs te willen
verbieden. Het gebruik van middelen is slechts één manifestatie van een breder fenomeen. Indien

46
we de druk willen verlagen in een praktijk is het daarom beter om de onderliggende cultuur in zijn
geheel te benaderen in plaats van een manifestatie ervan.

Wanneer het gaat over schade voor anderen, wordt er ook gerefereerd naar het slechte voorbeeld
dat we kinderen geven door deze middelen toe te staan. Restricties op het gebruik van middelen
dienen dan (ook) om hen te beschermen. Opnieuw is dit geen voldoende argument omdat ze niet
beargumenteert waarom we een uitzondering zouden maken voor PEDs. Volwassenen mogen roken,
alcohol drinken en (excessief) ongezond voedsel eten en we zullen dit toelaten zolang ze kinderen
niet direct schaden, ook al stelt dit een slecht voorbeeld en zijn we ons bewust van de schadelijke
gevolgen van consumptie van deze middelen. (Hemphill, 2009, p316) Doorgaans verbieden we enkel
zaken wanneer kinderen rechtstreeks geschaad worden. We staan bijvoorbeeld niet langer toe dat
volwassenen roken in de auto als er kinderen meerijden.

Voorgaande argumenten en bezorgdheden tonen dus niet aan waarom PEDs een uitzondering
vormen en verboden zouden moeten worden, in tegenstelling tot andere zaken die ook vatbaar zijn
voor deze argumenten. Er moet dus een onafhankelijk argument zijn die dit onderscheid kan maken.
Zacht paternalisme rechtvaardigt omwille van deze redenen dus geen verbod op PEDs, met
uitzondering wanneer het gaat om mensen die we niet in staat achten om geïnformeerde
toestemming te geven zoals kinderen. Aangezien zij de risico’s nog niet goed kunnen inschatten, is
paternalisme gerechtvaardigd. We kunnen zo bijvoorbeeld een leeftijdsgrens inroepen voor de
toegang tot PEDs, zoals we dat ook doen om bijvoorbeeld toegang te krijgen tot alcohol. (Dixon,
2008, p251-252) In hoofdstuk 6 komen we nog terug op dopinggebruik bij minderjarigen en bekijken
we ook redelijke limieten op risico’s bij dopinggebruik.

Strikt paternalisme

Terwijl zacht paternalisme toelaat om mensen hun vrijheid te beperken als ze niet autonoom
handelen, laat strikt paternalisme ook toe om mensen die volledig autonoom zijn te beperken. De
meest plausibele vorm van strikt paternalisme is volgens Dixon (2008, p252-253) preventief
paternalisme. Het idee is hierbij om mensen beperkingen op te leggen om toekomstig verlies aan
autonomie te voorkomen, ook al zijn ze op het moment zelf wel autonoom. Dit komt overeen met
het idee van Mill dat we de toekomstige vrijheid van mensen moeten beschermen. We kunnen zo
bijvoorbeeld niet toestaan dat iemand zijn vrijheid gebruikt om zichzelf te verkopen als slaaf
(Dworkin, 2020). Deze vorm van paternalisme wordt in het dagelijkse leven courant toegepast. We
verplichten bijvoorbeeld mensen om een helm te dragen op de motorfiets of een veiligheidsgordel
om te doen in de auto. We rechtvaardigen deze verplichtingen door te verwijzen naar de catastrofale
gevolgen van mogelijke ongelukken die iemands autonome beslissingen in de toekomst kunnen in
het gedrang brengen.

Deze vorm van paternalisme is natuurlijk enkel toepasselijk op PEDs die significante schade kunnen
toebrengen aan mensen. We moeten hierbij dus bewaken dat we niet op een slippery slope
terechtkomen waarbij elk gezondheidsrisico een argument wordt voor paternalistische maatregelen.
Indien we dit doen, zouden we bijvoorbeeld mensen moeten verbieden om ongezonde voeding te
eten omwille van de gekende negatieve effecten op de gezondheid. Het risico op een verlies aan
levenskwaliteit omwille van bepaalde kwalen is op zichzelf geen voldoende verlies aan autonomie
om paternalisme te rechtvaardigen. Preventief paternalisme dient zich enkel bezig te houden met
situaties waarin het noodzakelijk is om in te grijpen om catastrofale gevolgen voor iemands vrijheid

47
te voorkomen. De potentiele gezondheidsrisico’s van PEDs komen hiervoor niet in aanmerking, zeker
wanneer we dit vergelijken met risico’s die we wel aanvaarden. De meest sprekende voorbeelden
hiervan zijn extreme sports zoals bergbeklimmen en BASE-jumping waarbij de reële gevaren groot
zijn. (Dixon, 2008, p253-254) We zullen er binnen deze sporten natuurlijk wel voor zorgen dat de
risico’s zo klein mogelijk gehouden worden, zonder de essentie van de sport te veranderen. We
nemen allerlei veiligheidsmaatregelen zoals het dragen van beschermende kledij om dit in goede
banen te leiden. Toch overlijdt er bijvoorbeeld bijna jaarlijks een wielrenner door een fatale val, zelfs
al droeg hij een helm. Om na te gaan wat onacceptabele risico’s zijn, moeten we die dus in hun
context plaatsen. Indien bepaalde middelen een te groot risico zouden inhouden, dan kunnen we
een verbod makkelijk rechtvaardigen. In de meeste gevallen stellen PEDs ons echter niet voor risico’s
die groot genoeg zijn om strikt paternalisme te rechtvaardigen.

5.2. Natuurlijkheid en authenticiteit

Topsport gaat dus sowieso gepaard met risico’s, maar sommigen zullen stellen dat mogelijke risico’s
van PEDs wel problematisch zijn omdat het middel of de methode onnatuurlijk en artificieel is en dat
daarom het risico dat erbij komt kijken onnodig is. Deze insteek sluit aan bij de visie dat sport een
test is van natuurlijke vermogens is. PEDs moeten dan verboden worden omdat ze artificiële
substanties in het lichaam brengen die prestaties mogelijk maken die anders niet bereikt konden
worden. (Loland & Hoppeler, 2012, p348; Hemphill, 2009, p314)

Wat dan precies ‘natuurlijk’ is, is niet helemaal duidelijk. Indien het zonder hulp van externe
substanties of methodes betekent, dan is haast geen enkel aspect van ons leven nog natuurlijk. Ook
in sport steunen onze prestaties op allerlei trainingsmethodes en voedingssupplementen die we als
artificieel en extern aan de atleet kunnen omschrijven. Het probleem met het argument is dat een
verwijzing naar natuurlijkheid alleen niet verheldert wat er dan zo speciaal is aan PEDs dat ze
problematisch maken, in tegenstelling tot alle andere onnatuurlijke methodes en hulpmiddelen die
we in ons dagelijkse leven omarmd hebben. (Hemphill, 2009, p315; Lavin, 1987, p37) Daarnaast is
‘natuurlijkheid’ een slechte proxy om te bepalen of een middel veilig is. Indien er bijvoorbeeld voor
studenten een veilig middel zou bestaan dat hen helpt beter te studeren, is het verwijzen naar de
artificiële aard ervan geen voldoende reden om het te verbieden. (Buchanan, 2011, p151)

Indien we de verwijzing naar natuurlijkheid verder bekijken, komen we uit bij visies die ervoor pleiten
dat het gebruik van enhancements mensen vervreemd van hun ‘ware zelf’. Enhancements beperken
hun vrijheid en autonomie, uiten een ugly desire for mastery en ondermijnen solidariteit. (Douglas,
2019, p9; Bonte, 2015, p78) Het gaat om een bezorgdheid dat PEDs onze menselijkheid zouden
aantasten en leiden tot een overmechanization of the mind. Educatie en training zijn in deze visie
interventies waarvan we de effecten kunnen begrijpen terwijl dit niet zo zou zijn bij het effect van
directe interventies als PEDs, waardoor dit geen oprechte menselijke activiteit is. Dit argument lijkt
vreemd. Het is niet omdat de precieze effecten van een interventie niet door de gemiddelde mens
begrepen kunnen worden, dat ze daarom niet betekenisvol voor hen kunnen zijn. (Maslen et al.,
2014, p5)
De kern van het argument rond vervreemding is volgens Bonte (2015, p78) een maatschappelijke
insteek. Het idee is hier dat wanneer mensen bijvoorbeeld topsporters indrukwekkende prestaties
zien leveren, ze zich hiermee kunnen identificeren en dat de prestatie een soort viering van de mens
is: ‘kijk tot wat de mensheid in staat is’. Er ontstaat een band tussen de genetisch superieure atleten

48
en de minder getalenteerde toeschouwers. Deze band kan echter alleen ontstaan onder bepaalde
voorwaarden: de atleten en de toeschouwers behoren tot dezelfde soort (mensheid) en talenten zijn
binnen die soort op een willekeurige manier verdeeld via de natuurlijke loterij. Hierdoor kunnen de
toeschouwers het idee hebben dat het evengoed henzelf had kunnen zijn die de prestatie leverde
indien zij de talenten bezaten en die gecultiveerd hadden. De rollen hadden omgekeerd kunnen zijn.
Het natuurlijkheidsargument focust hier op een perspectief van groepsidentificatie. PEDs worden
daarbinnen gezien als een stoorzender omdat mensen door zichzelf te enhancen vervreemden van
de groep waar ze deel van uitmaken. De toeschouwers kunnen zich dan steeds minder identificeren
met de atleten naarmate de artificiële hulp stijgt. Bonte (2015, p79-80) stelt dit effect in vraag. De
mens is namelijk altijd een self-shaping animal geweest, die de natuur naar zijn hand tracht te zetten
en te transformeren om nieuwe mogelijkheden te creëren. PEDs kunnen in dit licht bekeken worden
als burgerlijke ongehoorzaamheid tegenover de evolutionaire invloeden die ons gevormd hebben.
PEDs kunnen in deze gedachtegang dienen als een schoolvoorbeeld van onze self-shaping dignity en
een verwerping van de vermeende plicht om ‘natuurlijk’ te zijn. Bonte (2015, p83) verzet zich tegen
een excessieve drive towards mastery, maar ook evenzeer tegen een excessieve focus op het zich
neerleggen bij ons ‘natuurlijk lot’. Authenticiteit bevindt zich ergens tussenin.
Authenticiteit is volgens Maslen et al. (2014, p5) bovendien sterk gelinkt aan autonomie. Autonoom
zijn houdt in dat iemand doelen kan stellen en nastreven in zijn leven en hiervoor zichzelf tracht te
ontplooien en een bepaald persoon probeert te zijn. Iemand kan bijvoorbeeld zijn passieve dispositie
trachten te overstijgen en productiever te zijn via allerlei motivatietrainingen. Mensen kunnen
therapie volgen om verlammende angsten te overwinnen. De eigenschappen die ze hebben
overwonnen waren deel van hun identiteit, dus ze worden inderdaad andere personen, maar
waarom zou deze evolutie hen niet langer authentiek maken? Deze strategieën tasten hun
authenticiteit niet aan, maar helpen hen in het overwinnen van allerlei innerlijke barrières die hen
beletten om zich te ontplooien zoals ze willen. Hierbij aansluitend zouden PEDs iemand ook kunnen
helpen om zich bijvoorbeeld beter te concentreren in zijn studies of een carrière als topsporter na te
streven. PEDs zouden mensen dan kunnen in staat stellen om hun doelen te bereiken, doelen die zij
waardevol vinden. Deze hulpmiddelen kunnen authenticiteit dus net ten goede komen in plaats van
het te ondermijnen.
Anderen brengen hier dan tegenin dat authenticiteit (in overeenstemming met een ‘ware zelf’) niet
gereduceerd kan worden tot autonomie. Zelfs indien zo’n ‘ware zelf’ belangrijk zou zijn, is het echter
niet noodzakelijk waar dat enhancements dit zouden ondermijnen. Het argument rond authenticiteit
gaat ervanuit dat mensen zichzelf niet meer zijn wanneer we hun fundamentele eigenschappen
aanpassen die hun identiteit vormgeven. Het wordt dan een empirische vraag wat PEDs precies
doen. Indien ze de bestaande kwaliteiten van iemand slechts verbeteren, in plaats van nieuwe
kwaliteiten toe te voegen, dan zorgen ze ervoor dat iemands ‘zelf’ kan evolueren in plaats van het te
vervangen door een artificiële identiteit. (Maslen et al., 2014, p5) Identiteit is geen statisch gegeven
maar evolueert voortdurend doorheen iemands leven. Indien PEDs slechts een katalysator zijn in de
groei van iemands reeds aanwezige potentieel, is het niet duidelijk waarom dit een verlies van
identiteit zou betekenen. Elk individu ontwikkelt zijn aanwezig potentieel in relatie met de externe
wereld en de verschillende hulpmiddelen die zich daarin bevinden, educatie is daar het beste
traditionele voorbeeld van.

Het is daarom belangrijk om duidelijk te maken dat de enhancements die we hier bespreken (PEDs)
geen radicale nieuwe manier van leven introduceren of mensen radicaal veranderen en vervreemden

49
van hun menselijkheid. Het enige wat PEDs introduceren zijn zaken die we reeds kennen. Er is een
grote verscheidenheid in biologische talenten, het enige wat PEDs doen is deze biologische
capaciteiten aanscherpen, wat vooral nuttig kan zijn voor mensen die minder capaciteiten hebben
maar toch bepaalde doelen willen nastreven. (Maslen et al., 2014, p5-6) Een vaag concept als een
‘ware zelf’ helpt ons niet om te bepalen of iemand PEDs mag gebruiken als hij de effecten hiervan
waardevol vindt in zijn leven. Als die persoon deze keuze autonoom heeft kunnen maken en zijn
leven authentiek beleeft, lijkt dit een betere invulling van authenticiteit te zijn waaruit we kunnen
vertrekken om na te gaan of het gebruik van PEDs al dan niet toegalaten moet worden. We moeten
PEDs dus benaderen vanuit een perspectief van substantiële autonomie. Uiteraard moet deze
component samen overwogen worden met alle andere relevante factoren.

Om terug te komen op de relatie tussen enhancements, vereenzelviging en solidariteit die Bonte

aanhaalde: veel monumentale verwezenlijkingen van de mensheid kwamen helemaal niet natuurlijk
tot stand, maar vormen wel een bron van solidariteit en een viering van de mogelijkheden van de
mens. Iedereen kent wel de beroemde woorden van Neil Armstrong tijdens de eerste bemande
maanlanding: “one step for (a) man, one giant leap for mankind”. Die uitspraak is symbolisch voor
het punt dat we hier trachten te maken over onnatuurlijke hulpmiddelen. De maanlanding was een
inspirerende gebeurtenis die de mogelijkheden van de mens eindeloos deden lijken. Het is een van
de mijlpalen in de moderne geschiedenis die mentale barrières doorbreken en tot verdere progressie
inspireren. Deze prestatie is allesbehalve het resultaat van de natuurlijke mogelijkheden van de
mens, maar het resultaat van heel veel onnatuurlijke uitvindingen en progressies die ons toelaten om
de natuur te gebruiken en transformeren en hierdoor onze mogelijkheden uit te breiden. De hoogst
tegennatuurlijke maanlanding is het soort gebeurtenis waarbij er een band ontstaat tussen degene
die de buitengewone prestatie levert en de rest van de mensheid. Dat de middelen waartoe de
prestatie tot stand kwam helemaal niet natuurlijk zijn, hoeft dus blijkbaar niet noodzakelijk te
betekenen dat mensen zich er niet mee kunnen vereenzelvigen. Wanneer we terugkeren naar de
identificatie tussen atleet en toeschouwer, zouden we bovendien kunnen stellen dat toeschouwers
zich net meer met atleten kunnen vereenzelvigen als er doping in het spel is. Door het tegengaan van
de effecten van natuurlijk geluk kunnen er meer kansen ontstaan voor mensen met slecht genetisch
geluk. We zouden dan kunnen verschuiven van het idee ‘indien de natuurlijke loterij anders was
gelopen, had ik in de schoenen van die atleet kunnen staan’, naar ‘indien ik ook doping zou
gebruiken en alle trainingen en dergelijke doorloop, zou ik dit misschien ook kunnen’. Dit lijkt net een
sterkere band tussen toeschouwer en atleet te vormen omdat het verschil tussen hen dan een
verschil in specifieke inspanningen en levensstijl is, in plaats in talent op basis van de natuurlijke
loterij. In dat geval kan de toeschouwer dus net nog meer het idee hebben dat hij evengoed de atleet
had kunnen zijn.
Een nuance die we bij de analogie van de maanlanding en technologische vooruitgang natuurlijk
kunnen maken is dat de onnatuurlijke hulpmiddelen hier wel extern in plaats van intern waren. We
kunnen ons echter afvragen of dit onderscheid betekenisvol is. Onnatuurlijke externe hulpmiddelen
zijn in elk geval alomtegenwoordig in sport. Het gebruik van carbonvezelstokken bij polsstokspringen
heeft letterlijk de lat hoger gelegd, deze verbeteringen hebben betrekking op specifiek
sportmateriaal. Andere externe hulpmiddelen hebben dan weer gelijkaardige effecten als PEDs. Het
gebruik van hypoxische ruimtes/lage zuurstoftenten of hoogtestages beoogt hetzelfde effect als
bloedtransfusies en EPO voor duursporters, ze verhogen de hematocrietwaarde waardoor ons bloed
meer zuurstof kan vasthouden. (Bonte, 2015, p93; Joyner, 2003, p190; Savulescu, 2016, p301) Deze

50
externe, onnatuurlijke hulpmiddelen worden niet als problematisch gezien en het werd de taak van
de atleten om deze nieuwe onnatuurlijke hulpmiddelen te leren gebruiken om zo hun prestaties en
de sport naar een hoger niveau te tillen.7 Zoals eerder aangehaald, moeten we de verschillen tussen
enhancements niet benaderen op basis van hun vorm, maar op basis van de effecten en de intenties
waarmee ze gebruikt worden en daar het normatief onderscheid in zoeken. De vorm is niet relevant,
hierop focussen weerhoudt ons er enkel van om betekenisvol te kunnen discussiëren over de
mogelijkheden en problematieken die PEDs met zich mee kunnen brengen.

Een algemeen probleem met het natuurlijkheidsargument is ook dat wat natuurlijk of artificieel is,
grotendeels bepaald wordt door de sociale en culturele context. Dit verandert dan ook doorheen de
tijd. (Loland & Hoppeler, 2012, p348) We zouden ons nu op een breekpunt kunnen bevinden. In de
toekomst zullen deze middelen misschien niet onnatuurlijker meer worden bevonden dan pakweg
aerodynamische uitvindingen en hypoxische ruimtes. Om dit cultuurrelativisme tegen te gaan,
formuleerde WADA hun derde criterium om verboden middelen te karakteriseren: het gebruik van
doping schaadt de sport omdat het fundamenteel in strijd is met de spirit of sport. Dit definiëren ze
als volgt: The spirit of sport is the celebration of the human spirit, body and mind. It is the essence of
Olympism and is reflected in the values we find in and through sport, including:

• Health
• Ethics, fair play and honesty
• Athletes’ rights as set forth in the Code
• Excellence in performance
• Character and Education
• Dedication and commitment
• Respect for rules and laws
• Respect for self and other Participants
• Courage
• Community and solidarity
(World Anti-Doping Agency, 2019)

In wat volgt komen deze componenten (expliciet of impliciet) aan bod. Gezondheid hebben we reeds
behandeld. Gemeenschap, solidariteit en zelfrespect kwamen al deels aan bod bij authenticiteit,
maar komen verder ook nog terug wanneer we het bijvoorbeeld hebben over interne goederen.

7
Hoewel er ook voorbeelden te vinden zijn waarbij dit niet het geval is. Het beruchtste voorbeeld is het gebruik
van de Speedo LZR-Racer zwempakken tijdens de Olympische zomerspelen in 2008, er werden toen massaal
nieuwe records gezwommen. Kort nadien werden de zwempakken verboden. (BBC, 2009)

51
 5.3. Rechtvaardigheid

Regelovertreding

Een van de meest voor de hand liggende argumenten tegen dopinggebruik in sport is dat het
simpelweg valsspelen is. Schermer (2008, p85) definieert valsspelen als de intentionele schending
van een regel met als doel een oneerlijk voordeel te behalen ten opzichte van anderen. Het gebruik
van doping is valsspelen omdat het de regels (verbod op PEDs) overtreedt. Wanneer dit gebeurt
zullen degenen die de regels overtreden meer kans hebben op succes dan degenen die dit niet doen.
Bereidwilligheid om de regels te overtreden is een irrelevante factor om de uitkomst van een
sportwedstrijd te bepalen en hierdoor is het gebruik van PEDs onrechtvaardig. Rechtvaardigheid
benaderen in termen van het naleven van regels veronderstelt dat we een morele verplichting
hebben om de regels na te leven van een praktijk wanneer we er vrijwillig aan deelnemen. (Douglas,
2007, p3-4; Loland & Hoppeler, 2012, p348)

Een eerste bedenking die we hierbij kunnen maken is dat een argument tegen het toelaten van PEDs
door te verwijzen naar regels, simpelweg opgelost zou kunnen worden door ze wel toe te laten.
(Douglas, 2007, p3-4) Verwijzen naar niet-constitutieve regels om aan te tonen dat het gebruik van
PEDs de regels overtreedt en daarom een onfair voordeel oplevert, brengt ons niet ver want het doel
is het huidige verbod op doping trachten te verdedigen. Het is een logische circulariteit. We zoeken
net een onafhankelijke rechtvaardiging voor het al dan niet in stand houden van die regels. (Douglas,
2007, p3-4; Lavin, 1987, p37; Loland & Hoppeler, 2012, p348) Bij constitutieve regels is dit wel
mogelijk omdat die onderdeel zijn van de identiteit van de sport, bij regulatieve regels hebben we
externe argumenten nodig. Een argument op basis van regels zal dus moeten aantonen dat het
gebruik van PEDs een schending is van constitutieve regels of de identiteit van de sport. Dit is dan
ook wat WADA tracht te doen met hun concept spirit of sport.
We gaan even verder in op het onderscheid tussen constitutieve en regulatieve regels. Het doel van
sport is atleten met elkaar vergelijken op basis van hun sportieve prestaties. In sport zijn er
constitutieve regels die deze prestaties moeten reguleren en de vorm van de sport bewaken. Regels
zoals ‘een marathon moet al lopend afgelegd worden en niet op rolschaatsen’ is een constitutieve
regel omdat het essentieel is voor een marathon dat er effectief gelopen wordt, anders gaat het niet
meer om een loopwedstrijd en verandert het in een andere sport. Dit zijn geen vraagstukken rond
rechtvaardigheid maar over de bewaking van de fundamentele aspecten van een sport en de nood
om atleten op een betekenisvolle manier met elkaar te kunnen vergelijken. Enhancements die op
deze manier de identiteit van een sport in gevaar brengen, kunnen makkelijk geweigerd worden.
Veel enhancements zoals PEDs verstoren de sport echter niet op deze manier. Dan gaat het wel om
complexere vraagstukken rond de rechtvaardigheid van de voordelen die ze opleveren. Hierbij ligt de
discussie open welke regulatieve regels er moeten zijn voor het gebruik van deze enhancements.
(Schermer, 2008, p86-87; Loland & Hoppeler, 2012, p349; Bonte, 2019, p99; Douglas, 2019, p8;
Savulescu, 2016, p302)

Verwijzen naar bestaande, regulatieve regels is dus geen goed argument om aan te tonen dat PEDs
een onrechtvaardigheid creëren in sport, aangezien we ons moeten afvragen of die regels de sport
wel het beste reguleren en we niet gebaat zouden zijn bij regels die PEDs wel toelaten.
Een beroep op rechtvaardigheid om een verbod op PEDs te handhaven zal zich dus eerder beroepen
op abstractere noties van rechtvaardigheid in plaats van concrete, bestaande regels.

52
In educatie of op de arbeidsmarkt zijn er bovendien geen duidelijke, expliciete regels van ‘het spel’.
Er wordt bij examens ook niet gecontroleerd of iemand hulp van bepaalde middelen inroept, er zijn
geen regels over het gebruik van middelen om beter te presteren op examens. Er zijn ook geen
(ongeschreven) regels over hoe iemand zou moeten studeren. We kunnen ons wel afvragen of PEDs
de achterliggende gedachte van bijvoorbeeld examens al dan niet ondermijnen. Hoewel de
constitutieve regels hier minder duidelijk zijn, wordt er wel verwezen naar de interne goederen van
een praktijk als educatie. (Schermer, 2008, p87) We komen hier verder nog op terug.

Rechtvaardigheid op basis van verdienste

De bredere vraagstukken rond de rechtvaardigheid van PEDs, gaan eerder over concepten als
verdienste en gelijke kansen. We kunnen verdienste op twee manieren benaderen. Als aanspraak
(desert-as-entitlement) of als worthiness. Aanspraak is eerder een legaal concept terwijl worthiness
een normatieve invulling van verdienste is. Aanspraak kan je op iets maken binnen institutionele
afspraken en wetten, bij worthiness zijn die minder relevant. Zoals we daarnet aanhaalden zijn
binnen een sport verschillende regulaties en PEDs worden doorgaans verboden. We kunnen dus
stellen dat iemand geen aanspraak kan maken op de goederen van succes binnen die sport wanneer
die doping gebruikt. Wanneer we willen bepalen of iemand echter worthy is, zijn de regulatieve
regels vaak niet voldoende, hoewel de constitutieve regels wel een rol spelen. Sport wordt
gedefinieerd door een bepaalde gedachtegang, door een bepaald doel. Een loopwedstrijd tracht op
z’n minst te bepalen wie over een sterke loopcapaciteit beschikt, dus in het bepalen van worthiness
bij succes in een loopwedstrijd, zal deze capaciteit een van de factoren zijn in het bepalen of de
winnaar de prijs waardig is. Dit zegt echter nog niks over hoe die loopcapaciteit ontwikkeld dient te
worden. (Douglas, 2019, p5)

Wanneer we het over verdienste hebben, bedoelen we dus de normatieve invulling (worthiness).
Binnen deze normatieve zoektocht naar verdienste is het argument dan eerder dat mensen die PEDs
gebruiken om iets te bereiken, doorgaans hun succes minder verdienen (minder worthy zijn) dan
mensen die dit bereiken zonder de hulp van PEDs. Het gebruik van PEDs om onze capaciteiten te
verbeteren wordt dan als minder verdienstelijk gezien dan het gebruik van traditionele methodes
zoals training of scholing. Deze stelling noemt Douglas (2019, p4) de desert thesis.

Rechtvaardigheid vereist dat goederen onder mensen verdeeld worden afhankelijk van de mate
waarin ze deze goederen verdienen. Mensen die evenveel verdienste hebben, dienen dan ook een
gelijk aantal goederen te hebben. (Douglas, 2019, p7; Schermer, 2008, p86) Er is echter geen
consensus over wat iemands verdienste bepaalt in sport. Ook in educatie, wanneer we het
bijvoorbeeld hebben over toegangsexamens, is het belangrijk dat degenen die slagen de toegang ook
verdienen. We moeten ons dan de vraag stellen wat het precies is dat toegangsexamens moeten
meten: talent, inspanning, doorzettingsvermogen, kennis, competentie, ambitie, motivatie of de
bereidheid om zichzelf te enhancen? Om te kunnen bepalen wat rechtvaardig is moeten we nagaan
wat we precies willen prijzen in een praktijk. Wat is met andere woorden de kern van iemands
verdienste? (Schermer, 2008, p86-87) In sport wordt hiervoor verwezen naar een interne standaard
van excellentie en ‘atletische meritocratie’:

53
 A central goal of sport is to measure athletic excellence and, in the ideal contest, victory is
determined primarily by the qualities that are central to athletic excellence: skill, strategy,
effort, and psychological toughness. This requires that competitive sport exemplify equality of
opportunity—athletic meritocracy—by enacting rules that reward these qualities that
constitute athletic excellence. (Dixon, 2008, p254-255)

Om ervoor te zorgen dat deze atletische meritocratie gevrijwaard wordt, is er een level playing field
nodig, door gebalanceerde condities en regels zorgen we ervoor dat externe factoren niet
doorslaggevend zijn voor iemands toegang tot een sport en zijn succes. Ook moet hierdoor de
onvoorspelbaarheid van een sportwedstrijd bewaakt worden. (Hemphill, 2009, p314)

Het probleem met PEDs is dan dat ze de uitkomsten van sportwedstrijden veranderen, ze kunnen
prestaties mogelijk maken die zonder het gebruik ervan niet mogelijk waren. Het is eerst en vooral
belangrijk om een onderscheid te maken tussen absolute en relatieve uitkomsten. Absolute
uitkomsten gaan over de algemene verhoging van de prestaties van atleten wanneer PEDs worden
toegelaten, bijvoorbeeld een verhoging van de gemiddelde prestaties en het scherper stellen van
records. We kunnen ons hierbij de vraag stellen of het rechtvaardig is dat een record van een atleet
van een vorige generatie - toen een substantie nog niet toegankelijk was - verbroken wordt door
iemand die deze substantie nu wel kan gebruiken. Op dit soort vraagstukken zal ik niet niet focussen,
ik beperk me hier tot de bedenking dat deze redenering vooruitgang in sport onmogelijk maakt.
Allerlei technologische innovaties zoals beter en lichter materiaal of nieuwe trainingsmethodes
zorgen ervoor dat de sport evolueert, waardoor records sneuvelen. In het wielrennen valt het
werelduurrecord bijvoorbeeld moeilijk te vergelijken over generaties heen, aangezien de fietsen
steeds lichter en meer aerodynamisch worden.8 De introductie van carbonvezelstokken in het
polsstokspringen heeft letterlijk de lat hoger gelegd. De vraagstukken rond rechtvaardigheid zijn veel
prominenter wanneer we de relatieve uitkomsten van doping behandelen. Dit bepaalt de verhouding
tussen de onderlinge atleten die al dan niet doping gebruiken, die rechtstreeks met elkaar in
competitie treden. (Douglas, 2007, p6)

Op deze relatieve uitkomsten zal de focus hier liggen. Vaak wordt gesteld dat het gebruik van PEDs
ongelijkheid genereert. Het bezwaar is dat ongelijke toegang tot PEDs onrechtvaardige ongelijkheden
teweeg kan brengen. (Douglas, 2019, p7) Deze redenering wordt ook gemaakt als het gaat over
educatie. Indien cognitieve PEDs academische prestaties bevorderen, bijvoorbeeld een middel dat
het makkelijker maakt om te studeren voor een examen of iemand meer kan doen onthouden, dan
zou het onrechtvaardig zijn als sommige studenten er toegang tot hebben en anderen niet. Dit kan
bijvoorbeeld gebeuren wanneer deze middelen duur zijn en enkel rijke studenten ze kunnen
veroorloven. Dit zou een reden kunnen zijn om ze te willen verbieden. (Lamkin, 2012, p349-350;
Schermer, 2008, p87)

8
Ik merk hier wel bij op dat de UCI (de Internationale Wielerunie) deze ontwikkeling in bepaalde mate heeft
trachten in te tomen door bepaalde beperkingen op te leggen aan de fietsen waardoor de effecten minder
groot zijn dan ze hadden kunnen zijn. Het werelduurrecord is hier een omstreden voorbeeld van omdat de
gevestigde records tussen 1984 en 1996 retroactief ongeldig verklaard werden omdat allerlei aerodynamische
innovaties het moeilijk maakten om de records te vergelijken met voorgaande records. Hierdoor werd
uitgerekend Eddy Merckx even opnieuw recordhouder. Sinds 2014 zijn de regels opnieuw versoepeld en
worden aerodynamische verbeteringen opnieuw toegestaan als ze aan bepaalde regulaties voldoen.
(Hutchinson, 2015) Absolute uitkomsten van enhancements zijn dus niet altijd onomstreden, maar ze worden
wel degelijk (in bepaalde mate) toegelaten.

54
Het argument dat sommige atleten of studenten ze gebruiken en anderen niet en er daardoor geen
gelijke kansen zijn, is echter geen voldoende argument om PEDs te verbieden. Dit probleem kan
evengoed opgelost worden door ze voor iedereen toegankelijk te maken. We kunnen hierbij
uitzonderingen maken en bepaalde enhancements niet toestaan omwille van paternalistische
gronden rond gezondheid en veiligheid. (Dixon, 2008, p255; Schermer, 2008, p86-87)

Gelijke toegang lost het probleem echter niet noodzakelijk op, want bepaalde atleten of studenten
zullen duurdere middelen kunnen verkrijgen en/of betere begeleiding bij het gebruik ervan. Dit is
echter het geval voor allerlei trainingsmethodes en middelen die wel toegelaten zijn. Het is dus niet
duidelijk waarom deze argumenten enkel van toepassing zouden zijn op PEDs en niet op andere
onrechtvaardige ongelijkheden. Er zijn veel voordelen die bepaalde atleten genieten en anderen niet,
waar we ons geen zorgen om maken. Naast natuurlijke begaafdheid, hebben atleten ook
verschillende toegang tot faciliteiten, technologie, uitrusting, professionele begeleiding,
supplementen, etc. Ook in (hoger) onderwijs genieten rijke studenten van voordelen die hun minder
gegoede medestudenten niet hebben, we denken hierbij bijvoorbeeld aan privélessen of het niet
moeten werken om de studies te betalen waardoor er meer tijd is om te studeren. Waarom zouden
we die ongelijkheden wel aanvaarden, maar PEDs anders behandelen? (Dixon, 2008, p255; Hemphill,
2009, p315; Lamkin, 2012, p349-350)
Het feit dat we bepaalde onrechtvaardigheden tolereren, praat anderen natuurlijk nog niet goed. Een
van de redenen dat we bepaalde sociale ongelijkheden tolereren is waarschijnlijk dat we er weinig
aan kunnen doen, sommigen zouden haast onmogelijk zijn om te voorkomen zonder verregaande
staatsinterventies, terwijl een verbod op PEDs makkelijker te handhaven is. We moeten ons echter
wel afvragen of de juiste oplossing het verbieden is van PEDs zodat rijke studenten of atleten er geen
oneerlijk voordeel uithalen, in plaats van ervoor te zorgen dat iedereen er toegang tot heeft. Dit kan
in bepaalde gevallen misschien goedkoper en makkelijker te regelen zijn dan dure controleorganen
om een verbod te handhaven. (Dixon, 2008, p255; Lamkin, 2012, p349-350) In het licht van de
mogelijkheden die PEDs kunnen bieden om ongelijke kansen op basis van talent tegen te gaan, lijkt
de toegang verzekeren een betere optie.

Een opmerking die we kunnen anticiperen is dat indien we gelijke toegang en begeleiding zouden
kunnen verzekeren, er een bijkomend probleem is. Atleten en studenten zullen namelijk verschillend
reageren op middelen waardoor sommigen er meer voordeel uit zullen halen dan anderen omwille
van onder andere fysiologische verschillen. Deze fysiologische verschillen vervangen dan de
aangeboren fysieke verschillen die luck egalitarians zouden willen neutraliseren. We kunnen hier
opnieuw de analogie maken met andere hulpmiddelen en methodes. Atleten reageren anders op
allerlei variabelen (training, voeding, recuperatie, ...). De verschillen in hoe mensen reageren op
hulpmiddelen is echter nog geen reden om die hulpmiddelen te verbieden. (Dixon, 2008, p256) Het is
echter wel een terechte opmerking die we serieus moeten nemen als we via PEDs meer gelijke
kansen willen creëren. De effectiviteit van middelen verschilt van persoon tot persoon en dit zich zal
reflecteren in hun opportuniteiten. Het voordeel aan de focus op midfare als onderwerp voor
verdeling is dat we dit gegeven kunnen betrekken in de verdeling. Het uitgangspunt is dat mensen
ondersteund worden tot ze relevante condities bereikt hebben, omwille van de verschillen tussen
mensen zullen hiervoor verschillende hoeveelheden middelen voor nodig zijn.

Een tweede argument tegen toelating is het volgende: ook al zouden alle studenten toegang hebben
tot PEDs, hen toelaten om ze te gebruiken is onrechtvaardig tegenover studenten die ze niet willen

55
gebruiken. Deze visie is volgens Lamkin (2012, p350) moeilijk te verdedigen. Hij maakt opnieuw de
analogie met andere vormen van studiehulp. Indien alle studenten toegang zouden hebben tot
privélessen, is het niet onrechtvaardig om ze te gebruiken tegenover de studenten die zich
onthouden. Het argument krijgt wel kracht wanneer de middelen schadelijk kunnen zijn voor de
gezondheid. Studenten zouden hun gezondheid niet moeten hypothekeren voor hun studies. Deze
bezorgheden kunnen echter opgelost worden door bepaalde middelen wel en anderen niet toe te
laten afhankelijk van mogelijke schadelijke effecten. Indien een middel legaal en voldoende veilig is,
is het moeilijk te rechtvaardigen waarom het niet onfair zou zijn om van privélessen gebruik te
maken, maar wel om dit middel te gebruiken tegenover andere studenten die ervoor kiezen dit niet
te doen. In het geval van sport hebben we eerder al gesteld dat de essentie van topsport nu eenmaal
is dat atleten er alles aan zullen doen om te winnen en dat we binnen de mate van het redelijke
trainingsmethodes en hulp niet kunnen verbieden omdat anderen niet bereid zijn dit ook te doen.
Deze bereidwilligheid onderscheidt de topatleten net. Het grote verschil tussen educatie en sport is
hier dat risico geen essentieel onderdeel is van educatie, maar wel van sport. Hierdoor is er binnen
sport iets meer tolerantie voor risico’s van bepaalde middelen, zolang ze de redelijke drempel van
aanvaardbaar risico niet overschrijden.

Uiteindelijk ondermijnt een pleidooi tegen PEDs op basis van rechtvaardigheid zichzelf omdat
sportcompetities inherent onrechtvaardig zijn. Onder het fair opportunity principle trachten
sportfederaties bepaalde ongelijkheden op basis van willekeurige criteria die atleten niet onder
controle hebben te bannen uit de competities. Er wordt met bepaalde onoverkomelijke verschillen
rekening gehouden door categorieën te maken in de competities. Atleten worden onderverdeeld in
competitiegroepen op basis van enkele kenmerken: geslacht, leeftijd (bij jongeren) en in bepaalde
sporten ook lichaamsgewicht. Het verschil in de genetische aanleg van talent worden echter straal
genegeerd. Mensen met arbitraire genetische kenmerken zullen altijd voordeel hebben over
degenen die ze niet (of minder) hebben, er is bij voorbaat geen equal playing field. (Douglas, 2007,
p4; Le Page, 2006, p18) De succesvolle Finse skiër Eero Mantyranta had bijvoorbeeld een genetische
mutatie waardoor hij tot 50% meer rode bloedcellen produceerde dan gemiddeld. (Le Page, 2006,
p18) Zoals eerder vermeld is de concentratie aan rode bloedcellen (hematocrietwaarde) een van de
meest bepalende factoren van VO2max, wat zeer belangrijk is in uithoudingssporten. Genen alleen
zorgen natuurlijk niet voor succes maar geven sommige mensen een gigantisch voordeel terwijl
anderen niet op het hoogste niveau geraken, hoe hard ze ook trainen. Genetische factoren zijn de
aanleg om de juiste kwaliteiten te ontwikkelen voor een goede sportieve prestatie. Hoewel atleten
hun talent ontwikkelen door interactie van hun genen met hun omgeving, is de mate waarin hun
capaciteiten via training verbeterd kunnen worden ook een genetische factor. (Loland & Hoppeler,
2012, p349; Le Page, 2006, p18)
Sport creëert dus een waardensysteem dat erop gericht is om atleten te rangschikken op basis van
hun gecultiveerde natuurlijke talenten. Het onrechtvaardige aan PEDs is in deze visie dat het de
mogelijkheid van sport ondermijnt om het onderscheid te maken tussen wie hun superieur natuurlijk
potentieel gecultiveerd heeft en wie hun inferieur natuurlijk potentieel gecultiveerd heeft in
aanvulling met medische interventies. Dit onderscheid in stand houden is echter inconsistent met
wat vooropgesteld wordt in de rechtvaardigheidsargumenten tegen PEDs. Er wordt net
beargumenteerd dat we niet willen dat er ongelijkheid tussen mensen ontstaat op basis van
willekeurige criteria waar mensen geen controle over hebben. Ook in andere aspecten van het leven
zoals educatie en de arbeidsmarkt, krijgen minder getalenteerde mensen minder toegang tot sociale

56
voordelen en potentiele levenskeuzes. Het rechtvaardigheidsargument op basis van gelijke kansen
ondergraaft dus zichzelf als het toegepast wordt op PEDs. Het wijst ons er net op dat we over PEDs
moeten beginnen denken als een middel om praktijken rechtvaardiger te maken. (Juengst &
Moseley, 2019)

Welke invloed zou de introductie van PEDs nu werkelijk hebben op rechtvaardigheid? Momenteel is
er een ongelijke toegang tot vermogens, de maximale ontwikkeling die we ervan kunnen bereiken is
beperkt door de natuurlijke loterij. We hebben eerder beargumenteerd dat PEDs de mogelijkheid
kunnen hebben om de toegang tot deze vermogens te democratiseren, om net meer toegang
mogelijk te maken.
Volgens Douglas (2019, p7) wordt er nog steeds enige onrechtvaardigheid gecreëerd tussen bepaalde
individuen, maar zou de introductie van PEDs rechtvaardiger zijn in zijn totaliteit bekeken tegenover
de huidige situatie. Binnen de desert thesis is het niet rechtvaardig dat mensen hetzelfde bereiken en
evenveel beloning krijgen wanneer iemand hiervoor PEDs gebruikte en iemand anders niet,
aangezien de andere persoon meer verdienste heeft dan degene die doping gebruikte. Enhancement
heeft hier een fairness-disrupting effect. PEDs kunnen echter ook bestaande ongelijkheid enigszins
verhelpen. Stel dat er twee mensen zijn met vrij gelijkaardige capaciteiten. Deze twee personen
hebben lagere capaciteiten dan het merendeel van de mensen. Persoon A gebruikt PEDs en persoon
B niet. Door PEDs te gebruiken, dicht A de kloof tussen hem en het merendeel van de mensen met
hogere capaciteiten. De onrechtvaardigheid tussen hem en de rest wordt hierdoor deels verholpen
door zijn gebrek aan talent te remediëren. A bereikt echter meer dan B, waardoor er een
onrechtvaardig verschil tussen hen wordt gecreëerd. In het algemeen kunnen we dus stellen dat het
gebruik van PEDs door A de situatie verbetert op vlak van rechtvaardigheid. Zijn gebruik van PEDs
heeft volgens Douglas (2019, p7) echter wel nog steeds enig fairness-disrupting effect omdat dit
onrechtvaardigheid creëert tussen persoon A en B.
Ik ga akkoord met Douglas dat de introductie van PEDs inderdaad ongelijkheid kan creëren tussen
mensen die ervoor kiezen om PEDs te gebruiken en mensen die ervoor kiezen om dit niet te doen, ik
zou deze ongelijkheid echter niet onrechtvaardig noemen. Wanneer PEDs een mogelijke optie
zouden worden verschuift de huidige natuurlijke, onvrijwillige ongelijkheid naar een (deels) gekozen
ongelijkheid. Indien PEDs niet toegelaten worden, worden mensen de toegang tot vermogens die
nodig zijn om bepaalde kansen te krijgen ontzegd op basis van factoren waar ze (deels) geen controle
over hebben. Indien PEDs wel toegelaten worden en die vermogens toegankelijker worden via
hulpmiddelen, wordt het al dan niet kunnen deelnemen meer een kwestie van keuze. Een keuze om
(indien iemand ze nodig heeft wegens minder talent) hulpmiddelen te gebruiken. Het klopt dat de
introductie van PEDs in de context van topsport ertoe zal leiden dat het gebruik van bepaalde PEDs
noodzakelijk zal worden om competitief te zijn, we hebben hiervoor wel beargumenteerd dat dit
geen dwang is wanneer de middelen in kwestie voldoende veilig zijn. Deze situatie, waarin mensen
een keuze krijgen, is echter te verkiezen boven de huidige situatie waarin iemands mogelijkheden
grotendeels door genetische aanleg bepaald worden. Het toelaten van PEDs biedt de mogelijkheid
om meer substantiële kansen te creëren. Wel wordt het met het oog op rechtvaardigheid belangrijk
dat de concrete toegang tot PEDs op een manier georganiseerd wordt dat ze effectief zoveel mogelijk
onrechtvaardige ongelijkheid tegengaat. De redenering gaat enkel op als de mensen die er baat bij
hebben, ook werkelijk toegang hebben tot PEDs. We komen hierop terug in hoofdstuk 6.

57
 5.4. Makkelijkere prestaties

5.4.1. Inspanning en verdienste

Aansluitend bij de desert thesis is er ook het argument dat het gebruik van PEDs iemand minder
verdienstelijk maakt omdat het zijn prestaties makkelijker maakt, in tegenstelling tot het gebruik van
traditionele methodes. Er lijkt een sterke band te zijn tussen inspanning en verdienste. Dit intuïtief
argument stelt dat er iets mis is met het jezelf te makkelijk maken, het gaat om de overtuiging dat
mensen hard moeten werken voor hun prestaties om verdienstelijk te zijn. (Douglas, 2019, 9-10;
Schermer, 2008, p356, 359)

Het argument dat PEDs onze prestaties makkelijker maken, maakt doorgaans de veronderstelling dat
de rol van skills (relevante sportieve vaardigheden) erdoor afneemt. Dixon (2008, 358) stelt deze
veronderstelling in vraag. PEDs voorstellen als een substituut voor skills is een te enge benadering.
Van sommige enhancements kunnen we stellen dat ze het potentieel van atleten net doet
openbloeien, zodat ze hun skills maximaal kunnen ontplooien. PEDs kunnen atleten bevrijden van
hun gelimiteerde talenten die de ontwikkeling van hun vaardigheden in de weg staan. Dixon (2008,
p260) stelt wel dat we een onderscheid kunnen maken tussen hulpmiddelen. Enerzijds zijn er degene
die de rol van skills tenietdoen, bijvoorbeeld een pistool dat automatisch schiet als het mechanisme
het centrum van het doel herkent. Dit zou de vaardigheden die belangrijk zijn bij schieten
tenietdoen. Aan de andere kant zijn er hulpmiddelen die iemands skills net tot hun recht doen
komen, zoals pistolen die veel accurater in een rechte lijn op het doelwit schieten. Analoog moeten
we voor PEDs dus bepalen waar ze zich bevinden op het continuüm in relatie tot skills. We moeten
hierbij dan nagaan welke elementen van atletische excellentie de sport in kwestie wil testen.

Het lijkt erop dat we inspanningen en hard werk het meeste waarderen. Het idee dat inspanning dan
de determinant moet zijn voor de uitkomst van een sportwedstrijd, strookt echter niet met onze
werkelijke opvattingen en stand van zaken. In de meeste sporten zijn er namelijk geen pogingen
ondernomen om de duidelijke effecten van natuurlijk talent op de uitkomst te neutraliseren. Sterker
nog, atleten waarvan hun succes grotendeels te wijten valt aan hun superieur natuurlijk vermogen,
worden doorgaans geprezen. We adoreren atleten die een natural grace hebben, atleten als Usain
Bolt hebben zoveel talent dat het na de wedstrijd lijkt of ze nog overschot hebben en het hen relatief
weinig moeite heeft gekost. (Bonte, 2015, p92) Hoewel underdogs en atleten die against-all-odds
winnen ook heel geliefd kunnen zijn, misschien soms wel evenveel of meer dan de natuurlijk
superieure atleet, kunnen we niet rond de bewondering van talent. Daarbij is het opvallend dat
moeiteloosheid enkel gewaardeerd wordt als ze natuurlijk van oorsprong is. Indien een natuurlijk
getalenteerde atleet weinig moeite moet opbrengen voor een prestatie is het bewonderenswaardig,
indien een gedopeerde atleet weinig moeite moet opbrengen is er opeens een probleem. (Bonte,
2015, p94; Douglas, 2007, p5) Het probleem lijkt dus niet de hoeveelheid moeite die nodig is voor
een prestatie, maar de oorsprong van de vermogens.
Om dit probleem te vermijden, wordt het argument eerder aangepast naar het meritocratisch
arbeidsethos waar Bonte (2015, p73) het reeds over had. Er wordt dan gesteld dat de uitkomst van
een sportwedstrijd bepaald moet worden door inspanning en natuurlijk vermogen. Externe factoren
en allerlei technologische shortcuts kunnen binnen deze visie een stoorzender zijn. Atleten die
duidelijk winnen omwille van hun toegang tot bepaalde externe voordelen worden doorgaans

58
minder geprezen dan degenen die winnen door hun natuurlijk vermogen en inspanning. (Douglas,
2007, p5)

Wanneer het om cognitieve prestaties gaat, zien we gelijkaardige tendensen. Schermer (2008, p357-
360) beargumenteert echter dat de resultaten van onze activiteiten belangrijker zijn dan de manier
waarop ze behaald zijn. We kunnen iemand prijzen voor het harde werk en de moeite die hij heeft
moeten leveren voor een prestatie, bovenop de lof die hij al krijgt voor de prestatie op zich. Dit
betekent echter niet dat alle inspanning noodzakelijk intrinsiek waardevol is. Indien PEDs beschikbaar
zouden zijn en het gebruik ervan minder moeite betekent, doen degenen die ze niet willen gebruiken
volgens Douglas (2019, p12) onnodige inspanningen. Hij vindt echter niet dat het kiezen voor
onnodige inspanningen noodzakelijk meer verdienste oplevert.
Bovendien elimineren technologische shortcuts het belang van moeite en hard werk niet, ze
verplaatsen de focus ervan slechts. Analoog denken we hierbij aan het gebruik van rekenmachines,
die zorgen ervoor dat we minder moeite moeten stoppen in hoofdrekenen en meer tijd hebben om
nieuwe problemen op te lossen. (Schermer, 2008, p359-360)

Een ander insteek is dat iemand in een bepaalde mate moet lijden om het succes van een prestatie te
verdienen. Volgens deze stelling zit er waarde in de opofferingen die gemaakt moeten worden om
iets te bereiken. Schermer (2008, p359) ziet hier geen goede redenen voor tenzij het over een van de
drie uitzonderingen gaat:

• Situaties waarin prestaties intrinsiek gelinkt zijn aan lijden. Bijvoorbeeld initiatierituelen en
religieus vasten. In deze specifieke contexten heeft lijden betekenis. De betekenis van het
lijden is echter afgeleid van deze specifieke praktijk en geeft dus geen morele waarde aan
lijden buiten deze betekenisvolle context.
• Sommige vormen van lijden hebben een morele betekenis. We denken hierbij bijvoorbeeld
aan verdriet na het overlijden van een dierbare. Dit verdriet is een indicatie voor de band die
we hebben met de overledene. Het zou in deze situaties ongepast zijn om dit verdriet te
omzeilen met een hypothetische shortcut in de vorm van doping.
• Lijden kan soms educatieve waarde hebben. Lijden bestaat niet alleen uit pijn, maar kan ook
tot inzichten leiden en daardoor persoonlijke groei mogelijk maken. De mogelijkheid van
lijden om ons iets bij te leren in bepaalde situaties, betekent echter niet dat lijden
noodzakelijk is voor persoonlijke groei. Dit kan op verschillende manieren bereikt worden.
Daarbij draagt lijden niet noodzakelijk bij aan positieve persoonlijke groei, het kan mensen
ook veranderen in de negatieve zin. Het is zeker niet altijd een verrijking.

Schermer (2008, p359) concludeert daarom dat tenzij er goede redenen zijn om het niet te doen, we
moeten trachten pijn te voorkomen en te verlichten. Enhancements weigeren omdat ze pijn en lijden
kunnen verminderen, is volgens haar daarom absurd.

59
 5.4.2. Aantasten van persoonlijkheid/morele eigenschappen

Het waarderen van pijn en lijden berust vaak op de angst dat de beschikbaarheid van shortcuts onze
persoonlijkheid aantast. Het morele bezwaar is dat het slecht is voor de ontwikkeling van iemands
persoonlijkheid als zaken te gemakkelijk gaan. Hard werken, worstelen met tegenslag en pijn worden
gezien als fundamentele ervaringen in de opbouw van iemands persoonlijkheid. Toegang tot PEDs
zou mensen dan lui maken. We mogen daarom moeilijkheden in het leven niet uit de weg gaan of
makkelijker maken via enhancements, maar ze overwinnen via zelfdiscipline en
doorzettingsvermogen. (Hemphill, 2009, p316-317; Schermer, 2008, p356)
Schermer (2008, p356-357) noemt dit de deugdeninterpretatie van het easy shortcut argument.
Belangrijke deugden zoals doorzettingsvermogen, discipline en moed komen enkel tot ontwikkeling
door ze te beoefenen. Wanneer ze niet meer nodig zijn om prestaties te leveren door de
beschikbaarheid van shortcuts, gaat het voordeel van het beoefenen en bezitten van die deugden
verloren. De deugden zelf zullen dan na verloop van tijd verdwijnen en de persoonlijkheid van
mensen aantasten. Interne standaarden van excellentie bevatten in deze visie dus ook bepaalde
deugden.

Dit argument houdt er echter geen rekening mee dat we al veel shortcuts gebruiken in allerlei
aspecten van ons leven. PEDs zouden dus ook kunnen benaderd worden als passend in het kader van
een waaier aan praktijken die wel geaccepteerd en alomtegenwoordig zijn. Het verwijzen naar
bestaande shortcuts die wel acceptabel zijn, is natuurlijk geen voldoende argument om andere te
accepteren. Het toont niet aan dat nieuwe shortcuts niet moreel problematisch kunnen zijn. Wel
moeten er argumenten zijn die het problematische aspect van PEDs kunnen aantonen om te
rechtvaardigen waarom deze specifieke shortcuts wel problematisch zijn, in tegenstelling tot andere.
(Schermer, 2008, p356)

Het valt bovendien te betwijfelen dat shortcuts problematisch zijn met betrekking tot de
ontwikkeling van deugden. De deugdeninterpretatie vergist zich eerst en vooral door PEDs gelijk te
stellen aan minder inspanning leveren. Ze kunnen ons net in staat stellen om harder te werken en te
excelleren. Bepaalde vormen van doping werken slechts wanneer er net meer inspanning wordt
geleverd. Ze versterken de capaciteit van een persoon om meer, langer en intenser te trainen.
Anabole steroïden versnellen de hersteltijd van onze spieren, waardoor we extra kunnen trainen en
een hoger niveau kunnen halen. Doping is geen wondermiddel dat een passieve gebruiker in staat
stelt atletische vermogens te ontwikkelen. Het biedt atleten wel de mogelijkheid om meer te halen
uit hun natuurlijke talenten via inspanning. (Bonte, 2015, p92; Douglas, 2019, p11; Hemphill, 2009,
p317; Buchanan, 2011, p157)

60
Tyler Hamilton (in Gladwell, 2013), voormalig Olympisch kampioen, ploeggenoot van Lance
Armstrong en ‘dopingzondaar’ vatte het krachtig samen:

Dope is not really a magical boost as much as it is a way to control against declines. Doping
meant that cyclists finally could train as hard as they wanted. It was the means by which
pudgy underdogs could compete with natural wonders. People think doping is for lazy people
who want to avoid hard work. For many riders, the opposite was true: EPO granted the ability
to suffer more; to push yourself farther and harder than you’d ever imagined, in both training
and racing. It rewarded precisely what I was good at: having a great work ethic, pushing
myself to the limit and past it. I felt almost giddy: this was a new landscape. I began to see
races differently. They weren’t rolls of the genetic dice, or who happened to be on form that
day. They didn’t depend on who you were. They depended on what you did—how hard you
worked, how attentive and professional you were in your preparation.

Gladwell (2013) noemt het gebruik van doping daarom net een toonbeeld van hard werk:

It is a vision of sports in which the object of competition is to use science, intelligence, and
sheer will to conquer natural difference. Hamilton and Armstrong may simply be athletes who
regard this kind of achievement as worthier than the gold medals of a man with the dumb
luck to be born with a random genetic mutation.

In plaats van ons karakter aan te tasten, kan doping net onze persoonlijke inspanning en
verantwoordelijkheid vergroten. De capaciteit om onszelf te verbeteren is ook een typisch menselijke
eigenschap. In het geval van cognitieve PEDs is het verkeerd om te veronderstellen dat het gebruik
van middelen onze normale cognitieve processen vervangt, ze maken het wel mogelijk om deze
beter te benutten. (Buchanan, 2011, p157; Hemphill, 2009, p317). Ze kunnen mensen ook in staat
stellen om zich in te zetten voor iets waar ze voorheen geen toegang tot hadden omwille van
onvoldoende talent. Bonte (2015, p92) noemt middelen die onze interne blokkades opheffen en ons
in staat stellen om ons (nog harder) in te spannen agency-enabling doping. Binnen een competitieve
context als sport zullen PEDs nooit hard werk ondermijnen, ook al maken ze voorgaande prestaties
makkelijker, maar zoals hierboven omschreven atleten net meer tot het uiterste drijven. In minder
(intrinsiek) competitieve contexten zoals educatie, kunnen ze het leveren van bepaalde prestaties
inderdaad makkelijker maken zonder dat er de nood is om het nog beter te doen. Het leveren van de
inspanning kan dan misschien makkelijker gemaakt worden, maar ook aangenamer en efficiënter.
Het blijft echter misleidend om te denken dat gelijk welk hulpmiddel de noodzaak van inspanning of
studie tenietdoet. Inspanning blijft noodzakelijk, hoeveel doping iemand ook gebruikt. (Lucke et al.,
2011, p199)

Schermer (2008, p357) stelt bovendien dat interpretaties van basisdeugden kunnen veranderen
doorheen de tijd. Daarnaast kunnen ze ook beoefend worden via verschillende activiteiten. Als één
manier om een deugd te beoefenen verdwijnt, kan dit nog steeds via andere manieren of in andere
levenssferen. In elke specifieke casus moeten we ons de vraag stellen wat het belangrijkste aspect
van de activiteit is: het doel of het effect op persoonlijkheid. Het feit dat bepaalde deugden
ontwikkeld worden via bepaalde activiteiten kan een bijkomend resultaat zijn van het deelnemen
aan een activiteit, maar dit is niet noodzakelijk het primaire doel ervan. Schermer (2008, p357)
gebruikt het voorbeeld van het leren van een nieuwe taal. Het kost inderdaad doorzettingsvermogen
om dit te doen, maar als het makkelijker zou worden om het doel (een taal leren) te bereiken, zou

61
het onzinnig zijn om deze shortcut te verbieden omdat ze een mogelijkheid wegneemt om geduld en
doorzettingsvermogen aan te leren. Bovendien kan de extra tijd, die door de shortcut vrijkomt,
gebruikt worden om deugden te beoefenen in activiteiten die iemand meer interesseren, of om zich
in te spannen voor een uitdagendere oefening. (Buchanan, 2011, p157; Douglas, 2019, p12)
We kunnen de vraag zelfs nog extremer stellen, waarom zouden mensen in bepaalde casussen deze
deugden moeten waarderen? Waarom zou iemand doorzettingsvermogen nodig hebben, als hij alles
zonder moeite kan doen? Het is echter onwaarschijnlijk dat er ooit een wereld zal bestaan waarin
deugden als doorzettingsvermogen en geduld niet meer noodzakelijk zullen zijn. Er zullen altijd meer
dan voldoende mogelijkheden zijn om die belangrijke deugden te ontwikkelen, aangezien er altijd
opportuniteiten zullen zijn om iets te bereiken via inspanning. (Buchanan, 2011, p157; Schermer
2008, p358)

5.4.3. Interne goederen

We beargumenteerden daarnet dat shortcuts niet noodzakelijk problematisch zijn om het doel van
een activiteit te bereiken. Het ontwikkelen van deugden is eerder een bijkomend resultaat maar niet
het hoofddoel. Een tegenargument hiervoor vinden we in een focus op interne goederen, die stelt
dat we via shortcuts wel het doel van een activiteit uit het oog kunnen verliezen. Het argument is
hier dat door een makkelijkere weg te nemen naar een doel, we de waarde verliezen die gevonden
kon worden in de traditionele manier. Het wijst ons erop dat niet alles wat we doen een middel tot
een doel is, maar dat er waarde zit in de methode op zich. We verliezen door shortcuts dan
betekenisvolle ervaringen. Het beklimmen van een berg is belangrijker dan het moment dat je op de
top staat. Het bereiken van de top is slechts betekenisvol als iemand de weg ernaartoe heeft
afgelegd, door er met een helikopter naar toe te vliegen verlies je de waarde van de activiteit
bergbeklimmen. Technologische shortcuts vormen echter niet altijd een probleem. Het gebruik van
de auto in plaats van te wandelen verstoort de praktijk ‘zich verplaatsen’ niet. In deze praktijken zijn
er geen interne standaarden van excellentie of interne goederen, het zijn de resultaten die belangrijk
zijn. Bij sport en educatie zou dit wel het geval zijn. (Schermer, 2008, p360-361)

In de context van sport is het argument dan dat sport een natuurlijke menselijke activiteit is en dat
het gebruik van de natuurlijke middelen (lichaam en training) intrinsiek waardevol zijn omdat ze een
betekenis hebben die we niet kunnen vinden in biotechnologische middelen, omdat die slechts een
effect veroorzaken en daardoor slechts instrumenteel waardevol zijn. In dit gedachtegoed is alles
doen om te winnen, zoals het gebruik van PEDs, onacceptabel omdat dit enkel gericht is op de
externe goederen (succes). (Hemphill, 2009, p318; Schermer, 2008, p360-361)
Ook wanneer het om educatie gaat, is er dezelfde bezorgdheid dat het gebruik van cognitieve PEDs
slechts gericht is op het bereiken van de instrumentele doelen van educatie (examenresultaten,
jobmogelijkheden, …) en hierdoor de interne goederen zoals zelfontplooiing en de zoektocht naar
waarheid negeren door enkel te focussen op studieresultaten. Het gebruik van PEDs kan studeren
dan wel makkelijker maken, maar niet leiden tot het ervaren van de interne doelen van educatie.
PEDs zouden dan de praktijk uithollen en een betekenisvolle menselijke activiteit verstoren en
interne goederen verloren doen gaan. (Schermer, 2008, p360-361; Schermer, 2008, p88)

De bezorgdheid van Borgmann (in Schermer, 2008, p362) is bovendien dat het toenemend gebruik
van technologie de relatie tussen mensen en de wereld rondom hen te consumptiegericht maakt.
Dat we alles gaan zien als middelen tot een doel en vergeten dat die soms onafscheidelijk zijn. Dat
we de interne goederen en vormen van excellentie in praktijken negeren en slechts focussen op

62
betere uitkomsten. Dat we steeds minder deelnemen aan betekenisvolle activiteiten en steeds meer
aan louter productie en consumptie. Het probleem bevindt zich volgens hem niet zozeer in bepaalde
technologische hulpmiddelen, maar in de trend waarin we steeds meer shortcuts in ons leven
inbouwen.

De effecten van technologie zijn echter veel diverser en complexer dan ze hier worden voorgesteld.
De kortzichtigheid van het easy shortcut argument is dat het enkel focust op de verstorende effecten
die (enhancement) technologieën kunnen hebben terwijl het de versterkende, innoverende en
ondersteunende effecten negeert. Het gebruik van zuurstofflessen maakt bergbeklimmen
bijvoorbeeld een praktijk die voor meer mensen toegankelijk wordt en hiermee ook de interne
goederen die met de praktijk verbonden zijn. Het verhoogt daarnaast de limiet van wat
bergbeklimmers kunnen bereiken. Hierdoor wordt de praktijk en bijhorende interne goederen voor
meer mensen toegankelijk en worden extra uitdagingen mogelijk voor ervaren bergbeklimmers. Het
is dus te pessimistisch om te veronderstellen dat PEDs of andere technologische shortcuts praktijken
uithollen en interne goederen verloren doen gaan. Bij het evalueren van PEDs moeten we daarom
afwegen of ze praktijken toegankelijker maken en verrijken of eerder uithollen. Het is niet essentieel
om elke praktijk te behouden zoals we ze nu kennen. Er zijn bijvoorbeeld altijd historische
breekpunten in een sport waarin nieuwe ideeën en technologieën geïntroduceerd worden die de
sport naar een hoger niveau brengt, zoals carbonvezelstokken in polsstokspringen. Deze evolutie
maakt de praktijk niet noodzakelijk minder betekenisvol. (Hemphill, 2009, p319; Schermer, 2008,
p362-363; Schermer, 2008, p86-88)

Ook bij cognitieve PEDs mogen we er niet bij voorbaat vanuit gaan dat ze de praktijk educatie zouden
uithollen en niet zouden kunnen bijdragen tot het bereiken van interne goederen. Is het gebruik van
Ritaline door een student bijvoorbeeld een analogie met het gedropt worden op de top van de berg
of met het gebruik van zuurstofflessen om ook een berg te kunnen beklimmen? Is dit een
enhancement die ons engagement versterkt of verkleint?
Uiteindelijk zijn PEDs slechts een middel die studenten kunnen helpen om zichzelf te ontplooien en
beter te studeren. De fout die het easy shortcut argument maakt is dat het intenties toeschrijft aan
een middel, terwijl een middel met gelijk welke intenties kan gebruikt worden. Het probleem is niet
zozeer de PEDs op zich maar de manier waarop ze gebruikt zouden worden. Ook zonder PEDs zullen
er studenten zijn die enkel studeren voor examenresultaten en geen interesse hebben in de interne
goederen zoals de zoektocht naar kennis en verrijking. Het argument negeert echter dat PEDs
bepaalde praktijken en de interne goederen ervan toegankelijk kunnen maken voor meer mensen. Er
valt een betekenisvol onderscheid te maken tussen de student die PEDs gebruikt om grote
onderscheiding te behalen en de student die zonder het gebruik zijn diploma niet zou kunnen
behalen. In het laatste geval kunnen we stellen dat PEDs de student toelaat om de interne goederen
van educatie te kunnen beleven, goederen die hem ontzegd zouden worden zonder externe hulp.
Wanneer PEDs het mogelijk maken voor studenten om deel te nemen aan de praktijk educatie is het
geen shortcut, net zoals het gebruik van privélessen geen shortcut is maar een engagement om zich
in te zetten voor een studie. Wanneer PEDs echter gebruikt worden om zo hoog mogelijk te scoren,
is dit een ander verhaal. (Lamkin, 2012, p351-352; Schermer, 2008, p86-88; Schermer, 2008, p362)
Dit onderscheid in intenties en relatie met interne goederen kunnen we echter meenemen naar de
concrete verdeling van PEDs. De manier waarop PEDs beschikbaar worden gemaakt zal bepalen hoe
ze gebruikt kunnen worden. We kunnen de beschikbaarheid van middelen ook vanuit een ideaal
sturen. Het ideaal is hier dan dat PEDs ingezet worden op een manier dat het de praktijk verrijkt door

63
mensen te empoweren en gelijke kansen te bieden, in plaats van ze toe te laten als competitief
middel in een (intrinsiek) niet-competitieve praktijk als educatie.

5.5. Agency en gedeelde verantwoordelijkheid

Het laatste argument tegen het gebruik van PEDs dat we bespreken is het argument dat door het
gebruik van PEDs de vereenzelviging met onze prestaties verzwakt omdat we niet verantwoordelijk
zouden zijn voor de prestaties die mogelijk gemaakt zijn door PEDs. Verantwoordelijkheid wordt hier
ingevuld als de mate waarin een prestatie toe te schrijven valt aan iemands agency. Er wordt vanuit
gegaan dat PEDs de mate waarin prestaties toegeschreven kunnen worden aan een persoon
vermindert. De verantwoordelijkheid van degene die de prestatie levert vermindert dan omdat hij
die verantwoordelijkheid moet delen met degenen die de PEDs ontwikkelen en ter beschikking
stellen voor hem. (Douglas, 2019, p13-15; Bonte, 2015, p45; Juengst & Moseley, 2019)

Douglas (2019, p15) gaat na of we verantwoordelijkheid voor prestaties wel zo kunnen bekijken en
bekijkt hiervoor twee mogelijke rechtvaardigingen. De eerste is dat verantwoordelijkheid zero-sum is.
We stellen ons dan voor dat de verantwoordelijkheid voor een prestatie verdeeld moet worden
onder de betrokkenen en dat iedereen voor een bepaald percentage verantwoordelijk is voor de
prestatie. Al deze percentages opgeteld is dan gelijk aan 100% verantwoordelijkheid. Dit concept
heeft volgens Douglas (2019, p15) echter ongepaste gevolgen, wat hij aantoont via een gedachte-
experiment. Indien drie mensen samen een bank beroven, zullen we namelijk niet stellen dat ze 3
keer minder verantwoordelijk zijn hiervoor dan iemand die alleen een bank berooft. We zullen nog
steeds stellen dat de drie kompanen allemaal volledig verantwoordelijk zijn en niet 1/3
verantwoordelijk. De tweede mogelijke verantwoording is dat wanneer iemand PEDs gebruikt om
iets te bereiken, het bereikte goed ook afhankelijk is van de agency van anderen en minder van dat
van hem. Het afhankelijk zijn van de agency van anderen, doet dan af aan de eigen
verantwoordelijkheid. Douglas (2019, p15) stelt echter dat het niet het vertrouwen in de agency van
anderen is dat de eigen verantwoordelijkheid doet dalen, maar de afname van het vertrouwen in je
eigen agency. Douglas (2019, p15-16) ontkent bovendien dat een vermindering in agency ook
noodzakelijkerwijs een vermindering in verantwoordelijkheid inhoudt. Ten eerste kan volgens hem
volledige verantwoordelijkheid behouden blijven zolang iemands aandeel een bepaalde
drempelwaarde overschrijdt. Een ander argument is dat er slechts een bepaalde vorm van agency
aanwezig moet zijn om volledige verantwoordelijkheid te behouden. Uitbesteding hoeft geen
vermindering in verantwoordelijkheid in te houden als de persoon controle behoudt over hoe
verschillende middelen worden aangewend voor het bereiken van zijn doelen. De persoon kan zich
dus zeker laten bijstaan en helpen door anderen, zolang hij de uitvoerende controle behoudt over
hoe deze bijstand verloopt. Mensen behouden dus volledige verantwoordelijkheid voor hun
prestaties, zolang ze de touwtjes in handen blijven houden over welke hulp ze krijgen en een
bewuste rol spelen in dit proces. We kunnen ons natuurlijk de vraag stellen of dit bij de meeste
atleten nog wel het geval is en dan hoeven we het zeker niet enkel over doping te hebben.
Trainingsschema’s, voedingsschema’s, trainingsstages, analyses van wedstrijddata, etc. worden
allemaal opgesteld en geïntegreerd door de entourage van een atleet. Veel atleten voeren de
beslissingen die genomen worden enkel uit, maar plaatsen wel hun vertrouwen in de entourage dat
het uitvoeren van deze beslissingen succes zal opleveren. Of dit problematisch is, is ook twijfelachtig.
Atleten gebruiken nu eenmaal de technologie die ze aangereikt krijgen als ze geloven in de voordelen
ervan. De formule-I-piloot weet wellicht slechts beperkt hoe zijn auto tot stand kwam. Met de

64
ontwikkeling van carbonvezelstokken in polsstokspringen hebben de atleten ook weinig te maken,
maar waarom zou dit hun verantwoordelijkheid voor hun prestatie aantasten? Het enige wat hierbij
relevant is, is dat de atleet weet hoe hij de nieuwe technologie moet gebruiken om prestaties te
leveren. Dat is de essentie van topsport: de praktische kennis en vaardigheid om de verschillende
mogelijkheden en hulpmiddelen te kunnen omzetten in een prestatie. (Douglas, 2015, p15-16;
Juengst & Moseley, 2019)

Het is opnieuw niet duidelijk waarom PEDs passiever of minder authentiek zouden zijn dan allerlei
andere externe hulpmiddelen die mensen gebruiken om prestaties te leveren. Bijna geen enkele
prestatie wordt enkel en alleen geleverd door de natuurlijke capaciteiten van een mens. Daarnaast
begrijpen we vaak niet volledig hoe deze hulpmiddelen precies functioneren, maar we hebben wel
praktische kennis over hoe we ze moeten gebruiken om iets te bereiken. Is onze relatie met
enhancements dan zo fundamenteel verschillend van onze relatie met pakweg onze ingeburgerde
technologische hulpmiddelen of bijvoorbeeld voedingssupplementen? Mensen gebruiken nu
eenmaal verschillende soorten tools om zichzelf en de wereld rondom hen vorm te geven, PEDs zijn
daar slechts een voorbeeld van.

5.6. Conclusie

Het probleem met de argumenten voor een verbod op PEDs is dat ze vaak focussen op bepaalde
moreel verwerpelijke eigenschappen die deze middelen zouden hebben. Wanneer we deze
eigenschappen verder bestuderen, komen we tot de vaststelling dat veel andere hulpmiddelen deze
eigenschappen ook bezitten en we deze wel toestaan. Verwijzen naar deze eigenschappen toont dus
niet aan waarom we een uitzondering moeten maken en PEDs verbieden. Het lijkt er vooral op dat
PEDs intuïties bij mensen triggeren die traditionelere hulpmiddelen niet doen, ook al komen ze
overeen in eigenschappen die als problematisch bestempeld worden. We kunnen de intuïtie hebben
dat PEDs onze mogelijkheid om zelfdiscipline te leren verlaagt, maar ze zouden ons engagement ook
net kunnen versterken. Wanneer het om de effecten van middelen gaat, zullen dit deels empirische
kwesties zijn die uitgeklaard moeten worden in plaats van voort te gaan op onze intuïties erover. Op
basis van het voorgaande concluderen we dat er geen prima facie redenen zijn om het gebruik van
PEDs categorisch te weigeren en we daarom hun mogelijkheden om gelijke kansen te bevorderen
moeten overwegen. Er zijn echter wel redelijke bezorgdheden waar we rekening mee moeten
houden wanneer we nadenken over de concrete beschikbaarheid van deze middelen. We denken
dan vooral aan veiligheidsoverwegingen en bezorgdheden rond rechtvaardigheid. In het volgende
hoofdstuk maken we die afweging tussen bezorgdheden rond PEDs en hun mogelijkheden in termen
van gelijke kansen en komen we tot voorstellen voor beleid omtrent de toegankelijkheid van PEDs.

65
 6. De verdeling van PEDs
6.1. Cognitieve PEDs

6.1.1. Doelen van onderwijs

Als we bekommerd zijn om rechtvaardigheid is het, omwille van de significante noden die mensen
met een ‘normale’ gezondheid hebben, niet voldoende om mensen enkel te ondersteunen tot ze de
statistische drempel van normaliteit hebben bereikt. Tot zover een nadeel het gevolg is van de
natuurlijke of sociale loterij en mensen hier niet verantwoordelijk voor zijn, hebben we reden om ons
te bekommeren om mensen met lage, maar ‘normale capaciteiten’. Wanneer het gaat om het
promoten van rechtvaardigheid en gelijkheid, is het niet relevant of mensen ‘normaal’ zijn, maar
staat het idee centraal dat mensen niet de nadelige gevolgen zouden moeten dragen van een
ongelijke verdeling van bepaalde basiscondities. Deze ongelijkheden kunnen zowel genetische als
sociale oorzaken hebben, er zijn dan ook verschillende mogelijkheden om die ongelijkheid tegen te
gaan. Tot voor kort was er enkel de mogelijkheid om in te zetten op de sociale verschillen die
bijdragen aan ongelijke opportuniteiten. We trachtten dit te remediëren via onderwijs, sociale
zekerheid, subsidieprogramma’s, etc. Nu ontstaan er ook mogelijkheden om de biologische factoren
te remediëren via enhancements zoals PEDs. Momenteel zijn de mogelijkheden zoals eerder vermeld
nog beperkt, maar we moeten beginnen nadenken over hoe we de huidige en toekomstige (betere)
middelen kunnen gebruiken in het streven naar gelijke kansen. Wij focussen ons hier op de
farmaceutische interventies en gaan niet in op bijvoorbeeld genetische aanpassingen, deze kunnen
ook een optie worden en vereisen verder onderzoek. Afhankelijk van hoe deze nieuwe
farmaceutische middelen ofwel cognitieve PEDs worden verdeeld, kunnen ze gebruikt worden om
biologische barrières te doorbreken en verschillen in de condities van mensen te verkleinen die nodig
zijn om degelijke levenskansen en welvaart te bereiken. (Guibilini & Minerva, 2019, p335-336, 341;
Savulescu, 2014, p14; Dunlop & Savulescu, 2014, p193)
Het grote voordeel van PEDs is dat het een goedkope remedie kan zijn voor ongelijkheid, in
tegenstelling tot andere methodes. Conventionele methoden zoals beter onderwijs, privélessen, etc.
zijn vaak duur en voor een groot deel van de samenleving niet toegankelijk. (Savulescu, 2014, p6;
Dunlop & Savulescu, 2014, p201) In tegenstelling tot de conventionele methoden kunnen PEDs
makkelijker verdeeld worden omdat ze geen manifestatie zijn van geaccumuleerd kapitaal. (Farah et
al., 2014, p423) Het is met betrekking tot de verdeling van PEDs ook veel makkelijker om na te gaan
wie wat heeft en hoeveel iemand nodig heeft. Nagaan wat iemands behoefte is doen we via
objectieve waarden, we gaan na wat iemands midfare condities zijn zoals zijn scholingsgraad. Op
basis van deze condities verdelen we middelen. Cognitieve capaciteiten dragen bij tot het bereiken
van die essentiële condities en we kunnen die inschatten via allerlei testen die reeds courant
toegepast worden. Een focus op deze waarden houdt er rekening mee dat iedereen anders reageert
op bepaalde middelen en omwille van hun startpositie een verschillende hoeveelheid nodig zullen
hebben. We verdelen tot iedereen bepaalde relevante waarden heeft bereikt (indien dit praktisch en
redelijkerwijs mogelijk is).

Wanneer we accepteren dat normale menselijke cognitieve functies niet altijd optimaal zijn, heeft dit
belangrijke implicaties voor PEDs maar ook voor educatie. Educatie zou moeite moeten doen om
normale cognitieve tekortkomingen te verhelpen, niet enkel ‘speciale educatie’ aanbieden aan

66
degenen wiens cognitieve vermogens statistisch abnormaal zijn. We moeten ons ook verzetten tegen
het Rousseauiaanse idee dat het doel van onderwijs het realiseren van iemands natuurlijk potentieel
is. Normale menselijke capaciteiten zijn geen doel op zich, het nastreven van de doelen van
onderwijs moet centraal staan. Door natuurlijke variatie is dit potentieel van veel mensen vrij
beperkt. Als onze cognitieve capaciteiten afwijken van een referentiepunt dat we waardevol vinden
en we kunnen daar op een veilige en kostenefficiënte manier iets aan veranderen, dan moeten we
dit doen als er geen extra bezwaren zijn. (Buchanan, 2011, p147, 155)
Buchanan (2011, p148) onderscheidt hiervoor de volgende doelen van onderwijs:

• De ontwikkeling van individuen stimuleren

• Democratisch burgerschap aanleren
• Economische afhankelijkheid voorkomen en algemeen welzijn verhogen door vaardigheden
en kennis te ontwikkelen die coöperatie mogelijk maken

De waarden die onderwijs als instituut ondersteunen, vormen ook een argument om cognitieve PEDs
publiek te ondersteunen. Net zoals onderwijs kunnen ze bijdragen aan de ontwikkeling van
personen, hen helpen hun rol op te nemen als lid van de samenleving en democratie en bijdragen
aan hun algemeen welzijn door het ontwikkelen van allerlei vaardigheden en economische
afhankelijkheid te voorkomen. We hoeven daarom de argumenten voor publieke steun en
institutionalisering van PEDs niet te zoeken in transhumanistische argumenten of het streven naar
perfectie, maar enkel de lijn door te trekken van de reeds aanwezige democratische waarden die we
nastreven in onderwijs. (Buchanan, 2011, p147)

Zoals eerder vermeld lijkt het erop dat er een omgekeerd-U-effect of baseline effect is bij PEDs. De
huidige farmaceutische middelen lijken het meeste voordeel op te leveren bij degenen die zich dicht
bij de drempel van statistische normaliteit van de relevante cognitieve vermogens bevinden. Iemand
met gelimiteerde capaciteiten heeft bovendien meer te winnen bij dopinggebruik dan een reeds
hoog scorende student. Als we via cognitieve PEDs bijvoorbeeld iemands intelligentie kunnen
verhogen, zal dit waarschijnlijk resulteren in betere jobmogelijkheden en hierdoor een hoger
inkomen. Voor veel mensen zou dit echter een positional good zijn en weinig verschil maken
wanneer iedereen PEDs gebruikt, waardoor de relatieve positie tegenover elkaar gelijkaardig blijft.
Voor mensen met een lage intelligentie is een verhoogde intelligentie echter meer dan een positional
good omdat dit hen boven de drempel om aan (bepaald) werk te geraken kan helpen. Hierdoor zou
een verhoogde intelligentie voor deze mensen kunnen resulteren in betere kansen op een degelijk
leven. Verhoogde intelligentie kan dus voor alle mensen een all purpose good zijn, maar omwille van
het baseline effect zullen individuen met een lage intelligentie de meest significante voordelen halen
uit PEDs. Indien dit baseline effect een courant kenmerk van cognitieve PEDs zou blijken te zijn dan is
dit goed nieuws voor een focus op rechtvaardigheid. PEDs kunnen dan gebruikt worden op een
manier dat ze ongelijkheden verkleinen die momenteel leiden tot onrechtvaardigheid. (Buchanan,
2011, p157; Dunlop & Savulescu, 2014, p193-194; Mckeown, 2017, p9-10)

67
 6.1.2. Toegankelijkheid en subsidiëring

Wanneer cognitieve PEDs beschikbaar worden als enhancement, moeten we er natuurlijk voor
zorgen dat ze de bestaande ongelijkheden niet in stand houden of uitvergroten door een ongelijke
toegang tot die middelen, dan verliest het de democratiserende functie die we net nastreven. Net
zoals alle andere voordelige uitvindingen hebben ze het potentieel om bestaande onrechtvaardige
ongelijkheden te verkleinen, maar ook om ze te versterken. Dit hangt af van hoe toegankelijk ze
zullen zijn. Als we ervoor zorgen dat cognitieve PEDs toegankelijk zijn voor iedereen en niet enkel
voor de economisch geprivilegieerden, dan kunnen ze gebruikt worden om sociale ongelijkheden te
bestrijden. (Buchanan, 2011, p148; Colzato, 2018, p332; Maslen et al., 2014, p7; Savulescu, 2006,
p334-335; Dunlop & Savulescu, 2014, p193-194; Mehlman, 2004, p498)

Degenen die stellen dat PEDs net ongelijkheid zullen creëren maken twee veronderstellingen. Ze
veronderstellen dat PEDs kostelijk zullen zijn (en zullen blijven) en dat de toegang ertoe zal bepaald
worden door koopkracht. Geprivilegieerde mensen zouden dan nog extra voordelen behalen
tegenover anderen. Indien ze duur zouden zijn (en blijven) zullen ze inderdaad ongelijkheid
versterken. Eerst en vooral kunnen we opmerken dat ze initieel duur kunnen zijn, maar dat er na
verloop van tijd betaalbare generische middelen op de markt zullen komen. Bovendien maken we
dan nog de veronderstelling dat PEDs marktgoederen zullen zijn. Indien ze echter erkend worden als
sociale goederen om de doelen van educatie na te streven en/of overheden ze erkennen als
middelen om de nationale productiviteit te verhogen en de afhankelijkheid van sociale welvaart te
verminderen, dan kunnen ze gesubsidieerd worden net zoals onderwijs. Zeker in landen waar reeds
een degelijke sociale welvaart en gezondheidszorg bestaat zouden deze middelen in reeds bestaande
subsidiëringsprogramma’s opgenomen kunnen worden. Het zal dan natuurlijk belangrijk worden om
te bepalen wie al dan niet recht heeft op deze middelen. Dit zullen in elk geval meer mensen moeten
zijn dan degenen die momenteel recht hebben op behandeling omdat ze ‘abnormaal’ zijn.
(Buchanan, 2011, p148, 157-158; Colzato, 2018, p332; Dunlop & Savulescu, 2014, p193-194; Maslen
et al., 2014, p7; Mehlman, 2004, p498; Savulescu, 2006, p334-335) Het doel is dus een systeem
ontwikkelen waarin de toegang tot PEDs niet gelimiteerd is tot geprivilegieerde mensen en er
mogelijkheden gecreëerd worden om ongelijkheid op basis van talent tegen te gaan.

Indien PEDs worden geaccepteerd als legitieme biotechnologieën en eventueel gesubsidieerd

worden door de overheid, wordt de veilige ontwikkeling en het veilige gebruik van deze middelen
ook gepromoot. Cognitieve PEDs zouden hierbij dan enkel gesubsidieerd worden als ze goedgekeurd
worden door experts als voldoende veilig en doeltreffend. Ze kunnen dan systematisch evolueren
voorbij de toevallige spin-offs van geneesmiddelen en waardevol worden in het promoten van de
doelen van onderwijs. Wanneer we het gebruik ervan legitimeren en degelijk opvolgen, vermijden
we ook het huidige risico, namelijk het grootschalige, ongecontroleerde sociale experiment waarbij
duizenden studenten middelen gebruiken om hun prestaties te verbeteren zonder medisch toezicht
en zonder mogelijkheid om de langetermijnrisico’s in te schatten. (Buchanan, 2011, p149, 161;
Mehlman, 2004, p499)

68
Sociale factoren meerekenen

De keuze voor PEDs als interventie betekent natuurlijk niet dat deze cognitieve beperkingen en een
verschil in de kansen die mensen hebben hoofdzakelijk biologisch van aard zijn, de oorzaak is een
combinatie van biologische en socio-economische factoren. (Guibilini & Minerva, 2019, p350;
Savulescu, 2014, p8) Intelligentie is bovendien niet de enige voorspeller voor socio-economisch
succes, omgevingsfactoren spelen ook een rol. In de meta-analyse van Strenze (2007, p415-416)
werd geconcludeerd dat intelligentie de meest significante voorspeller voor socio-economisch succes
is, maar dat het verschil met andere voorspellers niet zo groot is. De grootste sociale factor is de SES
(sociaal-economische status) van de vader, de invloed hiervan op socio-economisch succes is bijna
even groot als die van intelligentie.
Het is wel belangrijk om op te merken dat er een zekere verstrengeling bestaat tussen het effect van
intelligentie en familiale achtergrond op socio-economisch succes. Jongeren met een hoge
intelligentie uit een lage socio-economische achtergrond krijgen gemiddeld genomen minder
scholing en krijgen daarom een lagere return op hun intelligentie. (Gottfredson, 2011, p566)
De ontwikkeling van onze cognitieve vermogens wordt ook medebepaald door sociale factoren. Onze
capaciteiten zijn afhankelijk van natuurlijke disposities, maar ook van de manier waarop deze
natuurlijke disposities gecultiveerd worden. De ontwikkeling van het brein is enorm gevoelig voor
iemands omgeving en opvoeding. Kinderen uit kansarme gezinnen hebben een vertraging in de
ontwikkeling van de frontale -en temporale hersenkwab, wat hun cognitieve vermogens beïnvloedt.
Daarnaast groeien deze kinderen vaak niet op in een omgeving die hen in staat stelt de capaciteiten
te ontwikkelen die nodig zijn om toegang tot bijvoorbeeld hoger onderwijs te krijgen, waardoor ze
twee belangrijke opportuniteiten missen. Ze krijgen niet de kans om in de eerste plaats hun
cognitieve capaciteiten te ontwikkelen en ze missen de opportuniteiten die voortvloeien uit het
behalen van een diploma. Om toegang te krijgen tot hoger onderwijs is er een socio-economische
achtergrond nodig die veel mensen niet hebben. (Guibilini & Minerva, 2019, p345-348)

Farmaceutische interventies (PEDs) zijn daarom geen oplossing voor sociale problematieken en
sociale interventies blijven noodzakelijk. Wat de oorzaak van ongelijkheden echter ook is, PEDs
kunnen ons wel helpen in het streven naar meer gelijke kansen. Een sociale hervorming die alle
sociale ongelijkheden tussen mensen oplost is zeer onwaarschijnlijk. Tot nu toe is het inzetten op
sociale interventies allesbehalve voldoende geweest, het is zeer moeilijk om ervoor te zorgen dat
iedereen kan opgroeien in een goede socio-economische omgeving. PEDs kunnen ervoor zorgen dat
de ongelijkheden die voortvloeien uit het missen van deze opportuniteiten verkleind kunnen worden.
Ze bieden vooruitzichten in het streven naar gelijke kansen door het verbeteren van de cognitieve
capaciteiten van mensen die niet de middelen hebben om dit via de conventionele methodes zoals
toponderwijs te bereiken. Daarom moeten we overwegen om PEDs te gebruiken naast de sociale
maatregelen die we al nemen of zouden moeten nemen. De meest effectieve manier om gelijke
kansen te promoten is dus zowel inzetten op sociale interventies, terwijl we ook PEDs gebruiken
waar ze doeltreffend zijn. (Guibilini & Minerva, 2019, p347-350; Savulescu, 2014, p8) Het is een
sneller beschikbare interventie die we kunnen gebruiken terwijl we blijven verder werken aan sociale
hervormingen.
We mogen ons bovendien niet laten misleiden door de verstrengeling van biologische en sociale
factoren. In de meta-analyse van Strenze (2007, p415-416) werden de invloeden van intelligentie en
sociale factoren van elkaar geïsoleerd. Hieruit bleek dat deze factoren ook onafhankelijk van elkaar
een significante invloed hebben op iemands socio-economisch succes. Hiermee betwist hij de kritiek

69
dat de positieve relatie tussen intelligentie en succes slechts een bijproduct zou zijn van de invloed
van omgevingsfactoren. Intelligentie heeft wel degelijk een onafhankelijke invloed op succes. Ook al
zouden we niet-genetische verschillen en de sociale privileges kunnen uitschakelen, er zal nog steeds
socio-economische ongelijkheid zijn omwille van de correlatie tussen intelligentie en socio-
economisch succes.
Er is dus wel degelijk verstrengeling van sociale en biologische factoren, maar beide beïnvloeden
iemands kansen ook onafhankelijk van elkaar. Beide zijn dus belangrijke factoren die mensen hun
midfare condities beïnvloeden zoals hun scholingsgraad. In het tegengaan van onrechtvaardige
ongelijkheid moeten we daarom zowel biologische interventies (zoals PEDs) als sociale interventies
overwegen.

Hoe moet de verdeling van cognitieve PEDs er dan precies gaan uitzien? Maslen et al. (2014, p7)
kiezen voor een prioriteitssysteem op basis van nood, waarin PEDs toegankelijk worden gemaakt
voor degenen die er het meest nood aan hebben op basis van hun capaciteiten en minder
toegankelijk worden naarmate de nood daalt. Een andere mogelijkheid is PEDs toelaten op de vrije
markt voor wie ze kan betalen en de toegang subsidiëren voor degenen die dit niet kunnen. Hierdoor
vermijden we voor de overheid de kost om te proberen deze producten te verbieden en de kost om
te identificeren wie er effectief nood aan heeft. (Mehlman, 2004, p499) Dit zijn twee uitersten. De
ene insteek focust op verdeling op basis van capaciteiten, de ander op basis van financieel vermogen.
Beide voorstellen blijven echter in gebreke omdat ze ofwel focussen op genetische factoren ofwel op
sociale factoren. We moeten met beide rekening houden wanneer we inzetten op een biomedische
manier om de ongelijkheid tussen mensen te remediëren. Maslen et al. (2014, p8) erkenden al dat
cognitieve capaciteiten en socio-economische factoren niet noodzakelijk hand in hand gaan. Een
integratie van beide factoren vinden we in de uitwerking van Guibilini & Minerva (2019).

Net zoals Mehlman (2004, p499) vinden Guibilini & Minerva (2019, p346-347) het belangrijk dat we
de ongelijkheid die voortvloeit uit sociale verschillen in rekening brengen wanneer we nagaan hoe
we PEDs moeten verdelen in de samenleving. Mehlman’s (2004, p499) oplossing voor de sociale
verschillen was toegang tot PEDs verzekeren voor iedereen door de toegang te subsidiëren voor
mensen die ze zich niet kunnen veroorloven. Guibilini & Minerva (2019, p345-346) vinden echter niet
dat PEDs toegankelijk maken voor iedereen mensen gelijke kansen aanbiedt op basis van die sociale
verschillen. Ze verzetten zich tegen het idee dat als PEDs voor iedereen toegankelijk zijn, dat mensen
met lagere capaciteiten beter af zullen zijn dan voorheen omdat hun relatieve positie zal verbeteren
door het baseline effect. Het kan volgens hen dan wel kloppen dat PEDs meer effect teweegbrengen
bij mensen met lagere capaciteiten, maar dit effect houdt enkel rekening met biologische
capaciteiten en is blind voor sociale omstandigheden. Twee mensen kunnen dezelfde biologische
capaciteiten hebben, maar een zeer verschillende socio-economische situatie. De uitkomst na
introductie van PEDs zal dan ook anders zijn omwille van de sociale ondersteuning die de ene heeft
maar de andere niet, zoals een stimulerende omgeving of het kunnen betalen van betere scholing of
privélessen. Daarnaast kunnen PEDs misschien een gelijktrekkend effect hebben op het verschil in
biologische aanleg tussen mensen omwille van het baseline effect, maar omwille van het verschil in
socio-economische achtergrond zullen er nog steeds sterke ongelijkheden bestaan in hun werkelijke
(ontwikkelde) capaciteiten en hierdoor in hun opportuniteiten. Wanneer we het verschil in socio-
economische omstandigheden niet incalculeren in de verdeling van PEDs, biedt het baseline effect
van PEDs geen garantie dat dit effectief leidt tot gelijkere vermogens en dus gelijkere kansen.

70
Guibilini & Minerva (2019, p346-347) gaan daarom verder dan Mehlman (2004, p499) en stellen dat
als we PEDs willen verdelen op een manier die gelijke kansen bevordert, we degenen die
kapitaalkrachtig genoeg zijn om goed onderwijs te betalen en een goede ondersteunende omgeving
hebben, geen toegang moeten geven tot PEDs tenzij ze ernstige nadelen ondervinden van hun
genetische predisposities. Anderzijds moeten mensen die deze opportuniteiten niet hebben omwille
van hun slechtere socio-economische achtergrond gecompenseerd worden door toegang tot PEDs te
krijgen. PEDs zouden er hier dan voor kunnen zorgen dat deze mensen opportuniteiten krijgen die
een hogere socio-economische achtergrond kan garanderen.

We kunnen deze benadering interpreteren als een indirecte vorm van handicapping. Uiteindelijk
kunnen we ons de vraag stellen: als we het verschil in opportuniteiten op basis van ongelijke
natuurlijke talenten problematisch vinden, is handicapping van genetisch geprivilegieerden dan niet
net zozeer een oplossing als de enhancement van genetisch benadeelden? Anekdotisch kunnen we
ons daar verschillende voorbeelden van bedenken uit het dagelijkse leven. Wanneer kinderen van
verschillende leeftijden een sport of spel samen spelen, bedenken ze vaak spontaan regels voor de
oudere kinderen om het spel ietwat gelijk te doen opgaan. Iemand mag dan bij basketbal
bijvoorbeeld maar één arm gebruiken. Handicapping is een concept dat we in het dagelijks leven
vaak onbewust toepassen om vriendschappelijke competities inclusiever te maken voor alle
deelnemers. Zo’n concept institutionaliseren is natuurlijk een andere zaak. Het lijkt evident dat er
een ethisch onderscheid kan gemaakt worden tussen bepaalde mensen hun vermogens beperken en
bepaalde mensen hun vermogens enhancen. Het valt moeilijk te rechtvaardigen om mensen hun
vermogens actief te gaan inperken en zo rechtstreeks een inbreuk te maken op hun vrijheid. Mensen
worden hier dan schade berokkend, ze zijn slechter af na de interventie.
De oplossing van Guibilini & Minerva is volgens mij daarom een goede middenweg. Wanneer PEDs
slechts voor bepaalde mensen toegankelijk zijn, is dit een middenweg tussen de genetisch
benadeelden enhancen en de bevoordeelden limiteren, aangezien zij dan geen PEDs zouden mogen
gebruiken terwijl ze de mogelijkheid zouden kunnen hebben om zichzelf ook verder te enhancen via
PEDs. Bepaalde mensen zijn dan beter af na de interventie (zowel absoluut als relatief), zonder dat
schade aangericht wordt aan anderen. De handicap voor wie geen toegang krijgt tot PEDs is hier dan
eigenlijk een soort opportunity cost. Guiblini & Minerva (2019, p351) spraken van een liberty cost. Ze
geven toe dat hun voorstel voor verdeling minder vrijheid creëert dan de voorstellen om PEDs voor
iedereen toegankelijk te maken (ook voor de gegoede mensen). Wanneer we de toegang beperken,
ontstaat er een optie die voor sommige mensen niet toegankelijk zal zijn (in dit geval de
kapitaalkrachtige mensen). Guiblini & Minerva (2019, p351) vinden dit echter een redelijke prijs om
gelijke kansen en rechtvaardigheid na te streven, omdat de maatregel hen enkel een nieuwe optie
ontzegt en geen bestaande afneemt. In vergelijking met de huidige status quo, zullen de gegoede
mensen niet minder opties hebben, maar zullen mensen die voorheen weinig kansen kregen, nu
meer gelijke kansen krijgen. Het doel van de introductie is dan ook niet het creëren van meer
vrijheid, maar van meer gelijkheid.

Een mogelijke kritiek is dat het zeer moeilijk is om socio-economische ongelijkheid te kwantificeren,
wat nodig is om te bepalen wie recht heeft op PEDs. Sociale achterstelling is namelijk een conditie
die niet enkel bepaald wordt door geld, maar ook door allerlei andere factoren in de sociale
omgeving. Indien we al deze factoren zouden kunnen kwantificeren samen met genetische factoren,
zouden we een algoritme kunnen maken dat bepaalt wie recht heeft op PEDs en wie niet. Dit is
momenteel niet mogelijk. Het is echter misleidend om te pretenderen dat we hier geen kennis over

71
hebben. We weten al heel veel over hoe en in welke mate socio-economische omstandigheden
mensen hun opportuniteiten beïnvloeden. Het kunnen kwantificeren van de invloed van deze
omstandigheden op opportuniteiten is dus simpelweg een kwestie van meer te weten te komen over
deze tendensen, niet het vergaren van totaal nieuwe kennis zoals de kritiek doet vermoeden. Er is
geen reden om te denken dat sociale omstandigheden niet kunnen meegenomen worden in de
overweging en misschien later in berekeningen. (Guibilini & Minerva, 2019, p352) Daarnaast wijst
Arneson (2000, p342-345) ons erop dat wanneer we beleid maken, we eerder gebruik maken van
proxy’s in plaats van exacte berekeningen case-by-case. We hebben niet noodzakelijk alle informatie
nodig om een degelijk beleid te maken die de realiteit zo dicht mogelijk benadert. Deze opmerking
biedt meteen ook een antwoord op een andere bezorgdheid, namelijk dat als het doel van de
overheid het neutraliseren van de effecten van geluk is, dit een ernstige inbreuk zou betekenen op
de privacy van mensen aangezien de samenleving alle relevante factoren dan in kaart moet trachten
te brengen. Deze kritiek veronderstelt opnieuw dat dit case-by-case bekeken zal worden. In de
praktijk zullen we natuurlijk nooit een volledige inkijk kunnen hebben in alle factoren die bijdragen
tot de kansen van mensen en de mate waarin ze hier al dan niet verantwoordelijk voor zijn. Zelfs
moest dit in de toekomst mogelijk zijn, is het wellicht niet wenselijk omwille van
privacyoverwegingen. Daarom zullen we in de praktijk met proxy’s of vuistregels werken om de
waarden te bepalen die relevant zijn.

6.2. Sportieve PEDs

6.2.1. Toelating vs. subsidiering

De verdeling van sportieve PEDs benaderen we anders dan cognitieve PEDs omdat ze ingezet worden
in verschillende praktijken met verschillende doelen en maatschappelijke posities. Educatie is een
basisrecht voor iedereen en cognitieve vaardigheden zoals algemene intelligentie zijn all purpose
goods waar iedereen baat bij heeft. Wanneer het over cognitieve vaardigheden gaat, is er dus een
actieve subsidiëring nodig om ervoor te zorgen dat mensen gelijke kansen hebben binnen een
praktijk die we als fundamenteel belangrijk voor iedereen beschouwen. Bij sport ligt dit anders. We
kunnen wel stellen dat iedereen recht heeft op zelfontplooiing en dat mensen met ambitie de
toegang tot topsport niet mogen ontzegd worden omwille van genetisch ongeluk, dit betekent nog
niet noodzakelijk dat de overheid hierin actief moet gaan subsidiëren.

Uit de vorige hoofdstukken kunnen we alvast wel besluiten dat PEDs toegestaan moeten worden
indien de voordelen die ze opleveren de mogelijke nadelen overtreffen. PEDs kunnen ervoor zorgen
dat meer mensen toegang krijgen tot de interne goederen van een praktijk als topsport, waar ze
omwille van hun genetisch ongeluk in normale omstandigheden geen toegang tot zouden gehad
hebben. Enhancements die mensen toelaten om inspanningen te leveren en deel te nemen aan een
praktijk, zijn een verrijking en geen uitholling van de praktijk. Inspanning blijft noodzakelijk en
mensen met lage natuurlijke capaciteiten zullen zich nog steeds meer moeten inspannen dan
natuurlijk begaafde concurrenten. Ze kunnen via PEDs echter wel in een situatie komen waar ze
betekenisvolle inspanningen kunnen leveren. Dit soort middelen noemden we agency-enabling
doping (Bonte, 2015, p92), ze doorbreken de interne blokkades op agency. Indien een toelating leidt
tot een rechtvaardigere sport waarin mensen met ambitie via inspanning gelijkere kansen kunnen
krijgen en dit op een - binnen de mate van het redelijke - veilige manier kan, dan moeten we PEDs
toelaten.

72
Een actieve subsidiëring is echter een ander verhaal. Om kans te maken op subsidiëring, moet een
praktijk sterk verbonden zijn met het bereiken van een all purpose good of iets waarvan we vinden
dat iedereen er recht op heeft. De praktijk moet van algemeen nut zijn om de toegang ertoe te
subsidiëren. Topsport is niet zo’n fundamentele praktijk. Het is slechts een mogelijke manier voor
mensen om zichzelf te ontplooien of ambities na te streven. De overheid moet zorgen dat iedereen
zichzelf kan ontplooien, maar aangezien topsport slechts een mogelijke invulling is van
zelfontplooiing en het bereiken van bepaalde interne goederen, moeten ze de toegang daartoe niet
subsidiëren zolang er voldoende redelijke alternatieven zijn.
Een belangrijke opmerking hierbij is dat we het hier hebben over de praktijk topsport, niet sport in
het algemeen. Recreatieve sport lijkt me een hogere prioriteit voor overheidsinvesteringen want
voldoende sport en beweging is een essentieel onderdeel in het streven naar een betere
volksgezondheid. Het is voor overheden daarom nuttig om een klimaat te stimuleren waarin burgers
voldoende sporten door allerlei faciliteiten te subsidiëren. We kunnen echter niet stellen dat toegang
tot topsport voor iedereen een dergelijke prioriteit van maatschappelijke middelen verdient omdat
dit ver voorbij het noodzakelijke gaat met betrekking tot volksgezondheid. We moeten er wel voor
zorgen dat er geen structurele blokkades zijn tot de praktijk en een toelating van PEDs kan dit
verhelpen door ervoor te zorgen dat topsport niet slechts een eliteclubje is waar enkel de natuurlijke
aristocratie aan kan deelnemen.

Een uitzondering hierop zijn eventueel overheidsprojecten zoals Sport Vlaanderen. Commercieel
georganiseerde sportpraktijken zijn geen directe overheidsaanbelangen, dus hier is subsidiëring niet
meteen vereist. Bij een overheidsproject als Sport Vlaanderen wordt er echter publiek geld gebruikt
om jongeren een kans te geven om aan topsport te doen. Op hun website kunnen we volgende visie
lezen:

Blink je uit in je sport en heb je de juiste mentaliteit om er helemaal voor te gaan? Dan is de
eerste stap richting topsport gezet. Dan komt het erop aan de juiste omkadering en
begeleiding te krijgen. Gelukkig voor jou en je ambitie is dat net onze sterkte. Van de beste
sportaccommodaties tot toptrainers en topsportscholen: Sport Vlaanderen ondersteunt
talentvolle sporters zodat ze het beste uit zichzelf kunnen halen. (Sport Vlaanderen, 2020)

Sport Vlaanderen biedt hiervoor financiële en wetenschappelijke ondersteuning aan jong talent.
(Sport Vlaanderen, 2020) Het is bijvoorbeeld ook de hoofdsponsor van de ProContinentale
wielerploeg Sport Vlaanderen-Baloise die jonge wielrenners een springplank biedt naar het
professioneel peloton. (Sportvlaanderen-Baloise, 2020) Het lijkt hier dan eerder wel gepast om
ervoor te zorgen dat iedereen met ambitie, die bereid is de inspanningen ervoor te leveren, hier de
kans toe kan krijgen. Om ervoor te zorgen dat die kansen gelijk zijn, is er een oplossing nodig voor de
genetische verschillen tussen mensen en kan het dus wel nodig zijn dat de overheid PEDs hiervoor
subsidieert in hun eigen projecten. Omdat het met publiek geld georganiseerd wordt, dient een
overheidsproject inclusief te zijn en niet enkel de genetisch geprivilegieerden een kans te bieden om
aan topsport te doen. De noodzakelijke voorwaarde hiervoor is dan natuurlijk dat PEDs toegelaten
worden door de sportfederaties als de competitie geprivatiseerd is. Veel competities zijn
geprivatiseerd en we kunnen daar moeilijk regels aan opdringen. Wel zouden we van overheden
mogen verwachten dat er geen publiek geld geïnvesteerd wordt in exclusieve praktijken en dat er
geijverd wordt dat PEDs binnen redelijke limieten toegestaan worden zodat de sport inclusiever

73
wordt. In de nationale en internationale, overheidsgestuurde of gesubsidieerde competities, zouden
PEDs binnen die redelijke limieten zeker toegestaan moeten worden.

6.2.2. Veiligheid

Indien we PEDs toestaan in sport, wordt het waarschijnlijk een vereiste om ze te gebruiken om
competitief te kunnen zijn in bepaalde sporten. Dat is het geval bij elke nieuwe toegelaten methode
die een competitief voordeel biedt. Ik zie hier echter geen probleem in aangezien het alternatief is
om de toegang beperkt te houden tot degenen die veel constitutive luck hebben. Momenteel hebben
genetisch benadeelden geen keuze, een sportcarrière is geen optie. Deelname een kwestie van keuze
maken in plaats van een keuze die reeds voor ons gemaakt is, lijkt veel wenselijker. Het is dan ook
een zwak argument om te stellen dat het te extreem zou zijn om van mensen te verwachten dat ze
PEDs moeten gebruiken om competitief te zijn. Het gebruik van PEDs past binnen de
hyperwetenschappelijke context van topsport waarin de grenzen steeds verder afgetast worden om
voortuitgang te boeken. Het is eigen aan topsport dat een atleet alle toegelaten methodes zal
moeten aanwenden op competitief te blijven. Binnen deze context is het redelijk om PEDs toe te
laten, het ligt in lijn van de reeds aanwezige hyperwetenschappelijke aanpak in sport en het maakt
vooral de praktijk toegankelijk voor wie de ambitie heeft om er zich voor in te zetten.

We hebben eerder aangegeven dat potentiele risico’s van een middel binnen de mate van het
redelijke toegelaten moeten worden in topsport, aangezien deze praktijken intrinsiek reeds risico’s
met zich meebrengen. De context van topsport drijft atleten echter wel steeds verder (met of zonder
PEDs), tot vaak ongezonde proporties. Magerzucht is een reëel verschijnsel bij sporten waarbij het
lichaamsgewicht een zeer bepalende factor is. Het is niet omdat risico’s in bepaalde mate onderdeel
uitmaken van sport, dat ze altijd zomaar geaccepteerd moeten worden. Het is daarom belangrijk dat
we een aantal redelijke bezorgdheden hieromtrent tegemoetkomen.
Het is daarbij wel belangrijk dat PEDs aan gelijke standaarden onderworpen worden als andere
methodes en middelen die binnen de sportpraktijk toegelaten worden. Geen enkel middel is volledig
veilig. Het is echter zaak om na te gaan of de voordelen opwegen tegenover de nadelen. Indien de
risico’s redelijk zijn voor de voordelen die het middel oplevert, moeten we het toelaten. Het beoogde
voordeel van de introductie is hier dus het streven naar gelijke kansen.

Een kritiek die we eerder al aanhaalden is dat PEDs een additioneel risico zouden vormen in een
praktijk die reeds zeer risicovol is. Ze zouden dan een extra mogelijkheid zijn voor atleten om zichzelf
te ver te drijven omdat ze nog harder kunnen trainen dan daarvoor. Onze focus op midfare als
maatstaf voor verdeling biedt een oplossing voor deze kritiek. Wanneer we focussen op midfare
condities, en niet op PEDs zelf, gebruiken we onder andere relevante lichaamswaarden om de kansen
van mensen in te schatten. Topsport is een praktijk waarin dit makkelijk toepasbaar is. We hebben
eerder bijvoorbeeld al aangehaald hoe bepalend VO2max is voor de prestaties die atleten kunnen
leveren in duursporten. Deze relevante lichaamswaarden zijn dan ook de beste maatstaf om de
veiligheid te bewaken. Wanneer sporters hun VO2max willen verbeteren, is de efficiëntste methode
het verhogen van hun hematocrietwaarde. (Billett, 1990, p718) Als iemands hematocrietwaarde te
hoog wordt, brengt dit ernstige risico’s met zich mee. Wanneer deze waarde meer dan 50%
bedraagt, dan stijgt de viscositeit van het bloed enorm en komt de bloeddoorstroming in het
gedrang. Een hematocrietwaarde hoger dan 55% wordt als gevaarlijk beschouwd. Het risico op hart -
en vaatziekten en beroertes wordt dan onaanvaardbaar. (O’Toole et al., 1999) Bezorgheden
hieromtrent grijpen natuurlijk terug naar gevaarlijke praktijken die in het verleden hebben

74
plaatsgevonden tijdens het EPO-tijdperk. De bijnaam Bjarne Riis (de Tourwinnaar in 1996) was Mr.
60%. Deze 60% verwijst naar de hoge hematocrietwaarde waarmee hij geregeld zou rondgefietst
hebben. (Ghyselinck, 2020)
Indien we bekommerd zijn om veiligheid is het dus beter om deze lichaamswaarden in de gaten te
houden en niet louter de middelen die atleten gebruiken. Atleten worden vaak getest dus dit gebeurt
sowieso al. Indien we focussen op lichaamswaarden, kan wie het nodig heeft middelen gebruiken die
voldoende veilig geacht worden om in combinatie met extra training hogere waarden te bereiken en
kunnen we nog steeds een veiligheidslimiet inbouwen. In het wielrennen wordt de
hematocrietwaarde bovendien al opgevolgd. De UCI (Union Cycliste Internationale) heeft reeds een
regel ingevoerd dat mannen met een hematocrietwaarde hoger dan 50% en vrouwen met een
waarde hoger dan 47% een wedstrijdverbod worden opgelegd. (O’Toole et al., 1999) De
oorspronkelijke reden hiervoor is natuurlijk dat een hoge hematocrietwaarde een indicatie is voor
het gebruik van EPO. De regel blijft nuttig wanneer we EPO wel toelaten, het legt dan een
veiligheidsgrens op aan het gebruik ervan en houdt rekening met de baseline waarden van atleten.
Atleten die van nature lagere waarden hebben, zouden dan meer middelen kunnen gebruiken voor
ze aan de veiligheidsdrempel komen.

Daarnaast zorgt het legaliseren van PEDs ook voor meer transparantie en controle op het gebruik
ervan. Wanneer middelen uit de illegaliteit komen, kunnen we beter toezien op het veilig gebruik
ervan. EPO is in sport momenteel een soort van street drug die atleten zichzelf kunnen toedienen.
Het gevaar hierbij is dat het moeilijk is om in te schatten wat het exacte effect zal zijn op bijvoorbeeld
hematocriet. Indien dit allemaal professioneler (en legaal) opgevolgd kan worden, kunnen de
ploegartsen alle data van de atleet gebruiken om verantwoorde keuzes te maken over het gebruik
van bijvoorbeeld EPO. (O’Toole et al., 1999) Bovendien worden deze data dan nog eens
gecontroleerd door onafhankelijke controleorganen (zoals sportfederaties), waardoor ploegartsen
atleten niet te ver kunnen drijven. In een dergelijke context wordt het dan makkelijker om een
onderscheid te maken tussen middelen met acceptabele en onacceptabele risico’s.

6.2.3. Kostprijs

Wanneer het over betaalbaarheid gaat, is een mogelijk bezwaar dat de toelating van PEDs ervoor zou
zorgen dat enkel mensen met voldoende geld hier gebruik van kunnen maken. We gaan even na of
dit argument adequaat is om een toelating tegen te houden. Indien kostprijs een rol speelt in de
keuze om een middel al dan niet toe te laten, dan moet deze regel consequent worden toegepast
doorheen de ganse sport. Het is namelijk reeds duur om aan topsport te doen. Sporten die veel
apparatuur vereisen zoals Formule I of enkel in bepaalde locaties beoefend kunnen worden zoals
skiën, kunnen een hoge instapprijs hebben voor iemand die onvoldoende sponsoring heeft.
Daarnaast wordt succes in topsport bepaald door allerlei inspanningen van atleten en entourage op
vlak van marginal gains. Aandacht besteden aan alle details op vlak van training, voeding, materiaal,
etc. levert samengeteld een voordeel op dat een significant verschil kan maken. De essentie van
topsport is overal het onderste uit de kan proberen te halen en dit kan heel kostelijk worden.
Bepaalde trainingsmethodes kunnen zeer duur zijn om succesvol uit te voeren. Een actueel
voorbeeld van een nieuw middel dat zeer duur is zijn ketonendrankjes. Ze zijn momenteel hot topic
in het wielrennen en lijken veelbelovende resultaten te boeken. Ketonen verhogen onder andere de
spierefficiëntie (er wordt een hogere krachtontwikkeling mogelijk gemaakt voor dezelfde
zuurstofconsumptie). Dit voordeel kan een prestatieverbetering van 1 à 3% betekenen bij topatleten.

75
Dit lijkt niet zo veel, maar het verschil tussen winst en verlies is doorgaans veel minder dan dat. (Egan
& D’Agostino, 2016, p375) In topsport draait het net om deze extra voordelen, deze marginal gains,
die de elite onderscheidt van de andere atleten. De rijkere wielerploegen gebruiken ketonendrankjes
al enkele jaren. Het is belangrijk om op te merken dat in het wielrennen er grote verschillen bestaan
in de budgetten van wielerploegen en hierdoor ook in de faciliteiten waarvan de wielerploegen
gebruik kunnen maken. De kostprijs is zo’n 30 euro per dosis, per wedstrijd gebruikt een renner er 2
à 3. (Vandeweghe, 2019) Deze producten zijn toegelaten omdat het in essentie slechts een
wetenschappelijk ontwikkeld, veredeld voedingssupplement is. Dergelijke praktijken zijn dus perfect
legaal, maar tonen wel aan dat de trainingsmethodes en hulpmiddelen doorgaans niet verboden
worden omwille van de kostprijs. Zolang het geen ‘doping’ is (volgens WADA) of de essentie van de
sport ondermijnt, zijn atleten en hun entourage vrij om alle middelen te gebruiken die ze ter
beschikking hebben. Binnen deze context is het verwijzen naar kostprijs dus niet meteen een
argument om PEDs te weigeren wanneer deze mensen toestaan hun genetisch ongeluk te
compenseren. Tenzij een sport in het algemeen limieten opgelegd krijgt op kostprijs, kunnen we
geen uitzondering maken en enkel PEDs gaan weigeren om deze reden. Ofwel wordt de regel
consequent toegepast, ofwel is kostprijs geen voldoende argument tegen een nieuw middel. Sport is
altijd een innoverende praktijk geweest, waar via geld naar nieuwe verbeteringen wordt gezocht die
dan ook toegepast worden. Het verwijzen naar kostprijs als bezwaar is dus problematisch in een
context waarin doorgaans geen limiet staat op de investering van kapitaal.
Indien er bovendien een limiet zou komen op kostprijs, kunnen PEDs in bepaalde gevallen eventueel
zelfs een goedkoper alternatief zijn voor huidige methodes. Aangezien iemands hematocrietwaarde
zo bepalend is in duursporten, proberen atleten dit via alle toegelaten middelen te verhogen.
Momenteel trachten alle professionele wielrenners de aanmaak van rode bloedcellen te verhogen
door hypoxische ruimtes in hun woning te laten installeren of gebruik te maken van hoogtetenten.
Daarnaast gaan ze regelmatig op hoogtestage, waar ze langere periodes trainen en leven in een
zuurstofarme omgeving. Deze verplaatsings -en verblijfskosten lopen op, waardoor dit een dure
onderneming is. Le Page (2006, p18) duidt de inconsistentie aan dat al deze methodes om iemands
hematocrietwaarde te verhogen worden toegestaan, terwijl verboden methodes als bloeddoping en
EPO een goedkopere manier kunnen zijn om dezelfde effecten te bekomen door extra rode
bloedcellen aan te maken. Eerlijkheidshalve moeten we wel toegeven dat het moeilijk is om deze
bewering te staven met concrete data van vergelijkingen omdat er geen experimenten uitgevoerd
zijn op topatleten, aangezien het gebruik van PEDs uiteraard verboden is voor hen. Er zijn dus geen
officiële data voorhanden en we kunnen hier dan ook niet met zekerheid zeggen welke middelen het
meest kostenefficiënt zijn. Wel lijkt het duidelijk dat we ons bedenkingen kunnen maken bij het
bezwaar dat deze middelen de toegang tot de sport duurder zouden maken, in bepaalde gevallen
lijken ze net geld uit te sparen. Wanneer kostprijs een bezwaar zou zijn voor toegang tot topsport,
dan zou het dus zeer nuttig en noodzakelijk zijn dat sportfederaties deze vergelijkingen gaan maken
bij het beoordelen van nieuwe middelen om dan consequente richtlijnen te kunnen opstellen.

76
 6.3. PEDs en minderjarigen

6.3.1. Cognitieve PEDs

De kansen van mensen worden voor een groot deel gevormd voor de volwassenheid, tijdens de
kritische ontwikkelingsfasen van het brein. Mensen zijn ongelijk in hun genetische aanleg om
vermogens te ontwikkelen, maar dit potentieel moet nog steeds gecultiveerd worden via
(voornamelijk) onderwijs. (Knudsen, 2004) Indien we iemands cognitieve vermogens stimuleren
tijdens de kritische ontwikkelingsfasen, ligt het in de lijn van de verwachtingen dat dit op lange
termijn een groter effect zal hebben dan indien we dit erna doen.9 Dit heeft dan ook een effect op
hun onderwijskansen. De kansen die mensen krijgen op basis van hun capaciteiten, worden voor een
groot deel reeds gevormd voor de volwassenheid wanneer deze capaciteiten zich ontwikkelen. We
moeten dan ook nadenken over het gebruik van PEDs door minderjarigen. Om toegang tot
bijvoorbeeld hoger onderwijs te kunnen verkrijgen, zullen veel jongeren gebaat zijn bij het gebruik
van bepaalde PEDs, zeker indien er in de toekomst betere middelen op de markt zouden komen.

Het spreekt voor zich dat in deze categorie de tolerantie voor risico zeer laag zal zijn. Indien middelen
aan bepaalde veiligheidsnormen voldoen, zijn er bovendien extra bezorgdheden waar we rekening
mee moeten houden wanneer het om minderjarigen gaat. Wanneer we het hadden over zacht
paternalisme, haalden we aan dat we in de samenleving minderjarigen hierover doorgaans geen
(volledige) keuzevrijheid geven omdat we ervanuit gaan dat ze nog geen (volledig) autonome
beslissingen kunnen maken. We beperken hun vrijheid daarom gradueel op basis van hun
autonomieniveau. We laten jongeren bijvoorbeeld pas alcohol en tabak kopen vanaf 16/18 jaar
omdat we ervanuit gaan dat ze daarover nog geen geïnformeerde keuzes kunnen maken en omdat
deze meer risico’s inhouden op jongere leeftijd. Hierbij aansluitend zouden we ook kunnen stellen
dat jongeren pas vanaf een bepaalde leeftijd zelf mogen beslissen over het gebruik van PEDs. We
bekijken even kort het wettelijk kader rond medische beslissingen bij minderjarigen. Borry (2016,
p255-226) wijst ons erop dat in België de wilsbekwaamheid van minderjarigen bij medische
interventies per casus bepaald wordt:

Artikel 12, § 2 van de Wet op de Patiëntenrechten zegt daarover: “De minderjarige patiënt
wordt betrokken bij de uitoefening van zijn rechten rekening houdend met zijn leeftijd en
maturiteit. De in deze wet opgesomde rechten kunnen door de minderjarige patiënt die tot
een redelijke beoordeling van zijn belangen in staat kan worden geacht, zelfstandig worden
uitgeoefend.” Het is met andere woorden aan de betrokken zorgverlener om te bepalen of
een minderjarige daartoe in staat is. Daarbij spelen allerhande factoren een rol. Het al dan
niet ingrijpende en omkeerbare karakter van de behandeling is een belangrijk element. Ook
het al dan niet kunnen uitstellen van de behandeling tot na de minderjarigheid en het
therapeutische gehalte van de ingreep zijn van belang. (Borry, 2016, p225-226)

Indien een minderjarige niet in staat wordt geacht om geïnformeerde toestemming te geven, zal aan
de ouders om toestemming worden gevraagd. Dit betekent echter niet dat er geen rekening
gehouden wordt met minderjarigen hun mening. De mate waarin hier rekening mee gehouden wordt

9
Zoals eerder vermeld versterkt de invloed van intelligentie zich cumulatief doorheen iemands leven. (Strenze,
2007, p415; Judge et al., 2010, p96-103)

77
neemt met de leeftijd toe. (Borry, 2016, p226-227) In tegenstelling tot in België, zijn hier in
Nederland duidelijke richtlijnen rond:

• Kinderen jonger dan 12 jaar worden handelingsonbekwaam geacht. Voor een medische
interventie is de toestemming van de ouders vereist. De toestemming van het kind is niet
nodig, maar die heeft wel recht op informatie. De arts mag het kind dan inlichten naar zijn
inschatting van het bevattingsvermogen van het kind.
• Bij kinderen tussen de 12 en 16 jaar is zowel de toestemming van de ouders en van het kind
vereist. Er wordt verondersteld dat deze minderjarigen in staat zijn hun belangen
redelijkerwijs in te schatten. Hoewel de instemming van de ouders normaliter nodig is, kan
hier een uitzondering in gemaakt worden als de weigering van de ouders een ernstig nadeel
betekent voor het kind.
• Vanaf 16 jaar mogen jongeren zelfstandig beslissen en is de toestemming van de ouders niet
langer vereist.
(KNMG, 2020)

Vanaf een bepaalde leeftijd (zeker vanaf 16 jaar, maar mogelijks vroeger) zouden jongeren dus
zelfstandig kunnen beslissen om PEDs te gebruiken indien het onderscheid tussen behandeling en
enhancement herzien zou worden en PEDs als nuttige medische interventies erkend worden. Voor
jonge kinderen zou de toestemming van de ouders dus nodig zijn. We gaan ervanuit dat het gebruik
van PEDs voor jonge kinderen dan ook op verzoek van de ouders zou gebeuren.

Over bepaalde aspecten van de wetgeving zal er gediscussieerd kunnen worden indien PEDs
mogelijke medische interventies worden. In België speelt de aard van de interventie mee in de
overweging van de arts om een minderjarige in staat te achten tot geïnformeerde toestemming. De
dringendheid speelt een rol (kan het uitgesteld worden tot iemand meerderjarig is?). Zoals we eerder
hebben vermeld, is het voor iemands kansen belangrijk dat de ontwikkeling van vermogens
gestimuleerd wordt tijdens de kritische ontwikkelingsfasen. PEDs kunnen dan ook een belangrijke rol
spelen in het creëren van kansen voor jongeren. Indien er gewacht wordt tot iemand meerderjarig is,
kunnen kansen zoals toegang tot hoger onderwijs geen optie meer zijn. Dit zal niet voor alle PEDs het
geval zijn, het zal dus zaak worden om empirisch na te gaan welke interventies significante kansen
kunnen creëren voor jongeren die niet kunnen wachten tot ze meerderjarig zijn.

Een ander aspect van de wetgeving is dat in situaties waarin de instemming van ouders normaal
gezien nodig is, een uitzondering kan gemaakt worden als de weigering van de ouders een ernstig
nadeel betekent voor de jongere. De vraag is dan of het niet krijgen van PEDs een ernstig nadeel
betekent. Het zal normaal gezien wel een positioneel nadeel opleveren tegenover jongeren die het
wel gebruiken. Daarnaast is er ook een opportunity cost voor jongeren met een laag genetisch
potentieel om hogere capaciteiten te kunnen ontwikkelen dan ze via hun huidige mogelijkheden
kunnen. Over hoe ernstig dit nadeel is kunnen we discussiëren. Momenteel kunnen we er in elk geval
op wijzen dat de mogelijkheden van cognitieve PEDs momenteel niet spectaculair zijn en dit nadeel
dus nog zal meevallen, in de toekomst kan dit misschien groter worden. Dan nog kunnen we ons
afvragen of dit nadeel ernstig genoeg is om de keuze van de ouders te overschrijden. Het is wel
belangrijk om op te merken dat het hier over een ander type nadeel gaat dan wellicht bedoeld werd
in de wetgeving. De huidige uitzondering die wordt gemaakt is natuurlijk bedoeld voor
levensbedreigende situaties of ingrepen zoals een abortus. Het niet interveniëren betekent hier een
directe vorm van schade voor de jongere. Het niet gebruiken van PEDs is eerder een nadeel in de

78
vorm van een opportunity cost en dit zal wellicht niet binnen het kader van de wetgeving passen.
Daarnaast volg ik de mening van Guibilini & Minerva (2019, p352) dat het verkeerd zou zijn om het
gebruik van PEDs op te dringen aan de ouders van kinderen of aan wilsbekwame jongeren indien ze
dit niet willen gebruiken. Hoewel gelijke kansen belangrijk zijn, is dit niet het enige waardevolle. Er is
een limiet aan de prijs die we bereid zijn hiervoor te betalen en vrijheid is daar een van, dit is het
liberty principle van Rawls dat we eerder aanhaalden. Wilsbekwame jongeren die geen PEDs willen
gebruiken of ouders die hun niet-wilsbekwame kinderen ze niet willen laten gebruiken moeten vrij
blijven om deze te weigeren, ook al levert dit hen een nadeel op tegenover mensen die ze wel
gebruiken en mensen met een genetisch voordeel. Ik wens hier echter wel aan toe te voegen dat het
dan wel belangrijk is dat mensen hierover correct worden ingelicht en dat vooroordelen zoveel
mogelijk uitgeklaard worden zodat mensen zichzelf geen kansen ontzeggen uit onwetendheid. Dit is
een logische extensie van de voorlichting die we momenteel (zouden moeten) geven aan ouders van
kinderen met aandachtstoornissen wanneer artsen middelen als Ritaline voorstellen. Aansluitend bij
de sociale factoren waar we het eerder over hadden, lijkt het belangrijk om er bijvoorbeeld voor te
zorgen dat conscientious objectors zich niet vooral bevinden in bijvoorbeeld kansarme milieus waar
PEDs misschien meer taboe zijn. Ik beweer niet dat dit het geval is, maar wel dat het belangrijk wordt
om mogelijke sociale tendensen in kaart te brengen indien PEDs een optie zouden worden. Indien
PEDs geïntroduceerd worden als middel tot distributive justice, moeten we via de sociale
wetenschappen opvolgen of het ons effectief dichter bij gelijke kansen brengt en er zich geen
situaties van luck-exaggeration voordoen omwille van een verschillend gebruik tussen
bevolkingsgroepen. Het wordt dan ook belangrijk om de sociale factoren in rekening te brengen
wanneer we mensen informeren omtrent PEDs.

Een andere kritiek die we kunnen anticiperen is dat wanneer ouders zouden kunnen beslissen om
hun kinderen PEDs te laten gebruiken, ze dan hun visie aan hen zouden opdringen en hen het recht
op een open toekomst afnemen. Het is echter wel belangrijk om op te merken dat welke beslissing
de ouders ook nemen (niets doen is ook een keuze), er geen open toekomst is. Er zijn nu eenmaal
twee elkaar uitsluitende opties waar de ouders tussen moeten kiezen. Indien ze een kind PEDs laten
gebruiken om hogere cognitieve vermogens te bereiken, is het inderdaad mogelijk dat hun kind zich
daar op latere leeftijd tegen verzet. Indien ze ervoor kiezen om dit niet te doen, kunnen hun kind
mogelijks bepaalde levenskeuzes zoals hoger onderwijs ontzegd worden omdat hij hier de capaciteit
niet toe had. In beide gevallen kan de keuze van de ouders ertoe leiden dat een mogelijke toekomst
voor het kind wordt uitgesloten. Er moet sowieso een keuze gemaakt worden, geen keuze maken is
de keuze voor de default positie waarin het kind bepaalde kansen misschien niet zal krijgen. Het is
dus een drogreden om te verwijzen naar een open toekomst als tegenargument, aangezien het niet
kiezen voor bepaalde middelen die een kind kunnen helpen zijn toekomst ook niet openhoudt.
(Savulescu, 2013, p11) Bovendien maken ouders reeds allerlei beslissingen over de toekomst van hun
kind, omdat die nu eenmaal gemaakt moeten worden om hun ontwikkeling mogelijk te maken.
Kinderen zullen het onvermijdelijk op latere leeftijd met bepaalde keuzes oneens zijn. Het is ook
belangrijk om op te merken dat ouders reeds legale cognitieve enhancements kunnen geven aan hun
kinderen. Wanneer kinderen gediagnostiseerd worden met bepaalde stoornissen, mogen ouders hen
ook middelen als Ritaline laten gebruiken, mits voorschrift van een arts. (Mehlman, 2004, p501-502)
Indien het onderscheid tussen behandeling en enhancement herzien zou worden, valt het
voorschrijven van PEDs voor kinderen in diezelfde categorie en kunnen ze binnen het huidige kader
ingezet worden.

79
Daarnaast kunnen we een open toekomst pragmatisch omschrijven als de mogelijkheid tot
zelfdeterminatie. Volgens Savulescu (2013, p11) is voor zelfdeterminatie rationaliteit vereist.
Enhancements kunnen er volgens hem voor zorgen dat de autonomie van een kind op latere leeftijd
stijgt en zijn keuzemogelijkheden zo groot mogelijk worden. Hoe open iemands toekomst is, wordt
bepaald door de substantiële keuzemogelijkheden die hij heeft.

6.3.2. Sportieve PEDs

Zoals we eerder aanhaalden, is toegang tot topsport niet zo fundamenteel voor iemands leven als
cognitieve capaciteiten en onderwijs. Dit zal ook effecten hebben op de manier waarop we zullen
omgaan met het beslissen over medische interventies in de vorm van PEDs. Terwijl we bij educatie
kunnen accepteren dat ouders hun niet-wilsbekwame kinderen PEDs laten gebruiken, lijkt dit
onacceptabel wanneer het om topsport gaat. Voor educatieve doeleinden kunnen medische
interventies bijdragen tot de ontwikkeling van iemands cognitieve capaciteiten, wat zijn algemene
kansen kan bevorderen. Bij sport ligt dit anders. Er is geen wetenschappelijke evidentie dat het op
fysiek vlak noodzakelijk is om op jonge leeftijd al te starten met competitiesport om later succesvol
te zijn. De voordelen die vroeg starten met zich meebrengt zijn vooral toe te schrijven aan het
aanleren van technieken en een levensstijl. (Baxter-Jones & Helms, 1996) Het kan dus een
psychologisch voordeel opleveren om de intensiteit van sport gradueel op te bouwen, maar de
intensiteit van de training extra verhogen via PEDs is niet nodig met het oog op professioneel succes.
Daarnaast speelt topsport geen fundamentele rol in het vergaren van all purpose goods. Binnen de
context van topsport zou het dan ook problematisch zijn als ouders hun jonge, niet-wilsbekwame
kinderen PEDs laten gebruiken. Hier zou de kritiek wel terecht zijn dat ouders dan op een
onacceptabele manier hun wil aan hun kinderen opdringen. Voor het gebruik van PEDs in topsport
lijkt het daarom gepast dat enkel wilsbekwame jongeren, die dus in staat worden geacht hier een
geïnformeerde beslissing over te nemen, toegang kunnen krijgen tot PEDs wanneer die voldoende
veilig geacht worden.

80
 7. Conclusie
Geluk, verdienste en distributive justice

Ik ben begonnen met een analyse te maken van het effect van geluk op verantwoordelijkheid en
verdienste. Natuurlijke talenten zijn een vorm van constitutive luck, het zijn eigenschappen van
mensen waar ze geen controle over hebben. Er is een soort natuurlijke loterij waarin mensen het
geluk of ongeluk hebben om al dan niet geboren te worden met een genetische aanleg voor
bepaalde capaciteiten. Het doel van luck egalitarianism is om de gevolgen van factoren waar mensen
niet verantwoordelijk voor gesteld kunnen worden zoveel mogelijk te beperken. Idealiter dragen
mensen enkel de gevolgen van de keuzes die ze gemaakt en de inspanningen die ze geleverd hebben
en niet van hun genetische aanleg. Dit is ook de insteek van de meritocratische samenleving, dat
succes het gevolg is van de inspanningen die iemand geleverd heeft.
Het probleem hiermee is echter dat de effecten van talent en inspanning in elkaar overvloeien.
Succes is het gevolg van een combinatie van geluk en inspanning. Hoewel mensen verantwoordelijk
kunnen zijn voor de inspanningen die ze leveren om hun natuurlijk potentieel te ontwikkelen, wordt
de effectiviteit van hun inspanningen alsook het maximale vermogen dat ze kunnen bereiken
bepaald door hun genetische aanleg en omgevingsfactoren. We kunnen de context waarbinnen
inspanningen geleverd worden niet over het hoofd zien.
Binnen deze realiteit is een concept als verdienste problematisch. Verdienste is slechts betekenisvol
als inspanningen gelijke resultaten opleveren. Indien iemand minder inspanning levert dan iemand
anders, maar omwille van zijn natuurlijke talenten veel makkelijker tot succes komt, dan kunnen we
het succes van mensen niet tegen elkaar afwegen in termen van verdienste.

We zullen de invloed van geluk nooit volledig kunnen elimineren uit de maatschappij. Deze invloed
brengt echter een onrechtvaardigheid met zich mee omdat het de kansen van mensen beïnvloedt
buiten hun controle om. Om deze onrechtvaardigheid te compenseren, zijn er allerlei theorieën
omtrent distributive justice, een zoektocht naar een herverdeling richting meer rechtvaardigheid. Ik
schaarde me achter het principe equal opportunity for welfare of equal access to advantage, een
middenweg tussen equality of welfare en equality of resources.
Equality of welfare wil herverdelen zodat mensen een gelijk welvaartsniveau bereiken. De sterkte
van deze insteek is dat er ruimte is om aandacht te besteden aan de reële behoeften van mensen, er
wordt erkend dat mensen verschillende goederen nodig hebben om welvaart te bereiken. De
tekortkoming is dat het zichzelf verliest in de subjectieve beleving van welvaart, dit maakt het
moeilijk om redelijke grenzen te stellen in de verdeling. We hebben hier een onafhankelijk criterium
voor nodig, dat we vinden in de objectieve benadering van equality of resources. Het centrale idee is
hier dat iedereen met gelijke goederen moet kunnen starten zodat ze deze kunnen aanwenden voor
de doelen die ze willen nastreven. Iemands talenten kunnen we ook bij deze goederen rekenen.
Eventuele ongelijke startposities in goederen moeten dan materieel gecompenseerd worden. Om na
te gaan of iemand recht heeft op compensatie, formuleerde Dworkin het envy-principe. Mensen
kunnen slechts redelijkerwijs jaloers zijn op de goederen van iemands anders, als ze redelijkerwijs
jaloers kunnen zijn op iemands totale leven, dus ook op de keuzes en inspanningen die de persoon
geleverd heeft om tot die goederen te komen. Er is pas onrechtvaardigheid wanneer iemand jaloers
kan zijn op het totale pakket van tijdsbesteding en goederen van iemand. Het verschil in talent wordt
hierdoor dus geproblematiseerd, aangezien iemand redelijkerwijs jaloers kan zijn op het succes van

81
iemand met meer talent. Er wordt erkend dat iemand minder opportuniteiten heeft tegenover
iemand met meer talent en dat dit onrechtvaardig is. Hoewel er rekening gehouden wordt met de
verschillen tussen mensen en er hiervoor compensatie wordt voorgesteld, wordt er geen rekening
gehouden met de verschillen in hoe mensen reageren op goederen, met wat mensen uit goederen
kunnen halen. Equality of resources vermijdt dit vraagstuk omdat ‘wat mensen uit goederen halen’
gelijk wordt gesteld met subjectieve welvaart.
Wat mensen uit goederen halen kan echter objectief benaderd worden in termen van allerlei
condities die goederen mogelijk maken. Dit zijn midfare condities, het non-utility effect van
goederen. Deze condities worden beïnvloed door goederen en maken welvaart mogelijk. Door te
focussen op deze condities kunnen we er rekening mee houden dat mensen omwille van hun
constitutie en omgevingsfactoren verschillende (hoeveelheden van) goederen nodig hebben om deze
condities te bereiken, maar voorkomen we het subjectivisme van een focus op welvaart. Equal
opportunity for welfare/equal access to advantage streeft ernaar dat iedereen bepaalde objectieve
condities bereikt die welvaart mogelijk maken, maar komt niet extra tussen in de subjectieve
welvaartsbeleving van mensen op basis van die condities. Het doel is mensen in staat stellen om
allerlei belangrijke opportuniteiten te kunnen benutten door relevante objectieve condities te
verzekeren. We verdelen goederen in de mate dat deze mensen gelijke kansen bieden in allerlei
domeinen van het leven, op basis van deze objectieve condities.
Equal opportunity for welfare is dus de beste vorm van distributive justice omdat het de reële
verschillen tussen mensen tegemoetkomt tot zover deze het gevolg zijn van ongeluk, maar zich niet
verliest in de verschillen in subjectieve beleving.

Bij dit alles moeten wel twee belangrijke opmerkingen gemaakt worden.
De mentale staat en subjectieve welvaartsbeleving kunnen binnen dit midfare kader wel degelijk
relevant zijn voor de verdeling, maar enkel in de mate dat ze het gevolg zijn van tekorten in
objectieve condities. Mentale gezondheid is deels een objectieve conditie die beïnvloed wordt door
psychosomatische -en omgevingsfactoren. Aangezien die zaken ook het gevolg van geluk zijn,
moeten we ervoor zorgen dat mensen hiervoor professionele bijstand en/of farmaceutische
ondersteuning krijgen om die condities te verbeteren. Het grote onderscheid met equality of welfare
is wel dat we die hulp zullen benaderen vanuit de onderliggende condities en niet vanuit iemands
subjectieve beleving. We trachten dus specifieke hulp te verlenen voor de conditie mentale
gezondheid in plaats van extra goederen te verdelen op basis van een subjectieve beleving.

De tweede opmerking is dat ik ervanuit ben gegaan dat mensen wel verantwoordelijk kunnen
worden gesteld voor hun inspanningen en keuzes, maar niet voor hun genetische aanleg of hun
socio-economische achtergrond. Eerlijkheidshalve moet ik toegeven dat er over deze
veronderstelling grondig gediscussieerd wordt in het vrije wil debat. Hoewel we zeker geen controle
hebben over onze genetische aanleg, zouden we ook kunnen argumenteren dat we geen of beperkte
controle hebben over onze psychische eigenschappen zoals ons doorzettingsvermogen en vermogen
om goede beslissingen te nemen. Deze mogelijkheid wens ik ook te erkennen, maar een uitwerking
hiervan is binnen dit bestek niet mogelijk. Het zou interessant zijn voor verder onderzoek om, indien
vrije wil niet zou bestaan, na te gaan welke implicaties dit zou hebben op de verdeling van PEDs in
functie van gelijke kansen. Het is wel belangrijk om op te merken dat ook als zou blijken dat we niet
verantwoordelijk kunnen zijn voor onze inspanningen en keuzes, het niet zo is dat de conclusies van
deze masterproef achterhaald zouden zijn. Wat de verantwoordelijkheid van mensen ook mag zijn in
hun inspanning of keuzes, dit verandert niets aan het feit dat ze niet verantwoordelijk zijn voor hun

82
genetische disposities en dat compensaties hierdoor gerechtvaardigd zijn in ons streven naar gelijke
kansen. Indien onze keuzes en inspanningen ook niet (volledig) vrij zijn, dan wordt dit een extra
component die in rekening gebracht moet worden bij het streven naar gelijke kansen, zonder dat dit
het belang van gelijkere fysieke en cognitieve vermogens tenietdoet. Verder bouwend op
constitutive luck, kunnen we bovendien verwachten dat niet iedereen bijvoorbeeld hetzelfde
doorzettingsvermogen heeft omwille van hun genetische aanleg en opvoeding. Er zal
hoogstwaarschijnlijk ook hierin een zekere onrechtvaardige ongelijkheid tussen mensen bestaan.
Binnen het kader van deze thesis heb ik gefocust op het enhancen van fysieke en cognitieve
capaciteiten en niet op psychische vermogens. Ik heb zaken als intelligentie en
concentratievermogen in rekening gebracht, maar bijvoorbeeld niet het algemene
doorzettingsvermogen of de karaktereigenschappen van mensen. Deze zaken zouden een goede en
wellicht noodzakelijke aanvulling zijn op deze thesis. (Empirische) bevindingen uit het vrije wil debat
zullen moeten bepalen in welke mate mensen hier verantwoordelijk voor geacht kunnen worden en
dus in welke mate dit een onderwerp wordt voor herverdeling met het oog op gelijke kansen.

De mogelijkheden van doping

Er is een beleid rond gelijke kansen nodig omdat de effecten van geluk momenteel in stand worden
gehouden of zelfs uitvergroot. Onderwijs is erop gericht om de talenten van leerlingen te cultiveren
waardoor de prestatiekloof groeit tussen getalenteerde en minder getalenteerde leerlingen en er
een verschil ontstaat in de opportuniteiten die ze kunnen benutten. Ik ging na of doping een gebrek
aan talent kan compenseren. Doping is in deze thesis gelijkgesteld aan performance enhancing drugs
(PEDs). Dit zijn allerlei substanties die de fysieke of cognitieve capaciteiten van mensen, in
combinatie met training, kunnen verhogen naar een niveau die ze niet bereikt zouden hebben via de
cultivatie van hun natuurlijk potentieel. Ik heb me hier beperkt tot substanties, maar
doping/enhancement kan veel andere vormen aannemen zoals bionische ledematen of genetische
modificaties. Voor verder onderzoek zou het daarom interessant zijn om na te gaan welke rol andere
vormen van enhancement kunnen spelen in het streven naar gelijke kansen en welke ethische
overwegingen we daarbij moeten maken.

De mogelijkheden van PEDs zijn duidelijk met betrekking tot sport. Substanties zoals EPO verhogen
de hematocrietwaarde van het bloed aanzienlijk, waardoor het meer zuurstof kan transporteren en
metaboliseren. Dit effect is ook wat atleten reeds nastreven via legale methodes zoals hoogtestages
en hypoxische ruimtes. Indien er geen onredelijke extra risico’s gepaard gaan met een gemonitord
gebruik van EPO, waarbij redelijke veiligheidsmarges worden ingebouwd, zie ik geen relevant ethisch
verschil tussen het gebruik van EPO en hypoxische ruimtes. Bovendien kan het gebruik van EPO
eventueel een goedkoper alternatief zijn voor de vele hoogtestages die atleten in het buitenland
afwerken. Vanuit een standpunt van gelijke kansen zou het gebruik van EPO dus meer atleten tot de
veilige limieten van hun hematocrietwaarde en hierdoor VO2max kunnen brengen die voorheen
enkel bereikt konden worden door een combinatie van natuurlijk talent en training op hoogte. Extra
onderzoek zal moeten uitwijzen wat de meest kostenefficiënte methodes zijn om gelijkere kansen na
te streven.

Wanneer het gaat om PEDs die cognitieve capaciteiten kunnen verbeteren, zijn de mogelijkheden
momenteel vrij beperkt. Het gaat voornamelijk om middelen die oorspronkelijk ontwikkeld werden
voor mensen met een cognitief defect zoals een aandachtstoornis. Het valt bij deze middelen op dat

83
mensen met lagere cognitieve capaciteiten er meer voordeel uit halen. Er lijkt een baseline effect te
zijn, wat te verwachten valt aangezien iemand met lagere capaciteiten zich dichter bevindt bij de
statistische drempel die een cognitief defect kenmerkt waarvoor het middel oorspronkelijk
ontwikkeld werd. Ik stelde me daarbij wel de vraag wat gecategoriseerd kan worden als een cognitief
defect en bekritiseerde het klassieke onderscheid tussen behandeling en enhancement. Momenteel
komen enkel mensen die zich onder een statistisch bepaalde drempel bevinden in aanmerking voor
farmaceutische medische interventies. Dit wordt dan gekenmerkt als een behandeling, terwijl hulp
boven die drempel als enhancement aanzien wordt. Het is problematisch dat in de medische wereld
een ‘normale’ gezondheid synoniem lijkt te zijn voor de afwezigheid van medische noden. Ik heb hier
beargumenteerd dat ook statistisch normale mensen significante noden hebben die
tegemoetgekomen kunnen worden via medische middelen. Zeker wanneer het om cognitieve
capaciteiten gaat, kunnen statistisch normale mensen enorm gebaat zijn bij een verhoging van hun
cognitieve vermogens. Het gaat hier niet om mensen ‘beter dan goed maken’ maar om het
aanbieden van substantiële kansen in een postindustriële samenleving die steeds hogere cognitieve
vermogens vergt van burgers. Het is daarom belangrijk dat we terugkeren naar een continuüm van
noden waardoor middelen voor allerlei mensen erkend kunnen worden als nuttige medische
interventies. We kunnen nog steeds een onderscheid maken op basis van de ernst van de noden,
maar we moeten aandacht hebben voor de reële noden van iedereen.

Ook in sport is het onderscheid tussen behandeling en enhancement relevant, maar ze heeft minder
grotere maatschappelijke implicaties. Cognitieve capaciteiten zijn all purpose goods, ze dragen over
het algemeen bij tot iemands opportuniteiten. De hulpmiddelen om adequate cognitieve
capaciteiten te ontwikkelen zoals educatie of PEDs zijn daarom belangrijk voor iedereen. Het is van
maatschappelijk belang dat we streven naar gelijke kansen en mogelijkheden bieden aan mensen om
hun capaciteiten te verbeteren als die omwille van genetisch ongeluk tekortschieten. Topsport biedt
echter geen toegang tot dergelijke all purpose goods, het is geen essentiële manier om bepaalde
cruciale capaciteiten te verwerven. Omwille van dit onderscheid behandelde ik cognitieve en
sportieve PEDs apart. Vooraleer ik ben ingegaan op hoe PEDs in deze praktijken dan het
rechtvaardigst verdeeld zouden kunnen worden, heb ik de courante argumenten tegen
dopinggebruik overwogen.

Argumenten tegen dopinggebruik

Veiligheid

Wanneer het om veiligheid gaat, is het belangrijk dat we onthouden dat elke medische interventie
een zeker risico inhoudt. We moeten daarom de nadelen afwegen tegen de voordelen. Indien de
risico’s acceptabel zijn, moeten we iemands vrijheid respecteren om hiervan gebruik te maken. De
mate waarin risico’s geaccepteerd kunnen worden, hangt af van de praktijk waarin PEDs worden
gebruikt. In sport kunnen we redelijkerwijs meer risico aanvaarden dan in educatie. Topsport is
inherent reeds een risicovolle praktijk en er zijn doorgaans weinig limieten opgelegd aan hoe ver een
topsporter zichzelf mag drijven via allerlei trainingsmethodes om competitief te zijn. In zo’n context
is het gebruik van PEDs niet noodzakelijk gevaarlijker dan gangbare methodes.
Risico is echter geen essentieel onderdeel van educatie of de arbeidsmarkt, daardoor kunnen we
redelijkerwijs minder risico aanvaarden binnen deze praktijken wanneer we de afweging maken van
de voordelen tegenover de nadelen van een middel.

84
Indien het gebruik van PEDs gelegaliseerd zou worden, is het voor zowel sportieve als cognitieve
PEDs wel makkelijker om veiligheidslimieten op te leggen en een correct gebruik te verzekeren. De
focus op midfare vormt hierbij de basis, we staan mensen dan slechts toe om PEDs te gebruiken tot
bepaalde veiligheidslimieten op basis van relevante lichaamswaarden. Bovendien zou er meer
incentive zijn voor bedrijven om effectieve en veilige middelen te ontwikkelen voor een groter deel
van de populatie dan momenteel het geval is.

Het is wel belangrijk dat de beslissing van iemand om PEDs te gebruiken autonoom is, er moet sprake
zijn van geïnformeerde toestemming. Mensen moeten daarom correct ingelicht worden over de voor
-en nadelen en ze moeten capabel zijn om die afweging te maken. We kunnen hiervoor bijvoorbeeld
verplichte infosessies inlassen. Het argument dat deze keuze niet autonoom is omwille van de druk
die er zou ontstaan in een competitieve setting om PEDs te gebruiken, hebben we ontkracht.
Voordat een keuze niet langer autonoom zou zijn, moet er sprake zijn van dwang. Dwang ontstaat
enkel wanneer iemand geen redelijke keuzemogelijkheden heeft en een alternatieve keuze hem
ernstige schade zou berokkenen. De druk in een competitieve setting komt hier niet voor in
aanmerking. We moeten er wel voor zorgen dat er bijvoorbeeld vanuit de werkgevers geen expliciete
dwang wordt opgelegd. We moeten ons er ook voor behoeden dat bepaalde competitieve tendensen
in bijvoorbeeld onderwijsinstellingen door de introductie van PEDs niet uitvergroot worden.
Aangezien we ze niet vrij toegankelijk zouden maken, maar enkel toewijzen om bepaalde mensen
een eerlijkere kans te geven, kunnen ze niet competitief misbruikt worden. Het probleem van
gebruik zonder voorschrift zal zich nog altijd stellen en daarom benadruk ik dat de voornaamste
oplossing hiervoor is om het bredere fenomeen aan te pakken. Indien er in bepaalde studierichtingen
excessief naar middelen wordt gegrepen, moet de context onderzocht worden. De PEDs die ik
voorstel om legaal toe te staan, zijn in elk geval niet bedoeld als competitief middel, maar als
compensatiemiddel om meer gelijke kansen mogelijk te maken.

Authenticiteit

Een verwijzing naar natuurlijkheid maakt ons niet veel wijzer aangezien we heel arbitrair omgaan
met welke onnatuurlijke hulpmiddelen we aanvaarden en welke niet. Dat het gebruik van PEDs door
hun onnatuurlijkheid ons zouden vervreemden van ons ware zelf of onze authenticiteit zou
aantasten, is niet aannemelijk. Authenticiteit wordt bepaald door de intenties waarmee we
hulpmiddelen gebruiken in het nastreven van onze doelen. Daarnaast is iemands identiteit niet
statisch. Indien PEDs iemand toestaan om doelen na te streven die voorheen niet haalbaar waren,
maakt dit hem niet minder authentiek. Authenticiteit is sterk gelinkt met het uitvoeren van
autonomie. Meer substantiële keuzemogelijkheden hebben en deze kunnen nastreven zorgt ervoor
dat mensen hun leven kunnen opbouwen naargelang hun visie. Een essentieel kenmerk van de mens
is de mogelijkheid om zichzelf en de wereld rondom zich vorm te geven. Het argument op basis van
natuurlijkheid en authenticiteit lijkt een te statisch mens -en wereldbeeld voor te stellen. Het is
productiever om de mogelijkheden te bestuderen die het leven van mensen ten goede kunnen
komen in plaats van ons simpelweg neer te leggen bij onze natuurlijke disposities. Dit wil niet zeggen
dat er geen enhancements kunnen bestaan die ons te ver van onze menselijkheid zouden kunnen
brengen, maar PEDs vallen niet in deze categorie omdat ze de constitutie van een mens niet
veranderen. PEDs veranderen mensen niet radicaal maar scherpen slechts de eigenschappen aan die
ze reeds hadden en helpen opportuniteiten te creëren die voorheen voor sommigen niet beschikbaar
waren.

85
Makkelijkere prestaties, deugden en interne goederen

Ik heb ook getracht de misvatting te nuanceren dat PEDs onze prestaties makkelijker maken en we
hierdoor niet meer in staat zouden zijn om deugdelijke kenmerken te ontwikkelen zoals
doorzettingsvermogen, alsook de opvatting dat de introductie van PEDs praktijken en hun interne
goederen uitholt. De introductie van PEDs zou inspanningen niet overbodig maken en mensen met
ambitie net in staat kunnen stellen om inspanningen te leveren in een domein dat eerst niet
toegankelijk voor hen was. We spreken over agency-enabling doping wanneer PEDs ons de
opportuniteiten bieden om obstakels te overwinnen en ons in te spannen voor onze doelen. Op deze
manier kunnen de interne goederen van een praktijk ook toegankelijker worden voor mensen die
voorheen de noodzakelijke capaciteiten niet hadden. Het effect die PEDs hebben op een praktijk
hangt af van de manier waarop ze gebruikt worden, we mogen op voorhand geen intenties
toeschrijven aan een middel. Hoe de middelen in een praktijk gebruikt kunnen worden zal deels
afhangen van de manier waarop ze geïntroduceerd worden. Indien bepaalde enhancements de
essentie van een praktijk wel degelijk zouden uithollen, dan kunnen deze geweigerd worden. We
mogen er echter niet op voorhand vanuit gaan dat dit het geval zal zijn, bij de PEDs die wij bespreken
lijken ze eerder de mogelijkheid te hebben om de praktijk te verrijken door mensen opportuniteiten
te bieden om betekenisvolle inspanningen te leveren en hun ambities na te streven.

Uit de overweging van de verschillende argumenten tegen een taboeonderwerp als doping,
concludeer ik dat - mits het tegemoetkomen van redelijke bezorgdheden - het tijd is om
vooroordelen overboord te gooien en de mogelijkheden af te wegen tegen redelijke bezorgdheden.

Een rechtvaardige verdeling

Rechtvaardigheid vereist dat mensen succes en goederen krijgen afhankelijk van de mate waarin ze
dit verdienen. Verdienste is pas betekenisvol als mensen gelijke kansen hebben en PEDs kunnen ons
daarbij helpen. Of de introductie van PEDs tot meer gelijke kansen leidt, hangt af van de manier
waarop ze verdeeld worden. Daarnaast klopt het dat wanneer mensen er bewust voor kiezen geen
PEDs te gebruiken, ze zich dan in een benadeelde positie bevinden tegenover degenen die ze wel
gebruiken. Die situatie lijkt echter te verkiezen boven de huidige situatie omdat ongelijkheid dan
meer een kwestie van keuze wordt. Momenteel is de ongelijkheid deels gedetermineerd en krijgen
mensen bepaalde kansen sowieso niet omwille van een gebrek aan talent. Indien we PEDs
introduceren, kunnen mensen keuzemogelijkheden krijgen die ze voorheen niet hadden.
Agency-enabling doping moet daarom toegelaten worden. Cognitieve en sportieve PEDs worden
echter in zeer verschillende praktijken gebruikt met verschillende doelen en waarden. We moeten
daarom differentiëren in het beleid omtrent deze PEDs.

Cognitieve PEDs

Het gebruik van PEDs ligt in lijn met de waarden die we nastreven via onderwijs, ze kunnen iemand in
staat stellen om zichzelf te ontplooien en zijn doelen na te streven. Cognitieve capaciteiten zijn een
cruciale component in het bereiken van midfare condities zoals scholingsgraad en geletterdheid die
onze kansen op een goed leven en algemeen welzijn sterk beïnvloeden door o.a. economische
afhankelijkheid te voorkomen. Deze capaciteiten zijn daarom een belangrijk onderwerp voor
verdeling. PEDs kunnen mogelijkheden bieden en het verschil in capaciteiten tussen mensen kleiner
maken omwille van het baseline effect. Ze leveren meer voordelen op voor mensen met lagere

86
capaciteiten. Inzetten op PEDs om de kansen van mensen te verhogen is bovendien geen nieuw idee.
We erkennen reeds dat sommige mensen nood hebben aan farmaceutische ondersteuningen om
kans te hebben op een degelijk leven. Deze ondersteuning is momenteel echter beperkt tot mensen
die gediagnostiseerd zijn met een cognitieve beperking en statistisch abnormaal zijn. Deze praktijk is
echter niet aangepast aan onze reële noden in een postindustriële samenleving, mensen die zich net
boven de drempel bevinden hebben evenveel baat bij farmaceutische ondersteuningen.

Het is wel belangrijk dat we erkennen dat de ongelijkheden tussen mensen zowel genetische als
sociale oorzaken hebben en dat deze factoren deels verstrengeld zijn met elkaar. Bij de verdeling van
PEDs moeten we zowel rekening houden met iemands cognitieve capaciteiten als met zijn sociale
omstandigheden. Beide beïnvloeden iemands midfare condities en hierdoor zijn kansen en een
verdeling moet daarom met beide factoren rekening houden om gelijke kansen na te streven. De
sociale en financiële omstandigheden van iemand bepalen de mate waarin hij zijn potentieel kan
cultiveren en zullen de ontwikkeling van zijn capaciteiten beïnvloeden. Kapitaalkrachtige mensen
kunnen zich veel betere ondersteuning veroorloven dan anderen. Met het oog op gelijke kansen
moeten we daarom ook differentiëren in de mate waarin iemand toegang krijgt tot PEDs op basis van
zijn sociale omstandigheden, die bepalen de kansen die hij heeft om zijn capaciteiten te cultiveren.
Het is daarom beter om PEDs te subsidiëren voor mensen die dit ondersteunende klimaat missen en
ze niet te laten gebruiken door mensen die wel in dit klimaat opgroeien. Op deze manier zijn PEDs
een compensatie voor het gebrek aan stimulerende sociale omstandigheden. Op deze richtlijn
moeten wel uitzonderingen gemaakt worden. Ook al bevindt iemand zich in een zeer stimulerend
klimaat, als zijn capaciteiten te laag zijn heeft hij nog steeds PEDs nodig om degelijke kansen te
krijgen. De bedoeling is vooral dat mensen met lage capaciteiten, ofwel via sociale of biochemische
middelen ondersteund worden tot ze een degelijke conditie bereiken. Voor mensen met erg lage
capaciteiten zullen beide nodig zijn, maar voor anderen met slechts minder dan gemiddelde
capaciteiten zal dit hen net weer een te groot voordeel opleveren als ze ook nog eens een heel
stimulerend klimaat hebben. Ik wens het minder zwart/wit te bekijken dan Guiblini & Minerva, die
een heel duidelijk idee en richtlijn hebben ontwikkeld. We moeten PEDs toewijzen op basis van de
evaluatie van iemands genetische en sociale omstandigheden en hoe die zich tot elkaar verhouden.
Beiden beïnvloeden namelijk midfare condities zoals geletterdheid en scholingsgraad. Het is dus
zoeken naar de juiste balans tussen biologische en sociale ondersteuning om een degelijke conditie
te verkrijgen. Er zal door de bevoegde instanties de afweging moeten gemaakt worden of iemand
recht heeft op PEDs, door na te gaan of zijn sociale omstandigheden voldoende zijn om zijn
capaciteiten te cultiveren zodat hij een conditie kan bereiken waarvan we vinden dat iedereen die
zou moeten kunnen bereiken om kans te maken op een degelijk leven. Uit de bevindingen die we
bespraken rond de effecten van IQ op levenskansen, kunnen we bijvoorbeeld stellen dat iemand
tegenwoordig minstens 100 IQ-punten nodig heeft om een voldoende geletterdheid te bereiken. Bij
lagere vermogens werd vastgesteld dat het moeilijk werd voor mensen om succesvol deel te nemen
aan de postindustriële maatschappij die cognitief steeds veeleisender wordt. Het wordt belangrijk
dat we over allerlei condities (en de capaciteiten die er invloed op uitoefenen) het maatschappelijk
debat aangaan welk niveau vereist is om een kans te maken op een degelijk leven. Empirische
onderzoeken moeten ons hierbij helpen. We moeten hierbij dan nagaan wat de meest effectieve
manier is om deze condities voor zoveel mogelijk mensen te verzekeren, de voor -en nadelen van
verschillende middelen en methodes moeten hierbij tegen elkaar worden afgewogen.

87
In deze focus op midfare benadruk ik dan ook dat PEDs niet de enige oplossing zijn voor
maatschappelijke problemen rond ongelijkheid. Sociale ondersteuning is minstens even noodzakelijk
om condities te bereiken die mensen een goede kans geven op een degelijk leven. PEDs zijn ook geen
oplossing voor sociale problemen. Ze mogen geen middel worden om in toenemende mate de
tekortkomingen en problemen van de samenleving op te lappen of te verbergen, zonder dat er
constructieve oplossingen gezocht worden. Sociale interventies blijven noodzakelijk, maar terwijl we
daaraan blijven werken kunnen PEDs wel de kansen van mensen nu positief beïnvloeden. Bovendien
zijn sociale interventies voor mensen met erg lage cognitieve vermogens onvoldoende, een
combinatie van beide interventies is daarom nuttig. PEDs moeten deel uitmaken van een groter plan
dat het doel heeft de samenleving en de substantiële kansen van mensen te verbeteren. Inzetten op
beide soorten interventies is daarom de meest effectieve aanpak om de kloof te dichten tussen de
opportuniteiten die mensen hebben.

Sportieve PEDs

Bij topsport zal de verdeling er anders uitzien omdat het geen essentiële praktijk is die exclusieve
toegang geeft tot all purpose goods. Het is wel zo dat voldoende sport en beweging voor alle burgers
belangrijk is en daar dient de overheid dus wel in te investeren, maar topsport is geen kwestie meer
van volksgezondheid. Tenzij het gaat om overheidsgestuurde topsportprojecten, moeten PEDs
daarom niet actief gesubsidieerd maar wel toegelaten worden indien ze voldoende veilig zijn binnen
de context van topsport. Het is wel de taak van de bevoegde sportinstanties en van overheden (in
het geval van niet-geprivatiseerde competities) om ervoor te zorgen dat er geen onoverkomelijke
barrières zijn die de toegang tot topsport belemmeren. Natuurlijk talent is zo’n barrière en PEDs
kunnen hier deels een oplossing voor bieden. Deze middelen toestaan en aftoetsen aan de
bestaande context is daarom aangewezen. Geprivatiseerde competities behouden natuurlijk het
recht om PEDs te blijven weigeren, maar dan mogen we van overheden verwachten dat deze
competities niet meer door publiek geld gesubsidieerd worden.
Topsport is intrinsiek een vrij risicovolle praktijk en aangezien het geen essentiële praktijk is, is er
meer marge voor risico’s dan in een praktijk als onderwijs. In beide praktijken leggen we echter
redelijke limieten op, op basis van relevante lichaamswaarden. Bij onderwijs is het ook de taak van
de overheid om de kostprijs actief te drukken om iedereen voldoende kansen te bieden in een
essentiële praktijk. Bij topsport is dit dus niet het geval waardoor kostprijs minder problematisch is.
PEDs kunnen wel mogelijks goedkoper zijn dan reeds toegestane middelen en methodes die
hetzelfde effect beogen. Het argument dat ik hier maak is niet dat omdat topsport sowieso een dure
onderneming is, dat alle nieuwe en mogelijks dure middelen dan ook maar geaccepteerd moeten
worden. Het is geen relativistisch argument, maar een vraag naar interne consistentie. Ik wijs er
echter wel op dat indien we een punt willen maken van kostprijs, we alle middelen via dezelfde
criteria moeten beoordelen. Indien dit niet de bedoeling is, is het ook geen argument tegen PEDs
wanneer de effectiviteit van bijvoorbeeld EPO veel hoger is dan een veel duurder, maar wel
toegelaten middel zoals ketonendrankjes.

88
Paternalisme en vrijheid

Tenslotte kwamen we nog terug op een terechte bezorgdheid omtrent PEDs en minderjarigen. Er zijn
hierbij twee belangrijke afwegingen die we moeten maken. Enerzijds is het zo dat op educatief vlak
iemands kansen zich voornamelijk ontwikkelen voor de volwassenheid, anderzijds moeten we extra
voorzichtig zijn wanneer het om minderjarigen gaat omwille van zacht paternalistische
overwegingen. We concludeerden dat voor cognitieve PEDs, minderjarigen die wilsbekwaam zijn
(bijvoorbeeld vanaf 16 jaar), de keuze moeten kunnen maken om middelen te gebruiken wanneer ze
veilig bevonden zijn. Bij jongere kinderen moeten ouders die keuze kunnen maken als hun cognitieve
capaciteiten hen onvoldoende kansen bieden, net zoals ouders momenteel ook kunnen kiezen voor
het gebruik van Ritaline bij hun kinderen. Wanneer we medische interventies terug als een
continuüm beschouwen in plaats van een scheiding tussen behandeling en enhancement, kunnen
deze middelen alsook toekomstige PEDs in dit bestaande systeem opgenomen worden.
We concludeerden echter ook dat zowel ouders als jongeren het gebruik van PEDs niet opgedrongen
mogen worden, ook al missen ze hierdoor opportuniteiten. Gelijke kansen zijn niet het enige waar
we rekening mee moeten houden en de vrije keuze van mensen blijft fundamenteel belangrijk. Wel
moeten we ervoor zorgen dat mensen voldoende ingelicht worden over de mogelijkheden zodat ze
een geïnformeerde keuze kunnen maken. Empowerment ontstaat niet door een louter formele
toelating, maar door bewustmaking en ondersteuning. De aanbieding van PEDs moet gepaard gaan
met een ondersteunende structuur als we ze willen inzetten op een manier om gelijkere substantiële
kansen te bereiken.
Over het gebruik van sportieve PEDs konden we korter zijn. Enkel wilsbekwame jongeren mogen hier
toegang tot krijgen omdat ze zonder PEDs geen belangrijke kansen missen. Het is onacceptabel dat
ouders hun niet-wilsbekwame kinderen deze middelen laten gebruiken omdat ze dan onnodig hun
visie opdringen. Bij cognitieve PEDs ligt dit anders omdat ouders in dat geval moeten beslissen over
het ontwikkelen van belangrijke kansen voor hun kinderen tijdens de kritische ontwikkelingsfasen.

89
 8. Referenties
Arneson, R. J. (2000). Luck Egalitarianism and Prioritarianism. Ethics, 110(2), 339–349.
https://doi.org/10.1086/233272

Arneson, R. J. (1989). Equality and Equal Opportunity for Welfare. Philosophical Studies: An
International Journal for Philosophy in the Analytic Tradition, Vol. 56, No. 1 (May, 1989), pp. 77-93

Bailey, R. (2007). Talent Development and the Luck Problem. Sport, Ethics and Philosophy, 1(3), 367–
377. https://doi.org/10.1080/17511320701676999

Baxter-Jones, A., & Helms, P. (1996). Effects of Training at a Young Age: A Review of the Training of
Young Athletes (TOYA) Study. Pediatric Exercise Science, 8(4), 310–327.
https://doi.org/10.1123/pes.8.4.310

BBC. (2009). Fina extends swimsuit regulations. Geraadpleegd op 21 maart 2020 via
http://news.bbc.co.uk

Billett, H. (1990). Hemoglobin and Hematocrit. In: Walker HK, Hall WD, Hurst JW, editors. Clinical
Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition. Boston: Butterworths;
1990. Chapter 151. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK259/

Bonte, P., Sterckx, S., & Pennings, G. (2014). May the Blessed Man Win: A Critique of the Categorical
Preference for Natural Talent over Doping as Proper Origins of Athletic Ability. Journal of Medicine
and Philosophy, 39(4), 368–386. https://doi.org/10.1093/jmp/jhu024

Bonte, P. (2015). Freedom in the flesh: Physically shaping oneself and one’s future children: an
ethical-existential critique (PhD Thesis). Ghent University.

Borry, P. (2016). Minderjarigen en medische besluitvorming. Tijdschrift voor Jeugd en Kinderrechten;

2016; Vol. 3; iss. 17; pp. 221 – 230.

Brown, L. (2017). Wimbledon 2017: Novak Djokovic in favour of tennis players wearing wireless
headsets to receive on court coaching. Geraadpleegd op 15 februari 2020 via
http://independent.co.uk

Buchanan, A. (2011). Cognitive enhancement and education. Theory and Research in Education, 9(2),
145–162. https://doi.org/10.1177/1477878511409623

Carr, D. (1999). Where’s the Merit if the Best Man Wins? Journal of the Philosophy of Sport, 26(1), 1–
9. https://doi.org/10.1080/00948705.1999.9714575

Cohen, G. A. (1989). On the currency of egalitarian justice. Ethics, 99(4), 906–944.

Cohen, G. A. (1990). Equality of What? On Welfare, Goods and Capabilities. Recherches Économiques
de Louvain / Louvain Economic Review, 56(3/4,), 357–382.

Colzato, L. S. (2018). Responsible Cognitive Enhancement: Neuroethical Considerations. Journal of

Cognitive Enhancement, 2(4), 331–334. https://doi.org/10.1007/s41465-018-0090-3

Daniels, N. (1978). Merit and meritocracy. Philosophy & Public Affairs, 206–223.

90
De Vlieger, J. (2012). Eddy Merckx zou vandaag nooit mogen koersen. Geraadpleegd op 24 januari
2020 via http://demorgen.be

Dixon, N. (2008). Performance-Enhancing Drugs, Paternalism, Meritocracy, and Harm to Sport.

Journal of Social Philosophy, 39(2), 246–268. https://doi.org/10.1111/j.1467-9833.2008.00423.x

Douglas, T. (2007). Enhancement in Sport, and Enhancement outside Sport. Studies in Ethics, Law,
and Technology, 1(1). https://doi.org/10.2202/1941-6008.1000

Douglas, T. (2019). Enhancement and desert. Politics, Philosophy & Economics, 18(1), 3–22.
https://doi.org/10.1177/1470594X18810439

Dubljevic, V. (2012). Principles of Justice as the Basis for Public Policy on Psychopharmacological
Cognitive Enhancement. Law, Innovation and Technology, 4(1), 67–83.
https://doi.org/10.5235/175799612800650617

Dunlop, M., & Savulescu, J. (2014). Distributive justice and cognitive enhancement in lower, normal
intelligence. Monash Bioethics Review, 32(3–4), 189–204. https://doi.org/10.1007/s40592-014-0014-
7

Dworkin, G. (2020). Paternalism. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2020 Edition).
Geraadpleegd op 12 april 2020 via https://plato.stanford.edu/

Dworkin, R. (1981a). What is equality? Part 1: Equality of welfare. Philosophy & public affairs, 185–
246.

Dworkin, R. (1981b). What is equality? Part 2: Equality of resources. Philosophy & public affairs, 283–
345.

Egan, B., & D’Agostino, D. P. (2016). Fueling Performance: Ketones Enter the Mix. Cell Metabolism,
24(3), 373–375. https://doi.org/10.1016/j.cmet.2016.08.021

Farah, M. J., Illes, J., Cook-Deegan, R., Gardner, H., Kandel, E., King, P., … Wolpe, P. R. (2004).
Neurocognitive enhancement: What can we do and what should we do? Nature Reviews
Neuroscience, 5(5), 421–425. https://doi.org/10.1038/nrn1390

Fischer, J. & Ravizza, M. (1998). Responsibility and Control: A Theory of Moral Responsibility,
Cambridge: Cambridge University Press.

Fox, N. (1995). A giant in the saddle: profile Miguel Indurian. Geraadpleegd op 24 januari 2020 via
http://independent.co.uk

Ghyselinck, M. (2020). Dopingspook keert terug. Geraadpleegd op 22 februari 2020 via

http://demorgen.be

Giubilini, A., & Minerva, F. (2019). Enhancing Equality. The Journal of Medicine and Philosophy: A
Forum for Bioethics and Philosophy of Medicine, 44(3), 335–354.
https://doi.org/10.1093/jmp/jhz002

Gladwell, M. (2013). Man and superman – in athletic competitions, what qualifies doping as a
sporting chance?. Geraadpleegd via http://newyorker.com op 10 December 2019.

91
Gottfredson, L. S. (1997). Why g matters: The complexity of everyday life. Intelligence, 24(1), 79–132.
https://doi.org/10.1016/S0160-2896(97)90014-3

Gottfredson, L. S. (2011). Intelligence and social inequality: Why the biological link? Pp. 538-575 in T.
Chamorro-Premuzic, A. Furhnam, & S. von Stumm (Eds.), Handbook of Individual Differences. Wiley-
Blackwell.

Hemphill, D. (2009). Performance enhancement and drug control in sport: Ethical considerations.
Sport in Society, 12(3), 313–326. https://doi.org/10.1080/17430430802673668

Hunt, E. (2011). Human intelligence. Cambridge: Cambridge University Press.

Hurley, S. L. (2002). Luck, Responsibility, and the “Natural Lottery”. Journal of Political Philosophy,
10(1), 79–94. https://doi.org/10.1111/1467-9760.00143

Hutchinson, M. (2015). Hour record: The tangled history of an iconic feat. Geraadpleegd op 15
januari 2020 via http://cyclingweekly.com

Judge, T. A., Klinger, R. L., & Simon, L. S. (2010). Time is on my side: Time, general mental ability,
human capital, and extrinsic career success. Journal of Applied Psychology, 95(1), 92–107.
https://doi.org/10.1037/a0017594

Juengst, E., & Moseley, D. Human Enhancement. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer
2019 Edition). Geraadpleegd op 20 December 2019 via https://plato.stanford.edu/

Joyner, M. J. (2003). VO2MAX, blood doping, and erythropoietin. British Journal of Sports Medicine,
37(>3), 190–191. https://doi.org/10.1136/bjsm.37.3.190

Knudsen, E. I. (2004). Sensitive Periods in the Development of the Brain and Behavior. Journal of
Cognitive Neuroscience, 16(8), 1412–1425. https://doi.org/10.1162/0898929042304796

Koninklijke Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst (KNMG). (2020). Rechten
van minderjarigen. Geraadpleegd op 26 februari 2020 via http://knmg.nl

Lamkin, M. (2012). Cognitive Enhancements and the Values of Higher Education. Health Care
Analysis, 20(4), 347–355. https://doi.org/10.1007/s10728-012-0224-1

Lamont, J., & Favor, C. (2017). Distributive justice. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter
2017 Edition). Geraadpleegd op 21 april 2020 via https://plato.stanford.edu/

Lavin, M. (1987). Sports and Drugs: Are the Current Bans Justified? Journal of the Philosophy of Sport,
14(1), 34–43. https://doi.org/10.1080/00948705.1987.9714449

Le Page, M. (2006). Only drugs can stop the sports cheats. New Scientist, 191(2565), 18–19.
https://doi.org/10.1016/S0262-4079(06)60152-8

Loland, S., & Hoppeler, H. (2012). Justifying anti-doping: The fair opportunity principle and the
biology of performance enhancement. European Journal of Sport Science, 12(4), 347–353.
https://doi.org/10.1080/17461391.2011.566374

Lucke, J. C., Bell, S. K., Partridge, B. J., & Hall, W. D. (2011). Academic doping or Viagra for the brain?
EMBO Reports, 12(3), 197–201. https://doi.org/10.1038/embor.2011.15

92
Maslen, H., Faulmuller, N., & Savulescu, J. (2014). Pharmacological cognitive enhancement—How
neuroscientific research could advance ethical debate. Frontiers in Systems Neuroscience, 8.
https://doi.org/10.3389/fnsys.2014.00107

McKeown, A. (2017). Enhancement and therapy: Is it possible to draw a line? In R. ter Meulen, A.
Mohammed, & W. Hall (Red.), Rethinking Cognitive Enhancement (pp. 193–212). Oxford University
Press. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198727392.003.0012

Mehlman, M. J. (2004). Cognition‐Enhancing Drugs. The Milbank Quarterly, 82(3), 483–506.

https://doi.org/10.1111/j.0887-378X.2004.00319.x

Miah, A. (2006). Rethinking Enhancement in Sport. Annals of the New York Academy of Sciences,
1093(1), 301–320. https://doi.org/10.1196/annals.1382.020

Morris, S. P. (2015). Moral luck and the talent problem. Sport, Ethics and Philosophy, 9(4), 363–374.
https://doi.org/10.1080/17511321.2015.1121287

Nagel, Thomas (1979). "Moral Luck" . Mortal Questions. Cambridge: Cambridge University Press.
pp. 24 38. ISBN 9780521406765. OCLC 4135927

Nelkin, D. (2019). Moral Luck. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2019 Edition).
Geraadpleegd op 15 november 2019 via https://plato.stanford.edu/

Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap. (2013). Gelijke onderwijskansen – Visietekst van het GO!.
Geraadpleegd op 28 November 2019 via http://pro.g-o.be.

O’Toole, M., Douglas, P., Hiller, W., Laird, R. (1999). Hematocrits of triathletes: is monitoring useful.
Med. Sci. Sports Exerc., Vol. 31, No. 3, pp. 372-377.

Rønnestad, B. R., Hansen, J., Stensløkken, L., Joyner, M. J., & Lundby, C. (2019). Case Studies in
Physiology: Temporal changes in determinants of aerobic performance in individual going from
alpine skier to world junior champion time trial cyclist. Journal of Applied Physiology, 127(2), 306–
311. https://doi.org/10.1152/japplphysiol.00798.2018

Saltin, B., & Strange, S. (1992). Maximal oxygen uptake: “old” and “new” arguments for a
cardiovascular limitation. Medicine and Science in Sports and Exercise, 24(1), 30–37.

Sandel, M. J. (2007). The case against perfection: Ethics in the age of genetic engineering. Cambridge,
Mass: Harvard University Press.

Savulescu, J. (2006). Justice, Fairness, and Enhancement. Annals of the New York Academy of
Sciences, 1093(1), 321–338. https://doi.org/10.1196/annals.1382.021

Savulescu, J. (2013). Enhancing equality. Geraadpleegd op 8 januari 2020 via

https://www.semanticscholar.org/

Savulescu, J. (2016). Doping Scandals, Rio and the Future OF Human Enhancement: Editorial.
Bioethics, 30(5), 300–303. https://doi.org/10.1111/bioe.12268

Schermer, M. (2008). On the argument that enhancement is “cheating”. Journal of Medical Ethics,
34(2), 85–88. https://doi.org/10.1136/jme.2006.019646

93
Schermer, M. (2008). ENHANCEMENTS, EASY SHORTCUTS, AND THE RICHNESS OF HUMAN
ACTIVITIES. Bioethics, 22(7), 355–363. https://doi.org/10.1111/j.1467-8519.2008.00657.x

Sen, A. (1980). “Equality of What?”. The Tanner Lecture on Human Values, I, 197-220. Cambridge:
Cambridge University Press.

Simon, R. (2007). Deserving to Be Lucky: Reflections on the Role of Luck and Desert in Sports. Journal
of the Philosophy of Sport, 34(1), 13–25. https://doi.org/10.1080/00948705.2007.9714706

Simon, R. L. (1984). Good Competition and Drug-Enhanced Performance. Journal of the Philosophy of
Sport, 11(1), 6–13. https://doi.org/10.1080/00948705.1984.9714408

Sport Vlaanderen. (2020). Topsport in Vlaanderen: topsporter worden. Geraadpleegd op 25 januari

2020 via http://sport.vlaanderen

Sportvlaanderen-Baloise. (2020). Meer dan 25 jaar werken aan talent. Geraadpleegd op 25 januari
2020 via http://sportvlaanderen-baloise.be

Strenze, T. (2007). Intelligence and socioeconomic success: A meta-analytic review of longitudinal

research. Intelligence, 35(5), 401–426. https://doi.org/10.1016/j.intell.2006.09.004

Vandeweghe, H. (2019). Ketonen: de superbrandstof in de schaduw van kampioenen als Van Aert
aan een steile opmars bezig. Geraadpleegd op 25 februari 2020 via http://demorgen.be

World Anti-Doping Agency. (2019). World Anti-Doping Code of 2012. Geraadpleegd op 26 November
2019 via https://www.wada-ama.org/.

World Anti-Doping Agency. (2020). Therapeutic use exemptions. Geraadpleegd op 10 maart 2020 via
https://www.wada-ama.org/

94