‫تینطالقکےبعدکیےجانےوالےنکاحکیعدتکہاںگزارے؟‬

‫مجیب‪ :‬موالنا محمد شفیق عطاری مدنی‬

‫فتوی نمبر‪WAT-1993 :‬‬
‫تاریخ اجراء‪28 :‬رفصا ر‬
‫فظمل‪1445‬ھ ر‪15/‬ربمتس‪ 2023‬رء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالم)‬
‫سوال‬
‫نیتالطقیک دعتےکدعبدورسےوشرہےساکنحوالحہلاوررھپاسےسالطقیکدعتاسدورسےوشرہیہ‬
‫ےکرھگںیمزگار رنوہیگ؟ایاےنپےکیماییسکراورہگجیھبدعتزگاریتکسےہ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ الرَّ ْحم ِن الرَّح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب ِب َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْوھَّ ِ‬
‫اب َالل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫َا ْل َج َو ُ‬
‫ےلہپہیھجمسںیلہکرشیعوطررپالحےلےکدعبالطقیکدعتےکااکحمویہںیہ‪،‬وجاعماکنحےکدعبالطقیکر‬
‫دعتےکااکحمںیہ‪،‬ذٰہلاوپیھچریئگوصرتںیمالحےلےکدعبالطقیکدعتیھبدورسےوشرہیہےکرھگںیم‬
‫زگارنروابجےہ‪،‬اہجںوہاسویبی وکاکنحےکدعبرتصخرکےکےلایگوہاورالحےلےکدعبالطقدیوہاور‬
‫وشرہرپیھبالزمےہہکاےساےنپرھگیہںیمدعتزگارےندے‪،‬نکیلارگوہاےنپرھگںیمدعتزگارےنہندے‪،‬وت‬
‫نپدعتلمکمرکےر‬
‫اسرپالزموہاگہکوعرتوکدعتزگارےنےکےیلوکیئدورسارھگےلرکدے‪،‬سجںیموہا ر‬
‫اورارگرھگرکاےئرپانیلڑپے‪،‬وتدعتلمکموہےنکتاساکرکاہییھبرایسدورسےوشرہرپالزموہاگ۔زینوشرہیک‬
‫رطفےسراہشئ(یسکہگجرےنہ)اکدنبوتسبوہاجےنیکوصرتںیموعرترپالزموہاگہکوفراواہںیلچاجےئاورر‬
‫نپدعتوںیہلمکمرکے‪،‬اسیکاجبےئدعتںیموہراےنپےکیماییسکدورسیہگجںیہنرہیتکس۔اہتبلارگوشرہاےسر‬
‫ا ر‬
‫دعتزگارےنےکےیلوکیئیھباکمنہندے‪،‬وتوہاگہنگروہاگاوررصفاسوصرتںیموعرتوکااجزتوہیگہک‬
‫وہدعتاےنپےکیمںیمایراےنپیسکررحممرہتشدارالثماھبیئےکرھگںیمزگارے‪،‬اسےکالعوہدعتزگارےنےکےیل‬
‫ےلہپوشرہےکرھگںیمرےنہیکااجزتںیہنےہ ر۔ ر‬
‫اسیکوہجہیےہہکوعرترپالطقایوافتیکدعتاسرھگںیمزگرا رنوابجوہیتےہ‪،‬وجاےساسےکوشرہ‬
‫ےنالطقایانپروافتےسےلہپرےنہےکےیلدایوہاوہاوروہوشرہےکاسھتاسرھگںیمریتہوہ‪،‬اچےہوہوشرہاکاانپ‬
‫رھگوہایاسےکالعوہوکیئدورسارھگوہ‪،‬وہدعتزگارےنےکےیلاسرھگےکالعوہدورسیہگجںیہنرہیتکس۔اہتبلر‬
‫ارگوشرہاساکمنںیم ہنرےنہدے‪،‬وتاسرپالزموہاتےہہکوعرتوکدعتزگارےنےکےیلدورسااکمندے ر‪،‬‬
‫اچےہدورسااکمنرکاےئرپانیلڑپےاوردعتلمکموہےنکتاکمناکرکاہییھبوشرہیہرپالزموہاگ۔‬
‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُس ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی ا ُہلل َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم ر‬
‫َوا ُ‬
 ‫عدتمیںکیے جانےوالےنکاحکاحکم‬
‫فتوینمبر‪WAT-812:‬‬
‫تاریخاجراء‪16 :‬وشالارکملم‪1443‬ھ‪18/‬ئم‪2022‬‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫دعتیماکنحرکانرحامےہوتارگیسکےناکنحرکیلوتیکاکنحوہاجےئاگ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫دعتیماکنحرکانتخساناجزئورحاماورمنہجیمےلاجےنواالاکمےہہکلبدعتیموتاکنحاکغیپمدنیرحام‬
‫وانگہےہ۔ارگیسکےندعتیماکنحیکوتاسےکقلعتملیصفتیےہک‪:‬‬
‫ارگرمدوکاکنحےکوتقوعرتاکدعتیموہانولعمماھتوتیاکنحابلطوہااہیںکتکارگایمںویبیواےل‬
‫اعمالمتینعیرتسبمہییھبوہیئوتیزانوہااوراسدورسےاکنحکوکیئدعتںیہن‪،‬اوراسیماتمرککیھب‬
‫رضورتںیہنوفراایدورسےےسدجاوہاجیئاورےلہپوشرہکارگایھبدعتابقےہوتوعرتاےسزگاررکاس‬
‫دورسےےسییسکاورےساکنحرکےکسیگاورارگےلہپوشرہکدعتمتخوہئگےہوتوفرااسدورسےےسییسکاور‬
‫ےساکنحرکیتکسےہ۔‬
‫اورارگدعتیموہانولعممںیہناھتوتیاکنحافدسوہا‪،‬اسوصرتیمارگرتسبمہیںیہنوہیئوتاسوصرتیم‬
‫یھبدورسےاکنحکوکیئدعتںیہناوراتمرکرضوریےہ‪،‬وخاہدورسےکوموجدیگیمرکےیریغوموجدیگ‬
‫یم(ینعیوشرہاکوعرتےکقلعتمانہککیمےنےھجتیاےسوھچڑدی‪،‬یوعرتاکرمدےکقلعتمانہککیمھجتےس‬
‫یاسےسدجاوہئگ۔)اوراتمرکےکدعبویہااکحموہںےگوجاورپذموکروہےئکےلہپوشرہکارگایھبدعتابق‬
‫ےہوتاےسزگاررکوعرتاسدورسےےسییسکاورےساکنحرکےکسیگاورارگےلہپوشرہکدعتمتخوہئگےہوت‬
‫وفرااسدورسےےسییسکاورےساکنحرکیتکسےہ۔‬
‫اورارگرتسبمہیوہیئیھتوتآےگیسکاورےساکنحےکےیلدعتالزموہیگاوراسوصرتیمیھباتمرکرضوری‬
‫وہاگ‪،‬وخاہدورسےکوموجدیگیمرکےیریغوموجدیگیم(ینعیوشرہاکوعرتےکقلعتمانہککیمےنےھجتی‬
 ‫اےسوھچڑدی‪،‬یوعرتاکرمدےکقلعتمانہککیمھجتےسیاسےسدجاوہئگ۔)اوراسےکدعبوعرتدعتزگار‬
‫رکآےگیسکاورےساکنحرکےکسیگ۔‬
‫اوراسوصرتیمارگاسدورسےےکاسھتیہاکنحرکاناچےہکسجےکاسھتاکنحافدسوہااھتوتارگےلہپ‬
‫وشرہکدعتابقےہوتاتمرکےکدعبوہدعتزگاررکاسےساکنحرکیتکسےہاورارگےلہپوشرہکدعتمتخوہئگ‬
‫وتایھبوفرااسےساکنحرکیتکسےہ۔‬
‫دراتخمریماکنحافدسکرعتیرکےتوہےئرفامی‪":‬وھوالذیفقدشرطامنشرائطالصحۃکشھود"‬
‫رتہمج‪:‬اوریوہاکنحےہ‪،‬سجیمتحصاکنحکرشاطئیمےسوکیئرشطوقفمدوہالثموگاوہںاکوہان۔‬
‫اسےکتحتردااتحملریمےہ"ومثلہ ۔۔۔نکاحالمعتدۃ۔۔۔بحر۔۔۔۔أمانكاحمنكوحةالغيرومعتدته‬
‫فالدخولفيهاليوجبالعدةإنعلمأنهاللغيرألنهلميقلأحدبجوازهفلمينعقدأصال‪.‬۔۔۔اھ۔۔۔۔‬
‫وعلىهذافيقيدقولالبحرهناونكاحالمعتدةبماإذالميعلمبأنهامعتدة"رتہمج‪:‬اوراسییہدتعمہاکاکنح‬
‫یھباکنحافدسےہ‪،‬یہلئسمرحبیمذموکرےہ۔رہباحلدورسےکوکنمہحاوراسکدتعمہےساکنحرکےکدوخلیک‬
‫وتاسےسدعتالزمںیہنوہیگارگاےسولعمموہکیدورسےکےہیکہکنیسکےنیھباسےکوجازاکوقلںیہن‬
‫یکوتیرسےےسدقعنمیہںیہنوہا۔اوراسانبرپرحباکوجہلئسمےہکدتعمہاکاکنحافدسےہاےساسوصرتےک‬
‫اسھتدیقمیکاجےئاگہکبجاےسدتعمہوہانولعممہنوہ۔(الدرالمختارمعردالمحتار‪،‬کتابالنکاح‪،‬ج‪،04‬ص‪،266‬دارالمعرفۃ‪،‬‬
‫بیروت(‬

‫دراتخمریماکنحافدساکمکحایبنرکےتوہےئرفامی‪(":‬و)يثبت(لكلواحدمنهمافسخهولوبغير‬
‫محضرعنصاحبهدخلبهاأوال)فياألصح"رتہمج‪:‬اوررمدووعرتیمےسرہایوکافدساکنحمتخرکےن‬
‫اکاایتخروہاتےہارگہچدورسےکریغوموجدیگیمرکے‪،‬وعرتےکاسھتدوخلوہاوہیہنوہا‪،‬احصوقلےک‬
‫اطمقب۔‬
‫اتفویروضییمےہ”ارگرکبےنیاجنوبھجرککایھبوعرتدعتیمےہاسےساکنحرکیلاھتبجوتوہ‬
‫اکنحاکنحیہہنوہازانوہا‪،‬وتاسےکےئلاًالصدعتںیہنارگہچرکبےندصاہابروعرتےسامجعیکوہکزاناکاپین‬
‫رشعیمھچکزعتووتعقںیہنراتھکوعرتوکاایتخرےہبجاچےہاکنحرکےل۔اورارگرکبےنااجنینیماکنحیک‬
‫وتیدںیھکیےگکاساچرربسیماسےنوعرتےسیھبکامجعیکےہیںیہن‪،‬ارگیھبکہنیکوتیھبدعتںیہن‪،‬رکب‬
‫ےکوھچڑےتیہوفراًسجےساچےہاکنحرکےل‪،‬اوروجایابریھبامجعرکاکچےہوتسجدنرکبےنوھچڑااسدن‬
‫ےسوعرترپدعتوابجوہیئبجکتاسکدعتےسہنےلکندورسےےساکنحںیہنرکیتکس‪،‬اوردعتالطقک‬
‫اچرنیہمدسدنںیہنیدعتومتکےہ‪،‬الطقکدعتنیتضیحاکلمںیہینعیدعبالطقےکایینضیحآےئ‪،‬‬
‫رھپدورسا‪،‬رھپرسیتا‪،‬بجیرسیتامتخوہاگاسوتقدعتےسےلکنیگاوراےسسجےساچےہاکنحرکانرواوہاگ‬
‫(فتاویرضویہ‪،‬ج‪،13‬ص‪،302،303‬رضافاؤنڈیشن‪،‬الہور)‬

‫اتفویروضییمےہ”ارگاسدورسےصخشوکوتقاکنحولعمماھتکوعرتونہزدعتیمےہیاجنرکاس‬
‫ےساکنحرکیلبجوتوہزانےئضحماھتدعتکھچکاحتجںیہنہنالطقکرضورتہکلبایھبسجےساچےہاکنح‬
‫رکےہکبجوشرہاولکدعتزگرکچوہاورارگاےسوعرتاکدعتیموہانولعممہناھتوتالطقکاباحتجںیہن‬
‫رگماتمرکرضورےہینعیوشرہاکوعرتےسانہککیمےنےھجتوھچڑدییوعرتاکاسےسہہکدنیکیمھجتےسدجا‬
‫وہئگ‪،‬اسےکدعبدعتےھٹیبدعتےکدعبسجےساچےہاکنحرکے۔“(فتاویرضویہ‪،‬ج‪،11‬ص‪،423‬رضافاؤنڈیشن‪،‬‬
‫الہور)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوال ِہ َو َس َّلم‬

‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
‫کتبہ‬
‫المتخصص فیالفقہاالسالمی‬
‫محمدعرفانمدنیعطاری‬
 ‫کیاخلعکیعدتمیںبھیشوہرپرنفقہالزمہوگا؟‬
‫مجیب‪ :‬ابومحمدمفتیعلی اصغرعطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪Nor-13151:‬‬
‫تاریخاجراء‪14:‬امجدیاالولی‪1445‬ھ‪29/‬ونربم‪2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫ایکفرامےتںیہاملعےئرکاماسہلئسمےکبارےںیمہکایکخلعیکدعتںیمیھبوشہررپوعرتاکہقفنالزموہاگ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ا ْل َمل ِ ِک ا ْل َو َّھ ِ‬
‫اب َالل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫َا ْل َج َو ُ‬
‫یجاہں!وعرتارگخلعیکدعتوشہرےکرھگرپیہزگارےوتدورانِ دعت ُاساکہقفنالبہبشوشہرےکذےمرپالزم‬
‫وہاگ‪،‬نکیلدبیتمسقےسہارےاعمرشےںیمالطقوخلعےکوااعقتںیمدشیدڑلایئڑگھجاوہباےہاوروعرتےکیمیلچ‬
‫اجیتےہ۔احالہکنزدنیگےکاسومڑوکیھباسحادنازےسااجنمدبااجاتکسےہاورایسیکتربیغدییئگےہ۔‬
‫ف اَ ْو َت ْ ِ‬
‫ْسیْ ٌۢح بِا ِ ْح َسا ٍنؕ“ ترہمجزنکاالامین‪:‬‬ ‫اسیجہکاہللاعتلیفرآنباکںیمارشادفرامباےہ‪َ ”:‬فا ِ ْم َساكٌۢ ب ِ َم ْعرُ ْو ٍ‬
‫”رھپالھبیئےکاسھتروکانیلےہباوکنیئ(اےھچولسک)ےکاسھتوھچڑدانیےہ۔“(القرآنالکریم‪:‬پارہ‪،02‬سورۃالبقرۃ‪،‬‬
‫آیت‪)229‬‬

‫الصوتیہیےہہکوعرتخلعباالطقیکدعتوشہرےکرھگںیمرشتعیرہطمہیکامیلعتتےکاطمقبزگارےاور‬
‫وشہراسدورانا ِےسبانوہقفنیکوہسلاورالطقِبانئوخلعیکدعتںیملمکمرپدےیکوہسلیھبفرامہرکے۔‬
‫اہں!وعرتارگاینپرمیضےسیلچاجیتےہاوردعتوشہرےکرھگںیہنزگاریتوتہقفنیکقحتسمںیہنوہیگ۔لداوشہر‬
‫ِ‬
‫ااجزترشیعدعتہنزگارےنیکوصرتںیموشہررپدعتاکخرہچیھبالزمںیہنوہاگ۔‬ ‫ےکرھگںیمالب‬
‫اتبلاانترضورےہہکخلعےکاعمدہےںیمیہارگیباتےطوہاجےئہکوعرتدعتاکہقفنووصلںیہنرکے‬
‫یگ‪،‬وتاسوصرتںیمالبہبشخلعاکہقفناسطقوہاجےئاگاوروعرتوکاطمےبلاکقحاحلصںیہنوہاگ‪،‬رگمدعتاس‬
‫وصرتںیمیھبوشہرےکرھگزگارباوہیگ۔نکیلالطقںیمااسینکممںیہنہکوعرتآدنئہالزموہےنواےلےقفنوک‬
‫لبقازوقاعمفںیہنرکیتکس‪،‬اتبلاہقفےئرکامےناسمکحےسخلعاکاانثتسءفرامباےہ۔‬
 ‫ْخ ُج ْوہُنَّ ِم ۢۡن ب ُ ُی ْوتِہِنَّ َو ََل َی ْ ُ‬
‫ْخ ْج َنترہمجزنکاالامین‪”:‬دعتںیماںیہن‬ ‫دعتےسقلعتمارشا ِدباریاعتلیےہ‪ََ :‬ل تُ ْ ِ‬
‫انےکرھگوںےسہناکنولاورہنوہآپںیلکن۔“(القرآنالکریم‪،‬پارہ‪،28‬سورۃالطالق‪،‬آیت‪)01:‬‬

‫خلعیکدعتںیمیھبہقفنالزموہاگ۔اسیجہکاتفوییشایمںیمےہ‪”:‬فإنالخلعسببلوجوبنفقةالعدة۔“‬
‫خل‬
‫ینعی ع‪،‬دعتاکہقفنواجوہےناکسےہ۔(ردالمحتارمعالدرالمختار‪،‬کتابالطالق‪ ،‬بابالنفقۃ‪،‬ج‪،03‬ص‪،453‬مطبوعہ‬
‫بیروت)‬

‫دعتاکہقفن ُایسوقواجوہباےہجدتعمہوشہرےکرھگںیمرےہ‪،‬ورہنںیہن۔اسیجہکدباعئالصنااعئ‪،‬رحب‬
‫ارلاقئوریغہبتکِفقہنہںیمےہ‪”:‬والنظمللبحر“المعتدۃاذاخرجتمنبیتالعدۃتسقطنفقتھاما‬
‫ٰ‬
‫السکنی“ینعیدعتوالوعرتارگ‬ ‫دامتعلیالنشوز‪،‬فانعادتالیبیتالزوجکانلھاالنفقۃو‬
‫دعتواےلرھگےسلکناجےئ‪،‬وتجتوہبافرامینرپاقمئرےہتتاساکہقفناسطقوہاجےئاگ۔اہں!ارگوہ‬
‫وشہرےکرھگولٹآیتےہوتوہہقفناورراہشئیکقحتسموہیگ۔(البحرالرائق‪،‬کتابالطالق‪ ،‬بابالنفقۃ‪،‬ج‪ ،04‬ص‪،217‬مطبوعہ‬
‫بیروت)‬

‫اہبررشتعیںیمےہ‪”:‬ارگدعبِالطقوشہرےکرھگںیمریہاورباہراجباوھچڑدباوت(ہقفن)باےئیگ۔“(بہارشریعت‬
‫‪،‬ج‪،02‬ص‪،263‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی)‬

‫آدنئہزامےناکہقفناعمفںیہنوہاتکس‪،‬رگمخلعںیموعرتارگدعتاکہقفناسطقرکدےوتوہرضوراسطقوہاجےئ‬
‫اگ۔اسیجہکد ِراتخمرںیمےہ‪”:‬قالوا‪:‬االبراءقبلالفرضباطلوبعدہیصحممامضی“ینعیاہقفےئرکامےن‬
‫فرامباےہہکالزموہےنےسےلہپاعمفرکدانیبالطےہاورالزموہےنےکدعباسہقبدنیاعمفرکبادرسےہ۔‬
‫ل‬
‫اسےکتحتردا محناارںیمےہ‪”:‬یستثنیمنذلکمالوخالعھاعلیانتبرئہمننفقۃالعدۃکما‬
‫قدمناہفیبابہ‪،‬النہابراءبعوضوھواستیفاءقبلالوجوبفیجوز‪،‬امااالولفھواسقاطالشئیقبل‬
‫مس‬
‫وجوبہفالیجوز‪،‬کمافیالفتح۔“ینعیاسےسوہوصرت نثنیےہہکوعرتےنایسرشطرپخلعایکہکوہرمد‬
‫وکدعتےکہقفنےستریرکدے(وتابدعتاکہقفناسطقوہاجےئاگ)اسیجہکمہےناےسخلعےکبابںیمےلہپذرک‬
‫ایکےہ‪،‬ویکہکنیوعضےکدبےلںیماعمیفدانیےہاوریہقفنواجوہےنےسےلہپاےنپقحوکووصلرکباےہ‪،‬لدای‬
‫اجترےہ۔رہباحل(خلعےکالعوہ)یلہپوصرتںیمواجوہےنےسےلہپیہیسکزیچوکاسطقرکباےہاوری ر‬
‫اجتںیہن‪،‬‬
‫اسیجہکحتفادقلترںیمذموکرےہ۔(ردالمحتارمعالدرالمختار‪،‬کتابالطالق‪ ،‬بابالنفقۃ‪،‬ج‪،03‬ص‪،586‬مطبوعہبیروت)‬
‫اتدورسےاقممرپالعہمشایمہیلعارلہمحلقنفرامےتںیہ‪”:‬وفیالمجتبینفقۃالعدۃکنفقۃالنکاحوفی‬
‫الذخیرۃوتسقطبالنشوزوتعودبالعود‪،‬وأطلقفشملالحاملوغيرهاوالبائنبثالثأوأقلكما‬
‫م‬
‫فيالخانية‪،‬ويستثنىما لوخالعهاعلىأنالنفقةلهاوالسكنىفلهاالسكنىدونالنفقة“ینعی جثنی ی‬
‫ںیمےہہکدعتاکہقفناکنحےکہقفنیکرطحےہ‪،‬اورذریخہںیمےہہکوشنزےکسہقفناسطقوہاجباےہاہںارگ‬
‫زوہجولٹآےئوتہقفنیھبولٹآےئاگ۔اہیںہقفناکقلطمایبنوہاےہلدایمکحاحہلماورریغاحہلموعرت‪،‬نیتالطق‬
‫والباہنئوعرتبااسےسمکالطقوالوعرت‪،‬سوکشالمےہ‪،‬اسیجہکاخہینںیمذموکرےہ۔رگماسےسوہوعرت‬
‫ل‬‫خ‬ ‫ن‬ ‫ث‬ ‫ن‬ ‫مس‬
‫ی یےہہکوجاسرشطرپ عرکےہکاسےکےیلہقفناورراہشئںیہنےہ‪،‬وتاسےکےیلراہشئوتوہیگرگمہقفن‬
‫ںیہنوہاگ۔(ردالمحتارمعالدرالمختار‪،‬کتابالطالق‪ ،‬بابالنفقۃ‪،‬ج‪،03‬ص‪،609‬مطبوعہبیروت)‬

‫اوجلہرۃالرۃںیمےہ‪”:‬إنخالعهاعلىنفقةعدتهاصحالخلعوسقطتعنهالنفقة۔“ینعیوعرتےن‬
‫ارگاسرشطرپخلعایکہکوہدعتاکہقفنووصلںیہنرکےیگ‪،‬وتیخلعدرسےہاوروشہرےس ُاساکہقفناسطق‬
‫وہاجےئاگ۔(الجوہرۃالنیرۃ‪،‬کتابالخلع‪ ،‬ج ‪،02‬ص‪،61‬المطبعةالخيرية)‬

‫خلعںیمہقفنالزموہےنےسقلعتماہبررشتعیںیمےہ‪”:‬خلعںیمہقفنےہ‪،‬اہںارگخلعاسرشطرپوہاہکوعرت‬
‫نکسےسوشہرابیھب َتریںیہنہکوعرتاسوکاعمفرکےناک‬ ‫ہقفنونکساعمفرکےوتہقفنابںیہنباےئیگرگم ی‬
‫ی‬
‫اایتخرںیہنریتھک۔“(بہارشریعت‪،‬ج‪،02‬ص‪،264‬مکتبۃ المدینہ‪،‬کراچی)‬

‫وعرتخلعاکہقفناسطقرکدےوتاسطقوہےنےسقلعتماہب ِررشتعیںیمےہ‪ُ ”:‬اساسلاکوجایھبںیہنآبا(ہقفن)‬

‫اعمفںیہنرکیتکس۔۔۔۔۔اہںارگاسرشطرپخلعوہاہکوعرتدعتاکہقفناعمفرکدےوتیاعمفوہاجاگیئ۔“‬
‫ً‬
‫(بہارشریعت‪،‬ج‪،02‬ص‪،268‬مکتبۃ المدینہ‪،‬کراچی‪،‬ملتقطا)‬

‫اتدورسےاقممرپدصرارشلہعیہیلعارلہمحلقنفرامےتںیہ‪”:‬اکنحیکوہجےسےنتجوقحقاتےکدورسےرپ‬
‫ےھتوہخلعےساسطقوہاجےتںیہاوروجوقحقہکاکنحےسالعوہںیہوہاسطقہنوہںےگ۔دعتاکہقفنارگہچاکنحےک‬
‫وقحقےسےہرگمیاسطقہنوہاگاہںارگاسےکاسطقوہےنیکرشطرکدییئگوتییھباسطقوہاجاگیئ۔“(بہارشریعت‪،‬‬
‫ج‪،02‬ص‪،195-196‬مکتبۃ المدینہ‪،‬کراچی)‬

‫س ْولُہ َا ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬

‫ہلل َا ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫کیانامردکیعورتپربھیطالقکیعدتالزمہوگی؟‬
‫مجیب‪ :‬ابومحمدمفتیعلی اصغرعطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪Nor-13190:‬‬
‫تاریخاجراء‪08:‬امجدیااثلن‪1445‬ھ‪22/‬دربمس‪ 2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫ایکرفامےتںیہاملعےئرکاماسہلئسمےکابرےںیمہکوجصخشویبیےکاسھتراتہوہرگمقحِزوتیجادارکےنرپ‬
‫دقرتہنراتھکوہ۔رھپاشدیےکاچراسلدعبوہاینپویبیوکنیتالطقدےدے‪،‬وتایکاسیکوعرترپیھبالطقیک‬
‫دعتالزموہگ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ا ْل َمل ِ ِک ا ْل َو َّھ ِ‬
‫اب َالل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫َا ْل َج َو ُ‬
‫یجاہں!وپیھچیئگوصرتںیماُسوعرترپالطقیکدعتالزموہگ۔‬
‫انرمدیکویبیرپالطقیکدعتالزموہےنےسقلعتمونتریاالاصبرعمادلرااتخملرںیمےہ‪(”:‬ولووجدتهعنينًا)‬
‫هومناليصلإلىالنساءلمرضأوكبر‪،‬أوسحر۔۔۔۔(فإنوطئ)مرةفبها(وإالبانتبالتفريق)من‬
‫القاضيإنأبىطالقها“رتہمج‪”:‬وعرتارگوشرہوکانرمداپےئاوراسےسرمادوہصخشےہوجرمض‪،‬ڑباھےپای‬
‫اجدوےکببسوعرتےسامجعرکےنرپدقرتہنراتھکوہ۔۔۔۔ارگاُسانرمدےناکیرمہبتیھباینپوعرتےس‬
‫الطقابہنئوایلامشروہگہکبجوشرہےن‬
‫ویطرکیلوہوترتہب‪،‬ورہناقیضیکاجبنےسرفتقییکوصرتںیموہوعرت ِ‬
‫الطقدےنیےسااکنرایکوہ۔“‬
‫(وإالبانتبالتفريق)ےکتحتردااتحملرںیمےہ‪”:‬ألنهافرقةقبلالدخولحقيقة‪،‬فكانتبائنةولها‬
‫كمالالمهروعليهاالعدةلوجودالخلوةالصحيحة‪،‬بحر“ رتہمج‪”:‬ویکہکنہیدجایئًۃقیقحدوخلےسےلہپےہ‪،‬‬
‫الطقابہنئواعقوہگاوراُسےکےیلوپرارہموہاگ‪،‬زین ِ‬
‫ولختہحیحصاپیئاجےنیکوہجےساُسوعرت‬ ‫ذہلااسوعرتوک ِ‬
‫ً‬
‫رپدعتیھبالزموہگ‪"،‬رحب"۔“(ردالمحتارمعالدرالمختار‪،‬کتابالطالق‪،‬ج‪،05‬ص‪،171-175‬مطبوعہکوئٹہ‪،‬ملتقطا)‬
 ‫انرمدیکولختحیحصامشروہگ۔اسیجہک ی ۃ‬
‫احشالشلبییلعنییبتااقحلقئںیمےہ‪(”:‬قولہ‪:‬وعليهاالعدةلوجود‬
‫الخلوةالصحيحة)أيألنخلوةالعنينصحيحةإذالوقوفعلىحقيقةالعنةلجوازأنيمتنعمن‬
‫الوطءاختياراتعنتافيدورالحكمعلىسالمةاآللة۔اهـ۔فتح۔“ینعیاشرحاکہیرفامانہکانرمدیکوعرترپ‬
‫ِ‬
‫ولختہحیحصاپیئاجےنیکوہجےسدعتالزموہگ‪،‬ویکہکنانرمدیکولختحیحصوہیتےہ‪،‬وہجاسیکہیےہہکانرمد‬
‫وہےناکیقیقحملعںیہنوہاتکس‪،‬نکممےہرمداجنوبھجرکامجعےسابزرےہ۔ذہلامکحآہلانتلسےکالستمرےنہرپ‬
‫دارئوہاگ۔(حاشیۃالشلبیعلیتبیینالحقائق‪،‬کتابالطالق‪،‬ج‪،03‬ص‪،23‬مطبوعہقاہرۃ)‬

‫انعہیرشحادہلاہیںیمےہ‪(”:‬ولهاكمالالمهرإنكانخالبهاألنخلوةالعنينصحيحة)۔۔۔۔‬
‫ً‬
‫(ويجبالعدة)لتوهمالشغلاحتياطااستحسانا۔“ینعیانرمدےنوعرتےسولخترکیلوہوتاُسیک‬
‫وعرتوکوپرارہمےلماگہکانرمدیکولختدرتسوہیتےہ۔۔۔۔اہںاُسیکوعرترپااسحتسًاناایتحطےکوطررپدعت‬
‫الزموہگویکہکننکممےہہکوعرتوکلمحرہھٹاکچوہ۔(العنایۃشرحالھدایۃ‪،‬کتابالطالق‪،‬ج‪،04‬ص‪،300‬دارالفکر‪،‬‬
‫ً‬
‫ملتقطا)‬

‫دیسیاٰیلعرضحتہیلعارلہمحاتف ٰویروضہیںیمانرمدےسقلعتمےیکےئگاکیوسالےکوجابںیماراشدرفامےت‬
‫ںیہ‪”:‬بجاسرطحاسلاکلمزگراجےئاورزدی(نینع)دنہہرپدقرتہناپےئوتاسوتقبطلبدنہہزدیودنہہںیم‬
‫رفتقیرکدیاجےئ‪،‬ابدعبدعتدنہہوکاایتخراکنحوہاگ۔"وکلماذکرنامفصلفیالدرالمختارو‬
‫ردالمحتاروالفتاویالخیریہوغیرھامنالکتبالفقہیۃ۔(وجھچکمہےنذرکایکےہ‪،‬وہلصفموطررپ‬
‫دراتخمر‪،‬ردااتحملراوراتفویریخہیوریغہبتکںیموموجدےہ)"۔“ ٰ‬
‫(فتاویرضویہ‪،‬ج‪،11‬ص‪،196‬رضافاونڈیشن‪،‬الہور)‬ ‫ٰ‬
‫نث‬
‫اہب ِررشتعیںیمےہ‪”:‬وشرہاکوضعانتلساٹکوہاےہایا یثناکنليلےئگںیہاینینع(انرمد)ےہایٰیثنخےہ‬
‫اوراساکرمدوہاناظرہوہاکچوتانبسںیم ِ‬
‫ولختہحیحصوہاجےئگ۔ ِ‬
‫ولختہحیحصےکدعبوعرتوکالطقدیوترہموپرا‬
‫وابجوہاگ‪،‬ہکبجاکنحیھبحیحصوہ۔۔۔۔۔ ِ‬
‫ولختہحیحصےکہیااکحمیھبںیہ‪ :‬الطقدیوتوعرترپدعّتوابج‪،‬ہکلب‬
‫ً‬
‫(بہار شریعت‪،‬ج‪،02‬ص‪،70‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی‪،‬ملتقطا)‬
‫ِ‬ ‫دعّتںیماننوہقفناوررےنہوکاکمندانییھبوابجےہ۔“‬
‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬
‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫نکاحفاسدکوفسخکرنےاوراسکیعدتوغیرہکےاحکامات‬
‫مجیب‪ :‬موالنا محمد سعید عطاری مدنی‬
‫فتوی نمبر‪WAT-2217:‬‬
‫تاریخ اجراء‪03 :‬امجدیاالول‪ 1445‬ھ‪18/‬ونربم‪ 2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالم)‬
‫سوال‬
‫ریغب وگاوہںےکاکنحوہا‪،‬رھپوشرہےساساکنحافدسہوکمتخرکدای‪،‬ابوعرترپدعتالزموہیگایںیہن؟وخاہ‬
‫امسجنقلعتاقمئوہایںیہن‪،‬اوراسےکدعبدوابرہایس صخشےساکنحرکاناسیکےہ؟‬
‫ِب ْس ِم اہللِ الرَّ ْحم ِن الرَّح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب ِب َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْوھَّ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫املسمنرمداکاملسمنوعرتےساکنحوہوتاس اکنحےکدقعنموہےنےکےئلدواعلقابغلاملسمنرمدایاکی‬
‫اعلقابغلاملسمنرمداوردواعلقابغلاملسمنوعروتںاکوگاہوہانرشطےہ‪،‬اورارگانوگاوہںیکوموجدیگےکریغب‬
‫اکنحایکایگوتاکنحافدسوہاگ۔‬
‫اکنحافدساکمکحہیےہہک‪:‬‬
‫اسںیمرمدووعرتدوونںرپاکنحوکخسفرکانوابجےہ‪،‬اسںیمہیرضوریںیہنہکدورسےےکاسےنمخسف‬
‫رکے‪،‬ہکلبارگدورساوموجدںیہنبجیھبخسفرکےنےسخسفوہاجےئاگ‪،‬اساکرطہقیہییھبےہہک‪:‬‬
‫رمدوعرتوکاسرطحےکاافلظےہک‪:‬ںیمےناےسوھچڑا‪،‬اییلچاج‪،‬ایاکنحرکےلوریغاہ۔واحضرےہہکظفلالطق‬
‫ےسیھباکنحخسفوہاجےئاگ۔‬
‫اکنحافدسںیمدعت‪:‬‬
‫اباکنحخسفوہےن ےکدعبوعرترپدعتاسوتقالزمےہہکبجاکنحافدسےکدعبویط(رتسبمہی)وہیئوہ۔‬
‫اسدعتاکامشروتقاتمرہکایخسفےسایکاجےئاگ‪،‬اورارگویطںیہنوہیئوخاہولختہحیحصوہیئگوہ‪،‬وتدعتالزم‬
‫ںیہن۔‬
‫اکنحافدسںیمرہم‪:‬‬
 ‫یہیاعمہلمرہمےکالزموہےناورہنوہےنےکقلعتمیھبےہہکارگویطوہیئگوترہملثمالزمےہہکبجرہملثمیک‬
‫دقماررہمیمسمینعیےسجدقعاکنحںیمذرکایک‪،‬ےسزادئہنوہ‪،‬اورارگزادئےہوترھپرہمیمسمدانییہالزموہاگ‪،‬اورارگ‬
‫ویطںیہنوہیئوتھچکیھبالزمںیہن۔‬
‫اکنحافدسےکدعبایسصخشےسرشاطئیکوموجدیگںیماکنحوہاتکسےہ‪،‬اوراکنححیحصےکدعبوشرہوکدبوتسرنیت‬
‫الطوقںاکقحاحلصرےہاگ۔‬
‫دراتخمرںیمےہ”(و)شرط(حضور)شاهدين(حرين)أو حر وحرتين (مكلفين۔۔۔مسلمين لنكاح‬
‫مسلمة“رتہمج‪ :‬املسمنوعرتےکاکنحےکحیحصوہےنےکےئلدواملسمن‪،‬فلکمآزادرمدایاکیرمدودووعروتں‬
‫اکوطبروگاہوہانرشطےہ۔(در مختار‪،‬کتابالنکاح‪،‬ج‪،3‬ص ‪،21،22،23‬دارالفکر‪،‬بیروت)‬

‫دراتخمرںیماکنحافدسیکرعتفیرکےتوہےئرفامای‪”:‬وھوالذیفقدشرطامنشرائطالصحۃ کشھود“‬
‫رتہمج‪ :‬اورہیوہ اکنحےہ‪،‬سج ںیم تحصاکنحیکرشاطئںیمےسوکیئرشطوقفمدوہالثموگاوہںاکوہان۔(درمختار‪،‬ج‪،04‬‬
‫ص‪،274‬دار عالمالکتب)‬

‫اہبررشتعیںیم ےہ‪”:‬اکنحافدسںیمبجکتویطہنوہرہمالزمںیہنینعی ِ‬
‫ولختہحیحصاکیفںیہناورویطوہیئگوت‬
‫اکنحافدساکمکح‬
‫رہمِلثموابجےہ‪،‬وجرہمرقمرےسزادئہنوہاورارگاسےسزایدہےہوتوجرقمروہاویہدںیےگاور ِ‬
‫ہیےہہکاُنںیمرہاکیرپخسفرکدانیوابجےہ۔اسیکیھبرضورتںیہنہکدورسےےکاسےنمخسفرکےاورارگ‬
‫وخدخسفہنرکںیوتاقیضرپوابجےہہکرفتقیرکدےاوررفتقیوہیئگایوشرہرمایگوتوعرترپدعّتوابجےہ‬
‫ہکبجویطوہیکچوہ۔۔۔اکنحافدسںیمرفتقیایاتمرہکےکوتقےسدعّتےہ‪،‬ارگہچوعرتوکاسیکربخہنوہ۔‬
‫اتمرہکہیےہہکاےسوھچڑدے‪ً،‬الثمہیےہکںیمےناےسوھچڑا‪،‬اییلچاج‪،‬ایاکنحرکےلایوکیئاورظفلایسےکلثم‬
‫ےہکاورطقفاجان‪،‬آان‪،‬وھچڑےنےساتمرہکہنوہاگ‪،‬بجکتزابنےسہنےہکاورظفلالطقےسیھباتمرہکوہاجےئ‬
‫اگ۔۔۔رھپاسےساکنححیحصرکےنےکدعبنیتالطقاکاےساایتخررےہاگ۔“(بہار شریعتملتقطا‪،‬ج‪،02‬حصہ ‪،07‬‬
‫ص‪،73،72‬مکتبۃالمدینۃ‪،‬کراچی)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی ا ُ‬

‫ہلل َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬ ‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫جسعورتکاذہنیتوازندرستنہہو‪،‬اسکی عدتکاحکم‬
‫مجیب‪ :‬ابواحمدمحمدانسرضاعطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪WAT-877:‬‬
‫تاریخاجراء‪07 :‬ذعقیۃارحلام‪1443‬ھ‪07/‬وجن‪2022‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫وشرہاکااقتنلوہانکیلویبیاکذنہیھٹیہنےہینعیوہاپلگےہوتوہدعتےسیکزگارے؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫وہوعرتسجاکدامغیھٹیہنےہینعیاپلگےہارگاساکوشرہوفتوہاجےئوتاساکویلدعتیکدمتںیم‬
‫ںیہکاوراساکاکنحیہنرکےاگاوراسوعرترپوسگ(رتکزتنی)الزمیہناہتبلارگدوراندعتاساک‬
‫ونجنالچاجاتےہوتاسرپوسگالزموہاگ۔‬
‫دراتخمرںیمدعتیکرعتفیایبنرکےتوہےئرفامای‪( ”:‬تربصيلزمالمرأة)أووليالصغيرة(عندزوال‬
‫النكاح)“رتہمج‪:‬دعتااسیااظتنرےہوجوعرتایریغصہےکویلرپالزمےہاکنحےکزوالےکوتق۔‬
‫اسےکتحتردااتحملرںیمےہ‪”:‬بمعنىأنهيجبعليهأنيربصها أييجعلهامتصفةبصفةالمعتدات‬
‫ألنالعدةصفتهاالصفةوليها‪،‬إذاليصحأنيقالإذاطلقت‪،‬أوماتزوجهاوجبعلىوليهاأن‬
‫يعتدوقدمرأنهميقولونتعتدهي‪،‬والوجوبإنماهوعلىالوليبأناليزوجهاحتىتنقضيالعدة‬
‫أيمدةالعدةتأمل‪،‬والمجنونةكالصغيرة “رتہمج‪:‬اساکینعمہیےہہکویلرپوابجہکوہریغصہوکروےک‬
‫رےھکینعیویلریغصہوکدتعمہیکافصتےکاسھتفصتمرکےویکہکندعتوعرتیکتفصےہہناسےکویلیک‬
‫تفص‪،‬اورحیحصیہنےہہکہیایکاجےئبجوعرتوکالطقوہاجےئایاساکوشرہوفتوہاجےئوتاسےکویلرپالزم‬
‫ےہہکدعتزگارےہکلباملعءیہیرفامےتںیہہکوعرتدعتزگارے۔اورویلرپووجباکینعمہیےہہکوہاساک‬
‫ںیہکاکنحہنرکےاہیںکتہکدمتزگراجےئینعیدعتیکدمتاورونجمۃناکمکحریغصہواالےہ۔(ردالمحتارعلیدر‬
‫مختار‪،‬جلد‪،3‬صفحہ‪،503‬دارالفکربیروت)‬
‫وسگےکوحاےلےسدراتخمرںیمےہ‪(”:‬ال)حدادعلىسبعة‪:‬كافرةوصغيرة‪،‬ومجنونة“رتہمج‪:‬است‬
‫وعروتںرپوسگیہنےہ‪:‬اکرفہ‪،‬ریغصہاورونجمہن۔(درمختار‪،‬جلد‪،3‬صفحہ‪،532‬دارالفکربیروت)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوال ِہ َو َس َّلم‬

‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫دوران عدتپسینےکی بوختمکرنےکےلیےپرفیومیاباڈی‬
‫ِ‬
‫اسپرےاستعمالکرنا‬
‫مجیب‪ :‬مفتی محمدقاسمعطاری‬
‫فتوینمبر‪56:‬‬
‫ل‬
‫تاریخاجراء‪04 :‬ذا حجۃارحلام‪1442‬ھ‪15/‬وجالئ‪2021‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫یکفرامےتںیہاملعےئدنیوایتفمنرشعنیتماسبرےیمہکویبہدعتےکدورانےنیسپکوبمتخرکےنےکےیل‬
‫رپویفم(‪)Perfume‬ببڈیارپسے(‪)Body Spray‬اامعتسلرکیتکسےہبںیہن؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫ویبہےکےیلدوراندعترپویفم(‪)Perfume‬ببڈیارپسے(‪)Body Spray‬اامعتسلرکےنکااجزت‬
‫ںیہنےہ‪،‬ویکہکنوخوبشاکاامعتسلزتنییمامشروہبےہ‪،‬ہکبجویبہےکےیلیسکیھبمسقکزتنیاایتخررکب‪،‬باجئروگہ‬
‫اجئرطےقیالثمًلسغبریغب‬
‫ےہ۔ارگےنیسپکوہجےسلکشماکاسانموہباسکوہجےسدبنےسدبوبآیتوہ‪،‬وتیسکاور ر‬
‫وخوبشواےللکیمیکبیسکزیچےکذرےعیےنیسپکوبمتخکاجیتکسےہ۔‬
‫ویبہےکےیلدورانوسگوخوبشاکاامعتسلاجئرںیہن۔یبنبکیلصاہللہیلعواہلوملسارشدفرامےتںیہ‪”:‬التحد‬
‫امراۃ علیمیتفوقثالثاالعلیزوجاربعۃاشھروعشراوالتلبسثوبامصبوغااالثوبعصبو‬
‫التکتحلوالتمسطیبا“ئرہمج‪:‬وعرتیسکتیمرپنیتدنےسزبدہوسگہنرکے‪،‬وساےئاےنپوشہرےکہک‬
‫اسرپاچرامہدسدنوسگرکےاور(دوراندعت)رےگنوہےئڑپکےہنےنہپ‪،‬وساےئبصع(بیمرن)ےس‬
‫رےگنوہےئڑپکے(ویکہکنہیرنزتنیےکےیلاامعتسلںیہنوہب)اوروہرسہمیھبہناگلےئاورہنیہوخوبشاامعتسل‬
‫رکے۔(صحیحمسلم‪،‬ج‪،2‬ص‪،1127‬داراحیاءالتراثالعربی‪،‬بیروت)‬
‫ل‬
‫ونتئراالاصبرعمردا محتاریمےہ‪”:‬تحد(تحدایوجوبا)مکلفۃمسلمۃ ولوامۃمنکوحۃ اذاکانت‬
‫معتدۃبتاوموت“ئرہمج‪:‬املسمنمکلّفوعرتارگہچوکنمہحولنڈیوہ‪،‬جالطقبنئ(ینعینیتالطوقںوایلب‬
 ‫ایبدوبنئالطوقںوایل)بومتکدعتوایلوہ‪،‬وتاسرپوسگرکبواجےہ۔(تنویراالبصار‪،‬ج‪،5‬ص‪220‬تا ‪،221‬‬
‫مطبوعہپشاور)‬

‫نییبتااقحلقئیمےہ‪”:‬االحدادوھوترکالزینۃوالطیب“ئرہمج‪:‬وسگزناوروخوبشےکاامعتسلوک‬
‫ئرکرکدےنیاکبمےہ۔(تبیینالحقائق‪،‬ج‪،3‬ص‪،34‬مطبوعہملتان)‬

‫اہبررشتعییمےہ‪’’:‬وسگےکہیینعمںیہہکزتنیوکئرکرکےینعیہرمسقےکزویراچدنیوسےنوجاہر‬
‫وریغاہےکاورہرمسقاورہررنےکرمشیےکڑپکے‪،‬ارگہچایسہوہں‪،‬ہنےنہپاوروخوبشاکدبنبڑپکوںیماامعتسلہن‬
‫رکےاورہنلیتاکاامعتسلرکے‪،‬ارگہچاسیموخوبشہنوہ‪،‬ےسیجرونغزوتیناوراھگنکرکباورایسہرسہماگلب‪،‬ویںیہ‬
‫دیفسوخوبشداررسہماگلباوردنہمیاگلباورزرفعانبمسکبریگواکراگنوہابرسخرناکڑپکااننہپعنمےہ‪،‬انس‬
‫زیچوںاک ئرکواجےہ‪،‬ویںیہڑپباکرنالگیب‪،‬داھین‪،‬یئپمچاوررطحرطحےکرننجیمئرنیوہبےہ‪،‬‬
‫سوکئرکرکے۔سجڑپکےاکرنرپابوہایگہکاباساکاننہپزتنیںیہن‪،‬اےسنہپیتکسےہویںیہایسہرن‬
‫ےکڑپکےیمیھبرحجںیہن‪،‬ہکبجرمشیےکہنوہں۔ذعرکوہجےسانزیچوںاکاامعتسلرکیتکسےہ‪،‬رگماساحل‬
‫یماساکاامعتسلزتنیےکدصقےسہنوہدردرسےکوقاھگنکرکیتکسےہ‪،‬رگماسرطفےسجڈرھےکددناےن‬
‫ومےٹںیہ‪،‬ادرھےسںیہنجڈرھبریوہںہکہیبلونسارےنےکےیلوہےتںیہاورہیونممعےہ۔‘‘(بھارشریعت‪،‬‬
‫ج‪،2‬حصہ‪،8‬ص‪،242‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوال ِہ َو َس َّلم‬

‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫دوران عدتجنازےکےساتھتھوڑیدورجانےتککیاعدتٹوٹ‬
‫ِ‬
‫جائےگی؟‬
‫مجیب‪ :‬ابومحمدمفتی علی اصغرعطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪Nor-12883:‬‬
‫ل‬
‫تاریخاجراء‪04 :‬ذوا حجۃارحلام‪1444‬ھ‪23/‬وجن‪2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫ایکفرامےتںیہاملعےئرکاماسہلئسمےکبرےںیمہکایھبھچکدنلبقریمےامومںاکااقتنلوہا‪،‬جانجزہرھگ‬
‫ےسبہرےلاجبیگوتانیکویبہرویتوہیئانجزےےکاسھتیہرھگےسبہرلکنںیئگاوروھتڑیدورتانجزےےک‬
‫اسھتیتلچرںیہرھپاںیہنرھگواسپالبیگ۔‬
‫آپےسولعممیرکبےہہکدورانِ دعتویبہاکانجزےےکاسھتویںرھگےسبہرنکلنااجئراھت؟زینایکرھگےسنکلنے‬
‫یکانبرپانیکدعتوٹٹیئگ؟اورارگدعتوٹٹیئگےہوتاباساکافکرہایکےہ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫وشہرےنسجاکمنںیمویبیوکراھکوہااھتاسےکااقتنلرپایساکمنںیمدعتزگاربوعرترپواجوہبےہ‪،‬الب‬
‫ِ‬
‫رضورترشہیع‬ ‫رضورترشہیعاساکمنےسنکلناباجئروگہےہ۔لذاوپیھچیئگوصرتںیمویبہدورانِ دعتالب‬
‫ِ‬
‫وشہرےکاکمنےسنکلنےےکساگہنگروہیئ۔اسگہےسوتہبرکےاوراینپہیقبدعتوشہرےکاکمنںیمیہوپری‬
‫رکے۔‬
‫ِ‬
‫رضورترشہیعوشہرےک‬ ‫اہتبلاہجںتدعتوٹےنٹاکسالےہوتیبدرےہہکارگوکیئوعرتدورانِ دعتالب‬
‫رھگےسلکنیھباجےئبرھپوعرتااسیاکمرکےلوجدعتںیمرکےنیکااجزتںیہن‪،‬تیھباسیکدعتبیقریتہ‬
‫ےہوجہکرشتعیےکرقمررکدہوقرپیہمتخوہیتےہ‪،‬لذاوپیھچیئگوصرتںیممکحِرشعیہیےہہکویبہاینپہیقب‬
‫ِ‬
‫رضورترشہیعرھگےسبہرہنلکن‪،‬دورانِ دعترھگےس‬ ‫دعتوشہرےکاکمنںیمیہوپریرکےاوراسدورانالب‬
‫بہرنکلنےرپساےئاسگہےسوتہبرکےنےکاگلےسوکیئافکرہرشتعیےنایبنںیہنایک۔‬
‫دعتوافتےکقلعتمارش ِدبریاعتیلٰےہ‪َ ”:‬و َّال ِذیْ َن یُ َت َو َّف ْو َن ِم ْنکُ ْم َو َی َذ ُر ْو َن اَزْ و ًجا یَّتَ َر َّب ْص َن ب ِ َا ْن ُف ِسہِنَّ اَ ْر َب َع َۃ‬
‫ِ‬

‫اَ ْش ُہر ٍ َّو َع ْ ً‬

‫ْشا“ئرہمجزنکاالامین‪”:‬اورمتںیموجرمںیاورایبیبںوھچڑںیوہاچرےنیہمدسدناےنپآپوکروےک‬
‫رںیہ۔“(القرآنالکریم‪:‬پارہ ‪،2‬سورۃالبقرۃ‪،‬آیت‪)234‬‬

‫اس ِ‬
‫آتابمرہکےکتحتریسفتِخرانئارعلافنںیمےہ‪”:‬احہلمیکدعتوتوعضلمحےہاسیجہکسرہالطقںیم‬
‫ذموکرےہاہیںریغاحہلماکایبنےہسجاکوشہررماجےئاسیکدعتاچرامہدسروزےہ۔اسدمتںیمہنوہاکنح‬
‫می‬ ‫نش‬
‫رکے‪،‬ہناانپنکسموھچڑے‪،‬ہنےبذعرلیتاگلےئ‪،‬ہنوخوبشاگلےئ‪،‬ہناگنسررکے‪،‬ہنرنیگناورر ںڑپکےےنہپ‪،‬‬
‫(تفسیرخزائنالعرفان‪،‬ص‪،80‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی)‬
‫ِ‬ ‫ہندنہمیاگلےئ‪،‬ہنجذیذاکنحیکبتچلھکرکرکے۔“‬
‫وشہریکومتےکوقوعرتسجاکمنںیمرہریہیھتایساکمنںیمدعتزگارباسرپواجےہ۔اسیجہک‬
‫ٰ‬
‫بالسکنیحالوقوع‬ ‫اتفو ٰیاعریگملیںیمےہ‪”:‬علیالمعتدۃانتعتدفیالمنزلالذییضافالیھا‬
‫الفرقۃوالموتکذافیالکافی“ینعیدتعمہرپالزمےہہکایسرھگںیمدعتزگارےوججذایئبومتےکوق‬
‫اسیکاجےئوکستاھتاسیجہکاکیفںیمذموکرےہ۔ ٰ‬
‫(فتاوی عالمگیری‪ ،‬ج‪،01‬ص‪ ،535‬مطبوعہپشاور)‬

‫اتفو ٰیروضیںیمےہ‪(”:‬دتعمہوک)اچرےنیہمدسدنوںیہ(ینعیاکمنِ وکسمہنںیم)زگاربفرضےہ‪،‬اہللزعولج‬

‫ےکاداےئفرضںیمےلیحہنےیکاجںیئواہلل یعلم المفسد من المصلح(اہللاعتیلٰدسفماورحلصموکاجاتنےہ۔)“ ٰ‬
‫(فتاوی‬
‫رضویہ‪،‬ج‪،13‬ص‪،330‬رضا ٔ‬
‫فاونڈیشن‪،‬الہور)‬
‫اتفویادجمیںیمےہ‪”:‬وعرتوکزامہندعتںیم۔۔۔ریغبرضورترشہیعنکلنارحامےہ۔“ ٰ‬
‫(فتاوی امجدیہ‪،‬ج‪،02‬‬ ‫ٰ‬
‫ص‪،285‬مکتبۃرضویہ‪،‬کراچی‪،‬ملتقطا)‬

‫یتفمواقرادلنیہیلعارلحمۃفرامےتںیہ‪”:‬وشہریکومتےکوقویبی‪،‬سجاکمنںیمرہریہیھتایسںیماسوک‬
‫دعتزگارینواجےہ۔اساکمنےسالبذعریسکدورسےاکمنںیمدعتےئلیکاجب‪،‬باجئرےہ۔“(وقار ٰ‬
‫الفتاوی‪،‬ج‬
‫‪،03‬ص‪،206‬بزموقارالدین)‬

‫ِ‬
‫رضورترشہیعوشہرےکاکمنےسلکناجےنےسدعتمتخںیہنوہیت۔اسیجہکدیسیایلعٰ‬ ‫دورانِ دعتالب‬
‫ِ‬
‫(وصرتوئسمہلںیم)دعتےکادنراےسدورسی‬ ‫رضحتہیلعارلہمحاتسالےکوجابںیمارشدفرامےتںیہ‪”:‬‬
‫ہگجےلاجبرحاماھتاورجتواہںراھکییھبرحاموہارگماسےسدعتاجیتہنریہومتےساچرےنیہمدسدن‬
‫توشہریہےکاکمنرپرانہڑپےاگ۔“ ٰ‬
‫(فتاویرضویہ‪،‬ج‪،13‬ص‪،333‬رضا ٔ‬
‫فاونڈیشن‪،‬الہور)‬
 ‫شوہرکےدومکانہوںتوعورتوفاتکیعدتکہاںگزارے؟‬
‫مجیب‪ :‬موالنا محمد کفیل رضاعطاری مدنی‬
‫فتوی نمبر‪Web-1083:‬‬
‫تاریخ اجراء‪29 :‬رفصا ر‬
‫فظمل‪1445‬رھ ر‪16/‬ربمتس‪2023‬ر رء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالم)‬
‫سوال‬
‫االسیمنہبےکوشرہاکااقتنلوہاانےکدورھگںیہ‪،‬راکیرہشںیماوراکیاگؤںںیم(دوونںےکدرایمنرشیع‬
‫نپیلمیف(ویبی‪،‬وچبں)ےکاسھترہشواےلرھگںیممیقمےھت۔نکیلریسک اکمےسرصفوشرہ‬
‫رفسںیہنےہ)‪،‬وشرہا ر‬
‫اگؤںےئگاوروںیہوافتودتنیفوہیئ‪،‬زوہجوکاالطعرہشواےلرھگںیمیلم‪،‬وسالہیےہہکانیکزوہجدعتوکن‬
‫ےسرھگںیمزگارںییگ؟ر‬
‫ِب ْس ِم اہللِ الرَّ ْحم ِن الرَّح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب ِب َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْوھَّ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫وپیھچیئگوصرتںیماناالسیمنہبرپرہشواےلرھگیہںیمدعتزگارانوابجےہہکوافتےسےلہپوشرہےن‬
‫سجرھگںیمزوہجوکراہشئدیوہیئیھت‪،‬دتعمہوعرترپایسرھگںیمدعتزگارانوابجوہاتےہ ۔‬
‫ٰ‬
‫بالسکنیحالوقوع‬ ‫اتفویاعریگملیںیمےہ‪”:‬علیالمعتدۃ انتعتد فیالمنزلالذی یضافالیھا‬
‫ٰ‬
‫الفرقۃوالموت‪،‬لوکانت زائرۃ اھلھااو کانتفیغیربیتھا المرحینوقوعالطالقانتقلتالی‬
‫بیتسکناھابالتأخیر‪،‬و کذافیعدۃ الوفاۃ“رینعی وشرہیکومتایرفتقےکوتقدتعمہوعرتسجاکمن‬
‫پرییھت‪،‬ایساکمنںیمدعتزگارےیگ‪،‬ذٰہلاارگالطقواعقوہےتوتقوادلنیےکرھگیھتاییسکاکم‬
‫ںیمراہشئ ر‬
‫یکرغضےساےنپرھگےکالعوہںیہکاوریھت‪ ،‬وتریغباتریخےئکاےنپ راہیشئرھگولٹآےئ‪،‬ایسرطحدعتوافتںیم‬
‫الفتاویالھندیۃ‪،‬کتابالطالق‪،‬بابالحداد‪،‬جلد‪،1‬صفحہ‪،559‬مطبوعہبیروت) ر‬
‫ٰ‬ ‫۔(‬
‫یھبےہ ر‬
‫ااتفلویںیمےہ‪ ”:‬وشرہیکومتایالطقےکوتقوعرتسجاکمنںیموہیگایسںیمدعتزگارےیگ‪،‬‬
‫ٰ‬ ‫واقر‬
‫الفتاوی‪،‬کتابالطالق‪،‬بابالعدۃ‪،‬جلد‪،3‬صفحہ‪،202‬مطبوعہکراچی) ر‬
‫ٰ‬ ‫۔“ر(وقار‬
‫ریغبوبجمریےکاکمندبتلیںیہنرکتکسر ر‬
‫اتفویرحباولعلمںیمےہ‪”:‬وعرتالطقےسےلہپسجرھگںیموشرہاسیکھتریتہیھتالطقےکدعبایسرھگںیم‬
‫ٰ‬
‫فتاویبحرالعلوم‪،‬کتابالطالق‪،‬جلد‪،3‬صفحہ‪،423‬مطبوعہالہور) ر‬
‫ٰ‬ ‫۔“(‬
‫دعتےکدنوپرےرکانوعرترپوابجےہ ر‬
‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی ا ُ‬
‫ہلل َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬ ‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫عدتکےدورانخوشبودارصابنیاشیمپو استعمالکرنا‬
‫مجیب‪ :‬مفتی محمدقاسمعطاری‬
‫فتوینمبر‪57:‬‬
‫ل‬
‫تاریخاجراء‪17 :‬ذوا حجۃارحلام‪1442‬ھ‪28/‬وجالئ‪2021‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫یکفرامےتںیہاملعےئدنیوایتفمنرشعنیتماسبرےیمہکویبہےکےیلدعتےکدورانوخوبشواالوپمیشب‬
‫اصنباامعتسلرکباسیکےہ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫ویبہےکےیلدوراندعتوپمیشاامعتسلرکےنیکااجزتںیہنےہ‪،‬وخاہوہوخوبشواالوہبریغبوخوبشےک۔وخوبش‬
‫واالوتاسےیلعنمےہہکوخوبشاکاامعتسلزتنییمامشروہبےہ‪،‬ہکبجویبہےکےیلیسکیھبمسقیکزتنیاایتخررکب‪،‬‬
‫باجئروگہےہاورریغبوخوبشواالوپمیشاسےیلعنمےہہکوہبولںیکافصئےکاسھت ُاںیہندکمچاراورالممئیھبرکبےہ‪،‬‬
‫ہکبجویبہوکدوراندعتبولںوکرنموالممئاوردکمچاررکےنےکےیلوکئزیچاامعتسلرکےنیکااجزتںیہنےہہکہی‬
‫یھبزتنییمدالخےہ‪،‬اہںارگوکئااسیوپمیشوہوجرصفلیمدوررکےنبوجںیئامرےناکاکمرکےاورکمچوالمئمت‬
‫دیپاہنرکے‪،‬اسیکااجزتےہےسیجدیسیوٹوکٹںےسضعباواقتاےسیوپمیشانبےئاجےتںیہ۔‬
‫اورااسیاصنبوجوخوبشداروہبرتگنیماھکنراوروخوصبریتدیپارکبوہاسیجہکامرٹیکیماسرطحےکاصنب‬
‫ن‬
‫دایتسبںیہہکوجدلجیکافصئےکاسھترتگنوکوگرایھبرکےتںیہ(ںیہنجویبیٹوسپبوائوسپ‬
‫(‪)Beauty soap/whitening soap‬ےکبمےساجباجبےہ)‪،‬اےسیاصنباکاامعتسلیھبونممعےہ‪،‬‬
‫ویکہکنوخوبشوایلبرتگنوکوخوصبرتانبےنوایلوکئزیچاامعتسلرکبزتنییمدالخےہ‪،‬سجیکویبہوکااجزتںیہن‬
‫ےہ۔اہتبلااسیاصنبہکوجہنوتوخوبشداروہ‪،‬ہنرتگنوکوخوصبرتانبےئ‪،‬ہکلبضحمافصئرھتسائاکاکمرکبوہ‪،‬دوران‬
‫دعتاےساامعتسلرکےنیکااجزتےہہکہیزتنییمدالخںیہن۔‬
 ‫ویبہےکےیلدورانوسگوخوبشاکاامعتسلاجئرںیہن۔یبنبکیلصاہللہیلعواہلوملسارشدفرامےتںیہ‪”:‬التحد‬
‫امراۃ علیمیتفوقثالثاالعلیزوجاربعۃاشھروعشراوالتلبسثوبامصبوغااالثوبعصبوالتکتحل‬
‫والتمسطیبا“ئرہمج‪:‬وعرتیسکتیمرپنیتدنےسزبدہوسگہنرکے‪،‬وساےئاےنپوشہرےکہکاسرپاچرامہ‬
‫دسدنوسگرکےاور(دوراندعت)رےگنوہےئڑپکےہنےنہپ‪،‬وساےئبصع(بیمرن)ےسرےگنوہےئ‬
‫ڑپکے(ویکہکنہیرنزتنیےکےیلاامعتسلںیہنوہب)اوروہہنرسہماگلےئاورہنیہوخوبشاگلےئ۔(صحیحمسلم‪،‬‬
‫ج‪،2‬ص‪،1127‬داراحیاءالتراثالعربی‪ ،‬بیروت)‬
‫ل‬
‫ونتئراالاصبرعمردا محتاریمےہ‪”:‬تحد(تحدایوجوبا)مکلفۃمسلمۃ ولوامۃمنکوحۃ اذاکانتمعتدۃ‬
‫ن‬
‫بتاوموت“ئرہمج‪:‬املسمنمکلّفوعرتارگہچوکنمہحولنڈیوہ‪،‬جالطقبنئ(ینعینیتالطوقںوایلبایبدو‬
‫بنئالطوقںوایل)بومتیکدعتوایلوہ‪،‬وتاسرپوسگرکبواجےہ۔(تنویراالبصار‪،‬ج‪،5‬ص‪220‬تا‪ ،221‬مطوعہ‬
‫پشاور)‬

‫نییبتااقحلقئیمےہ‪”:‬االحدادوھوترکالزینۃوالطیب“ئرہمج‪:‬وسگزناوروخوبشےکاامعتسلوک‬
‫ئرکرکدےنیاکبمےہ۔(تبیینالحقائق‪،‬ج‪،3‬ص‪،34‬مطبوعہملتان)‬

‫وجزیچرہچےیماھکنراوررتگنوکوخوصبرتانبےئ‪،‬دوراندعتاساکاامعتسلیھبونممعےہ۔انچہچنرضحتام‬
‫ہملسریضاہللاہنعفرامیتںیہ‪”:‬دخلعلیرسولہللاصلیہللاعلیہوسلمحینتوفیابوسلمۃوقدجعلتعلی‬
‫عینی صبرا فقالماھذایاامسلمۃ؟فقلتانماھوصبر یارسولہللالیسفیہطیبقالانہیشبالوجہفال‬
‫تجعلیہاالباللیلوتنزعینہبالنھار“ئرہمج‪:‬جرضحتاوبہملسوفتوہےئ‪،‬وتیبنبکیلصاہللہیلعواہلوملس‬
‫ریمےبسرشتفیالےئاوریمےناےنپرہچےرپاولیااگلراھکاھت‪،‬وتیبنبکیلصاہللہیلعواہلوملسےنفرامب‪:‬اےام‬
‫ہملس!ہییکےہ؟یمےنرعضیک‪:‬بروسلاہلل!ہیاولیاےہ‪،‬سجیموخوبشںیہنےہ۔یبنبکیلصاہللہیلعواہلوملس‬
‫ےنارشدفرامب‪:‬ہیرہچےوکاھکنربےہ‪،‬سپاےسہناگلؤ‪،‬رگم(رضورب ًاگلبڑپے)وتراتوکاگلؤاوردنوکابرول۔(سننابی‬
‫داؤد‪،‬ج‪،2‬ص‪،292‬الرقم‪،2305‬مطبوعہبیروت)‬

‫اسےکتحتیتفمادمحبراخنیمیعنہیلعارلحمۃفرامےتںیہ‪”:‬ینعیدعتیمرصفوخوبشیہونممعںیہن‪،‬ہکلبزتنی‬
‫لڈازتنیوہےنیک‬
‫یھبونممعےہ‪،‬اولیاوخوبشداروتںیہن‪،‬رگمرہچےاکرناھکنرداتیےہ‪،‬اےسرنیگنیھبرکداتیےہ‪ ،‬ہ‬
‫ٓ‬
‫وہجےساساکپیلونممعےہ۔ارگپیلیکرضورتیہوہ‪،‬وتراتیماگلایلرکو۔“(مراۃالمناجیح‪،‬ج‪،5‬ص‪،154‬نعیمی‬
‫کتبخانہ‪،‬گجرات)‬
‫دوراندعتایسیزیچاامعتسلرکبیھبونممعےہہکوجبولںوکرنموالممئاوردکمچارانبےئ۔العہمشیمہیلعارلحمۃ‬
‫وسگوایلوعرتےکےیلریغبوخوبشواےللیتےکونممعوہےنیکتلعایبنرکےتوہےئفرامےتںیہ‪(”:‬قولہ‬
‫کزیتخالص)ایمنالطیبوکالشیرجوالسمنوغیرذلک‪،‬النہیلینالشعرفیکونزینة‬
‫زیلعی‪،‬وبہظھرانالممنوعاستعمالہعلیوجہیکونفیہزینة‪،‬فالتمنعمنمسہبیدلعصر‪،‬اوبیعاو‬
‫اکل“ئرہمج‪:‬فنصماکوقلاخصلزوتیناکلیتاگلبعنمےہینعیوجوخوبشےساخصل(بک)وہاوریہیمکحتےک‬
‫لاہیزتنییمآےئاگ۔ایسےساظہروہایگہکاساکاامعتسل‬
‫لیتاوریھگوریغہاکےہ‪،‬ویکہکنہیبولںوکرنمرکبےہ‪ ،‬ہ ڈ‬
‫زتنیےکوطررپرکبونممعےہ‪،‬سپاےسوچنڑےن‪،‬ےنچیباوراھکےنےکےیلاںیہناہھتےسوھچبعنمںیہنےہ۔(رد‬
‫المحتار‪،‬ج‪،5‬ص‪221‬تا‪،222‬مطبوعہپشاور)‬

‫انبہیرشحدہاہییملیتاامعتسلرکےنےکونممعوہےنیکتلعہیایبنیکیئگ‪”:‬النہیحسنہویزیدفیہبھجۃ“‬
‫ئرہمج‪:‬ویکہکنلیتبولںوکوخوصبرتانبباوراسیککمچیمااضہفرکبےہ۔(البنایۃشرحالھدایۃ‪،‬ج‪،5‬ص‪،621‬دار‬
‫الکتبالعلمیۃ‪،‬بیروت)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوال ِہ َو َس َّلم‬

‫َواہللُ اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
 ‫عدتکےدورانسرخلباسپہنناکیساہے؟‬
‫مجیب‪ :‬مفتی محمدقاسمعطاری‬
‫فتوینمبر‪58:‬‬
‫ل‬
‫تاریخاجراء‪03 :‬ذا حجۃارحلام‪1442‬ھ‪14/‬وجالئ‪2021‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫یکفرامےتںیہاملعےئدنیوایتفمنرشعنیتماسبرےیمہکیسکاکوشہروفتوہیگ‪،‬وتویبہےکےیلدوراندعت‬
‫رسخابلساننہپاسیکےہ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫ویبہےکےیلدوراندعترسخابلساننہپباجئروگہےہ‪،‬ویکہکنویبہرپدعتےکدورانوسگاکااہظررکبواج‬
‫وہبےہاوروسگاکبلطمہیےہہکوعرتہرمسقیکزتنیئرکرکدے‪،‬ہکبجرسخابلسزتنیےکوطررپانہپاجب‬
‫لذاہیابلساننہپاجئرںیہنےہ۔اہتبلارگاساکرناانترپابوہاکچوہہکاباسابلسوکوطبرزتنیاامعتسلہنیک‬
‫ےہ‪ ،‬ہ‬
‫اجبوہ‪،‬وتااسیرسخابلسےننہپیمرحجںیہن‪،‬ویکہکناممتعنیکالصوہجزتنیےہاوروہاہیںںیہنبئاجریہ۔‬
‫ویبہرپدوراندعتوسگاکااہظررکبواجےہ۔یبنبکیلصاہللہیلعواہلوملسارشدفرامےتںیہ‪”:‬التحد‬
‫امراۃ علیمیتفوقثالثاالعلیزوجاربعۃاشھروعشراوالتلبسثوبامصبوغااالثوبعصب‬
‫“ئرہمج‪:‬وعرتیسکتیمرپنیتدنےسزبدہوسگہنرکے‪،‬وساےئاےنپوشہرےکہکاسرپاچرامہدسدنوسگ‬
‫رکےاور(دوراندعت)رےگنوہےئڑپکےہنےنہپ‪،‬وساےئبصع(بیمرن)ےسرےگنوہےئڑپکے(ویکہکنہی‬
‫رنزتنیےکےیلاامعتسلںیہنوہب)۔(صحیحمسلم‪،‬ج‪،2‬ص‪،1127‬داراحیاءالتراثالعربی‪،‬بیروت)‬
‫ل‬
‫ونتئراالاصبرعمردا محتاریمےہ‪”:‬تحد(تحدایوجوبا)مکلفۃمسلمۃ ولوامۃمنکوحۃ اذاکانت‬
‫معتدۃبتاوموت“ئرہمج‪:‬املسمنمکلّفوعرتارگہچوکنمہحولنذیوہ‪،‬جالطقبنئ(ینعینیتالطوقںوایلب‬
‫ایبدوبنئالطوقںوایل)بومتیکدعتوایلوہ‪،‬وتاسرپوسگرکبواجےہ۔(تنویراالبصار‪،‬ج‪،5‬ص‪220‬تا ‪،221‬‬
‫مطبوعہپشاور)‬
‫وسگئرکزتنیوکےتہکںیہ۔انچہچننییبتااقحلقئیمےہ‪”:‬االحدادوھوترکالزینۃوالطیب“ئرہمج‬
‫‪:‬وسگزناوروخوبشےکاامعتسلوکئرکرکدےنیاکبمےہ۔(تبیینالحقائق‪،‬ج‪،3‬ص‪،34‬مطبوعہملتان)‬

‫دوراندعتوعرتےکےیلرسخبااسیابلسوجزتنیےکےیلانہپاجبوہ‪،‬اننہپاجئرںیہنےہ۔اتفویاعریگملییم‬
‫ےہ‪”:‬والحداداالجتنابعنالطیبوالدھنوالکحلوالحناءوالخضابولبسالمطیب‬
‫والمعصفر والثوباالحمر۔۔ قالشمساالئمۃالمرادمنالثیابالمذکورۃماکانجدیدامنھاتقعبہ‬
‫الزینۃ‪،‬امااذاکانخلقاالتقعبہالزینۃفالباسبہکذافیالمحیط۔۔ وانمایلزمھااالجتنابفیحالۃ‬
‫االختیار‪،‬امافیحالۃاالضطرارفالباسبھا“ئرہمج‪:‬وخوبش‪،‬لیت‪،‬رسہم‪،‬دنہمی‪،‬اضخباگلےن‪،‬مطیب‬
‫(وخوبشواےل)‪،‬معصفرر(زرد)اوررسخرنےکڑپکےےننہپ۔۔زینزویرےننہپ‪،‬زتنیاایتخررکےناوریھگنکرکےنےس‬
‫ےنچباکبموسگےہ‪،‬اسیجہکب براخہینیمےہ۔ااممسمشاالہمئےنفرامبہکذموکرہڑپکوںےسرمادےئنڑپکےںیہ‪،‬‬
‫نجےسزتنیاایتخریکاجیتےہ‪،‬ارگانڑپکوںاکرنوبدیسہ(رپاب)وہیگوہ‪،‬سجےسزتنیاایتخرہنیکاجیتوہ‪،‬اس‬
‫وکےننہپیموکئرحجںیہناسیجہکطیحمیمےہ۔۔اورانسزیچوںےسےنچباکمکحاحلاایتخر(برلماحل)یم‬
‫ےہ‪،‬وبجمرییکاحلیمرحجںیہن۔ (فتاویعالمگیری‪،‬ج‪،1‬ص‪، 533‬دارالفکر‪،‬بیروت)‬

‫اہبررشتعییمےہ‪’’:‬وسگےکہیینعمںیہہکزتنیوکئرکرکےینعیہرمسقےکزویراچدنیوسےنوجاہر‬
‫وریغاہےکاورہرمسقاورہررنےکرمشیےکڑپکے‪،‬ارگہچایسہوہں۔۔ویںیہدیفسوخوبشداررسہماگلباوردنہمیاگلب‬
‫اورزرفعانبمسکبریگواکراگنوہابرسخرناکڑپکااننہپعنمےہ‪،‬انسزیچوںاک ئرکواجےہ‪،‬ویںیہڑپباک‬
‫رنالگیب‪،‬داھین‪،‬یئپمچاوررطحرطحےکرننجیمئرنیوہبےہ‪،‬سوکئرکرکے۔ سجڑپکےاکرن‬
‫رپابوہیگہکاباساکاننہپزتنیںیہن‪،‬اےسنہپیتکسےہ‪،‬ویںیہایسہرنےکڑپکےیمیھبرحجںیہن‪،‬ہکبجرمشی‬
‫ےکہنوہں۔“(بھارشریعت‪،‬ج‪،2‬حصہ‪،8‬ص‪،242‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی)‬

‫س ْولُہ َا ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوال ِہ َو َس َّلم‬

‫ہلل َا ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫عدتمیں‪40‬دنکےبعدنئےکپڑےپہننا‬
‫مجیب‪ :‬موالنا محمد سجاد عطاری مدنی‬
‫فتوی نمبر‪WAT-2196:‬‬
‫تاریخ اجراء‪05 :‬امجدیاالول‪ 1445‬ھ‪20/‬ونبم‪ 2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالم)‬
‫سوال‬
‫ریماوسالہیےہہکاکیاالسیمنہبےکوشرہاکااقتنلوہایگ‪40،‬دنوپرےوہےنےکدعبانیکویبی وکرےتش‬
‫ئ‬
‫داروںےنےئنڑپکےدیوتایک‪40‬دنےکدعبوہاالسیمنہبےئنڑپکےنہپیتکسےہ؟‬
‫ِب ْس ِم اہللِ الرَّ ْحم ِن الرَّح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب ِب َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْوھَّ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫سجوعرتاکوشرہوفتوہاجےئاسرپدعتںیموسگانمانرضوریوہاتےہ۔اوروسگاکبلطمہیےہہک‬
‫وعرتدعتںیمزتنیوکرتکرکےاورےئنڑپکےاننہپیھبزتنیںیمدالخےہ‪،‬ذہلابجکتدعتابیقوہ‬
‫البرضورترشیعےئنڑپکےںیہننہپیتکس۔‬
‫اوردعتےکقلعتملیصفتدرجذلیےہ‪:‬‬
‫وفتدشہصخشیک احہلمویبییکدعتہچبدیپاوہےنکتےہ‪،‬بجہچبدیپاوہاجےئدعتمتخوہاجیتےہ‪،‬ارگہچ‬
‫ہچبایسدندیپاوہاجےئ‪،‬اوراباساکوسگیھبمتخوہاجاتےہذہلاوہےئنڑپکےنہپیتکسےہاورارگہچبدیپاںیہن‬
‫وہا‪،‬ارگہچآھٹامہزگرےکچوہںوتےئنڑپکےیھبںیہننہپیتکس۔‬
‫اورریغاحہلمویبییکدعتاچرامہدسدنےہ‪،‬ارگوشرہاکااقتنلاچدنیکیلہپاترخی وکوہاوہوتاچدنےکاابتعرےس‬
‫اچرےنیہموہرکوتقوافتےکاابتعرےس اپوچنںیےنیہمےکدسدنزگراجںیئ۔اورارگاچدنیکیلہپےکالعوہیسکاور‬
‫اترخیوکااقتنلوہاوتلمکم‪130‬دنزگراجںیئ۔اورایساابتعرےساسوعرترپوسگانمانیھبالزموہگ۔ذہلاان‬
‫وصروتںںیمہیوعرت‪40‬دنوپرےوہےنےکدعبالبرضورترشیعےئنڑپکےںیہننہپیتکس‪،‬بجدعتوپری‬
‫وہیگوتاسےکدعبیہےئنڑپکےنہپےکسیگ۔‬
 ‫اتفویدنہہیںیمےہ‪’’:‬والحداداالجتنابعنالطیبوالدھنوالکحلوالحناء والخضابولبس‬
‫المطیبوالمعصفروالثوباالحمرولبس الحلیوالتزینواالمتشاطکذافیالتتارخانیۃ‪،‬قال‬
‫شمساالئمۃ المرادمنالثیاب المذکورۃماکانجدیدامنھا تقعبہالزینۃ‪،‬اما اذا کانخلقاال تقعبہ‬
‫الزینۃفالباسبہکذافیالمحیط وانما یلزمھااالجتنابفیحالۃاالختیار‪،‬امافیحالۃاالضطرارفال‬
‫باسبھا‘‘رتہمج‪:‬وسگانمےہوخوبش‪،‬لیت‪،‬رسہم‪،‬دنہمی‪،‬اضخباگلےن‪،‬وخوبشدار‪،‬رفصعماوررسخڑپکےےننہپ‪،‬زین‬
‫زویرےننہپ‪،‬زتنیاایتخررکےناوریھگنکرکےنےسےنچباک‪،‬اسیجہکاتاتراخہینںیمےہ۔ااممسمشاالہمئےنرفامایہک‬
‫ذموکرہڑپکوںےسرمادےئنڑپکےںیہ‪،‬نجےسزتنیاایتخریکاجیتےہ‪،‬ارگرپاےنوہں‪،‬نجےسزتنیاایتخرہن‬
‫یکاجیتوہ‪،‬ان وکےننہپںیموکیئرحجںیہن۔اسیجہکطیحمںیمےہ۔۔۔انبسزیچوںےسانچباایتخریکاحتلںیمےہ‬
‫ً‬
‫‪،‬ارطضار( وبجمری) یکاحتلںیموکیئرحجںیہن۔(ملتقطاازفتاوی ہندیہ‪ ،‬کتابالطالق ‪،‬البابالرابععشر ‪،‬ج‪،1‬ص‪،533‬‬
‫مطبوعہپشاور)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی ا ُ‬

‫ہلل َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬ ‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫عدتمیںسیاہی مائلخضاباستعمالکرناکیسا؟‬
‫مجیب‪ :‬ابومحمدمحمدسرفرازاخترعطاری‬
‫مصدق‪:‬مفتیفضیلرضاعطاری‬
‫ی‪2023‬‬
‫نیفرو ار ا‬
‫م ا‬ ‫تاریخاجراء‪ :‬امانہہم ا‬
‫ضیفنِ ا‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫ایکوعرت ِ‬
‫دعتوافتںیمڈارکا‬ ‫ایکفرامےتںیہاملعےئدنیوایتفمنرشعنیتماسہلئسمےکبارےںیمہک ا‬
‫یسہوسحمسوہ‪،‬اگلیتکسےہباںیہن؟ا‬
‫براؤنرلکوج ا‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫یسہاضخب‪،‬اہجدےکالعوہمطلقااً‪،‬بااجبرورحامےہاوریسہےکامتمافرادیسیہںیمبرابرںیہنوہےت‪،‬ھچکںیم یسیہاک‬
‫ک‬ ‫ک‬ ‫ک‬
‫وہبےہسجیکوہجےسانںیمیسکدورسےرلکاکشبہہتںیہن ا‬
‫وہب‪،‬ہکبجضعبیسہرلکدورسےرلکیکا‬ ‫وفصدشید ا‬
‫رطفاملئوہےتںیہاسیجہکدنہمیںیملینےکےتپزبادہدقمارںیمشالمرکےکاضخبایکاجےئوتبالیسہوہاجےت‬
‫ںیہرگماسیکیسیہ‪،‬ےلینرلکیکرطفاملئوہیتےہ۔ہییھبیسہرلکےہاوراساکاگلبایھبرحامےہ۔اسلیصفتےک‬
‫اطمقبڈارکبراؤنارلک‪،‬سجوکاگلےنےسبالیسہولعمموہےتوہںوہیھبیسہےکمکحںیمےہاوراساکاگلبایھب‬
‫بااجبرورحامےہ‪،‬رصفبامبراؤنوہےنےسوہاجبرںیہنوہاجےئاگ۔رھپاہیںوتدعتںیماگلےناکوسالایکاجراہےہا‬
‫ااجبوونممعےہ‪،‬اورا‬
‫‪،‬ہیاورزبادہعینشوحیبقےہہکدعتوافتاورالطقبانئوہظلغمیکدعتںیموعرتوکاانبؤاگنسرب ر‬
‫اضخبیھبانبؤاگنسریکلیبقےسےہ‪،‬ہیاچےہاکےلےکالعوہیسکاوررلکاکوہ‪،‬دعتںیمونممعوبااجبرےہ‪،‬ہچاجہکیئا‬
‫لدادعتوریغدعتںیمیسہرلکاگلےنےسانچبرضوریےہ۔ ا‬ ‫ہکاکالرلکوہاورزبادہعینشوونممعےہ‪ ،‬ہ‬
‫ک‬
‫بادرےہاہیںدعتیکوہجےسیسہےکالعوہدرگیرلکیھبونممعفراردیےئگ‪،‬ورہنیسہےکالعوہدورسےرلکاک‬
‫اضخباگلےنیکرمدوںوکمطلقاا ًاوروعروتںوکادعتےکالعوہااجزتےہ‪،‬اسںیمرحجںیہناورہییھبدورطحےک‬
‫ک‬ ‫ک‬
‫وہباورضعبوہوہےتںیہہکوجیسیہیکرطفاملئوہےتا‬‫وہےتںیہ‪،‬ضعبوہرلکہکنجںیمیسیہاکشبہہتںیہن ا‬
‫ک‬
‫کب‬
‫ںیہاسیجہکاملعءےندنہمیںیم م (ہیاتوصخمصڑجیوبیٹاکبامےہ)اےکےتپشالمرکےنےکقلعتمفرامباہکاس‬
 ‫ک‬
‫وہاجبےہ۔اہیںیھباسالیمناکاابتعرا‬
‫ےسرسیخںیمیگتخپآاجیتےہاوررسخرلکاکاقدعہےہہکرہگاوہوتیسیہاملئ ا‬
‫ک‬
‫کب‬
‫اجبےہہکلبدنہمیںیم امےکےتپشالمرکےکاگلباہکسجےسرہگارسخرلکاحلصوہ‪،‬اہنتدنہمیا‬ ‫ںیہناوراساکاگلبا ر‬
‫ک‬
‫ِ‬
‫ااحدیہبیطںیماسیکبربیغارشادوہیئ۔ا‬ ‫ےسرتہبےہاورسےسرتہباضخب‪،‬زردرلکاکےہاسیجہک‬
‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوال ِہ َو َس َّلم‬
‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫عدتوفاتکبسےشروعہوگی؟‬
‫ِ‬
‫مجیب‪ :‬ابومحمدمفتیعلی اصغرعطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪Nor-13169:‬‬
‫تاریخاجراء‪21:‬امجدیاالولی‪1445‬ھ‪06/‬دربمس‪2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫ایکفرامےتںیہاملعےئرکاماسہلئسمےکبارےںیمہکارگوشہراکریبونکلمااقتنلوہاجےئاورویبیبااتسکنںیم‬
‫ے‬
‫وہ‪،‬بااتسکنالشےنچنہپںیمدنچدنگلتکسوہں‪،‬وتاسوصرتںیمویبہیکدعتبکےسرشوعوہگ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ا ْل َمل ِ ِک ا ْل َو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫ے ے‬
‫دعتوافتاکقلعتوچہکنوافتےسےہوتوشہرےکااقتنلےکوقےسہدعترشوعوہاجیتےہ‪،‬لذاوپیھچ‬
‫ے ے‬ ‫ے ے‬
‫یئگوصرتںیمریبونکلمسجوقوشہراکااقتنلوہا‪،‬ایسوقےسویبہیکدعترشوعوہاجےئگاوراسرپدعت‬
‫ےکامتمااکحماوربادنبباںالزموہاجںیئگ۔‬
‫ہ‬ ‫ق‬‫ف‬ ‫ے ے‬
‫دعتوافتیکادتباءوافتےکوقےسوہگ۔اسیجہکاتفوییاعریگملیوریغہبتک یہںیمذموکرےہ‪”:‬ابتداء‬
‫العدةفيالطالقعقيبالطالق وفيالوفاةعقيبالوفاة‪،‬فإنلمتعلمبالطالقأوالوفاةحتىمضت‬
‫مدةالعدةفقدانقضتعدتهاكذافيالهداية۔وإنشكتفيوقتموتهفتعتدمنحينتستيقن‬
‫بموتهكذافيالعتابية۔“ینعیالطقیکدعتالطقےکدعباوروافتیکدعتوافتےکدعبرشوعوہگ‪،‬سپارگ‬
‫ے‬
‫وعرتوکالطقباوافتاکملعہہنوہااہیںتہکدعتیکدمتزگریئگوتاسوعرتیکدعتیھبمتخوہاجےئگ‪،‬‬
‫ے ے‬ ‫ے ے‬
‫اسیجہکدہاہیںیمذموکرےہ۔اورارگوعرتوکوشہریکومتےکوقںیمکشوہوتوہاسوقےسدعتںیمےھٹیبگ‬
‫ٰ‬
‫(الفتاویالھندیۃ‪،‬کتابالطالق‪ ،‬ج‪،01‬ص‪،531-532‬‬ ‫ج ُاےسومتاکنیقیوہاجےئ‪،‬اسیجہکاتعہیبںیمذموکرےہ۔‬
‫مطبوعہبیروت)‬

‫اانعلۃیرشحالھدذاۃیںیمےہ‪(”:‬وفيالوفاةعقيبالوفاة)ألنسببوجوبالعدةالطالقأوالوفاة‬
‫(فيعتبرابتداؤهامنوقتوجودالسبب)فإنلمتعلمبالطالقأوالوفاةحتىمضتمدةالعدةفقد‬
‫انقضتعدتها۔“ینعیدعتوافت‪،‬وافتےکدعبرشوعوہیتےہویکہکندعتاکسالطقباوافتےہ‪،‬لذا‬
 ‫ے‬ ‫ے ے‬
‫سےکباےئاجےنےکوقےسدعتیکادتباءوہگ۔سپارگوعرتوکالطقباوافتاکملعہہنوہااہیںتہک‬
‫دعتیکدمتزگریئگوتاسوعرتیکدعتیھبمتخوہاجےئگ۔(العنايةشرحالهدايۃ‪،‬کتابالطالق‪،‬ج‪،04‬ص‪،329‬دار‬
‫الفكر)‬

‫دیسیایلعیرضحتہیلعارلہمحاتوسالےکوجابںیمارشادفرامےتںیہ‪”:‬ریغاحہلمویبہیکدعتارگاخودنیسک‬
‫ے ے‬ ‫ے‬
‫ےنیہمیکیلہپشبایلہپبارخیںیمرماارگہچرصعےکوق‪،‬اچرےنیہمدسدنںیہینعیاچرالہلاوروہرکاسباوچنںیالہل‬
‫ے‬ ‫ے‬ ‫ے ے‬
‫رپوقوافتوشہرےکاابتعرےسدسدناکلماورزگراجںیئاوریلہپبارخیےکوسااوریسکبارخیںیمرماوتاتوسسیت‬
‫(‪)130‬دناکلمےئلاجںیئ۔“ ٰ‬
‫(فتاویرضویہ‪،‬ج‪ ،13‬ص‪،294-295‬رضافاؤنڈیشن‪،‬الہور)‬
‫ے‬
‫اہبررشتعیںیمےہ‪”:‬اکنحزالئوہےنباشبہہاکنحےکدعبوعرتاکاکنحےسونممعوہبااوراتزامہنتااظتنر‬
‫ے ے‬
‫رکبادعتےہ۔اکنحزالئوہےنےکدعب ُاسوقدعتےہہکوشہراکااقتنلوہاوہ۔“(بہارشریعت‪،‬ج‪،02‬ص‪،234‬‬
‫مکتبۃ المدینہ‪،‬کراچی)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬

‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫عدتوفاتکےبعدعورتکازیورپہننا‬
‫ِ‬
‫مجیب‪:‬ابومحمدمفتیعلی اصغرعطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪Nor-13288:‬‬
‫تاریخاجراء‪13 :‬ابعشنامظعمل‪1445‬ھ‪24/‬رفوری‪2024‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫ایکرفامےتںیہاملعےئرکاماسہلئسمےکابرےںیمہکایکوعرت ِ‬
‫دعتوافتزگارےنےکدعبزویراتنہپیتکس‬
‫ےہ؟‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ا ْل َمل ِ ِک ا ْل َو َّھ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫املسمونںںیمدنہوؤںےسلیموجلیکوہجےستہبیسطلغرومسںاکنلچوہایگےہ‪،‬انیہںیمےساکیرمسہی‬
‫یھبےہہکسجوعرتاکوشرہوفتوہاجےئوتاباسریزدنیگاسرپوسگالزمےہ‪،‬ہنوہاکنحرکیتکسےہاورہنیہ‬
‫اسریزدنیگیسکمسقیکزبیوزتنیاانپیتکسےہ۔ایسرطحاکرواجزامہنٔاجتیلہںیمیھباھتہکویبہوعرںیتدعبِ‬
‫دعتیھبزبیوزتنیاایتخرںیہنرکیتکسںیھت‪،‬ہکبجدنیِاالسمےنادتعالےکاسھتدعتےکلمکمااکحمایبن‬
‫رکےتوہےئوعروتںرپوہےنواےلاسملظوکمتخایک۔‬
‫الطق‬ ‫االسیمامیلعتتےکاطمقبویبہوعرتوک ِ‬
‫دعتوافتےکدوران‪،‬ایسرطحسجوعرتوکنیتالطںیقای ِ‬
‫دوراندعتوسگرکانوابجےہ‪،‬سجےکِشیپرظنوعرترپالزموہاتےہہکوہرہرطحیک‬
‫ابنئوہاجےئ‪،‬اسرپ ِ‬
‫زتنیوکرتکرکدےًالثمیسکمسقےکزویراہیںکتہکاوگنیھٹ‪،‬الھچوریغہ‪،‬دنہمی‪،‬رسہم‪،‬ےئنڑپکےایدبنرپ‬
‫ِ‬
‫رضورترشیعلیتاگلان‪،‬اھگنکرکان‪،‬رمشیاکڑپکااننہپوھچڑدے۔اہتبلبجدعتلمکم‬ ‫وخوبشوریغہاکاامعتسل‪،‬الب‬
‫وہاجےئوتاباسےکےئلرشتعییکدحودںیمرےتہوہےئاکنحرکان‪،‬زبیوزتنیاایتخررکان‪،‬زویارتاننہپابلکل‬
‫اجزئےہہکیہیرقآنرکمیےساموخذمکحِرشتعیےہ‪،‬البوہجِرشیعاسےسروانک ِ‬
‫ااکحمرشتعیےساہجتلےہ۔‬
‫واحضرےہہکدعبِدعتانبؤاھگنسراورنشیفاایتخررکےناکوہرطہقیوجرشًاعاناجزئوہوہاناجزئیہرےہاگ۔‬
 ‫اح َعل َْیكُ ْم ف ِ ْ َمْی ف ََعل َْن ف ِ ْۤی اَ ْن ُف ِسهِنَّ بِا ْل َم ْعرُ ْو ِ‬
‫فؕ َو اہللُ‬ ‫اہللربااعلنیملاراشدرفاماتےہ‪َ ”:‬فاِذَا بَ َل ْغ َن اَ َج َل ُهنَّ ف َََل ُج َن َ‬
‫ب ِ َما َت ْع َملُ ْو َن َخبِی ْر“رتہمجٔزنکاالامین‪:‬وتبجانیکدعتوپریوہاجےئوتاےواویل!مترپ ُمواذخہںیہناساکمںیموج‬
‫ٔ‬
‫(سورہبقرہ‪،‬آیت‪)234‬‬ ‫وعرںیتاےنپاعمہلمںیموماقفرشعرکںیاوراہللوکاہمترےاکومںیکربخےہ۔‬
‫ریسفتایبوعسدںیمےہ‪”:‬فإذابلغنأجلهنأيانقضتعدتهنفالجناحعليكمايهاالحكام‬
‫والمسلمون جميعافيمافعلنفيانفسهنمنالتزينوالتعرضللخطابوسائرماحرمعلىالمعتدة‬
‫بالمعروفبالوجهالذيالينكرهالشرع“ینعیبجانیکدعتوپریوہاجےئ‪،‬اےاکحماوراملسمون!متںیم‬
‫ےسیسکرپوکیئانگہںیہناساکمںیموجوعرںیتوخدزتنیاایتخررکںیاییسکوکاکنحاکاغیپمںیجیھباوروہامتماکموج‬
‫دتعمہرپرحامےھترشبہکیطاےسیرطہقیرپوہںسجےسرشتعیےنعنمہنایکوہ۔(تفسیرابیسعود‪،‬جلد‪،1‬صفحہ ‪،232‬‬
‫داراحیاءالتراث العربی‪،‬بیروت)‬

‫اح َعل َْیكُ ْم)أيفالأثم‬

‫ریسفترمسدنقیںیمےہ‪َ (”:‬فاِذَا بَ َل ْغ َن َا َج َل ُهنَّ )يعنيانقضتعدتهن(ف َََل ُج َن َ‬
‫عليكم(ف ِ ْ َمْی ف ََعل َْن ف ِ ْۤی َا ْن ُف ِسهِنَّ )منالزينة والكحلوالخضابوذلكأنالمرأةإذاانقضتعدتهافكان‬
‫أولياؤهايمنعونهامنالزينةفأباحاهللتعالىلهنالزينةبعدالعدة“ینعیبجانیکدعتوپریوہاجےئ‪،‬وت‬
‫مترپوکیئانگہںیہناساکمںیموجوعرںیترکںیینعیزتنیرکان‪،‬رسہماگلان‪،‬دنہمیاگلان۔اسآتیےکانزلوہےنیک‬
‫وہجہییھتہکبجوعرتیکدعتوپریوہاجیت‪،‬وتاسےکاوایلاسوکزتنیےسعنمایکرکےتےھت‪،‬ذٰہلااہللاعتٰیل‬
‫ےنوعروتںےکےئلدعبِدعتزتنیوکابمحرقاردےدای۔(تفسیرسمرقندی‪،‬جلد‪،1‬صفحہ ‪،180‬دارالفکر‪،‬بیروت)‬

‫وہشمررسفمیتفمادمحایراخنیمیعنرۃمحاہللہیلعرفامےتںیہ‪”:‬امےساسریوہزیچںیرمادںیہوجدعتںیموعروتں‬
‫رپرحاموہںیئگںیھتینعیدعتوپریوہےنکچرپوعرںیتانبؤ‪،‬اھگنسرایدورسااکنح‪،‬رھگےسانلکنوریغہوجھچکیھبرکںی‪،‬‬
‫اسںیماےاحومک!مترپوکیئانگہںیہنرگمابرعملوفہیفعلنےکافلعاکاحلےہاوراسےساجزئاکمرمادںیہینعیوج‬
‫اجزئزیچںیدعتیکوہجےساسرپرحاموہںیئگںیھتوہبسرکیتکسںیہ‪،‬اناجزئاکموجدعتےسےلہپیھبرحامےھت‬
‫(تفسیرنعیمی‪،‬جلد‪،2‬صفحہ‪،493‬نعیمیکتبخانہ‪،‬گجرات)‬
‫ِ‬ ‫وہابیھبرحامںیہ“‬
‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬
‫َواہللُ اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
 ‫دعتوافتںیموعرتاکسفیدکپڑوںےک‬ ‫ِ‬
‫العوہڑپکےاننہپاورکنگھی رکاناسیک؟‬

‫اترخی‪27-01-2019 :‬‬ ‫ررفیسنربمن‪Nor-9748:‬‬

‫رشع نیتم اس ےلئسم ےک بارے ںیم ہک امارے ناادان ںیم راج‬

‫ایکفرامےت ںیہ املعےئ دنی وایتفمنِ ِ‬
‫ےہ ہک وعرت دعت وافت ںیم رصف دیفس ڑپکے یتنہپ ےہ‪ ،‬ایکوایعق وعرت ےک ےیل رصف دیفس ڑپکے‬
‫رکب‪،‬اجئرےہباںیہن؟‬
‫ےننہپاکمکحےہ؟زیندعتںیمیھگنک ا‬
‫بسم اہلل الرحمن الرحیم‬
‫الجواببعونالملکالوھاب اللھم ھدایۃالحقوالصواب‬
‫دعت وایل وعرت ےک ےیل رصف دیفس ڑپکے اننہپ رضوری ںیہن ‪ ،‬دورسے رگن ےک ڑپکے یھب‬
‫نہپ یتکس ےہ‪،‬رگم رسخ وریغہ وہ رگن وج زتنی ےک وطر رپ ےنہپ اجےت ںیہ‪ ،‬ان ےس انچب وابج ےہ ۔زین الب‬
‫رضورترشیعیسکیھبرگنےکےئنڑپکےںیہننہپیتکس۔‬
‫ت‬
‫رکب ‪،‬اجئر ںیہن ‪،‬اہتبل ارگ وکیئ ذعر الثم رس ںیم درد وہ‪ ،‬وت زتنی یک ن ےک ریغب یھگنک‬
‫دعت ںیم یھگنک ا‬
‫رکےن یکااجزت ےہ ‪،‬رگمسجرطف ومےٹ داداےن ںیہ‪،‬اسرطف ےس یھگنکرکے‪ ،‬باری داداونںوایل‬
‫اسڈیئےسیھگنکںیہنرکیتکس۔‬
‫اتفوی دنہہی ںیم ےہ ‪’’:‬والحداد االجتناب عن الطیب والدھن والکحل والحناء‬
‫والخضاب ولبس المطیب والمعصفر والثوب االحمر ۔۔۔ ولبس الحلی والتزین‬
‫واالمتشاط کذا فی التتارخانیۃ ‪ ،‬قال شمس االئمۃ المراد من الثیاب المذکورۃ ما کان‬
‫جدیدا منھا تقع بہ الزینۃ ‪ ،‬اما اذا کان خلقا ال تقع بہ الزینۃ فال باس بہ کذا فی المحیط ۔۔۔وانما‬
‫یلزمھا االجتناب فی حالۃ االختیار ‪ ،‬اما فی حالۃ االضطرار فال باس بھا‘‘رتہمج‪ :‬وسگ وخوبش ‪،‬‬
‫لیت‪ ،‬رسہم‪،‬دنہمی ‪،‬اضخب اگلےن ‪ ،‬ےئن ‪ ،‬رفصعم اور رسخ ڑپکے ےننہپ ‪ ،‬زین زویر ےننہپ‪ ،‬زتنی اایتخر رکےن‬
‫اوریھگنک رکےن ےس ےنچب اک انم ےہ‪،‬اسیج ہک اتاتراخہین ںیم ےہ ۔ اامم سمش االہمئ ےن رفامای ہک ذموکرہ ڑپکوں‬
‫ےس رمادےئنڑپکےںیہ‪ ،‬نج ےس زتنی اایتخر یک اجیت ےہ ‪ ،‬ارگ دےلھ وہےئ وہں‪ ،‬نجےس زتنی اایتخر ہن‬
‫یکاجیتوہ‪،‬اسوکےننہپںیموکیئرحجںیہن۔اسیجہکطیحمںیمےہ۔۔۔انبسزیچوںےسانچباایتخریکاحتل‬
‫ںیمےہ‪،‬وبجمرییکاحتلںیموکیئرحجںیہن۔‬
‫ً‬
‫(ملتقطااز فتاویعالمگیری‪،‬کتابالطالق ‪،‬البابالرابع عشر‪،‬ج‪،1‬ص‪ ،533‬مطبوعہپشاور)‬
‫لم ت‬
‫ذعر یک وصرت ںیم ومےٹ داداےن وایل اسڈیئ ےس یھگنک رکےن ےک وجاز ےس قلعتم ردا حتاار ںیم ےہ ‪’’:‬فان‬
‫کان وجع بالعین فتکتحل او حکۃ فتلبس الحریر او تشتکی راسھا فتدھن و تمشط باالسنان الغلیظۃ‬
‫ت‬
‫المتباعدۃ من غیر ارادۃ الزینۃ الن ھذا تداو الزینۃ‘‘ ئرہمج‪:‬ارگآھکنںیمدردےہ‪،‬وترسہماگلیتکسےہ‪،‬نارشوہ‬
‫وترمشینہپیتکسےہ‪،‬رسںیمدردوہوتلیتاگلبااورومےٹداداےنوایلاسڈیئےسزتنیےکارادےےکریغبیھگنکرکبا‪،‬اجئر‬
‫ےہ‪،‬ویکی ہکنب روردواےہ‪ ،‬رورزتنیںیہن۔‬
‫(ردالمحتارمعالدرالمختار ‪،‬کتابالطالق ‪،‬بابالعدۃ‪ ،‬ج‪،5‬ص‪،222‬مطبوعہ کوئٹہ)‬

‫سج رگن ےس زتنی وہیت وہ ‪ ،‬ان روگنں وک دعت وایل وعرت اامعتسل ںیہن رک یتکس ۔ اسیج ہک اتفوی روضہی ںیم‬
‫ےہ ‪”:‬دعت ںیم وعرت وک ہی زیچںی عنم ںیہ ‪ ،‬رہ مسق اک انہگ ‪،‬اہیں کت ہک اوگنیھٹ الھچ یھب ‪ ،‬دنہمی ‪ ،‬رسہم‪ ،‬رطع ‪ ،‬ریمشی‬
‫ڑپکا‪ ،‬اہر ‪ ،‬وھپل ‪ ،‬دبن ای ڑپکے ںیم یسک مسق یک وخوبش ‪ ،‬رس ںیم یھگنک رکان اور ارگ وبجمری وہ و ٹو ے داداںوں یک یھگنک‬
‫رکےسجےسطقفابلاھجلسےل‪،‬یٹپہناکھجےل‪،‬لیلھپ‪،‬اھٹیملیت‪،‬مسکرسیکےکرےگنڑپکے‪،‬وییہنرہرگنسجےس‬
‫زتنیوہیتوہارگہچڑپایریگواک‪،‬وچڑایںارگہچاکچنیک‪،‬رغضرہمسقاکاگنسرمتخدعتکتعنمےہ۔“‬
‫(فتاویرضویہ‪،‬ج‪ ،،13‬ص‪،331‬رضافاؤنڈیشن‪،‬الھور)‬
‫ت‬
‫وجاہا‬
‫ہ مسق ےک زویر اچادی وسےن ر‬ ‫ا‬
‫اہبر رشتعی ںیم ےہ ‪’’:‬وسگ ےک ب ینعم ںیہ ہک زتنی وک ئرک رکے ینعی ر‬
‫ہ رنےک رمشیےکڑپکے ‪،‬ارگہچایسہوہں ‪ ،‬ہن ےنہپ اور وخوبشاک ندن باڑپکوں ںیمالامعت ہن‬‫ہ مسقاور ا ر‬
‫وریغاہےکاور ا ر‬
‫رکے اور ہن لیت اک الامعت رکے‪ ،‬ارگہچ اس ںیم وخوبش ہن وہ‪ ،‬ےسیج رونغ زوتین اور اھگنک رکبا اور ایسہ رسہم اگلبا ‪ ،‬ویںیہ‬
‫دیفس وخوبشدار رسہم اگلبا اور دنہمی اگلبا اور زرفعان با مسک با ریگو اک راگن وہا با رسخ رن اک ڑپکا اننہپ عنم ےہ ‪ ،‬ان س‬
‫ت‬ ‫ت‬ ‫ت‬
‫وہبےہ‪،‬سوک‬
‫زیچوںاکئرکواجےہ‪،‬ویںیہڑپبااکرنالگیب‪،‬داھین‪،‬یئپمچاوررطحرطحےکرننجںیمئرنی ا‬
‫‪2‬‬
 ‫ت‬
‫رپابوہایگہکاباساکاننہپزتنیںیہن‪،‬اےسنہپیتکسےہویںیہایسہرنےکڑپکے‬
‫ئرکرکے۔سجڑپکےاکرن ا‬
‫ںیم یھب رحج ںیہن‪ ،‬ہکبج رمشی ےک ہن وہں ۔ ذعر یک وہج ےس ان زیچوں اک الامعت رک یتکس ےہ‪،‬رگم اس اح ںیم اس اک‬
‫ت ت‬
‫الامعت زتنی ےک دصق ےس ہن وہ ۔۔۔ درد رس ےک وق اھگنک رک یتکس ےہ ‪،‬رگم اس رطف ےس جدرھ ےک داداےن ومےٹ‬
‫ںیہ‪،‬ادرھےسںیہنجدرھباریوہںہکب با ونسارےنےکےیلوہےتںیہاورب ونممع۔‘‘‬
‫(بھارشریعت‪،‬ج‪،2‬ص‪،242‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی)‬
‫صلیہللاتعالیعلیہ وآلہوسلم‬ ‫وہللااعلم عزوجلورسولہاعلم‬
‫کتبـــــــــــــــــــــــــــــــــــہ‬
‫مفتیابومحمدعلیاصغرعطاریمدنی‬
‫‪20‬جمادیاالولی‪ 1440‬ھ‪27/‬جنوری‪2019‬ء‬

‫‪3‬‬
 ‫عدتوفاتواجبہےیانہیں؟‬
‫ِ‬
‫مجیب‪ :‬موالنامحمدسجاد عطاریمدنی‬
‫فتوینمبر‪WAT-2512:‬‬
‫تاریخاجراء‪18 :‬ابعشنا م‬
‫ظعمل‪1445‬مھ‪29/‬رفوری‪2024‬م مء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالیم)‬
‫سوال‬
‫وافتیکمدعت یبمیمرپوابجےہمایاےساایتخرےہدعتزگارےایہنزگارے؟م م‬
‫بِ ْس ِم اہللِ ال َّر ْحم ِن ال َّرح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ْو ِن ا ْل َمل ِ ِک ا ْل َو َّھ ِ‬
‫اب َالل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫َا ْل َج َو ُ‬
‫یایدعتیکم‬
‫الطقیکدعتیکمرطحوافتیکمدعتیھب وعرترپوابجےہ‪،‬ارگیسکوعرتےندعتہنزگار م‬
‫اپدنبویںاکاحلظہنایکوتوہتخساگہنگروہیگم۔م م‬
‫انچہچنربابترکواعتیل اراشدرفاماتےہ‪َ ”:‬و الَذی َن ی َت َوفَو َن منكم َو َیذَ رو َن ا َز َو ً‬
‫اجا یَ َت َربَص َن باَنفسه َن‬
‫ا َربَ َع َة ا َشه ٍر َو َعش ًراۚ‪-‬فَاذَا بَل َغ َن ا َ َج َله َن فَل َا ج َناحَ عَل َیكم فی َما ف ََعل َن فی ا َنفسه َن بال َمعرو فِؕ‪َ -‬و ٰ‬
‫الل ب َما‬
‫تَع َملو َن َخبیر ۔“رتہمج‪:‬اورمتںیمےسوجرماجںیئاوریبایمںوھچڑںیوتوہیبایںاچرےنیہماوردسدناےنپآپوک‬
‫روےکرںیہوتبجوہاینپ(ااتتخیم)دمتوکچنہپاجںیئوتاےواویل!مترپاساکمںیموکیئرحجںیہنوجوعرںیتاےنپ‬
‫اعمہلمںیمرشتعیےکاطمقبرکںیلاوراہللاہمترےاکومںےسربخدارےہم۔(پارہ‪،2‬سورہبقرہ‪،‬ایت‪ )234‬م‬
‫اس مآتیرکمہمیےکتحتریسفترصاطاانجلنںیمےہ‪”:‬ماہیںآتیںیموفتدشہآدیمیکیبیمیکمدعتاکایبنم‬
‫ےہہکوفتدشہیکیبمیمیکدعت‪4‬امہم‪10‬دنےہ۔مہیاسوصرتںیمےہبجوشرہاکااقتنلاچدنیکمیلہپاترخیوکوہام‬
‫وہورہنوعرت‪130‬دنوپرےرکےیگ۔وافتیکدعتزگارانیبیمرپًاقلطمالزمےہوخاہوجانوہایوبڑیھای‬
‫یلیصفتےئلیکاہب ِررشتعیہصح‪8‬اکاطمہعلرکمںی۔“(صراط‬
‫انابہغل‪،‬وییہنموعرتیکریتصخوہیئوہمایہنوہیئوہم۔مزم م‬
‫الجنان‪،‬جلد‪،01‬صفحہ‪،359‬مکتبۃالمدینہ‪،‬کراچی) م‬
‫ِ‬
‫دعتوافتےکقلعتمعمجماالرہنںیمےہ”م(و)عدةالحرةمؤمنةأوكافرةتحتمسلم صغيرةأوكبيرة‬
‫ولوغيرمخلوبها(للموتفينكاحصحيحأربعةأشهروعشرةأيام)“ینعیآزادوعرتوجاکنححیحصےکم‬
‫ذرےعیاملسمنیکیبیموہ‪،‬اسیکدعتوافتاچرامہدسدنےہارگہچیبمیؤمہنموہایاتکہیب‪،‬وھچیٹموہایڑبیموہارگ‬
‫ہچہکاسےکاسھتولختہنیکیئگموہ۔(مجمعاالنھر‪،‬بابالعدۃ‪،‬ج‪،02‬ص‪،143-144‬مطبوعہکوئٹہ)‬

‫دیسیاٰیلعرضحتہیلعارلہمحےسوسالوہاہک”وتمہیفازلوجدموخہلوہایریغدموخہلرشًاعاسےکےئلدعتےہم‬
‫ایںیہن؟“اسےکوجابںیمرفامای‪”:‬وافتیکمدعتوعرتریغاحلمرپاقلطماچرےنیہمدسدنےہوخاہریغصہوہم‬
‫ایریبکہ‪،‬دموخہلوہایریغدموخہل۔“(فتاویرضویہ‪،‬ج‪،13‬ص‪،293‬رضافاؤنڈیشن‪،‬الہور‪،‬ملخصاً) م‬
‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُس ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی اہللُ َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم م‬
‫َوا ُ‬
 ‫عورتعدتکےدوراناپنےدامادسےفونپرباتکرسکتیہےیا‬
‫نہیں؟‬
‫مجیب‪ :‬ابو محمدمفتی علی اصغر عطاری مدنی‬
‫فتوی نمبر‪Nor-13005:‬‬
‫تاریخ اجراء‪06 :‬ریباالول‪ 1445‬ھ‪23/‬ربمتس‪ 2023‬ء‬
‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوت اسالم)‬
‫سوال‬
‫اندعتاےنپداامدےسوفنرپابترکیتکس‬
‫ایکرفامےتںیہاملعےئرکاماسہلئسمےکابرےںیمہکایکوعرتدور ِ‬
‫ےہ؟‬
‫ِب ْس ِم اہللِ الرَّ ْحم ِن الرَّح ِ ْی ِم‬
‫اب‬ ‫اب ِب َع ْو ِن ال َْمل ِ ِک ال َْوھَّ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ْل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ْل َج َو ُ‬
‫دوراندعتھباہن‬
‫رشعہلئسمذنہیشنرےہہکوعرتاکدعتےسےلہپنجولوگںےسرپدہرفضاھتوت ِ‬
‫دوراندعت‬
‫ولوگںےسرپدہرکانرفضےہ‪،‬اورنجولوگںےسرپدہرکانوعرترپدعتےسےلہپرفضیہناھتوت ِ‬
‫ھب انولوگںےسرپدہرکانرفضیہن۔‬
‫دوراندعتوعرتاےنپداامدےسوفنرپابت‬
‫ابہکبجداامدرحممےہ‪،‬اسساکاےنپداامدےسرپدہیہنےہ‪،‬ذہلا ِ‬
‫رکیتکسےہ۔اہتبل اہقفےئرکامکصتحیتےکاطمقباسسارگوجانوہوتھچکیچوںںیمایتحطکاحتجوہگ‬
‫الثمرفسرکان‪،‬ولختایتخررکانویغذاکل۔‬
‫داامدےکےیلاسسرحممےہ۔انچہچناراش ِدابریاعتٰیلےہ‪”:‬اُ َّمه ُت ن َِسآىكُ ْم“رتہمجزنکاالامین‪(:‬رحاموہںیئمت‬
‫رپ)وعروتںکامںیئ۔(القرآنالکریم‪،‬پارہ ‪،04‬سورۃالنساء‪،‬ایت نمبر ‪)23‬‬

‫اتفویدنہہیںیمےہ‪(”:‬القسمالثاني المحرماتبالصهرية)۔وهيأربعفرق‪( :‬األولى) أمهات‬

‫الزوجاتوجداتهن منقبلاألبواألموإنعلون“ینعیرحمامتکدورسیمسقرسسایلرےتشےسرحام‬
‫وعرںیتںیہاورہیاچررگوہںیہ۔انںیمےسےلہپرگوہ ںیمویبویںکامںیئاوردادایںاناینںاورپکتدالخںیہ ۔‬
‫(فتاویعالمگیری‪،‬کتاب النکاح‪،‬ج ‪،01‬ص‪،274‬دارالفکر‪،‬بیروت)‬
‫اتفویروضہیںیمےہ‪”:‬اسسرپداامداقلطمرحامےہارگہچاسکیٹیبکرتصخہنوہیئوہاورلبقرتصخرمیئگ‬
‫تم‬
‫وہ‪،‬قال ہللاتعالی‪ :‬وامھات نسائكم(اور ھاریویبویںکامںیئمترپرحامںیہ)۔“(فتاوی رضویہ‪،‬ج‪،11‬ص ‪،439‬رضا‬
‫فاؤنڈیشن‪،‬الہور)‬

‫وعرتاکاحمرمےسرپدہیہن سیجہکاتفویروضہیںیمےہ‪”:‬اضہطبہیلک ےہہکانرحمومںےسرپدہاقلطموابج؛اور‬

‫احمرمیبسنےسرپدہہنرکانوابج‪،‬ارگرکےگاگہنگروہگ؛اوراحمرمیغیبسنلثمالعہقاصمرہتوراضتعانےس‬
‫رپدہرکاناورہنرکاندوونںاجئ۔تحلصمواحتلرپاحلظوہاگ۔ایسواےطساملعءےناھکلےہہکوجاناسسوکداامدےس‬
‫رپدہانمبسےہ۔یہیمکحرسخاوروہباک“(فتاوی رضویہ‪ ،‬ج‪،22‬ص‪،240‬رضافاؤنڈیشن‪،‬الہور)‬

‫وجاناسسےسرپدہرکان‪،‬انمبسےہ۔سیجہکاتفویروضہیںیمےہ‪”:‬العہقرہصوہےسیجرسخ‪،‬اسس‪،‬داامد‪،‬وہب‪،‬‬
‫انبسےسہنرپدہوابجہناندرتسےہ۔رکانہنرکاندوونںاجئاوراحبتلوجانایاامتحلہنتفرپدہرکانیہانمبس۔‬
‫“(فتاویرضویہ‪،‬ج ‪،22‬ص‪،235‬رضافاؤنڈیشن‪،‬الہور)‬

‫دعتںیموعرتاکنکولوگںےسرپدہےہاورنکےسیہن؟اسوحاےلےسیتفمامظعاپاتسکنرضحت العہم‬
‫اھت‪،‬دوراندعتھبانےسرپدہ‬
‫ِ‬ ‫یتفمدمحمواقرادلنیہیلعارلہمحرفامےتںیہ‪”:‬لبقِدعتنجےسرپدہرفض‬
‫رکانرفضےہ۔اورنجولوگںےسدعتےسےلہپرپدہرکانرفضیہناھتانےسدعتںیمھبرپدہرکانرفض‬
‫یہن۔“(وقارالفتاوی‪،‬ج‪،03‬ص‪،212‬بزموقارالدین)‬

‫س ْولُہ اَ ْعلَم َصل َّی ا ُ‬

‫ہلل َت َعالی َع َل ْی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬ ‫ہلل اَ ْع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُ‬
‫َوا ُ‬
 ‫عورتکی عدتکاایکاہممسئلہ‬
‫مجیب‪:‬موالنافرازمدنیزیدمجدہ‬
‫مصدق‪:‬مفتیعلی اصفرصاحبمدظلہالعالی‬

‫تاریخ اجراء‪:‬امانہہماضیفمدمہنیرعیباالٓخر‪2441‬ھ‬

‫داراالفتاءاہلسنت‬
‫(دعوتاسالمی)‬
‫سوال‬
‫ایک فرامےت ںیہ املعےئ رکال اس ہلئسم ےک بارے ںیم ہک ای صخش ےن دو شادباں یک ںیھت ‪ ،‬دوونں ویبویں وک اس ےن اگل اگل‬
‫رھگےلےکدباوہا اھت‪،‬دوونںویبباں اےنپ چ ّ‬
‫بوں ےکاسھتایس اگلاگلرھگںیمیہ ریتہ ںیھت‪،‬اہتبلوشہردورسیویبیےکبچاس راتہ‬
‫اھت۔ اب وشہراک ااقتنك وہایگ ےہ وت یلہپ ویبی اچیتہ ےہ ہک وچہکن ریما وشہر دورسی ویبی ےک بچاس راتہ اھت ہ‬
‫لذا دورسی ویبی ےک‬
‫رھگاجرکدعتزگارے‪،‬ایکاسیکااجزتوہیگ باںیہن؟دوونںاکرھگزبادہدورںیہنےہ‪،‬اوروکیئڑگھجایھبںیہنےہ‪،‬دورسیویبی‬
‫یھباسباترپرایضےہہکیلہپویبیاسےکرھگںیمآرکدعتزگارے۔‬
‫بِ ِش ِم اہللِ الرَّ ِحم ِن ال َّرح ِ ِی ِم‬
‫اب‬ ‫اب بِ َع ِو ِن ال َِمل ِ ِک ال َِوھَّ ِ‬
‫اب اَلل ُھ َّم ھِ َدا َی َۃ ا ِل َح ِّق َوالصَّ َو ِ‬ ‫اَ ِل َج َو ُ‬
‫وپیھچیئگوصرتںیمہرویبیایسرھگںیمدعتزگارےیگوجرھگوشہرےناےسراہشئےئلیکدباوہااھت۔وشہرارگہچدورسیویبی‬
‫ےکبچاسراتہاھت‪،‬رگماسےنیلہپویبیوکراہشئےئلیکاگلرھگےلےکد اباھتوتیلہپویبیاینپراہشئواےلرھگںیمیہدعتزگارےیگ‬
‫‪،‬دورسیویبی ےکرھگںیماجرکدعتزگارےنیکااجزتںیہنےہ‪،‬رشاعہیاسےئلیکبااجئروگاہوہاگ۔‬
‫ْخ ِج َن ا ِ َّ َۤل اَ ِن یَّاِت ِی ِ َن ِبفَاحِشَ ٍۃ ُّمب َ ِّی َن ٍ‬
‫ٍؕۃ‪ )-‬ئرہمجٔ زنک‬ ‫ْخ ُج ِوهُنَّ ِمنْۢ بُ ُی ِوت ِهِنَّ َو ََل َی ِ ُ‬
‫اہلل اعتیلہ فرآم دیجم ںیم ارشاد فرامبا ےہ ‪ََ ( :‬ل تُ ِ ِ‬
‫االامیم‪:‬دعتںیماںیہنامےکرھگوںےسہناکنول‪،‬اورہنوہآپںیلکنرگمہیہکوکیئرصحی ےبایحیئیکباتالںیئ۔‬
‫(پ‪، 82‬الطالق‪)1 :‬‬

‫اسآییکریسفتںیمریسفتاتادمحہیںیمےہ‪“:‬بُ ُی ِوت ِهِنَّ “ےکظفلںیمرصاحےہہکاہیں وعروتںےکرھگوںےسرمادوہ‬

‫لذااسآییکوہجےسوعرترپالزلےہہکالطقباوشہریکومتےکوق‪،‬دعتایس‬
‫رھگںیہسجںیماموعروتںیکراہشئوہ‪ ،‬ہ‬
‫رھگںیمزگارےیگوجرھگوعرتیکراہشئیکوہجےسوعرتیکرطفوسنمبوہ۔‬
‫(تفسیرات احمدیہ‪،‬ص‪)694‬‬

‫َصل َّی اہللُ َع َعا ی َع َل ِی ِہ َوٰال ِہ َو َس َّلم‬ ‫ہلل اَ ِع َل ُم َعزَّ َو َج َّل َو َر ُس ِولُہ اَ ِعلَم‬
‫َوا ُ‬