101 ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫باولں وک ونسارےن ےس قلعتم رشیع ااکحامت‬

The Ruling of Hairstyling According to the Islamic Law

‫نیبساربک‬
ABSTRACT
Allāh Almighty has concentrated most of the physical beauty
of the human beings in the upper part of the human body, i.e., the
face and what surrounds the face. Here is displayed the important
features of human beauty. Hair on head adds beauty to a person’s
countenance. Especially, long, thick, silky & shiny hair is always
preferred by females. But it required to be kept clean, tidy and
properly combed.
Unfortunately, often, it seems that the women, who wear
“Ḥijāb”, do not bother to maintain their hair in a proper manner.
Since, it is out of sight, so is out of mind, but, it does not mean that
since if hair is not visible, they should neglect it. Sometimes,
improper keeping of hair creates a lot of problems like lice, itching,
dandruff, hair fall, etc. Therefore, cleanliness is the most important
element for the health of hair and Islām also recommends the same.
Most of the time, people adopt different methods and products
for hairstyling, such as branded shampoo, extensions,
transplantation of hair, dyeing, trimming of hair, etc. But, people
need to know the Islamic ruling of beatification, so that they may
not indulge in something, which is not allowed in the Islamic law.
Therefore, the author of this paper, chose this topic to explore
and hence, guide the people, especially, the women, the methods
and types of products that are allowed for them to use and adopt,
and the others ones that are forbidden or undesirable, according to
Islamic law of beautification.

Keywords: Hair, Hairstyling, Trimming, Cutting, Dyeing,

Transplantation of Hair. Wig

____________________
‫وکہٹئ‬،‫ولباتسچنویوینریٹسآفاافنرنشیمانکیٹولیجاڈنیم ین اسزسنئ‬،‫اٹنٹسسرپورسیف‬ 
‫‪102‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫رطفبا ًرمدوہ یابوعرت‪،‬سیکوخاشہ وہیتےہہکوہنیسحےسنیسحتررظنآںیئاسدصقمےک‬

‫ےئلاسباواقتوہاےسیرطےقییھباایتخررکےتںیہوجرشاعًونممعوہےتںیہ۔بالوخوصبریتںیمدیلکیرکدار‬
‫ن‬
‫ادارکےتںیہایسےئلانبؤاھگنسرںیمباولںوکز یبادہاتیمہدیاجیتےہوےسی یھببالاناینتیصخشاورنسحاک‬
‫امہترنیہصحںیہ ی‬
‫ایاتحمطادنازےےکاطمقبرمدوںےکاقمےلبںیموعروتںیکزدنیگاکدسدصیفوق‬
‫انےکباولںیکافصیئرھتسایئاوراھگنسرںیمرصفوہاجباےہ۔‬
‫باولںیکالصتئیہواتیمہ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫بالاینبدیوطررپانایننسحاکااسیسہصحںیہہکبجوعرتےکنسحںیمباولںاکگھناااوروطلیوہبا‬
‫اس یک الص تئیہ اور وخوصبریت ےہ۔لبق از االسم زین ادتباء االسم با دور احرض نشیف ےکرظن یبات دبتلی‬
‫ن‬
‫وٹکاب وخوصبریت اور اھگنسر اک ہصح ےہ نکیل اس ےک باووجد ےبمل باولں وک امتم‬ ‫وہےئںیہ ۔ وگ ہک اب باولں اک ا‬
‫ن‬
‫ای آدھ وعرت وہ ےسج ےبمل بال اےھچ ہن ےتگل وہں لدا‬ ‫ای الوھکں ںیم ی‬ ‫وخانیت اب یھب دنسپ رکیت ںیہ۔ ش ی د‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫وعروتںےکباولںںیمالصیہیےہہکانوکترےنھدبیااجےئاکباہناجےئ۔‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رتکواب یاب نشیفےک وطررپ‬
‫اہمئ ےک اہقفء اس بات رپ قفتمںیہ ہکالبرضورت وعرتےکبال وٹکابا‪ ،‬ا‬
‫ن ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫رکواب‪ ،‬سجںیم رمدوں ےس اشمتہب وہیت وہ‬ ‫وھچب ا‬ ‫وکٹلاب یاب اانت ا‬ ‫اسےنم داںیئ‪ ،‬باںیئ یاب ےھچیپ یک اجن ےس ا‬
‫وٹکاب ‪ ،‬ا‬
‫ن ن‬
‫دحنرشفیںیمتنعلواردوہیئےہ۔‬ ‫اےس اباجترںیہنقرارد یابےہویکہکنرمدوںےساشمتہبرکےنرپ ی‬
‫ن‬
‫روسلاہللﷺےنقرام یابےہ۔‬
‫هات ِمن الن ِ‬
‫جال ابلنّس ِاء‪ ،‬واملُتشبِ ِ‬ ‫ي ِمن الر ِ‬
‫شب ِه َ َ ّ‬
‫(‪)1‬‬
‫ابلر َجال))‬
‫ساء ّ‬ ‫َّ‬ ‫َ َ‬ ‫((ل ََع َن هللاُ املُتَ َ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اخار‬‫اخار رکےن اور وعروتں وک رمدوں یک اشمتہب ی‬
‫ترہمج‪:‬روسل ﷺ ےن رمدوں وک وعروتں ےس اشمتہب ی‬
‫رکےنرپاہللیکتنعلےہ۔‬
‫ن‬
‫باولںےکااکحامتایکںیہ؟اساقمےلںیمانامتماکااحہطوتبانکممےہرگمامہاسملئرپوگتفگذلی‬
‫ںیمیکاجیتےہ۔‬
‫یھگنکاورترشاکاامعتسل‬
‫بالرےنھکواولںےکےئلرسںیمیھگنکاورافصیئرشاعًرضوریےہرگماساک بلطمہرزگہیںیہن‬
‫ن‬
‫ہکسبآدیماکدنراتہیہلغشمنباجےئیتحٰہکآدیماےنپباولںاکیہوہرکرہوہاجےئ۔بالانانیکزدنیگ‬
‫‪103‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫ںیم تہباتیمہےکاحلمںیہارگباولں یکافصیئہنریھکاجےئ‪،‬انںیم یھگنکہنیکاجےئوتتہبےساسملئ‬

‫ن‬
‫القحوہاجےتںیہنجںیموجںیئڑپبا‪،‬اخرشاوریکشخشالمںیہ۔‬
‫ن‬
‫روانےہ‪،‬وہقرامےتںیہہک‪:‬‬ ‫رضحتدبعاہللنبلفغم‪ ‬ےس ی‬
‫(‪)2‬‬
‫ّر ُّج ِل إَِّل ِغبًّا))‬ ‫ول ِّ‬
‫اَلل ‪َ ‬عن الت َ‬ ‫((نَ َهى َر ُس ُ‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬روسلﷺےناگلباررسوکیھگنکرکےنےسعنمقرام یبا۔‬
‫ن‬
‫لدا ہر وق یھگنک یک اعدت ںیہن انبین اچےئہ ہکلب وہفق ےک اسھت یھگنک اور افصیئ رشاعً رضوری‬
‫ےہ۔ایسرطحترشاوریھگنکاکاصفرانھکیھب ی‬
‫اہننرضوریےہویکہکنوجبالاینپرمعوپریرکےکچںیہان‬
‫اکرسںیماگلرانہااھچںیہنوہبااھگنکاورترشرکےنےسرمدہوبڑےھبالوجاینپرمعوپریرکےکچوہےتںیہرس‬
‫ن ن‬
‫ےساگلوہاجےتںیہاورےئنباولںےکنکلنےاورانےکرپورشباےنیکاضفءایتروہاجیتےہ۔رمدہباولںاکرس‬
‫ںیمرانہزدنہباولںےکنسحاورتحصرپیھباترادنازوہباےہاسےئلروزاہنترشاوراھگنکرکانیلاچ ہینےاساک‬
‫ن‬
‫سےس رتاافدئہہیوہباےہہکرسںیموخنیکرگدشاحبلریتہےہ۔‬
‫یھگنکوترشاکاامعتسلاوراسیسنئاقیقحتت‬
‫دمحماونریھگنکاورترشےکاامعتسلیکاسیسنئاقیقحتتےکبارےںیمھچکویںرطمقازںیہہک‪:‬‬
‫ن‬
‫رحتیدیپارکےنےکےئل‬ ‫"اعموطررپرنمباولںاکترشااھچوہباےہرگمرسیکوخنتردارباویلںںیم ی‬
‫ن‬
‫ریھپب اچےئہ اور نترش ےک‬
‫اجب ےہ اےسی ترش وک وخب دبا رک رس ںیم ا‬
‫تخس باولں اک ترش رتہب ایخل ایک ا‬
‫جھنج ن‬ ‫ن‬
‫امرب اچےئہ ج ی رس ںیم یکلہیس ھااہ‬ ‫تخسباولں وک دریھے دریھے رس رپ ا س وق ی ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رکباچےئہےھگنکےکدانوچڑےوہےناچںیئہسجےھگنک‬ ‫دیپاہنوہاجےئ۔اسےکدعبرسںیماھگنک ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ڑھجب‬
‫رکباچےئہ۔رسںیمترشاوراھگنکرکےنےسباولںاک ا‬ ‫ےکددناےنوٹٹاجںیئاےساامعتسلںیہن ا‬
‫دنب وہاجبا ےہ ویکہکن رس ںیم دورانِوخن زیت وہرکباولں وکذغا وخب ےنلمیتگل ےہ اسےک العوہترش‬
‫ن‬ ‫دقریتلیت وکباولں ںیمب ن ن‬
‫ان رک انیک کمچ اور رنیم تراھ داتی ےہ ایس ےک اسھت ومیمس اور اضفیئ اتر‬
‫ےس اچبرک باولں وک وٹےنٹ اور رگےن ےس اچببا ےہ ۔ ۔ ۔ ۔ باولں یک تحص ےک ےئل یھگنک ی‬
‫اہنن دیفم‬
‫ےشےہ‪،‬باولں ںیمےسرگدلکناجیتےہ‪ ،‬لیمدوروہاجباےہ‪ ،‬دلجاصفوہاجیت ےہہرروز ی‬
‫اہنن‬
‫نن‬
‫بااقدعیگ ےس یھگنک رکین اچےئہ اس ےس باولں یک ڈرایئ کلنیینگ اور ریحت ازیگن رطےقی ےس افصیئ‬
‫(‪)3‬‬ ‫ن‬
‫وہاجیتےہاوردلجںیموخنیکرگدشترھاجیتےہ"‬
‫‪104‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫رسرپجُڑا‬
‫ن ن‬
‫ااجت ےہ‪ ،‬اچےہ یسک ریس ےک ذرےعی اںیہن بادناھ اجےئ بیا‬
‫باولں وک عمج رکےک رس ےک اورپ بادنانھ ب ر‬
‫دی اایشء اک اہسرا ایل اجےئ ویکہکن اس ےس رس رپ ن ن‬
‫اون ےک وکاہن یسیج لکش ومندار وہاجیت‬ ‫اس دصقم ےک ےئل ج ی د‬
‫دحنابمرہکںیماےسیبالاخصوطررپدبامقشاوریمنہجوعروتںیکاچہپناتبےئےئگںیہ۔اسےئلان‬ ‫ےہ۔ ی‬
‫ن ن‬
‫ااجتےہ‪ ،‬ارگ اس رطحبادنںیھ یگ وت ی‬
‫دحن یک ودیعںیم دالخ وہاجںیئ یگ اور اسےک‬ ‫اک اس رطح بادنانھ ب ر‬
‫العوہامنزیھبرکموہوہیگ۔اسےلسلسںیمرضحتاریماعموہی‪ ‬ےسرمویےہہک‪:‬‬
‫(‪)4‬‬
‫الزوِر))‬ ‫ول ِ‬
‫هللا ‪َ ‬ع ِن ُّ‬ ‫((نَ َهى َر ُس ُ‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬روسلاہللﷺےنباولںوکوجڑرکوجڑاانبےنےسعنمقرام یابےہ۔‬
‫اافملت"ںیم(رءوس ُه ّن َكأَسنِم ِة البخ ِ‬
‫ت) ےکتحترسرپوجڑاانبےن‬ ‫المیلعاقری‪"‬رماقۃ ی‬
‫َ ُ‬ ‫ُُ ُ‬
‫ن‬
‫ےکبارےںیمقرامےتںیہ‪:‬‬
‫" أي يعظمنها ويكربهنا بلف عصابة‪ ،‬وحنوها وقيل‪ :‬يطمحن إىل الرجال‬
‫(‪)5‬‬
‫َل يغضضن من أبصارهن ‪،‬وَل ينكسن رؤوسهن"‬
‫ترہمج‪:‬اوروہوعرںیتوجباولںوکٹیپلرکرسرپبادنھیتیلںیہسجیکوہجبالتہبولعمموہےتںیہ‪،‬اور‬
‫ن‬
‫ہییھباہکایگےہہکایسیوعرںیت(اسنشیفےکذرےعی)ایبنجرمدوںیکاجناملئوہیتںیہ(اورںیہن‬
‫ن‬
‫اینپاجناملئرکیتںیہ)ہنوتوہاینپرظنوںوکاکھجرکریتھکںیہاورہنیہرسوکڈاھیتپنںیہ۔‬
‫یتفمردیشادمحےتھکلںیہ‪:‬‬
‫ن ن‬
‫اجت ہکلب الضف ےہ اس ےئل ہک اس ےس باولں ےک رپدے ںیم‬
‫انبب ر‬
‫"احل ںیمامنز ںیم دگیرپوجڑا ا‬
‫(‪)6‬‬
‫وہسلوہیتےہ"۔‬
‫احلصالکم ہی ےہہکاسودیعںیموہ وعرںیتدالخوہںیگ‪ ،‬وجباولں وک ٹیپلرکرس رپبادنھیتیل‬
‫ن‬ ‫گ ن‬
‫ںیہسجیکوہجےسبال ھنےولعمموہےتںیہاوراساکدصقمیھباویبنجںوک ا‬
‫داھکبوہ‪،‬بایقوہوخانیتوجرھگوں‬
‫ںیماکماکجےکدورانباولںاکوجڑا انب یتیلںیہ یاب رھگیہ ںیماےنپباولں وک ڑپکےوریغہےکذرےعیبادنھیتیل‬
‫ںیہ‪،‬وتہیوخانیتاسودیعاکدصماقںیہن۔‬
‫‪105‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫پلک‪،‬السیئاوررپادنہاکاامعتسل‬
‫العہماوشلاکین یبانرکےتںیہ‪:‬‬
‫ن‬
‫"اجت الب رکاہ ںیہ ہکبج اےنپ رھگوں ںیم اےنپ احمرم یاب رصف وعروتں ےک رو ترو وہ ورہن ریغ رحمم‬
‫ر‬
‫(‪)7‬‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫اجتںیہن‪،‬وھچیٹایچبںوجہکباباغلوہںوہیسکیھبوقاگلیتکسںیہ"۔‬ ‫رکباعطقً ر‬
‫ےکاسےنماظہر ا‬
‫ااممونوی‪‬رپادنہےکاامعتسلےکبارےںیمےتھکلںیہ‪:‬‬
‫"فأما ربط خيوط احلرير امللونة وحنوها مما َليشبه الشعر فليس مبنهى‬
‫ّج ُّم ِل‬ ‫ِ‬
‫عنه ألنه ليس بوصل وَلهو يف معىن مقصود الوصل وامنا ُه َو للت َ‬
‫(‪)8‬‬ ‫َوالتّح ِس ِ‬
‫ي"‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬سپرالیگنترمشیےکداھےگرموبط ا‬
‫رکباوردرگیایسرطحزیچںیوجباولںےک اسھتاشمہبہن‬
‫وہ‪،‬سپہیونممعںیہنےہویکہکنہیہنوولصےہاورہنوصقمدولصےکینعمںیمدالخےہہکلبہیوت‬
‫وخوصبریتاورنسحےکےئلںیہ۔‬
‫ن‬
‫وگاگلبا‬
‫ن‬ ‫گ ن‬
‫ی‬ ‫ضعب وخانیت اےنپ بال ےبمل ھنے داھکےن ےئلیک دورسی وعرت اب رمد ےک بال اینپ ی ا‬
‫خ با باولں ںیم‬ ‫ی‬
‫المیتیل ںیہ۔وگ اک اعمہلم یھب بالکل اس اسیج ےہ۔اہیں یھب باولں وک یقیقح باولں ےس الم یاب اجبا ےہ۔واحض‬
‫ن‬
‫رےہہکاملسمونںےکاہںوگےکاامعتسلرپوکیئباریخیاہشدتدایتسبںیہنےہاسیکتریوہجہیےہہک‬
‫ن‬
‫ادنسپیدہقرارد یابےہسجیکلیصفتذلیںیمدیاجیتےہ۔‬ ‫االسمےنوگےننہپوکب ی‬
‫وگیکرشیعتیثیح‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫نن‬
‫رکب رحام ےہ اس وہفمم یک دعتمد‬ ‫اہقف ےک ت ی‬
‫ردی باولں ےک اسھت اناین باولں وک المرک اںیہن ابمل ا‬
‫ااحدنحیحصملسماوردورسیبتکو ی‬
‫دحنںیموموجد۔وگیکرحماکہلئسماانتامہ ےہہکاامماخبریؒےن‬ ‫ی‬
‫(‪)9‬‬
‫ایلقتسمونعان" الوصل فی الشعر"‬‫اینپاتكب"حیحصاخبری"ںیم ی‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫المب۔)ےکبامےس ی‬
‫رحتترایکےہ۔‬ ‫ترہمج‪:‬باولںےکاسھتدورسےباولںوک ا‬
‫‪106‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬
‫ح‬
‫ڈارٹکوھنۃاازل نیلیےتھکلںیہ‪:‬‬
‫"ووصل الشعر بشعر اآلدمي حرام ‪ ......‬سواء أكان شعر املرأة أم شعر‬
‫(‪)10‬‬
‫غريها‪ ،‬ملا فيه من التزوير‪".‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ترہمج‪:‬آدیمےکباولںےکاسھتاناینباولںوک ا‬
‫المبرحامےہاچےہوہوعرتےکبالوہں یاباسےک‬
‫ن‬
‫روتےہ۔‬‫العوہیسکاورےکویکہکناسںیمت ی ر‬
‫ن‬
‫وگےکقلعتمرضحتاامسءتنبایبرکبدصقی‪‬ےس ی‬
‫روانرمویےہآپقرامیتںیہ۔‬
‫(‪)11‬‬
‫"لعن النيب ‪ ‬الواصلة واملستوصلة"‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬یبنﷺےنبالوجڑےناورڑجواےنوایلہپتنعلقرامیئےہ۔‬
‫اسےلسلسںیمب دینبدبعامحب ننبوعف‪ ‬اکایبنےہ۔‬
‫((أنه مسع معاوية بن أيب سفيان عام حج وهو على املنرب وهو يقول‬
‫وتناول قصة من شعر كانت بيد حرسي أين علماؤكم ؟ مسعت رسول هللا‬
‫‪ ‬ينهى عن مثل هذه ويقول ( إمنا هلكت بنو إسرائيل حي اختذ هذه‬
‫(‪)12‬‬
‫نساؤهم))‬
‫ترہمج‪ :‬ںیمےنرضحتاعموہینباوبایفسنؓوکجحےکاسل(سجاسلاوہنںےناےنپزامہنالختف‬
‫ن ن‬
‫ایاپسیہےکاہھت ںیم اھت‪ ،‬ےتیلوہےئ‬‫مرپ قرامےت وہےئ انس اوہنں ےنباولںاکاھچگ وج ی‬
‫ںیمجح ایک) ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫قرام یاباہمترےءاملءاہکںںیہ؟ںیمےنروسل اہللﷺوکااسیرکےنےس عنمقرامےتوہےئ انس۔آپ‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رکبرشوعرکد یبا۔‬‫ےنقرام یابہکینبارسالیئایسےئلالہکوہےئجانیکوعروتںےنااسی ا‬
‫ن‬
‫ارگوکیئوعرتاناینبالےلرکاےنپباولںےکاسھتالمرکابملرکےنیکوک شرکے‪،‬وتہیرحام‬
‫ےہ‪،‬اچےہوہاےنپبالیہویکںہنوہں۔ویکہکن ی‬
‫دحنںیمایسیوعروتںرپوجبالوجڑےنواںیلوہں یابدورسی‬
‫وعروتں یابرمدوںےسبالڑجواےنواںیلوہں‪،‬دوونںرپتنعلآیئےہ۔‬
‫ن ن‬
‫رکب اجتروہاگ‪ ،‬وت اےس ہی ی‬
‫دحن دم رظن‬ ‫اہیں ی ہک ارگ یسک وک ہی ایخل وہ ہک وصبرت وبجمری ااسی ا‬
‫رینھکاچےئہ۔‬
‫‪107‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬
‫ن‬
‫رضحتاامسء‪‬اسےلسلسںیمقرامیتںیہ۔‬
‫" سألت امرأة النيب ‪ ‬فقالت اي رسول هللا إن ابنيت أصابتها احلصبة‬
‫فامرق شعرها وإين زوجتها أفأصل فيه ؟ فقال لعن هللا الواصلة‬
‫(‪)13‬‬
‫واملستوصلة "‬
‫ن‬
‫ترہمج‪ :‬ی‬
‫ای اخوتنوضحرﷺ یکجدم ںیماحرض وہیئ اوررعضایک ‪ :‬ریمی ی‬
‫ای یٹیب یکشادی‬
‫ےہاوراسےکرسےکبالرسخہیکوہجےسڑھجےئگےھتایک(آپﷺ ااجزتدےتیںیہہک)ںیم‬
‫ن‬
‫اسےکباولںوکاگھٹنرکےبملانبدوں۔وتآپﷺ ےنقرام یاب‪ :‬اہللاعتیلٰےنبالوجڑےناورڑجواےن‬
‫وایلرپتنعلیکےہ۔‬

‫رشیعاابتعرےسوگاگلےنےکرطےقی‬
‫ن‬
‫بالتراھےنےکےئل یابرسرپبالہنوہےنیکوصرتںیموگاکاامعتسل آجلکراجئےہاوروطبر‬
‫ن‬
‫نشیف یھب اس اک اامعتسل وہبا اجراہ ےہ ہکبج املسمن وہےن ےک باےط وگ ےک اامعتسل ےک اسھت ہی اجانن یھب‬
‫ااہتنیئرضوری ےہہکرشیعاابتعرےسوگاگلےنےکرطےقیایکںیہ؟اسیکواضجیتفمااسحناہللشاقئ‬
‫اینپ اتكب "وخانیت ےک ج ی د‬
‫دی اسملئ" ںیم یتفم امکل ادلنی رادشی اک وقل لقن رکےت وہےئ ےتھکل ںیہ" ہک‬
‫وموجدہدورںیموگینعیانبویٹباولںاکاامعتسلتہباعمےہاورج ی د‬
‫دیاسسنئےناسںیمیھباکیفتریقیکےہ‬
‫اورےئنےئنادنازےسبالوگلاےئاجےنےکرطےقیااجیدوہےئگںیہ۔‬
‫ن‬
‫اناناور ی ر‬
‫زنختےکباولںیکوگ۔‬ ‫‪)۱‬‬
‫(‪)14‬‬
‫اجونرےکباولں یابونصمیعباولںیکوگ۔"‬ ‫‪)۲‬‬
‫ن‬
‫اناناور ی‬
‫زنخترےکباولںیکوگاکاامعتسل‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫زنختےکباولںیکوگاکاامعتسلبالکلاجترںیہنےہہکلبقرآنیکصنےکاطمقب ی‬
‫زنختر‬ ‫اناناور ی ر‬
‫ن ن‬
‫اجتںیہنہکلبرحامےہ۔‬
‫سجنانیعلےہاسےئلاسیکوکیئیھبزیچاامعتسلرکبا ر‬
‫ن‬
‫ااسحناہللشاقئم ی د‬
‫ریےتھکلںیہ‪:‬‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫اجت ںیہن ہکلب رحام ےہایسرطح‬
‫وگلاب ر‬ ‫ی‬
‫"ااحدنےسہیبات بالکلواحض ےہہکاناینباولںیکوگ ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اجت ںیہن۔وخاہوگےکبالنیشمےکذرےعی اسرطح‬ ‫وگلابیھب ر‬ ‫یر‬
‫زنختےکباولںیکباولںیکوگ ا‬
‫وگلاںیئہکوہمسجےکاسھتلقتسمویپس(ٹف)وہاجںیئاوروہ مسجےساگلہنوہتکس وہں یاباس‬
‫‪108‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫رطحہن وگلاںیئہکلب اعریض وطررپ وگلاںیئ ہک جاچںیہ اےس نہپ ںیل اورج اچںیہ اےس ابار ںیل‪،‬‬
‫(‪)15‬‬ ‫ن ن‬ ‫ن‬
‫اجتںیہن۔‬
‫وگلاب ر‬
‫انںیمےسیسکوصرتںیمیھباناینباولںیکوگ ا‬

‫اجونرےکباولںبیاونصمیعباولںیکوگاکاامعتسل‬
‫یلقنباولںیکوگ یاباےسیاجونروںےکباولںیکوگوجسجنانیعلںیہنےسیجالحلاجونر یابدردنے‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫اجت ےہ وخاہ وہ اعریض وطر رپ اگلیئاجےئ ہک ج‬
‫وگلاب رشاعً ر‬
‫اھکبالحل ںیہن وت ایسی وگ ا‬
‫وریغہ نجاک وگس ا‬
‫اچےہاگلیلاورجاچےہاباردیوخاہلقتسماینبدوںرپمسجںیمویپسرکدیاجےئ۔‬
‫اسباتیکبادیئںیمالعہمشایم‪ ‬ےتھکلںیہ۔‬
‫"وَل جيوز اَلنتفاع به حلديث لعن هللا الواصلة وملستوصلة وإمنا يرخص فيما‬
‫(‪)16‬‬
‫يتخذ من الوبر فيزيد يف قرون النساء وذوائبهن هداية"‬
‫ن‬ ‫ن ن‬ ‫ن‬
‫ترہمج ‪:‬ونصمیع بال انان ےک وہں وت ان ےس افدئہ احلص ا‬
‫رکب اجتر ںیہن ےہ اور ارگ انان ےک العوہ‬
‫ن‬
‫اجتےہ۔‬
‫اجونروریغہےکوہںوتاےسیونصمیعباولںاکاامعتسل ر‬
‫ن‬
‫اامماوبداؤد‪ ‬وگےکاامعتسلےکبارےںیمقرامےتںیہ۔‬
‫ِ‬
‫سعيد بن‬ ‫الشع َر بشعر النساء‪ ...،‬عن‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫((وتفسري الواصلة‪ :‬اليت تَص َل َ‬
‫ُجبري‪ ،‬قال َل أبس ابلقر ِام ِل‪ ،‬قال‪ :‬أبو داود كأنّه يذهب إىل أن املنهي‬
‫(‪)17‬‬
‫عنه شعور النساء‪)).‬‬
‫ترہمج‪:‬واہلصوہےہوجوعروتںےکباولں ںیمبالالمدے……دیعسنبریبج‪‬ےس رمویےہوہ‬
‫ن‬
‫ےتہک ںیہ ہکباولںوکیسک زیچ ےسبادنانھ عنم ںیہن ےہ‪ ،‬اامم اوبداؤد‪ ‬قرامےت ںیہ ہک اممتعن اس‬
‫زیچیکےہہکوعرتاےنپباولںےکاسھتیسکدورسیوعرتےکبالالمےل۔‬
‫ن‬
‫ااممامکلنباسن‪ ‬قرامےتںیہ‪:‬‬
‫صل َشعرا إِ َىل َشع ِرها‪ ،‬أَو تَت ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ ِ‬
‫صةَ َشع ٍر‪َ ،‬وَل َأب َ‬
‫س‬ ‫ّخ َذ قُ ّ‬ ‫َ‬ ‫" يُك َرهُ لل َمرأَة أَن تَ َ ً‬
‫شع ُر ِمن ُش ُعوِر الن ِ‬
‫ّاس فَال‬ ‫صوفًا‪ ،‬فَأَ ّما ال ّ‬ ‫س إِذَا َكا َن ُ‬ ‫ِابل َوص ِل ِيف ال ّرأ ِ‬
‫(‪)18‬‬
‫يَن بَ ِغي‪َ ،‬و ُه َو قَو ُل أَِيب َحنِي َفةَ‪َ ،‬وال َعا ّم ِة ِمن فُ َق َهائِنَا َر ِِحَ ُه ُم ّ‬
‫اَللُ تَ َع َاىل"‬
‫‪109‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫ترہمج‪:‬وعرتےئلیکرکموہےہہکوہاےنپباولںےکاسھتاوربالالمےئ یابباولںاکاھچگانبےلارگوہبال‬
‫ن‬
‫اونےکوہںوتاسےکالمےنںیموکیئرحجںیہنےہ۔اہجںیاناونںےکباولںاکقلعتےہاس‬
‫ن ن‬
‫اجتںیہنےہاوریہیوقلاامماوبہفینح‪ ‬اوراعماہقفءاکےہ۔‬
‫المب ر‬
‫اک ا‬

‫باولںیکویپدناکری‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اجتںیہن‬
‫باولںیکویپدناکریںیمیھبیہیاوصلےہہکارگاناینباولںےسویپدناکرییکاجےئوت ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اجتےہ۔ ویپدناکری ےک بارے ںیم رعفجۃ‬ ‫ہکبج اناین باولں ےک العوہ اجونروںےک بال یاب ونصمیعبال وہں وت ر‬
‫ن‬
‫روانےہآپقرامےتںیہ‪:‬‬ ‫نبدعس‪ ‬ےس ی‬
‫ِ‬ ‫اهلِيّ ِة‪ ،‬فَ ّاختَذ ُ‬
‫ب ِيف اجل ِ‬
‫يب أَن ِفي يَو َم ال ُكالَ ِ‬ ‫ِ‬
‫ت أَن ًفا من َوِر ٍق‪ ،‬فَأَن ََ‬
‫َت‬ ‫َ‬ ‫((أُص َ‬
‫ب))‬ ‫َخت َذ أَن ًفا ِمن ذَ َه ٍ‬
‫اَلل َعلَي ِه وسلّم أَن أ ِّ‬
‫ََ َ‬ ‫صلّى ُّ‬
‫علَي فَأَمرِين رس ُ ِ‬
‫ول هللا َ‬ ‫َ ّ ََ َ ُ‬
‫(‪)19‬‬

‫ن‬ ‫ن‬
‫ای باک‬ ‫ترہمج ‪ :‬ریمی باک الکب ےک دن ا یبام اجتیلہ یک ڑلایئ ںیم ٹک یئگ وت ںیم ےن اچدنی یک ی‬
‫ن‬
‫ونبایئوہدبوبداروہیئگوترھپروسلارکمﷺ ےنےھجموسےنیکباکونباےناکمکحد یابہکاسںیمدبوب‬
‫ںیہنآیت۔‬
‫اس ی‬
‫روانںیمباولںیکویپدناکریاکذرکوتںیہناہتبلاسباتاکوبثتےہہکہکمسجںیمارگوکیئ‬
‫صقنآاجےئسجیکوہجےسدبندھبااتگلوہوتونصمیعرطےقیےساساکازاہلایکاجاتکسےہ۔‬
‫ےجنگنبےکاخےمتےئلیکباولںیکرسجری‬
‫دیرطہقیالعجےساگلدےیئاجےتںیہاوراسیک‬‫دیاسیسنئتریقےکذرےعیےجنگرسوںرپبالج ی د‬ ‫ج ید‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫تری رہشت وہریہ اہیں یھب ویہ رشط ےہ ہک وہ بال ی‬
‫زنختراور یسک دورسےانان ےک ہن وہں ‪،‬وت ہیرسجری‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اجتےہ۔نکیلاسےکےئلرشطہیےہہک انانںیمےجنگنپیکوہجےسالھکبیعوہایگوہوتےناپےنےکےئل‬ ‫ر‬
‫ن‬
‫رکبدرسےہ۔ اسوصرتںیمیھبسجصخشےکرسرپبالاگلےئاجرےہںیہ‪،‬ایسصخشےکبالےئل‬ ‫ااسی ا‬
‫ن‬
‫اجتںیہنویکہکنہرمسقےکےجنگنپ‬
‫اجےنرضوریںیہ۔اسلمعیکاینبدیرشطرضورتےہرضورتہنوہوت ر‬
‫ن‬
‫ےناپبرضورتںیہنےہ۔‬‫وک ا‬
‫اسےلسلسںیمدمحمااجعزملسماینپاتكب"ابلساورزتنی"ںیمےتھکلںیہ۔‬
‫‪110‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫"ج ی د‬
‫دیرسجریواولںاکانہکےہہکےجنگنپےکرمضیےکاےنپیہرسےکےلھچپےصح ےکباولںےس‬
‫تراش رک اںیہن اتمترہ ہصح ےک اسمم ںیم ویپس ایک اجبا ےہاور اس ںیم ںیمہ ولگ‪ ،‬پلک بیا یلھج ےک‬
‫اامعتسلیکرضورتیھبںیہنڑپیت‪،‬ارگوایعقج ی د‬
‫دیرطہقیالعجںیمولگ‪،‬یلھجوریغہہناگلیئ اجیتوہاور‬
‫ن‬
‫دورسےانانےکبالیھب اامعتسلہنےئکاجےتوہںوتاسرطہقیالعجوکاایتخررکےنںیماجنگشئ‬
‫(‪)20‬‬
‫ےہ"۔‬

‫دیفسباولںوکرانگن‬
‫باولںوکرانگناضخبالہکباےہاوراسیکدرجذلیوصرںیتاورںیمسقںیہ ‪:‬‬
‫ن‬
‫۔دیسب اوب ہ یرترہ ‪ ‬ی‬
‫روان رکےت ںیہ ہک روسل‬ ‫ا‬ ‫روسل اہلل ےن دیفس باولں وک رےنگن اک مکح د یاب ےہ‬
‫ن‬
‫اہللﷺےنقرام یاب‪:‬‬
‫ن‬
‫تراھےپ(باولںیکدیفسی)وک(اضخبےکذرےعی)دبلڈاولاور(اضخبہناگلےنںیم)وہیدویں‬
‫(‪)21‬‬
‫یکاشمتہبہنرکو۔‬
‫ن‬
‫روان ںیم ےہ ہک آپ ﷺ ےن ارشاد قرام یبا‪ :‬وہیدی اور رصناین (اسیعیئ) اضخب‬ ‫ای دورسی ی‬ ‫ی‬
‫۔(‪) 22‬‬
‫ن‬
‫لدامتانےکالخفرکو(متاضخباگلؤ)‬ ‫ںیہناگلےت ٰ‬
‫روان ےہ ہک حتف ہکم ےک روز رضحت اوب احقہف‪ ‬آپﷺ یک‬ ‫رضحت اجتر‪ ‬ےس ی‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫(س ولھپں اور وھپولں واال درج) یک رطح‬ ‫جدم ںیم الےئ ےئگ ‪ ،‬ان ےک رس اور داڑیھ ےک بال ثاہم ی د‬
‫ن‬
‫دیفسےھتوتآپﷺ ےنارشادقرامبیا‪:‬‬
‫شي ٍء َواجتَنِبُوا ال ّ‬
‫ريوا َه َذا بِ َ‬ ‫ِ‬
‫(‪)23‬‬
‫اد))‬
‫س َو َ‬ ‫((غَ ُّ‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬انیکدیفسییسکزیچےسدبتلیرکدو‪،‬نکیلایسہرنےساانتجبرکو۔‬
‫نن‬
‫ردییسکوعرت یابرمد‬
‫ضعباہقفءایسہاضخبیکرحم یکتلعدوھہکدیہالتبےتںیہانےکت ی‬
‫ن‬
‫ایدورسےےس‬ ‫اجتںیہنہکوہایسہاضخبےکذرےعییسکوکمکرمعیاکدوھہکدںیاہتبلایمںویبی ی‬ ‫ےکےئل ر‬
‫اانپقلعتوبضمطرکےنیکاخرطااسیرکتکسںیہ۔‬
‫ن‬
‫اامماوبویفسقرامےتںیہ‪:‬‬
‫(‪)24‬‬
‫"كما يعجبين أن تتزين يل يعجبها أن أتزين هلا"‬
‫‪111‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫مریویبی یمرےےئل انبؤاھگنسررکےوتاسیکوخاشہہیوہیگ‬

‫مریوخاشہےہہک ی‬ ‫ترہمج‪:‬ےسیج ی‬
‫يماسےکےئلانبؤاھگنسررکوں۔‬ ‫ہک ی‬
‫ب یلن‬
‫باولںوک چاورفلتخمروگنںےسرانگن‬
‫ن‬ ‫ب یلن‬
‫ویبیٹبارمحزںیموخانیتےکباولںوک چ)‪(Bleach‬ایکاجباےہاوررھپدورسےرنےسراگن‬
‫اجباےہوتہیاکمارگرشیعدحودںیمرےتہوہےئایکاجےئوترشاعًاسںیموکیئاضمہقئںیہنےہ۔‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫عنیسۃنبدیعسقرامےتںیہ‪:‬‬
‫(‪)25‬‬
‫"إمنا شعرك مبنزلة ثوبك فاصبغه أبي لون شئت"‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬بالڑپکوںیکرطحںیہسجرنےسرانگناچوہروگن۔‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫اجت ےہ۔‬ ‫)اگلب یاب دنہمی ںیم وکیئ زیچ الم رک دیفس باولں وک رنیگن ا‬
‫رکب یھب ر‬ ‫دنہمی اک اضخ ب (رن ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫دیوہےئ‬ ‫روانےہہک''روسلاہللﷺ دباغ ی‬ ‫اگلبیھبکیھٹےہ۔دیسباانبرمع‪‬ےس ی‬ ‫زرداضخب ا‬
‫اور ریغب بال ےک ڑمچے اکوجبا ےتنہپ ےھت اور اینپ رشی (داڑیھ )ابمرک رپآپ ورس ی‬
‫(ای اھگس وج نمی ےک‬
‫(‪)26‬‬ ‫ن‬
‫العےقںیموہیتیھت)اورزرفعانےکذرےعیزردرناگلےتےھت۔‬
‫ی‬
‫ااحدن ےس ولعمم وہباےہ ہک آپ ےن ضعب دہعف رسخ اور زرد اضخب اگل یاب ےہ اور ضعب دہعف‬
‫ںیہنیھباگل یبا۔خیشونروپریحفظۃاہللےتھکلںیہ ‪:‬‬
‫'' ی‬
‫ااحدن ںیمروسل اہلل ےکباولں وک رےنگن اکیھبذرک ےہ اور ہن رےنگن اکیھب سج ےس ہتپ اتلچ ےہ ہک‬
‫آپاکرےنگنےسقلعتارمدنبرپومحملےہ اہتبللکےکلکبالدیفسوہاجںیئوکیئ ی‬
‫ایبالیھبایسہہنرےہوترھپ‬
‫(‪)27‬‬ ‫ن‬
‫رےنگنیکم ی دریبادیکےہ۔‬
‫وگ یاباضخب یابدرگیاایشءنجےسباولںوکرلکایکاجباےہرشاعاامعتسلرکتکسںیہارگیبطوطررپاناک‬
‫وکیئ ترا اتر ہن ڑپے۔ وخاہ اعم دن وہں یاب شادی ےک وصخمص دن وکیئ بادنبی ںیہن ےہ۔ اہتبل ایسہ اضخب اک‬
‫ن‬
‫رکبرحام ےہ۔باولں وک اکال رکےن یاب باولں وک وخوصبرت انبےن یک رغض ےس اضخب یاب درگی ایمیکوی‬
‫اامعتسل ا‬
‫رمابکت الثمً اکال وکال‪ ،‬اکیل دنہمی یاب درگی رئیہ رلکز اگلےن ےک بارے ںیم رشیع ااکحامت یک لیصفت درج ذلی‬
‫ن‬
‫ےہ۔ایسہاضخباکاامعتسلرحامےہاوراخصلایسہرناامعتسلرکےنرپتہبتخسودیعںیآیئںیہ۔‬
‫المیلعاقری‪‬ررطمقازںیہ‪:‬‬
‫‪112‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫"اخلضاب ابلسواد خضاب الكفار ويقال أول من خضب ابلسواد‬

‫(‪)28‬‬
‫فرعون لعنه هللا‪".‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ترہمج‪:‬ایسہاضخبافکراکاضخبےہاورسےسےلہپایسہاضخبقروعن لعنۃاهللےناامعتسلایک۔‬
‫ن ن‬
‫روان رمویےہہک‬ ‫اجت ںیہناسےلسلسںیمرضحتدبعاہللنبابعس ‪ ‬ےس ی‬ ‫اگلب ر‬‫ایسہاضخب ا‬
‫ن‬
‫روسلاہلل ﷺ ےنقرامبیا‪:‬‬
‫سو ِاد َكحو ِ‬
‫اص ِل احلَ َم ِام َلَ يَ ِرحيُو َن‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫((يَ ُكو ُن قَوٌم ََيضبُو َن ِِف آخ ِر ال ّزَمان ِابل ّ َ َ َ‬
‫ِ (‪)29‬‬
‫َرائِ َحةَ اجلَنّة))‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ترہمج‪ :‬آجری زامےن ںیم ایسی وقںیم آںیئ یگ وج وبکتر ےک وپپوٹں یک رطح اکےل رن اک اضخب‬
‫ن‬
‫رکںییگوہجیکوخوبشیہنباںیئیگ۔‬
‫ن‬
‫ایسہ اضخب ےک اامعتسل ےس ج یک وخوبش ی بیصن ںیہن وہیگ ‪ ،‬وت ایک رضورت ےہ ہکتیثیحب‬
‫ن‬
‫املسمن مہ ااسی رکںی؟ وج اہلل زعو لج اور روسل ﷺ وک بادنسپ وہ۔ایسہ اضخب ےک اامعتسل ےک بارے ںیم‬
‫ن‬
‫ِ ِ (‪)30‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫س َواد ‪َ ،‬س ّو َد ّ‬
‫اَللُ َوج َههُ يَو َم القيَ َامة))‬ ‫ّب ابل ّ‬
‫ودیعےہ۔روسلاہللﷺ ےنقرامبا‪َ ((:‬من َخض َ‬
‫ی‬
‫ترہمج‪:‬وجایسہاضخباگلےئاگ‪،‬اہللتروزایقماسےکرہچےوکایسہرکدےاگ۔‬
‫اہجں باولں وک ایسہ اضخب ےس رےنگن ےک بارے ںیم قرآن و ی‬
‫دحن ںیم ودیعںی ںیہ‪ ،‬وںیہ ایسہ‬
‫ن‬
‫اضخبیکاجبےئیسکدورسیزیچےس(دیفس)باولںےکرنوکدبتلیرکےنیکااجزتیھبدییئگےہ۔‬
‫باولںوکرےنگنےسقلعتمج یدیداسیسنئقیقحت‬
‫ن‬
‫دنیاالسمےناہجںیسکزیچےکاامعتسلوکعنمقرام یاب‪،‬وںیہجاسسنئےناسرپررسیچیک‬
‫وتاسیسنئوحاےلےسیھباسوکعنمایکایگ۔باولںاکاعمہلمیھبھچکااسییہےہ۔‬
‫میکحاطرقاتغچیئاینپاتكب"االسمتحصاورج ی د‬
‫دیاسیسنئاقیقحتت"ںیمررطمقازںیہ‪:‬‬
‫وہبےہہکانےکبالوھبرے یابرہنسیوہاجںیئاسےلسلسںیموہفلتخمویٹںیب‬
‫"ارثکونوجاونںوکہیوشق ا‬
‫اامعتسلرکےتںیہ۔اضخب‪،‬وہمس‪،‬دنہمییھبضعبولگاامعتسلرکےتںیہ‪،‬اسےلسلسںیماہڈیئرونج‬
‫یھب اگلیئ اجیت ےہ سج ےس بال ویتق وطر رپ رہنسی اور وخوصبرت وہاجےت ںیہ نکیل ان س روگنں اک‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اآلج ہجیتن ہی نکلناا ےہ ہکبالرگےنرشوع وہاجےت ںیہ …… اضخب ںیم شالم رمابکت وھکڑپی یک دلج‬
‫ب ر‬
‫ںیمباےئاجےنواےلدیفماوراکرآدمجروثومںوکالہکرکڈاےتلںیہاسرطحوہولگوجاضخباگلےن‬
‫‪113‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬
‫ن‬
‫یکاعدتدب ںیمالتبم ںیہ(ینعیادڑیھ رمعی یاب تراھےپںیموجانرظنآےنےکوخادنمشہوہں)اںیہن یکشخ‬
‫اوروھکڑپییکاھکلںیمفلتخمارماضیک ی‬
‫یاکنیھب وہیتکس ےہاسےئلول زیےناضخب ںیمشالم دو‬
‫ن‬
‫اییپانیفنیلئڈایئاامنئےہوجوھبرےرنےک‬ ‫رطحےکرمابکتاکیلیصفتاطمہعلایک۔انںیمےس ی‬
‫ن‬
‫اضخباکامہجرووہباےہجباولںںیمباےئاجےنواےلفلتخمجروثومںوکاسرمبکیکاینتدقمار‬
‫ںیمراھکایگسجیک افسرشبالرےنگنےکےئلیھت وت رسیکدلج اورباولںوک افدئہاچنہپےنواےل دواخص‬
‫ن‬
‫جروثومں اسینیفااولئوکسک‪ ،‬ایپی ڈرسم اور امرکیئووکسک ویلسٹیم یک وشنوامن تسس راتفر وہیئگ یہی‬
‫فن‬
‫جروثےم رس یک دلج وک نگس (وھپھپدن) اور یکشخ دیپا رکےن واےل رضم جرامیث ےس اچبےئ رےتھک ںیہ"۔‬
‫(‪)31‬‬

‫میکحاطرقومحمداتغچیئ باولںوکرےنگنےسقلعتمررطمقازںیہ۔‬
‫ن‬
‫ایاوراجترےےکاطمقببالاورونسارےناکاکمرکےنواولںںیمےس ی‬
‫ایاہتیئاےسیولگوہےتںیہںیہنج‬ ‫" ی‬
‫اس اکم ںیم اامعتسل وہےن واےل ج ی د‬
‫دی روگنں اور ایمیکیئ رمبات ےس امحیج وہیت ےہ اور ہر اسل اس ےشیپ ےس قلعت رےنھک واےل‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫ڈترھوسورم دلج ںیم التبموہاجےت ںیہ اہتبلنجولوگںرپ ہی لکیمیک اامعتسلےئک اجےت ںیہ انرپ‬ ‫ایہرارولوگں ںیم ےس رقتابیً ی‬ ‫ی‬
‫ن‬
‫شاذوبادر یہ اناک اتر وہبا ےہوہج ہی ےہ ہک اںیہناگلےن ےسےلہپ اانت اکلہ اور التپ رکایل اجبا ےہ ہک انیکدشتتہب مک وہاجیتےہ‬
‫"۔ (‪)32‬‬
‫دورسیباتہیےہہکاںیہناگلےنےکدعبدلجیہدوھد یاباجباےہ‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫اگلبدنہمیاکبامنسیہہارےذنہںیمشادیایبہ ابرھپدیعاکایخلآباےہ‪،‬دنہمیایاعمےنلموایلزیچ‬
‫ی‬ ‫ی‬ ‫رس ا‬
‫ےہولگاسےکوپدےوشہیقرھگوںںیماگلےتںیہاسوپدےرپاسلںیمدوباروھپلآےتںیہاوراسےک‬
‫ن‬ ‫نن‬
‫ےتپاسلرھبرےتہںیہاورانںیمیھبکجراںںیہنآیت۔ویبانےکمیکحرقباطاوراجونیلسےندنہمیاکذرکایک‬
‫ن‬
‫ےہاوراسےکےبامشروفادئونگاےئںیہ۔دنہمیانچنیسروسلاہللﷺ یکسےہاوروضحرارکمﷺےن‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫دنہمی ےکاامعتسلیک دہ یان قرامیئےہ۔ اہیںی ہکدنہمیاک اامعتسلوعروتں ےکےئل ہنرصف ہیہک ر‬
‫اجت‬
‫ن‬
‫اگلب رمد و وعرت دوونں ےک ےئل رشموع ےہ۔ رضحت‬ ‫دنسپیدہ ےہ۔ رس ںیم رسخ دنہمی ا‬ ‫ےہ‪ ،‬ہکلب رتہب اور ی‬
‫ن‬
‫روانےہہکوضحرارکمﷺ ےنقرام یاب‪:‬‬ ‫اوبذرافغریےس ی‬
‫(‪)33‬‬
‫ب احلِنّاءُ َوال َكتَ ُم))‬ ‫ري بِ ِه َه َذا ال ّ‬
‫شي ُ‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬
‫((إ ّن أَح َ‬
‫س َن َما غُ َّ‬
‫کن‬
‫ترہمج‪:‬سےسدمعہزیچوجباولںیکدیفسیوکدبلدے‪،‬وہدنہمیاور مےہ۔‬
‫‪114‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫دنہمیاورڈیملکیاسسنئ‬
‫دنہمیاکاامعتسلرموہجاضخبےسیئکدرےجرتہبےہاسیکواضجدمحماونرنبارتخ‬
‫ررطمقازںیہ‪:‬‬
‫ن‬
‫"دنہمی ںیمرنیک وموجدیگ ےسولوگں ےن اضخباکاکم ےنیلیکوک ش اس ےئلیھبز یبادہیک ےہ‬
‫ن‬
‫ہک دور احرض ںیم ےنلم واےل اضخوبں ںیم با یاب اجےن واال رن رثکت اامعتسل ےس دلج اک رساطن دیپا‬
‫(‪)34‬‬
‫رکےنیکاتیلہرھکاےہ"۔‬
‫ن ن‬
‫اجت ےہ اور باولں وک فلتخم‬
‫رکب ر‬‫احلص الکم ہی ےہ ہک وکیئ یھب ااسی ولہپ وج رشاعً ونممع ہن وہ اایتخر ا‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫روگنںےسرانگنرشاعًونممعںیہنلدا اسیکااجزتےہرشبہکیطہیلعفنشنۃبااکلقراتواافلاقستےساخیل‬
‫ن ن‬
‫ااجتقرارباےئاگ۔‬
‫وہارگانیکاشمتہباورلقنیکرغضےسایکوتب ر‬
‫ن‬
‫باولںوکوٹکابا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫رکوابوخاہاسےنمیکاجنےس‬
‫رتکوابنشیفےکوطررپوھچےٹ ا‬
‫وخانیتاکاےنپرسےکباولںوکوٹکابا‪ ،‬ا‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫وہداںیئباںیئیکاجنےسوہ یابےھچیپیکاجنوہینعییسکیھباجنےسوہرمدوںےکاسھتاشمتہبیکوہج‬
‫ن ن ن‬
‫دحنرشفیںیماسیکتخساممتعنآیئےہ۔اسےلسلسںیمںیمرضحتیلع‪‬‬ ‫ااجتاورگاہےہ۔ ی‬
‫ےسب ر‬
‫ےس ی‬
‫روانےہ۔‬
‫(‪)35‬‬ ‫ول ِ‬
‫هللا ‪ ‬أَن ََتلِ َق ال َمرأَةُ َرأ َس َها))‬ ‫((نَ َهى َر ُس ُ‬
‫ن‬
‫ترہمج‪:‬یبنرکمیﷺ ےنوعروتںوکرسڈنماےنےسعنمقرام یبا۔‬
‫ن‬
‫رضحتانبابعس‪‬ےسرمویےہ یبنرکمیﷺےنقرامبا‪:‬ی‬
‫س ِاء‬ ‫ِ ِ ِ‬ ‫جال ابلن ِ‬
‫ساء‪َ ،‬واملُتشبهات من النّ َ‬
‫َّ‬
‫ي ِمن الر ِ‬
‫شب ِه َ َ ّ‬
‫((ل ََع َن هللاُ املُتَ َ‬
‫(‪)36‬‬
‫ابلر َجال))‬‫ّ‬
‫ترہمج‪ :‬اہلل اعتیلٰ یک رطف ےس تنعل ےہ ان رمدوں رپ وج وعروتں یک اشمتہب اایتخر رکےت ںیہ اور‬
‫انوعروتںرپوجرمدوںیکاشمتہباایتخررکیتںیہ۔‬
‫‪115‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫ادتباےئ االسم ےس رکیل اب ی اماک اعتلم بال ہن وٹکاےن اک ےہ‪ ،‬ہکبج جح و رمعے ےک وم ع رپ‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫اجتےہ‪،‬ہکلبارحامےس جللےکےئل‬ ‫وعروتںاکرصقدقبرأنملنۃ (اویلگنںےکوپروںےکدقبر)ہنرصفہیہک ر‬
‫رضوریےہ۔العہماکاسین‪ ‬اسےکوبثتںیمازواجرہطمات‪ ‬ےکبارےںیمذرکرکےتںیہہک‬
‫(‪)37‬‬
‫انےکبالبالرمعہرکےنیکرثکتےسوٹکاوٹکارکوھچےٹوہےئگےھت۔‬
‫ن‬
‫ازفاشئوامیبرییکوہجےسبالوٹکابا‬
‫بال اہجں وعرت یک زتنی ںیم ااضےف اک س ےتنب ںیہ اور وںیہ ارگ اںیہن الیم الیچک رںیھک اور‬
‫ن‬
‫درسرطےقیےسونساراہناجےئ‪،‬وتوہدبامنتیصخشاکومجےتنبںیہ۔ضعباواقتباولںوکتراھےنےک‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اکبیھباجباےہنکیلایکاسرطحباولںوکاک انرشاعًاجترےہ؟اسےکبارےںیم‬ ‫س ِوںوک ا‬
‫وشقںیمباولںےک ر‬
‫یتفمدبعامحمیحےتھکلںیہ۔‬
‫س ِوں یک ونوکں ےس‬
‫"ضعب وخانیت ےک باولں یک وچویٹں ےک ااتتخم رپ بال دو اور نیت وصحں ںیم ر‬
‫مسقنموہاجےتںیہرھپباولںیکازفاشئدنبوہاجیتےہارگانباولںےکرسوںوکاکٹد یاباجےئوترھپ‬
‫ن‬
‫بالترےنھرشوعوہاجےتںیہوتایسیوصرتںیمباولںیکازفاشئےکےئلباولںےکرسےومعمیل‬
‫ن ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ری تراھےنےک ےئلبالاکےنٹ‬‫اجت ےہ ارگدتعم ہبدقمار یبالترھ ےکچ ںیہ وتم ی د‬
‫وطررپاک ان البہبش ر‬
‫(‪)38‬‬
‫یکااجزتہنوہیگ"۔‬
‫ن‬
‫یھبک اھبکر وعروتں ےک باولں ںیم امیبری یک وہج ےس بال بالکل کشخ اور جراب وہاجےت ںیہ یاب‬
‫باولںےکرسوںںیمونںیکلکنآیتںیہ ی‬
‫ایبالںیمدونیتشاخںیوہاجیتںیہ۔انباولںوکالعجیکرغض‬
‫ن‬
‫ےساکےنٹیکرہبوصرتاجنگشئےہایسرطحبالوٹٹرکرگےنیکوہجےسوھچےٹترےوہاجےتںیہان‬
‫یک ونںیک تراتر رکےن ےک ےئل ومعمیل یس تراش ایل اجےئ وت وہ یھب درس اور اقب اجنگشئ ےہ اس نمض ںیم‬
‫یتفمااسحناہللشاقئےتھکلںیہ‪:‬‬
‫ن‬
‫"ارگیسکوعرتےکرسںیموکیئامیبری یاب درد وریغہوہاوراسےکسباولںاکاک ان اب ی ر‬
‫زگتوہاجےئ‬
‫(‪)39‬‬ ‫ن‬
‫اجتوہاگ۔‬
‫وترھپایسیاحلںیموبہجوبجمریینعیرشیعذعریکانبءرپباولںاکاک ان ر‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫رسڈنموابرضوریوہوتوہیھبرشاعًًاجترےہ۔‬
‫ا‬ ‫ایسرطحارگیسکامیبرییکوہجےس‬
‫"ولو حلقت املراة راسها فان فعلت لو جع اصاهبا َل أبس به وان فعلت‬
‫(‪)40‬‬
‫تشبها ابلرجل فهو مکروه"‬
‫‪116‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫ترہمج‪ :‬ارگیسک درد اور امیبرییک وہج ےس وکیئوعرت اانپ رسڈنمواےئوکیئ رحج ںیہن نکیل ارگ نشنۃ‬
‫بامحاجلوصقمدوہوترکموہےہ۔‬

‫دیپایشئبالوھچڑےناکمکح‬
‫ضعبالعوقںںیمہیدوتسرےہہکویچبںےکرسوںرپدیپایشئبالوھچڑدےتیںیہوجرشاعًَدرس‬
‫ن‬
‫روانےہروسلﷺےنقرامبیا‪:‬‬ ‫ںیہن۔رضحترمسہ‪ ‬ےس ی‬
‫(‪)41‬‬
‫س ّمى‪َ ،‬وُحيلَ ُق َرأ ُسهُ))‬ ‫((الغُ َال ُم ُمرتَ َه ٌن بِ َع ِقي َقتِ ِه يُذبَح َعنهُ يَو َم ال ّ ِ‬
‫ساب ِع‪َ ،‬ويُ َ‬ ‫ُ‬
‫ن‬
‫ترہمج ‪ :‬ڑلاک اےنپ ہقیقع ےک اسھت رنہ ےہ ۔اس یک اجن ےس اسوتںی دن ہقیقع اک اجونر ذحب ایک‬
‫ن‬
‫اجےئ‪،‬اسےکباماکنیعترکایلاجےئ‪،‬زیناساکرسڈنماو یبااجےئ۔‬

‫وھچیٹویچبںےکبالاک ان‬
‫وجڑلایکں قر ین النلوُغوہںاناکمکحباہغلوعروتںواالےہ‪،‬انےکالعوہوھچیٹایچبںوجقر ین‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫النلوُغہنوہں‪،‬ینعینجیکرمعوناسلےسمکوہ‪،‬وتوخوصبریت یابیسکاور ر‬
‫اجتدصقمےکےئلانےکبالوٹکابااجتر‬
‫ن‬
‫ےہبامہاکقروںاورافوقسںےکاسھتارادیوطررپاشمتہباایتخررکےنےسانچباچےئہ۔اسیکوہجہیےہہک‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫ااکحامترشہیعےکفلکمباغلاقرادوہےتںیہہنہکمکنسےچباورایچبںزینہیہکبایھجمسیکاسرمعںیمترے‬
‫ن ن‬ ‫ن‬
‫اورےبملباولںاکانببا‪،‬ونساربا‪،‬ترنیئوآراشئیھبلکشمارمےہ۔‬
‫ن‬
‫بالوٹکاےنےکاسیسنئاصقنبات‬
‫بال انبےن ےک فلتخم رطوقیں ںیم رشیع ااکحامت وک شیپ رظن راھکاجےئ ‪ ،‬وت انبویٹ نسح یک دنچاں‬
‫رضورت ںیہن ریتہ وےسی وت رشتعی ےن وعروتں یک وخاشہ اک ارتحام رکےت وہےئ نسح وامجل ےک ےیلنج‬
‫وہسایلتےسدیفتسموہےناکمکحد یابےہارگانےسرشتعیےکدحورںیمرےتہوہےئافدئہاحلصرکںیوتہن‬
‫ن‬
‫ای ی‬
‫دنسپیدہلمعےہ۔‬ ‫رصفاجترہکلب ی‬
‫ن‬
‫میکحاطرقومحمداتغچیئبالاکےنٹےکاسیسنئاصقنباتےکبارےںیمررطمقازںیہ‪:‬‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫"باولںاک رتانھوخانیتیکتحصودنتویتسےکےئلرضوریےہویکہکنےنتجبالترےتھاجںیئےگاینت‬
‫یہ ز یبادہ یباداس ‪ ،‬وقت ترداس ‪ ،‬ہقیلس اور ےبامشر امیبرویں ےس اچبؤ وہبا اجےئ اگ ‪.‬اس ےئل ہک‬
‫ن‬ ‫نن‬
‫ومتںیمزنیماورآامسناکقرقےہاسےیلرمدارگرسےکباولں‬ ‫وعروتںاوررمدوںےکزنیجاوراہر ر‬
‫وکتروشاںیئ یباوٹکاںیئےگوتہیلمعانےکےئلتہبیہز یبادہدیفماورومترےہنکیلاسےکترسکعوہ‬
‫‪117‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬
‫نن‬ ‫گ ن‬
‫وخانیتنجےکبال دقریت وطررپ ےبمل ‪ ،‬ھنے اوردرازںیہوہ ارگباولں وکاکںیٹ یاب ومیدںی یگ وت انںیم‬
‫ےبامشرامیبر یباںدیپاوہیتںیہایسیوعرںیتایسفنیتامیبر یباںالثمڈرپنشی‪،‬ارطضابوےبینیچ‪،‬وخدیشکاک‬
‫(‪)42‬‬
‫یاکروہیتںیہ"۔‬
‫ن ن‬
‫پجدمںیہ۔‬ ‫اجتوت ی‬
‫درجباالثحبیکروینشںیمدنچ ی ر‬
‫بالارگرشیعدحودںیمرےتہوہےئرےگناجںیئ‪،‬وتوکیئاضمہقئںیہن۔‬ ‫‪۱‬۔‬
‫ن‬ ‫ن‬
‫اجتےہہکبجیسکدورسےانان یابزنخ یتر‬
‫ویپدناکریےکےئلاجونروںےک یابونصمیعبالوہں‪،‬وت ر‬ ‫‪۲‬۔‬
‫ن‬
‫ےکباولںےساجترںیہن۔‬
‫رشیعاابتعرےسوگےکاامعتسلیکوکیئباریخیاہشدتدایتسبںیہن‪،‬اسےیلوگاکاامعتسل‬ ‫‪۳‬۔‬
‫ن‬
‫ب ی‬
‫ادنسپیدہےہ۔‬
‫ن‬ ‫ن‬ ‫ن‬
‫انببوہ‪،‬اسںیمبالاکےٹہناجںیئ۔‬ ‫ڈترانئ ا‬‫باولںاکونساربارصف ی‬ ‫‪۴‬۔‬
‫نن‬ ‫ن‬
‫یسکاخصادااکر‪،‬اکقرہ یابافہقسوعرتبیااہللاعتیلٰیکباقرامنیسکوعرتےساشمتہب یاباسیکاقنیل‬ ‫‪۵‬۔‬
‫ن‬
‫نہنوہ۔‬‫ی‬
‫رصفاانپ یابوشہراکدلوخشرکےنےکےئلاسرطحونسارااجےئہکوصقمدریغرحممولوگںےک‬ ‫‪۶‬۔‬
‫ن‬
‫اسےنمآباہنوہ۔‬
‫‪118‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫وحایشووحاہلاجت‬
‫حیحص اخبری‪ ،‬اوب دبعاہلل دمحم نب اامسلیع‪ ،‬حیحص اخبری ‪ ،‬باب وصل الشعر‪ ،‬کتاب اللباس ‪،‬باب املتشبهون بالنساء‬ ‫‪)1‬‬
‫دحنربمن‪۵۵۴۶،‬ص‪۱۵۹/۴:‬‬ ‫واملتشبهات بالرجال‪،‬داراالسلم‪،‬ر یباض‪۱۹۹۹،‬ء ی‬
‫ل‬
‫المیلعاقریا مھااجرایکمل‪،‬رماقۃ ی‬
‫اافملت‪،‬کتاب اللباس‪،‬ہبتکمردیشہی‪،‬وکہٹئ‪۱۹۷۷،‬ءص‪۹۲۲/۸:‬‬ ‫‪)2‬‬
‫دمحماونرنبارتخ‪،‬وعرتیکاالسیمزدنیگاورج ی د‬
‫دیاقیقحتت‪،‬ادارہاشاغاالسم‪،‬رکایچ‪۲۰۰۳‬ء‪،‬ص‪۲۴۵/۱:‬‬ ‫‪)3‬‬
‫ٰن‬ ‫ن‬
‫دبعامحمح‪،‬ننس‪،‬باب وصل الشعر باخلرق‪،‬داراالشاغ‪،‬رکایچ‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪۵۰۹۸:‬ص‪۳۷۸/۵:‬‬ ‫نایئ‪،‬اامماوب‬ ‫‪)4‬‬
‫اافملت‪،‬کتاب الدیات‪ ،‬باب ما یضمن من اجلنایات‪ ، ،‬ی‬
‫دحنربمن‪،۸۳۷،‬ص‪۸۴/۳:‬‬ ‫رماقۃ ی‬ ‫‪)5‬‬
‫دلایھونی‪،‬یتفمردیشادمح‪،‬انسحااتفلویٰ‪،‬کتاب احلظر واالباحته‪،‬اچیامیدیعس‪۱۴۱۸،‬ھ‪،‬ص‪۷۵۴/۸:‬‬ ‫‪)6‬‬
‫اوشلاکین‪،‬العہمدمحمنبیلع‪،‬ریسفتحتف ی‬
‫ادقلتر‪،‬دارارکفلریبوت‪۱۴۰۷،‬ھ‪۲۰۰/۲،‬‬ ‫‪)7‬‬
‫ن‬
‫ی یحنی ٰنبرشفاونلوی‪،‬رشحاونلوییلعحیحصملسم‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب حترمی فعل الواصلة‪،‬ص‪۲۰۴/۲:‬‬ ‫‪)8‬‬
‫‪ )9‬حیحصاخبری‪،‬باب وصل الشعر‪ ،‬کتاب اللباس‪،‬داراالسلم‪،‬ر یباض‪۱۹۹۹،‬ء‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪،۵۰۳،‬ص‪۶۵/۴:‬‬
‫ح‬
‫‪ )10‬ڈارٹکوھینۃازل نیلی‪،‬الفقۃاالالسیموادہتل‪،‬اتكبارضحلواالباحنۃ‪،‬ہبتکمردیشہی‪،‬وکہٹئ‪۱۹۹۸،‬ء‪۶،‬ص‪۳۷۳:‬‬
‫حیحصاخبری‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب وصل الشعر‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪،‬ص‪۵۳۶/۴:‬‬ ‫‪)11‬‬
‫‪ )12‬حیحصاخبری‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب وصل الشعر ی‬
‫دحنربمن‪،۵۹۳۲،‬ص‪۵۰۳/۴:‬‬
‫‪ )13‬حیحصاخبری‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب املوصولة‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪۵۹۴۱،‬ص‪۵۰۴/۴:‬‬
‫‪ )14‬یتفمااسحناہللشاقئ‪،‬وخانیتےکج ی د‬
‫دیاسملئ‪،‬ص‪۹۵،۹۴:‬‬
‫‪ )15‬ااضیً‪۹۵،‬‬
‫‪ )16‬ااشلیم‪،‬دمحمانیمنباعدبنی‪،‬ردااتخملر‪،‬کتاب البیوع‪ ،‬باب بیع الفاسد‪،‬اچیامیدیعس‪،‬رکایچ‪۱۹۹۸‬ء‪،‬ص‪۵۸۵/۱:‬‬
‫‪ )17‬اوبداؤد‪،‬امیلسنانباشعث‪،‬اننسل‪،‬کتاب الرتجل‪ ،‬باب فی وصلة الشعر‪،‬داراالسلم‪،‬ر یباض‪۱۹۹۹،‬ء ی‬
‫دحنربمن‬
‫‪۳۱۸،‬ص‪۷۸:‬‬
‫‪ )18‬امکلنباسن‪،‬الموُاط‪،‬کتاب الرجل‪ ،‬باب املرأۃ تصل شعرها بشعر غیها‪،‬ریمدمحمبتکاخہن‪۱۹۷۸،‬ء ی‬
‫دحنربمن‪،‬‬
‫‪۳۸۱‬‬
‫ی‬‫ع‬ ‫ی‬‫ع‬
‫‪ )19‬ارتلذمی‪،‬اوب یسی ٰدمحمنب یسی ٰ‪،‬ننس‪،‬کتاب اللباس‪،‬باب ماجاء فی شد األسنان بالذهب ‪،‬داراالسلم‪،‬ر یباض‪،‬‬
‫‪۱۹۹۹‬ء‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪،۱۷۷۰‬ص‪۱۸۳/۲:‬‬
‫‪119‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫‪ )20‬دمحمااجعزملسم‪،‬ابلساورزتنی‪،‬ہبتکمامثعہین‪،‬راوڈنپلی‪،۲۰۰۷،‬ص‪۲۵۹:‬‬
‫افیسًےندیجاہک‬ ‫‪ )21‬ارتلذمی‪ :‬ی‬
‫دحنربمن‪ًًًً:‬ص‪ًًً/ً:‬واقل‪"’:‬نسححیحص"اورانباطقن ؒ‬
‫دحنربمن‪،ًًًً:‬حیحصملسم ی‬
‫دحنربمن‪ًًًً :‬‬ ‫‪ )22‬حیحصاخبری‪ ،‬ی‬
‫ن ن‬ ‫ل‬
‫‪ )23‬حیحصملسم‪،‬دارا حنیل‪،‬ریبوت‪،‬باب ِفصنغارعشل‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪۶۳۱:‬ص‪۱۶۶۳/۵:‬‬
‫‪ )24‬انباعدبنی‪،‬دمحمانیمنبرمع‪،‬احہیشانباعدبنی‪،‬دارارکفل‪،‬ریبوت‪،‬ص‪۴۴/۴،۴۲۲/۶:‬‬
‫ن‬
‫‪ )25‬العی ینی‪،‬دبرادلنیاوبدمحمومحمدنبادمح‪،‬دمعۃااقلری‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب اخلضاب‪،‬دارابتکلالعلمن یۃ‪،‬ریبوت‪۱۳۰۴،‬‬
‫ی‬
‫دحنربمن‪،۲۲ :‬ص‪۷۹/۲:‬‬
‫دحنربمن ‪،ًًًً:‬ودنسہنسح‪،‬ننسااسنلیئ ی‬
‫دحنربمن ‪ًًًً:‬‬ ‫‪ )26‬ننساوبداود‪ ،‬ی‬
‫خیشونروپریااکحمواسملئ‪،‬ص‪ًًً/ً:‬‬ ‫‪)27‬‬
‫اافملت‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب الرتجل‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪۲۳۵،‬ص‪۹۲۳:‬‬ ‫‪ )28‬رماقۃ ی‬
‫‪ )29‬اوب داؤد‪ ،‬امیلسن نب اشعث‪ ،‬اننسل‪ ،‬کتاب الرتجل‪ ،‬باب ماجاء فی خضاب السواد‪ ،‬داراالسلم‪ ،‬ر یباض ‪ ،‬ی‬
‫دحن‬
‫ربمن‪۴۲۱۲،‬ص‪۱۵۲۹/۲:‬‬
‫ن‬
‫‪ )30‬الھنددی‪،‬زنکالعماالیفننسالاوقالواالاعفل‪،‬ؤمشسۃاامحاسلا‪،‬ریبوت‪،‬ص‪۶۷۱/۶:‬‬
‫‪ )31‬میکحاطرقومحمداتغچیئ‪،‬االسمتحصاورج ی د‬
‫دیاسیسنئاقیقحتت‪،‬ادارہاشاغاالسم‪،۲۰۰۲،‬ص‪۷۱/۱:‬‬
‫‪ )32‬میکحاطرقومحمداتغچیئ‪،‬وعرتیکاالسیمزدنیگاورج ی د‬
‫دیاسیسنئاقیقحتت‪،‬ادارہاشاغاالسم‪،‬ص‪۲۵۷/۱:‬‬
‫دحن‪،۲۰۵:‬ص‪۸۵/۴:‬‬ ‫‪ )33‬السحشنااین‪،‬ننساوبداؤد‪،‬باب فی اخلضاب‪،‬المکینۃاارصعلہی‪،‬ریبوت‪ ،‬ی‬
‫دیاسیسنئاقیقحتت‪،‬ص‪۳۲۸/۱:‬‬ ‫‪ )34‬وعرتیکاالسیمزدنیگاورج ی د‬
‫ٰن‬
‫دبعامحمحادمحانببیعش‪،‬اننسل‪،‬کتاب الزینته من السنن‪ ،‬باب النهی عن حلق املرأۃ رأسها‪،‬‬ ‫‪ )35‬ااسنلیئ‪،‬اوب‬
‫داراالسلم‪ ،‬ر یباض‪۱۹۹۹،،‬ء‪ ،‬ی‬
‫دحنربمن‪۵۰۵۲‬ص‪۲۴۱۳/۵:‬‬
‫‪ )36‬ابیطخل‪،‬دمحمنبدبعاہلل‪،‬وکشمٰۃااصملحیب‪،‬کتاب اللباس‪ ،‬باب الرتجل‪، ،‬رمق ی‬
‫ادحلن‪،۴۲۳۰‬ص‪۴۰۱/۲:‬‬
‫ن‬
‫‪ )37‬ااکلاسین‪،‬ااممالعؤادلنیایبرکبنبوعسمد‪،‬دباعئالصنااعئ‪،‬دارابتکلالعلمن یۃ‪،‬ریبوت‪۱۳۰۴،‬ھ‪،‬ص‪۱۴۱/۲:‬‬
‫‪ )38‬یتفمدبعامحمیح‪،‬اتفوی ٰرحنیمن یۃ‪،‬کتاب الرتجل‪،‬داراالشاغ‪،‬رکایچ‪،۱۹۹۲،‬ص‪۱۲۰/۱:‬‬
‫‪ )39‬یتفمااسحنشاقئ‪،‬وخانیتےکج ی د‬
‫دیاسملئ‪،‬ص‪۸۵/۱:‬‬
‫‪ )40‬ااتفلوی ٰااعلریگملہی‪(،‬ارعملفبااتفلوی ٰادنہلہی)‪،‬کتاب اخلطر واالباحته‪،‬ص‪۴۳۸/۵:‬‬
‫‪ )41‬اجعمارتلذمی‪،‬ابواب االضاحی‪ ،‬باب من العقیقه‪،‬امعنینبتکاخہن‪۱۹۸۸،،‬ء‪،‬ص‪۵۵۳/۱:‬‬
‫ن‬
‫دیاسسنئ‪،‬دارااتکلب‪،‬الوہر‪۲۰۰۱،‬ء‪،‬ص‪۸۲/۱:‬‬‫‪ )42‬میکحاطرقومحمداتغچیئ‪،‬سوبنیاورج ی د‬
‫‪120‬‬ ‫باولںوکونسارےنےسقلعتمرشیعااکحامت‬

‫*******************‬