Makro İkti̇sat - İsmai̇l Şi̇mşek

Makro İktisadi Kavramlar
MAKRO İKTİSAT VE MAKRO İKTİSADİ KAVRAMLAR

A. MAKRO İKTISAT
Makro iktisat ekonominin bütünü ve toplulaştırılmış ekonomik davranışları inceleyen ekonomi
dalıdır.
Makro iktisat alanında ortaya atılan ilk eser David Hume tarafından kaleme alınmıştır. 1752
yılında yayımlanan Ticaret Dengesi Üzerine isimli kitabında Merkantilistlere karşı gelmiştir.
Eserinde ekonomideki para arzı, ticaret dengesi, fiyat düzeyi, faiz - sanayi ilişkisi ve para bol-
luğu ile faiz haddi arasındaki ilişkileri incelemiştir.
Makro iktisadı modern bilim hâline getiren ise 1936 yılında yayımladığı istihdam, Para ve Fa-
izin Genel Teorisi isimli eseri ile J. Maynard Keynes'tir.
B. MAKRO İKTISADI AKTÖRLER

Makro iktisat başlıca dört aktörden oluşur. Bunlar devlet, hanehalkı (tüketiciler), firmalar (iş
alemi) ve dış alemdir.
99 Devlet; vergilerden elde ettiği gelirle toplumun sosyal faydasını maksimize etmeye çalışır.
99 Hanehalkı; mal ve hizmetleri belirli bir bütçe ile kullanarak kendi faydalarını maksimum
kılmayı amaçlarlar. Tüketicilerin standart davranışları bir malın fiyatı yükseldiğinde talep
ettikleri miktarı azaltmak veya fiyatı düştüğünde ise artırmaktır. Toplumun içinde yer alan
her aktör aslında birer tüketicidir.
99 İş Alemi (Firmalar); müteşebbisin emek, sermaye ve doğal kaynağı bir araya getirerek
minimum maliyetle maksimum kârı hedeflediği aktördür. Ancak bu hedefine her zaman
ulaşamayabilir. Bundan ötürü üretim faktörü olan müteşebbisin getirisi zararda olabilir ve
bu yönüyle diğer üretim faktörlerinden ayrılır.
99 Dış Alem; dış ticaret ve dış alem ilişkileri olarak ikiye ayrılır. Ülkelerin birbirleriyle yapmış
oldukları ithalat ve ihracat sonucunda dış ticaret ilişkileri kurulmuş olur. Vatandaşlarımızın
üretim faktörleri olarak yurt dışında kazandıkları dövizleri ülkemize aktarmasıyla da dış
alem ilişkileri kurulmuş olur.
C. MAKRO İKTISADI PIYASALAR

Makro iktisadi Modeller, mal arz ve talebinin karşılaştığı mal piyasaları, para arz ve talebinin
karşılaştığı para piyasaları ve emek arz ve talebinin karşılaştığı emek piyasaları olmak üzere
dört temel başlık altında toplanır.
KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi 1

D. MAKRO İKTISADI MODELLER

Makro İktisadi ekoller temel iki farklı teori etrafında şekillenmiştir. Bunlardan birincisi piyasala-
rın sürekli temizlenmesi varsayımına dayanan piyasalarda mal-para-tahvil-emek piyasasının
sürekli dengede olduğunu yani herhangi bir devlet müdahalesine gerek duyulmadığı, piyasa-
ların mükemmel işlediğini savunan teoridir. Bu modellere aynı zamanda esnek fiyatlı modeller
de denir.
Makro iktisadi ekollerin ikincisi ise piyasaların sürekli temizlenmediği varsayımına dayanan
teorilerdir. Buna göre emek ve mal piyasaları mükemmel işlemez ve daima dengede değiller-
dir. Devletin müdahaleleri ile piyasalarda denge sağlanabilir. Eğer piyasalar serbest bırakılırsa
dengeye ulaşılamayacağı ücret ve fiyat haddinin bozulacağı savunulur. Bu modeller katı fiyatlı
modeller olarak da bilinir.
İKTİSADİ EKOLLER
Piyasalar Temizlenir Piyasalar Temizlenmez

 Mükemmel denge  Kendiliğinden denge sağlanmaz
 Devlet müdahalesi yok  Müdahaleci devlet
♦ Fizyokratlar ♦ Merkantilistler
♦ Klasikler ♦ Keynesyen iktisat
♦ Neo-klasikler ♦ Yeni keynesyenler
♦ Monetaristler ♦ Post keynesyenler
♦ Yeni klasikler
♦ Arz yanlı iktisat
♦ Reel konjonktür teorisi
1. Merkantilizm (15. - 18. Yüzyıl)

Ünlü temsilcilerinin, William Petty, Contillion, Jean C. Boudin ve Thomas Mun'un olduğu Mer-
kantilist düşünce akımı 18. yüzyılın ortalarına kadar yaklaşık üç yüz yıl uygulanmıştır.
Merkantilizm ulusal devletlerin gelişmesi ve uluslararası ticaretin önem kazanması ile ortaya
çıkmıştır.
Merkantilizmin en temel amacı devletlerin zenginleşmesini sağlamaktır.
Özellikleri
¾¾ Ülkelerin zenginliklerini sahip olduğu değerli madenler (altın, gümüş) belirler.
¾¾ Değerli madenler dünya üzerinde sabittir.
¾¾ Değerli madenler devlet tarafından korunmalı ve artırılmalıdır.
2 KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi

¾ Ülkeler ihracatı artırarak hazinenin altın ve gümüş stoğunu artırmalıdır.
¾ İthalata kısıtlamalar getirilmeli ancak ham madde ithalatına izin verilebilir.
¾ Devlet ekonomiye müdahale etmelidir.
2. Fizyokratizm (18. Yüzyıl)

18.yy'da Fransa'da geliştirilen "doğanın gücü" anlamına gelen fizyokrasi, merkantilist akımın
sona ermesine sebep olmuştur. En ünlü temsilcileri François Quesnay ve Anne Robert J.
Turgot'dır.
Özellikleri
¾ Piyasaların sürekli temizlendiğini savunur.
¾ Toplumsal ve ekonomik olaylar "doğal düzen" ile sağlanır.
¾ Devletler ekonomiye müdahale etmemelidir.
¾ Özel mülkiyet anlayışı hâkimdir.
¾ Ülkelerin zenginliğini toprak belirler. Çünkü; tek faaliyetler modelin en önemli parçasıdır.
¾ Tek üretken faktör tarım olduğu için vergiler tarımdan alınır.
¾ Bireyler özgürdür. Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler.
¾ Quesnay ekonomiyi sınıflara ayırmıştır, buna "Ekonomik Tablo" adını vermiştir.
Buna göre toplamlar verimli, verimsiz ve dağıtıcı olmak üzere üçe ayrılmıştır.
9 Verimli sınıf içerisinde üretken faktörle uğraşanlar yani çiftçiler yer almaktadır.
9 Verimsiz sınıfta ise sanayi kesimi, işçiler vb. yer almaktadır.
9 Dağıtıcı sınıfın içerisinde toprak sahiplerinden bahsedilir.
Verimli (etkin) sınıf Çiftçiler

Verimsiz (kısır) sınıf İşçiler, sanayi, imalat
Dağıtıcı sınıf Toprak sahibi, hükümdar
¾ Fizyokratik sistem bilinen ilk liberal sistemdir.
3. Klasik İktisadi Okul

Klasik iktisadi okul 1776 yılında Adam Smith'in "Ulusların Zenginliği" isimli eseri ile başlamıştır
denilebilir. Smith kendinden önceki Fizyokrasi akımından önemli ölçüde etkilenmiştir. Devletin
piyasaya müdahale etmemesi ve ekonomilerin kendiliğinden dengeye gelmesi teorisinin çıkış
noktaları arasındadır. Fizyokratların Liberal devlet anlayışını bilimsel hâle getirmiştir.

Klasik Okul'un en önemli temsilcileri ise A. Smith başta olmak üzere, David Ricardo, Thomas
Robert Malthus, John Stuart Mill, Jean Baptiste Say ve Nassav William Senior'dur.
Özellikleri
¾ Devlet sadece adalet, güvenlik ve savunma gibi hizmetler yerine getirmeli ekonomiye
müdahale etmemelidir.
¾ Ekonomide "görünmez el" hâkimdir. Yani hiç bir müdahaleye gerek kalmaksızın sistem-
ler kendiliğinden dengeye gelir.
¾ Piyasa sürekli temizlenir.
¾ Ekonomi tam istihdamdadır.
¾ Piyasalar tam rekabet koşullarına göre işler.
¾ Arz yanlı iktisattır.
¾ Analizleri uzun dönemlidir.
¾ Maliye politikaları uygulanmaz.
¾ "Klasik Miktar Kuramı (Dikotomi)" geçerlidir. Yani para yansızdır, ekonomideki reel de-
ğişkenleri etkileyemez, para arzındaki değişmeler sadece enflasyona sebep olur. GS-
MH'yi etkileyemez.
M: V = P: T M: Para arzı, V: Paranın dolaşım hızı
P: Fiyatlar genel seviyesi
T: Ekonominin işlem (üretim) hacmi
Klasik miktar denklemine göre paranın dolaşım hızı ve ekonominin işlem hacmi sabit
olduğu için para arzındaki değişmeler sadece fiyatlar genel seviyesine yansır.
¾ Para ekonomide nötrdür, tüldür, peçedir (yani üretimi etkilemez).
¾ "Say Kanunu (Mahreçler Kanunu)" geçerlidir. "Her arz kendi talebini yaratır." (J. B. Say)
Bu ifadeden anlaşılacağı üzere ekonominin talep koşulları dışlanmıştır.
¾ "Emek değer teorisi" (yani üretim faktörünün sadece emek olduğu) geçerlidir.
¾ "Nüfus teorisi" geçerlidir. T.R. Malthus'a göre ülkelerdeki nüfus artışı geometrik dizi biçi-
minde (2, 4, 6, ...) iken gıda maddeleri artışı ise aritmetik dizi (1, 2, 3, ...) şeklindedir. Bu
yüzden oluşan fark sonucunda bazı insanlar açlıktan ölecektir.
Malthus "Say Yasası"nı kabul etmeyen tek klasik iktisatçıdır.

4. Neo-Klasikler
Neoklasik iktisat 1870'lerde İngiltere, İsviçre ve Avusturya'da gelişen bir iktisadi akımdır. Ge-
tirdikleri en büyük yenilik değeri marjinal faydaya indirmeleridir. Bu yönüyle marjinalist devrim
olarak da bilinir. Faydayı esas almışlardır. Piyasaların tam rekabete ulaşmadığını aksak reka-
betin varlığını ortaya atmışlardır.
"Lozan Okulu (Leon, Walras, V. Pareto)
Cambridge Okulu (J.B. Clark, A. Marshall)
İsveç Okulu"
olmak üzere en popüler okullarını kurmuşlardır.
5. Keynesyen İktisat
1929 büyük buhranı ile beraber klasik iktisadi sisteminin geçerliliğini kaybetmesi sonucu eko-
nomiler yeni bir arayışa girmişlerdir.
J.M. Keynes'in 1936 yılında yayımladığı "İstihdam, Faiz ve Paranın Genel Teorisi" isimli ese-
riyle Keynesyen iktisat başlar. Keynes bu kitabı ile Modern Makro İktisadın temellerini atmıştır.
Keynes Klasik sistemin aksine piyasaların sürekli temizlenmediği ve devletin ekonomide dâhil
olması gerektiği üzerinde durmuştur. Tam istihdamın geçici eksik istihdamın ise kalıcı oludğu-
nu eksik istihdamdan kurtulmanın yolunun ise devletten geçtiğini savunmuştur.
Özellikleri
¾¾ Ekonomide eksik istihdam hâkimdir.
¾¾ Eksik rekabet piyasaları (oligopolistik piyasalar) geçerlidir.
¾¾ Hane halkı rasyonel değildir. Para yanılması (yani tüketicilerin ve işçilerin nominal ücret-
lere bakması reel ücreti dikkate almaması) geçerlidir.
¾¾ Ücret ve fiyatlar aşağıya doğru yapışkandır.
¾¾ Analizleri kısa dönemlidir.
¾¾ Arz değil, talep koşullarını dikkate alır.
¾¾ 1929 büyük buhranının sebebi efektif talep yetersizliğidir.
¾¾ Piyasalar kendiliğinden dengeye gelmez bu yüzden maliye bütçesi dengede değildir

açık veya fazla verebilir.
¾¾ Para yansız (nötr) değildir.

6. Neo-Keynesyenler
Neo Keynesyen iktisadın savunucuları J. Hicks, F. Modigliani, A. Lerner, A. Hansen, P. Samu-
elson gibi ünlü iktisatçılardır.
Bu teoride kısa dönemde Keynesyen model uzun dönemde ise klasik modelin varsayımlarını
birleştirerek keynesyen iktisadın açıklayamadığı olguları dinamik bir şekilde açıklamıştır. Bun-
dan ötürü bu modele "Hidrolik Keynescilik" ismi de verilir.
Neo keynesyen iktisadın makro iktisada yaptığı en önemli katkı ise "IS-LM Modeli" ile makro-
ekonominin talep yaratmada keynesgil üç görüşü açıklamıştır. IS-LM Modelini 1937 yılında J.
Hicks ortaya atmış, F. Modigliani geliştirmiş ve A. Hansen tanıtımını yapmıştır.
7. Monetaristler (Parasalcı Yaklaşım)

1976 yılında Keynesyen iktisada tepki olarak doğmuştur. "Monetarizmin babası" olarak bilinen
Milton Friedman başta olmak üzere, K. Brunner, A. Walters ve A. Meltzer ünlü temsilcileridir.
Monetarizmin temel çıkış noktası maliye politikasının etkili bir araz olduğunu eleştirmekle
başlar. Bunun yerine Para Politikalarının etkisinden ve öneminden bahseder. Bu yüzden bu
sisteme parasalcı yaklaşım denilmektedir.
Özellikleri
¾¾ Ekonomide tam istihdam geçerlidir.
¾¾ Piyasalar tam rekabete göre işler.
¾¾ Ücret ve fiyatlar esnektir.
¾¾ Piyasalar sürekli temizlenir.
¾¾ Ekonomiyi kısa ve uzun dönem ayrımı yaparak incelemişlerdir.
¾¾ Uzun dönemde doğal işsizlik oranı geçerlidir.
¾¾ Ekonomideki istikrarsızlıkların sebebi para ve maliye politikalarından doğan dışsal şok-

lardır.
¾¾ Politikalardan uzak durulmalıdır. Ancak ille de uygulanacaksa para politikaları uygulan-

malıdır.
¾¾ Bu politikalarda belirli bir kural dâhilinde olmalıdır.
¾¾ Para arzı gereksiz artırılmamalıdır.
¾¾ Para arzı artışları kendisinden çok enflasyon yaratır.

8. Yeni Klasikler
En önemli temsilcileri; R. Lucas, J.F. Muth, R. Barro olan bu akım keynesyen görüşe tep-
ki olarak oluşturulmuştur. İktisadi akımın en önemli özelliklerinden birisi rasyonel beklentileri
içermesidir. Geleceğe yönelik bazı tahminler yapılır ve hata payı çok düşüktür, hata yapılırsa
da bu hatalar tekrar etmeyecektir.
Özellikleri
¾¾ Ekonomide tam istihdam geçerlidir.
¾¾ Tam rekabet koşulları hâkimdir.
¾¾ Rasyonel bekleyişler geçerlidir.
¾¾ Ücret ve fiyatlar esnektir.
¾¾ Kısa ve uzun dönem ayrı ayrı ele alınmıştır.
¾¾ En iyi politika politikasızlıktır.
9. Yeni Keynesyen İktisat

En önemli temsilcileri A. Okun, S.Fisher, J. Stiglitz olan bu akımda Yeni Klasikler eleştiriler
Yeni Keynesyenciler Keynes'in eksiği olan mikro iktisadi analizleri kullanmışlardır. Rasyonel
beklentiler geçerli ancak ücret fiyat yapışkanlığını kabul ederler.
Özellikleri
¾¾ Ücret ve fiyatlar yapışkandır.
¾¾ Rasyonel beklentiler geçerlidir.
¾¾ Piyasalar sürekli temizlenmez.
¾¾ Kısa dönemde pozitif eğimli arz eğrisi geçerlidir.
¾¾ Para politikaları çıktı düzeyini artırır.
¾¾ Asimetrik bilgi geçerlidir. (Yatırımcıların şirketlerin durumları ile ilgili net bilgi sahibi ola-
mamaları yani hangisi iyi şirket hangisi kötü şirket ayrımını yapamamaları)
¾¾ Ters Seçim (Limon Problemi) geçerlidir.
"Piyasada iyi ve kötü (limon) otomobiller vardır. Alıcılar otomobil hakkında net bilgiye sahip
değildir. Dolayısıyla ortalama kaliteye göre bir fiyat belirler. Bu durum kötü otomobil satıcıları-
nın işine gelir ama iyi otomobil satıcıları piyasadan çıkar. Sonuç olarak piyasada sadece kötü
(limon) otomobiller kalır. Bu da hem kaliteyi hem fiyatları etkiler." şeklinde 1970 yılında George
Akerlof tarafından "The Market For Lemons" isimli makalede ters seçim (limon problemi) açık-
lanmıştır. Bu da 2001 yılında peşinde nobeli getirmiştir.

Temel Kavramlar ve Ekonomik Göstergeler
TEMEL KAVRAMLAR ve EKONOMİK GÖSTERGELER

A. TEMEL KAVRAMLAR (TANIMLAR)
1. Enflasyon
Bir ekonomide fiyatlar genel seviyesinde meydana gelen sürekli yükselişe denir.
Pt - Pt - 1
Enflasyon oran› (r) = $ 100 ile en basit anlamda hesaplanabilir.
Pt - 1
2. Deflasyon
Bir ekonomide fiyatlar genel seviyesindeki sürekli düşmeye deflasyon denir.
3. Dezenflasyon
Fiyatlar genel seviyesindeki artış hızında meydana gelen azalıştır.
4. İş Gücü
15 ile 65 yaş arasında çalışabilecek durumda (engelli, tutuklu, asker vb. olmayan) olan emek
miktarıdır. İş gücüne çalışanlar ve çalışmayanlar dâhildir.
5. İşsizlik (U)
Cari ücret düzeyinde çalışmak isteyip de iş bulamayanlardır.
‹flsizler ‹fl gücü - Çal›flan

‹flsizlik oran› = $ 100 veya ‹flsizlik oran› = $ 100
‹fl gücü ‹fl gücü
6. Mutsuzluk Endeksi (İktisadi Hoşnutsuzluk Endeksi)

Bir ekonomideki enflasyon oranı ile işsizlik oranının toplamı mutsuzluk endeksini verir.
7. Stagflasyon
Bir ekonomide enflasyon ve durgunluğun (fiyat artışları ve üretim azalışları) bir aradan görül-
mesidir.

8. Resesyon (Durgunluk)
Ekonominin reel gayrisafi yurt içi hasılasının en az iki çeyrek üst üste negatif büyüme (gerile-
me) göstermesidir.
Ekonominin küçülmesi daha yüksek rakamlarda (%10'un üstünde) daha uzun süreli gerçekle-
şirse buna "depresyon" denir.
9. 70 Kuralı (72 Kuralı)

Bir ülkenin ne kadar yıl sonra iki kat büyüyeceğini gösteren katsayıdır.
70
70 kural› =
Büyüme oran›
ÖRNEK
Büyüme oranı %7 olan bir ülke kaç yıl sonra iki kat büyür?
ÇÖZÜM
70
= 10 y›l sonra
7
Hesaplama yapılırken payda kısmına ondalık değerler yazmayınız (0,07 gibi).
72
Eğer büyüme oranı %10'un üzerindeyse formülü kullanılır. Bundan dolayı da 72 ku-
Büyüme oran›
ralı diyenler vardır.
10. Nominal Değer-Reel Değer

Nominal değer üzerinde yazılı olan içinde fiyatları barındıran değerdir. Reel değer ise fiyatlar-
dan arındırılmış satın alma gücünü gösteren değerdir.
Nominal De€er
Reel de€er = şeklinde hesaplanır.
Fiyatlar
Örneğin; cebimizdeki 1000¨ nominal değerdir her yerde aynıdır. Ancak 1000¨ ile Zongul-
dak'ta yaklaşık 2 ton kömür alınabiliyorken Ankara'da 1,5 ton kömür alınabiliyor olması ise
reel değeri temsil eder.

B. MAKROEKONOMIK GÖSTERGELER
1. Makroekonomik Politikalar
99 Tam istihdamı sağlamak
99 İktisadi büyümeyi sağlamak
99 Fiyat istikrarını sağlamak
99 Gelir dağılımında adaleti sağlamak
99 Kaynakların etkin kullanımını sağlamak
99 Dış dengeyi sağlamak
Amaçlarıyla seçilmiş uygun araçları kullanarak, sistematik bir biçimde ekonomiyi yönlendirme,
şekillendirme işlemidir. Bunun için de iki temel araç kullanılır.
a. Para Politikası
Merkez bankası kanalıyla ekonominin likiditesini değiştirmek suretiyle üretim hacmini artırmak
ya da azaltmaktır.
99 Üretim (gelir) hacmini artırma amacı güdülüyorsa para arzı artırılır buna da genişletici para
politikası denir. Tersi durumuna ise daraltıcı para politikası adı verilir. Merkez bankası bu
para arzını artırma veya azaltma işlemlerini belli araçlar yardımıyla yapar.
Para Politikası Araçları
99 Açık piyasa işlemleri (APİ)
99 Reeskont politikası
99 Zorunlu karşılık oranları
99 Selektif kredi politikası
b. Maliye Politikası
Hükûmetin belirlenen makro iktisadi amaçlara ulaşmak için kullandığı bir diğer politikadır.
Maliye Politikası Araçları
¾¾ Harcama politikası
¾¾ Vergi politikası
¾¾ Borçlanma politikası

2. Enflasyon Hesaplamaları
Enflasyon bir ekonomideki fiyatlar genel seviyesinde meydana gelen sürekli yükseliştir. Bu
tanımda yer alan fiyatlar genel seviyesi kavramı fiyat endeksi ile ölçülür.
Bir sepetin cari y›l fiyat›

Fiyat Endeksi = $ 100
Ayn› sepetin temel y›l fiyat›
Ancak fiyat endeksi 2 farklı şekilde hesaplanabilir.
a. Laspeyres Fiyat Endeksi
Baz (temel) yıl ağırlıklı sabit sepete dayalı endekstir. Sabit sepete dayalı olduğu için statiktir
ve gerçekçi değildir.
P 12018 .Q 2003
1 + P 22018 .Q 2003
2
Laspeyres F.I = $ 100
P 12003 .Q 2003
1 + P 22003 .Q 2003
2
f p
2018: Cari y›l
2003: Baz al›nan y›l
b. Paasche Fiyat Endeksi
Cari yıl ağırlıklı, değişken sepete dayalı endekstir. Değişken sepet olduğu için daha gerçek-
çidir.
P 12018 .Q 20
1
18
+ P 22018 .Q 20
2
18
Paasche F.I = $ 100
P 12003 .Q 20
1
18
+ P 22003 .Q 2003
2
ÖRNEK
1990 yılının temel yıl olduğu varsayımında elde edilen tablo aşağıdaki gibidir.
Fiyatlar Miktarlar
Mallar 1990 2018 1990 2018
Buğday 20 35 5 10
Ekmek 30 45 10 30
Laspeyres ve Paasche fiyat endekslerine göre hesaplayınız?
ÇÖZÜM
35.5 + 45.10 625

Laspeyres F.I = = $ 100 = 156, 25
20.5 + 30.10 400
35.10 + 45.30 1700
Paasche F.I = = $ 100 = 154, 54
20.10 + 30.30 1100

c. Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)
Belirli bir dönemde tüketcilerin satın aldığı tüketim kalıplarını yansıtan endekstir. Hesaplama-
ları tüketimin baz yılına göre yapılır.
d. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE)
Belirli bir dönemde baz alınan sepeti ara mallarından ve makine teçhizat gibi yatırım malların-
dan oluşturulan sepete verilen isimdir.
e. GSMH Deflatörü
Cari yılın fiyatlarıyla hesaplanmış bir iktisadi büyüklüğün baz alınan bir yılın fiyatına göre he-
saplama yapmak için kullanılır.
Nominal GSMH
GSMH Deflatörü = $ 100
Reel GSMH
TÜFE ve DEFLATÖR FARKLARI
Tüfe Deflatör
 Sadece tüketim mallarını kapsar.  Tüketim, yatırım ve kamu mallarını
 Laspeyres fiyat endeksi ile hesaplanır. kapsar.
 Sadece fiyat değişimleri hakkında bilgi  Paasche fiyat endeksi ile hesaplanır.
verir.  Fiyat ve üretim değişmesi hakkında
 Sabit sepete dayalıdır gerçeği bilgi verir.
yansıtmaz.  Değişken sepete dayalıdır, daha
 İthal mallar dâhil edilir. gerçekçidir.
 Sadece yurt içi üretim hesaplanır.
3. İktisadi Büyüme
Bir ekonomide üretilen mal miktarının zaman içinde artmasına büyüme denir. İktisadi olarak
üretim imkânları eğrisinin sağa doğru kayması şeklinde söylenebilir.
Reel GSY‹H t - Reel GSY‹H t - 1

Büyüme oran› (g) = $ 100 şeklinde hesaplanabilir.
Reel GSY‹H t - 1
Görüldüğü gibi nominal değil Reel GSYİH'deki değişmeyi göstermektedir.
Net Büyüme Oranı
Net büyüme oranı = Büyüme oranı – Nüfus artış hızı şeklinde bulunur.

4. İktisadi Dalgalanmalar
H
SM
lG
ee Reel GSMH
R trend eğrisi
a
m
tl a
Pa
e
em
GSMH
işl
en
ü
nt
G
kü
e
Çö
rv Toparlanma
Zi
az
ip
m
D
al
ar
D
Zaman
0
Trend eğrisi GSMH'nin her yıl büyümesini gösteren eğridir.
İktisadi dalgalanmaları (konjonktürel, devresi dalgalanmaları) gösteren eğri ise her yıl gerçek-
leşen reel GSMH değerlerini temsil eder.
Şekilde de görüldüğü gibi reel GSMH olağan bir seyir izlemez bazı dönemlerde zirveler bazı
dönemlerde dipler yaşamaktadır.
Zirveden dibe geçtiği yani reel GSMH'nin azaldığı dönemlere daralma, dipten zirveye geçtiği
yani reel GSMH'nin yükseldiği dönemlere ise genişleme (canlanma) dönemleri adı verilir.
Dipten zirveye geçerken yani trend eğrisinin altında seyreden reel GSMH artışlarına topar-
lanma denir.
İktisadi dalgalanmanın genişleme aşaması alışılmışın dışında gerçekleşirse (olağan dışı bü-
yürse) buna patlama (boom) adı verilir.
Eğer daralma aşamasında gerçekleşen düşüş alışılmamış düzeyde olur ve uzun sürerse
buna da çöküntü (depresyon) adı verilir.
5. Gelir Dağılımı
Bir ülkede kişi başına düşen gelir (gelir dağılımı) toplam GSYİH'nin ülke nüfusuna bölünme-
siyle bulunur.
Toplam GSY‹H
Kifli bafl›na düflen gelir =
Toplam Nüfus
Ancak bu hesaplama yöntemi gerçeği yansıtmaz. Çünkü gelir daima adil bir şekilde kişiler ara-

sında dağılmaz. Bu gelir dağılımındaki adaleti ve Lorenz eğrisi ve Gini kat sayısı açıklamaya
çalışmaktadır.
Lorenz Eğrisi
Gelir (%) dağılımı

Mutlak eşitlik doğrusu (|OB|)
B
Lorenz eğrisi
80
60 A
50
40
20
3
0 Nüfus (%) dağılımı
20 40 60 80 C
Düşük gelir grupları Yüksek gelir grupları
Şekildeki mutlak eşitlik doğrusu (|OB| köşegeni) gelirin her kesime eşit bir şekilde dağıldığını
gösterir. Lorenz Eğrisi ise gelirin adil dağılmadığını düşük gelir gruplarının GSYİH'den en
düşük payı, yüksek gelir gruplarının GSYİH'den en yüksek payı aldığını gösterir. Yani gelirin
büyük kısmının yüksek gelir grupları arasında dağıldığını gösterir.
Max Lorenz'in geliştirdiği bu gelir adaleti sorununu rakamlarla ifade edebilmek için İtalyan
iktisatçı Corrado Gini Lorenz eğrisini modifiye etmiştir, Gini kat sayısını ortaya atmıştır.
Gini kat sayısı mutlak eşitlik doğrusu ile Lorenz eğrisi arasında kalan alanın b A _ A il , Mutlak
&
eşitlik doğrusu altında kalan üçgenin alanına (A (OBC)) oranlamasıyla bulunur.
A (A)
Gini Kat say›s› =
&
A (OBC)
Bulunan bu değer daima 0 < Gini kat sayısı < 1 aralığındadır. Sonucun sıfıra yakın olması
ülkede gelirin adil dağıldığını bire yakın olması ise gelirin adil dağılmadığını gösterir. Türkiye
bu oran 2016 yılında 0,397 olarak açıklandı.

Milli Gelir Hesaplamaları
MİLLÎ GELİR HESAPLAMALARI
A. MİLLÎ GELİR İLE İLGİLİ KAVRAMLAR
1. Gayrisafi Millî Hasıla (GSMH)

Bir ülkede, belirli bir dönemde ülke vatandaşları tarafından üretilen nihai mal ve hizmetlerin
parasal değeridir.
2. Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYİH)

Bir ülkede, belirli bir dönemde ülke sınırları içerisinde üretilen nihai mal ve hizmetlerin parasal
değeridir.
İki tanım arasındaki temel ayrım vatandaşlık kimliği ve coğrafi sınır kavramıdır.
Bir Türk vatandaşı dünyanın neresinde üretim yaparsa yapsın GSMH kavramı içinde yer alacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olsun veya olmasın (Örneğin Alman vatandaşının Türkiye'deki firması)
ülke sınırları içerisinde yaptığı her üretim GSYİH kapsamında hesaplanacaktır.
Türkiye Cumhuriyeti 2007 yılından bu yana tüm hesaplamalarını GSYİH cinsinden hesaplamaktadır.
3. GSMH ve GSYİH İlişkisi
GSMH = GSY‹H + NFG

;
Net Faktör Gelirleri
Net faktör gelirleri = Gelen faktör gelirleri - Giden faktör geliri

Yabanc›lar›n yurt
f p f p
Ülke vatandafl›n›n
yurt d›fl› kazançlar› içi kazançlar›
O hâlde GSMH ile GSYİH arasındaki ilişkinin temel belirleyicisi NFG değeridir.
GSMH = GSYİH + NFG olduğu için;
NFG > 0 ise GSMH > GSYİH
NFG < 0 ise GSMH < GSYİH
NFG = 0 ise GSMH = GSYİH
şeklindedir.

GSYİH Hesaplama Yöntemleri
Üretim Yöntemi Gelir Yöntemi Harcama Yöntemi

(Katma Değer Yöntemi)
a. Üretim (Katma Değer) Yöntemi
Üretim yöntemiyle gelir hesaplanırken ekonomideki tüm sektörlerin ürettiği mal ve hizmetlerin
parasal değerleri ile üretim miktarı çarpılarak toplanır.
GSYİH = P1.Q1 + P2.Q2 + ... + Pn.Qn
Ancak bu hesaplama şekli çifte sayım sorununa yol açar. Yani yoğurt, su, tuz kullanılarak
yapılan ayranın gelire dâhil edilme şekli üretimin her aşamasının parasal değeriyledir. Şöyleki
su 0,50 krş, yoğurt 0,75 krş, tuz 0,25 krş ve ayran 2¨ şeklinde iken her aşamanın toplamı 3,5¨
olarak çıkar. Oysa ki nihai ürün olan ayran 2¨'dir.
İşte bu Çifte Sayım Sorununun çözümü ve GSYİH'nin gerçekçi sonuç vermesi için Katma
Değer Yöntemi kullanılır.
GSY‹H = Tüm firmalar›n katma de€erler toplam›
Üretim aşaması Satış fiyatı Katma değeri

Ham deri 20¨ 20¨
İşlenmiş deri (dabakhane) 35¨ 15¨
Deri ceket (mağaza) 70¨ 35¨
Toplam = 125¨ Toplam = 70¨
Katma değerler toplamı

Çifte sayım sorunu (Sorunun çözümü)
Tabloda üretimin her aşamasının hesaplanmasıyla bulunan GSYİH değeri 125¨ çıkmaktadır.
Oysaki nihai ürünün (deri ceket) fiyatı 70¨'dir. Bu duruma çifte sayım sorunu adı verilir.
Ancak katma değerler (her ilavenin getirisi) toplandığında nihai ürünün fiyatına eşit olan 70¨
çıkmaktadır. Bu da üretim yöntemiyle gelir hesabının doğru olmasını gösterir.
b. Toplam Gelir Yöntemi
Bir ülkede belirli bir dönemde üretim sürecine katılanların (üretim faktörlerinin → emek, ser-
maye, toprak, girişimci) üretimden aldıkları payın ne olduğunu gösterir.
Dolayısıyla gelir yöntemi ile GSYİH hesaplanırken öncelikle üretim faktörlerinin getirileri topla-
nır. Bunlara da sermaye stoğunda bir yılda meydana gelen yıpranma payı (eskime) ve devle-
tin üretilen her birim malın piyasa fiyatı üzerinden aldığı dolaylı vergiler de dâhil edilir.

O hâlde gelir yöntemi ile GSYİH aşağıdaki gibi hesaplanır.
GSYİH = Ücret + Rant + Faiz + Kâr + Dolaylı vergiler + Yıpranma
c. Harcama Yöntemi
Bir ülkede bir yılda üretilen nihai malları satın almak için o yıl yapılan harcamaların toplanma-
sıyla GSYİH bulunur.
Y = C + I + G + NX
i. Tüketim (C)
Hane halkının mal ve hizmet alımı için yaptığı harcamalara tüketim denir.
Hane halkının konut alımı için yaptığı harcamalar tüketim değil yatırım harcamasıdır.
Toplam gelir içinde en yüksek pay tüketim harcamalarına aittir.
ii. Yatırım (I)
Ekonominin net sermaye stoğuna yapılan ilavelere yatırım adı verilir.
İş aleminin (firmaların) bina, makine-teçhizat ve stoklar için yaptığı harcamalarla, hane halkı-
nın konut alımları brüt yatırım olarak değerlendirilir.
Brüt yatırım (I) = Sabit yatırım + Stok yatırımları
9 Sabit yatırım, firmaların makine-teçhizat vb. alımları ile hane halkının konut alımları top-
lamından oluşur.
9 Stok yatırım, firmaların stoklarında bir yılda meydana gelen değişmeyi gösterir.
Bir ülkede tüketim (C), sabit yatırım (If), hükûmet alımları (G) ve net ihracat (NX) toplamına
"nihai satışlar" denir.
Nihai satışlar = C + If + G + NX
O hâlde stok yatırımı (Is), GSYİH ile nihai satışlar arasındaki farka eşittir.
GSYİH – Nihai Satışlar = Is
GSYİH = Nihai Satışlar ise üretilen tüm mallar o yıl satın alınmış demektir.
GSYİH > Nihai Satışlar ise üretilen malların bir kısmının o yıl satın alındığı anlamına
gelir. Yani firmaların stokları artar.

GSYİH < Nihai Satışlar ise üretilenden daha fazla malın satın alındığındı gösterir.
Dolayısıyla stoklarda azalma oluşur.
Bireylerin hisse senedi, tahsil, altın vb. mali getirisi olan varlıklar alması yatırım değildir. Çünkü eko-
nominin sermaye stoğunu artırmazlar.
Bu tür faaliyetlere portföy (veya plasman) yatırım adı verilir.
iii. Hükûmet Alımları (Kamu Harcaması) (G)
Hükûmetin, kamu hizmetlerini yerine getirebilmek için aldığı mal ve hizmetlere yapılan har-
camalardır. Maliye politikası aracıdır. Kamu harcamaları artarsa genişletici maliye politikası,
azalırsa daraltıcı maliye politikası uygulanmış demektir.
Devletin transfer harcamaları ve faiz ödemeleri kamu harcamasına girmez.
iv. Net İhracat (NX)
İhracat ile ithalat arasındaki farka net ihracat denir.

NX = X – M (X: İhracat, M: İthalat)
Bir ekonomide
NX > 0 ise dış ticaret fazlası
NX < 0 ise dış ticaret açığı söz konusudur.
4. Gsmh ile İlgili Diğer Kavramlar
a. Safi Millî Hasıla (SMH) (Net Millî Gelir)
Ekonominin gerçek üretim gücünü gösterir. Sermaye mallarının yıpranma paylarının (amortis-
man) GSMH’den çıkartılmasıyla elde edilir.
SMH = GSMH - Amortismanlar
b. Millî Gelir (MG)
Üretim faktörlerinin (emek, sermaye, doğal kaynak) getirilerinin (ücret, faiz, rant, kâr) toplan-
ması yoluyla elde edilir.
Millî Gelir = Ücret + Faiz + Rant + Kâr
veya
Millî Gelir = SMH – Dolaylı Vergiler + Sübvansiyonlar

c. Kişisel (Kullanılabilir) Gelir (KG)
Hanehalkının ellerine geçen gelirdir. Ancak gelir vergilerinin düşülmemiş hâlidir.
KG = M
G – (Sigorta primleri + Kurumlar vergisi + Dağıtılmayan kârlar + Bağkur öde-
meleri) + Transfer ödemeleri + Faiz
d. Harcanabilir Gelir (Yd)
Kişilerin tasarruf edebileceği veya harcayabileceği son geliri ifade eder. Gelir kavramlarının
en son hâli ve en küçük olanıdır. Kişisel gelirden dolaysız vergilerin çıkartılmasıyla bulunur.
e. GSMH’den Harcanabilir Gelire

GSMH = GSYİH + NFG
– Amortismanlar
= SMH
– Dolaylı vergiler
+ Sübvansiyonlar
– MG
– Kurumlar vergisi
– Dağıtılmayan kârlar
– SGK kesintileri
– Bağkur ödemeleri
+ Transfer ödemeleri
+ Faizler
= Kişisel gelir (KG)
– Doğrudan (dolaysız) vergiler
= Harcanabilir kişisel gelir (Yd)

5. Millî Gelir ile İlgili Özdeşlikler
a. Devletin Olmadığı Kapalı Ekonomi (İki Sektörlü)

Devletin ve dış ticaretin olmadığı varsayımındaki basit ekonomide toplam millî gelir (y), harca-
nabilir gelire (Yd) eşittir. Böyle bir ekonomi sadece tüketim ve yatırımdan ibarettir. Bu yüzden
bu ekonomiyle harcamalar yönüyle millî gelir denir ve “efektif talep”i temsil eder.
Y = C+ I
C: Tüketim
I: Yatırım
veya kullanım yönünden bakarsak
Y = Yd = C + S olarak da gösterilebilir.
O hâlde
Y=C+I
Y=C+S
olduğuna göre,
C+I=C+S
I = S denkliği elde edilir.
b. Kapalı Ekonomi (İki Sektörlü)
Devletin ekonomiye dâhil olduğu ancak dış ticaretin olmadığı bu modelde devletin yapmış
olduğu kamu harcamaları (G) da gelire dâhil edilir.
Y = C+ I + G
< 5
Özel Kamu
kesim kesimi
c. Açık Ekonomi (Üç Sektörlü)
Devletin ekonomiye müdahalesinin yanı sıra dış ilişkilerinde gelire eklenmesi ile oluşur.
Y = C + I + G + NX
NX: Net ihracat

X: İhracat
M: İthalat
NX = X - M
d. Harcanabilir Gelir (Yd)
Daha önce de belirttiğimiz gibi harcanabilir kişisel gelir elde kalan en son gelirdir. Çeşitli şe-
killerde hesaplanabilir.

a) Harcanabilir Gelir (Yd) = Kişisel gelir – Dolaysız vergiler
b) T: Vergiler Tr: Transfer ödemeleri
Yd = Y - T + Tr
Toplam gelirden devlete ödenen vergilerin çıkartılıp, devletin ekonomiye katkısı olan trans-
fer harcamalarının eklenmesiyle bulunur.
c) Yd = C + S S: Tasarruf
e. Dış Ticaret Dengesi (NX)
Ülkenin gelir kalemini temsil eden ihracat (X) ile gider kalemini temsil eden ithalat (M) arasın-
daki fark dış ticarette meydana gelen açık veya fazlayı gösterir.
X > M & X – M > 0 ise dış ticarette fazla
X < M & X – M < 0 ise dış ticarette açık
X = M & X – M = 0 ise dış ticarette denge vardır.
f. Bütçe Dengesi
Devletin ekonomiye kanalize etmiş olduğu kamu harcamaları (G) ve transfer harcamaları (Tr)
ile oluşan gider bütçesi ile vergilerden (T) oluşan gelir bütçesi arasındaki farka bütçe dengesi
denir. Burada dikkat edilmesi gereken devlet bütçesinde önce giderlerin sonra gelirlerin belir-
lenmesidir.
(G + Tr) > T & (G + Tr) – T > 0 ise bütçe açığı
(G + Tr) < T & (G + Tr) – T < 0 ise bütçe fazlası
(G + Tr) = T & (G + Tr) – T = 0 ise bütçe dengede
Devlet bütçesi dengede olduğunda;
Y = C + I + G & Harcamalar yönüyle gelir.
Y = C + S + T & Kullanım yönüyle gelir.
eşitlersek her iki tarafı
C+ I+ G = C+ S+ T
I+ G = S+ T
G - T = I - S & Bütçe denk oldu€undan _ G - T = 0 i

>
.
0 = I- S
I = S olarak bulunur.
O hâlde bütçe denkliği verildiğinde daima yatırımlar tasarruflara eşittir.

g. Sızıntılar-Enjeksiyonlar Denkliği
Toplam harcamaları (getiri) artıran unsurlara enjeksiyon (şırınga), azaltan unsurlara ise sı-
zıntı denir.
Tasarruf (S)
Sızıntılar Vergi (T)
İthalat (M)
Kamu Harcamaları (G) + Transfer Harcamaları (Tr)

Enjeksiyonlar Yatırım (I)
İhracat (X)
Sızıntılar = Enjeksiyonlar olduğu varsayılır.
S + T + M = _ G + Tr i + I + X
bu daimî denkliği düzenleyelim. Yatırım ve tasarrufu sol tarafa diğerlerini sağ tarafa taşırsak,
S - I = _ G + Tr i - T + _ X - M i denkliği elde edilir.

< 14 4424443 >
Özel kesim Kamu (bütçe) D›fl ticaret
dengesi dengesi dengesi
Bu denklem ekonomideki tüm sektörlerin dengeye geldiğini gösterir. Eğer bir ekonomide eşit-
liğin sağ tarafı yani kamu ve dış kesim sektörü açık verirse bu duruma “İkiz Açık”, hepsi birden
açık verirse “Üçüz Açık” denir.
6. Ulusal Tasarruf
Ekonomideki özel kesim tasarrufları (S) ve kamu tasarrufu b T - _ G + Tr il ulusal tasarrufu

oluşturur.
S + T + M = (G + Tr) + I + X
denkliğinde özel kesim ve kamu tasarrufunu bir araya getirelim.
S + T - _ G + Tr i = I + _ X - M i
14 4 4 424 4 4 43 >
Ulusal tasarruf NX
Ulusal tasarruf = I + NX
demek ki bir ekonomide ulusal tasarruflar aynı zamanda yatırım ve dış ticaretin toplamına
eşittir.

Basit Keynesyen Model
BASİT KEYNESYEN MODEL

J.M. Keynes'in 1936 yılında yayınlamış olduğu Para, Faiz ve İstihdamın Genel Teorisi isimli
eserinde anlatılan teori, gelir-harcama modeli olarak da bilinir.
Modelin Varsayımları
99 Fiyatlar genel seviyesi sabittir.
Temel iki varsayımdır.
99 Faiz oranları sabittir.
99 Bütün değişkenler reeldir (fiyatlar sabit olduğu için)
99 Net dış faktör geliri sıfırdır. Diğer

varsayımlar
99 GSYİH = GSMH = SMH = SYİH = NYİG = MG = Y denkliği söz konusudur.
99 Denge düzeyi toplam tarafından belirlenir.
A. İKI SEKTÖRLÜ MODELDE DENGE HASILA DÜZEYININ

BELIRLENMESI
Bu model devletin olmadığı, dışa kapalı ekonominin geçerli olduğu, yalnızca hane halkı ve
firmalardan oluşan bir modeldir. Modelin temelini tüketim ve yatırım harcamaları oluşturur.
Planlanan tüketim daima sonuca ulaşırken planlanan yatırım firmaların istikrarsız olmasından
dolayı daima gerçekleşmez. Bu yüzden yatırımları otonom kabul etmiştir.
O hâlde keynesin iki sektörlü modelinde Y = C + I denkliği geçerlidir.
Ancak, gelirin tamamı tüketim ve yatırıma gitmeyip bir kısmı tasarruf edilebilir.
Dolayısıyla yeni gelir denklemi Y = C + S şeklinde de ifade edilebilir.
Denge millî gelirin sağlanması durumunda C + I = Y = C + S denkliğine ulaşılır.
Eşitlik son hâlini aldığında ise I = S dengesine ulaşılır.
Burada dikkat etmemiz gereken tüm bu denklemlerin gerçekleşen yatırımlar üzerinde kurulu
olduğudur. Çünkü dönem sonunda planlanan yatırımlar hedefe ulaşamayabilir. Dolayısıyla
planlanan tasarruflara eşitlik sağlamayabilir.
B. TÜKETIM FONKSIYONU
Hane halkının, reel GSYİH'den satın almak istedikleri kısım için yapmış oldukları harcamalara
tüketim denir.
Keynes'e göre tüketimi belirleyen en önemli unsur harcanabilir gelirdir. Harcanabilir gelirde
meydana gelen yükselişler tüketimi de artıracak yani harcanabilir gelir ile tüketim arasında
doğru yönlü ilişki vardır.
Gelir ve harcamalar arasındaki bu ilişki tüketim fonksiyonunu oluşturur.

a. Tüketim Fonksiyonu
C = f(Yd) şeklinde ifade edilir. Bu da gelir ve tüketim arasındaki doğru yönlü ilişkiyi gösterir.
Fonksiyon düzeltildiğinde
C = Co + cYd şeklindedir.
Co: Otonom tüketim
Yd: Harcanabilir gelir
c(MPC): Marjinal tüketim eğilimi
cYd: Uyarılmış tüketim
b. Otonom Tüketim (Co)
Gelirden bağımsız yapılan tüketimdir. Yani harcanabilir gelir sıfır olsa dâhi tüketicilerin yaptığı
harcamaları temsil eder.
c. Marjinal Tüketim Eğilimi (MPC)
Harcanabilir gelirde meydana gelen bir birimlik değişmenin tüketim harcamalarında meydana
getirdiği değişmeye denir. Marjinal tüketim eğilimi, tüketimdeki değişmenin harcanabilir gelir-
deki değişmeye oranlanmasıyla belirlenir.
Tüketimdeki de€iflim (DC)

MPC (c) =
Gelirdeki de€iflim (DY)
Keynesyen modelde harcanabilir gelirin artmasıyla beraber tüketimde artar. Ancak tüketimde-
ki artış harcanabilir gelirdeki artıştan daha azdır.
Bu duruma temel psikolojik yasa denir.
Bu nedenle marjinal tüketim eğilimi sıfırdan büyük ancak birden küçüktür (0 < c < 1).
Örneğin; marjinal tüketim eğiliminin 0,8 olduğu bir durumda harcanabilir gelirde meydana ge-
len 100 birimlik artış tüketimi 80 birim artırır. C = Co + cYd fonksiyonunda otonom tüketim sabit
olduğu için ve sadece gelir değiştiği için denklemi C = c.Yd şeklinde yazabiliriz.
O hâlde; C = 0,8.100 = 80 olduğu görülür. Gelirdeki 100 birimlik artış c = 0,8 olduğu durumda
tüketimi 80 birim artırmıştır. Yani tüketim gelirden daha az artmıştır.
d. Uyarılmış Tüketim (cYd)
Harcanabilir gelire bağlı olan tüketimi temsil eder. Esasen tüketimin temel önermesidir. Har-
canabilir gelir ile tüketim arasındaki doğru yönlü ilişkiyi, tüketimin harcanabilir gelirden etki-
lendiğini gösterir.
Uyarılmış tüketimdeki değişim marjinal tüketim eğilimine bağlı olduğu için gelir artınca uyarıl-
mış tüketim daha az artar ve böylece tüketim daha az artmış olur.

Tüketim fonksiyonuna dair yaptığımız açıklamaları diyagrama aktaracak olursak
Dikey eksende tüketimin, yatay eksende harca-

C
nabilir reel gelirin yer aldığı grafikte tüketim fonk-
C = Co + c.Yd
siyonu otonom tüketimin varlığından dolayı di-
key eksenden başlar ve harcanabilir gelir arttık-
ça tüketimin arttığını gösteren pozitif eğimli bir
doğru şeklinde ilerler.
Co
Yd
0
e. Tüketim Fonksiyonunun Eğimi
C DC
Tüketim fonksiyonunun eğimi tan a = de-
C = Co + c.Yd DY
ğerine eşittir. Bu da aynı zamanda marjinal tü-
C1 ketim eğilimini verdiği için eğrinin eğimini belirle-
yen unsur doğrudan marjinal tüketim eğilimidir.
DC
a
DC
Co DY tan a = = MPC
DY
Yd
0 Y1
f. Ortalama Tüketim Eğilimi (APC)

Harcanabilir gelirin ne kadarının tüketime ayrıldığını gösteren orandır.
C
APC =
Y
Tüketim fonksiyonu üzerindeki bir noktanın orijine birleştirilmesiyle elde edilir.
C
C = Co + c.Yd
C1
C
Co
b
Yd
0 Y1
Y
Ortalama tüketim eğilimi ve marjinal tüketim eğilimi gelir arttıkça tüketim daha az artacağı için sü-
rekli olarak azalmaktadır.

C. MARJINAL TÜKETIM EĞILIMI VE ORTALAMA TÜKETIM EĞILIMI

İLIŞKISI
C = Co + c.Yd tüketim fonksiyonunda eşitliğin her iki tarafını da Yd'ye böldüğümüzde
C Co Yd
= = c$
Yd Yd Yd
C Co
= +C ifadesine ulafl›l›r.
Yd Yd
Co
APC = + MPC Bu eşitliğe baktığımızda ortalama tüketim eğilimi daima
Yd
marjinal tüketim eğiliminden büyüktür (APC > MPL).
Bunun sebebi otonom tüketimin daima var olmasıdır.
D. TÜKETIM FONKSIYONUN EĞIMI KONUMUNDAKI DEĞIŞMELER

C C
C = Co2 + c.Yd
C = Co + c2.Yd
C = Co1 + c.Yd
C = Co + c1.Yd
Co2
Co
Co1
Yd Yd
0 0
♦ Marjinal tüketimi eğilimi (c) eğrinin ♦ Harcanabilir gelir dışında meydana

eğimini belirlediği için marjinal gelen otonom tüketimi etkileyen
tüketim eğilimindeki artışlar eğimi unsurlar eğriyi bütünüyle paralel
artırır (dikleştirir), azalışlar ise hareket ettirir.
eğimi azaltır (yatıklaştırır).
♦ Servet, faiz, gelir beklentileri nüfus,
tasarruf düzeyi vb. unsurlar
bütünüyle hareket ettirir.

E. GELİR-TÜKETİM İLİŞKİSİ
C 45 derecelik açıortay her iki eksene eşit
C = Yd uzaklıkta olduğundan (MPC = 1) bu doğru
üzerindeki her noktada tüketim harcanabilir
C<Y gelire eşittir.
C = Co + c.Yd
E
E noktasında yani tüketim fonksiyonu ile 45
C1
derece doğrusunun kesiştiği noktada tüketim
Co Y ve harcanabilir gelir eşittir |0C1| = |0Y1|.
C>
° E noktasının solundaki noktalarda ise örne-

45
Yd
0 Y2 Y1 Y3 ğin Y2 gelir düzeyinde tüketim harcanabilir
gelirden büyüktür.
E noktasının sağındaki noktalarda ise örneğin Y3 gelir düzeyinde tüketim harcanabilir gelirden
küçüktür.
Tüketimin gelirden büyük olması kişilerin tüketim harcamalarını geçmiş dönemlerin tasarruflarını kul-
lanarak finanse ettiklerini, tüketimin gelirden küçük olması ise bireylerin gelirin tüketimi aşan kısmını
tasarruf ettiğini gösterir.
F. TASARRUF FONKSİYONU
Harcanabilir gelirin tüketim için kullanılmayan kısmına tasarruf adı verilir.
1. Tasarruf Fonksiyonu
Tüketimde olduğu gibi tasarrufta da belirleyici en önemli unsur harcanabilir gelir düzeyidir.
Harcanabilir arttıkça tasarruf düzeyi de artmaktadır.

S = f(Yd) S = So + s.Yd
So: Otonom tasarruf
s(MPS): Marjinal tasarruf eğilimi
S: Toplam tasarruf
2. Otonom Tasarruf (So)

Harcanabilir gelir dışındaki unsurlar tarafından belirlenen (negatif) tasarruf büyüklüğünü ifade
eder. Harcanabilir gelir sıfır olsa dâhi elde edilen tasarruf düzeyidir (negatif). Yani harcanabilir
gelir sıfırken yapılan tüketimin borçlanılması veya önceki tasarrufların kullanılmasını ifade
eder.

Bundan dolayı otonom tasarruf negatif otonom tüketime eşittir.
So = - Co
3. Uyarılmış Tasarruf (sYd)

Harcanabilir gelir değiştikçe değişen yani harcanabilir gelire bağlı olan tasarruflardır.
4. Marjinal Tasarruf Eğilimi (MPS)

Harcanabilir gelirde meydana gelen her bir birimlik değişmenin toplam tasarrufu kaç birim
değiştirdiğini gösterir. Yani uyarılmış tasarrufun temel belirleyicisidir.
Tasarruftaki de€iflim (DS)

Marjinal tasarruf e€imi (s) =
Harcanabilir gelirdeki de€iflim (DYd)
Marjinal tasarruf eğiliminin 0,2 olduğu bir ekonomide harcanabilir gelirin 100 br artması sonu-
cunda S = s.Yd olduğu için 0,2.100 = 20 br tasarruf artışı görülür. Marjinal tasarruf eğilimi gelire
duyarlılığı gösterdiği için uyarılmıştır.
Ayrıca harcanabilir gelir tüketim ve tasarruftan oluştuğu için basit Keynesci varsayımından ötürü
marjinal tüketim eğilimi (MPC) ve marjinal tasarruf eğiliminin (s) toplamı bire eşittir (c + s = 1).
Yd = C + S iken
Yd = Co + cYd + So + sYd
şeklinde fonksiyonları açtığımızda Co = –So olduğu için birbirini götürecektir ve
Yd = cYd + sYd denklemi elde edilecektir.
Yd = Yd (c + s)
1 = c+ s sonucuna ulafl›l›r.
Dolayısıyla marjinal tasarruf eğilimi de birden küçük olmak zorundadır (0 < s < 1).
O hâlde toplam tasarruf fonksiyonu iki şekilde yazılabilir.
♦♦ S = So + sYd
♦♦ S = –Co + (1 – c).Yd

G. TASARRUF EĞRISI
S Otonom tasarruflar negatif otonom tüke-
S = –Co + sYd
tim kadar olduğu için dikey eksenin nega-
Co
tif bölgesinden başlar. Harcanabilir gelir
S>0 arttıkça toplam tasarruflar arttığı için pozi-
S=0
tif eğim yaparak ilerler. Yo gelir düzeyinde
0 Yd
Yo Y1 sıfırlanarak artan her bir birimlik gelirle
<0
S
pozitif değerler almaya başlar (Y1).
–Co
1. Tasarruf Fonksiyonunun Eğimi

S Eğrisinin eğimini bulurken oluşturduğumuz
DS
S = So + sYd tan a açısına bakarız. Bu da tan a = oldu-
DY
ğundan marjinal tasarruf eğilimine eşittir. Yani
DS
Yo tan a = = MPS eğrisinin dikey ekseni
0 Yd DY
DS kestiği yer ile orijin arasındaki mesafe ise oto-
a
(–Co) So nom tasarrufu yani negatif tasarrufu (–Co) verir.
DY
2. Ortalama Tasarruf Eğilimi (APS)

Harcanabilir gelirin ne kadarının tasarrufa ayrıldığını gösteren kat sayıdır.
S
APS = Yani toplam tasarrufun gelir içindeki payını gösterir.
Y
S
S = So + sYd Ortalama tasarruf eğilimi toplam tasarruf eğrisi
üzerindeki herhangi bir noktanın orijine birleştiril-
mesiyle oluşan açının tanjantına eşittir.
S
S
0
a
Yd
tan a =
Yo Y1 Y
So
♦♦ Yd = C + S K
eynesyen harcanabilir gelir denkleminin her iki tarafını da gelire böldü-
ğümüzde
Yd C S
= +
Yd Yd Yd
C S
1= + denkli€i elde edilir.
Yd Yd
1 = APC + APS O hâlde ortalama tüketim ve tasarruf eğilimlerinin toplamı da daima bire eşittir.

Bundan dolayı gelir arttıkça ortalama tüketim eğilimi azalırken ortalama tasarruf eğilimi de
artacaktır.
↑APC + APS↓ = 1
a. Marjinal Tasarruf Eğilimi ve Ortalama Tasarruf Eğilimi İlişkisi
Hem marjinal tasarruf eğilimi hem de ortalama tasarruf eğilimi sıfır ile bir arasında değerler
almaktadır.
S = So + sYd denkleminin her iki tarafını da gelire böldüğümüzde
S So s Y
= +
Y Y Y
So
APS = +s eşitliği elde edilir.
Y
Fonksiyondaki otonom tasarruf (So) değeri negatif olduğu için ortalama tasarruf eğilmi marji-
nal tasarruf eğiliminden küçüktür (APS < MPS).
b. Tasarruf Fonksiyonunun Eğimi ve Konumunun Değişmesi

S S = So + s2Yd S
S = So1 + sYd
S2 > S1
S = So + s1Yd S = So1 + sYd

S
0 Yd 0 Yd
(–) So (–Co1) So1
(–Co) So
♦ Fonksiyonun eğimini marjinal ♦ Harcanabilir gelir dışındaki bir

tasarruf eğilimi (s) belirlediği için değişme ile beraber tasarruf
bu değer arttıkça eğrinin eğimi eğrisinin konumu değişir
artacak (dikleşerek), azaldıkça
♦ Otonom tasarruflarda meydana
yatıklaşacaktır.
gelen artışlar veya otonom
tüketimdeki azalışlar eğriyi
yukarıya doğru kaydırır. Bunun
sebebi negatif değerler alıyor
olmasıdır. Kısaca otonom tüketim
değişmeleriyle tasarruf eğrisinin
hareketi ters yönlüdür.

c. Tüketim ve Tasarruf İlişkisi
Tüketim fonksiyonlarını gelirin harcanan kısmını gösterirken tasarruf fonksiyonları gelirin bi-
riktirilen kısmını gösterir. Harcanabilir gelirin tüketim ve tasarruftan oluştuğu temel basit var-
sayımdan hareket edersek eğer.
Yd = C + S ➠ Yd = Co + cYd + So + sYd
şeklinde fonksiyonları açtığımızda;
Yd = Co + So + (c + s) .Yd ➠ So = –Co olduğu için bu değerler yok olur ve

.
(- Co) 1 = c + s sonucunu bir kez daha elde
ederiz.
O hâlde tüketim ve tasarruf fonksiyonları birbiri cinsinden yazılabilir.

C = Co + cYd S = So + sYd
S = So + sYd S = –Co + (1 – c).Yd şeklinde yazılabilir.

c+s=1
s=1–c
Bu son eşitlikte tüketim ve tasarrufun daima birbiri ile ters çalıştığını gösterir.
C S
S = So + s1.Yd
C = Co + c1.Yd
S = So + s.Yd
c↑, s↓ s↑,
c↓
C = Co + c.Yd
0 Yd
Co
(–Co) So
Yd
0
♦ Fonksiyonun eğimini marjinal ♦ Fonksiyonun eğimini marjinal

tüketim eğilimi belirlemektedir. Bu tasarruf eğilimi belirler. Bundan
yüzden marjinal tüketim eğilimi dolayı marjinal tasarruf eğilimi
arttıkça eğri dikleşir. arttıkça eğri dikleşir. c + s = 1
Ancak c + s = 1 olduğu için olduğu için marjinal tüketim
marjinal tasarruf eğilimi azaldıkça eğiliminin azalması ise eğriyi
eğri dikleşir. Çünkü bu durum dikleştirir.
marjinal tüketim eğiliminin arttığı
anlamına gelir.
C↑ + S↓ = 1 C↓ + S↑ = 1

C S
C = Co2 + cYd S = So1 + sYd
C = Co1 + cYd S = So2 + sYd
Co↑
0 Yd
Co2
Co↑
(–Co1) So1
Co1
(–Co) So2
Yd
0
Otonom tüketimde meydana gelen değişmeler hem tüketim hem de tasarruf fonksiyonunu
etkiler. Otonom tüketimdeki artışlar tüketim eğrisini paralel yukarıya kaydırırken, tasarruf fonk-
siyonunu ise aşağıya doğru kaydırır. Çünkü otonom tasarruflar otonom tüketimin negatif de-
ğerler almış hâlidir.
H. YATIRIM
Ekonominin net sermaye stoklarına yapılan ikamelere yatırım denir.
Yatırım kavramı üçe ayrılır.
Sabit Sermaye Yatırımları Konut Yatırımları Stok Yatırımlar

İnşaat, makine-teçhizat Yeni konut inşaatı için Firmaların üretip
fabrikalar gibi yatırımların yapılan yatırımlar veya satmadıkları elinde
tamamını kapsar. hane halkının konut tuttukları mamul veya
alımlarını kapsar. yarı mamulden oluşan
yatırımdır.
Planlanmış Planlanmamış
Stok Yatırımları Stok Yatırımları
Firmanın bir sonraki Firmaların
yıl satmak üzere satamadığı
ürettiği mamullerdir. ürünlerdir.
Stok yatırımların ikisi de bir sonraki yılın yatırımı kapsamına girer.

1. Yatırım Fonksiyonu
Devletin dâhil edilmediği gelirin tüketim ve yatırımdan oluştuğu basit keynesyen modelde ya-
tırımlar genellikle gelire duyarlı değil, otonomdur (Y = C + Io).
Keynesyen modelde yatırımın temel belirleyicileri
¾¾ kâr beklentileri
¾¾ faiz
¾¾ hayvani güdü (önsezi)
¾¾ sermayenin marjinal etkinliği (MEC)
¾¾ sermaye mallarının maliyeti
¾¾ kapasite kullanımı
kavramlarıdır.
2. Sermayenin Marjinal Etkinliği (MEC)

Bir yatırımdan ömür boyu beklenen hasılatı bugünkü fiyatına eşitleyen iskonto oranıdır. Mü-
teşebbisler MEC ile piyasa faiz oranındaki ilişkiye bakarak yatırım kararı alırlar. Bu yüzden
yatırım klasiklerde olduğu gibi istikrarlı değildir.
R1 R2 Rn
YP = + + ... + eşitliği ile bugünkü değer bulunur.
(1 + r) 1
(1 + r ) 2 ( 1 + r) n
İskonto oranı ile faiz oranı ilişkisine
bakılır.
YP : Net bugünkü değer
Rn : n yılındaki değer
r : İskonto oranı
i : Faiz oranı
r > i ise yatırım yapılır.
r < i ise yatırım yapılmaz.
r = i ise kayıtsız kalınır.
3. Faiz Oranları
Yatırımın temel belirleyicilerinden biri de faiz oranlarıdır. Faiz oranları düştüğünde yatırımın-
dan maliyetleri düşer. Dolayısıyla diğer şeyler sabitken yatırımın kârlılığı artar. Bu durumda
bize faiz oranları ile yatırım arasında ters yönlü ilişki olduğunu gösterir.
I = Io – bi Io > 0, b > 0

Yukarıdaki denklemde Io otonom yatırım miktarını yani her şeyden bağımsız olan değişmeyen
yatırımı gösterir. Denklemdeki "b" parametresi ise faiz oranlarındaki bir birimlik değişmenin,
yatırım harcamasında ne kadarlık bir değişme yaratacağını gösteren katsayıdır. Yani yatırımın
faize duyarlılığıdır.
Yat›r›mdaki de€iflim (DI)

b=
Faizdeki de€iflim (Di)
O hâlde yatırım eğrisini elde etmek istersek I = Io – bi denkleminden yola çıkarak faiz ve yatı-
rım arasındaki ters ilişkiyi gösteren negatif eğimli bir doğru şeklinde çizilir.
i
i1 Eğrinin yatay ekseni kesen Io yatırım miktarı otonom yatı-

rımı vermektedir. I1 ve I2 yatırım düzeyleri ise alternatif faiz
i2 oranlarındaki yatırım miktarını gösterir.
I
0 I1 I2 I0
4. Yatırım Eğrisinin Eğimi ve Konumu

i
Karfl› kenar
Eğrinin eğimi tan a =
Komflu kenar
Di
i1 yani tan a = şeklindedir.
DI

∆i
a DI
i2  Yatırımın faize duyarlılığı ise b = olduğuna göre
∆I Di
1
tan a = şeklinde kolaylaştırılabilir.
b
I
0 I1 I2 I0
O hâlde yatırım eğrisinin eğimi yatırımın faize duyarlılığının tersidir diyebiliriz.

i
I = Io & b = 0
Eğim = 3
I = Io – bi Şekilde de görüldüğü gibi yatırımın faize

b↓
duyarlılığı (b) azaldıkça yatırım eğrisinin
eğimi artmaktadır (dikleşmektedir).
I
0 I0
Otonom yatırım düzeyi

I = Io1 – bi I = Io2 – bi
Otonom yatırımı (Io) belirleyen unsurlar değişirse her

Io↑
alternatif faiz oranında yatırım harcamaları otonom
yatırımdaki kadar artacaktır (Io2 > Io1).
I
0 Io1 Io2
5. Gelire Bağlı Yatırım

Diğer yandan Basit Keynesyen Modülde yatırımlar gelire bağlanmak istenirse denklemimiz
tüketim ve tasarruf fonksiyonlarından olduğu gibi değerlendirilir.
I = Io + eYd Io : Otonom yatırım
e : Yatırımın gelire duyarlılığı
eYd : Uyarılmış yatırım
a. Otonom Yatırım (Io)
Gelir düzeyinden bağımsız olan, gelir sıfırken yapılan yatırımdır.
b. Yatırımın Gelire Duyarlılığı (Marjinal Yatırım Eğilimi) (e)
Gelirde meydana gelen bir birimlik değişmenin toplam yatırım miktarını ne kadar değiştirece-
ğini gösteren kat sayıdır.
DI
e=
DY
c. Uyarılmış Yatırımlar (eYd)
↑I = eYd↑ eşitliğinde de görüldüğü üzere gelirde meydana gelen artışlar toplam yatırımı da
artırmaktadır.
Ancak 0 < e < 1 olduğu için diğer şeyler sabitken yatırımdaki artış gelirden daha çok olamaz.

O hâlde yatırım eğrilerini gelire duyarlı çizmek gerekirse;

I I
I = Io + eYd
Io Io
Io
Y Y
0 0
Otonom yatırım Toplam yatırım
(Gelire duyarsız) (Gelire duyarlı)
(Otonom ve uyarılmış yatırım)
d. Yatırım Eğrisinin Eğimi

I
I = Io + e2Y Diğer eğrilerde de olduğu gibi yatırım fonksiyonu-
nun eğimini de marjinal yatırım eğilimi belirler. Ya-
tırımın gelire duyarlılığındaki artış eğriyi dikleştirir.
e↑ Otonom yatırımlardaki artış ise eğriyi bütünüyle
I = Io + e1Y
yukarı kaydırır. Hem marjinal yatırım eğilimi hem
Io de otonom yatırımlar artarsa yatırım eğrisi dikle-
şerek yukarı kayar.
Y
0
Aksi belirtilmedikçe Keynesyen Modelde yatırımlar otonomdur. Çünkü depresyon içindeki bir ekonomi
incelenmiştir.
I. YATIRIM TEORİLERİ
1. Tobin'in q Teoremi
Piyasa de€eri
q=
Sermaye yenileme maliyeti
_
q > 1 & yat›r›m yap
b
bb
q < 1 & yat›r›m yapma ` q -" I -
b
q = 1 & farketmez b
a
9 Piyasa değeri: Hisse senetleri fiyatları (faiz ile ters çalışır).
¾ Kurumlar vergisi↓ & Firmanın kârı↑ & Hisse senedi fiyatları↑ & Piyasa değeri & q↑ & I↑
¾ Para Arzı↑ & Faiz↓ & Hisse senedi fiyatları↑ & q↑ & I↑

2. Sermayenin Marjinal Etkinliği (MEC)

Bugün alınacak sermaye malının n yıl sonraki değerinin bugünkü maliyetine eşitleyen iskonto
oranına sermayenin marjinal etkinliği denir.
P.V. = Bugünkü değer
R1 = Her yıl sağladığı getiri
i = Piyasa faiz oranı
r = MEC (iskonto oranı)
CK = Bugünkü maliyet
H = Hurda değeri
a. Net Bugünkü Değer Yöntemi
R1 R2 Rn H
PC = - C K + + + ... + +
(1 + i) 1
(1 + i) 2 (1 + i) n (1 + i) n
¾¾ PV > 0 & Yatırım yap
PV < 0 & Yatırım yapma
PV = 0 & Farketmez
b. Keynesyen Yöntem (MEC)
R1 R2 Rn
CK = + + ... +
(1 + r) 1
(1 + r) 2 (1 + r) n
¾¾ r > i & Yatırım yap
r < i & Yatırım yapma
r = i & Farketmez
3. Hızlandıran Prensibi (Affilion)

Bu modelde sermaye stoğu ve gelir arasındaki ilişkiden yola çıkarak yatırımın kârlılığı hesap-
lanır.

v = Hızlandıran, sermaye hasıla katsayısı

k* = Arzulanan sermaye stoğu
Y = Gelir
K*
v= & K * = v.Y
Y
¾ t dönemindeki K *t
K *t = v.Yt
¾ t – 1 dönemindeki (K *t- 1 )
K *t- 1 = v. (Yt - 1)
¾ Yatırım
I NET = K * - K *t - 1
I NET = v.Yt - v.Yt - 1 = v (Yt - Yt - 1)
♦ Net yatırımın temel iki belirleyeni vardır. Birincisi; sermaye hasıla katsayısı, ikincisi; iki
dönem geliri arasındaki fark.
♦ Her ikisi de ne kadar yüksek olursa yatırım o kadar yüksek olur.
J. KAMU HARCAMASI (G)

Hükûmetin ekonomik modele eğitim, sağlık, güvenlik, yargı vb. faaliyetleri gerçekleştirmek
adına yaptığı ilaveler kamu harcaması olarak adlandırılır.
Kamu harcamaları reel çıktıyı doğrudan etkiler dolayısıyla transfer harcamaları ve faiz ödeme-
leri kamu harcamasına dâhil edilemez.
Kamu harcamaları daima otonomdur. Yani gelirden bağımsızdır. Gelir değişiklikleri kamu harcamasını
etkilemez ancak kamu harcamasındaki değişiklik geliri etkiler.
G0 G
Y
0

K. TRANSFER HARCAMASI (Tr)

Devletin sosyal amaçlarla ve gelir adaletini artırmak amacıyla ihtiyaç sahiplerine karşılıksız
olarak aktardığı kaynaklar transfer harcaması olarak adlandırılır.
Transfer harcamaları da daima otonomdur.

Tr
Tr0 Tr
Y
0
L. VERGİLER (T)
Devletin egemenlik gücüne dayanarak karşılıksız olarak aldığı parasal değerlere vergi denir.
Kamu gelirlerinin büyük bir bölümünü oluşturur (2017 için Y.87).
Vergiler otonom veya uyarılmış olabilir.
T= TO + tY
. .
Otonom Marjinal
vergi vergi
oran›
Tüketim, yatırım ve tasarruf fonksiyonlarında olduğu gibi vergilerde aynı şekilde çalışır. O
hâlde vergi fonksiyonu çizmek istersek dikey eksenden (otonom) başlayan pozitif eğimli bir
doğru elde edilir.
T
T = f(y)
T0
Y
0

M. NET İHRACAT (NX)

Ekonomideki ihracat ve ithalat arasındaki farka net ihracat adı verilir ve ülkenin dış ticaret
dengesini gösterir.
1. İhracat (X)
Yurt dışına yapılan mal ve hizmet satışlarıdır.
İhracat daima otonomdur. X = X 0
X0 X
Y
0
2. İthalat (M)
Yurt dışından yapılan mal ve hizmet alımlarıdır. Otonom ve uyarılmış şekilde ithalat gerçek-
leşebilir.
a. İthalat Fonksiyonu
İthalat fonksiyonunu çizmek istersek M = M 0 + mY olan ithalat denkleminden hareketle oto-
nom ithalattan başlayıp gelir arttıkça artan pozitif eğimli bir doğru çizilir. Bu doğrunun eğimini
de yine marjinal ithalat eğimi (m) belirler.
M
M = M0 + mY
(M = M0 + mY)
m↑
M0
Y
0

b. Net İhracat Fonksiyonu
NX = X - M
NX = X 0 - _ M 0 + mY i
NX = X 0 - M 0 - mY fleklinde ifade edilir.

X, M
)
=M M = M0 + mY
X
g e(
en Net ihracat fonksiyonun negatif eğimli olma sebe-
şd
Dı M>X
X0 bi gelir arttıkça artan ithalatın net ihracat (x - m)
X>M
değerini azaltmasıdır.
Y İhracat ile ithalat eşitlenene kadar net ihracat faz-

Y1
la verirken ikisi eşitlendiğinde denge sağlanır. Bu
noktadan sonra artan gelir ithalatı artırır ve dış
NX açıklar oluşmaya başlar (ihracat otonom olduğu
için).
)
=M
(X
nge
ş de
NX > 0 Dı
Y
0 Y1 NX < 0
NX
99 İthalat fonksiyonu
M = M 0 + mYd
99 Otonom ithalat (M0): Gelirden bağımsız olarak yapılan ithalattır. Sabit döviz kurunun ol-
duğu durumlarda yapılır.
M
M0 M
Y
0

9 Marjinal ithalat eğilimi (m, MPM): Gelirde oluşan bir birimlik değişmenin, ithalatta kaç
birimlik değişme yarattığını gösterir.
DM
m=
DY
Marjinal ithalat eğilimi 0 ile 1 arasındadır.

0<m<1
Dışa kapalı ekonomilerde c + s = 1 olduğu hâlde
Ekonomi dışarı açıldığında c + s + m = 1 şeklini alır
9 Uyarılmış ithalat (mY): Gelire bağlı olan gelir arttıkça artan ithalattır.
m = f(Y)
Y
0

Denge Millî Gelir (Mal Piyasası)
DENGE MİLLÎ GELİR (MAL PİYASASI)

Toplam Planlanan Harcamalar (AE) = Gerçekleşen Harcamalar (Reel Millî Gelir) (Y)
C + I + G + NX C + I + G + NX
AE
AE = Y (45° doğrusu) → TOPLAM ARZ
AE = Ao + (c + e – m).Yd → TOPLAM TALEP
Ao
45°
Yo → AE = Y = C + I + G + NX
Denge millî gelir
AE = Y = C + I + G + NX
AE = Y = Co + c.Yd + I o + + e.Yd + G o + (X o - M o - mYd)
& Co + Io + Go + Xo - Mo = Ao dersek
AE = Y = A o + c.Yd + e.Yd - m.Yd & AE = Y = A o + Yd (c + e - m)

6 . 144424443
Dikey E€im
Pozitif
ekseni
e€imi
kesti€i
gösterir.
yer.
En küçük ekonomiden en geniş ekonomiye doğru sıralanmış sorularla denge millî gelir hesaplanacak.
ÖRNEK
Bir ekonomide C = 200 + 0,8 Yd iken ekonomiye 200 br tüketim ilave edilirse;
a) Yeni denge millî gelir kaçtır?
b) Yorumlayınız.

ÇÖZÜM
a) C = 200 + 0, 8 Yd " ‹lk durum Y = 400 + 0, 8 Yd

+ C = 200
Y - 0, 8Y = 400
AE = Y = C + I + G + NX
Y = 200 + 0, 8 Yd + 200 0, 2Y = 400
Y = 400 + 0, 8 Yd Y = 2000
6
Y - T + Tr
b) AE
¾¾ T.P. Harcama doğrusu bütü-
AE = Y
nüyle paralel yukarı kayar.
400 + 0,8 Yd
¾¾ 45° doğrusu üzerinde yuka-
200 + 0,8 Yd rı hareket meydana gelir.
400
¾¾ Gelir ARTAR (Y↑)
200
45°
Y
Yo 2000
ÖRNEK
C = 200 + 0,8 Yd olan bir ekonomiye 300 birimlik otonom yatırım ilave edilirse;
b) Yorumlayınız.
ÇÖZÜM
a) C = 200 + 0, 8 Yd " ‹lk durum

Y = 500 + 0, 8Y
+ I = 300
AE = Y = C + I + G + NX 0, 2Y = 500
Y = 200 + 0, 8 Yd + 300 Y = 2500
6
Y - T + Tr

b) AE
¾¾ T.P.H doğrusu bütünüyle
AE = Y
paralel yukarı kayar.
500 + 0,8 Yd
500 200 + 0,8 Yd rı hareket meydana gelir.
200
45°
Y
Yo 2500
ÖRNEK
C = 300 + 0,7Yd olan bir ekonomiye I = 200 + 0,2Yd kadarlık yatırım enjekte edilirse;
b) Yorumlayınız.
ÇÖZÜM
a) C = 300 + 0, 7Yd " ‹lk durum Y = 500 + 0, 9Yd

+ I = 200 + 0, 2Yd
0, 1Y = 500
AE = Y = C + I + G + NX
Y = 500 + 0, 9 Yd Y = 5000
6
Y - T + Tr
b) AE
¾¾ T.P.H doğrusu DİKLEŞE-
AE = Y
REK yukarı kayar.
500 + 0,9 Yd
500 300 + 0,7 Yd rı hareket meydana gelir.
300
45°
Y
Yo 5000

SONUÇ
¾¾ Otonom harcamalarındaki değişim TPH doğrusunu paralel hareket ettirir.
¾¾ Uyarılmışlardaki değişim eğimini etkiler.
¾¾ Otonom ve uyarılmış değişirse eğim ve konum değişir.
¾¾ Her koşulda 45° doğrusu üzerinde hareket olur.
ÖRNEK
C = 400 + 0,8Yd ve I = 300 + 0,1Yd
olan bir ekonomiye 500 birimlik kamu alımı uygulanırsa yeni denge millî gelir kaçtır?
ÇÖZÜM
C = 400 + 0, 8Yd
İlk durum
I = 300 + 0, 1Yd Y = 1200 + 0, 9Y
AE = Y = 700 + 0, 9Yd
0, 1Y = 1200
G = 500
Y = 1200 + 0, 9 Yd Y = 12000
6
Y - T + Tr
ÖRNEK
C = 500 + 0,8Yd, I = 300, G = 200 olan bir ekonomiye 100 birim vergi uygulanırsa;
b) Yorumlayınız.
ÇÖZÜM
a) C = 500 + 0, 8Yd Y = 1000 + 0, 8 (Y - 100)

I = 300
Y = 1000 + 0, 8Y - 80 = 920 - 0, 8Yd
G = 200
AE = Y = 1000 + 0, 8 Yd 0, 2Y = 920
6
Y - T + Tr Y = 4600

b) AE
¾ T.P.H doğrusu paralel
Y = AE
aşağı kayar.
1000 + 0,8 Yd
¾ 45° doğrusu üzerinde
1000 920 + 0,8 Yd aşağı hareket olur.
¾ Gelir AZALIR (Y↓)
920
45°
Y
4600 Yo
Vergiler ekonomide sızıntı niteliği taşıdığı için vergi artışları gelir azaltıcı etki yapar yani ters çalışır.
ÖRNEK
C = 500 + 0,8Yd, I = 200, G = 600 olan bir ekonomiye T = 100 + 0,1Y kadarlık vergi uygula-
nırsa;
b) Yorumlayınız.
ÇÖZÜM
a) C = 500 + 0, 8Yd Y = 1300 + 0, 8 b Y - _ 100 + 0, 1Yd il

I = 200
Y = 1300 + 0, 8 _ 0, 9Y - 100 i
G = 600
AE = Y = 1300 + 0, 8Yd Y = 1300 + 0, 72Y - 80
Y = 1220 + 0, 72Y
0, 28Y = 1220
1220
Y= = 4357
0, 28

b) AE
¾¾ T.P.H doğrusu yatıklaşa-
AE = Y
rak aşağı kayar.
1300 + 0,8 Yd
¾¾ 45° doğrusu üzerinde
1300 1200 + 0,72 Yd aşağı hareket olur.
¾¾ Gelir AZALIR (Y↓)
1200
45°
Y
4357 Yo
SONUÇLAR
99 Otonom harcamadaki artışlar toplam planlanan harcama doğrusunu sağa (yukarı) kaydırır.
Co↑, Io↑, Go↑, Xo↑, NXo↑, Tro↑
To↓, Mo↓
99 Uyarılmışlar eğimi etkiler.

Marjinal tüketim eğilimi (c)↑
Marjinal yatırım eğilimi (e)↑
Marjinal tasarruf eğilimi (s)↓ dikleşir / eğimi↑
Marjinal vergi oranı (t)↓
Marjinal ithalat eğilimi (m)↓

AE
Co↑, Io↑, G↑, Tr↑, X↑ AE = Y
To↓, Mo↓
AE2
AE3
c↑, e↑
AE1 t↓, m↓, s↓
0 Y

SIRA SİZDE
1) C = 200 + 0,8Yd olan bir ekonomide denge millî gelir düzeyi kaçtır?
2) Bu ekonomiye 100 birim yatırım, 200 birim kamu harcaması, 400 birim ihracat, 500 birim
ithalat eklenirse yeni denge millî gelir?
3) Birinci ekonomiye 300 birim Tr, 100 birim T ilave edilirse yeni denge millî gelir?
4) Birinci ekonomiye 100 + 0,2Yd kadar vergi ve 200 birim Tr eklenirse;
b) Gelirdeki değişim?
c) Yorumlayınız.
1. Sızıntı-Enjeksiyon
S, I, T, M
S, T
I > S ➠ TALEP FAZLASI

S > I ➠ ARZ FAZLASI
Io, Go
0 Y
Yo
2. Tasarruf Paradoksu
S, I
S = f(Y1)
S = f(Y)
Bireylerin tasarruflarındaki artışın geliri
azaltmasına tasarruf paradoksu denir. Ta-
Io
sarruf artışı bireyler için iyi bir durumken
ekonomi için kötü bir durumdur. Bu yüzden
0
Y1 Yo
Y tasarruf paradoksu TERKİP HATASI olarak
da değerlendirilir.
(–) So1
(–) So

A. ÇARPAN (ÇOĞALTAN) (MAL PİYASASI DENGESİNİN DEĞİŞMESİ)

9 1930'da Kahn bulmuştur.
9 Analizlerde Keynes kullanmıştır.
¾ Harcamalarda meydana gelen değişimin geliri ne kadar değiştireceğini gösteren katsa-

yıdır.
♦ Çarpan değeri genellikle 1'den büyüktür.
1. Aşamalar Hipotezi
Toplam Harcamadaki Gelirdeki Toplam Değişim

Aşamalar
Değişim (DAE) (DY)
I. Aşama 0
c .DAE DY Kendisi kadar
etki yaratır.
II. Aşama 1
c .DAE (1 + c). DY
III. Aşama c2.DAE (1 + c + c2). DY
IV. Aşama c3.DAE (1 + c + c2 + c3). DY
h h h
d n $ DY
1
n. Aşama 0
Çarpan 1-c
0 < x < 1 ise

1
x 0 + x 1 + x 2 + ... + x n =
1-x
ÖRNEK
Marjinal tüketim eğilimi (c)'nin 0,8 olduğu bir ekonomide G = 100 br artırılırsa
a) 3. aşamada toplam harcamalardaki değişim (DAE) ne kadar olur?
b) 3. aşamada gelirdeki toplam değişim (DY) ne kadardır?
Aşamalar DAE DY
1. Aşama DAE = 100 DY = 100
2. Aşama c.DAE = 0,8.100 = 80 (1 + c). DY = (1 + 0,8).100 = 180
3. Aşama c2.DAE = (0,8)2.100 = 64 (1 + c + c2). DY = (1 + 0,8 + 0,64) = 244

PRATİK
99 Toplam harcamadaki değişimi bulmak için;
¾¾ caşama – 1.DAE & 3. aşama için c3 – 1.DAE = c2.DAE
99 Gelirdeki toplam değişimi bulmak için;
¾¾ (1 + c + c2 + ... + caşama – 1).DY
B. ÇARPAN FORMÜLLERI (GELIRDEKI DEĞIŞIM SORULDUĞUNDA

KULLANILIR)
1. Basit Çarpan (Harcama, Yatırım Çarpanı)

1
kG = ➠ Soruda kamu harcaması, yatırım veya tüketim verilirse kullanılır.
1-c
2. Transfer Harcaması Çarpanı

c
k TR =
1-c
3. Otonom Vergi Çarpanı
-c Geliri azalttığı için ters çalışır.

kT =
1-c
4. Dış Ticaret Çarpanı

1
kX =
1-c+m
5. Uyarılmış Vergi Çarpanı

99 Soruda marjinal vergi oranı (t) verilmişse ve kamu harcaması değişirse;
1
kG =
1 - c (1 - t)
99 Soruda marjinal vergi oranı (t) verilmişse ve vergiler değişirse;
-c
kT =
1 - c (1 - t)

6. Vergilerle Dış Ticaret Çarpanı

1
kX =
1 - c (1 - t) + m
7. Süper Çarpan (Hızlandıran)

99 Yatırımın gelire duyarlılığının çarpıma dâhil edilmesiyle, harcama çarpanının değerinin art-
masıdır.
1
kS =
1- c- e
8. Denk Bütçe Çarpanı (HOVELMO TEOREMİ)

(1 - c) (1 - t) ¾¾ Bütçe değişimi sorulduğunda kullanılır.
k=
1 - c (1 - t) ¾¾ Denk bütçe derse sonuç 1'dir.
DİPNOTLAR
99 c + s = 1 ise s = 1 – c olduğu için
1 1
kG = =
1-c s
99 Bir ekonomide, kamu harcamaları ve vergiler aynı oranda, aynı yönde değişirse; gelir kamu
harcaması kadar değişir.
1 -c 1- c
Çünkü; + = =1
1- c 1- c 1- c
99 Bir ekonomide, transfer harcamaları ve vergiler aynı oranda, aynı yönde değişirse; gelir
değişmez.
c -c c- c
Çünkü; + = =0
1- c 1- c 1- c
ÖRNEK
c = 0,8 olduğu bir ekonomide kamu harcaması 10 br artırılırsa gelir nasıl değişir?
c = 0, 8
DG = 10 br -
1 1 1
kG = = = = 5. (10) = 50 -
1-c 1 - 0, 8 0, 2

ÖRNEK
c = 0,75 olduğu bir ekonomide yatırımlar 10 br artırılırsa gelir nasıl değişir?
c = 0, 75
DG = 10 br -
1 1 1
kG = = = = 4. (10) = 40 br -
1-c 1 - 0, 75 0, 25
c↓ → k↓ (Marjinal tüketim eğilimi ve çarpan doğru orantılıdır.)
ÖRNEK
c = 0,6 iken transfer harcamaları 40 birim artırılırsa geliri nasıl etkiler?
c = 0, 6
DTr = 40 br -
c 0, 6 0, 6 6
k TA = = = = $ 40 = 60 br -
1-c 1 - 0, 6 0, 4 4
ÖRNEK
c = 0,8 iken vergiler 50 br azaltılırsa gelir nasıl değişir?
c = 0, 8
DT = 50 br .
-c - 0, 8 - 0, 8
kT = = = = - 4.(- 50) = 200 br -
1-c 1 - 0, 8 0, 2
Vergiler daima gelirle ters çalışır. Bu yüzden işareti dikkate almayabilirsin.
ÖRNEK
C = 200 + 0,8Yd, I = 100, G = 400 olan bir ekonomiye 70 birim transfer harcaması ilave
edilir ve bunun tamamı vergilerle finanse edilirse gelir nasıl değişir?
4
Tr = 70 br -
DY
T = 70 br -

99 Transfer harcamaları ve vergiler aynı oranda ve yönde değiştiği için gelir değişmez.
ÖRNEK
c = 0,8 iken, kamu harcaması ve vergiler 20 br artırılırsa gelir nasıl değişir?
I. yol:
c = 0, 8
4 DY = DG -= 20 br -
G = 20 br -
T = 20 br -
II. yol:
_
1 1 1
kG = = = = 5.(20) = 100 br - b
1- c 1 - 0, 8 0, 2 bb
` 20 br -
-c - 0, 8 b
kT = = = - 4.(20) = - 80 br . b
1- c 0, 2
a
ÖRNEK
c = 0,8 ve t = 0,25 ise kamu harcamaları 40 br artırılırsa gelir nasıl değişir?
c = 0, 8
t = 0, 25
DG = 40 br -
1 1 10
kG = = = $ 40 = 100 br -
1 - 0, 8 (1 - 0, 25) 0, 4 4
144 4244 43
0, 75
14444244443
0, 60
1444442444443
0, 40
ÖRNEK
c = 0,8 ve t = 0,25 ise vergiler 12 birim azaltılırsa gelir nasıl değişir?
c = 0, 8
t = 0, 25
DT = 12 br .
-c - 0, 8 - 0, 8
kT = = = = - 2.(- 12) = 24 br -
1 - c (1 - t) 1 - 0, 8 (1 - 0, 25) 0, 4
144 4244 43
0, 75
14444244443 soruda vergiler
0, 6
1444442444443 azaldığı için (–)
0, 4

ÖRNEK
c = 0,8, denge millî gelir = 300 iken, G 30 birim artırılırsa yeni denge millî gelir?
c = 0, 8 DY = Y2 - Y1
DG = 30 150 = Y2 - 300
Y = 300 Y = 450
2
Y2 = ?
1 1 1
= = = 5.30 = 150
1-c 1 - 0, 8 0, 2
ÖRNEK
c = 0,75, S = 100, millî gelir = 200 ve denk bütçedeki bir ekonomide I = 20 birim artırılırsa;
a) Yeni denge millî gelir = ?
b) Yeni tasarruf düzeyi = ?
1 1
a) = = 4.20 = 80 br -
1-c 1 - 0, 75
DY = Y2 - Y1 & 80 = Y2 - 200 & Y2 = 280
b) Denk bütçe;
G=T
I=S
100 100
20 20
120 120
¾¾ Yatırımı 20 artırdıysa tasarruflar da 20 artar denkliği bozamazsın.

C. ENFLASYONIST, DEFLASYONIST AÇIK
1. Enflasyonist Açık
Gerçekleşen harcamaların planlanan harcamalardan büyük olması durumudur. Bu durumda
toplam talep, toplam arzı aşar ve enflasyonist açık oluşur.
AE Y > YN
Y = AE (ARZ) Talep > Arz
AE (TALEP)
Tüketim Fazla
İST
SYON
ENFLA AÇIK
Stoklar erir
P↑
45° Çözüm
Y
0 Yn Yo
Potansiyel millî gelir Daraltıcı Maliye Politikası

(Tam istihdam)
AE Bu durumda toplam harcamalar azal-

AE = Y tılarak ekonomi tam istihdam düzeyi-
AE ne getirilmelidir. Keynes'e göre bu da-
raltıcı maliye politikaları ile mümkün-
dür. (G↓, T↑, Tr↓)
A0 AE1
Y = YN
A0
45°
Y
0 YN Y0

2. Deflasyonist Açık
Deflasyonist açık durumunda tam istihdam gelir seviyesi gerçekleşen gelirden büyüktür. Yani
ekonomide toplam arz toplam talebi aşmıştır.
AE Y < YN
AE = Y (ARZ)
Arz > Talep
DEFLASYONİST
AÇIK Üretim çok
AE (TALEP)
Stoklar artar
P↓
45° Çözüm
Y
0 Yo YN
Tam İstihdam Genişletici Maliye Politikası

(Potansiyel millî gelir)
G↑, T↓, Tr↑
AE
Y = AE
AE1
Y = YN
AE
A0
G.M.P
AE0
45°
Y
0 Y0 YN

ÖRNEK
Bir ekonomide denge millî gelir = 1000, tam istihdam millî gelir = 1200, c = 0,8 ise;
a) Ekonomide ne yaşanmaktadır?
b) Dengenin yeniden sağlanması için kamu harcamaları nasıl değiştirilmelidir?
a) Yn = 1200
Yo = 1000 YN > Y ➠ DEFLASYONİST AÇIK

c = 0, 8
b) G = ↑
1200 – 1000 = DY = 200 br↑
1 1
kG = = = 5.DG = 200 -
1-c 1 - 0, 8
40 br↑ artırılmalıdır.
D. PARA
Para: Değişim aracıdır.
1. Para Arzı (Ms)

Ekonomideki tüm nakit ve likit değerlerin toplamıdır.
Dışsal Para Arzı İçsel Para Arzı
i i
MS MS
Exojen
Endojen
Para miktarı Para miktarı

0 MS 0
o
♦ Para miktarının faizlerden etkilenmediği durumdur. ♦ Para arzı ve faiz arasındaki pozitif ilişkidir.
99 Aksi belirtilmedikçe para arzı dışsal kabul edilir.

2. Para Talebi (Md)(L)
a. Klasik Miktar Kuramı (Dikotomi)
99 Para sadece işlem amaçlıdır.
99 Para talebi faizden etkilenmez (faiz esnekliği sıfırdır).
99 Paranın dolaşım hızı (v) sabittir.
GSMH
v=
MS
¾¾ M - . V = P - . T
♦♦ MS artışları aynı oranda enflasyon yaratır.
♦♦ Ekonomideki reel değişkenleri (üretim) etkilemez (Paranın yansızlığı, paranın nötra-

litesi)
i. Fisher Tipi Miktar Kuramı
M - .V = P - .Y
99 Para sadece işlem amaçlı talep edilir.
ii. Cambridge Tipi Miktar Kuramı (Pigou-Marshall)
99 Paranın dolaşım hızı (v) sabit değildir.
1
v=
k Fisher denklemiyle özdeşliği sağlayan kat sayıdır.
Marshall'ın K'sı
M.V = P.Y
1 Para hem işlem hem servet güdüsüyle talep edilir.
M$ = P.Y
k
M = k.P.Y
5 =
Para Nominal
arz› para talebi
¾¾ Para arz ve talebini denklem olarak yazan ilk iktisatçılar.
b. Keynesyen Para Talebi (Likidite Tercihi Teorisi)
99 Paranın dolaşım hızı istikrarsızdır.

99 Para 3 amaçla talep edilir.
¾¾ İşlem amacıyla para talebi ➠ alışveriş $ Y(+) $ i

faizle alakasız
¾¾ İhtiyat amacıyla para talebi ➠ zor günler $ Y(+) $ i
¾¾ Spekülasyon amacıyla para talebi ➠ para kazanmak $ Y(+)

$ i(–) $ i↑ LS↓ Faizle negatif
ilişkide
spekülasyon güdüsüyle
para talebi
Md
Para miktarı
0
c. Likitide Tuzağı
i i
i1
i2
e=3
i3 Md Md
eğim = 0
Son
nokta Likitide
tuzağı
Para Para
0 0
miktarı miktarı
99 Faiz oranları düşebileceği son noktaya düştüğünde hane halkının bankayla tüm ilişkisini
keserek sonsuz para talep etmesine Likidite Tuzağı denir.
Böyle bir durunda para talep eğrisinin esnekliği sonsuzdur.
¾¾ Faizlerle nakit tutma maliyeti doğru orantılıdır (getiriden mahrum kalma).
¾¾ i↑ $ Md↓ $ V↑ (Yani faiz ile paranın dolaşım hızı doğru orantılıdır.)

3. Monetaristler (Modern Miktar Kuramı) → Milton Friedman

99 Para işlem ve tahvil amaçlı talep edilir.
<
faize az
duyarl›l›k
99 Para talebinin faiz esnekliği düşüktür.
99 Para lüks maldır. (eM > 1 & eM = 1,8)
99 Para kontrol edilmelidir.
99 Paranın dolaşım hızı istikrarlıdır.
99 Para arzı sistematik biçimde artırılmalıdır. (Sistematik = Büyüme oranına eşit)
99 1929 krizinin nedeni; para arzının gereğinden fazla ve kontrolsüz artırılmasıdır.
99 Kurala göre politika uygular.
Paranın dolaşım Paranın faize Para ve

Para talep eğrisi
hızı duyarlılığı enflasyon
MS 2 kat↑
Klasik Sabit Sıfır Dikey
Enf. 2 kat↑
Keynesyen İstikrarsız Yüksek Yatay (Likitide tuzağında) –
MS 2 kat↑
Monetarist İstikrarlı Düşük Göreli olarak (oldukça dikey)
Enf. 3 kat↑
4. Para Piyasası Dengesi

i ¾¾ Faiz (i1) denge faizin üstündeyse para
MS
arz fazlası oluşur. Faizler düşürülerek
MS > Md
i1 denge sağlanır.
(Md) (MS) ¾¾ Faiz (i2) denge faizin altındaysa para

i0 L=M
talep fazlası oluşur. Faizler artırılarak
denge sağlanır.
i2
Md > MS
♦♦ Tüm bu işlemler sonucunda para ta-
Md lep eğrisi üzerinde hareket olur.
Para miktarı
0

5. Dengenin Değişmesi
ÖRNEK
Gelir artması sonucunda para talebi artarsa faiz, Tobin'in q'su ve yatırım nasıl değişir?
i
MS
Y↑ $ Md↑ $ i↑ $ Hisse senedi fiyatları↓ $ q↓ → I↓
i1
i0
Md
1
Md
Para miktarı
0 MS
o
İki değişken arasındaki ilişki genellikle tek yönlüdür. Yani ilk söylenenin tersi geçerlidir.
i↓ Md↑
M d↑ i↑
ÖRNEK
Para arzı artarsa faiz, Tobin'in q'su, yatırım nasıl değişir?

i
MS MS
1
Y↑ $ MS↑ $ i↓ $ Hisse senedi fiyatları↓ $ q↑ → I↑

i1
i2
Md
Para miktarı
0 MS MS
1
Faiz değişimi para arzı değişimini etkilemez ama MS değişimi faizi etkiler.

IS - LM Analizi
IS - LM ANALİZİ
A. IS ANALIZI (MAL PIYASASINDA DENGE)
1. 4'lü Grafik Yöntemiyle IS Elde Edilişi

S S
S = S(Y) I=S
S1 S1
3 2
So So
Y I
0 Yo Y1 0 Io I1
i i
io io
4 1
i1 i1
IS I = I(r)
0 Y 0 I
Yo Y1 Io I1
99 Önce negatif eğimli yatırım eğrisi çizilir, sonra S = I'yı sağlayan hayali 45° çizilir. Amaç faize
denk gelen tasarruf seviyesini bulmaktır.
Daha sonra gelire bağlı tasarruf eğrisi çizilir. Amaç gelire denk gelen tasarruf düzeylerini
bulmaktır. Daha sonra faizlerin yatırımdan, gelirin tasarruftan alınarak elde edilen noktalar
birleştirildiğinde I = S'yi sağlayan IS eğrisi elde edilir. Buna 4'lü grafik yöntemi denir.
Tanım: Her denge faiz oranı ve gelir seviyesinde tasarrufların yatırımlara eşit olduğunu gös-
teren negatif eğimli doğruya IS eğrisi denir.
99 Tasarruf, yatırım, gelir ve faiz oranındaki tüm değişmeler analizde reel değişmelerdir. Fi-
yatlar genel düzeyi ve analizde yer alan tüm fonksiyonların parametreleri sabit kabul edil-
mektedir.
1) Yatırım talep eğrisidir. (Yatırım harcamaları faiz oranlarıyla ters yönde değişir.)
2) 45° doğrusu orijinden geçer, üzerindeki tüm noktalar yatırım-tasarruf eşitliğini gösterir.
3) Gelire bağlı tasarruf fonksiyonudur. Gelir arttıkça tasarruf artar.
4) Bileşimleri gösteren noktaların birleştirilmesiyle elde edilen IS eğrisidir. Üzerindeki her

noktada mal piyasası dengededir. Her faiz oranı için S = I eşitliğini sağlayan farklı millî
gelir düzeyleri vardır.

IS - LM Analizi
2. Toplam Harcamalar Yöntemiyle IS Elde Edilişi

AE
AE = Y
Eo AE1 = Ao – bi1 i↓ → I↑ → AE yukarı kayar.
Ao AE = Ao – bio
1
E1
Ao
45°
0 Y
Mal Piyasasında Denge

Eo′
io
E1′
i1
IS
0 Y
Yo Y1
9 Herşey otonom faizler yatırımına duyarlı iken çizilen gelir-harcama grafiğinde denge Eo'da
sağlanmıştır. Faizlerin düşüp yatırımın artması ile AE yukarı kaymış ve yeni denge E1'de
sağlanmıştır.
9 Bu faiz ve gelir değişimleri alt diyagrama aktarıldığında negatif eğimli IS elde edilir. O hâlde
IS üzerindeki her noktada mal piyasası dengededir.
9 O hâlde toplam harcama doğrusunu etkileyen her şey IS eğrsini de etkiler.
3. IS'nin Hareketi
Otonom harcamalar ve maliye politikalarından etkilenir.
a. Sağa Kaydıranlar
i. Otonom Harcamalarındaki Artışlar

C↑, I↑, X↑, NX↑, M↓
ii. Genişletici Maliye Politikası
G↑, T↓, Tr↑
IS üzerinde kamu harcaması, vergi ve transfer harcaması sabittir (G, T, Tr). Şöyle düşün bunlardan
birisi değiştiğinde IS hareket eder. O hâlde üzerindeyken sabit kalması lazım.

IS - LM Analizi
4. IS'nin Eğimi
1
. tan a -=
. k.b -
Çarpan Yatırımın faize duyarlılığı
a. Çarpanın IS'nin Eğimine Etkisi
k -$ d n . & IS'nin e€imi azal›r/yat›klafl›r.

1
- k.b
c - _s .i $ d n=d n .$ k - & IS'nin e€imi artar/dikleflir.

1 1
1-c - 1 - c + c.t
p = d 1 - c + c.t - n $ k . & IS'nin e€imi artar/dikleflir.

1 1
t -$ f
1 - c_1 - t i
m -$ d n .$ k . & IS'nin e€imi artar/dikleflir.

1
1-c+m
c ve k ile IS'nin eğimi TERS orantılıdır.

s, t ve m ile IS'nin eğimi DOĞRU orantılıdır.
b. Yatırımın Faize Duyarlılığı (Faiz Esnekliği) (b)
1 i
tan a .=
k.b -
IS
i↓
kliğ ei = 0
ne
es
aiz
f ↑
↓, ↑ ,m
,k ,t
c↓ s↑
IS
ei = 3
0 Y

IS - LM Analizi
5. Mal Piyasasında Dengesiz Durumlar

i i
S1 = f(Yo) S>I
(ARZ FAZLASI)
S2 = f(Y1)
A′ D′ A D
io io
C′ B′ C B
i1 i1
I>S
(TALEP
I IS
FAZLASI)
I=S Y
S1 I=S I=S S2 Yo Y1
I>S S>I
99 IS'nin solunda kalan i1 faizi Yo gelirini gösteren C noktası soldaki diyagrama aktarıldığında
yatırımın gerisinde kalan tasarrufu (S1) gösterir. Bu da IS'nin solunda I > S yani talep fazlası
olduğunu gösterir.
99 IS'nin sağında kalan io faizi Y1 gelirini gösteren D noktası soldaki diyagrama aktarıldığında
yatırımı aşan tasarrufu gösterir. Bu da IS'nin sağında S > I yani arz fazlası olduğunu gös-
terir.
B. LM ANALIZI (PARA PIYASASINDA DENGE)

i
LM d n
m
P
Her denge faiz oranı ve gelir seviyesinde para

M
=
arz ve talebinin eşitlendiğini gösteren eğriye

L
LM eğrisi denir.
1. LM'nin Hareketi
99 Ekonomideki para miktarına bağlıdır.
¾¾ Para bollaştıkça sağa kayar.
¾¾ Para kıtlaştıkça sola kayar.

IS - LM Analizi
a. Sağa Kaydıranlar
99 MS (Para stoğu)↑ i
99 Para talebi↓ LM LM1
99 Reel para arzı d n-

M
P.
99 Paranın dolaşım hızı↑ d M d .= $ P.Y n

1
v-
99 Otomatik para çekme cihazlarının yaygınlaşması (ATM)

Y
b. LM'nin Eğimi
-k → Para talebinin gelir esnekliği

- tan a -=
.h → Para talebinin faiz esnekliği
99 Neye duyarsızsan ona paralel çiz 99 Neye duyarlıysa ona dik çiz
¾¾ Para talebinin faiz esnekliği sıfırsa ¾¾ Para talebinin faiz esnekliği sonsuzsa
(duyarsız) (duyarlı)
i i
LM
LM
Y Y
¾¾ Para talebinin gelir esnekliği sıfırsa ¾¾ Para talebinin gelir esnekliği sonsuzsa
(duyarsız) (duyarlı)
i i
LM
LM
Y Y

IS - LM Analizi
99 Bu yöntem IS için de geçerlidir.

i
LM
ei = 0 Yatıklaştıkça;
ey = 3  Faiz esnekliği artar.
 Gelir esnekliği azalır.
LM
ei = 3
ey = 0
0 Y
2. Para Piyasasında Dengesiz Durumlar

i i
MS LM
MS > Md
A
i1 i1
io io
i2 i2 B
Md > MS
Md
Para Para
0 MS (Yo) 0
o miktarı miktarı
99 LM'nin solunda kalan yüksek faizi gösteren A noktasında yükselen faizler para talebini
azalttığı için para arz fazlası vardır.
99 LM'nin sağında kalan düşük faizi gösteren B noktasında para talep fazlası vardır.

IS - LM Analizi
SONUÇ
IS LM
99 Mal piyasasını gösterir. 99 Para piyasasını gösterir.
¾¾ (–) eğimlidir. ¾¾ Para piyasası dengesi (L = M)
¾¾I = S'yi temsil eder.

¾¾ Reel para arzını d n temsil eder.
M
P
¾¾ Hareket;
¾¾ (+) eğimlidir.
_
[ Otonom harcama bb
♦♦ Para bollaştıkça sağa kayar.
ve ` sa€a
[ Geniflletici maliye pol. b ♦♦ MS↑, V↑, ATM↑, Md↓, P↓
a
¾¾ Eğimi ¾¾ Eğimi
1 k - Neye dayal›ysa ona dik
. tan a =
- k.b - - tan a = d n
h . Neye duyars›zsa ona paralel
♦♦ k↑, c↑, t↓, m↓, s↓ ➠ yatıklaşır. ¾¾ Dengesizliği
¾¾ Dengesizliği i
i LM
Arz fazlası
S>I
Arz fazlası
Talep fazlası
Talep fazlası
I>S
Y
C. İÇ DENGE
i
LM
io
PARA VE MAL PİYASASI DENGESİ
IS
Y
Yo

IS - LM Analizi
1. Dengenin Değişmesi
ÖRNEK
Bir ekonomide kamu harcamaları artırılırsa; faiz, gelir, yatırım, tüketim, işsizlik nasıl
değişir?
i
LM
G↑ ➠ IS sağa kayar.
i1
IS sağa kaydıkça;
io
i↑ $ I↓
IS1
Y↑ $ C↑, U↓
IS
Y
Yo Y1
ÖRNEK
Bir ekonomide para talebi artarsa X nasıl değişir? (X = faiz, gelir, yatırım, tüketim, işsizlik)
i
LM
i1
io
IS
Y
Y1 Yo

IS - LM Analizi
ÖRNEK
Bir ekonomide para arzı artırılırsa X nasıl değişir? (X = faiz, gelir, yatırım, tüketim, işsizlik)
i
LM
LM1
io MS↑ $ LM sağa
i1 i↓ $ I↑ $ Y↑ $ C↑ $ U↓
IS
Y
Yo Y1
ÖRNEK
Bir ekonomide kamu harcamaları ve para arzı artırılırsa X nasıl değişir? (X = faiz, gelir,
yatırım, tüketim, işsizlik)
Md↑ $ LM sağa
oran vermemiş
i G↑ $ IS sağa
LM
LM1
eşit gibi çiz
io değişmeyen belirsizdir.
i belirsiz
I belirsiz
IS1
IS Y↑ $ C↑ $ U↑
Y
Yo Y1
ÖRNEK
Bir ekonomide vergiler ve para talebi aynı oranda artarsa X nasıl değişir? (X = faiz, gelir,
yatırım, tüketim, işsizlik)
i
Md↑ $ LM sola
LM1 oran vermiş
LM
T↑ $ IS sola (aynı oran)
i sabit
io
I sabit
Y↓ $ C↓ $ U↑
IS
IS1
Y
Y1 Yo

IS - LM Analizi
ÖRNEK
Likitide tuzağındaki bir ekonomide genişletici para politikası uygulanırsa X nasıl deği-
şir? (X = faiz, gelir, yatırım, tüketim, işsizlik)
i
LM LM1
G.P.PoI $ LM sağa
i Y
io
¾¾ Herhangi bir eğri yatay çizilmişse

o eğri oynamaz.
IS
Y
Yo
i ¾¾ Klasiklerde ➠ Para talebinin faiz esnekli-

LM ği sıfır (işlem amaçlı)
♦♦ Bundan dolayı LM dik

Klasik bölge
¾¾ Keynes ➠ Likidite tuzağı gereği
♦♦ LM yatay
Ara bölge
Keynesyen
¾¾ Monetanist ➠ Para işlem ve tahvil amaçlı
Likidite Tuzağı
para talebinin faiz esnekli-
ği düşük LM göreli olarak
Y
(oldukça) dik, IS göreli
olarak (oldukça) yatık
ÖRNEK
Klasik bölgede para arzı artarsa X nasıl değişir? (X = faiz, gelir, yatırım, tüketim, işsizlik)
i
LM LM1
MS↑ $ LM sağa kayar.
i↓ $ I↑
io
Y↑ $ C↑ $ U↓
i1
IS
Y
Yo Y1

IS - LM Analizi
ÖRNEK
Bir ekonomide yatırımların faiz esnekliği sıfırken genişletici maliye politikası uygulanır-
sa X nasıl değişir? (X = faiz, gelir, yatırım, tüketim, işsizlik)
i
IS IS1
LM G.M.P. $ IS sağa kayar.
i$ I
i1
Y↑ $ C↑ $ U↑
io
Y
Yo Y1
Yatırımın faiz esnekliği sıfırken (IS düşeyken) faiz ve yatırım arasında ilişki kurulamaz. Yatırımlar sa-
bittir.
ÖRNEK
Para talebinin gelir esnekliği sıfırken NX artırılırsa X nasıl değişir?

i
NX↑ $ IS sağa
i$ I
io LM
Y↑ $ C↑ $ U↑
IS IS1
Y
Yo Y1
9 Crowding-in: Hükûmetin özel kesim yatırımlarını teşvik etmesidir.
9 Crowding-out (dışlama, engelleme): Artan kamu harcamalarının faizleri yükselterek özel

kesim yatırımlarını azaltmasıdır.
♦ Milton Friedman'a aittir.
♦ Sadece maliye politikalarında görülür.

IS - LM Analizi
LM
i1 Kısmi dışlama
G↑ ➠ IS sağa
io
A B I↓ $ Y↓
IS1
IS
Y
0 Yo Y1 Y2
¾¾ Kamu harcamasının artmasıyla IS sağa kaymış, faizler ve gelir yükselmiştir. Artan faiz
oranları özel kesim yatırımlarını azalttığı için gelir olması gerekenden az artmıştır.
Bunu görmek için ilk denge noktasından IS'ye çarpana dek gidilir (B noktası). Eğer faiz
değişmeseydi gelir Y2 kadar artacaktı. O hâlde Y1-Y2 arası dışlanan kısımdır.
♦♦ Özel durumlar hariç (eğrilerin dikey, yatay olması) her koşulda kısmi dışlama vardır.
♦♦ Dışlama ➠ politika başarısızlığıdır.
♦♦ Uygulanan Genişletici Maliye Politikası ➠ Y & Tam d›fllama
Y - & S›f›r d›fllama
ÖRNEK
Para talebinin faiz esnekliği sonsuzken genişletici maliye politikası uygulanırsa?

i
G.M.P. ➠ IS sağa kayar.
Y↑ = Dışlama yok
LM
IS IS1
Y
0 Yo Y1

IS - LM Analizi
ÖRNEK
Para talebinin faiz esnekliği sıfırken kamu harcamaları artarsa?
i
LM
i1
G↑ ➠ G.M.P. ➠ IS sağa kayar.
Y ➠ Tam dışlama
io
IS1
IS
Y
0 Yo Y1
Dışlanan kısım
ÖRNEK
Yatırımların faiz esnekliği sıfırken Tr artırılırsa?
i
IS IS1
LM
Tr↑ ➠ IS sağa kayar.
i1
Y↑ ➠ Dışlama YOK
io
Faizler
değişmeseydi de
bu kadar artardı.
Y
0 Yo Y1
ÖRNEK
Yatırımın faiz esnekliği sonsuzluğu geliştirici maliye politikası uygulanırsa?
i
LM
G.M.P. ➠ IS sağa
io IS Y ➠ Tam dışlama
Y
Yo
ÖZET
Dışlama LM dikleştikçe
ARTAR
IS yatıklaştıkça

IS - LM Analizi
2. Politika Etkinliği
99 Politika başarısıdır.
¾¾ G.M.P. ➠ Y↑ ➠ etkin
G.M.P. ➠ Y ➠ etkisiz Özel durumlar için
¾¾ D.M.P. ➠ Y↓ ➠ etkin (diğer koşullarda kısmi etkinlik var)
D.M.P. ➠ Y ➠ etkisiz
ÖRNEK
Yatırımların faiz esnekliği sonsuzken para arzı artırılırsa etkinliği tartışınız.

i
LM
LM1
MS↑ ➠ LM sağa
io IS
Y↑ ➠ etkin
Y
Yo Y1
ÖRNEK
Yatırımların faiz esnekliği sıfırken para politikasının etkinliğini tartışınız.

i
IS LM2
LM
.
.P
LM1
.P
i2 Y ➠ etkisiz
D
.
.P
.P
G
io
i1
0 Y
Yo

IS - LM Analizi
ÖRNEK
Yatırımların faiz esnekliği sonsuzken maliye politikasının etkinliği?

i
LM
io IS Y ➠ etkisiz
Y
Yo
ÖRNEK
Yatırımların faiz esnekliği sıfırken maliye politikası etkinliği

i
IS2 IS IS1
LM
Y↑↓ ➠ etkin
io
Y
0 Y2 Yo Y1
SONUÇ
99 Hangisi yataysa diğerinin politikası etkin
kendi politikası etkisiz
99 Hangisi düşeyse kendi politikası etkin
diğerinin politikası etkisiz

IS - LM Analizi
ÖRNEK
Yatırımların faiz esnekliği para talebinin faiz esnekliğinden büyükse hangi politika daha
etkili?
i
II. yol:
LM
i
M.P. LM1 LM
P.P.
Para Maliye
io
Politikası Politikası
Etkinliği Etkinliği IS
IS1
IS
Y Y
0 Yo Y1 Y2 0
Ieş > Leş
M.P.
P.P. IS eğimi < LM eğimi
P.P. etkinliği > M.P. etkinliği
3. Politika Karması
i
LM
LM1
¾¾ İki politika beraber uygulanmalıdır.
♦♦ Amaç faizler değişmesin.

io
G.M.P. ile G.P.P. beraber
IS1 D.M.P. ile D.P.P. beraber

IS
Y
Yo Y1

Toplam Talep- Arz (AD - AS)
TOPLAM TALEP-ARZ (AD-AS)

A. TOPLAM TALEP (AD)
M
i LM d n
Po
P .$d n - $ LM sa€a
M M
LM 1 f p
P1 P.
Eo
E1
IS
Y
P
AD ile talep eğrileri arasında
hiç bir ilişki YOK
Eo′ Para ve mal
piyasası
E1′ dengededir.
AD
Y
Yo Y1
99 Fiyatların düşmesiyle reel para arzı artmış LM sağa kaymıştır. Bu değişen denge alt diyag-
rama aktarıldığında elde edilen eğri AD eğrisidir.
Tanım: Her gelir düzeyi ve fiyat seviyesinde para ve mal piyasasını dengeye getiren (IS = LM)
negatif eğimli doğruya toplam talep denir.
1. AD'nin Negatif Eğimli Olma Sebepleri
a. Pigou (Reel Servet, Reel Balans) Etkisi
P -$d n .$ Reel Servet . $ Y .

w
P-
b. Keynes (Fais Etkisi)
P -$d n . $ LM sola $ i - $ I . $ Y .
M
P-
c. Uluslararası Etki
P -$d n . $ LM sola $ i - $ Yerli Para De€eri - $ M - $ NX . $ Y .

M
P-

2. AD'nin Hareketi
99 IS ve LM sağa kayarsa AD sağa kayar.
¾¾ LM'yi sağa kaydıran herşey AD'yi sağa kaydırır.
♦♦ İstisna; eğer fiyatların düşmesiyle reel para arzı artarsa;
LM sağa kayar. Ancak AD üzerinde hareket olur.
P .$d n - $ LM sa€a $ AD üzerinde hareket

M
P.
99 Pozitif talep şokları AD'yi sağa kaydırır.
¾¾ Savaş nedeniyle artan kamu harcamaları IS'yi $ dolayısıyla $ AD'yi sağa
¾¾ Otomatik para çekme cihazlarının yaygınlaşması LM'yi $dolayısıyla $ AD'yi sağa
3. AD'nin Eğimi
IS ile doğru orantılı $ IS dikse AD dik
LM ile ters orantılı $ LM dikse AD yatay
ÖRNEK
Bir ekonomide kamu harcaması artarsa faiz, gelir ve fiyatlar genel seviyesi nasıl deği-
şir?
(Defterdeki sorular için AS'yi pozitif eğimli düşün)

Faiz için Fiyat için
IS-LM AD-AS
i P
Bağlantı KURMA!!!
LM AS
i1 P1
io Po
IS1 AD1
IS AD
Y Y
0 0 Yo Y1
ARADA
GEÇİŞ YOK!
G↑ → IS sağa G↑ → IS sağa → AD sağa
& i↑ & P↑ Y↑

Eğer soruda faizler sorulmuşsa IS-LM çizilerek, fiyatlar sorulmuşsa AD-AS çizilerek çözülür.
Her ikisi de verilmiş ve gelirde sorulmuşsa gelirdeki değişmeyi AD-AS belirler.
ÖRNEK
Para talebinin faiz esnekliği sıfırken para arzı artırılırsa faiz, fiyat ve gelir nasıl değişir?
i P
LM LM1
io Po AD
i1
IS
Y Y
0 Yo 0 Yo
MS↑ → LM sağa → i↓ AD, P, Y
ÖRNEK
Para talebinin faiz esnekliği sonsuzken ATM'lerin yaygınlaşmasıyla beraber fiyatlar ge-
nel seviyesi, gelir, paranın dolaşım hızı nasıl değişir?
P
AD AD1 AS
LM yatay olduğu için AD dik

P1
ATM'nin artması $ LM sağa $ AD sağa
Po
P↑, Y↑
Md↓ $ V↑
Y
0 Yo Y1

B. TOPLAM ARZ (AS)

P
AS
AS’nin IS-LM ile hiçbir ilişkisi YOK.
Çıktı
Üretim
0 Y Çıktı-Hasıla
GSMH
Tanım: Her denge fiyat düzeyi ve hasıla bileşimlerinde ekonomideki tüm firmaların üretip
satmak istedikleri miktarı gösteren eğriye toplam arz denir.
99 Toplam arz eğrileri ikiye ayrılır.
¾¾ Kısa dönem arz eğrileri (AS) $ (+) eğimli
¾¾ Uzun dönem arz eğrileri (AS) $ dikeydir. (Tam istihdama kavuşma)
1. SRAS'nin (+) Eğimli Olma Sebepleri

1) Fiyatların artmasıyla firmanın kâr marjı artar. Dolayısıyla üretim artar.
2) Üretim artarken maliyetlerde yükseliyorsa fiyatların artmasına sebep olur.
a. SRAS'nin Hareketi
99 Sağa kaydıranlar;
¾¾ Teknolojik yenilik
¾¾ Nüfus artışı
¾¾ Girdi maliyetlerinde düşme
¾¾ Emeğin veriminde artış
¾¾ İşçi ücretlerinde azalış
¾¾ Ham madde fiyatlarında azalış
¾¾ Pozitif arz şoku
99 Vergiler maliye politikası olduğu için AS'yi etkilemez.

b. LRAS'nin Hareketi
P TT
LRAS LRAS1
X = Üretim olanakları eğri-

X1 X sini sağa kaydıran fak-
törler.
0 Y 0 BB
YN
ÖRNEK
Petrol fiyatlarının aniden ve büyük ölçüde yükselmesi ile fiyatlar genel seviyesi ve çıktı
düzeyi nasıl değişir?
P
AS1
AS
Petrol fiyatları↑ $ AS sola kayar.
P1
P↑ Y↓ ➠ Stagflasyon
Po
Nedeni (AS'nin sola kayması)
Stagflasyon = Durgunluk içerisinde enflasyon

Y
Y1 Yo
ÖRNEK
Uzun dönemde uygulanan geliştirici maliye politikası etkinliği?

P
LRAS
G.M.P. ➠ IS sağa ➠ AD sağa

P1
P↑. Y (Etkin değil)
Po AD1
AD
Y
0 Yo

C. TOPLAM ARZ MODELLERI
1. Klasik Modelde AS
99 Tam istihdam P
AS
99 Tam rekabet Sebebi
99 Ücret ve fiyat esnek
99 Uzun dönemli analiz Y

0 YN
99 Maliye politikası uygulanmaz
99 Para politikasının etkinliği
P
AS
G.P.P. ➠ AD sağa kayar $ P↑ $ Y etkisiz

P1
Sadece fiyatlar ↑
Po AD1 MS↑ ➠ P↑
ADo
Y
0 Yo
99 Rasyonel bekleyişler hâkim
¾¾ Emek patron talebi reel ücretin azalan fonksiyonu d n -, L D .

w
P
¾¾ Emek arzı reel ücretin artan fonksiyonu d n -, L S -

w
P
a. Ricardocu Denklik (Ricardo-Barro Hipotezi)
Hane halkı rasyonel
Devlet borçlanmaya giderse
İleride vergi olarak geri alınacağını düşünüyorlar
Bugünkü tasarrufu↑
Denklik değişmeyecek
99 Klasiklere göre 1929 krizinin sebebi reel ücret artışıdır.

2. Keynesyen Model
9 Eksik istihdam P
9 Eksik rekabet Sebebi

AS
9 Ücret ve fiyatlar katı, rijit
9 Kısa dönemli analiz Y

0
9 Müdahaleci devlet anlayışı
9 Maliye politikasının etkinliği
G.M.P. ➠ AD sağa kayar
AS Y↑ $ Etkin
AD1
AD
Y
0 Yo Y1
9 Enflasyon yok (Fiyatlarda bir değişme yok ki enflasyon olsun.)

9 Eksik istihdamdan kurtulmanın yolu ➠ Genişletici maliye politikası
P AS
Tam istihdama ulaşana kadar G.M.P.

uygulanacak ve o düzeyde AS dik olur.
AD
Y
Yo YN
Ekonomiler tam istihdama veya döneme gelince AS dik çizilir. Bu yüzden Keynes bile olsa uzun dönem-
de politikalar etkisizdir.
¾ Likidite tuzağı sebebiyle: LM yatay
¾ Hane halkında para yanılması söz konusudur.
♦ Emek arzı nominal ücretin artan fonksiyonudur.
♦ Emek talebi (firmalar) reel ücretin azalan fonksiyonudur.

3. İşçi Yanılma Modeli (Monetaristler)

99 Tam istihdam (doğal işsizlik)
99 Tüm rekabet
99 Ücret ve fiyatlar esnektir.
99 Adaptif bekleyişler hâkim (uyarlayıcı)
99 Kısa ve uzun dönemli analiz
¾¾ Kısa dönem AS(+) eğimli
¾¾ Uzun dönem AS dik
w
99 Emek arzı beklenen reel ücretin artan fonksiyonudur d n
Pe
¾¾ Beklenen Enflasyon _ P e i - & d

w
n . $ Ls . $ Üretim . $ AS sola
Pe -
99 Politika seçiminde para politikası kullanılır.
Politika Etkinliği
P
LRAS
SRAS1
P2 SRAS
P1
G.P.P $ AD sağa kayar.
Po
AD1 Kısa dönemde (SR) & Y↑ P↑ & Etkin
AD Uzun dönem de (LR) & Y P↑ & Etkisiz

Y
YN Y1
99 Genişletici para politikası sonucu toplam talep sağa kaymış ve gelir Y1'e, fiyat P1'e yüksel-
miştir. Fiyatlardaki yükseliş beklenen enflasyonu yükselterek AS'yi sola kaydırmış ve yeni
denge P2, YN seviyesinde gerçekleşmiştir. O hâlde;
¾¾ Kısa dönemde $ Y↑ ➠ U < UN (Yani işsizlik doğal işsizliğin altına iner.)
¾¾ Uzun dönemde $ Y ➠ U = UN (Gelir değişmediği için işsizlik de değişmez.)

99 Para arzı artışı kendisinden çok enflasyon yaratır.
99 Para arzı sistematik biçimde artırılmalıdır. (büyüme oranına eşit)
99 Kurala göre politika uygulanır.

4. Firma Yanılma Modeli (Yeni Klasik $ Şokçu Lucas)

99 Tam istihdam (Doğal işsizlik seviyesinde)
99 Tam rekabet
99 Ücret ve fiyat esnek
99 Kısa ve uzun dönemli analizler
¾¾ Kısa dönem AS(+) eğimli
¾¾ Uzun dönem AS dik
99 Para ve maliye politikası beraber uygulanır.
99 En iyi politika politikasızlıktır.
Politika Etkinliği
Beklenen Politika Beklenmeyen (Şok) Politika
P P
LRAS LRAS
SRAS1 SRAS1
P1 SRAS P1 SRAS
1 2
Eşanlı 1
Po 0 Po 0
AD1 AD1
AD AD
Y Y
YN YN
Kısa ve uzun dönemde SR → Etkin

ETKİSİZ (Y, P↑) LR → Etkisiz
♦ Beklenen politika uygulandığında ♦ İktisadi ajanlar politikadan haber-

firmalar aynı anda antipolitika sizse kısa dönemde etki yaratacaktır.
uyguladığı için kısa dönemde de Ancak firmalar zamanla üretimi
uzun dönemde de gelir değişmez. azaltacağı için arz eğrisi sola
kayacak, uzun dönem dengesinde
politika başarısız olacaktır.
Lucas Arz Denklemi

Y = P – Pe
gerçekleşen bekleyen
enflasyon enflasyon
P > Pe ➠ Y↑ ➠ U↓ ➠ U < UN (İşsizlik, doğal işsizlik oranının altına iner.)

P < Pe ➠ Y↓ ➠ U↑ ➠ U > UN
P = Pe ➠ Y ➠ U = UN

5. Yeni Keynesyen Model (Katı, Yapışkan Ücret Modeli) (S. Fisher)

9 Tam istihdam (NAİRU)
9 Eksik rekabet
9 Ücret ve fiyatlar yapışkandır.
¾ Çünkü ekonomide;
♦ Toplu iş sözleşmeleri
♦ Menü maliyetleri
♦ Kösele maliyetleri
♦ İçerdekiler-dışardakiler modeli
♦ Etkin ücret teorisi
♦ Sendikalar
a. İçerdekiler-Dışardakiler Modeli
İçerdekiler, çalışanlar yani kalifiye olanlardır. Dışardakiler kalifiye olmayanlardır. Dışardakiler

işe alınırsa eğitim rotasyon vb. maliyetler oluşturacağından aynı ücrette çalışanlarla devam
etmek gerekir.
b. Etkin Ücret Teorisi
Emeğin verimi ile ücret arasında doğru orantı vardır. Ücretler düşürülürse verim düşer. Dola-
yısıyla çıktı düşer.
Denge ücret düzeyinin üzerindeki ücrete etkin ücret denir.
9 Kısa ve uzun dönemli analiz
¾ Uzun dönem AS(+) eğimli
¾ Uzun dönem AS dik
9 Arz eğrisinin şeklini beklenen enflasyon belirler.
9 Hem beklenen hem beklenmeyen politika etkilidir.
Ancak beklenmeyen daha etkilidir.

Klasik Model
P 99 G.P.P. uygulandı
AS
¾¾ P↑ Y → Etkisiz
P1 ¾¾ Aynı oranda enflasyon yaratır.
AD1 ¾¾ Rasyonel bekleyişler hâkim

Po
¾¾ Uzun dönemli analiz
AD ¾¾ Emek arzı reel ücretin fonksiyonu
Y
0 YN ¾¾ 1929 Buhranı sebebi reel ücretlerdeki yükseliş
¾¾ 1929 Buhranı'nın sebebi Say'a göre potansiyel

GSMH'deki azalış
Keynesyen Model
P 99 G.M.P. uygulandı
¾¾ P , Y↑ → Etkin
¾¾ Enflasyon yok
Po AS
¾¾ Kısa dönemli analiz
¾¾ G.M.P. ile eksik istihdam ortadan kaldırılır.

ADo AD1
¾¾ Emek arzı nominal ücretin fonksiyonu
Y
0 Yo Y1 ¾¾ 1929 buhranının sebebi efektif talep yetersizliği
¾¾ Para yanılması görülür.
¾¾ Duruma göre politika
İşçi Yanılma Modeli (M. Friedman)

P 99 G.P.P. uygulandı
LRAS
SRAS1 ¾¾ Kısa dönem ➠ P↑, Y↑ ➠ Etkin
SRAS
P2
¾¾ Uzun dönem ➠ P↑, Y ➠ Etkisiz
P1 ¾¾ Adaptif bekleyişler hâkim

Po
¾¾ Emek arzı beklenen reel ücretin fonksiyonu
AD1
AD ¾¾ Para arzı 2 kat↑ ➠ Enf. 3 kat↑
Y
0 YN ¾¾ Para arzı sistematik artırılmalıdır.
¾¾ Kurala göre politika

Firma Yanılma Modeli

P ♦♦ Beklenen politika için
LRAS
SRAS1 ♦♦ Beklenmeyen Friedmanla aynı
SRAS
99 G.P - M.P uygulandı
P1
¾¾ Beklenen politika kısa dönemde de uzun dönem-
Po de de etkisiz
AD1
¾¾ Beklenmeyen politika
AD
0
Y ♦♦ Kısa dönem ➠ P↑, Y↑ → Etkin
YN
♦♦ Uzun dönem ➠ P↑, Y → Etkisiz
¾¾ Rasyonel bekleyişler hâkim
¾¾ Y = P – Pe (Lucas Arz Denklemi)
P > Pe ➠ U < UN
P < Pe ➠ U > UN
P = Pe ➠ U = UN
¾¾ En iyi politika politikasızlıktır.
Katı, Yapışkan Ücret Modeli (Yeni Keynes)

P 99 G.M.P. uygulandı
LRAS
SRAS1 ¾¾ Kısa dönem ➠ Etkin (P↑, Y↑)
SRAS
P2
¾¾ Uzun dönem ➠ Etkisiz (P↑, Y )
P1 ¾¾ Beklenen enflasyon AS'yi belirler.

Po
¾¾ Ücret ve fiyatlar katı, çünkü;
AD1
AD ♦♦ hem beklenen hem beklenmeyen etkili ancak
Y beklenmeyen daha etkili
0 YN Y1
¾¾ Doğal işsizlik yerine NAURİ

Klasik Model
P 99 D.P.P. uygulandı
AS
¾¾ P↑ Y & Etkisiz
P1
AD
Po
AD1
Y
0
Keynesyen Model
P
99 D.M.P. uygulandı
¾¾ P , Y↓ & Etkin
Po AS
AD1 AD
Y
0 Y1 Y0
İşçi Yanılma Modeli (M. Friedman)

P 99 D.P.P. uygulandı
LRAS
SRAS ¾¾ Kısa dönem & P↓, Y↓
SRAS1
P0 ¾¾ Uzun dönem & P↓, Y
P1
P2
AD
AD1
Y
0 Y1 YN

P 99 Daraltıcı P. ve M. pol uygulandı

LRAS
SRAS ¾¾ Beklenen politika kısa dönemde de uzun dönem-
SRAS1 de de etkisiz
P1
¾¾ Beklenmeyen politika
Po ♦♦ Kısa dönemde ➠ P↓, Y↓ ➠ etkin

AD
♦♦ Uzun dönemde ➠ P↓, Y ➠ etkisiz
AD1
Y
0 YN
P 99 D.M.P. uygulandı
LRAS
SRAS ¾¾ Kısa dönem ➠ Etkisiz
¾¾ Uzun dönem ➠ Etkisiz
AD
AD1
Y
YN

Açık Ekonomi
AÇIK EKONOMİ
A. DÖVIZ PIYASASI
Kur (Parite): Para birimlerinin birbiri cinsinden değeri
99 Sabit Kur: M.B'nin kur düzeyini belirli bir orana sabitlemesidir (Müdahaleci)
1$ = 2¨
¾¾ Devalüasyon: Yerli paranın yabancı para karşısında değerinin düşürülmesidir.

♦♦ Amaç: İhracat↑
♦♦ İlk devalüasyon: 7 Eylül 1946
¾¾ Revalüasyon: Yerli paranın yabancı para karşısında değerinin artırılmasıdır.
♦♦ Amaç: İthalat
Devalüasyon ve revalüasyon sadece sabit kurda görülür.
99 Esnek (Dalgalı, Serbest) Kur: Kur seviyesinin döviz arz ve talebine göre piyasada belir-
lenmesidir.
¾¾ Yerli para değer kazandı ➠ Kur düştü $ 1$ = 3¨'den 2¨'ye
¾¾ Yerli para değer kaybetti ➠ Kur yükseldi $ 1$ = 2¨'den 4¨'ye
99 Gözetimli Dalgalı Kur (Tünelde Gezinen Yılan): Kur rakamlarının belirli aralıklarla ser-
best bırakılıp aralık dışına çıktığında M.B'nin müdahale etmesidir.
1$ = 3¨
1$ = 2¨
99 Çapraz Kur: İki yabancı paranın birbiri cinsinden değeri
1€ = 2,0871$
99 Reel Döviz Kuru (R)
P* → Dünya fiyatları
R = e$
P → Yurt içi fiyatları
Nominal döviz kuru
99 Satın Alma Gücü Paritesi
1$ = 1¨
1000$ $ ABD $ 500 kg muz
1000$ $ TR $ 300 kg muz

Açık Ekonomi
Kur hesaplanırken nominal rakamlara değil satın alınan mal miktarlarına bakılır. O hâlde enf-
lasyon oranı düşük ülkelerin satın alma gücü yüksektir.
Bu parite genellikle kalkınmayı ölçmek için kullanılır.
9 Devalüasyonun Olumlu Sonuçları;
¾ İhracatın artması
¾ Dış açıkların kapanması
9 Devalüasyonun Olumsuz Sonuçları;
¾ Dış. tic. dengesini bozar.
¾ Spekülatörlerin haksız kazanç sağlamasına yol açar.
¾ Devletin ve döviz borçlusunun dış borç yükü artar.
1. Marshall-Lerner Koşulu
Devalüasyonun hangi koşullar altında olumlu etki yaratacağını açıklar. Bu koşula göre;
em : İhtalat esnekliği
ex : İhracat esnekliği
em + ex > 1 ➠ Devalüasyon yap
em + ex < 1 ➠ Devalüasyon yapma
em + ex = 1 ➠ Fark etmez
2. J Eğrisi
Devalüasyon dış ticareti
önce olumsuz sonra olumlu
Fazla
etkiler, yani devalüasyonun
Denge 0 t (zaman)
olumlu sonuçlarının belirli bir
zamanda görülmesine denir.
J eğrisi akım değişkendir.

olu
Açık
su
i
e
m
tk
ze lu
tki olu m

Açık Ekonomi
B. ÖDEMELER BILANÇOSU
Ülkelerin diğer ülkelerle yapmış oldukları her türlü ticari faaliyetin gösterildiği çift taraflı kayıt
esasına dayanan bilançodur. 4 kalemden oluşur. Akım değişkendir.
1. Cari işlemler hesabı
2. Sermaye ve finans hesabı

Çizgi üstü → Ana kalemler
3. Net hata ve noksan hesabı
4. Resmî rezervler hesabı Çizgi altı → Düzenleyici kalemler
Ödemeler Bilançosu Dengesi = 1 + 2 + 3 = 4
1+ 2+ 3+ 4 = 0
1. Cari İşlemler Hesabı

99 Mal ve hizmet ticaretleri (M, X)
99 Karşılıksız transferler
99 Hibe ve bağışlar
99 Turizm, sağlık vb.
99 Faiz, kâr payı, temettü
2. Sermaye ve Finans Hesabı

99 Kısa ve uzun vadeli, tahvil, hisse senedi vb.
99 Dış borç, anapara
ÖRNEK
Ali LİBOR → Faizler yüksek (BİS’e gitmek yerine Londra borsasından aldı)
Ser (Yurt içi faizler yüksek)
m a y e çı kı şı
Lima İşbank → (Vadeli mevzuat)

Ser (Yurt içi faizler yüksek)
m a y e g i ri ş i
3. Net Hata Noksan (İstatistiki Farklar) Hesabı

99 Kayıt dışı ekonomiler
99 Gümrük kaçakçılığı
99 Gümrükte unutulan mallar

Açık Ekonomi
4. Resmî Rezervler Hesabı

9 SDR (Özel çekme hakkı)
9 IMF kredisi
9 M.B'nin döviz ve altın işlemleri
Altın
M.B tarafından Mal ticareti
Resmî rezervler Cari işlemler
NX Açık ➠ X < M ➠ Dış ticaret açığı

Cari işlemler hesabı açık ➠ Cari açık
5. BP Eğrisi (Ödemeler Bilançosu Dengesi)

i
BP
ed
e ¾ Her denge faiz oranı ve gelir seviyesinde
g
en ödemeler bilançosunu dengeye getiren pozi-
D
su
n ço tif eğimli doğruya BP eğrisi denir.
Bila
d.
Ö ¾ Net ihracat doğrusundan elde edilir.
6. BP'nin Pozitif Eğimli Olma Sebepleri

Y↑ ➠ M↑ ➠ NX↓ ➠ Cari işlemler ➠ Sermaye hesabında ➠ faiz↑
hesabı açık fazla yaratılmalıdır
9 Gelir arttıkça ithalatın artması cari işlemlerde açığa sebep olur. Bu açığın sermaye hesa-
bında dengelenmesi için faizler yükseltilerek sermaye hesabında fazla yaratılır. Böylelikle
ödemeler bilançosu dengede kalır.

Açık Ekonomi
7. Dengesiz Durumlar
i
LA
AZ
IK
BP
Ç
,F
,A
X↑
X↓
N
N
↓,
↑,
,M
,M
Y↓
Y↑
Y
Y2 Yo Y1
8. BP'nin Hareketi
Reel döviz kuru↑ $ BP sağa
9. BP'nin Eğimi
99 Marjinal ithalat eğilimi (m)↑ ➠ BP'nin eğimi↑ (dikleşir)
99 Sermaye hareketliliği↑ ➠ BP'nin eğimi↓ (yatıklaşır)
a. Tam Sermaye Hareketliliği (Mundell-Fleming Modeli)

i
Yurt içi
faiz FAZLA
i* = i BP
Dünya
faiz
oranı AÇIK
Y
0
b. Sıfır Sermaye Hareketliliği

i
BP
Sermaye hareketlerinin
FAZLA AÇIK faize duyarlılığı arttıkça
BP YATIKLAŞIR.
Y
0

Açık Ekonomi
c. Kısmi (Sınırlı) Sermaye Hareketliliği

i
BP
FAZLA
AÇIK
Y
0
C. DIŞ DENGE
İç denge ➠ IS = LM
Dış denge ➠ IS = LM = BP
i
LM
BP
IS
Y
0 Yo
IS ve LM hareket etse bile her koşulda tekrardan BP'nin üzerinde kesişecektir. Yani daima 3 eşitlik
arayacağız.
Soruları Çözerken !!!
ESNEK KUR SABİT KUR
R =d n- R=d n-
i* i*
i. i.
 Yerli para değersiz  Yerli para değersiz
 Yerli tahvil talebi↓  Yerli tahvil talebi↓
 Sermaye çıkışı yaşanır  M.B. müdahale eder.
 Yerli mallar ucuz  TL alır, döviz sürer.
 İhracat↑
M S↓

Açık Ekonomi
ÖRNEK
Esnek döviz kurunda tam sermaye hareketliliğinde geliştirici maliye politikası uygula-
nırsa?
i G.P.P ➠ LM sağa
LM ¾¾ i > i*
LM1
¾¾ Ödemeler Bilançosu Açık
¾¾ R = d n-
i*
i.
i* = io BP
♦♦ Yerli para değersiz
i1
♦♦ Yerli tahvil talebi↓
IS1
♦♦ Sermaye çıkışı yaşanır.
IS
Y ♦♦ Yerli mallar ucuzlar
Yo Y1
♦♦ İthalat↑ $ IS sağa
♦♦ Y ↑ ➠ ETKİN
ÖRNEK
Dalgalı kur sisteminde Mundell-Fleming modelinde geliştirici maliye politikası uygula-

nırsa?
i G.M.P ➠ IS sağa
LM
¾¾ i > i*
¾¾ Ödemeler Bilançosu Açık
¾¾ R = d n.
i1 i*
i-
i* = io BP
♦♦ Yerli para değerli
IS1
♦♦ Yerli tahvil talebi↑
IS
Y ♦♦ Sermaye girişi yaşanır.
♦♦ Yerli mallar pahalı
♦♦ İthalat↑ $ IS sola
♦♦ Y ➠ ETKİSİZ

Açık Ekonomi
ÖRNEK
Sabit kurda Mundell-Fleming modelinde geliştirici maliye politikası uygulanırsa?

i G.M.P ➠ IS sağa
LM
¾¾ i > i*
LM1
¾¾ Ö.B. FAZLA
¾¾ R = d n.
i1 i*
i-
i* = io BP
IS1
IS
Y ♦♦ M.B. müdahale eder.
Yo Y1
♦♦ TL sürer, döviz alır.
MS↑ ➠ LM sağa
♦♦ Y↑ ➠ ETKİN
ÖRNEK
Tam sermaye hareketliliğinde sabit döviz kurunda geliştirici maliye politikası uygula-
nırsa?
i G.P.P ➠ LM sağa
LM
LM1 ¾¾ i* > i
¾¾ Ö.B. AÇIK
¾¾ R = d n-
i*
i* = io BP i.
i1
♦♦ Yerli tahvil talebi
IS ♦♦ M.B. müdahale eder.

Y
Yo ♦♦ TL alır, döviz sürer.
MS↓ ➠ LM sola

Açık Ekonomi
SONUÇ
Esnek Kur Sabit Kur

IS mutlaka oynar LM mutlaka oynar
Para politikası etkin Maliye politikası etkin
ÇALIŞMA SORUSU
Yukarıdaki soruların daraltıcı politikalarını uygula.
ÖRNEK
Esnek döviz kurunda tam sermaye hareketliliğinde geliştirici maliye politikası uygula-
nırsa?
i D.P.P ➠ LM sola
LM1
¾¾ i > i*
LM
¾¾ Ö.B. FAZLA
¾¾ R = d n.
i1 i*
i-
i* = io BP
IS
IS1
Y ♦♦ Sermaye girişi yaşanır.
Y1 Yo
♦♦ Yerli mallar pahalı
♦♦ İthalat↑ ➠ IS sola
♦♦ Y↓ ➠ ETKİN

Açık Ekonomi
ÖRNEK
Dalgalı kur sisteminde Mundell-Fleming modelinde geliştirici maliye politikası uygula-

nırsa?
i D.M.P ➠ IS sola
LM
¾¾ i* > i
¾¾ Ö.B. AÇIK
¾¾ R = d n-
i*
i* = io BP i.
i1

IS
IS1 ♦♦ Sermaye çıkışı yaşanır.
Y
♦♦ Yerli mallar ucuz
♦♦ İhracat↑ ➠ IS sola
ÖRNEK
Sabit kurda Mundell-Fleming modelinde geliştirici maliye politikası uygulanırsa?

i D.M.P ➠ IS sola
LM
¾¾ i* > i
¾¾ Ö.B. AÇIK
¾¾ R = d n-
i*
i* = io BP i.
i1

IS
IS1 ♦♦ M.B. müdahale eder.
Y
♦♦ TL alır, döviz sürer.
MS↓ ➠ LM sola
♦♦ Y↓ ➠ ETKİN

Açık Ekonomi
ÖRNEK
Tam sermaye hareketliliğinde sabit döviz kurunda geliştirici maliye politikası uygula-
nırsa?
i LM1 D.P.P ➠ LM sola
LM
¾¾ i > i*
¾¾ Ö.B. FAZLA
¾¾ R = d n.
i1 i*
i-
i* = io BP

IS
Y ♦♦ M.B. müdahale eder.
Yo
♦♦ TL sürer, döviz alır.
MS↑ ➠ LM sağa

Enflasyon ve İşsizlik
ENFLASYON VE İŞSİZLİK
A. ENFLASYON
1. Yapısına Göre Türleri
a. Talep Enflasyonu
Toplam talebin toplam arzı aşmasıyla oluşan enflasyondur.

P
AS
¾¾ Toplam talepteki artış, fiyatlar genel düze-

P2
yini artırır. (Po → P2) Millî gelirdeki artış,
Po tam istihdam denge gelir düzeyinden Y2'ye
yükselir. (Y* → Y2). Bu reel değil, nominal
AD1 bir artıştır ve enflasyonist açığı gösterir.
AD
Y
Y* Y2
b. Arz Enflasyonu
Toplam arzın herhangi bir nedenle azalması sonucu meydana gelir.

P ¾¾ Toplam arzın azalması, fiyatlar genel dü-
AS2
zeyini artırır. (Po → P1) Millî gelir azalır.
AS1 (Y* → Y1). Tam istihdam denge gelir sevi-
P1 yesinin altındaki yeni durumda oluşan talep
yetersizliği ve istihdamın azalması deflas-
Po
yonist açık yaratır.
♦♦ P↑ Y↓ ➠ Stagflasyon
AD
Y1 Y*
Y Nedeni ➠ Arz Enflasyonu
c. Maliyet Enflasyonu
Girdi maliyetlerinin yükselmesi veya piyasada rekabetin bozulmasıyla toplam arzın sola kay-
masıdır.
d. Stagflasyon
Durgunluk içinde yaşanan enflasyondur.
Nedeni: Arz enflasyonudur.
Friedman tarafından ortaya atılmıştır.

Rakamlarına Göre Türleri
e. Sürünen Enflasyon
Enflasyon rakamları tek basamaklıdır.
f. Dört Nala Enflasyon
Enflasyon rakamları iki basamaklıdır.
g. Hiperenflasyon
Aylık enflasyon rakamları 3, yıllık enflasyon rakamları 4 basamaklıdır. Enflasyon gün aşırı
hatta gün içinde değişebilir. Hiperenflasyonun nedeni sürekli parasal genişlemedir.
i. İthal Enflasyon
İthal girdi fiyatlarının yükselmesine bağlı olarak maliyetlerin artması ve bu şekilde ekonominin
dışarıya bağımlı olması nedeniyle ortaya çıkan fiyat artışlarıdır.
ii. Fiyat Enflasyonu (Kâr Enflasyonu)
Piyasada rekabetin aksamasıyla birlikte fiyatlarını yükselterek kâr marjlarını artıran firmaların
neden olduğu enflasyondur.
iii. Kronik Enflasyon
Fiyat artışlarının yıllar hatta on yıllar boyunca çift haneli rakamlarla ifade edildiği enflasyon
türüdür.
2. Kavramlar
99 Stagnasyon: Durgunluk
99 Stagflasyon: Durgunluk içinde enflasyon. İşsizlik ve enflasyonun bir arada yaşanması
99 Slumpflasyon: Bir ülkede enflasyonla mücadele edilirken reel olarak daralmış küçük bir
ekonomide eş zamanlı olarak ekonomiyi canlandırmaya çalışmaktır.
99 Deflasyon: Toplam talebin toplam arz karşısında yetersiz kalması nedeniyle ekonominin
durgunlaşması ve fiyatların gerilemesidir.
99 Dezenflasyon: Enflasyon artış hızının azalmasıdır.
99 Resesyon: Ekonominin büyüme hızının nüfus artış hızının altına inmesidir.
99 Monetarizasyon: İç borçların para basılarak bir defada ödenmesidir.

3. Enflasyon Hesaplama Yöntemleri
a. TÜFE
Tüketim mallarından oluşturulan bir sepetin laspeyres fiyat endeksi ile hesaplanmasıdır.
i. Laspeyres Fiyat Endeksi
Baz yıl ağırlıklı sabit sepete dayalı olarak hesaplanan endekstir.
b. GSMH Zımni Deflatörü
Ülkedeki tüketim, üretim, yatırım, ihraç ve kamu mallarından oluşan bir sepetin Paasche Fiyat
endeksiyle hesaplanarak ülkenin fiyatı ve reel GSMH'sindeki değişmeyi gösteren endekstir.
i. Paasche Fiyat Endeksi
Cari yıl ağırlıklı değişken sepete dayalı olarak hesaplanan endekstir.
99 Paasche daha gerçekçidir.
Nominal GSMH
Deflatör = $ 100
Reel GSMH
ÖRNEK
Nominal GSMH F.I

1. yıl 220 120
a) Ekonomide ne yaşanmaktadır?
2. yıl 360 110
3. yıl 420 90 b) 4. yıl reel GSMH?
4. yıl 480 80
ÇÖZÜM
a) Deflasyon yaşanmaktadır.
Nominal GSMH
b) Deflatör = $ 100
Reel GSMH
480
80 = $ 100 & Reel = 600
Reel

TÜFE Deflatör Farkları
TÜFE DEFLATÖR
 Sadece tüketim mallarını kapsar.  Tüketim, yatırım ve üretim mallarını kapsar.
 İthal mallar dâhil edilir.  SADECE yurt içi üretim hesaplanır.
 Laspeyres F.I. ile hesaplanır.  Paasche F.I. ile hesaplanır.
 SADECE fiyat değişmeleri hakkında  Fiyat ve üretim değişimi hakkında bilgi
bilgi verir. verir.
 Sabit sepete dayalı olduğu için gerçeği  Değişken sepete dayalı olduğu için
yansıtmaz. gerçekçidir.
99 Deflatör, TÜFE'ye göre daha kapsamlıdır.
4. Enflasyon Maliyetleri
99 Gelir dağılımını bozar. (Sabit ücretlinin aleyhine)
99 Servet dağılımını bozar.
99 Kaynak dağılımını bozar.
99 Para ikamesi yaygınlaşır.
¾¾ Yerli para yerine yabancı paranın kullanılması
¾¾ M.B'nin para politikasında etkinliği azaltır.
99 Yatırım kararları ertelenir.
99 Nakit tutma maliyetleri artar.
99 Kısa dönemli kararlar alınır, yapılan planlar tutmaz.
Enflasyonla Mücadele
Cold Turkey (Soğuk Hindi) (Şok Politika) Tedrici (Aşamalı) Politika

 M.B’nin para arzını aniden ve büyük  Para arzının kademeli bir şekilde
ölçüde daraltmasıdır. azaltılmasıdır.
Olumlu sonucu: Enflasyon kısa sürede Olumlu sonucu: Geliri çok fazla
düşürülür. azaltmaması
Olumsuz sonucu: Geliri çok fazla azaltır. Olumsuz sonucu: Enflasyonun
düşmesi zaman alır.
%12 %3 %12 %9 %6 %3

Fedakarlık Haddi: Ülkenin enflasyonla mücadelede gelirden ne kadar vazgeçebileceğini gös-

teren katsayıdır. Fedakarlık haddi yüksek ülkelerin şok politikayı seçmesi mantıklıdır.
Tanzi Olivera Etkisi
2017 $ 5000¨ (Vergi tahakkuk)

$ 5000¨ (Vergi tahsil)
Verginin tahakkuku ile tahsilatı arasında geçen zamanın uzamasıyla paranın yaşadığı reel
değer kaybına denir.
5. Laffer Eğrisi
Vergi hasılatı
Vergi oranı
a. Emisyon
M.B'nin para basması
b. Senyoraj Geliri
Devletin para basma tekeline sahip olmasından sağladığı gelirdir. Yani para basma maliyetiyle
paranın değeri arasındaki farktır.
c. Konvertibilite
Paranın diğer para birimlerine çevrilebilme hızıdır.
99 Konvertibilite hızı yüksek ülkenin senyoraj geliri de yüksektir.
B. İŞSİZLİK
1. İradi İşsizlik
Cari ücret düzeyinde çalışmak istemeyenler.
99 Klasik modelin işsizlik türüdür.

2. Gayri-İradi İşsizlik
Cari ücret düzeyinde çalışmak isteyip iş bulamayanlar.
99 Keynesyen modelin işsizlik türüdür.
3. Konjonktürel (Devrevi) İşsizlik

Konjonktür dalgaların daralma dönemlerinde görülen işsizlik türü.
OM Trend (Büyüme) Eğrisi

BO
E
RV
Zİ
MA
GSMH
Ü
AN
ÜNT
L
ÖK
AN
VE DA Ç
İR
C
Z RA
LM
A
P
Dİ
Zaman
0
99 Resesyon: Trend eğrisinin üstündeki daralma (kısa süreli)
99 Depresyon: Trend eğrisinin altındaki daralma (uzun süreli)
¾¾ Canlanma olağan seyrinden farklı olursa;
♦♦ Boom (Patlama): Gelirin olağandan fazla artması
¾¾ Daralma olağan seyrinden farklı olursa;
♦♦ Çöküntü: Gelirin olağandan fazla gerilemesi
Çıktı Boşluğu (Hasıla Boşluğu) = Potansiyel GSMH – Fiili GSMH
Tüm kaynakların kullanıldığı
Konjonktürel Dalgalanma Sebepleri
99 Klasikler $ Arz yetersizliği
99 Keynes $ Talep yetersizliği
99 Monetaristler $ Para kontrolsüzlüğü

9 Yeni klasikler $ Şoklar
9 Yapısalcı görüş $ Teknoloji
9 Arz yanlı iktisat $ Vergiler
¾ Reaqanomist iktisatçılar (Ronald Reagan) ➠ 1985 ABD Başkanı
4. Friksiyonel (Geçici, Arızi) İşsizlik

Üniversiteyi bitirmiş iş arayanlar veya bir işten çıkmış başka iş arayanlardır.
Maksimum 6 ay
5. Yapısal İşsizlik
Teknolojik gelişmeye ayak uyduramamadan kaynaklanan işsizlik (Daktilo $ Phillips Eğrisi)
9 Friksiyonel işsizlik uzun süre devam ederse yapısal işsizliğe dönüşür.
6. Doğal İşsizlik
Friksiyonel ve yapısalın toplamından oluşan ve enflasyonu hızlandırmayan %4-%6 arasında
değişen işsizliktir. Tam istihdam seviyesi olarak kabul edilir. Friedman ortaya atmıştır.
9 Yeni Keynesyenler buna "NAİRU" demiştir.
7. Gizli İşsizlik
Bir iş yerinde çalışan işçilerden bir kısmının işe gelmemesi üretilen mal miktarında değişikliğe
yol aşmıyorsa gizli işsizlik söz konusudur. Yani emeğin veriminin sıfır olduğu çalışanlardır.
a. Phillips Eğrisi (PC) r (Enflasyon oranları)
¾ Orijinal PC (W. Phillips)
Nominal ücretlerle işsizlik arasındaki ters ilişkiyi

açıklar.
¾ Lapreys'in geliştirdiği PC
Nominal Reel ‹flgücü

- & . & - & ‹flsizlik .
ücretler ücretler talep fazlas›
U
¾ Solow-Samuelson'un modifiye ettiği PC enflasyon UN (işsizlik)
↓
ve işsizlik arasında ters ilişki vardır. Doğal işsizlik
♦ Son hâlidir.
♦ Sadece "PC" derse bu gelecek aklına

b. Kısa Dönem Phillips Eğrisi (SRPC)
i. Sağa Kaydıranlar
99 Beklenen enflasyon↑ $ AS sola
99 Emeğin veriminin↓ $ AS sola
99 Teknolojik gerileme $ AS sola
♦♦ AS'yi sola kaydıran nedenler Phillips Eğrisi'ni sağa kaydırır.

r
Hystereyses (Histerisis, Çekim) Etkisi
99 Yeni keynesyenler ortaya attı.
¾¾ Yandaki şekilde Phillips Eğrisi'nin sağa kaymasıyla

doğal işsizlik oranı U N 2 'ye yükselmiştir. Bu durum
U
U N1 U N2 hystereyses etkisidir.
PC2
PC1
ÖRNEK
Bir ekonomide para arzı artırılırsa Phillips eğrisi (PC) nasıl değişir?
r
MS↑ $ r↑
r2 Phillips Eğrisi değişmez. Eğri üzerinde hare-
ket olur.
r1
U
UN

8. Uzun Dönem Phillips Eğrisi (LRPC)

r
LRPC
Uzun dönemde enflasyon ile işsizlik arasında ilişki

yok!
U
UN
9. Bekleyişlerin Dâhil Edildiği Phillips Eğrisi (Monetarist)

r (%)
LRPC
%9
%6
B C
%3
A PC3(re = 6)
PC2(re = 3)
U1 UN U2 U
PC1(re = 0)
99 Hükûmet işsizliği doğal işsizliğin altına indirmek için para arzını artırsın, enflasyon yükselir.
Yükselen enflasyon beklenen enflasyonu artırır ve uzun dönem Phillips Eğrisi sağa kayar.
Eğer hükûmet işsizliği U1 düzeyinde tutmada ısrarcı olursa bu silsile devam eder. Sonuç ola-
rak doğal işsizliğin altında kalmasında ısrar edilirse yükselen enflasyona razı olunmalıdır.
A noktası ➠ r > re ➠ U < UN ➠ Y > YN
B noktası ➠ r = re ➠ U = UN ➠ Y = YN
C noktası ➠ r < re ➠ U > UN ➠ Y < YN

10. Modellerde Phillips Eğrisi
KISA DÖNEM UZUN DÖNEM

99 Phillips Eğrisi geçerlidir.
KEYNES 99 Negatif eğimlidir.
99 Para yanılsaması geçerlidir.

99 Phillips Eğrisi geçerlidir. 99 Phillips Eğrisi geçersizdir.
99 Negatif eğimlidir. 99 Dikeydir

MONETARİST
99 Adaptif bekleyişler hâkim 99 Adaptif bekleyişler hâkim
99 Doğal işsizlik geçerli 99 Doğal işsizlik geçerli

99 TC geçersizdir.
99 Enflasyon ile işsizlik arasında ilişki yok
YENİ KLASİK 99 Dikeydir
99 Doğal işsizlik geçerli
11. Büyüme-İşsizlik İlişkisi

99 Okun Yasası: Ekonomide %2,25'in üstündeki her 1 puanlık büyüme işsizliği 0,5 azaltır.
ÖRNEK
İşsizliği %2 azaltmak için gereken büyüme oranı kaçtır?
%1'lik büyüme 0, 5 iflsiz

%x büyüme 2 iflsiz
x = %4 + 2, 25
= %6, 25

C. TÜKETİM TEORİLERİ
1. Mutlak Gelir Hipotezi (J.M. Keynes)

C = f(Yd) ➠ Tüketim harcanabilir gelirin artan fonksiyonu
APC = d n.
c
Y-
2. Tüketim Bulmacası (Kuznets)

9 Kısa dönemde gelir arttıkça ortalama tüketim eğilimi azalmakta uzun dönemde ise sabittir.
9 Düşük gelir gruplarında gelir arttıkça azalmakta, yüksek gelir gruplarında sabittir.
9 Ortalama tüketim eğiliminin net olarak belirlenememesine tüketim bulmacası denir.
9 Kuznets'e göre uzun dönemde ortalama tüketim eğilimi 1'e eşittir. (APC = 1)
3. Nispi Gelir Hipotezi (Dusenbery)

C = Nispi Gelir ➠ Sosyal statü
C ¾ Dusenbery'e göre tüketimin temel be-
lirleyicisi nisbi gelir yani içinde bulun-
(Sınıf 3)
C1 duğu sosyal çevredir.
(Sınıf 2)
Yandaki şekle göre gelir Yo'dan Y1'e
Co
çıktığında tüketim Co'dan C1'e ve sos-
Co′
(Sınıf 1) yal çevre, sınıf 3'e yükselmektedir.
Ancak gelir Yo'dan Y2'ye düştüğünde

birey bir alt sınıfa geçmez. Aynı sınıfta
daha az tüketir.
Y Yani (Sınıf 2 - C ol )
Y2 Yo Y1
a. Mandal (Takoz, Ratchet) Etkisi
Kişinin geliri yükseldiğinde, artan tüketimin geliri düştüğünde, azalan tüketimden daha çok
olmasına yani tüketimin geriye gidememesine denir.
|C1Co| > |Co Co ol |
Mikro temellere dayanmadığı için kabul edilmez.

4. Yaşam Boyu Gelir Hipotezi (Modigliani) (Ando) (Brumberg)

9 Bireylerin tüketimleri yaşam boyunca elde etmeyi düşündükleri gelirin fonksiyonudur.
9 İnsanların ömür boyunca elde ettiği gelir, tüketim kararlarını belirler.
9 İnsanların gelirlerini çalışma dönemlerinde emekliliğe göre fazladır. Tüketim dalgalanması

yaşamamak için gelirleri fazlayken tasarruf ederler ve bunu emeklilikte harcarlar.
ÖRNEK
Ömer, 20 yaşında işe başlar, yılda 30.000¨ kazanır, 65 yaşında emekli olur, 80 yaşında ölür.
Çal›flma hayat› boyunca kazanc›

C=
Yaflam süresi
45 y›l . 30000 1350000
C= = = 22500
80 - 20 60 y›l
↓
Doğum tarihi
İşe başlama tarihi
Servet ağacı
TASARRUF Tüketim düzleşmesi
20 65 80
yaş emekli ölüm
Mikro temellere dayandığı için kabul edilir.
Ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Çünkü;

¾ Yaşam süreleri farklıdır.
¾ GSMH farklıdır.
¾ Kişi başına gelir seviyesi farklıdır.
¾ SGK'nın çalışma şekli farklıdır.
¾ Enflasyon farklıdır.

5. Sürekli Gelir Hipotezi (M. Friedman)

C = Sürekli gelir (Gelecekte elde edilecek gelirlerin bugüne indirgenmesiyle bulunur.)
Kişinin tüketimini sağladığı sürekli geliri belirler. Geçici gelirden etkilenmez. Çünkü tüketim
düzleşmesi vardır.
6. Zamanlararası Tüketim Teorisi (I. Fisher)

99 Zamanlararası farksızlık eğrisiyle zamanlararası bütçe doğrusunun teğet olduğu yerde
denge sağlanır.
99 Tüketim düzleşmesi oluşur.
99 Tüketimin temel belirleyicisi, kişinin şimdiki, bugünkü ve yarınki geliridir.
¾¾ Tüketimi mikro temellerle açıklar.
¾¾ Sürekli gelir ve yaşam boyu gelir hipotezleri bu teoriye dayanır.
7. Tüketimi Sürükleme Hipotezi (A. Smithies)

Ceteris Panibus iken Keynes'in "Kullanılabilir gelir arttıkça ortalama tüketim eğilimi azalır."
görüşü geçerlidir. Ancak diğer şeyler değiştiğinde tüketimde bu değişkenler tarafından (servet,
gelir artışı, geçici gelir) sürüklenir.
8. Rassal Yürüme Hipotezi (R. Hall)

C = Sürekli gelir + Geçici gelir
Kişinin tüketim harcamalarının değişmesine neden olan gelirdeki tesadüfi değişiklikler yani
gelirde yaşanan şoklardır.
a. Tüketimi Etkileyen Faktörler
99 Gelir beklentileri
99 Fiyat beklentileri
99 Faiz↑ $ S↑ $ C↓
¾¾ Aksi durumlar için;
İkame etkisi: –
‹.E + G.E = T.E
Gelir etkisi: + .
(i, C)

KLASİK KEYNES MONETARİST
Reel ücretin azalan Reel ücretin azalan Beklenen reel ücretin

Emek Talebi
fonksiyonu fonksiyonu azalan fonksiyonu
Reel ücretin artan Nominal ücretin artan Beklenen reel ücretin
Emek Arzı
fonksiyonu fonksiyonu artan fonksiyonu
Dönem Uzun Kısa Kısa ve uzun
Kısa = (+) eğimli,

AS Dik Yatay
Uzun = dik
29 Krizi Sebebi Reel ücretlerdeki artış Efektif talep yetersizliği MS'nin kontrolsüz artırılması
LM göreli olarak dik

LM Dik Yatay
IS göreli olarak yatay
Politika seçimi Para Maliye Para
Kısa: Etkin,
Politika etkinliği Etkisiz Etkin
Uzun: Etkisiz
Paranın Dolaşım Hızı Sabit İstikrarsız İstikrarlı
Para ve Enflasyon Mr↑ = Enf↑ – Mr↑ 2 kat ➠ Enf. 3 kat
İşsizlik İradi Gayri iradi Doğal işsizlik
Para Talebinin Faiz Esnekliği Sıfır Yüksek Düşük
Kısa: Geçerli,
PC – Geçerli
Uzun: Geçersiz
İstihdam Tam Eksik Tam (Doğal İşsizlik)

1. Aşağıdakilerden hangisi makroeko- 3. Aşağıdakilerden hangisi laspeyres
nomik politikaların temel amaçları fiyat endeksi ile ilgili doğru bir ifade-
arasında sayılamaz? dir?
A) Tam istihdam A) Deflatör hesaplamasında kullanılır.
B) Ekonomik büyüme B) Baz yılı fiyatları esas alınır.
C) Gelir dağılımında adalet C) Değişken sepete dayalı bir endeks-

tir.
D) Fiyat istikrarı
D) İşsizlik hesaplamasında kullanılan
E) Piyasa dengesi
endeksler arasında yer alır.
E) Net dış faktör gelirleri düşülerek he-

saplama yapılır.
isemkitap.com
4. Reel faiz oranı %15 ve beklenen enf-

2. Aşağıdakilerden hangisi geniş an-
lasyon değeri %40 iken nominal faiz
lamda tam istihdam kavramını ifade
oranı kaçtır?
eder?
A) %60 B) %90
A) Emek piyasası dengesi
C) %61 D) %65
B) Tüm üretim faktörlerinin etkin ve
tam olarak kullanılması E) % 100
C) Mal piyasası dengesi
D) Enflasyon ve işsizliğin hedeflenen

düzeyde olması
E) Doğal işsizlik düzeyinin sıfır olması

5. GSMH Zımni Deflatörü ile TÜFE ara- 7. Bir ekonomideki faktör gelirleri top-
sındaki fark, aşağıdakilerden hangi- lamı, aşağıdakilerden hangisini ifade
sinde yanlış verilmiştir? eder?
A) Ekonomik büyüme anlamında def- A) Millî Gelir

latör, TÜFE’ye göre daha gerçekçi
B) Safi Millî Hasıla
sonuçlar verir.
C) Gayrisafi Millî Hasıla
B) Deflatör tüketim, yatırım ve kamu
mallarını kapsarken, TÜFE sadece D) Kişisel Gelir
tüketim mallarını kapsar. E) Harcanabilir Gelir
C) TÜFE hesaplamasına ithal mallar
dâhil edilirken deflatör hesaplama-
sına dâhil edilmez.
D) Deflatör, gelir dağılımının ölçümün-

de TÜFE’ye göre daha gerçekçi so-
nuçlar verir.
8. Harcanabilir gelir 1000 birim iken ge-
E) Deflatör hesaplanırken kullanılan lir vergisi oranı 0,6 olan bir ekonomi-
mallar yıldan yıla değişiklik göstere- de hasıla kaç birimdir?
isemkitap.com
bilir.
A) 1000 B) 1500
C) 2000 D) 2500
E) 10.000
6. I. Harcama Yöntemi
II. Gelir Yöntemi
III. Üretim Yöntemi

9. C = 100 + 0,6 Yd
Ülkemizde GSYİH, yukarıdaki yön-
şeklinde tüketim fonksiyonu verildi-
temlerden hangilerinde katma değer
ğinde harcanabilir gelir 1500 birim
usulü ile hesaplanır?
iken tasarruf düzeyi kaçtır?
A) I ve II B) II ve III
A) 1250 B)1475
C) I ve III D) Yalnız II
C) 1375 D)750
E) Yalnız III
E) 500

10. GSYİH = 4000 12. Denk bütçenin geçerli olduğu bir
ekonomide tüketim harcamaları
Gayrisafi Yatırım = 600
1200, toplam tasarruf 900 ve kamu
Net Yatırım = 300 harcamaları 400 iken GSMH kaç bi-
Dolaylı Vergiler = 540 rimdir?
Dışarıdan Faktör Gelirleri = 860 A) 2100 B) 2500

Dışarıya Faktör Giderleri = 320 C) 2700 D) 1700
Yukarıdaki verilere göre ekonomide E) 1300

millî gelir düzeyi kaç birimdir?
A) 3700 B) 3200
C) 4240 D) 4540
E) 4840
isemkitap.com
11. GSYİH = 700 13. C = 60 + 0,2 (Y – T) iken harcanabilir

gelir 800 birim olduğunda toplam ta-
Tüketim = 60
sarruf kaç birimdir?
Bütçe açığı = 40
A) 560 B) 220
Dış Ticaret Açığı = 20
C) 600 D) 580
Harcanabilir Gelir = 140
E) 400
Yukarıda verilenlere göre ekonomi-
deki yatırım tutarı kaç birimdir?
A) 20 B) 40
C) 60 D) 80
E) 400

14. Cari fiyatlarla GSMH 400¨ iken fiyat 17. Basit Keynesyen modele göre tüke-
endeksi 200 ise amortismanların 50 tim ve tasarruf fonksiyonlarının doğ-
olması durumunda sabit fiyatlarla rusal olduğu varsayımında, harca-
safi millî hasıla kaç TL olur? nabilir gelir arttıkça aşağıdakilerden
hangisi gerçekleşmez?
A) 50 B) 100
A) Ortalama tüketim eğilimi azalır.
C) 150 D) 200
B) Ortalama tasarruf eğilimi artar.
E) 250
C) Uyarılmış tasarruflar azalır.
D) Otonom tüketim değişmez.
E) Otonom tasarruf değişmez.
15. Harcanabilir gelir Tasarruf

800 10
1000 30
18. Keynes'e göre tüketim harcamaları
1200 50
aşağıdakilerden hangisinin bir fonk-
Tabloya göre marjinal tüketim eğilimi
isemkitap.com
siyonudur?
aşağıdakilerden hangisine eşit olur?
A) Nominal faiz oranı
A) 0,9 B) 0,8
B) Beklenen enflasyon
C) 0,75 D) 0,7
C) Sürekli gelir
E) 0,6
D) Harcanabilir gelir
E) Beklenti
16. Tüketim fonksiyonu 45° doğrusunun

üstünde iken aşağıdakilerden hangi-
19. Basit Keynesyen modele göre mar-
si doğrudur?
jinal tüketim eğilimi 0,6 ve ortalama
A) Ortalama tüketim eğilimi 1'den bü- tüketim eğilimi 0,8 ise otonom tü-
yüktür. ketimin 200 birim olduğu durumda,

harcanabilir gelir aşağıdakilerden
B) Tasarruflar pozitiftir. hangisine eşittir?
C) Marjinal tüketim eğilimi negatiftir.
A) 1200 B) 2000
D) Otonom tüketim artar.
C) 1000 D) 1600
E) Ortalama tasarruf eğilimi pozitiftir.
E) 800

20. I. Tüketim fonksiyonu dikleşir. 22. Potansiyel hasıla seviyesinde olan
bir ekonomi için aşağıdakilerden
II. Çarpanın değeri düşer.
hangisinin varlığı hâlinde deflasyo-
III. IS eğrisi dikleşir. nist açık meydana gelir?
Marjinal tüketim eğiliminin artma-

A) Nominal para arzının artması
sına bağlı olarak yukarıdakilerden
hangileri gerçekleşir? B) Sermayenin marjinal verimliliğinin
artması
A) I ve II B) I, II ve III
C) Gelir vergisi oranlarının artması
C) Yalnız I D) Yalnız II
D) Otonom net ihracatın artması
E) Yalnız III
E) Otonom tüketimin artması
isemkitap.com
21. Aşağıdakilerden hangisi toplam har- 23. I. Transfer harcamaları

cama eğrisini paralel yukarı kaydı-
II. Vergiler
rır?
III. Kamu harcamaları
A) Otonom ithalatın düşmesi
Yukarıdaki politika araçlarından han-
B) Yatırımın faize duyarlılığının düş-
gileri, toplam harcama eğrisinin hem
mesi
eğimini hem de konumunu etkileye-
C) Otonom ihracatın düşmesi bilir?
D) Kamu harcamalarının düşmesi

A) Yalnız I B) II ve III
E) Transfer harcamalarının düşmesi
C) Yalnız II D) I ve III
E) II ve III

24. Tobin q teorisine göre bir firmanın 26. Aşağıdakilerden hangisi, toplam
yatırım kararı, aşağıdakilerden han- harcama eğrisinin eğimi veya konu-
gisi ile ifade edilir? mu üzerinde etkili değildir?
A) q < 1 B) q < 0 A) Marjinal ithalat eğilimi
C) q > 0 D) q = 1 B) Transfer harcaması
E) q > 1 C) Hızlandıran katsayısı
D) Vergi oranları
E) Ulusal gelir
isemkitap.com
25. Aşağıdakilerden hangisi, gelir dışın- 27. I. Faiz, tüketimden vazgeçmenin

da bir unsurun değişmesine bağlı ödülüdür.
olarak ekonomik birimlerin aynı gelir
II. Faiz, likiditeden vazgeçmenin ödü-
düzeyinde tasarruflarını azalttıklarını
lüdür.
gösterir?
III. Faizler, para piyasasında belirlenir.
A) Tüketim fonksiyonunun yukarı kay-
IV. Faizler, mal piyasasında belirlenir.
ması
Klasik iktisada göre yukarıdaki öner-
B) Tasarruf fonksiyonunun yatıklaşması
melerden hangileri doğrudur?
C) Tüketim fonksiyonunun dikleşmesi
A) I ve II B) II ve III
D) Tasarruf fonksiyonunun yukarı kay-
ması C) Yalnız II D) I, II ve III
E) Tüketim fonksiyonu üzerinde yukarı E) I ve IV

hareket edilmesi

28. Aşağıdakilerden hangisi klasik ikti- 30. Parasalcı bir ekonomide, para ar-
satçıların paraya bakış açısı ile ilgili zının %15 artması kısa ve uzun dö-
olarak yanlış bir ifadedir? nemde fiyatlar genel seviyesini ve
hasıla düzeyini nasıl etkiler?
A) Para, sadece mal ve hizmetlerin
mübadelesini sağlayan bir araçtır. A) Para arzının artması, kısa dönemde
fiyatlar genel seviyesini ve hasıla
B) Parasal değişiklikler reel ekonomi-
düzeyini artırır. Uzun dönemde ha-
de hiçbir etki yaratmaz.
sıla değişmezken fiyatlar genel se-
C) Para arzının artması, fiyatlar genel viyesi kısa döneme göre daha fazla
seviyesini ve hasılayı artırır. artar.
D) Para, yalnızca işlem amacıyla talep B) Para arzının artması, kısa dönemde
edilmektedir. fiyatlar genel seviyesini ve hasılayı
E) Para talebi, faiz oranlarındaki değiş- artırır. Uzun dönemde fiyatlar genel
melere karşı duyarsızdır. seviyesini ve hasılayı etkilemez.
C) Para arzının artması, kısa dönemde

fiyatlar genel seviyesini ve hasıla
düzeyini etkilemez. Uzun dönemde
isemkitap.com
hasıla düzeyini artırır.
D) Para arzının artması, kısa ve uzun

dönemde fiyatlar genel seviyesini
ve hasıla düzeyini %15'ten daha az
artırır.
29. I. Faiz oranları E) Para arzının artması, kısa dönemde
II. Vergiler fiyatlar genel seviyesini etkilemez
ancak hasıla düzeyini %15'ten daha
III. Yatırımlar
fazla artırır.
Keynesyen yaklaşıma göre yukarı-
dakilerden hangileri para arzı artışı
ile beraber artar?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Yalnız III D) I ve II
E) II ve III

31. Yeni klasik iktisatçılara göre ilan edi- 33. Aşağıdakilerden hangisi IS eğrisinin
len bir politikanın sonuç vermeme- eğimini belirleyen unsurlar arasında
sinin temel nedeni aşağıdakilerden sayılamaz?
hangisidir?
A) Yatırımların faize duyarlılığı
A) İktisadi ajanların adaptif beklentilere
B) Marjinal tüketim eğilimi
sahip olmasıdır.
C) Marjinal ithalat eğilimi
B) İktisadi ajanların her zaman nomi-
nal değişiklikleri esas almasıdır. D) Marjinal vergi eğilimi
C) İktisadi ajanların piyasa mekaniz- E) Para talebinin faize duyarlılığı

masına güvenmemesidir.
D) İktisadi ajanların rasyonel olmasıdır.
E) İktisadi ajanların sistematik hata

yapmalarıdır.
isemkitap.com
32. LM eğrisinin eğimi ve konumu ile 34. Sermayenin marjinal etkinliği (MEC)
ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi değerinde meydana gelen artış IS
söylenemez? eğrisinde aşağıdakilerden hangisine
sebep olur?
A) Para talebinin gelire duyarlılığı art-
tıkça eğri dikleşir. A) IS eğrisi paralel sağa kayar.
B) Nominal para arzı sabitken fiyatlar B) IS eğrisi paralel sola kayar.

genel düzeyinin artması eğriyi sola C) IS eğrisi üzerinde yukarı doğru ha-
kaydırır. reket olur.
C) Fiyatlar genel seviyesi sabitken D) IS eğrisinin eğimi artar.
para arzının azalması eğriyi sola
E) Sermayenin marjinal etkinliği IS eğ-
kaydırır.
risini etkilemez.
D) Para talebinin faize duyarlılığı son-
suz iken LM dikey eksene paralel
olur.
E) Para arzı ve fiyatlar genel seviyesi

aynı oranda artıyorsa LM'nin konu-
mu değişmez.

35. LM eğrisinin Keynesyen bölgesinde 37. IS - LM modeline göre genişletici ma-
yatırım teşviklerinde ortaya çıkan ar- liye politikasının daraltıcı para politi-
tış aşağıdakilerden hangisine sebep kasından daha büyük olduğu bilindi-
olur? ğine göre yatırımlar ve hasıla düzeyi
nasıl değişir?
A) Faiz oranı sabitken hasıla düzeyinin
Yatırım Hasıla
artmasına
A) Azalır Belirsiz
B) Faiz oranı sabitken hasıla düzeyinin
B) Azalır Azalır
azalmasına
C) Artar Artar
C) Hasıla düzeyi sabitken faiz oranının D) Belirsiz Artar
artmasına E) Azalır Artar
D) Hasıla düzeyi sabitken faiz oranının
azalmasına
E) Hasıla düzeyi azalırken faiz oranı-

nın artmasına
isemkitap.com
36. Uygulanan genişletici para politikası 38. IS eğrisi aşağıdakilerden hangisi so-
sonucunda hem faiz oranları hem de nucunda daha dik hâle gelir?
hasıla düzeyi düşmüşse aşağıdaki-
lerden hangisi bu durumun nedeni A) Yatırımların faize duyarlılığının yük-
olarak gösterilebilir? sek olması
B) Para talebinin faize duyarlılığının

A) IS eğrisinin yatay, LM eğrisinin ise
yüksek olması
düşey olması
C) Çarpan katsayısının yüksek olması
B) Ekonominin, likitide tuzağında ol-
ması D) Marjinal tüketim eğiliminin yüksek
olması
C) Kendisinden daha fazla daraltıcı
maliye politikası ile birlikte uygulan- E) Marjinal vergi oranının yüksek ol-
ması ması
D) Kendisinden daha fazla genişletici

maliye politikası ile birlikte uygulan-
ması
E) IS eğrisinin düşey, LM eğrisinin ise

yatay olması

39. Para talebinin gelire duyarlılığının 41. Keynesyen modelde genişletici ma-
yüksek olması aşağıdakilerden han- liye politikası uygulanırsa gelir dü-
gisine neden olur? zeyi, faiz oranı, yatırımlar ve tüketim
nasıl değişir?
A) LM eğrisinin göreli olarak dik olma-
Gelir Faiz oranı Yatırım Tüketim
sına
düzeyi
B) LM eğrisinin göreli olarak yatık ol- A) Artar Azalır Artar Artar
masına B) Değişmez Azalır Artar Değişmez
C) IS eğrisinin göreli olarak yatık olma- C) Artar Değişmez Değişmez Artar
sına D) Değişmez Değişmez Değişmez Azalır
E) Artar Artar Azalır Artar

D) IS eğrisinin göreli olarak dik olma-
sına
E) LM eğrisinin sağa doğru kaymasına

isemkitap.com
40. Keynesyen bölgedeki bir ekonomide

aşağıdakilerden hangisi geçerlidir?
A) LM eğrisinin eğimi sıfırdır.
B) LM eğrisinin eğimi sonsuzdur.
C) IS eğrisinin eğimi sıfırdır.
D) LM eğrisinin eğimi sonsuzdur.
E) IS eğrisi yatık LM eğrisi diktir.

42. I. Marjinal tüketim eğilimi 44. Aşağıdaki durumlardan hangisinde
toplam talep (AD) eğrisi paralel ola-
II. Marjinal yatırım eğilimi
rak sola kaymaz?
III. Marjinal ithalat eğilimi
A) Kredi kartı kullanımının azalması
Yukarıdakilerden hangisi/hangileri
IS eğrisinin eğimini etkiler? B) Ülkedeki ihraç mallarına olan tale-
bin azalması
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Kamu harcamalarının azalması
C) II ve I D) III ve II
D) Para talebinin düşmesi
E) I, II ve III
E) Vergilerin artması
isemkitap.com
43. Klasik yaklaşıma göre kamu harca- 45. Monetarist analize göre para arzının
malarının, kişi ve firmalardan finan- düşmesi sonucu uzun dönemde fi-
se edilmesi durumunda etkisini kay- yatlar genel düzeyi ve denge hasıla
betmesinin nedeni aşağıdakilerden düzeyi nasıl değişir?
hangisidir?
Fiyatlar Genel Denge Hasıla
Düzeyi Düzeyi
A) Klasik Dikotomi
A) Artar Artar
B) Dışlama Etkisi
B) Artar Azalır
C) Gelir Etkisi C) Azalır Değişmez
D) Rasyonel Bekleyişler Teorisi D) Değişmez Değişmez

E) Değişmez Azalır
E) Piyasaların Temizlenmesi

46. Keynesyen durumdaki toplam arz 48. I. Reel Balans Etkisi
(AS) eğrisiyle ilgili aşağıdaki ifade-
II. Faiz Oranları Etkisi
lerden hangisi yanlıştır?
III. Dış Ticaret Etkisi
A) Ekonominin eksik istihdamda olma-
IV. Yatırımların Faize Duyarlı Olması
masını açıklar.
Yukarıda verilenlerden hangisi sebe-
B) Yatay eksene paralel olarak çizilir.
biyle toplam talep (AD) eğrisi negatif
C) Uygulanan genişletici politika hasıla eğimli olarak çizilir?
ve fiyatlar genel seviyesinde artışa
yol açar. A) I, II ve III B) Yalnız IV
D) Maliye politikası etkin, borç politika- C) I ve II D) Yalnız I

sı etkisizdir.
E) II ve III
E) Toplam arz eğrisinin eğimi sıfır, es-
nekliği sonsuzdur.
isemkitap.com
47. Lucas arz eğrisi yaklaşımına göre 49. Toplam talepte meydana gelen artı-
aşağıda verilen durumların hangisin- şın fiyatlar genel düzeyinde herhan-
de işsizlik oranı artar? gi bir etki yaratmaması aşağıdaki
durumların hangisinde söz konusu
A) Beklenen enflasyon, gerçekleşen olur?
enflasyonu aştığında
A) Ekonomi tam istihdamda iken
B) Gerçekleşen enflasyon, beklenen
enflasyonu aştığında B) Ekonomi eksik istihdamda iken
C) Beklenen hasıla, gerçekleşen hası- C) Ekonomide reel balans etkisi geçerli

layı aştığında iken
D) Gerçekleşen hasıla, beklenen hası- D) Yatırımların faize duyarlılığı yüksek

layı aştığında iken
E) Nominal ücretlerde artış beklenti- E) Para talebi - para arzı eşitliği sağ-
sinde landığında

50. Ekonomide sadece firmaların tam 52. Para talebinde meydana gelen artış
bilgili oldukları, işçilerin gerçekleşen sonucu LM eğrisi, AD eğrisi ve AS
fiyat düzeyini tam olarak bilmeyece- eğrisi nasıl değişir?
ğini varsayan kısa dönem toplam arz
LM Eğrisi AD Eğrisi AS Eğrisi
modeli aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sağa kayar. Sağa kayar. Değişmez.
A) Yapışkan ücret modeli B) Sola kayar. Sola kayar. Değişmez.
C) Sola kayar. Değişmez. Sola kayar.
B) İşçi yanılma modeli
D) Sağa kayar. Sola kayar. Değişmez.
C) Firma yanılma modeli E) Sola kayar. Sola kayar. Sola kayar.
D) Rasyonel beklentiler modeli
E) İçerdekiler - dışardakiler modeli

isemkitap.com
51. İktisadi görüşlere göre uzun dönem 53. Aşağıdaki durumlardan hangisinde
toplam arz (LRAS) eğrisinin şekli na- nisbi olarak toplam arz (AS) eğrisi-
sıldır? nin eğimi artar?
A) Yeni Keynesyen, yeni klasik ve mo- A) İşsizlik düzeyinin artması

netaristlere göre pozitif eğimlidir.
B) Ekonominin tam istihdam koşulları-
B) Klasik görüşe göre uzun dönemde na yaklaşması
toplam arz eğrisi analizi yoktur.
C) Yatırımların faize duyarlılığının
C) Uzun dönem toplam arz (LRAS) di- azalması
key eksene paraleldir.
D) Maliye politikasının etkinliğinin art-
D) Belli bir düzeye kadar pozitif daha ması
sonra dikey eksene paraleldir.
E) Ekonominin likidite tuzağına girmesi
E) Negatif eğimlidir.

54. Monetarist toplam arz eğrisi için 56. Bir ülkede tam sermaye hareketlili-
aşağıda verilenlerden hangisi doğ- ğinin geçerli olduğu durumda esnek
rudur? döviz kuru sistemi geçerli ise Mun-
dell-Fleming modeline göre vergile-
A) Kısa ve uzun dönemde pozitif eğim- rin düşürülmesi sonucunda ilk etap-
lidir. ta faiz oranları hasıla düzeyi ve döviz
B) Firma yanılma modeline dayalı ola- kuru aşağıdakilerden hangi biçimde
rak kısa dönemde pozitif eğimlidir. değişir?
C) Maliye politikası uzun dönemde ha- Faiz oranı Hasıla Döviz kuru
düzeyi
sılayı etkiler.
A) Artar Artar Artar
D) Parasal ücretler kısa dönemde sa-
B) Artar Artar Azalır
bittir.
C) Azalır Azalır Azalır
E) Kısa dönemde işçi yanılma modeli D) Azalır Azalır Artar
geçerlidir. E) Azalır Artar Artar
isemkitap.com
57. Aşağıdakilerden hangisi BP eğrisinin

pozitif eğimli olma nedenini açıklar?
55. Ödemeler bilançosunda dengeyi ifa- A) Hasıla artınca ithalatın artması ve

de eden BP eğrisinin yatay olması net ihracatın azalması, net ihracatın
aşağıdakilerden hangisiyle açıkla- azalmasının sermaye hesabındaki
nır? artışla karşılaması içinde yurt içi faiz
oranının artması gereğidir.
A) Sabit döviz kuru uygulanması
B) Hasıla azalınca ithalatın artması ve
B) Esnek döviz kuru uygulanması
ihracatın artması sonucu faiz oran-
C) Sermaye hareketlerinin faize duyar- larının azalması gereğidir.
lılığının sıfır olması
C) Hasıla artışlarının faiz oranlarını
D) Sermaye hareketlerinin faize duyar- azaltması gereğidir.
lılığının sonsuz olması
D) Hasıla artışlarının ihracatı artırması
E) Tam sermaye hareketsizliği gereğidir.
E) Hasıla artınca ithalat artması, net

ihracatın azalması, sermaye hesa-
bının azalması için yurt içi faiz ora-
nının artması gereğidir.

58. Stagflasyonist baskıya sebep olan 60. Bir ülkede toplam nüfus 200 milyon
enflasyon türü aşağıdakilerden han- iken 94 milyon işçi istihdam ediliyor
gisidir? ise iş gücünün 100 milyon olması
durumunda, bu ülkedeki işsizlik ora-
A) Hiper enflasyon nı yüzde olarak aşağıdakilerden han-
B) Maliyet enflasyonu gisine eşittir?
C) Talep enflasyonu A) 3 B) 5
D) Aşırı enflasyon C) 6 D) 12
E) İthal enflasyon E) 14
59. Aşağıdakilerden hangisi monetarist

Phillips eğrisi ile ilgili yanlış bir ifa-
dedir?
isemkitap.com
A) Monetarist yaklaşıma göre Phillips

eğrisi yorumlanırken adaptif beklen-
ti varsayımı kullanılır.
B) Kısa dönemde, enflasyon ile işsizlik

arasındaki ilişki ters orantılı olduğu
için Phillips eğrisi negatif eğimlidir.
C) Uzun dönemde, gerçekleşen enf-

lasyon beklenen enflasyona eşit ol-
duğu için Phillips eğrisi dikeydir.
D) Monetaristlere göre işçilerin, fiilî fiyat

artışları karşısında alım güçlerinde
meydana gelen azalmayı algılaya-
mamaları nedeniyle kısa dönemde
enflasyonla işsizlik arasında daima
ters ilişki söz konusudur.
E) Monetarist yaklaşıma göre uzun dö-

nem Phillips eğrisinin düşey olma-
sının nedeni, rasyonel beklentiler
varsayımıdır.

1. Bir ekonomide devlet düzeyinde uygulanan makro 3. Fiyat endeksinin hesaplanmasında veya bir diğer
ekonomik politikaların amaçları şunlardır: ifade ile enflasyon ölçülmesinde kullanılan iki tür
1) Tam istihdam endeks vardır.
Ekonomik istikrar
2) Fiyat istikrarı Laspeyres Fiyat Endeksi: Temel (Baz) yıl ağırlıklı
3) Ekonomik büyüme yani sabit sepete dayalı fiyat endeksidir. Laspeyres
Fiyat Endeksinde, her yıl meydana gelen fiyat de-
4) Gelir dağılımında adalet
ğişmeleri, baz yılı sepeti üzerinden izlenir. Sepette-
Bu amaçlara bölgesel dengesizliklerle mücadele, ki malların doğrudan fiyatları değil, ağırlıklı fiyatları
ödemeler bilançosu istikrarı gibi amaçlar uygula- dikkate alınır. Enflasyon hesaplamasında gerçeği
nan politikaya göre eklenebilir. Belirlenen hedef- yansıtmaz.
lerden tam istihdam ve fiyat istikrarı, kısa dönem;
Paasche Fiyat Endeksi: Cari yıl ağırlıklı yani
ekonomik büyüme ve gelir dağılımı adaleti ise
değişken sepete dayalı fiyat endeksidir. Paasche
uzun dönem içerisinde değerlendirilebilir.
Fiyat Endeksinde, baz yılı yerine en son dönemde
Ayrıca ekonomik istikrar başlığı altında açıklanan belirlenen mal sepeti dikkate alınır. Yani endeks
tam istihdam ve fiyat istikrarı hedeflerinin her ikisi- sepetine dahil olan malların fiyatları doğrudan
nin de gerçekleşmemesi durumunda çeşitli yapısal dikkate alınır. Enflasyon hesaplamasını ve eko-
ekonomik bozukluklar yaşanır. Örneğin eksik is- nomideki reel büyümeyi gerçekçi olarak yansıtır.
tihdam ile enflasyonun birlikte görülmesine "stagf- GSYİH Deflatörünün hesaplanmasında kullanılan
lasyon" adı verilir. Ancak piyasa dengesi mikro dü- endekstir.
zeyde incelenir. Dolayısıyla makro iktisadi amaçlar
arasında sayılamaz. B
E
isemkitap.com
2. Kısa dönem makro ekonomik hedefler içerisinde 4. Reel Faiz Oranı = Nominal Faiz Oranı – Beklenen
değerlendirilen ekonomik istikrar olgusunun önemli Enflasyon oranı ise
unsuru olan tam istihdam kavramı iki şekilde yo-
Ancak faiz veya beklenen enflasyon oranı %10'un
rumlanabilir.
üzerinde olursa
Dar Anlamda Tam İstihdam: Ekonomide iş ara- i+ 1
r= - 1 formülü kullanılır.
yan herkesin iş bulabildiği, doğal işsizlik dışında re + 1
işsizliğin ortaya çıkmadığı durumdur.
O halde
Geniş Anlamda Tam İstihdam: Tüm üretim fak- i+ 1
törlerinin tam ve etkin olarak kullanıldığı durumdur. 0, 15 = -1
0, 4 + 1
Çağdaş iktisadi yorumda tam istihdamı, toplam iş i+ 1
1, 15 =
gücünün tamamının istihdam edilmesi şeklinde yo- 1, 4
rumlamak hatalıdır. Zira günümüzde birçok ekono-
i + 1 = 1, 61
mist, bir ekonomideki geçici veya yapısal unsurlara
bağlı olarak makul bir işsizlik çizgisi belirleyip bunu i = 0, 61
tam istihdam olarak açıklamaktadır.
C
B

5. TÜFE: Tüketicilerin en çok tükettiği mal ve hiz- 7. Üretim Faktör
met sepetinin fiyatındaki değişmeyi gösterir. Baz Faktörleri Gelirleri
yılı ağırlıklıdır. Laspeyres fiyat endeksi ile ölçülür.
Yaşam maliyetlerini yansıtır. Sabit sepete dayalı Emek ➠ Ücret
olduğundan reel büyümeyi gerçekçi yansıtmaz. Sermaye ➠ Faiz
Ayrıca TÜFE, tüketimi baz aldığından ithal mallar
Toprak ➠ Rant
da hesaba dâhil edilir.
Girişimci ➠ Kâr
GSYİH Zımni Deflatörü: Ekonomide üretilen tüm
nihai mal ve hizmetleri kapsayan cari yıl ağırlıklı Ekonominin millî
endekstir. Paasche endeksi ile ölçülür. Ekonomi- gelirini gösterir.
deki tüm nihai mal ve hizmetleri kapsadığından ve
Millî Gelir = Ücret + Faiz + Rant + Kâr
değişken sepete dayalı olduğundan, ekonomideki
reel büyümeyi gerçekçi biçimde yansıtır. Ekono- a
mide üretilen malları kapsadığından, ithal mallar
hesaba dâhil edilmez.
8. Harcanabilir Gelir (Yd): Kişisel gelirden vergilerin
TÜFE ve deflatör, gelir dağılımı adaleti ile ilgili so- düşülmesiyle hesaplanır; aynı zamanda tüketim ve
nuç göstermez. tasarrufun toplamına eşittir.
D Yd = Kişisel Gelir – Dolaysız Vergiler (Kişisel

Gelir Vergisi)
Yd = Y – T
Yd = Tüketim (C) + Tasarruf (S)
Soruda; harcanabilir gelir, Yd = 1000 ve gelir vergisi
oranı da t = 0,6 verildiğine göre
T = T0 + t.Y
T = _ 0, 6 i .Y
isemkitap.com
T = 0, 6Y
Transfer harcaması (Tr) verilmediğine göre hasıla
(Y) buradan,
Y = Yd + T - Tr
6. Katma değer yöntemi olarak da ifade edilen üre-
tim yöntemine göre GSYİH hesaplamasında, nihai Y = 1000 + 0, 6Y
malların üretim miktarları ile fiyatlarının çarpılma-
0, 4Y = 1000
sı usulü ile bulunacak üretim değerlerinin toplamı
esas alınır. Y = 2500 bulunur.
Örneğin, ekonomide "n" tane mal ve hizmet olduğu D

varsayımında üretim değerleri toplamı,
GSYİH = P1.Q1 + P2.Q2 + ... + Pn.Qn olur.

9. Harcanabilir gelir, tüketim ve tasarrufun toplamına
Üretim yöntemi ile GSYİH hesaplamasında malla-
eşit olduğundan (Yd = C + S), verilen değerler tüke-
rın nihai olması esastır. Burada amaç, çifte sayım
tim fonksiyonunda yerine konulduğunda
sorununu engellemektir. Çifte sayım sorununu en-
gellemenin en temel yolu ise katma değer yönte- C = 100 + 0,6Yd
midir. Öyleyse GSYİH, bir ülkedeki üreticilerin cari C = 100 + 0,6.1500
dönemde yarattığı katma değerlerin de toplamın- C = 1000 olur.
dan oluşur.
Harcanabilir gelir 1500 birim iken tüketim (C) 1000
GSYİH = Tüm üreticilerin katma değerleri toplamı ise tasarruf,
E Yd = C + S
S = Yd – C
S = 1500 – 1000
S = 500 bulunur.
E

10. Millî Gelir: Safi millî hasıladan dolaylı vergilerin çı- 11. Yd = C + S
karılmasıyla elde edilen değerdir.
140 = 60 + S
GSY‹H
+ S = 80
Net Faktör Gelirleri Enjeksiyon = Sızıntı denklemine göre
GSMH
- I + (G + Tr) + X = S + T + M eşitliği yazılır.
Amortismanlar Soruda transfer harcamaları verilmediği için denk-
SMH lem
-
Dolayl› Vergiler I+G+X=S+T+M olarak yazılır.
Millî Gelir
_I - Si + _X - Mi = _T - Gi
- 14444244443 14444244443
D›fl ticaret Bütçe
Kurumlar Vergisi fazlas› fazlas›
- Soruda dış ticaret açığı ve bütçe açığı ifadeleri kul-

Da€›t›lmayan Kurum Kârlar› lanıldığı için değerler yerine “negatif” olarak yazı-
- lır. Tasarruf seviyesi de S = 80 birim bulunduğuna
SGK Ödemeleri göre ekonomideki yatırım seviyesi,
+ _ I - 80 i - 20 = - 40
Faiz Ayarlamas›
I - 80 = - 20
Kiflisel Gelir
- I = 60 bulunur.
Dolays›z Vergiler
C
Harcanabilir Gelir (Yd)
isemkitap.com
Net Faktör Geliri = Faktör Geliri - Faktör Gideri
NFG = 860 - 320
NFG = 540
GSY‹H = GSMH - NFG
4000 = GSMH - 540
GSMH = 4540
Net Yat›r›m = Brüt Yat›r›m - Amortismanlar
NI = I - A 12. Soruda ithalat ve ihracat rakamları verilmediğinden

300 = 600 - A ekonomi dışa kapalı kabul edilir.
A = 300 Dışa kapalı bir ekonomide enjeksiyon-sızıntı den-

gesi,
SMH = GSMH - A
I+G=S+T şeklinde yazılır.
SMH = 4540 - 300
Ekonomide denk bütçe geçerli olduğu için
SMH = 4240
MG = SMH - Dolayl› Vergi G = T ➠ I = S = 900 olur.
MG = 4240 - 540 Buradan üç kesimli ekonomide hasıla değeri,
MG = 3700 bulunur. Y = C+ I+ G
A Y = 1200 + 900 + 400
Y = 2500 bulunur.

13. Harcanabilir Gelir (Yd) = C + S veya Yd = Y – T 16. C
S 45° = Yd
şeklinde yazılabilir.
Yd = 800 birim olarak verildiğinden tüketim fonksi-

> C C0f(Yd)
yonundan hareketle tüketim değeri, Yd
C = Yd
C = 60 + 0,2Yd
C = 60 + 0,2.800
C = 60 + 160 C0 S0f(Yd)
Y
d
>
C = 220 olarak hesaplanır.
C
S>0
0 Yd
Buradan da toplam tasarruf hacmi, S<0 S=0
Yd = C + S
S0
800 = 220 + S
S = 580 bulunur. Soruda tüketim fonksiyonundaki C > Yd (S > 0) böl-

gesi vurgulanmıştır. Tüketim fonksiyonu 45° doğru-
D sunun üstünde iken tüketim, harcanabilir gelirden
büyük ve tasarruflar negatiftir.
14. Sabit fiyatlarla SMH (reel SMH) değerini bulabil- ●● C > Yd

mek için GSMH deflatörü denkleminden hareketle ●● S<0
önce reel GSMH bulunmalıdır.
Bu bölgede ortalama tüketim eğilimi 1’den büyük,
Nominal GSMH
GSMH Deflatörü = $ 100 ortalama tasarruf eğilimi sıfırdan küçüktür.
Reel GSMH
C
400 ●● APC - & C > Yd & APC > 1
200 = $ 100 Yd
Reel GSMH
isemkitap.com
S
Reel GSMH = 200 ●● APS - & S < 0 & APS < 0
Yd
Amortismanlar 50 birim olduğuna göre sabit fiyat-
larla SMH değeri A
SMH R = GSMH R - A
SMH R = 200 - 50
SMH R = 150 olarak bulunur.
15. Harcanabilir 17. Keynes’e göre tüketim ve tasarruf fonksiyonlarının

Tasarruf
gelir doğrusal olduğu varsayımında, harcanabilir gelir
artarsa şu değişiklikler ortaya çıkar:
800 10
DY = 200 DS = 20 ●● Otonom tüketim (C0) değişmez.
1000 30
DY = 200 DS = 20 ●● Otonom tasarruf (S0) değişmez.
1200 50
●● Uyarılmış tüketim (c.Yd) artar.
Tablodaki verilerden hareketle marjinal tasarruf
●● Uyarılmış tasarruf (s.Yd) artar.
eğilimi,
●● Tüketim (C) artar.
DS 20
s = MPS = = = 0, 1 olur. ●● Tasarruf (S) artar.
DYd 200
●● Ortalama tüketim eğilimi (APC) azalır.
Buradan, marjinal tüketim eğilimi
●● Ortalama tasarruf eğilimi (APS) artar.
c+ s = 1
C
c + 0, 1 = 1
c = 0, 9 bulunur.

18. Keynes tarafından ortaya atılan Mutlak Gelir Hipo- 20. I. Marjinal tüketim eğilimi, tüketim fonksiyonunun
tezine göre ekonomik birimlerin cari dönem tüketim eğimidir.
harcamaları, harcanabilir cari gelirin bir fonksiyo- C
nudur. Yani ekonomik birimler harcama yaparken
45° = Y C2
cari dönemde elde edecekleri gelire göre hareket
ederler.
C1
●● C = f(Yd)
●● S = f(Yd)
Keynes'e göre harcanabilir gelir, tüketim ve tasar- MPC(c)↑ Tüketim

ruf üzerinde etkili olan tek mekanizmadır. Buna fonksiyonu
dikleşir.
göre ekonomik birimlerin harcanabilir gelirleri art- C0
tıkça tüketim ve tasarruflar da artacaktır. Keynes
ayrıca harcanabilir gelirin artışına bağlı olarak Yd
0 Y1 Y2
ortalama tüketim eğiliminin azalacağını; ortalama
tasarruf eğiliminin ise artacağını açıklamıştır.
II. Çarpanın değerini artıran unsurlar şunlardır:
D ¾¾ Marjinal tüketim eğiliminin artması (c↑)
¾¾ Marjinal yatırım eğiliminin artması (z↑)
¾¾ Marjinal tasarruf eğiliminin düşmesi (s↓)
¾¾ Marjinal vergi eğiliminin düşmesi (t↓)
¾¾ Marjinal ithalat eğiliminin düşmesi (m↓)
III. IS eğrisinin eğimini artıran unsurlar şunlardır:

1

IS e€im =
ke b
isemkitap.com
¾¾ Yatırımın faize duyarlılığının düşmesi (b↓)

¾¾ Çarpanın değerinin düşmesi (ke↓)
Öyleyse marjinal tüketim eğiliminin artmasına bağlı

olarak çarpanın değeri artar ve IS eğrisi yatıklaşır.
C Dolayısıyla verilen öncüllerden sadece birincisi
19. APC = = 0, 8 & C = 0, 8Yd
Yd doğru olur.
Bulunan C = 0,8Yd eşitliği, tüketim fonksiyonunda C

yerine konulduğunda, c = 0,6 iken harcanabilir gelir
C = C 0 + c.Yd
21. Toplam harcama eğrisinin paralel yukarı kayması-
0, 8Yd = 200 + 0, 6.Yd na neden olan unsurlar şunlardır:
0, 2Yd = 200 AE = (A 0 - b. i) + (c (1 - t) + z - m) .Y
- . .
1444442444443
Yd = 1000 bulunur.
●● Otonom tüketimin artması
C ●● Otonom yatırımın artması
●● (Otonom) kamu harcamasının artması
●● (Otonom) transfer harcamasının artması
●● (Otonom) ihracatın artması
●● Otonom tasarrufların düşmesi
●● Otonom vergilerin düşmesi
●● Otonom ithalatın düşmesi
●● Otonom net ihracatın artması
●● Genişletici maliye politikası (otonom değişme-
lerden kaynaklı)

22. Potansiyel hasıla seviyesinde olan bir ekonomi, 24. Neo Keynesyen iktisatçı J. Tobin (1918-2002) ta-
tam istihdam noktasındadır. Böyle bir durumda def- rafından geliştirilen yatırım modeli, q teorisi olarak
lasyonist açığın ortaya çıkabilmesi için ekonominin bilinir. Analize göre bir firmanın sermayesinin pi-
toplam talep hacminin, potansiyel toplam talep dü- yasa değeri ile söz konusu sermayenin yenileme
zeyinin altında kalması gerekir. Yani deflasyonist maliyeti ilişkisinden hareketle yatırım yorumlanır.
açığın ortaya çıkması, toplam harcamalarda mey- Firman›n Piyasa De€eri
dana gelen azalma ile açıklanır. q=
Sermaye Yenileme Maliyeti
AE 45° = Y
AE1 Tobin’e göre firmanın yatırım yapıp yapmaması “q”
değerine bağlıdır. q değeri, firmanın piyasa değeri-
E1 AE2 nin, sermayenin yenileme maliyetine oranıdır.
●● q>1 ➠ F
irma yatırım yapar ve sermaye
stoku artar. Yatırım kararı, rasyonel
E2
A0 – b.i davranıştır.
A0 – b.i
●● q<1 ➠ F
irma yatırım yapmaz ve sermaye
Hasıla Açığı stoku düşer. Yatırım kararı, rasyonel
Y davranış değildir.
0 Y1 YN
Denge Potansiyel
E
(Fiilî) (tam istihdam)
Hasıla Hasıla
Buna göre C seçeneğinde yer alan “gelir vergisi

oranlarının artması” ifadesi, deflasyonist açık yara-
tır. Yani gelir vergisi oranlarında meydana gelen bir
artış, tüketimi düşüreceğinden toplam harcamalar
azalarak AE1 konumundan AE2 konumuna gelir. Bu
isemkitap.com
durum ekonomide YN-Y1 arası mesafe kadar ha-

sıla açığı yaratır. Dolayısıyla AE1 ile AE2 arasında
kalan düşey mesafe, deflasyonist açığı yansıtır. 25. Tüketim ve tasarruf fonksiyonlarına göre gelir dışı
unsurların değişmesi sonucunda ekonomik birim-
C ler, aynı gelir düzeyinde tüketimlerini artırarak ta-
sarruflarını azaltırlar.
Bu durum, otonom tüketimin artması veya otonom

tasarrufun azalması şeklinde de ifade edilir.
23. Transfer harcamalarının atması (Tr↑), toplam har-
cama eğrisini paralel yukarı kaydırır çünkü Tr'nin C,S
45° = Y C2
otonom olması nedeniyle sadece ekonomide oto-
nom toplam harcamalar artar. C1 = f(Yd)
Tr↑ & (A0–b.i) & AE paralel yukarı kayar.
↑ Cl0 S1 = f(Yd)
Kamu harcamalarının artması (G↑), toplam harca- C0
S2
ma eğrisini paralel yukarı kaydırır çünkü G'nin oto- Yd1
0 Yd
nom olması nedeniyle sadece ekonomide otonom Yd2
–S0
toplam harcamalar artır.
G↑ & (A0 – b.i) & AE paralel yukarı kayar. –S l0

↑
Şekilde görüldüğü üzere otonom tüketimin artması
Vergilerin düşmesi (T0↓, t↓), hem otonom hem de ile tüketim fonksiyonu yukarı, tasarruf fonksiyonu
gelire duyarlı ifade edildiğinde toplam harcama eğ- aşağı kayar.
risini dikleştirerek yukarı kaydırır.
A
T0↓ = AE = (A0 –b.i) + (c(1–t) + z–m).Y
t↓ ↑ ↑

28. Klasik ekonomide para, sadece malların ve hiz-
26. AE = _ A 0 - b.i i + b c _ 1 - t i + z - m l .Y
1444442444443 144444444444244444444443 metlerin mübadelesini sağlayan bir araçtır. Para
bir peçedir, örtüdür. Klasiklere göre para yansızdır.
Paranın yansızlığı; para arzında meydana gelen
Toplam Harcama Toplam Harcama değişikliklerin reel ekonomide hiçbir etki meydana
Eğrisinin Paralel Eğrisinin Eğiminin getirmemesidir. Paranın reel ekonomide hiçbir etki
Kayması Değişmesi yaratmamasına ise klasik dikotomi denir. Bunun
●● Otonom tüketim ●● Marjinal tüketim nedeni, ekonomide tam istihdam şartlarının geçer-
●● Otonom tasarruf eğilimi li olmasıdır. Ekonomi tam istihdamda olduğu için
●● Marjinal tasarruf para arzı artışı, ekonomide hiçbir değişiklik mey-
●● Otonom yatırım
eğilimi dana getirmeyip sadece fiyatlar genel seviyesini
●● Kamu harcaması
●● Marjinal vergi artırır. Para arzının azalması ise fiyatlar genel sevi-
●● Transfer harca-
eğilimi yesini azaltır. Klasik iktisatçılara göre para arzı ne
ması
●● Marjinal yatırım kadar ve ne yönde değişiyorsa fiyatlar genel sevi-
●● Vergi (otonom)
eğilimi (Hızlandı- yesi de o yönde ve o miktarda değişir. Buna Klasik
●● İhracat
ran katsayısı) Miktar Teorisi denilmektedir.
●● Otonom ithalat
●● Marjinal ithalat
●● Yatırımın faize eğilimi Sabit olmanın nedeni,
M. V = P. Y
duyarlılığı tam istihdam
●● Nominal faiz oranı Sabit olmanın nedeni,
%10 - . V = P. Y bireylerin alışkanlıklarıdır.
Ulusal gelirde meydana gelen değişmeler, toplam
. Bu denkleme Mübade,
harcama eğrisinin eğimini veya konumunu etkile- %10 - Fisher Değişim Denklemi
mez; sadece eğri üzerinde harekete neden olur. denir.
E C
isemkitap.com
27. Klasik iktisada göre faiz, tüketimden vazgeçmenin

bedelidir. Kişiler, gelirlerini ya tüketirler ya da tasar-
ruf ederler. Kişiler, tüketme ve tasarruf etme kara-
rını verirken ekonomideki faiz oranlarına bakarlar.
Klasiklere göre faizler mal piyasasında yatırımlar
ve tasarrufların birbirine eşitlendiğinde belirlenir.
Kişilerin faiz geliri elde etmesi, bugünkü tüketimin- 29. i
Ms1 Ms2
den vazgeçmesinin bir ödülüdür. Klasik yaklaşım-
da ücret, fiyat ve faizlerin esnek olması nedeniyle
faizler, yatırım ve tasarrufları birbirine otomatik i1
olarak eşitler.
I i2
S
Md
E Md, Ms
Ms1 Ms2
I1
Keynesyen ekonomide faiz oranları, para talebi

I ve para arzı eğrilerinin kesiştiği para piyasasında
I, S belirlenir. Para arzının artması ile para arzı eğri-
0 I=S
si (MS1 → MS2) sağa doğru kayar. Böylelikle faiz
oranları i1’den i2’ye düşer. Bu durumda yatırımların
Yukarıdaki şekilde tasarruf ve yatırımların kesiştiği
artmasını sağlar.
mal piyasasında faiz oranları belirlenir ve faiz tüke-
timden vazgeçmenin bedelidir. M↑ ➠ i↓ ➠ I↑
E C

30. Monetaristlere göre Paranın Modern Miktar Te- 32. LM eğrisinin denklemi:
orisi işlemektedir. Buna göre para arzı artışı kısa
_yi
k 1 M
dönemde hasıla ve fiyatlar genel seviyesini artırır. i
h h P
Uzun dönemde ise hasıla, doğal hasıla düzeyinde e€im konum
kalırken sadece fiyatlar genel seviyesi artar. Ancak Para talebinin
uzun dönemde fiyatlar genel seviyesi, kısa dönem-
k gelire duyarl›l›€›
deki fiyat artış oranından daha fazla artar.
h Para talebinin h↑ eğimi azalır.
A faize duyarl›l›€›
k
h = 3 3 $ LM yatay olur.
Yani para talebi faize tam duyarlı iken LM eğrisi

dikey eksene dik veya diğer bir ifade ile yatay ek-
sene paralel olur.
Konumu → d n → reel para arzı

M
P
Reel para arzı ↑ → LM sağa kayar.
Reel para arzı ↓ → LM sola kayar.
D
31. Yeni klasik yaklaşım, rasyonel beklentiler varsayı-
mı olarak da adlandırılır. Bu okulun en temel var-
sayımı “iktisadi ajanların rasyonel beklentilere sa-
hip olmasıdır” ve bu sebeple bu ajanlar sistematik
hata yapmazlar. Yani ekonomideki tüm gelişmeler
konusunda mevcut tüm bilgilerden yararlanırlar. Ve
isemkitap.com
anında yeni duruma uyum gösterirler. Tam bilgiye

sahip olan rasyonel bireyler ilan edilmeyen politi-
kalar karşısında kısa süreli “şok”a uğrarlar ve tepki
verirler. Bunun dışında ilan edilen ya da edilmeyen 33. IS Eğrisinin eğimi temelde iki unsura bağlıdır.
politikalara karşı rasyonel davranış sergilerler.
1) Yatırımların faize duyarlılığı arttıkça, IS eğrisi
yatıklaşır.
2) Çarpan katsayısı arttıkça, IS eğrisi yatıklaşır.
Bunların yanında çarpan değerini belirleyen unsur-

lar IS eğrisinin eğimini etkiler.
a) Marjinal tüketim eğilimi arttıkça, çarpan katsa-

yısı artar, IS yatıklaşır.
b) Marjinal vergi eğilimi arttıkça, çarpan katsayısı
azalır, IS dikleşir.
c) Marjinal ithalat eğilimi arttıkça, çarpan katsayı-
sı azalır, IS dikleşir.
d) Hızlandıran katsayısı yani marjinal yatırım eği-
limi arttıkça, çarpan katsayısı artar, IS yatıkla-
şır.
e) Marjinal tasarruf eğilimi arttıkça, çarpan katsa-
yısı azalır, IS dikleşir.
Para talebinin faize duyarlılığı, LM eğrisinin eğimini

etkileyen unsurlar arasında yer alır.

E
D

34. Firma yatırımlarının bugünkü değerini ya da yatı- 36. Genişletici para politikası, LM eğrisini paralel sağa
rımın beklenen net getirisini, bugünkü maliyetine kaydırır.
eşitleyen iskonto oranına sermayenin marjinal et-
i
kinliği (MEI) denir. LM LM2
Sermayenin marjinal etkinliği değeri, piyasa faiz
oranıyla karşılaştırılarak yatırım kararı verilir.
MEI > i ➠ Yatırım yapılır.
İ1
MEI < i ➠ Yatırım yapılmaz.
İ2
MEI değeri arttığında, firmalar için yatırım yapmak
kârlı hale gelir. Dolayısıyla yatırımlar artar ve IS eğ-
risi paralel biçimde sağa kayar. IS eğrisinin paralel IS
0 Y
bir biçimde kaymasının nedeni, sermayenin marji- Y 1 Y2
nal etkinliğinin otonom yatırımlar (I0) üzerinde etkili
olmasıdır. Ancak bu durumda faiz oranı (İ) düşerken hasıla
i düzeyi (Y) artar. Soruda, hem faiz oranının hem de
hasıla düzeyinin düştüğü durum ifade edildiği için
IS eğrisi de kaymak zorundadır. Eğer daraltıcı ma-
liye politikası, genişletici para politikasından daha
fazla olacak biçimde uygulanırsa LM eğrisi sağa
→
kaysa bile IS eğrisi daha fazla sola kayar. Dolayı-
sıyla hem faiz oranı hem de hasıla düzeyi düşer.
→
i
LM1 LM2
IS1 IS2
Y
isemkitap.com
A İ1
İ2 IS1
IS2
Y
0 Y2 Y1
35. LM eğrisinin Keynesyen bölgesinde likitide tuzağı

varsayımları geçerlidir ve bu bölgede eğri, yatay
C
eksene paralel olarak çizilir.
i1 LM
IS2
IS1
0 Y
Y1 Y2
Yatırım teşviklerinde ortaya çıkan artış, IS eğrisini

paralel olarak sağa kaydırır.
IS eğrisinin sağa kaymasıyla faiz oranı (İ) değiş-

mezken hasıla düzeyi (Y) artar.

37. İ 39. LM eğrisinin eğimini para talebinin faize veya gelire
LM1 duyarlılığı belirler.
LM0
Para talebinin faiz esnekliği arttıkça eğri yatıklaşır,
İ1
gelir esnekliği arttıkça eğri dikleşir.
İ0 İ
LM Ge
li
IS1 Fai re d
IS0 ze u
Y du y
0 Y0 Y1 y
ar ılık ↑
lılı
ar
k↓
l
Genişletici maliye politikası → IS sağa
Daraltıcı para politikası → LM sola LM
Genişletici maliye politikası, daraltıcı maliye poli-

tikasına göre daha fazla uygulandığı için sonucu
genişletici maliye politikası belirleyecektir. Yani uy-
gulanan politika sonucunda hem faiz oranları hem
Y
de hasıla artacaktır. 0
Faiz oranlarındaki bu artış ise yatırımların belirli B

oranda azalmasına neden olacaktır.
i↑ I↓
Y↑ Hasıla artar
E
isemkitap.com
1
38. IS eğrisinin eğimini formülü verdiğinden IS eğ- 40. Keynesyen bölgede spekülasyon güdüsüyle para
kb
talebi faize tam duyarlı hale gelir ve LM eğrisi yatay
risinin eğimi çarpan değerine (k) veya yatırımın fa- bir şekildedir.
ize duyarlılığına (b) bağlıdır.
İ
Çarpan ve yatırımın faize duyarlılığı formülde pay-
da da yer aldığından IS’nin eğimi ile ters yönde
hareket eder (k↑, b↑ ➠ eğim↓).
Çarpan değeri azaldıkça eğri dikleşir. Ancak çar- İ0 LM
panında belirleyicileri vardır, dolayısıyla çarpanı
belirleyen parametrelerde IS’nin eğimini etkiler. O
halde;
k azaldıkça eğri dikleşir. Y
0
↓
i0 faiz düzeyinde para talebinin faiz esnekliği son-
1
k- & c . $ k . $ IS dikleflir. suz, LM eğrisinin eğimi sıfırdır.
1- c
1 A
k= & t - $ k . $ IS dikleflir.
1 - c_1 - ti
1
k= & m - $ k . $ IS dikleflir.
1- c+ m
●● c: Marjinal tüketim eğilimi
●● t: Marjinal vergi oranı
●● m: Marjinal ithalat eğilimi

41. İ 43. Bir ekonomide, uygulanan genişletici maliye poli-
tikasının faiz artırıcı etkisi nedeniyle özel kesimin
harcamalarını azaltmasına dışlama etkisi adı veri-
lir. Klasik yaklaşıma göre dışlama etkisinin geçerli
olduğu ekonomilerde para arzı artırılmaksızın ver-
E0 E1
i0 LM gilerle finanse edilen kamu harcamaları, harcama
gücünün sadece el değiştirmesine sebep olmakta-
dır. Satın alma gücü, özel kesim yerine devlet eliyle
IS0 IS1 kullanılmış olur. Bu nedenle kamu harcamalarında-
ki artışın ekonomide etki yapabilmesi için parasal
0 Y
Y0 Y1 bir büyüme yani parasal bağdaştırma uygulaması
sağlanmalıdır.
Keynesyen modelde LM eğrisi yatay eksene pa-
raleldir. Ekonomi şekildeki gibi E0 noktasında
B
dengedeyken genişletici maliye politikası sonucu
IS eğrisi sağa kayar ve yeni denge noktası E1 de
gerçekleşir.
Bu durumda faiz oranları i0 düzeyinde sabit kalır

gelir ise Y1'e yükselir. Faiz oranları değişmediği
için yatırım miktarı da aynı kalırken, gelirdeki artış
tüketimin artmasına sebep olur.
i & I
Y- & c-
C
isemkitap.com
44. Toplam talep eğrisini sağa kaydıran unsurlar şun-

42. IS denklemi şu şekilde gösterilir:
lardır:
1 1 ●● Toplam harcamaların artması
1- : Ao $Y
b ke b
e€im
¾¾ Otonom tüketimin artması
¾¾ Otonom yatırımın artması
IS eğrisinin eğimini etkileyen unsurlar şunlardır:
¾¾ Kamu harcamasının artması
●● Yatırımın faize duyarlılığı (b)
¾¾ Transfer harcamasının artması
●● Çarpan katsayısı (ke)
¾¾ (Otonom) vergilerin düşmesi
¾¾ Marjinal tüketim eğilimi (c)
¾¾ Otonom tasarrufun düşmesi
¾¾ Marjinal tasarruf eğilimi (s)
¾¾ İhracatın artması
¾¾ Marjinal yatırım eğilimi (z)
¾¾ (Otonom) ithalatın düşmesi
¾¾ Marjinal vergi eğilimi (t)
●● Para arzının artması
¾¾ Marjinal ithalat eğilimi (m)
●● Para talebinin düşmesi
E ¾¾ Para ikamesinin artması (ör/kredi kartı kul-
lanımının artması)

45. Monetaristlere göre toplam arz (AS) eğrisi kısa 47. Yeni klasik modelde geçerli olan Lucas arz eğrisi
dönemde pozitif eğimli iken uzun dönemde ekono- yaklaşımına göre; beklenen enflasyon, gerçekle-
minin tam istihdama ulaşmasıyla dikey eksene pa- şen enflasyona eşit olduğunda; gerçekleşen hasıla
ralel olur ve para ve maliye politikaları etkinsiz olur. düzeyi, doğal hasıla düzeyine eşit olur. (Pe = P ise
Bu durumda para arzının düşmesi uzun dönemde Y = Yk) işsizlik oranı, doğal işsizlik oranına eşit olur.
AD eğrisini sola kaydırarak sadece fiyatlar genel (U = UN).
düzeyini düşürür, hasılayı etkilemez.
Beklenen enflasyon, gerçekleşen enflasyondan
P LRAS büyük olduğunda, gerçekleşen hasıla düzeyi,
doğal hasıla düzeyinden büyük olur. (Pe > P ise
Y > Yk) işsizlik oranı doğal işsizlikten büyük olur
(U > UN).
P1
Beklenen enflasyon, gerçekleşen enflasyondan
P2 küçük olduğunda; gerçekleşen hasıla düzeyi,
AD1 doğal hasıla düzeyinden küçük olur. (Pe < P ise
AD2 Y < Yk) işsizlik oranı doğal işsizlikten küçük olur
(U < UN).
Y
0 Y1
A
C
isemkitap.com
46. Kısa dönemde toplam arz (AS) eğrisi farklı iktisadi 48. Toplam talep eğrisinin negatif eğimli olması 3 ayrı
modellere göre farklı şekiller alır. etkiyle açıklanır;
Bu durumda; 1. Pigou (Reel Balans Etkisi)
●● Keynesyen toplam arz (AS) yatay eksene pa- 2. Keynes (Faiz Oranı Etkisi)
raleldir.
3. Dış Ticaret Etkisi
●● Eğimi sıfır, esnekliği sonsuzdur.
Servet
Pigou Etkisi ➠ Ücretler↓, P↓, ↑, c↑, y↑, IS
●● Ekonominin eksik istihdam düzeyinde olması-
nı açıklar. sağa kayar, istihdam↑
m
●● Uygulanan genişletici politikalar fiyatlar genel Keynes Etkisi ➠ Ücretler↓, P↓, - , LM sağa ka-
P
düzeyini etkilemez, hasıla düzeyini artırır.
yar, i↓, I↑, y↑, İstihdam↑
P m
Dış Ticaret Etkisi ➠ Ücretler↓, P↓, - , ihracat↑,
P
ithalat↓, NX↑, y↑, İstihdam↑
Yatırımların faize duyarlılığı AD eğrisinin negatif

AS eğimli olmasını açıklamaz, eğimini etkiler.
(Keynesyen)
A
AD1 AD2
Y
0 Y1 Y2

49. Toplam talepte meydana gelen bir artışın sadece 51. Kısa dönem toplam arz (SRAS) eğrisi farklı iktisadi
fiyatlar genel düzeyi (P)’yi etkilemesi ekonominin görüşlere göre farklı şekiller alır.
tam istihdamda olması durumunda söz konusu
P
olur. Toplam talepte meydana gelen artışın fiyatlar AS
genel düzeyini etkilememesi ekonominin eksik is-
tihdamda olması durumunda yani Keynesyen AS Klasik Bölge
durumunda geçerlidir.
Ke Kla ist
n
es k
ni ni tar
ye
yn si
Keynesyen Bölge
Ye Ye one
M
P1 AS Y
0
Uzun dönemde ise monetarist, yeni klasik ve yeni

keynesyenlere göre ekonomi tam istihdam sevi-
AD1 AD2
Y yesine ulaşacağından uzun dönem toplam arz
0 Y1 Y2 (LRAS) dikey eksene paralel hale gelir.
P
Şekilde de görüldüğü gibi; eksik istihdam şartları LRAS
yani yatay eksene paralel (Keynesyen AS) geçer-
li olduğunda toplam talepte meydana gelen artış
fiyatlar genel düzeyini etkilemez, hasıla düzeyini
artırır.
B
isemkitap.com
Y
0
Tüm iktisadi görüşlere göre uzun dönem toplam

arz (LRAS) dikey eksene paraleldir.
50. Monetarist iktisadın kurucusu Milton Friedman’ın

ortaya attığı “İşçi Yanılma Modeli”;
Klasiklerin hem işçilerin hem de firmaların fiyat dü-

zeyini tam olarak bildiği varsayımını değiştirmiştir.
Modele göre sadece firmalar tam bilgili, işçiler ise
gerçekleşen fiyat düzeyini tam olarak bilemezler.
İşçiler malın fiyatı hakkında sadece tahminde

bulunduğundan beklenen reel ücrete göre emek
arz eder. Firmalar malın fiyatını tam olarak bildik- 52. AD eğrisi IS ve LM eğrilerinin denge noktalarının
lerinden gerçekleşen reel ücrete göre emek talep birleştirilmesiyle elde edilir. Para talebinde meyda-
ederler. na gelen artış daraltıcı para politikası olduğundan
LM eğrisi sola kayar bunun sonucunda AD eğrisi
Modelde kısa dönemde geçerli olan toplam arz de sola kayar. AS eğrisi ekonomi politikalarındaki
(SRAS) denklemi; değişmelerden etkilenmez bu nedenle para tale-
Y = Yx + a (P – Pe) şeklindedir. bindeki artıştan etkilenmez.
Y = Gerçekleşen Hasıla B
Yx x Doğal Hasıla
P = Gerçekleşen fiyat
Pe = Beklenen Fiyat

53. Toplam arz eğrisi ekonomi politikalarının değişi- Yurt İçi Faiz Oranı
minden etkilenmez. Ayrıca toplam arz (AS) eğrisi
BP = 0
klasik durumda dikey eksene paralel olarak çizilir.
Dikey olmasının nedeni ise ekonominin tam istih-
dam koşullarında olmasıdır. Bu sebeple eksik is-
tihdamdaki ekonomi tam istihdama yaklaştıkça AS BP > 0 BP < 0
eğrisinin eğimi artar, dikleşir.
B Gelir
0
Tam sermaye hareketsizliği
Yurt İçi Faiz Oranı
BP = 0
BP > 0
54. Monetarist görüşe göre kısa dönemde toplam arz
eğrisi firma yanılma modeli sebebiyle pozitif eğim-
BP < 0
lidir. Ancak adaptif beklentilerin geçerli olmasıyla
uzun dönemde ekonomi tam istihdama ulaşır ve
uzun dönem toplam arz (LRAS) eğrisi dikey ekse- Gelir
0
ne paralel olur. Kısmi sermaye hareketliliği
B D
isemkitap.com
55. Ödemeler bilançosunda dengeyi sağlayan faiz

56. Tam sermaye hareketliliği durumunda sermaye
haddi ve hasıla düzeyi bileşimlerini gösteren eğriye
giriş ve çıkışının faiz oranlarına tam duyarlı olma-
BP eğrisi adı verilir. BP eğrisinin eğimini belirleyen
sı kastedilir. Bu durumda gelir eksenine yatay bir
2 kavram vardır.
BP eğrisi oluşur. Ülkede mal ve para piyasalarıyla
1. Sermaye hareketliliği eşanlı dengeyi sağladığımızda IS-LM ve BP eğrile-
rinin kesiştiği nokta bulunur (E noktası).
2. Marjinal ithalat eğilimi
i
Sermaye hareketliliği ülkelere yabancı sermaye
LM
girişi ve çıkışını göstermektedir. Bu kapsamda
değerlendirildiğinde ülkeye sermaye girişi-çıkışı E1
önünde engeller yoksa tam sermaye hareketliliğin- i
den bahsedilir. Sermaye hareketlerinin faize karşı E
duyarlılığı arttıkça BP eğrisi yatıklaşır. Bunu şekille i = if BP
ifade edecek olursak;
IS1
Yurt İçi Faiz Oranı
IS
BP > 0
Y
0 Y Y1
i = if BP = 0
BP < 0 B
Gelir
0
Tam sermaye hareketliliği
(if = Yabancı ülkelerin faiz oranı)

57. Ödemeler bilançosundaki dengeyi gösteren BP 59. Uyarlanabilir (Uyucu, Adaptif) Beklenti Varsayımı-
eğrisi daima pozitif eğimlidir. Bunun nedeni ekono- na göre işçiler ve işverenler, fiilî fiyat artışlarına
mide hasıla artışları ithalatı artırır. Bunun sonucu farklı sürelerde tepki gösterirler. İşverenler için
olarak net ihracat (X – m) azalır. Bu azalışlar ser- önemli olan, üretilen malların nispi fiyatlarındaki
maye hesabındaki artışla karşılanması amacıyla değişmedir. Satılan malların, üretimde kullanılan
yurt içi faiz oranı artırılmalıdır; girdi fiyatlarının ve işçi maliyetlerinin izlenmesiyle
i bu nispi fiyat değişiklikleri kısa sürede algılanabi-
BP = 0 lir. Buna karşılık işçiler için önemli olan satın alma
gücündeki değişmedir. Buna göre fiyat artışları
BP > 0 karşısında, işçilerin satın alma gücünde meydana
gelen değişmenin algılanabilmesi için çok sayıda
fiyatın izlenmesi gerekir. Fiyat artış beklentilerini,
BP < 0
işverenlerin derhal; buna karşılık işçilerin daha geç
düzenlemeleri, Friedman tarafından “Uyarlanabilir
Y Beklentiler” şeklinde yorumlanır. Uyarlanabilir bek-
0
lenti varsayımına göre işçiler, kısa dönemde fiyat
A beklentilerinde yanılmakta (İşçi Yanılma Modeli);
işverenler için ise böyle bir yanılgı söz konusu ol-
mamaktadır.
Uyarlanabilir beklenti varsayımına göre kısa dö-

nemde açıklanan işçi yanılma modelinin sonucu
olarak kısa dönemde enflasyon ile işsizlik arasında
ters yönlü bir ilişki mevcuttur. Yani monetaristlere
göre kısa dönemde Phillips eğrisi, negatif eğimli
orijine göre dışbükey bir eğridir. Ancak işçilerin,
58. Stagflasyon: Ekonominin eksik istihdamda ve po- beklentilerindeki yanılgının farkına vardıkları uzun
isemkitap.com
tansiyel üretim seviyesinin altında olmasına karşı- dönemde Phillips eğrisi, doğal işsizlik oranı seviye-
lık, fiyatlar genel seviyesinin yükseldiği durumdur. sinde yatay eksene dik bir hâl alır.
Stagflasyon ortamında, ekonomide durgunluk hâ- Rasyonel beklentiler varsayımı, yeni klasik iktisada
kim olduğundan işsizlik ve enflasyonun birlikte ya- aittir.
şanması gerekir. Bu nedenle stagflasyonda ortaya
çıkan enflasyon, maliyet (arz) enflasyonudur. E
P
AS2
AS1
E2
P2
E1 60. Öncelikle işgücünün içerisinde yer aldığı hâlde is-
P1
tihdam edilemeyenlerin sayısı bulunur.
İşsiz Sayısı = İşgücü – Çalışan Sayısı
İşsiz Sayısı = 100 – 94

AD
İşsiz Sayısı = 6 milyon
Q
0 Y2 Y1
Buradan, ekonomideki işsizlik oranı
Şekilde de görüldüğü gibi maliyet enflasyonu ola- ‹flsiz say›s›

‹flsizlik oran› = $ 100
rak açıklanan negatif arz şoku ile genel üretim ‹fl gücü
seviyesi düşerken (Y2 ← Y1) fiyatlar genel düzeyi
6
de artmaktadır (P1 → P2). Bu durum, ekonomide ‹flsizlik oran› = $ 100
100
durgunluk ve enflasyonun birlikte görüldüğü stagf-
lasyon olgusu ile açıklanır. ‹flsizlik oran› = %6 bulunur.
B C

Makro İkti̇sat - İsmai̇l Şi̇mşek

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Makro İkti̇sat - İsmai̇l Şi̇mşek

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Makro İktisadi Kavramlar

MAKRO İKTİSAT VE MAKRO İKTİSADİ KAVRAMLAR

B. MAKRO İKTISADI AKTÖRLER

C. MAKRO İKTISADI PIYASALAR

KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi 1

D. MAKRO İKTISADI MODELLER

Piyasalar Temizlenir Piyasalar Temizlenmez

1. Merkantilizm (15. - 18. Yüzyıl)

Merkantilizmin en temel amacı devletlerin zenginleşmesini sağlamaktır.

¾¾ Ülkelerin zenginliklerini sahip olduğu değerli madenler (altın, gümüş) belirler.

¾¾ Değerli madenler dünya üzerinde sabittir.

¾¾ Değerli madenler devlet tarafından korunmalı ve artırılmalıdır.

2 KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi

¾ Ülkeler ihracatı artırarak hazinenin altın ve gümüş stoğunu artırmalıdır.

¾ İthalata kısıtlamalar getirilmeli ancak ham madde ithalatına izin verilebilir.

¾ Devlet ekonomiye müdahale etmelidir.

2. Fizyokratizm (18. Yüzyıl)

¾ Piyasaların sürekli temizlendiğini savunur.

¾ Toplumsal ve ekonomik olaylar "doğal düzen" ile sağlanır.

¾ Devletler ekonomiye müdahale etmemelidir.

¾ Özel mülkiyet anlayışı hâkimdir.

¾ Tek üretken faktör tarım olduğu için vergiler tarımdan alınır.

¾ Bireyler özgürdür. Bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler.

¾ Quesnay ekonomiyi sınıflara ayırmıştır, buna "Ekonomik Tablo" adını vermiştir.

9 Verimsiz sınıfta ise sanayi kesimi, işçiler vb. yer almaktadır.

9 Dağıtıcı sınıfın içerisinde toprak sahiplerinden bahsedilir.

Verimli (etkin) sınıf Çiftçiler

¾ Fizyokratik sistem bilinen ilk liberal sistemdir.

3. Klasik İktisadi Okul

KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi 3

¾ Piyasa sürekli temizlenir.

¾ Ekonomi tam istihdamdadır.

¾ Piyasalar tam rekabet koşullarına göre işler.

¾ Arz yanlı iktisattır.

¾ Analizleri uzun dönemlidir.

¾ Maliye politikaları uygulanmaz.

M: V = P: T M: Para arzı, V: Paranın dolaşım hızı

P: Fiyatlar genel seviyesi

T: Ekonominin işlem (üretim) hacmi

¾ Para ekonomide nötrdür, tüldür, peçedir (yani üretimi etkilemez).

Malthus "Say Yasası"nı kabul etmeyen tek klasik iktisatçıdır.

4 KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi

"Lozan Okulu (Leon, Walras, V. Pareto)

Cambridge Okulu (J.B. Clark, A. Marshall)

olmak üzere en popüler okullarını kurmuşlardır.

¾¾ Ekonomide eksik istihdam hâkimdir.

¾¾ Eksik rekabet piyasaları (oligopolistik piyasalar) geçerlidir.

¾¾ Ücret ve fiyatlar aşağıya doğru yapışkandır.

¾¾ Analizleri kısa dönemlidir.

¾¾ Arz değil, talep koşullarını dikkate alır.

¾¾ 1929 büyük buhranının sebebi efektif talep yetersizliğidir.

¾¾ Piyasalar kendiliğinden dengeye gelmez bu yüzden maliye bütçesi dengede değildir

¾¾ Para yansız (nötr) değildir.

KPSS A Grubu Para Banka Konu Öğretimi 5

7. Monetaristler (Parasalcı Yaklaşım)

¾¾ Ekonomide tam istihdam geçerlidir.

¾¾ Piyasalar tam rekabete göre işler.

¾¾ Ücret ve fiyatlar esnektir.

¾¾ Piyasalar sürekli temizlenir.

¾¾ Ekonomiyi kısa ve uzun dönem ayrımı yaparak incelemişlerdir.

¾¾ Uzun dönemde doğal işsizlik oranı geçerlidir.

¾¾ Ekonomideki istikrarsızlıkların sebebi para ve maliye politikalarından doğan dışsal şok-

¾¾ Politikalardan uzak durulmalıdır. Ancak ille de uygulanacaksa para politikaları uygulan-