Bölüm 1 - Ulus - Tic - Teorisi - Analizleri

ULUSLARARASI İKTİSAT
TEORİSİ
DOÇ. DR OKTAY KIZILKAYA

BÖLÜM 1
ULUSLARARASI TİCARET
TEORİSİ ANALİZLERİ:
MUTLAK ÜSTÜNLÜK TEORİSİ ve

KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK
TEORİSİ
Giriş
 Uluslararası Ticaret Analizleri Uluslararası Ticaret Teorisi
(International Trade Theory) ve Uluslararası Ticaret
Politikası (International Trade Policy) olmak üzere,
birbirini tamamlayan iki alt gruba ayrılmaktadır.
 Mal akımları uluslararası ekonomik ilişkilerde daima en
eski ve en ağırlıklı yeri tutmuştur.
 Ancak teknolojinin ulaştığı boyutlar ve dünya hizmet
ticaretindeki hızlı artışlar son yıllarda dikkatlerin daha
yoğun biçimde hizmetler alanına yöneltilmesine neden
olmuştur
ULUSLARARASI EKONOMİ
Uluslararası Parasal İlişkiler

Uluslararası Ticaret (Mal Akımları) (Mali Akımlar)
Sınır ötesi para, sermaye
-İhracat
ve ödeme akımları
-İthalat
Döviz piyasası
-Göreceli fiyatlar Kur değişmesi
-Üretim, Tüketim Ödemeler bilançosu
Denkleşme mekanizmaları
Uluslararası Ticaret Teorisi

Uluslararası Ticaret Politikası
Ülkeler hangi nedenle ticaret yaparlar
Hükümetin dış ticarete müdahalesi
Dış ticaretin yararları
Amaçlar
Dış ticaretin bileşimi
Araçlar
Ticaret dengesini sağlayan
göreceli fiyatların oluşumu
4
I.ULUSLARARASI TİCARET
TEORİSİ’NİN KAPSAMI
 Uluslararası Ticaret teorisinin başlıca amacı,
ülkeler arasındaki mal ve hizmet alım
satımlarının nedenlerini açıklamaktır.
 Uluslararası Ticaret teorisine ilişkin analizler,

bazı aşırı basitleştirici varsayımlar altında
ülkelerin birbiriyle yapmakta oldukları ticaretin
temelini, yani dış ticaret kazançlarını, dış
ticaretin bileşimini ve göreceli reel fiyat
ilişkilerini açıklamaya yönelik bilimsel
faaliyetlerdir.
5
I.ULUSLARARASI TİCARET
TEORİSİ’NİN KAPSAMI
 Teori kurma çalışmalarının dayandığı
soyutlama işlemi dolayısıyla
Uluslararası İktisatın bu alanına bazen
Soyut Uluslararası Ticaret Teorisi (Pure
Theory of International Trade) veya
yalnızca Soyut Teori de denmektedir.
6
Uluslararası Ticaret Teorisi’nin
yanıtlamak zorunda olduğu üç
soru:
 1. Ülkeler neden dış ticaret yaparlar, yani dış
ticaretin kapalı ekonomiye göre ülkelere
sağladığı yararlar nelerdir?
 2. Bir ülke dış ticaretinin bileşimi nasıl
açıklanabilir; yani bir ülkenin hangi malları
ihraç, hangilerini ithal edeceği neye göre
belirlenir?
 3. Bir ülkenin ihraç fiyatları ile ithal fiyatları
oranı, yani dış ticarette nisbi fiyatlar, ya da dış
ticaret hadleri nasıl oluşmaktadır?
7
II. ULUSLARARASI TİCARET
TEORİSİNİN DOĞUŞU
 Uluslararası ticaretin ilk kez bilimsel bir yöntemle
incelenmesi Adam Smith’in 1776’da yayımlanan
ünlü eseri “Ulusların Zenginliği” ile başlar.
 Sonralar bu teoriye David Ricardo, John Stuart

Mill, Alfred Marshall, Eli Heckscher, Bertil Ohlin,
John Maynard Keynes, Jacob Viner ve Paul
Samuelson önemli katkılarda bulunmuşlardır.
8
Uluslararası Ticaret Teorisinin Doğuşu
II. ULUSLARARASI TİCARET TEORİSİNİN DOĞUŞU
MERKANTİLİZM (XVI-XVII. yy)
 Merkantilist dönemden önce dünyada yaygın bir dış
ticaretten söz etmek güçtür. Bu durumun tek istisnası uzak
doğu ile Avrupa arasında yaşanan ve Türkiye’yi bir köprü
durumuna getiren İPEK YOLU’dur
 Merkantilist dönem feodalitenin yerine ulusal devletlerin

kurulmakta olduğu bir dönemdir. Yeni oluşan ulus
devletlerin resmi ekonomi doktrini merkantilizm olmuştur.
 Merkantilizme göre dış ticaret politikasının temel amacı

hazinenin altın stokunu artırmaktır.
 Yoğun devlet müdahaleciliğine dayanan bir doktrindir.
10
 İhracatın artırılmasına birinci
derecede önem verirler.
 Mamul mal ithalinin
kısıtlanmasını öngörür.
Hammaddelerin ithali
serbesttir.
 Merkantilistler altın girişlerini
artırmak için ticaret filosunun
gelişmesine de büyük ağırlık
verir.
11
 Merkantilist doktrine göre dünya serveti (altın

veya gümüş stoku) sabittir. O nedenle dış ticaret
yapan ülkelerin arasında daima bir çelişki vardır.
Ticaretten bir taraf kârlı çıkarken diğer taraf aynı
ölçüde zarara uğrar
 Sanayi devriminden sonra (kas gücünün yerine
buhar gücünün kullanılması ile) Merkantilizmin
yerine liberal görüşler geçmeye başladı.
 Sanayi devrimi → Üretim “patlaması” → Yeni
piyasa arayışları → Serbest ticaret veya ticarette
liberalizm düşüncesinin yaygınlaşması
12
KLASİK LİBERALİZM
 Adam Smith’in Ulusların Zenginliği adlı

kitabındaki görüşleri Klasik Liberalizm ya
da Klasik İktisat Ekolünün temelini
oluşturur.
13
KLASİK LİBERALİZM’İN TEMEL GÖRÜŞLERİ
 Bütün bireyler ekonomik çıkarlarına göre hareket ederler. (homo

economicus-ekonomik insan)
 Devlet kişilerin bireysel girişim haklarını kısıtlamaz. (laissez faire, laissez

passer – bırakınız yapsınlar, bırakınız geçsinler)
 Bireyler kendi çıkarları peşinde koşmakla aynı zamanda toplumsal çıkarlara

da hizmet etmiş olurlar.
 Ekonomik hayatta düzen sağlayan bir görünmez el (invisible hand) vardır.
14
KLASİK LİBERALİZM’İN TEMEL GÖRÜŞLERİ
 Smith’e göre, toplam dünya serveti sabit değildir.
 Dış ticaret, uluslararası uzmanlaşma ve işbölümü

doğurarak dünya kaynaklarının verimliliğini artırır.
 İki ülke bu şekilde daha yüksek üretim ve tüketim

düzeylerine ulaşarak yaşam standartlarını artırırlar.
15
Merkantilizm – Klasik İktisat
 MERKANTİLİSTLER
 MİLLİ SERVET = ALTIN + GÜMÜŞ
 İHRACAT > İTHALAT
 DÜNYA EKONOMİSİ STATİK
 DÜNYA SERVETİ SABİT
 EN İYİ POLİTİKA = İTHALATI KISIP, İHRACATI
ARTIRMAK
 OYSA SMİTH VE KLASİK İKTİSATÇILAR
 TOPLAM DÜNYA SERVETİ SABİT DEĞİL VE
 SERBEST TİCARET ÜLKELERİN SERVETLERİNİ,
DOLAYISIYLA DÜNYA SERVETİNİ ARTIRIR.
 UZMANLAŞMA + İŞBÖLÜMÜ
VERİMLİLİK DÜNYA ÜRETİMİ
16
• Uluslararası Ticaret Teorisi Analizlerindeki Standart

Varsayımlar:
• İki ülke, iki mal, her iki ülke de üretiyor, mallar homojen kabul
ediliyor.
• Para yok, mal malla değiştiriliyor.
• Fiyatlar reel (mal ya da faktör miktarı).
• Mal, faktör piyasalarında tam rekabet piyasası koşulları geçerlidir.
• Devlet müdahalesi yok (gümrük tarifesi, kota vb. kısıtlamalar yok)
• İşgücü ülke içinde tam hareketli, ülkelerarası tam hareketsiz.
• Ekonomi tam çalışma durumunda.
• Taşıma giderleri sıfır
• Arz yönlü teoridir (Say Kanunu)
17
Uluslararası Ticaret Teorisinin Doğuşu
 Emek-Değer teorisi
• Adam Smith ve David Ricardo’yu da kapsayacak biçimde Klasik
Ekol’e bağlı iktisatçıların değer konusundaki görüşleri “emek-
değer” teorisi (labor theory of value) olarak bilinir.
• Bu yaklaşıma göre bir malın maliyeti (talep koşullarının
bulunmaması durumunda o malın fiyatı) onun üretimi için
harcanan emek miktarı ile ölçülür. Diğer yandan da emek,
homojen (türdeş) bir üretim faktörü olarak kabül edilmiştir.
 Üretiminde göreceli olarak fazla emek kullanılan malın maliyeti
daha yüksektir.
 Klasiklerin sadece emeği dikkate almasının nedeni;
 doğal kaynakların tanrı vergisi olduğu,
 semayenin ise biriktirilmiş ve üretim aracı biçiminde

somutlaştırılmış emekten meydana geldiğidir.
18
MUTLAK ÜSTÜNLÜK TEORİSİ
(Theory of Absolute Advantages)
 Teori Adam Smith’in

1776 yılında yayınlanan
“Ulusların Zenginliği”
isimli eserinde ortaya
atılmıştır.
Adam Smith
(1723-1790)
 Bir ülke karşı ülkeye göre hangi malları

daha düşük maliyetle üretiyorsa o malların
üretiminde uzmanlaşmalı ve bunları ihraç
ederek pahalıya üretebildiklerini dış
ülkeden ithal etmelidir.
 Bir ülke hangi malı ucuza üretiyorsa o ülke o malda
uzmanlaşsın mantığını taşır.
 Mutlak üstünlük mallarda
 Mukayeseli üstünlük ülkelerde
20
A ve B ülkeleri aynı sayıda işçi

kullanarak üretim yapmaktadırlar. Buna
göre A ülkesi 60 birim B ülkesi de 75
birim X malı üretebilmektedir. Aynı
şekilde A ülkesi 70 birim Y malı
üretebilirken B ülkesi 45 birim Y malı
üretebilmektedir. Mutlak üstünlük
teorisine göre B ülkesi X malında, A
ülkesi Y malında mutlak olarak üstündür
A ülkesi  Y ihraç, X ithal

B ülkesi  Y ithal, X ihraç
21
A ülkesi  Y ihraç, X ithal

B ülkesi  X ihraç, Y ithal
22
Örnek:Bir işçinin bir günde üretebildiği

mallar:
 A Malı B Malı
 Amerika 50 Birim veya 30 Birim
 Almanya 20 Birim veya 80 Birim
23
KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜK TEORİSİ
(Theory of Comparative Advantages)
 Teori David Ricardo’nun

1817 yılında yayınladığı
“Siyasal İktisadın ve
Vergilendirmenin İlkeleri”
kitabında ortaya atılmıştır.
David Ricardo (1772-1823)

Önemli olan üretimde üstünlük

derecesidir. Bir ülke, diğerine göre, hangi
malların üretiminde daha yüksek oranda
üstünlük sahibi ise o mallarda
uzmanlaşmalıdır.
25
A ülkesi hem X hem de Y
malında mutlak üstünlüğe sahip
olduğu için iki ülke arasında dış
ticaret yapılmaz.
A ülkesi  Y ihraç, X
ithal
B ülkesi  X ihraç, Y
ithal
26
ÖRNEK
Bir işgünü ile üretilebilen mal miktarı:

Kumaş (metre) Şarap(litre)
İngiltere 80 40
Portekiz 10 20
• Her iki malda da İngiltere mutlak üstünlüğe sahiptir.

• İngiltere’nin kumaş üretimindeki üstünlüğü 8 kat, şarap üretimindeki
üstünlüğü 2 kattır.
• İngiltere kumaş, Portekiz şarap üretiminde uzmanlaşmaya gitmelidir.
Karşılaştırmalı üstünlük teorisine göre, iki ülke arasında dış ticaretin iki
ülke açısından kârlı olabilmesinin şartı, uluslararası fiyat oranının iki ülke
iç fiyat oranlarının arasında olmasıdır.
27
ÖRNEK
 Bir İşgünü ile üretilebilen mal miktarı

 Kumaş (metre) Şarap(litre)
 İngiltere 80 40
 Portekiz 10 20
İç fiyatlar
İngiltere’de 1 m kumaş = ½ lt şarap

Portekiz’de 1 m kumaş = 2 lt şarap
28
İç fiyatlar
İngiltere’de 1 m kumaş = ½ lt şarap

Portekiz’de 1 m kumaş = 2 lt şarap
 Uluslar arası fiyat oranı 1mk=1ltş olsaydı

 İngiltere’nin dış ticaret kazancı ihraç
edilen kumaş birimi başına ½ birim şarap
 Portekiz’in kazancı ihraç ettiği şarap
başına ½ birim kumaş olacaktır.
29
 Gerek Mutlak üstünlük gerekse de

Karşılaştırmalı üstünlük modellerinde
ticaretin nedeni ülkeler arasında emek
verimliliğindeki farklardır.
 Ülkelerin hangi malları üretip ihraç edeceği
ve hangisini de ithal edeceğini emek
verimliliği belirlemektedir.
30
RİCARDO MODELİNİN EKSİKLERİ
 Emek değer teorisine dayanması «Girdi maliyetleri, taşıma maliyetleri,

üretimdeki diğer maliyetler, sabit maliyetleri ihmal etmiştir»
 Ülkeler arasındaki işgücü verimindeki farklılığın nedenlerini
açıklayamaması.
 İşgücü ülke içinde tam hareketli, ülkeler arasında tam
hareketsiz olması.
 Ricardo teorisi bir arz teorisidir.
 Uluslararası fiyatların düzeyi açıklanmamış. Bunun için talebe de yer
verilmeli.
 Sabit maliyetlere ve tam uzmanlaşmaya dayanması
 artan-azalan maliyetler yok.
 Statik bir model olması
 Üretimin aşamalara ayrılmasına değinmemektedir
31
KARŞILAŞTIRMALI ÜSTÜNLÜKLERİN
GEÇERLİK ALANI
 A) Yurtiçi talep ve ulusal üretim

arasındaki farklılıklar
 B) Mal niteliklerindeki farklılıklar
 C) Fiyat farklılıkları
32
Soru Çözümü:
X ülkesi Y ülkesine karşı hem pirinç üretiminde hem de
otomobil üretiminde mutlak üstünlüğe sahipken, Y
ülkesi X ülkesine karşı pirinç üretiminde karşılaştırmalı
üstünlüğe sahiptir. Ricardo modeline göre, bu iki ülke
arasında gerçekleşecek ticaretle ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
A)X ülkesi hem pirinç hem de otomobil ihraç eder.

B)X ülkesi hem pirinç hem de otomobil ithal eder.
C)X ülkesi pirinç, Y ülkesi otomobil ihraç eder.
D)X ülkesi pirinç, Y ülkesi otomobil ithal eder.
E)X ülkesi her iki üründe de mutlak üstünlüğe sahip olduğu için
ticaret gerçekleşmez.
2016 KPSS
33
Soru Çözümü
Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi’ne göre, bir ülkenin belirli
bir malda karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğu durumda, o
malla ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A)Emek / Sermaye oranının değişken olduğu bir maldır.

B)Emek mobilitesinin göreli olarak düşük olduğu bir maldır.
C)Emek mobilitesinin göreli olarak yüksek olduğu bir maldır.
D)Emek verimliliğinin göreli olarak düşük olduğu bir maldır.
E)Emek verimliliğinin göreli olarak yüksek olduğu bir maldır
2012 KPSS
34
Soru Çözümü
A ülkesi tekstil üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe, oyuncak
üretiminde ise mutlak üstünlüğe; B ülkesi oyuncak üretiminde
karşılaştırmalı üstünlüğe, tekstil üretiminde ise mutlak üstünlüğe
sahiptir. Buna göre, bu iki ülkenin karşılıklı ticaret koşulları ile ilgili
aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) B ülkesi hem oyuncak hem de tekstil ürünü ihraç etmelidir.

B) A ülkesi hem oyuncak hem de tekstil ürünü ithal etmelidir.
C) A ülkesi tekstil ürünü ihraç ederken oyuncak ithal etmelidir.
D) B ülkesi tekstil ürünü ihraç ederken oyuncak ithal etmelidir.
E) A ülkesi hem oyuncak hem de tekstil ürünü ihraç etmelidir
2009 KPSS
35
Soru Çözümü
Ricardo tarafından ileri sürülen karşılaştırmalı üstünlükler
teorisi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A)Emek faktörünün veriminin ülkeler arasında farklı olması

B)Emek faktörünün ülkeler arasında hareketsiz olması
C)Teorinin sadece arza dayanması
D)Modelde zaman ve değişim boyutuna yer verilmiş olması
E)Tam uzmanlaşma
Dış ticaret Müsteşarlığı Uzmanlık 2000
36
FIRSAT MALİYETLERİ İLE DIŞ TİCARET TEORİSİ
ANALİZLERİ (Neo-Klasik İktisatçılar)
 Klasik teoriye yöneltilen eleştirilerden birisi

 Teorinin emek-değer teorisine dayanması
 Emeğin homojen bir üretim faktörü kabul edilmesi
 Gerçekte maliyet emek, sermaye, doğal
kaynaklar ve girişimciliği faktörlerini de kapsar.
 Neo-Klasik iktisatçılar emek maliyeti yerine tüm
faktörleri kapsayan “FIRSAT MALİYETİ”
kavramını koyarak karşılaştırmalı üstünlükler
teorisinin bu eksiğini gidermişlerdir.
37
FIRSAT MALİYETİ
Bir malın fırsat maliyeti, o malın

üretimini bir birim artırmak gereken
kaynakları serbest bırakmak üzere,
başka bir malın üretiminden
vazgeçilmesi gereken miktara eşittir.
38
Fırsat maliyeti
Fırsat maliyeti teorisinde kaynakların tam
çalışma düzeyinde kullanıldığı varsayılır.
Birden fazla üretim faktörünün üretime katıldığı
kabul edilince ülkeler arasında teker teker
faktör verimliliği yönünden karşılaştırma
yapmak olanaksızlaşır. Bu güçlüğü yenmek
için verimlilik yerine bu kavramın tersi olan
üretim maliyeti ele alınarak bu sorun giderilir.
Fırsat maliyetleri yaklaşımına göre üretim
maliyeti, bir birim mal üretmek için gerekli
olan kaynakların toplamına eşittir.
39
Fırsat maliyeti
 Fiziki bakımdan farklı olan bu kaynakları
toplamak için de emek, sermaye ve doğal
kaynaklar gibi faktörlerin her birinden
kullanılan miktarlar yerine parasal değerler
dikkate alınır.
 Böylece, Ricardo’nun emek verimliliği tablosu
yerine şimdi her ülkenin kendi ulusal parası ile
ölçülen ve fırsat maliyetlerini yansıtan yeni bir
tablo elde edilmiş olur.
40
Fırsat Maliyeti
 1 birim çelik ve 1 birim buğday üretmek
için gerekli kaynakların parasal değeri:
 Çelik Buğday
 Türkiye 10 TL 1 TL
 ABD 1$ 2$
 Türkiye, 1 Birim Çelik: 10 birim buğday

 ABD, 1 Birim Çelik: 0,5 birim buğday
41
ÜRETİM İMKÂNLARI EĞRİSİ
Dış ticarette fırsat maliyetleri üretim imkanları veya

dönüşüm eğrileri ile gösterilir.
TANIM:
Bir ülkenin veri teknoloji ve üretim faktörleri
varsayımı altında üretebileceği azami mal ve hizmet
miktarlarını ifade eder.
Üretim İmkanları Eğrisi ile bir ülkenin iki farklı maldan

üretebilecekleri alternatif mal bileşimlerini göstermek
mümkündür.
42
ÜRETİM HACMİ VE ÜRETİM MALİYETLERİ İLİŞKİSİ
SABİT FIRSAT MALİYETLERİ (SABİT VERİMLER)
 Klasik Üretimin değişmesine karşın maliyetlerin

sabit kalmasıdır. (Sabit verimler)
 Üretimde sabit maliyetler, bir endüstriden (kumaş)
diğerine (buğday) aktarılan kaynakların her iki
kesimde de aynı derecede verimli olmasıdır.
Şu iki durumda ortaya çıkar
 Üretim faktörlerinin birbiri yerine tam ikame edilebilir olmaları
yada iki malın üretiminde sabit oranda kullanılmaları

 Bir faktörün bütün birimlerinin homojen veya aynı kalitede
olması
Sabit fırsat maliyetlerinin doğal sonucu, üretimde “TAM
UZMANLAŞMA” dır
43
ARTAN MALİYETLERİ (AZALAN VERİMLER)
 Üretim değiştikçe maliyetler artıyorsa üretimde

artan maliyetler (azalan verimler) söz konusudur.
Şu iki durumda ortaya çıkar
 Üretim faktörleri tüm malların üretiminde sabit oranda kullanılmamaktadır.
 Bir faktörün bütün birimlerinin homojen değildir.
Artan maliyet varsayımının sonucu genellike, üretimde “EKSİK UZMANLAŞMA”

dır.
Üretimdeki uzmanlaşmanın eksik kalmasının nedeni üretimdeki artış dolayısıyla içerideki üretim maliyetlerinin
(iç fiyatlar) giderek artması ve bir noktadan sonra dünya fiyatlarına eşitlenmesidir.
44
AZALAN MALİYETLERİ (ARTAN VERİMLER)
 Üretim artarken maliyetler azalıyorsa üretimde azalan maliyetler (artan

verimler) denir.
Azalan maliyetler durumunda aktarılan her kaynağın üretimde

sağladığı artış bir öncekinden fazladır. Verimlilikteki bu artışlar iktisatta
içsel ve dışsal tasarruflar ya da ölçek ekonomileri ile açıklana bilir.
45
SABİT MALİYETLER VE DIŞ TİCARET
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
1000 N
TÜRKİYE’NİN ABD’NİN
DÖNÜŞÜM DÖNÜŞÜM
100 B EĞRİSİ EĞRİSİ
1 Sanayi
1 Sanayi
1 0Tarım 1 Tarım M
A
O 1000 Tarım O 1000 Tarım
Ürünü Ürünü
Grafik 1:Sabit maliyet koşulları altında dönüşün Eğrisi
 AB doğrusu Türkiye’nin dönüşüm eğrisidir.Türkiye tüm

kaynaklarını tarımda çalıştırırsa 1000 birim tarım ürünü
elde eder. Eğer tüm kaynaklarını sanayide çalıştırırsa 100
birim sanayi ürünü elde eder.
 A ile B arasındaki noktalar ülkenin her iki maldan birlikte
üretebileceği miktarları gösterir
46
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
1000 N
1 Sanayi
1 Sanayi
A
Ürünü Ürünü
 Dönüşüm eğrisinin eğim, tarım ürününün sanayi ürünü

cinsinden fiyatını gösterir.
AB doğrusunun eğimi = OB/OA = 100/1000 = 1/10
(iç fiyat oranı)
 1 birim daha fazla sanayi ürünü elde etmek için 10 birim
tarım ürününden vazgeçmek gerekir. 47
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
1000 N
1 Sanayi
1 Sanayi
A
Ürünü Ürünü
 MN doğrusu ABD’nin dönüşüm eğrisidir.

MN doğrusunun eğimi = OM/ON = 1000/1000 = 1
(iç fiyat oranı)
1 birim daha fazla sanayi ürünü elde etmek için 1 birim
tarım ürününden vazgeçmek gerekir.
48
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
1000 N
1 Sanayi
1 Sanayi
A
Ürünü Ürünü
 Burada iki ülkenin dış ticarette kârlı çıkabilmeleri için

uluslararası fiyatın (dış ticaret hadlerinin) bu ülkelerin iç
fiyat (maliyet) oranları arasında olması gerkir.
Türkiye’nin Uluslararası ABD’nin
iç fiyat oranı fiyat oranı iç fiyat oranı
1/10 1/5 1 49
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
200 F
Türkiye ABD
100 B 1000 H
T
D
L M
E
A F
C
O G K 1000 Tarım O 1000 5000 Tarım
Ürünü Ürünü
Grafik 1:Sabit verim koşullar ve dış ticaret
 FA doğrusu HF doğrusu ile paraleldir ve uluslar arası fiyat

oranını gösterir.
 Kapalı ekonomi durumunda Türkiye D noktasında, ABD E
noktasında her iki maldan ürettiği kadar tüketmektedir.
 Uluslararası fiyat oranı 1/5 iken her ülkede dış ticarete
50
açılacaktır.
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
200 F
Türkiye ABD
100 B 1000 H
T
D
L M
E
A F
C
Ürünü Ürünü
 Türkiye sanayi üretimini bırakıp tarımda uzmanlaşarak

üretimini A noktasına kaydırır. ABD ise tarım ürünü
üretimini bırakıp sanayi ürünü üretiminde uzmanlaşarak
üretimini H noktasına kaydırır.
51
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
200 F
Türkiye ABD
100 B 1000 H
T
D
L M
E
A F
C
Ürünü Ürünü
 Türkiye FA doğrusu üzerindeki T noktasında tüketimde

bulunabilecektir. KA kadar tarım ürünü, KT kadar sanayi
ürünü ile değiştirilebilecektir.
 ABD ise HF doğrusu üzerindeki M noktasında tüketimde
bulunabilecektir. LH kadar sanayi ürünü, LM kadar tarım
ürünü ile değiştirebilecektir. 52
Sanayi Ürünü
Sanayi Ürünü
200 F
Türkiye ABD
100 B 1000 H
T
D
L M
E
A F
C
Ürünü Ürünü
 Görüldüğü gibi her ülke de kapalı ekonomi durumuna

göre her iki maldan daha fazla tüketme olanağına
kavuşmuştur. Serbest dış ticaret her iki ülke açısından
avantajlıdır.
53
ÇOĞALAN MALİYETLER VE DIŞ TİCARET
Sanayi
 Çoğalan maliyet koşulları
Ürünü
altında dönüşüm eğrisi orjine
L
M
göre iç bükeydir. Ülke tarımda
ΔA
uzmanlaşırken üretilecek her
ΔK
ΔB
N
yeni tarım ürünü için sanayi
ΔK
malından giderek artan
ΔC
miktarlarda vazgeçmek
R
zorunda kalır.
ΔK
O Tarım
Ürünü
Grafik 3: Çoğalan Malliyetler ve Dönüşüm Eğrisi
54
Sanayi
 Örneğin L noktasında iken
Ürünü
tarımsal üretimi 1 birim
L
M
(ΔK=1) artırmak için sanayi
ΔA
malından ΔA miktarında
ΔK
ΔB
N
vazgeçmek gerekir.
ΔK
 ΔA/ΔK tarım ürününün sanayi
ΔC malı cinsinden maliyetini (iki
R
mal arasındaki yurt içi değim
ΔK
oranını) gösterir
 Bu oran ise üretim olanakları
O Tarım
Ürünü eğrisinin L noktasındaki
Grafik 3: Çoğalan Malliyetler ve Dönüşüm Eğrisi eğimini (yani marjinal
dönüşüm oranını) gösterir.
55
Sanayi  İkinci bir birim tarım ürünü

Ürünü
elde etmek için M noktasında
L
M sanayi malının üretimini ΔB
ΔA
kadar kısmak gerekir.
ΔK N
ΔB  İkinci birimin fırsat maliyeti
ΔK ΔB/ΔK olur ki bu oran birinci
ΔC birimden daha büyüktür.
R
ΔK
 Fırsat maliyeti L noktasından R
noktasına hareket ederken
artar.
O Tarım
Ürünü
Grafik 3: Çoğalan Malliyetler ve Dönüşüm Eğrisi
56
Sanayi Fd
 Türkiye’nin kapalı ekonomi
Ürünü F
C (Tüketim) durumundaki üretim ve
tüketimi dönüşüm eğrisi
üzerindeki D noktasıdır.
L
D
 Bu noktada iç fiyatlar (tarım

(Üretim)E
ürünün sanayi ürünü
cinsinden fiyatı) FF
Fd
F doğrusunun eğimine eşittir.
O M Tarım Ürünü
Grafik 4: Çoğalan maliyetler ve dış ticaret kazançları
57
Sanayi Fd
 Türkiye’nin FdFd gibi bir dünya
Ürünü F
C (Tüketim) fiyatından dış ticarete
açıldığını kabul edelim.
L
 FdFd doğrusunun eğiminin dik
D
olması tarım ürünlerinin dünya
fiyatının, yurtiçi fiyatından
(Üretim)E
yüksek olduğunu gösterir.
 Bu durumda Türkiye’de
Fd
F üreticiler tarımsal üretimi
artıracak sanayi üretimini
O M Tarım Ürünü kısacaktır.
58
 Üretim olanakları eğrisi
Sanayi
üzerindeki sağa ve aşağıya
Fd
Ürünü F
C (Tüketim)
doğru olan bu hareket, tarım
ürününde yapılan her artıştan
L
D
elde edilen gelir, sanayi
üretiminin kısılması
(Üretim)E dolayısıyla uğranılan kayıptan
büyük olduğu sürece devam
eder.
F
Fd
O M Tarım Ürünü
59
AZALAN MALİYETLER VE DIŞ TİCARET
Tekstil
Fd
B
F’d
 Azalan maliyet koşulları
altında, üretim olanakları
C
eğrisi orijine dış bükeydir.
F C’
K
D
H  Dış ticarete açılınca ihraç
F’d malında tam uzmanlaşma
F Fd
ortaya çıkar.
O G M A
Motor
Grafik 5:Azalan Maliyet Koşulları Altında Dış Ticaret
 Azalan maliyet koşulları
altında dış fiyatlar iç fiyatlara
eşit olsa bile kârlı dış ticaret
Tam yapma olanağı vardır.
Uzmanlaşma
60
Tekstil
Fd
B
F’d
 Kapalı ekonomi durumunda
üretim ve tüketim noktası D,
C
iç fiyatlar FF dir.
F C’
K  Ülkenin iki maldan birinde
H
D
uzmanlaşması için D
F’d
noktasında dengenin herhangi
F Fd bir şekilde bozulması
O G M A
Motor yeterlidir.
Grafik 5:Azalan Maliyet Koşulları Altında Dış Ticaret  Hükümetin geçici bir süreyle
endüstriye sübvansiyon
verdiğini, diğerlerini
Tam vergilendirmek gibi önlemler
Uzmanlaşma aldığını düşünelim.
61
Tekstil
Fd
B
F’d
 Bu durumda ülke motorda tam
uzmanlaşmaya (A noktası)
C
gider. Bu malın MA kısmını
K
F C’ FdFd fiyatından (FF özdeşi)
H
D ihraç ederek, karşılığında MC
miktar tekstil ürünü ithal eder
F’d
Fd
ve C noktasına ulaşır.
F
O G M A
Motor
Grafik 5:Azalan Maliyet Koşulları Altında Dış Ticaret  C noktası daha yüksek bir ülke
refahına ulaşıldığını gösterir.
Tam
Uzmanlaşma
62
Tekstil
Fd
B
F’d
 Tersine eğer dokumacılık
alanında uzmanlaşmaya
C
gidilseydi (B noktası), üretilen
K
F C’ malın BK kısmı dünya
H
D fiyatından (F’dF’d = FF) ihraç
ederek C’ noktası gibi daha
F
F’d
Fd yüksek bir ülke refahını temsil
O G M A
Motor
eden tüketimi
Grafik 5:Azalan Maliyet Koşulları Altında Dış Ticaret gerçekleştirebilir.
Tam
Uzmanlaşma
63
Soru Çözümü
Demir Buğday
1. ülke 500 500
2. ülke 200 200
Tabloda iki ülkenin demir ve buğday üretim düzeyleri verilmiştir. Sabit maliyetler
varsayımı altında karşılaştırmalı üstünlükler teorisine göre, bu iki ülkenin
birbirleriyle ticaret yapıp yapmayacağı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi
doğrudur?
A)Ticaret yaparlar, ikinci ülke hem demir hem de buğday üretiminde uzmanlaşır.
B)Ticaret yaparlar, birinci ülke demir, ikinci ülke buğday üretiminde uzmanlaşır.
C)Ticaret yapmazlar, her iki ülkedeki fırsat maliyet eşittir.
D)Ticaret yapmazlar, ikinci ülke her iki malda da karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olduğundan
ticarete girmesi için bir neden yoktur.
E)Ticaret yapmazlar, her iki ülkenin de demir üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğü bulunur.
Kamu İhale Kur. Uzmanlık 2009

64

Bölüm 1 - Ulus - Tic - Teorisi - Analizleri

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bölüm 1 - Ulus - Tic - Teorisi - Analizleri

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ULUSLARARASI İKTİSAT

DOÇ. DR OKTAY KIZILKAYA

MUTLAK ÜSTÜNLÜK TEORİSİ ve

Uluslararası Parasal İlişkiler

Uluslararası Ticaret Teorisi

 Uluslararası Ticaret teorisine ilişkin analizler,

 Sonralar bu teoriye David Ricardo, John Stuart

 Merkantilist dönem feodalitenin yerine ulusal devletlerin

 Merkantilizme göre dış ticaret politikasının temel amacı

 Yoğun devlet müdahaleciliğine dayanan bir doktrindir.

 Merkantilist doktrine göre dünya serveti (altın

 Adam Smith’in Ulusların Zenginliği adlı

 Bütün bireyler ekonomik çıkarlarına göre hareket ederler. (homo

 Devlet kişilerin bireysel girişim haklarını kısıtlamaz. (laissez faire, laissez

 Bireyler kendi çıkarları peşinde koşmakla aynı zamanda toplumsal çıkarlara

 Ekonomik hayatta düzen sağlayan bir görünmez el (invisible hand) vardır.

 Smith’e göre, toplam dünya serveti sabit değildir.

 Dış ticaret, uluslararası uzmanlaşma ve işbölümü

 İki ülke bu şekilde daha yüksek üretim ve tüketim

• Uluslararası Ticaret Teorisi Analizlerindeki Standart

 doğal kaynakların tanrı vergisi olduğu,

 semayenin ise biriktirilmiş ve üretim aracı biçiminde

 Teori Adam Smith’in

 Bir ülke karşı ülkeye göre hangi malları

A ve B ülkeleri aynı sayıda işçi

A ülkesi  Y ihraç, X ithal

A ülkesi  Y ihraç, X ithal

Örnek:Bir işçinin bir günde üretebildiği

 Teori David Ricardo’nun

David Ricardo (1772-1823)

Önemli olan üretimde üstünlük

Bir işgünü ile üretilebilen mal miktarı:

• Her iki malda da İngiltere mutlak üstünlüğe sahiptir.

 Bir İşgünü ile üretilebilen mal miktarı

İngiltere’de 1 m kumaş = ½ lt şarap

İngiltere’de 1 m kumaş = ½ lt şarap

 Uluslar arası fiyat oranı 1mk=1ltş olsaydı

 Gerek Mutlak üstünlük gerekse de

 Emek değer teorisine dayanması «Girdi maliyetleri, taşıma maliyetleri,

 A) Yurtiçi talep ve ulusal üretim

A)X ülkesi hem pirinç hem de otomobil ihraç eder.

A)Emek / Sermaye oranının değişken olduğu bir maldır.

A) B ülkesi hem oyuncak hem de tekstil ürünü ihraç etmelidir.

A)Emek faktörünün veriminin ülkeler arasında farklı olması

Dış ticaret Müsteşarlığı Uzmanlık 2000

 Klasik teoriye yöneltilen eleştirilerden birisi

Bir malın fırsat maliyeti, o malın

 Türkiye, 1 Birim Çelik: 10 birim buğday

Dış ticarette fırsat maliyetleri üretim imkanları veya

Üretim İmkanları Eğrisi ile bir ülkenin iki farklı maldan

 Klasik Üretimin değişmesine karşın maliyetlerin

yada iki malın üretiminde sabit oranda kullanılmaları

 Üretim değiştikçe maliyetler artıyorsa üretimde

 Bir faktörün bütün birimlerinin homojen değildir.

Artan maliyet varsayımının sonucu genellike, üretimde “EKSİK UZMANLAŞMA”

 Üretim artarken maliyetler azalıyorsa üretimde azalan maliyetler (artan

Azalan maliyetler durumunda aktarılan her kaynağın üretimde

 AB doğrusu Türkiye’nin dönüşüm eğrisidir.Türkiye tüm

 Dönüşüm eğrisinin eğim, tarım ürününün sanayi ürünü

 MN doğrusu ABD’nin dönüşüm eğrisidir.

 Burada iki ülkenin dış ticarette kârlı çıkabilmeleri için

 FA doğrusu HF doğrusu ile paraleldir ve uluslar arası fiyat

 Türkiye sanayi üretimini bırakıp tarımda uzmanlaşarak