GİRİŞ: KÜRESEL MAKRO EKONOMİK DURUM VE BEKLENTİLER

Geride bıraktığımız ve yaşadığımız

yüzyılda yerküremizde ciddi ve
hızlı bir değişim ve dönüşüm
süreci yaşanıyor.

Dünya üzerinde yaşanan değişim

eğilimi ekonomi, politika, teknoloji,
kültür gibi birçok alanda hızı
giderek artan dönüşümlerle
karşımıza çıkıyor...
 Ekonomik Güç

Olağanüstü değişimlerin olduğu bir

dönemde ekonomiyi yorumlamaya
çalışacağız…

Günümüzde Dünyanın en güçlü ülkesi

hangisi?

20 – 30 yıl sonrada bu ülke konumunu

koruyabilecek mi?
 Ekonomik Güç

• Dünyanın en güçlü ekonomisi Amerikan

ekonomisidir.

• Bu nedenle de Amerikan ekonomisinde

meydana gelen değişiklikler küresel
ekonomi üzerinde büyük etki yaratır…
• Türkiye ekonomisinin en önemli sorunu
nedir? Çözüm yolu öneriniz nedir?

• Dünya ekonomisinin en önemli sorunu

nedir? Çözüm yolu öneriniz nedir?
ABD en güçlü ülke…
Ancak nüfus yoğunluğu yüksek ve büyük
topraklara sahip Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin
gibi ülkelerin küresel ekonomideki rolleri
giderek artıyor.
Nüfusu En Yoğun Olan Ülkeler (2022)

Russia
146 billion
Dünya Ekonomisinde Yeni Güç Dengesi
• Teknolojik değişme giderek hızlanıyor, fırsatlar
yaratıyor…
• Küresel ekonomi gelir dağılımı eşitsizliğini arttırıyor
• Gıda ve emtia fiyatları 2008 Küresel Krizine kadar
artarken kriz sonrası düştü günümüzde yine
yükselişte…
Ham Petrol Fiyatları
Crude Oil Brent
Olağanüstü değişimlerin yaşandığı dünyamızda
karşılaşacağınız engeller ve yaratacağınız fırsatlar
hayatınızı şekillendirecek…
Engelleri geçebilmek ve fırsatları yakalayabilmek
için işleyen ağırlıklı kuvvetleri anlamak gerek…
iktisat en güvenilir rehberlerinizden biri olacaktır…
İktisatçıların çözüm bulmaya çalıştıkları sorular ve
yanıtları araştırırken kullandıkları yolları
tanımlamaya çalışacağız.
Ekonomik Güç
 Ekonomik olarak ABD neden en güçlü ülke?
• Bir ekonominin büyüklük ve refah düzeyini ortaya
koymak için “milli gelir” ve “kişi başı milli gelir”
rakamları gösterge olarak kullanılır.
• Oysa bunların yanı sıra, o ülkenin sahip olduğu “milli
servet” ve “kişi başı servet” de önemli göstergelerdir…
• O ülke parasının dünya ekonomisindeki gücüne
bakmak gerekir…
• Bir ülkenin ekonomik
gücünü belirlerken
ekonomi dışı bir unsur
olan askeri gücünü de
hesaba katmak gerekir…
Dünyanın En Büyük 25 Ekonomisi (GSYİH, Milyar $, Piyasa Kurlarıyla)
1990 2022
Dünyanın En Büyük 25 Ekonomisi
(GSYİH, Milyar $, Piyasa Kurları ve Satınalma Gücü Paritesi)
Dünya Kişi Başına
Düşen GSYİH Sıralaması
($, Piyasa Kurları)
Türkiye GSYİH’sının Küresel GSYİH’ya Oranı (%)
Dünyayı Finans
Hareketlerinde
Ülkelerin
25 Payı
 Ekonomik Güç

Dünyada ülkelerin merkez

bankalarının tuttukları resmi
döviz rezervlerin %58'si $ (2022 sonu)

Küresel döviz piyasalarında günlük

işlem hacmi yaklaşık 5-6 Trilyon $
bunun yaklaşık %85’i $

Dünya ticaretinin yaklaşık %40’ı $

kullanılarak yapılıyor

Küresel Borçların %60’ı

Uluslararası Kredilerin %50’si $
cinsinden yapılmış (2021 sonu)
 Ülkelerin Döviz Rezervleri (milyar ABD doları)

ABD'li ekonomist: Çin'in 3 trilyon dolarlık 'gizli' döviz rezervi var…

Rezerv Para Birimleri 120 Yılda Nasıl Evrimleşti
Ekonomik Güç

1774’ten Bugüne $’ın Satın Alma Gücü

 Fed’in Bilanço Büyüklüğü 2002-2024 (Milyar USD)

30
 Fed’in Bilanço Büyüklüğü 2008-2024 (Milyar USD)

31
Büyük Merkez Bankalarının Toplam Bilanço Büyüklükleri
(ABD, Avrupa, Japonya, Çin Merkez Bankaları)

30 trilyon $’ı aşan toplam

bilanço büyüklüğü var

Büyük Merkez Bankalarının yarattıkları

likidite nereye gidiyor???
Büyük Merkez Bankalarının Bilanço Büyüklükleri
ve S&P 500 Endeksi
Küresel Gıda Fiyatları
Küresel Emtia Fiyatları
 23.1%

17.4% 6.4%
 12.9%

18.9%

11.9%

32.8% 27%
Dünya petrol üretiminin yaklaşık %35'ini ve dünya petrol rezervlerinin yaklaşık
%70'ini OPEC üyeleri kontrol ediyor.
OPEC'in ilişki içinde olduğu 10 petrol ihracatçısı ülke grubu dikkate alındığında,
petrol üretiminin payı dünya arzının yarısından fazlasına çıkmaktadır.
 Küresel Enerji Üretiminde Kullanılan Kaynaklar

Dünyada kömürden üretilen toplam elektriğin dörtte üçünden fazlası yalnızca

üç ülkede tüketiliyor:
Çin, küresel kömür talebinin %53,3'ü ile en büyük kömür kullanıcısı,
%13,6 ile Hindistan, %8,9 ile ABD
En Güçlü 20 Ülkenin Sıralaması 2023
 Küresel Hisse Senedi Piyasalarının Büyüklüğü
41
 Küresel Piyasa Değeri Payına Göre Dünyanın Önde Gelen Hisse
Senedi Piyasaları (2023; İkinci Çeyrek)
42

Küresel hisse senedi piyasalarının büyüklüğü 2003'ten bu yana neredeyse üç katına çıktı
ve toplam piyasa değeri 109 trilyon dolara yükseldi.
Ekonomilerin Yükselişi ve Düşüşü
Üç ekonominin Milatla birlikte
başlayan gelişimi
(Dünya GSYH’sı içinde % paylar.)
2050 yavaş yavaş 1500’lere dönüyor.
Avrupa hızla geriliyor, Amerika da geriliyor
Asya müthiş bir çıkış yakalıyor
Afrika da yavaş yavaş da olsa çıkışa başlıyor
ABD’nin Dünya Üretimindeki Payı
Çin’in Bir Numaralı Ekonomik
Güç Zirvesine Yükselişi
Satınalma gücü paritesine göre küresel
GSYİH’deki payı (%)
21. yüzyılda küresel güç olma yolunda
ilerleyen ülkeler dünyanın jeopolitik
dengelerini değiştirebilir.

Bunun potansiyel etkilerinin

bütün dünyayı değiştireceği
açık…
2020’den itibaren ABD hegemonyası;
Çin, Rusya, Hindistan, Brezilya, Endonezya
tarafından tehdit edilecek…

Yükselen güçlerin
ABD’nin rakibi olması
ise henüz kesin değil.
 Dünya Ekonomisinde
Bazı Temel Büyüklükler

Nüfus GSYİH Kişi Başına GSYİH

(Milyon) (SGP, Milyar $) (SGP, $)

Kaynak: Dünya Bankası 2013

ABD’nin en yakın rakibi AB’dir,

Ancak AB’nin mevcut problemlerini, askeri,

siyasi eksikliklerini aşarak ABD’nin
karşısına bir süper güç olarak çıkması pek
olası değil...
Hegemonya mücadelesi Batı merkezli dünya ile Doğu
merkezli bir dünya rekabetine gitmektedir.
Dünya üretiminin % 30’unu yapan ABD’yi 2020-2030 yılları
arasında Çin yakalayacağı,
Çin ve Hindistan; ABD’yi geçeceği tahminleri yapılıyor…
Küresel Hammadde Tüketiminde Çin’in Payı
Metal ve Elektrik Endüstrisi: Çin Dünya Pazarlarına Hakim Oluyor.
Küresel metal ve elektrik endüstrisinde yaratılan brüt katma değerdeki ülkelerin (%)
payı
Alüminyum Bakır Kurşun Nikel Kalay Çinko Petrol
Karşılıklı etkileşim içinde olan ve birbirini
tetikleyen değişim süreçlerinin en önemli
ekonomik yansımaları, değişim dinamikleri;
 Küreselleşme,
 Bölgeselleşme,
 Serbestleşme
(liberalizasyon)
 Özelleştirme,
 Zenginleşme
 Fakirleşme
 Endüstri 4.0
 De-Globalizasyon
Gelecek otuz yılda insan hayatı umulmayan
oranda değişime uğrayabilir…

Gelecek 30 yıl
değişimin olguları

Küreselleşme
İklim Değişikliği Endüstri 4.0
Küresel Eşitsizlik
1990 sonrasındaki pek çok trendin henüz ucu açık
ve bu da geleceğin okunmasını zorlaştırıyor.
• AB’nin geleceği,
• Küreselleşme,
• Teknolojinin getirecekleri,
• Ulus-devlet içindeki krizler,
• Etnik çatışmalar,
• Küresel ısınma,
• Çin’in yükselişi,
• Hindistan’ın yükselişi
• Endüstri 4.0
• Salgın sonrası Dünya?
• Ekonomik Savaş
(Ticaret savaşları korumacılık bloklaşma)
Bu yüzden uzun dönemli
değerlendirmelere ilişkin
birden çok tahminde
bulunmak gereklidir.

Her türlü gelişmeye karşın

çok yönlü projeksiyonlar,
alternatif senaryolar
hazırlamak zorunluluğu var.
 Dünya Mal Ticareti (Cari Piyasa Döviz Kurları ile Milyar $)

24,715
1950: 61 milyar US$
2022: 24.715 trilyon US$ 22,283

1950-2021 arasında dünya

ticareti 300 kattan fazla artmış.

Uluslararası ticaretin artması

Dünya refahını artırıyor…
Dünya GSYİH’sı (Dünya Bankası, Milyar $, Cari fiyatlarla)
2022 Dünya GSYİH’sı 101 Trilyon $
Dünya GSYİH’sı Tarihsel Değişim
Dünya GSYİH’sı Tarihsel Değişim
Dünya Gayri Safi Yurtiçi Hasılası ($, 2011 yılı fiyatlarıyla)

2015
108 trilyon $

1950-2015 arasında dünya GSYİH’sı yaklaşık 12 kat artmış.

Küresel Ticaret Aynı

dönemde 300 kat artmış
1950
9.25 trilyon $

2019 Dünya (nominal) GSYİH: 87.692 trilyon $ 18 kat artmış

1950 Dünya (nominal) GSYİH: 5.310 trilyon $ (yaklaşık)
Malthus’un “Nüfus Üzerine Denemeler” kitabını yazdığında
1825’de dünya nüfusu 1 milyara ancak ulaşmış.
Nüfusun bu sayıya ulaşması binerce yıl sürmüş.
20. yy’da sanayi devrimi ve modern tıbbın gelişmesi
sonucunda nüfus artış hızı yükselmiş, dünya nüfusu
katlanarak artmaya başlamıştır….
Dünya GSYİH
Küresel kömür talebi ilk üç;
• Çin: % 53
• Hindistan: %13
• ABD : % 8,9
2010
2013
2015
2019
Az sayıda zengin insan dünya nüfusunun fakir yarısı kadar
servete sahip oluyor.

3,6 Milyar İnsan

53’ü erkek
 Küresel Servet (2021)
Dünya’da yetişkinlerin toplam serveti
2021 sonunda 463,5 trilyon $ olmuş...

Pandeminin hafiflemesiyle geçen yıla

göre 41,4 trilyon $ artmış (+ %9,8)

Yetişkin başına dünya ortalama

serveti 87.489 $ (+ %8,4)

2000’de kişi başına dünya serveti

31.378 $ idi;
yüzyılın başından bugüne 2,8 kat
artış var.
 Küresel Servet (2022)
Dünya’da yetişkinlerin toplam serveti
2022 sonunda 454,4 trilyon trilyon $
olmuş...

Geçen yıla göre 11,3 trilyon $

azalmış (- %2,4)

Yetişkin başına dünya ortalama

serveti 84.718 $ (- %3,6)

Küresel Servet geçen yıl neden azalmış?

$’ın küresel piyasalarda değer

kazanması nedeniyle…
 Küresel Servet

Pandemi şartları küresel servetin

artmasına engel olmamış…

Genel ekonomik gidişat ile küresel

servet oluş süreçleri arasındaki
tezat hiç olmadığı kadar büyük…
 Küresel Servet

Küresel servet 2008 küresel mali

krizinden bu yana ilk kez azaldı

Zenginlik kayıpları daha zengin

bölge ve ülkelerde yoğunlaştı

Genel servet eşitsizliği de 2022'de

düştü
 Küresel Servet
Piramidi (2022)

Toplam Servet
Servet Dilimi (Dünya toplam
servetindeki payı)

Yetişkin Sayısı (Dünya nüfusundaki payı)

Küresel Servet Piramidinin Zirvesi (2022)
Serveti 1 Milyon $’ın Üzerinde Olanlar
Dünya’ da 500 milyon $’dan fazla serveti olanlar 7,020 kişi

Ultra Zengin

100 milyon $’dan fazla

servete sahip 79.490 kişi

Yetişkin
Servet
Sayısı
Dolar Milyonerlerinin Ülkelere Göre % Dağılımı (2022)
26
Wealth of nations
Dünya Servet Liginde İlk 20 Ülke (2000-2022)

(37.)
 Wealth of nations
Küresel ligde birinci sırada ABD 254 milyon
yetişkinin sahip olduğu 139.9 trilyon $ ile yer
alıyor. (nüfus 336 milyon)

Yetişkin başına ortalama

servet 551,347 bin $.

Kişi Başına GSYİH 100,380 $

Milyonerlerin sayısı 22,710 milyon kişi …

 Wealth of nations
Küresel ligde ikinci sırayı ÇİN 1,116 milyon
yetişkinin sahip olduğu 84,5 trilyon $ ile yer
alıyor. (nüfus 1,450 milyon)

Yetişkin başına ortalama

servet 75,731 bin $.

Kişi Başına GSYİH 15,624 $

Serveti bir milyon $’dan fazla olan

yetişkinlerin sayısı 6,231 milyonu geçiyor.
 Wealth of nations
Küresel ligde İsviçre 7 milyon yetişkinin
sahip olduğu 4,8 trilyon $ ile 15. sırada yer
alıyor. (nüfus 9 milyon)

Yetişkin başına ortalama

servet 685,226 bin $.

Kişi Başına GSYİH 120,000 $

Serveti bir milyon $’dan fazla olan

yetişkinlerin sayısı 1,099 milyonu geçiyor.
Dünya Yetişkin Başına Ortalama Servet Sıralaması

Dünya Ortalama Yetişkin Başına Serveti 84,718 $

 Wealth of nations
Türkiye’de 2020’da 59,247 milyon yetişkine düşen
toplam servet 1 trilyon 041 milyar $.

Yetişkin başına servet ise 17 bin 578 $

Türkiye’nin küresel servet

içindeki payı %0,3

$ Milyoneri: 61 bin kişi

 Küresel Eşitsizlik
Dünya’daki $ Milyarderleri Sayısı Geçtiğimiz 10 yılda İkiye
Katlanmış…
2,640

2022
2.208 Milyarderin sahip olduğu servet, dünya nüfusunun %60’ını
oluşturan 4,6 milyar insanın toplam varlığından daha fazla.

“zenginler ile yoksullar arasındaki fark, iyi planlanmış

eşitsizlikle mücadele politikaları olmadan kapatılamaz ve
dünya üzerinde çok az hükümet bu politikaları hayata
geçirmeyi taahhüt ediyor.”
 Küresel Eşitsizlik

2023 Oxfam raporu, 2,640

dünya nüfusunun en zengin %1’i,
2020’den bu yana yaratılan
42 trilyon $ yeni servetin yaklaşık
üçte ikisini, 2022
yani dünya nüfusunun kalan
%99’unun neredeyse iki katı kadar
serveti elde ettiğini gösteriyor.
 KÜR.’NİN SOSYAL
BOYUTU
• Dünya yetişkinlerinin %55’i 10.000 $ altında bir
servete sahip...

• Dünya’daki servet tüm insanlara yeter,

• Ancak servetin dağılımı konusunda derin bir

sorun var...

• Zenginleşen dünyada fakirlik sınırında

yaşayanlar hala çoğunlukta ...
Küresel Yoksulluk Trendi: Günde 1,90 $’ın altında geliri
olan kişi sayısı (milyon) ve dünya nüfusuna oranı

767 milyon aşırı yoksulluk

içinde yaşayan insanların
yarısı 18 yaş altında
 Küresel Yoksullar Nerede Yaşıyor?
Yoksulların Bölgelere Dağılımı

Sahra-Altı
Afrika Güney
Asya

1 Milyar İnsan Mutlak 2,2 Milyar İnsan Mutlak 990 Milyon İnsan Mutlak
Yoksulluk İçinde yaşıyor Yoksulluk İçinde yaşıyor Yoksulluk İçinde yaşıyor
Dünya Nüfusunu %90’ı Dünya Nüfusunu %60’ı Dünya Nüfusunu %14’ü
Bu Fotoğraf Albümüne bakınca ne
görüyoruz?
 Dünyanın en zengin 10 kişisi:
• Biri dışında hepsi kendi kendini
yetiştirerek ailesinden ciddi bir
servet olmadan milyarder
olmayı başarmış girişimciler…
• Hepsi Erkek…
• 7’si ABD’li