Odpowiedzi do zadań zamieszczonych w publikacji

Maturalne karty pracy 1

I. Obraz Ziemi

Ocena: korzystna lokalizacja.

Uzasadnienie:
Ośrodek narciarski ma ekspozycję północną, gdzie panują korzystniejsze warunki do uprawiania
sportów zimowych. Stoki północne są zacienione dłużej, dociera tam mniej światła, średnia
Zadanie 2 temperatura powietrza jest niższa. Dzięki temu pokrywa śnieżna utrzymuje się dłużej i wydłuża się
okres, kiedy można korzystać z ośrodka. Ponadto usytuowanie wyciągu pozwala na wytyczenie tras
narciarskich o różnym stopniu trudności. Na zachód od wyciągu narciarskiego mogą funkcjonować
trasy trudniejsze (stok jest bardziej stromy), a na wschód – trasy łatwiejsze (stok ma mniejsze
nachylenie).

Geografia fizyczna: glacjologia, klimatologia, geomorfologia, oceanografia.

Zadanie 3 Geografia społeczno-ekonomiczna: geografia rolnictwa, geografia zaludnienia, geografia osadnictwa,
geografia usług.

4.1.
1. Powstały sztuczne wyspy.
2. Zwiększyła się gęstość zabudowy oraz sieci dróg.
3. Zmniejszyła się powierzchnia obszarów pustynnych.
Zadanie 4
4.2.
Właściwe informacje według kolejności:
pustynne, się powiększyła, zwarta, wzrost.

5.1.
2; B
Zadanie 5
5.2.
C

1. elektroniczne
2. multimedialne
3. kartograficzne
Zadanie 6 4. tekstowe
5. elektroniczne
6. liczbowe
7. multimedialne

Metoda: tabela.
Zadanie 7 Uzasadnienie:
Aby dokonać analizy procentowego udziału lasów w ogólnej powierzchni państw, wystarczy
porównać ze sobą dane liczbowe w wierszu Lasy, w którym te dane są podane obok siebie.

Im większy jest odsetek ludności zatrudnionej w usługach, tym większa wartość PKB przypadająca
Zadanie 8
na 1 mieszkańca.

1. D
2. C
Zadanie 9
3. A
4. B

Metody bezpośrednie: przeprowadzanie ankiety, obserwacja pogody, pomiar przepływu rzeki,

Zadanie 10 posługiwanie się odbiornikiem GPS, prowadzenie wywiadu.
Metody pośrednie: analiza fotografii, korzystanie z literatury, korzystanie z internetu.
 11.1.
1. Na mapie jest siatka kartograficzna, a na planie zamiast siatki kartograficznej – umowna siatka
kwadratów.
2. Plan jest sporządzony w większej skali i przedstawia mniejszy fragment terenu niż mapa.

11.2.
Zadanie 11
1. Plan i mapa są wykonane w skali.
2. Na planie i na mapie obiekty znajdujące się danym obszarze są przedstawione za pomocą sygnatur,
których wyjaśnienie znajduje się w legendzie.

11.3.
2; B

12.1.
Uzupełnione kolejno:
przeglądową, małoskalowych, wielkoskalową, topograficznych, większą.

12.2.
Obliczenia:
Zadanie 12 1:1 000 000 1:100 000 1:5 000 000
1 cm – 1 000 000 cm 1 cm – 100 000 cm 1 cm – 5 000 000 cm
1 cm – 10 km 1 cm – 1 km 1 cm – 50 km
Mapa nr 1: 1 cm – 10 km.
Mapa nr 2: 1 cm – 1 km.
Mapa nr 3: 1 cm – 50 km.

13.1.
Obliczenia:
9,28 cm2 – 145 000 m2
1 cm2 – x
x = (145 000 m2 ∙ 1 cm2) : 9,28 cm2
x = 15 625 m2
1 cm2 – 15 625 m2 / √
1 cm – 125 m
1 cm – 12 500 cm
1:12 500
Odpowiedź: 1:12 500.
Zadanie 13
13.2.
Obliczenia:
1 cm – 125 m
5,6 cm – x
x = (125 m ∙ 5,6 cm) : 1 cm = 700 m
Długość trasy: 700 m.
2000 m – 60 min
700 m – x
x = (700 m ∙ 60 min) : 2000 m = 21 min
21 min + 1,5 h = 1 h 51 min
Odpowiedź: 1 godzina 51 minut.
 14.1.
Obliczenia:
Wymiary obszaru zaznaczonego na mapie: 0,9 cm × 2,9 cm
1 cm – 250 m 1 cm – 250 m
0,9 cm – x1 2,9 cm – x2
x1 = (0,9 cm ∙ 250 m) : 1 cm x2 = (2,9 cm ∙ 250 m) : 1 cm
x1 = 225 m x2 = 725 m
Powierzchnia obszaru w rzeczywistości = 225 m ∙ 725 m = 163 125 m2 = 16, 3125 ha ≈ 16,3 ha
Odpowiedź: 16,3 ha.
Zadanie 14
14.2.
Obliczenia:
1:50 000
1 cm – 500 m
1 cm2 – 250 000 m2
x – 163 125 m2
x = (1 cm2 ∙ 163 125 m2) : 250 000 m2
x = 0,6525 cm2 = 65,25 mm2
Odpowiedź: 65,25 mm2.

Obliczenia:
1:1 700 000
1 cm – 17 km
Zadanie 15 6 cm – x
x = (6 cm ∙ 17 km) : 1 cm = 102 km
Odpowiedź: 102 km.

1. F
2. P
Zadanie 16
3. P
4. F

17.1.
Punkt Szerokość geograficzna Długość geograficzna
A. 25°S 45°W
B. 40°N 15°E
Zadanie 17 C. 62°40'S 17°15'E

17.2.
Obliczenia:
45° + 15° = 60°
Odpowiedź: 60°.

18.1.
Obliczenia:
50° – 30° = 20°
Odpowiedź: 20°.
Zadanie 18
18.2.
Obliczenia:
20° + 30° = 50°
50 ∙ 111,1 km = 5555 km
Odpowiedź: 5555 km.
 19.1.
D

19.2.
φ = 49°25'05''N
λ = 20°53'45''E
Zadanie 19
19.3.
Obliczenia:
1 cm – 500 m
4 cm – x
x = (500 m ∙ 4 cm) : 1 cm = 2000 m = 2 km
Odpowiedź: 2 km.

20.1.
1. wyrobisko
2. wzniesienie
3. przełęcz
Zadanie 20
4. dolina

20.2.
3

21.1.
20 m

21.2.
Obliczenia:
740 m n.p.m. – 540 m n.p.m. = 200 m
Odpowiedź: 200 m.

21.3.
Zadanie 21 Obliczenia:
S = (∆h : L) ∙ 100%
∆h = 680 m n.p.m. – 540 m n.p.m. = 140 m
1 cm – 350 m
2,2 cm – L
L = (2,2 cm ∙ 350 m) : 1 cm = 770 m
S = (140 m : 770 m) ∙ 100%
S = 18,18%
Odpowiedź: 18,18%.

22.1.
A. Metoda powierzchniowa
B. Metoda sygnaturowa
C. Metoda zasięgów
D. Metoda sygnaturowa
E. Metoda izolinii
Zadanie 22 F. Metoda sygnaturowa
G. Metoda sygnaturowa
H. Metoda powierzchniowa

22.2.
1. Sygnatury punktowe
2. Sygnatury liniowe
 22.3.
Na przykład: metoda hipsometryczna.

22.4.
siatka kartograficzna, skala mapy, treść mapy.

23.1.
A. Metoda hipsometryczna
B. Metoda poziomicowa
C. Metoda cieniowania
Zadanie 23 D. Numeryczny model terenu

23.2.
Interpolacja to metoda stosowana podczas nanoszenia izolinii na mapy. Polega na wyznaczeniu
punktów pośrednich na podstawie istniejących punktów cechowych.

24.1.
Mapa A: metoda powierzchniowa.
Mapa B: metoda kartogramu.
Mapa C: metoda izolinii.
Zadanie 24 Mapa D: metoda kartodiagramu.

24.2.
Uzupełnione kolejno:
ilościowe, A.

A. metoda kartogramu
B. metoda powierzchniowa
Zadanie 25 C. metoda izolinii
D. metoda sygnaturowa
E. metoda zasięgów

A. 3
B. 7
C. 2
Zadanie 26 D. 5
E. 1
F. 8
G. 4

Zadanie 27 1; B

1. P
Zadanie 28 2. F
3. P

29.1.
System Informacji Przestrzennej (SIP)

29.2.
Na przykład:
1. Straż Pożarna
2. Centrum zarządzania kryzysowego we Wrocławiu
Zadanie 29
3. Urząd Miejski Wrocławia (m.in. wydział planowania przestrzennego)

29.3.
Przykładowa odpowiedź:
Geograficzne systemy informacyjne są bardziej przydatne do przetwarzania i analizy danych
przestrzennych niż mapy, ponieważ pozwalają na umieszczenie nieskończenie wielu informacji o
obiektach znajdujących się w środowisku.
 29.4.
Na przykład:
1. Poszukiwanie określonego obiektu usługowego
2. Informacja o obiektach turystycznych
3. Wyznaczanie optymalnej trasy podróży

Zadanie 30 C

Obliczenia:
1:75 000
1 cm – 750 m
Zadanie 31 14,3 cm – x
x = (14,3 cm ∙ 750 m) : 1 cm = 10 725 m = 10,725 km
Odpowiedź: 10,725 km.

Obliczenia:
1 cm – 750 m
1 cm2 – 562 500 m2
10 ha = 100 000 m2
Zadanie 32 1 cm2 – 562 500 m2
x = 100 000 m2
x = (100 000 m2 ∙ 1 cm2) : 562 500 m2
x ≈ 0,18 cm2 = 18 mm2
Odpowiedź: Około 18 mm2.

Obliczenia:
S = (∆h : L) ∙ 100%
∆h = 75 m
1 cm – 750 m
Zadanie 33
2,2 cm – L
L = (2,2 cm ∙ 750 m) : 1 cm = 1650 m
S = (75 m : 1650 m) ∙ 100% = 4,54%
Odpowiedź: 4,54%.

34.1.
C

34.2.
Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 34 Argument za lokalizacją na Łysej Górze:
Łysa Góra to jeden z najwyższych punktów w regionie, dzięki temu z wieży jest możliwe przesyłanie
sygnału radiowo-telewizyjnego na duże odległości.
Argument przeciw lokalizacji na Łysej Górze:
Wieża znajduje się na obszarze parku narodowego. Istnienie obiektu w takim miejscu zakłóca
naturalny krajobraz i nie pozostaje w zgodzie z ideą ochrony przyrody.

Zadanie 35 2; D

A. Łysa Góra
B. Huta Szklana
Zadanie 36 C. Kakonin
D. Przełęcz Świętego Mikołaja
E. Łysica

Zadanie 37 D
 1. A
2. C
Zadanie 38
3. A
4. D

Obliczenia:
h = 90° – φ – 23°26'
15°44' = 90° – φ – 23°26'
φ = 90° – 15°44' – 23°26'
φ = 50°50'
Zadanie 39 1° – 4'
x – 84'
x = (84' ∙ 1°) : 4' = 21°
Nazwa miejscowości: Huta Koszary.
Współrzędne geograficzne: 50°50'N, 21°00'E.

Zadanie 40 C

Przykładowe odpowiedzi:
1. Średnia miesięczna temperatura powietrza wiosną 2018 r. była wyższa niż wiosną w wieloleciu
Zadanie 41 1990–2018.
2. Miesięczne sumy opadów atmosferycznych wiosną 2018 r. były niższe niż wiosną w wieloleciu
1990–2018.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Księża Skała znajduje się w terenie pokrytym lasem, którego obecność spowalnia topnienie. Z
Zadanie 42 kolei obszar rozciągający się pomiędzy Hutą Nową i Hutą Podłysicą jest bezleśny.
2. Księża Skała jest położona na większej wysokości na poziomem morza niż obszar rozciągający się
pomiędzy Hutą Nową a Hutą Podłysicą.

Przykładowe odpowiedzi:
1. Czarna Woda ma większą powierzchnię dorzecza niż Pokrzywianka.
Zadanie 43
2. Pokrzywianka jest krótsza niż Czarna Woda.
3. Większość dopływów Pokrzywianki jest prawostronna, a Czarnej Wody – lewostronna.

Zadanie 44 2; C

45.1.
1. F
2. P
3. P

Zadanie 45 45.2.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Na obszarze przedstawionym na barwnej mapie szczegółowej występują uskoki o przebiegu
południkowym.
2. Większość obszaru przedstawionego na barwnej mapie szczegółowej jest zbudowana ze skał
powstałych w erze paleozoicznej.

46.1.
2; B
Zadanie 46
46.2.
D
 46.3.
1. P
2. F
3. P
4. P
5. F

Zadanie 47 Zlodowacenie południowopolskie.

Nazwa: gołoborze.
Wyjaśnienie:
Zadanie 48 Gołoborza powstają w wyniku wietrzenia fizycznego (mrozowego). Gdy temperatura powietrza
oscyluje wokół 0°C, dochodzi do częstego zamarzania i rozmarzania wody wypełniającej szczeliny
skalne. Podczas zamarzania woda zwiększa swoja objętość, przez co wywiera nacisk na ściany
szczelin. W rezultacie dochodzi do rozpadu blokowego – powstają duże bloki skalne.

49.1.
1. mady – C
2. gleby bielicowe – A
3. gleby górskie – B
4. czarnoziemy – D

49.2.
Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 49
Wniosek dotyczący rozmieszczenia gleb:
Na obszarach o najwyższych wysokościach bezwzględnych dominują gleby górskie, a na pozostałym
terenie – gleby bielicowe i brunatne.
Wniosek dotyczący wartości użytkowej gleb:
Na obszarze przedstawionym na mapie przeważają gleby o niskiej wartości użytkowej (gleby
bielicowe, gleby górskie). Jedynie w północno-wschodniej części tego obszaru występują
czarnoziemy, a w dolinach rzek – mady.

50.1.
Przykładowe odpowiedzi:
Pozytywny wpływ:
Występowanie w podłożu lessu, na którym tworzą się żyzne gleby.
Negatywny wpływ:
Duże nachylenie terenu, które sprzyja erozji gleby i utrudnia mechanizację prac polowych.
Zadanie 50
50.2.
1. P
2. F
3. P
4. F
5. P

Przykładowa odpowiedź:
Na obszarze przedstawionym na barwnej mapie szczegółowej lasy występują głównie na obszarach o
Zadanie 51
najwyższych wysokościach na poziomem morza. W większości znajdują się one pod ochroną (obszar
Świętokrzyskiego Parku Narodowego).
 Przykładowe odpowiedzi:
1. Centralną część Świętokrzyskiego Parku Narodowego zajmuje pasmo Łysogór o przebiegu NW–
SE.
2. Najwyższym punktem Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest Łysica, której wysokość wynosi
Zadanie 52
612 m n.p.m.
3. Większość obszaru Świętokrzyskiego Parku Narodowego porastają lasy.
4. Obszar Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest odwadniany licznymi ciekami, których źródła
znajdują się głównie na stokach Łysogór.

Przykładowe odpowiedzi:
Obiekty przyrodnicze:
1. Gołoborza na Łysicy
2. Gołoborza na Łysej Górze
Zadanie 53 3. Źródło Świętego Franciszka
Elementy dziedzictwa kulturowego:
1. Muzeum Minerałów i Skamieniałości w Świętej Katarzynie
2. Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego na Łysej Górze
3. Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego w Nowej Słupi

1. Występowanie głazowisk i rumowisk skalnych

Zadanie 54
2. Występowanie na szlaku wiatrołomów i powalonych drzew

Obiekt: hotel w Hucie Szklanej.

Argumenty (przykładowe odpowiedzi):
Zadanie 55 1. Jest położony bliżej szlaków turystycznych prowadzących do różnych obiektów przyrodniczych na
obszarze Świętokrzyskiego Parku Narodowego, na przykład na Łysą Górę.
2. Jest położony względnie blisko niektórych elementów dziedzictwa kulturowego, na przykład
Klasztoru Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej.

Zadanie 56 A, C, F, G

To było na maturze!

Numer 1
Lokalizacja osiedla na stromym stoku, co − przy fliszowej budowie geologicznej terenu – zagraża
osuwiskami mogącymi niszczyć zabudowania.
Zadanie 1
Numer 3
Lokalizacja osiedla na terasie zalewowej. Przy wyższych stanach wody istnieje duże zagrożenie
podtopieniami i zalaniem osiedla wodą.

Szerokość geograficzna
90° − 39°55' = 50°05'
Długość geograficzna
Zadanie 2 Różnica czasu wynosi 78 minut i 40 sekund
78 minut i 40 sekund : 4 (°) = 19°40'

Szerokość geograficzna: 50°05'N, długość geograficzna 19°40'E

Zadanie 3 C1

Zadanie 4 C, D

Skala 1:25 000

1 cm – 0,25 km
Zadanie 5 1 cm2 – 0,0625 km2
x cm2 – 0,75 km2
x = 12 cm2
 II. Ziemia we wszechświecie

Obliczenia:
74° + 139°45'E = 213°45'
(213° ∙ 4 min) + (45' ∙ 4 s) = 852 min + 180 s = 14 h 15 min
Zadanie 2 8.00 + 14 h 15 min = 22.15
22.15 + 14 h 5 min = 12.20 następnego dnia
Odpowiedź: 2 sierpnia, 12.20.

Obliczenia:
114°10'E – 55°25'E = 58°45'
(58° ∙ 4 min) + (45' ∙ 4 s) = 232 min + 180 s = 3 h 55 min
Zadanie 3 17.35 + 3 h 55 min = 21.30
21.30 + 8 h 55 min = 6.25 następnego dnia
Odpowiedź: 1 czerwca, 6.25.

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 4
Księżyc, Ziemię, 27 dni 7 godzin i 43 minuty, Neil Armstrong i Buzz Aldrin.

A. Wielki Pies
B. Kasjopeja
Zadanie 5
C. Mała Niedźwiedzica
D. Orion

1. Aleksiej Leonow
2. Klaudiusz Ptolemeusz
3. Jurij Gagarin
Zadanie 6 4. Isaac Newton
5. Hipparch
6. Edwin Powell Hubble
7. Stephen Hawking

1. B
2. A
3. B
4. B
Zadanie 7
5. A
6. A
7. B
8. B

Zadanie 8 2; C

Liczba księżyców:
Planety grupy ziemskiej nie posiadają księżyców lub mają ich bardzo mało w przeciwieństwie do
planet olbrzymów, które posiadają od 14 do 79 księżyców.
Średnica:
Zadanie 9
Średnice planet grupy ziemskiej są wielokrotnie mniejsze niż średnice planet olbrzymów.
Średnia odległość od Słońca i okres obiegu wokół niego:
Planety grupy ziemskiej znajdują się bliżej Słońca niż planety olbrzymy, a ich czas obiegu wokół
Słońca jest o wiele krótszy niż w przypadku planet olbrzymów.

10.1.
A. D
Zadanie 10
B. B
C. F
 10.2.
Obliczenia:
21 III i 23 IX: 22 VI i 22 XII:
h = 90° – φ h = 90° – 23°26' + φ h = 90° – 23°26' + 0° = 66°34'
h = 90° – 0° = 90° lub:
h = 90° – φ – 23°26' h = 90° – 0° – 23°26' = 66°34'
21 III: 90°
22 VI: 66°34'
23 IX: 90°
21 XII: 66°34'

10.3.
Obliczenia:
20° + 15° = 35°
35° ∙ 111,1 km = 3888,5 km
Odpowiedź: 3888,5 km.

11.1.
A. 66°34'N
B. 0°
C. 23°26'S
D. 90°S

11.2.
I. międzyzwrotnikowa
Zadanie 11
II. umiarkowana
III. podbiegunowa

11.3.
C

11.4.
Występowanie stref oświetlenia Ziemi decyduje o rozmieszczeniu stref klimatycznych, roślinnych i
glebowych na kuli ziemskiej.

12.1.
1. F
2. P
3. P
4. F

12.2.
Obliczenia:
21 III i 23 IX: 22 VI: 22 XII:
Zadanie 12 h = 90° – φ h = 90° – φ + 23°26' h = 90° – φ – 23°26'
h = 90° – 23°26' = 66°34' h = 90° – 23°26' + 23°26' = 90° h = 90° – 23°26' – 23°26' = 43°08'
lub:
h = 90° – 23°26' + φ
h = 90° – 23°26' + 23°26' = 90°
21 III: 66°34'
22 VI: 90°
23 IX: 66°34'
21 XII: 43°08'
 Obliczenia:
21 III i 23 IX: 22 VI: 22 XII:
h = 90° – φ h = 90° – φ – 23°26' h = 90° – 23°26' + φ
h = 90° – 1°16' = 88°44' h = 90° – 1°16' – 23°26' = 65°18' h = 90° – 23°26' + 1°16' = 67°50'
Zadanie 13
21 III: 88°44'
22 VI: 65°18'
23 IX: 88°44'
21 XII: 67°50'

Obliczenia:
h = 90° – φ – 23°26'
Zadanie 14 h = 90° – 82°28' – 23°26' = –15°54'
Wysokość górowania Słońca: –15°54' (Słońce znajduje się poniżej horyzontu).
Zjawisko: noc polarna.

Obliczenia:
h = 90° – φ
Zadanie 15 h = 90° – 12°15' = 77°45'
Odpowiedź: 77°45'.

Obliczenia:
h = 90° – φ – 23°26'
Zadanie 16 h = 90° – 35°18' – 23°26' = 31°16'
Odpowiedź: 31°16'.

Obliczenia:
h = 90° – φ
Zadanie 17 h = 90° – 33°33' = 56°27'
Odpowiedź: 56°27'.

Obliczenia:
h = 90° – φ – 23°26'
Zadanie 18 59°10' = 90° – φ – 23°26'
φ = 90° – 59°10' – 23°26' = 7°24'
Odpowiedź: 7°24'N.

Obliczenia:
h = 90° – φ + 23°26'
Zadanie 19 54°26' = 90° – φ + 23°26'
φ = 90° – 54°26' + 23°26' = 59°
Odpowiedź: 59°S.

Obliczenia:
h = 90° – φ + 23°26'
Zadanie 20 73°59' = 90° – φ + 23°26'
φ = 90° – 73°59' + 23°26' = 39°27'
Odpowiedź: 39°27'N.

Obliczenia:
h = 90° – φ + 23°26'
Zadanie 21 78°51' = 90° – φ + 23°26'
φ = 90° – 78°51' + 23°26' = 34°35'
Odpowiedź: 34°35'.
 22.1.
C

22.2.
Ilustracja
Data
Zadanie 22 1. 2. 3.
21 III X
22 VI X
23 IX X
22 XII X

Zadanie 23 B, D

Zadanie 24 B, D

Zadanie 25 C

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 26
równiku, 21 marca, 0°.

27.1.
3; A
Zadanie 27
27.2.
C

28.1.
A. zwrotnik Raka,
B. koło podbiegunowe południowe,
C. zwrotnik Koziorożca,
Zadanie 28
D. równik

28.2.
D

Zadanie 29 B→C→A→D

30.1.
2; B

30.2.
W dniu 22 grudnia długość trwania dnia rośnie w miarę zmniejszania się szerokości geograficznej.

30.3.
Zadanie 30 22 czerwca Słońce góruje najpóźniej w punkcie oznaczonym numerem 2.
21 marca Słońce góruje najwyżej nad horyzontem w punkcie oznaczonym numerem 3.

30.4.
Obliczenia:
h = 90° – φ
h = 90° – 60° = 30°
Odpowiedź: 30°.

Zadanie 31 A, E, F
 32.1.
Uzupełnione kolejno:
Foucaulta, zgodnym z ruchem, obraca się wokół własnej osi.

32.2.
Zadanie 32 Dowodem ruchu obrotowego Ziemi jest kierunek odchylenia ciał swobodnie spadających z dużych
wysokości. Przedmiot rzucany z wysokiej wieży nie spadnie pionowo, tuż przy jej podstawie, lecz
nieco dalej na wschód.

30.3.
C

33.1.
2; B

33.2.
Zadanie 33 Większy wpływ na gospodarkę mają pływy syzygijne.
Uzasadnienie:
Pływy syzygijne tworzą się wtedy, gdy dochodzi do zsumowania siły przyciągania Słońca i Księżyca,
co skutkuje wyższymi pływami, które mogą na przykład zakłócić funkcjonowanie portów morskich.

Zadanie 34 A, B, D, H

Zadanie 35 B

A. 5
B. 1
Zadanie 36
C. 3
D. 5

Obliczenia:
21°00' – 2°21' = 18°39'
Zadanie 37 (18° ∙ 4 min) + (39' ∙ 4 s) = 72 min + 156 s = 1 h 14 min 36 s
Odpowiedź: 1 godzina 14 minut 36 sekund.

Obliczenia:
174°46' + 157°49' = 332°35'
Zadanie 38 (332° ∙ 4 min) + (35' ∙ 4 s) = 1328 min + 140 s = 22 h 10 min 20 s
Odpowiedź: 22 godziny 10 minut 20 sekund

39.1.
Obliczenia:
Punkt 1 (120°W) Punkt 5 (140°E)
60° + 120° = 180° 140° – 60° = 80°
180° ∙ 4 min = 720 min = 12 h 80° ∙ 4 min = 320 min = 5 h 20 min
18.35 – 12 h = 6.35 18.35 + 5 h 20 min = 23.55
Godzina w punkcie oznaczonym numerem 1: 6.35.
Zadanie 39
Godzina w punkcie oznaczonym numerem 5: 23.55.

39.2.
1. P
2. F
3. P
4. P
5. F
 Obliczenia:
21°00' + 46°30' = 67°30'
(67° ∙ 4 min) + (30’ ∙ 4 s) = 268 min + 120 s = 4 h 30 min
Zadanie 40
10.13 – 4 h 30 min = 5.43
Odpowiedź: 5.43.

Obliczenia:
100°34' – 73°04' = 27°30'
(27° ∙ 4 minuty) + (30’ ∙ 4 s) = 108 min + 120 s = 1 h 50 min
Zadanie 41
22.30 – 1 h 50 min = 20.40
Odpowiedź: 20.40.

Obliczenia:
127°04' + 9°11' = 136°15'
(136° ∙ 4 min) + (15' ∙ 4 s) = 544 min + 60 s = 9 h 5 min
Zadanie 42
9.00 + 9 h 5 min = 18.05
Odpowiedź: 18.05.

Obliczenia:
38 min 44 s
1° – 4 min 1' – 4 s
x1 – 38 min x2 – 44 s
Zadanie 43
x1 = (38 min ∙ 1°) : 4 min = 9,5° = 9°30' x2 = (44 s ∙ 1') : 4 s = 11'
x1 + x2 = 9°30' + 11' = 9°41'
Odpowiedź: 9°41'.

Obliczenia:
6 h 47 min 52 s = 407 min 52 s
1° – 4 min 1' – 4 s
x1 – 407 min x2 – 52 s
Zadanie 44
x1 = (407 min ∙ 1°) : 4 min = 101,75° = 101°45' x2 = (52 s ∙ 1') : 4 s = 13'
x1 + x2 = 101°45' + 13' = 101°58'
Odpowiedź: 101°58'.

Obliczenia:
Szerokość geograficzna: Długość geograficzna:
h = 90° – φ – 23°26' 7 h 40 min = 460 min
35°04' = 90° – φ – 23°26' 1° – 4 min
Zadanie 45 φ = 90° – 35°04' – 23°26' = 31°30' λ – 460 min
λ = (460 min ∙ 1°) : 4 min = 115°
115° – 0° = 115°
Odpowiedź: 31°30'S, 115°E.
 Obliczenia:
Szerokość geograficzna: Długość geograficzna:
h = 90° – φ – 23°26' 260 min 16 s
36°44' = 90° – φ –
1° – 4 min 1' – 4 s
23°26'
λ1 – 260 min λ 2 – 16 s
φ = 90° – 36°44' –
Zadanie 46 23°26' λ1 = (260 min ∙ 1°) : 4 min λ 2 = (16 s ∙ 1') : 4 s
φ = 29°50' λ1 = 65° λ 2 = 4'
λ1 + λ2 = 65° + 4' = 65°04'
65°04' – 10° = 55°04'
Odpowiedź: 29°50'N, 55°04'W.

Obliczenia:
Szerokość geograficzna: Długość geograficzna:
h = 90° – φ 2 h 32 min 8 s = 152 min 8 s
64°13' = 90° – φ
1° – 4 min 1' – 4 s
φ = 90° – 64°13' = 25°47'
λ1 – 152 min λ2 – 8 s
Zadanie 47
λ1 = (152 min ∙ 1°) : 4 min λ 2 = (8 s ∙ 1') : 4 s
λ1 = 38° λ 2 = 2'
λ1 + λ2 = 38° + 2' = 38°02'
118°15' – 38°02' = 80°13'
Odpowiedź: 25°47'N, 80°13'W.

Obliczenia:
Szerokość geograficzna: Długość geograficzna:
h = 90° – φ 1 h 36 min 40 s = 96 min 40 s
45°12' = 90° – φ
1° – 4 min 1' – 4 s
φ = 90° – 45°12' = 44°48'
λ1 – 96 min λ 2 – 40 s
Zadanie 48
λ1 = (96 min ∙ 1°) : 4 min λ 2 = (40 s ∙ 1') : 4 s
λ1 = 24° λ 2 = 10'
λ1 + λ2 = 24° + 10' = 24°10'
24°10' – 3°42' = 20°28'
Odpowiedź: 44°48'N, 20°28'E.

49.1.
1. F
2. F
3. P
4. P
Zadanie 49 49.2.
Obliczenia:
Santiago: Sydney:
4.15 – (4 h + 1 h) = 4.15 – 5 h = 23.15 4.15 + (10 h – 1 h) = 4.15 + 9 h = 13.15
Godzina w Santiago: poniedziałek, 23.15.
Godzina w Sydney: wtorek, 13.15.
 50.1.
2; A

50.2.
A
Zadanie 50
50.3.
Obliczenia:
23.45 + (12 h + 10 h) = 23.45 + 22 h = 21.45
Odpowiedź: czwartek, 21.45.

To było na maturze!

Wysokość Gwiazdy Polarnej nad horyzontem maleje wraz ze zmniejszaniem się szerokości
Zadanie 1
geograficznej (północnej).

2.1.
2
Zadanie 2
2.2.
D

Różnica czasu
12.00 – 4.40 = 7 h 20 min

Różnica długości geograficznej

1h − 15°
Zadanie 3 7h 20 min – x
x = 110°
20°E − 110° = 90°W

Długość geograficzna Nowego Orleanu 90°W

4.1.
1
Uzasadnienie:
Punkt 1 porusza się z większą prędkością liniową niż punkt 2, gdyż jest położony w niższej
szerokości geograficznej (bliżej równika), a wraz ze zmniejszaniem się szerokości geograficznej
zwiększa się długość drogi, którą punkt musi pokonać w ciągu doby.
Zadanie 4
4.2.
2
Uzasadnienie:
W dniu 22 czerwca Słońce góruje na większej wysokości nad horyzontem w punkcie 2, gdyż ten
punkt znajduje się bliżej zwrotnika Raka, nad którym Słońce w tym dniu góruje w zenicie.

Zadanie 5 D

W kolejnych wierszach:
Zadanie 6
B, A
 Słońce góruje po północnej stronie nieba.

hgN = 90° + φ – δ φ – szerokość geograficzna

hgN = 90° + (-2°) – (+23°26') δ – deklinacja Słońca
hgN = 90° – 2° – 23°26'
hgN = 64°34'
Zadanie 7
albo

hg = 90° – α α – odległość (wyrażona miarą kątową)

hg = 90° − (2° + 23°26') obserwatora od punktu podsłonecznego
hg = 90° − 25°26'
hg = 64°34'

III. Atmosfera

1. B
Zadanie 2 2. A
3. D

3.1.
1. stratosfera – D
2. mezosfera – C
3. troposfera – E
Zadanie 3 4. egzosfera – A
5. termosfera – B

3.2.
Wraz ze wzrostem wysokości następuje spadek wartości ciśnienia atmosferycznego.

4.1.
C
Zadanie 4
4.2.
1; B

Obliczenia:
Wysokość bezwzględna szczytu Aiguille du Midi:
2317 m n.p.m.+ 1460 m n.p.m. = 3777 m n.p.m.
Różnica wysokości między szczytem a dolną stacją kolei linowej:
3777 m n.p.m. – 1038 m n.p.m. = 2739 m
Różnica temperatury powietrza między szczytem a dolną stacją kolei linowej:
Zadanie 5 100 m – 0,6°C
2739 m – x
x = (2739 m ∙ 0,6°C) : 100 m ≈ 16,4°C

Wartość temperatury powietrza w Chamonix-Mont-Blanc:

–12°C + 16,4°C = 4,4°C
Odpowiedź: 4,4°C.
 Obliczenia wykonane na podstawie gradientu wilgotnoadiabatycznego:
100 m – 0,6°C
3650 m – x
x = (3650 m ∙ 0,6°C) : 100 m = 21,9°C
–1oC + 21,9°C = 20,9°C
Odpowiedź: 20,9°C.
Zadanie 6
Obliczenia wykonane na podstawie gradientu suchoadiabatycznego:
100 m – 1°C
3650 m – x
x = (3650 m ∙ 1°C) : 100 m = 36,5°C
–1°C + 36,5 = 35,5°C
Odpowiedź: 35,5°C.

A. Komórka Hadleya: 3 i 5
B. Komórka Ferrela: 1 i 7
Zadanie 7
C. Strefa pasatów: 4 i 6
D. Strefa wiatrów zachodnich: 2 i 8

8.1.
Litera: B.
Nazwa wiatru: monsun letni.
Uzasadnienie:
Monsun letni jest bardzo ważny dla gospodarki państw południowej i południowo-wschodniej części
Azji, a zwłaszcza dla rolnictwa tego regionu. Ten wiatr przynosi bowiem znad Oceanu Indyjskiego
długie i obfite opady deszczu, dzięki którym są nawadniane obszary, na których uprawia się ryż –
podstawową roślinę żywieniową w tej części świata. Do terminu rozpoczęcia monsunu letniego jest
Zadanie 8
dostosowany kalendarz wszystkich prac polowych związanych z uprawami ryżu.

8.2.
Zmienia kierunek w cyklu dobowym: A.
Powstaje na skutek dużych kontrastów termicznych i barycznych między lądem a wodą: A i B.
Oddziałuje na tereny położone nawet 1000 km w głąb lądu: B.
Przynosi obfite sezonowe opady atmosferyczne: B.
Wieje znad zbiornika wodnego w kierunku lądu: A i B.
Przynosi chłodne powietrze: A.

Zadanie 9 B

Zadanie 10 A, C, F

Zadanie 11 C

1. cumulonimbus – D
Zadanie 12 2. stratus – C
3. cirrus – A

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 13
ciepły, cieplejsza, niższej, warstwowe, słabe, lecz długotrwałe.
 14.1.
C

Zadanie 14 14.2.
Na zachodnich wybrzeżach obu Ameryk sumy opadów atmosferycznych są znacznie mniejsze niż na
wybrzeżach wschodnich.
Czynnik: prądy morskie – na zachodnich wybrzeżach zimne, a na wschodnich ciepłe.

Obszary o dużej rocznej sumie opadów Obszary o małej rocznej sumie opadów

czynnik wpływający czynnik wpływający

nazwa litera nazwa litera
na wielkość opadów na wielkość opadów

Kotlina silne wstępujące

C Grenlandia A stały wyż polarny
Zadanie 15 Konga ruchy powietrza

występowanie Kotlina położenie w cieniu

Tajwan F E
monsunów Kaszgarska opadowym

wybrzeże
B ciepły prąd morski Namib D zimny prąd morski
Brazylii

16.1.
Srihotto: C.
Lhunze: A.
Zadanie 16
16.2.
W Srihotto sumy opadów atmosferycznych są wielokrotnie wyższe niż w Lhunze, ponieważ to miasto
jest pod wpływem cyrkulacji monsunowej. Natomiast Lhunze znajduje się w cieniu opadowym
Himalajów, co powoduje znaczny spadek ilości opadów.

A. 3
Zadanie 17 B. 1
C. 4

18.1.
1. P
2. F
3. P
4. F
5. P
6. F
7. F
Zadanie 18 8. P

18.2.
Warszawa: 6,6°C
Londyn: 12,4°C
Rzym: 16,9°C

18.3.
2; B

Zadanie 19 A
 1. Manaus
2. Jakuck
Zadanie 20 3. Davis
4. Ajn Salih
5. Neapol

20.1.
D→A→E→B→C

20.2.
Obliczenia:
Zadanie 21 A = 31°C – 13°C = 18°C
Odpowiedź: 18°C.

20.3.
E

Uzupełnione wierszami:
1. równikowy wybitnie wilgotny – Nowa Gwinea – F
2. zwrotnikowy kontynentalny suchy – Kalahari – D
Zadanie 22
3. podzwrotnikowy morski – Nizina La Platy – C
4. umiarkowany ciepły skrajnie suchy – Nizina Turańska – E
5. umiarkowany chłodny wybitnie kontynentalny – Nizina Hudsońska – A

23.1.
1. Przewaga betonowej zabudowy i asfaltowych nawierzchni ulic, które szybko akumulują energię
słoneczną.
2. Emisja ciepła pochodzącego ze spalania paliw oraz ogrzewania budynków.
3. Zanieczyszczenia atmosferyczne, które utrudniają wypromieniowywanie ciepła nocą.
Zadanie 23
23.2.
Dłuższy okres wegetacyjny – centrum miasta.
Większa roczna suma opadów atmosferycznych – centrum miasta.
Większa roczna amplituda temperatury powietrza – tereny podmiejskie.
Mniejsza wilgotność powietrza – tereny podmiejskie.

To było na maturze!

Alice Springs – A
Zadanie 1 Gove – D
Sydney – C

A. 1, 5
Zadanie 2 B. 2, 3
C. 4, 6

3.1.
1. P
2. F
3. F
Zadanie 3
3.2.
Bariera orograficzna wymusza wznoszenie się wilgotnego powietrza. Wraz z wysokością jego
temperatura spada adiabatycznie i dochodzi do kondensacji pary wodnej zawartej w powietrzu, czego
skutkiem jest powstanie chmur i opadów atmosferycznych.

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 4
zimnym, mgły, zstępujących
 W kolejnych wierszach:
Zadanie 5
D, B, A

Zadanie 6 Im większe zachmurzenie, tym mniejsza amplituda dobowa temperatury powietrza.

IV. Hydrosfera

Przykładowe odpowiedzi:
1. Powierzchniowa warstwa wód Zatoki Meksykańskiej jest bardziej zasolona, ponieważ ten obszar
odznacza się wyższą średnią roczną temperaturą powietrza (a w związku z tym – większym
Zadanie 2
parowaniem) niż Zatoka Hudsona.
2. Mniejsze zasolenie wody w Zatoce Hudsona jest wynikiem zalegania przez znaczną część roku
pokrywy lodowej, która jest źródłem wody słodkiej.

3.1.
1. F
2. P
3. F
4. F
5. P
Zadanie 3 6. P

3.2.
Na przykład:
Wzrost średniej temperatury powierza na Ziemi jest przyczyną topnienia pokryw lodowych. Tym
samym zmniejsza się udział wód słodkich, a zwiększa się udział wód słonych w zasobach wodnych
Ziemi.

Obliczenia:
469 mm + 56 mm = 525 mm
Zadanie 4 Wielkość rocznych przychodów wody: 593 mm.
Wielkość rocznych rozchodów wody: 525 mm.
Bilans wodny zlewni: nadwyżkowy.

5.1.
Uzupełnione kolejno: mniejsze, 7‰, Zatoce Fińskiej, Jutlandzkiego.

5.2.
Na przykład:
1. Wąskie połączenie z Morzem Północnym.
Zadanie 5 2. Małe parowanie.
3. Względnie duża ilość rzek wpadających do Bałtyku.
4. Stosunkowo duża średnia roczna suma opadów atmosferycznych.

5.3.
Morze Bałtyckie niemal ze wszystkich stron jest otoczone obszarami lądowymi oraz ma wąskie
połączenie z innymi akwenami. Ponadto jest położone w północnej części kontynentu europejskiego.

6.1.
1. F
2. P
3. P
4. F
Zadanie 6 5. P
6. P
7. F

6.2.
1; C
 7.1.
Na przykład:
1. Wymarcie wielu gatunków organizmów żyjących w Jeziorze Aralskim.
2. Zamknięcie portów rybackich i przetwórni ryb.
3. Trudności z nawadnianiem pól bawełny.
Zadanie 7 4. Obniżenie poziomu życia ludności.

7.2.
Tama Kökarał zahamowała odpływ wody z północnej części Jeziora Aralskiego w kierunku
południowym. Dzięki dopływowi wody z rzeki Syr-daria zaczął się podnosić poziom wody w tej
części jeziora oraz obniżył się poziom jego zasolenia.

8.1.
A. 3
B. 4
C. 6
D. 1
E. 5
F. 2
G. 9
Zadanie 8 H. 8

8.2.
Prądy zimne: Prąd Peruwiański, Prąd Wiatrów Zachodnich, Prąd Benguelski, Oja Siwo.
Prądy ciepłe: Prąd Alaski, Prąd Zatokowy, Równikowy Prąd Wsteczny, Prąd Wschodnioaustralijski.

8.3.
Góry lodowe odrywające się od wybrzeży Grenlandii są niesione przez zimny Prąd Labradorski w
kierunku południowym.

9.1.
Uzupełnione kolejno:
A, El Niño, susze, ulewne deszcze.

9.2.
Na przykład:
Zadanie 9
1. Spadek połowów ryb na wschodnim Pacyfiku.
2. Obniżenie plonów w południowo-wschodniej części Azji, Australii, Ameryce Południowej i
Afryce.

9.3.
D

10.1.
Ebro – 1 – D – ustrój deszczowy śródziemnomorski
Senegal – 3 – B – ustrój deszczowy podrównikowy
Ganges – 7 – C – ustrój deszczowy monsunowy
Zadanie 10 Kongo – 5 – A – ustrój deszczowy równikowy

10.2.
Najwyższe stany wód na rzece, której przepływy przedstawiono na wykresie oznaczonym literą B,
występują we wrześniu, ponieważ wtedy panuje tam pora deszczowa.
 11.1.
Jezioro przybrzeżne – Łebsko – B
Jezioro morenowe – Śniardwy – C
Jezioro rynnowe – Gopło – D
Jezioro deltowe – Dąbie – A
Zadanie 11
11.2.
A, B, F

11.3.
D

12.1.
1; C
Zadanie 12
12.2.
1. Duża powierzchnia.
2. Urozmaicony kształt, liczne zatoki, półwyspy i wyspy.

Zadanie 13 G→C→F→A→D→E→B

14.1.
1. P
2. F
3. F
4. P
5. P
Zadanie 14
14.2.
Granica wiecznego śniegu najniżej przebiega w strefie okołobiegunowej, ponieważ panują tam
najniższe temperatury powietrza. Zależnie od szerokości geograficznej przez większą część roku lub
przez cały rok utrzymują się tam temperatury ujemne, co sprzyja gromadzeniu się śniegu.

14.3.
B

15.1.
Lodowiec fieldowy – 2 – C
Lodowiec dolinny – 3 – B
Lodowiec dendrytyczny – 4 – A
Zadanie 15
15.2.
Typ lodowca: kontynentalny.
Budowa:
Zajmuje ogromną powierzchnię i tworzy olbrzymią, lekko wypukłą czaszę lodową.

Zadanie 16 2; C

Przykładowe odpowiedzi:
Wpływ na środowisko przyrodnicze:
1. Zmiana zachowania i siedlisk zwierząt.
Zadanie 17 2. Zmiana temperatury i pH wody.
Wpływ na życie mieszkańców:
1. Niszczenie domów stojących na wiecznej zmarzlinie.
2. Zatracenie odrębności kulturowej.
 18.1.
B, C
Zadanie 18
18.2.
B

1. wody głębinowe
2. wody gruntowe
3. wody termalne
Zadanie 19 4. wody przypowierzchniowe
5. wody reliktowe
6. wody juwenilne
7. wody krasowe

Zadanie 20 Park Narodowy Yellowstone, Islandia, Kamczatka, Nowa Zelandia

20.1.
1. P
2. F
3. P
4. P

Zadanie 21 20.2.
W miejscu zaznaczonym na ilustracji literą A znajdują się wody artezyjskie. To oznacza, że po
przewierceniu warstwy nieprzepuszczalnej woda samoczynnie wypływa na powierzchnię ziemi i
można ją stale wykorzystywać na przykład do nawadniania pól lub pojenia zwierząt.

20.3.
3

To było na maturze!

1.1.
Przykładowe odpowiedzi
– Rzeźba terenu w południowej Polsce sprzyja występowaniu opadów atmosferycznych. Częstsze niż
na pozostałym obszarze Polski są tam krótkotrwałe ulewne opady i kilkudniowe opady o dużym
natężeniu.
– Karpaty i Sudety charakteryzują się budową geologiczną niesprzyjającą infiltracji wód opadowych,
dużymi deniwelacjami i stokami o dużym nachyleniu, co sprzyja szybkiemu spływowi
powierzchniowemu wody.
– Północna Polska charakteryzuje się wysoką jeziornością i występowaniem zagłębień
bezodpływowych, sprzyjających retencji.
Zadanie 1
1.2.
Przykładowe odpowiedzi
Kujawy:
– Występowanie niskich rocznych sum opadów atmosferycznych z powodu położenia w cieniu
opadowym wzniesień morenowych Pojezierza Pomorskiego i równinnej rzeźby terenu,
niesprzyjającej powstawaniu opadów.
Wyżyna Śląska:
– Położenie na głównym dziale wodnym Polski, przyczyniające się do małej gęstości sieci rzecznej.
– Występowanie przepuszczalnego podłoża, sprzyjającego infiltracji wód powierzchniowych.

Zadanie 2 E→A→B→C

Zadanie 3 B; 3
 Pływy
Zadanie 4
Przyczyna: grawitacyjne oddziaływanie Księżyca i Słońca

Przykładowe odpowiedzi:
Cecha:
− Oba rodzaje wód pod działaniem ciśnienia hydrostatycznego samoczynnie wznoszą się ku górze.
− Warstwa wodonośna, w której występują oba rodzaje wód, leży między dwoma warstwami skał
Zadanie 5 nieprzepuszczalnych, zwykle w niecce geologicznej.
Wyjaśnienie:
Wody w studni artezyjskiej są dogodniejsze w pozyskiwaniu, ponieważ samoczynnie wypływają
ponad powierzchnię gruntu i dzięki temu nie trzeba ich wypompowywać. Wody subartezyjskie tylko
podpływają do góry, więc muszą być wypompowywane spod powierzchni terenu.

Zadanie 6 A

Przykład poprawnej odpowiedzi:

– nadmierne stosowanie nawozów sztucznych, które z gleby przedostają się do wód podziemnych
Zadanie 7
– źle zabezpieczone, nieszczelne szamba
– dzikie wysypiska śmieci, z których zanieczyszczenia przenikają do gleby i do wód podziemnych

V. Wnętrze Ziemi. Procesy endogeniczne

C→E→F→A→D→B
Zadanie 2 lub:
D→C→E→F→A→B

3.1.
1. płaszcz dolny – C
2. jądro wewnętrzne – E
3. płaszcz górny – B
Zadanie 3
4. skorupa ziemska – A

3.2.
1; C

Obliczenia:
114 m – 1°C
4000 m – x
Zadanie 4 x = (4000 m ∙ 1°C) : 114 m = 35,1°C
21,8°C + 35,1°C = 56,9°C
Odpowiedź: 56,9°C.

5.1.
1. E
2. D
3. B
4. A
5. G
Zadanie 5
5.2.
Nazwa: wapień.
Sposób powstania:
Powstaje w wyniku nagromadzenia na dnie zbiorników morskich wapiennych szkieletów i muszli
skorupiaków.
 Uzupełnione kolejno:
Zadanie 6
gips, CaSO4 · 2H2O, 2, talku, osadowych, budownictwie.

7.1.
strefa subdukcji

7.2.
Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 7
Procesy: subdukcja, wulkanizm.
Formy terenu: rowy oceaniczne, wulkany.

7.3.
Rów Mariański, Andy, Japonia

8.1.
1. F
2. P
3. F
Zadanie 8
4. P

8.2.
B→D→A→E→C

A. orogeneza kaledońska – np. Góry Skandynawskie, Góry Kaledońskie, Grampiany

B. orogeneza hercyńska (waryscyjska) – np. Sudety, Harz, Wogezy, Ardeny, Rudawy, Masyw
Zadanie 9
Czeski, Góry Świętokrzyskie
C. orogeneza alpejska – np. Alpy, Karpaty, Góry Dynarskie, Apeniny, Pireneje

A. 3
Zadanie 10 B. 1
C. 2

11.1.
1. B
2. A
Zadanie 11
11.2.
Przykład obszaru leżącego w obrębie oceanów: Grzbiet Północnoatlantycki.
Przykład obszaru leżącego w obrębie kontynentów: Wielkie Rowy Afrykańskie.

12.1.
C – lopolit
F – lakolit
Zadanie 12
12.2.
Intruzja magmowa oznaczona literą D (batolit) powstaje najczęściej w wyniku połączenia się wielu
pojedynczych mniejszych intruzji magmowych.

13.1.
B
Zadanie 13
13.2.
A, D, F

14.1.
1. C
Zadanie 14
2. B
 14.2.
C

14.3.
Na Haiti do budowy domów nie używa się nowoczesnych technologii i dlatego podczas trzęsienia
ziemi te domy łatwo uległy zawaleniu, co znacząco zwiększyło liczbę ofiar. Ponadto opieka
medyczna w tym kraju jest na niskim poziomie i z tego powodu część rannych nie została uratowana.

1. asejsmiczne – C
Zadanie 15 2. sejsmiczne – A
3. pensejsmiczne – B

Zadanie 16 A, D, E

Baseny oceaniczne: A.
Rowy oceaniczne: D.
Zadanie 17
Stoki kontynentalne: B.
Szelfy: C.

18.1.
Kryptodepresje to dna jezior śródlądowych leżące poniżej poziomu morza.

18.2.
Zadanie 18
A

18.3.
Na przykład dna jezior: Bajkał, Tanganika, Miedwie, Ładoga, Morze Martwe.

A. 3
Zadanie 19 B. 4
C. 1

1. era mezozoiczna – B
2. era paleozoiczna – D
Zadanie 20
3. era mezozoiczna – A
4. era kenozoiczna – C

1. B
Zadanie 21 2. C
3. A

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 22
margle, nastąpiła transgresja morza, wapieni, erozyjne, powierzchni zrównania.

1. P
2. F
Zadanie 23 3. P
4. P
5. F

24.1.
1. C – paleozoik – Skamieniałościami przewodnimi z tego okresu są między innymi graptolity.
2. A – trias – Intensywnie rozwijają się rośliny iglaste.
3. D – kreda – Pojawiają się pierwsze rośliny okrytonasienne.
4. B – neogen – Na lądach panują ssaki.
Zadanie 24
24.2.
Lądy i morza są położone na płytach litosfery, które nieustannie przemieszczają się względem siebie
po plastycznej astenosferze. Przyczyną tego ruchu są prądy konwekcyjne występujące w płaszczu
ziemskim.
To było na maturze!

1.1.
W kolejnych wierszach:
łupek krystaliczny, C
wapień, B

Zadanie 1 1.2.
jawnokrystaliczna
Wyjaśnienie
Skała powstaje w wyniku zastygania magmy w skorupie ziemskiej, głęboko pod powierzchnią Ziemi.
W takich warunkach, w odpowiedniej temperaturze, zachodzi powolna krystalizacja minerałów.
Dzięki powolnej krystalizacji powstaje skała zbudowana z dużych, dobrze widocznych minerałów.

Pochodzenie skały:
Bazalt jest skałą magmową wylewną, a granit magmową głębinową.
Struktura skały:
Zadanie 2
Bazalt jest skałą skrytokrystaliczną, a granit jawnokrystaliczną.
Zawartość krzemionki:
Bazalt jest skałą ubogą w krzemionkę, a granit bogatą w krzemionkę.

Wraz ze wzrostem odległości od strefy ryftowej − położonej w środkowej części oceanu – wzrasta
Zadanie 3
wiek geologiczny skał budujących dno basenu oceanicznego.

Występowanie wulkanów nawiązuje do przebiegu granicy płyty pacyficznej z innymi płytami

Zadanie 4 litosfery. W strefie „pacyficznego pierścienia ognia” dominuje podsuwanie się płyty oceanicznej pod
kontynentalną (subdukcja).

Zadanie 5 C

6.1.
D
Zadanie 6
6.2.
D

W kolejnych wierszach:
Zadanie 7
P, F, P, F, P

A. karbon
B. holocen
Zadanie 8
C. kreda
D. plejstocen

VI. Procesy egzogeniczne

1. erozja boczna – meander – środkowy

2. akumulacja – delta – dolny
Zadanie 2
3. erozja wsteczna – wodospad – górny
4. akumulacja – łacha – dolny

Zadanie 3 2; A
 4.1.
Wietrzenie fizyczne (mrozowe).

4.2.
Zadanie 4 Gołoborza powstają w wyniku wietrzenia fizycznego (mrozowego). Gdy temperatura powietrza
oscyluje wokół 0°C, dochodzi do częstego zamarzania i rozmarzania wody wypełniającej szczeliny
skalne. Podczas zamarzania woda zwiększa swoją objętość, przez co wywiera nacisk na ściany
szczelin. Dochodzi wówczas do rozpadu blokowego – powstają duże bloki skalne tworzące
rumowiska skalne zwane gołoborzami.

5.1.
A. spełzywanie
B. osuwanie

5.2.
Zadanie 5
B

5.3.
1. Trzęsienie ziemi.
2. Przesiąknięcie zwietrzeliny wodą.

1. P
2. F
3. F
Zadanie 6
4. P
5. F
6. P

7.1.
1. wywierzysko – F
2. polje – E
3. ostaniec krasowy (mogot) – D
Zadanie 7 4. ponor – B
5. lejek krasowy – A

7.2.
Sudety, Góry Świętokrzyskie

Przedstawiony na ilustracji proces to erozja wsteczna. Zachodzi ona w górnym biegu rzeki, w
miejscu, gdzie rzeka napotyka bardziej odporne skały i tworzy progi skalne. Woda spadająca z progu
Zadanie 8
skalnego podcina ten próg od dołu, co powoduje obrywanie się jej górnej części, a w konsekwencji
cofanie się progu.

9.1.
A. erozja boczna
B. akumulacja materiału
C. starorzecze
Zadanie 9
9.2.
Uzupełnione kolejno:
środkowy, większy, szybciej, większa.

B
Geneza:
Zadanie 10 Estuarium powstaje wtedy, gdy rzeka wpada do morza, w którym występują duże pływy lub prądy
przybrzeżne. Takie ruchy wody morskiej nie pozwalają na akumulację osadów rzecznych. Woda
morska wdziera się głęboko w górę rzeki i stale ją poszerza. Fale odpływu zabierają niesiony przez
rzekę materiał skalny i wynoszą go daleko w głąb morza.
Zadanie 11 2; B

Zadanie 12 B→A→E→C→D

Rysy na powierzchni mutonu są efektem egzaracji, czyli żłobienia przez fragmenty skał, które
Zadanie 13
wmarzły w przemieszczający się lodowiec.

A. 4
Zadanie 14 B. 1
C. 2

15.1.
Przykładowa odpowiedź:
Rodzaj moreny: morena boczna.
Zadanie 15 Sposób powstania:
Morena boczna powstaje wskutek wytapiania się materiału skalnego na bokach jęzora lodowcowego.

15.2.
B

16.1.
Nazwa: ozy.
Numer: 3.
Zadanie 16
16.2.
Jest to pradolina, czyli szeroka dolina biegnąca równolegle do czoła lądolodu, wyżłobiona przez
wody spływające z topniejącego lądolodu oraz wody rzek płynących w jego kierunku z obszarów
niezlodowaconych.

Glacjalne formy akumulacyjne: morena denna, głaz narzutowy, morena czołowa.

Zadanie 17 Fluwioglacjalne formy akumulacyjne: stożek sandrowy, oz, kem, drumlin.
Fluwioglacjalne formy erozyjne: pradolina, rynna podlodowcowa.

18.1.
1. misa deflacyjna – 2
2. graniak wiatrowy – 4
3. bruk deflacyjny – 3

18.2.
Zadanie 18
C

18.3.
Na fotografii został przedstawiony grzyb skalny. Jego podstawa jest znacznie węższa niż górna część,
ponieważ proces korazji (odpowiadający za powstanie tej formy) najintensywniej zachodzi do
wysokości około 30 cm nad powierzchnią terenu – na tej wysokości wiatr niesie najwięcej materiału.

Pokrywy lessowe oznaczone na mapie literą A powstały jako efekt osadzania pyłu wywiewanego ze
strefy intensywnego wietrzenia mrozowego, która w plejstocenie znajdowała się na przedpolu
Zadanie 19 lądolodu.
Pokrywy lessowe oznaczone na mapie literą B powstały w efekcie osadzania pyłu wywiewanego z
terenów pustynnych i półpustynnych.

A. Barchany
B. Wydmy paraboliczne
Zadanie 20 Kierunek, w którym są skierowane ramiona:
W barchanach ramiona są zwrócone zgodnie z kierunkiem wiania wiatru, a w wydmach
parabolicznych – w stronę przeciwną.
 Obszar występowania:
Barchany występują na obszarach pustynnych pozbawionych roślinności, a wydmy paraboliczne tam,
gdzie klimat pozwala na rozwój skąpej roślinności, na przykład na terenach nadmorskich.

20.1.
Nazwa procesu: abrazja.
Wyjaśnienie:
Ten proces polega na niszczeniu brzegu morskiego przez fale morskie wraz z niesionymi okruchami
Zadanie 21 skalnymi.

20.2.
Podnóże ruin kościoła wzmocniono betonową konstrukcją. Natomiast dolną część klifu
zabezpieczono opaską z gabionów, czyli koszy siatkowych wypełnionych kamieniami.

Mierzeje na polskim wybrzeżu Morza Bałtyckiego narastają w kierunku wschodnim, ponieważ taki
Zadanie 22 jest kierunek prądów morskich wzdłuż tego wybrzeża. Ten kierunek wynika z faktu, że w tej części
Europy większość wiatrów to wiatry zachodnie.

1. fiordowe – B – 3
2. dalmatyńskie – D – 1
Zadanie 23
3. szkierowe – C – 4
4. riasowe – A – 2

Zadanie 24 D→A→C→B

Zadanie 25 Malediwy, Fidżi, Bora-Bora

Uzupełnione kolejno:
Zadanie 26
mangrowe, płaskie, słonolubną, dużej, małej, zatrzymują, narastania, Australii, Borneo.

To było na maturze!

1.1.
W kolejnych wierszach:
oz, D
kem, C
kocioł polodowcowy, A

1.2.
Element środowiska przyrodniczego sprzyjający rozwojowi gospodarczemu, np.
− jeziora
Zadanie 1 Wyjaśnienie: Sprzyjają rozwojowi turystyki i rekreacji (np. powstają szkółki żeglarskie i baza
noclegowa), co prowadzi do wzrostu zatrudnienia w usługach, a także generuje większe dochody
miejscowej ludności.
− lasy
Wyjaśnienie: Sprzyjają turystyce i rekreacji, ponieważ zapewniają czyste powietrze niezbędne do
wypoczynku, a napływ turystów jest jednym z uwarunkowań rozbudowy infrastruktury w regionie.
− gleby
Wyjaśnienie: Gleby brunatne i płowe, rozwinięte miejscami na glinach zwałowych, sprzyjają
uzyskiwaniu wysokich plonów z uprawy roślin, tym samym przynosząc rolnikom wysokie zyski.
 Element środowiska przyrodniczego utrudniający rozwój gospodarczy, np.
− jeziora
Wyjaśnienie: Nie sprzyjają rozwojowi rolnictwa, ponieważ ograniczają areał gruntów ornych.
Utrudniają komunikację, ponieważ wydłużają drogi dojazdowe, a także wymuszają budowę
mostów lub przepraw promowych, tym samym zwiększając koszty inwestycji drogowych lub
kolejowych.
− lasy
Wyjaśnienie: Lasy objęte ochroną mogą ograniczać lub wykluczać działalność gospodarczą, np.
eksploatację surowców, lokalizowanie zakładów przemysłowych uciążliwych dla środowiska,
intensywną hodowlę zwierząt, a także budowę tras komunikacyjnych.
− gleby
Wyjaśnienie: Niskiej jakości gleby rozwinięte miejscami na piaskach i żwirach (np. bielicowe) nie
sprzyjają rozwojowi rolnictwa, ponieważ − ze względu na małą żyzność − nie zapewniają wysokich
plonów lub wymagają intensywnego nawożenia, co zwiększa koszty produkcji roślinnej.

Zadanie 2 B; 3

3.1.
Nazwa rodzaju ujścia: estuarium (lejkowate)
Wyjaśnienie: Estuarium powstaje, gdy przypływ − wdzierając się w górę koryta rzeki − poszerza je, a
Zadanie 3 materiał skalny niesiony przez rzekę jest wynoszony w głąb morza przez odpływ.

3.2.
Z osadów, które nanosi rzeka, tworzą się mady. Gleby te zazwyczaj są żyzne, co decyduje o rozwoju
osadnictwa, dzięki sprzyjającym warunkom dla upraw rolnych.

a) A, C

b) Przykłady poprawnych odpowiedzi:

Zadanie 4
– orka wzdłuż stoku
– wylesienia stoków wzniesień i zboczy dolin
– eksploatacja surowców na stokach

W kolejnych wierszach:
Zadanie 5
D, A, E, B

a)

Zadanie 6

b) A, E

VII. Pedosfera i biosfera

A. gleby bielicowe – 3
Zadanie 2
B. czarnoziemy – 2

1. F
2. P
3. F
Zadanie 3
4. P
5. P
6. F
 4.1.
1. poziom wmywania (iluwialny) – D
2. skała macierzysta – F
3. poziom próchniczy – B
Zadanie 4
4. poziom wymywania (eluwialny) – C

4.2.
B

Zadanie 5 2; D

1. płowienie – C
2. brunatnienie – D
Zadanie 6
3. bielicowanie – B
4. ferralityzacja (lateryzacja) – A

7.1.
Uzupełnione kolejno:
Indonezji, Jawa, wulkanów, pokryw bazaltowych, wulkaniczne, ciemną, śródstrefowych.

7.2.
Przykładowe odpowiedzi:
Czynniki wpływające pozytywnie na gospodarkę:
Zadanie 7
1. Występowanie żyznych gleb wulkanicznych.
2. Położenie ciepłym i wilgotnym klimacie.
Czynnik ograniczający rozwój gospodarki: położenie w strefie sejsmicznej i tym samym stałe
zagrożenie trzęsieniami ziemi i wybuchami wulkanów.

7.3.
ryż, maniok, herbata, kakaowiec, kauczukowiec

8.1.
A. Gleby brunatne i płowe
B. Czarnoziemy

8.2.
Przykładowe odpowiedzi:
Zadanie 8 Podobieństwa:
1. Oba typy gleb występują w klimacie umiarkowanym ciepłym.
2. Oba typy gleb powstają na skałach osadowych okruchowych.
Różnice:
1. Formacją roślinną występującą na glebach brunatnych i płowych są zwykle lasy mieszane i
liściaste, a na czarnoziemach – stepy.
2. Gleby brunatne i płowe powstają na glinach i piaskach, a czarnoziemy – na lessach.

Wyjaśnienie:
Żyzność to naturalna zdolność gleby do zaspokajania potrzeb żywieniowych roślin, a urodzajność to
zdolność gleby do zaspokajania potrzeb żywieniowych roślin zmodyfikowana przez działalność
Zadanie 9 rolniczą.
Przykłady działań (przykładowe odpowiedzi):
1. Intensywne nawożenie
2. Melioracje
 10.1.
Przykładowe odpowiedzi:
1. Pomaga w utrzymaniu bioróżnorodności.
2. Przyczynia się do zapobiegania powodziom i suszom.
3. Obniża temperaturę powietrza.
4. Zwiększa wilgotność powietrza.

10.2.
Zjawisko uszczelniania gleb na obszarach miejskich polega na pokrywaniu gleby na przykład
Zadanie 10
cementem lub asfaltem.

10.3.
Uszczelnianie gleb powoduje, że woda opadowa ma utrudnione możliwości wsiąkania. W związku z
tym spływa ona po betonowych lub asfaltowych powierzchniach, co skutkuje przeciążeniem sieci
kanalizacyjnych i gromadzeniem się wody na przykład na ulicach czy w tunelach.

10.4.
1; B

1. F – II
2. A – VI
Zadanie 11 3. E – III
4. B – I
5. D – IV

12.1.
3; A

12.2.
1. puszta – Europa – C
Zadanie 12
2. preria – Wielkie Równiny – A
3. pampa – Ameryka Południowa – B

12.3.
C

13.1.
C

13.2.
Numer: 3.
Zadanie 13
Nazwa procesu: pustynnienie.
Przyczyny (przykładowe odpowiedzi):
1. Częste i długotrwałe susze.
2. Wycinanie lasów w celu pozyskiwania drewna na opał.
3. Coraz intensywniejsza gospodarka rolna.

14.1.
1. B i C – rośliny sucholubne, przystosowane do życia na obszarach o niskich sumach opadów
atmosferycznych, na przykład na stepach, pustyniach lub półpustyniach.
2. A i D – rośliny rosnące na innej roślinie, ale zwykle nie prowadzące pasożytniczego trybu życia.
Zadanie 14
14.2.
E

14.3.
A, C, E, H
 Na półkuli północnej promienie słoneczne docierają bezpośrednio tylko do stoków o ekspozycji
Zadanie 15 południowej i dlatego średnia temperatura powietrza jest tam wyższa. Na stokach północnych jest
chłodniej, stąd poszczególne piętra roślinne znajdują się tam na mniejszej wysokości.

To było na maturze!

Zadanie 1 C

W kolejnych wierszach:
Zadanie 2
F, P, P

3.1.
3
Zadanie 3
3.2.
2

Zadanie 4 A

Zadanie 5 A; 3

Zadanie 6 Od lewej: tundra, lasotundra, tajga, las mieszany

W kolejnych wierszach tabeli:

czerwonożółta gleba laterytowa – wilgotne lasy równikowe
Zadanie 7
Nizina Zachodniosyberyjska – tajga
Nizina Francuska – brunatna