PROJEKT

Tema: Familja
Nentema: Si permbushen funksionet e familjes ne
komunitetin ku jetojme.

Punoj: Alesia Dervishi, Irilda Hoxha, Joana Tashi

Cfare eshte familja?

Familja është njësia shoqerore me e vogel e perbere nga dy

ose me shume persona te cilet kane midis tyre lidhje
martesore, gjaku ose biresimi; qe jetojne ne te njejtin
mjedis per nje kohe relativisht te gjate, kane marrdhenie
kulturore dhe ekonomike te perbashketa si dhe perkujdesen
per njeri-tjetrin. Ndërsa përkufizimi i Merriam-Webster për familjen
është: ” Njësia themelore në shoqëri e cila tradicionalisht përbëhet nga
dy prindër që krijon fëmijët e tyre, gjithashtu përfshihen edhe njësi të
tjera shoqërore, të ndryshëm, që dallojnë por janë të lidhura dhe të
barabarta si familjet tradicionale (familje me vetëm njërin prind).”.
Neni 16(3) I Deklaratës së të Drejtave të Njeriut thotë: ”Familja është
grupi natyral dhe kryesor në shoqëri dhe ka të drejtë për mbrojtje nga
shoqëria dhe shteti.”.

Perkufizimet dhe llojet e familjeve

Ekzistojnë shumë përkufizime për familjen si nga sociologe

ashtu edhe nga antropologe të vendeve të ndryshme. Sipas
antropologut george murdock familja është ”një grup social
që karakterizohet nga mendimi praktik, bashkëpunimi
ekonomik dhe riprodhimi. Ajo përfshin të rritur te cfaredolloj
seksi(femer&mashkull,mashkull&mashkull,femer&femer etj)
ku të dy duhet të mbajnë një lidhje të miratuar nga shoqëria
dhe një ose më shumë fëmijë, të vetin ose të adoptuar
(birësuar), nga të rriturit që bashkëjetojnë seksualisht.”.zyra
e regjistrimit të përgjithshëm te shteteve te
bashkuara familjen e ka përkufizuar si ”dy apo më shumë

2
persona të lidhur nga lindja,,martesa ose adoptimi të cilët jetojnë së
bashku”.

Familja në vete përmban një grup të njerëzve shtëpiakë, zakonisht të

bashkuar nga lindja ose martesa, ose nga marrëdhënie të ngjashme –
duke përfshirë bashkejetesen, adoptimin, mbiemrin dhe (në disa raste)
pronësia (siç ka ekzistuar në Perandorinë Romake). Familja mund të
quhet si bashkësi parësore njerëzore, ku individi së pari takohet me
kushtet e jetës shoqërore, të cilat ia përcaktojnë atij kornizën, në të
cilën ai mund të zhvillohet si person; kështu që mund të themi
se personaliteti njerëzor formohet në procesin e ndërveprimit shoqëror.
Në shumë shoqëri, familje quhet vetëm ajo e njohur nga ligji ose
sisteme të ngjashme normative. Edhe pse shumë të tjerë duke përfshirë
edhe sociologë, marrëdhëniet familjare i kanë konsideruar vetëm
lidhjet e gjakut, shumë antropologë kanë kundërshtuar duke thënë se
njeriu duhet ta kuptojë nocionin e lidhjes së “gjakut” metaforikisht dhe
që shoqëritë e ndryshme duhet ta kuptojnë familjen nga koncepte të
tjera dhe jo nga lidhjet gjenetike.

Sociologjia dhe antropologjia, familjen e konsiderojnë si funksion

thelbësor të reproduktimit biologjik, shoqëror ose të dyja bashkë-
shoqëria. Nga pikëpaja e fëmijëve funksionet e familjes janë drejtuese:
ajo shërben për t’i orientuar ata në shoqëri dhe kulturë. Ndërsa nga

3
perspektiva e prindërve familja shërben si mjet i pjellshmërisë më
synim shumimin, edukimin dhe shoqërimin e fëmijëve.
Lindja e fëmijëve edhe pse faktor shumë i rëndësishëm nuk mund të
bartë tërë rolin e fëmijëve. Në shoqëritë e sotme martesa u ofron
privilegje dhe të drejta të barabarta edhe atyre familjeve të reja të cilat
nuk planifikojnë të lindin fëmijë.
Struktura e familjes tradicionale varet nga marrëdhëniet ndërmjet
prindërve dhe fëmijëve, ndërmjet bashkëshortëve ose nga të dyja.
Llojet e familjeve
Lloji i familjes matrifokale përbëhet nga nëna dhe fëmijët e saj –
zakonisht nga pasardhësit e saj biologjikë, edhe pse pothuajse secila
shoqëri pranon edhe fëmijët e adoptuar. Ky lloj i familjes është i
përhapur në vendet ku femrat kanë burime për t‘i rritur fëmijët vetë ose
aty ku meshkujt janë më shumë të angazhuar se femrat. Disa shoqëri
vendase në Amerikën Jugore dhe Melanezi (Australi) janë matrifokale.
Familja konsanguinile ekziston në forma të ndryshme, por rasti më i
shpeshtë përbëhet nga nëna dhe fëmijët e saj, dhe njerëz të tjerë
zakonisht nga familja e nënës. Ky lloj i familjes është i përhapur aty ku
nëna nuk ka burime për të rritur fëmijët vet, babai zakonisht nuk është
i pranishëm, dhe zakonisht kur prona trashëgohet. Atëherë kur
meshkujt zotërojnë pronë të rëndësishme, familjet konsanguinile
përbëhen nga burri dhe gruaja, fëmijët e tyre dhe anëtarë të tjerë nga
familja e burrit.
Familja konjugale përbëhet nga një ose më shumë nëna dhe fëmijët e
tyre, ose një e më shumë baballarë. Ky lloj i familjes paraqitet
zakonisht aty ku ndarja e punës kërkon të dy gjinitë edhe meshkujt e
edhe femrat, dhe në familjet që janë shumë të angazhuara. Ky tip i
familjes ndryshe quhet edhe si familje nukleare (bërthamë) dhe është
ideale ose mbizotëruese në shoqëritë eskimeze.

4
Anëtarët e një familjeje konjugale janë:

 Nëna: prindi femër

 Babai: prindi mashkull
 E bija: femra e lindur nga nëna, e atësuar nga babai
 I biri: mashkulli i lindur nga nëna, i atësuar nga babai
 Motra: femra e lindur nga nëna e njëjtë, e atësuar nga i njëjti
baba
 Vëllau: mashkulli i lindur nga nëna e njëjtë, i atësuar nga i njëjti
baba

Si dhe anëtarë të tjerë jo të familjes së ngushtë:

 Gjyshja: nëna e prindit

 Gjyshi: babai i prindit
 Mbesa: vajza e fëmijës

5
  Nipi: djali i fëmijës

Familja nukleare përmban edhe kushërinj të tjerë:

 Tezja: motra e nënës, gruaja e vëllait të babait, gruaja e vëllait të

nënës
 Xhaxhai: vëllai i babait, burri i motrës së nënës, burri i motrës së
babait
 Halla: motra e babait
 Daja: vëllai i nënës

Familjet shqipetare

Familja shqiptare po tronditet, po i humbet disa vlera tradicionale

dhe po shfaq shenja dobësimi të strukturës, sidomos të moralit. Kjo
fillon te çifti, tek ata që krijojnë familjen. Aty ndikojnë dukshëm
faktorët shoqërorë dhe psikologjikë, të cilët dobësojnë marrëdhëniet
në çift dhe pastaj tronditin gjithë familjen dhe shoqërinë. Çifti krijon
familjen, këtë qelizë bazë të shoqërisë. Nga shëndeti i kësaj lidhjeje
varet mbarështimi i familjes dhe “produkti” që kjo i jep shoqërisë.
Nëse sot dëgjojmë për tragjedi familjare, për krim, vetëvrasje, për
dhunë, për grindje, për vajzat që marrin rrugën e prostitucionit, për
djemtë që hidhen në krahët e drogës për të gjetur “lumturinë” ose për
të organizuar trafikun e saj, për braktisje të bebeve, për incest, kjo do
të thotë se lidhja e çiftit dhe familja nuk ka funksionuar mirë.
Familja mund të quhet si bashkësi parësore njerëzore, ku individi së
pari takohet me kushtet e jetës shoqërore, të cilat ia përcaktojnë atij
kornizën, në të cilën ai mund të zhvillohet si person; kështu që mund
të themi se personaliteti njerëzor formohet në procesin e
ndërveprimit shoqëror. Në shumë shoqëri, familje quhet vetëm ajo e

6
njohur nga ligji ose sisteme të ngjashme normative. Edhe pse shumë
të tjerë duke përfshirë edhe sociologë, marrëdhëniet familjare i kanë
konsideruar vetëm lidhjet e gjakut, shumë antropologë kanë
kundërshtuar duke thënë se njeriu duhet ta kuptojë nocionin e lidhjes
së “gjakut” metaforikisht dhe që shoqëritë e ndryshme duhet ta
kuptojnë familjen nga koncepte të tjera dhe jo nga lidhjet gjenetike.

Ese: Familja hapsira e lirise

7
Familja është themeli kryesor për zhvillimin dhe sigurinë emocionale të
fëmijëve. Në një mjedis familjar të sigurt, fëmijët kanë mundësi të zhvillojnë
marrëdhënie të shëndetshme dhe të mësojnë aftësi të rëndësishme për jetën.
Familja siguron ndjenjën e sigurisë dhe mbështetjes për fëmijët nëpërmjet
lidhjeve të ngushta emocionale.
Një familje e sigurt dhe e dashur mund të krijojë një atmosferë ku fëmijët
ndihen të dëgjuar dhe të kuptuar. Në këtë mënyrë, ata mësojnë si të
komunikojnë hapur dhe të zgjidhin konflikte në mënyrë të shëndetshme. Një
pjesë e rëndësishme e kësaj është aftësia e prindërve për të ndërmarrë
rregullime të zgjuara në varësi të moshës dhe ndërgjegjësimit të fëmijëve.
Familja është një hapsirë thelbësore për zhvillimin e lirisë individuale për të
gjithë anëtarët e saj. Liria në kontekstin e familjes përfshin disa dimensione
që përmirësojnë ndjenjën e pavarësisë dhe vetëdijes së individëve.
Nëse hulumtojmë lirinë emocionale, familja ofron një mjedis ku anëtarët
ndihen të sigurt për të shprehur ndjenjat dhe mendimet e tyre pa frikë nga
gjykimet ose ndëshkimi. Kjo liri emocionale ndihmon në zhvillimin e aftësive
të komunikimit dhe respektit për ndjenjat e të tjerëve.
Një aspekt tjetër i lirisë në familje është liria intelektuale. Përmes edukatës
dhe përkrahjes së komunikueshme, familja inkurajon zhvillimin e mendimit
kritik dhe shprehjen e vlerësimeve të ndryshme. Kjo mundëson që fëmijët të
mësojnë dhe të zhvillojnë interesat e tyre unike. Në një familje të
shëndetshme, anëtarët kanë mundësi të ndiejnë lirinë për të shprehur
ndjenjat, mendimet dhe dëshirat e tyre pa frikë nga hakmarrja apo
mospërfillja. Kjo liri emocionale krijon një mjedis të hapur për komunikim
të shëndetshëm dhe ndihmon në zhvillimin e vetëdijes emocionale të të gjithë
individëve të përfshirë.
Gjithashtu, familja është një hapsirë e rëndësishme për zhvillimin e lirisë
fizike. Përvoja e lëvizjes së lirë dhe aktiviteteve fizike të shëndetshme në
familje ndihmon në rritjen e fuqisë fizike dhe përmirëson mirëqenien e
përgjithshme të anëtarëve të saj.
Një familje e shëndetshme promovon edhe lirinë për të zhvilluar identitetin
personal dhe për të zgjedhur rrugën e vet në jetë. Përvoja e ndërtimit të
vetëdijes së vetëmarrësise dhe pavarësisë së anëtarëve të familjes nxis
njohjen dhe respektimin e të drejtave të individëve.
Një familje e shëndetshme ka gjithashtu një rëndësi të madhe në të siguruar
që anëtarët të ndjehen të lirë për të shprehur vetveten . Nëpërmjet vlerave të
ndërthurura dhe bashkëpunimit, individët zhvillojnë njohuri të rëndësishme
për të respektuar të drejtat dhe mendimet e të tjerëve. Përmbushja e këtyre
dimensioneve të lirisë në një mjedis familjar të mbështetshëm dhe të dashur
ndihmon në formimin e individëve të sigurtë dhe të aftë për të përballuar

8
sfidat e jetës. Në këtë mënyrë, familja bëhet një hapsirë e rëndësishme për
zhvillimin personal dhe shoqëror të të gjithë anëtarëve të saj.