Africa and Mathematics From Colonial

Findings Back to the Ishango Rods 1st

Edition Huylebrouck
Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/africa-and-mathematics-from-colonial-findings-back-t
o-the-ishango-rods-1st-edition-huylebrouck/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

The Portuguese Escudo Monetary Zone: Its Impact in

Colonial and Post-Colonial Africa Maria Eugénia Mata

https://textbookfull.com/product/the-portuguese-escudo-monetary-
zone-its-impact-in-colonial-and-post-colonial-africa-maria-
eugenia-mata/

Scream for Me Africa Heavy Metal Identities in Post

Colonial Africa 1st Edition Banchs

https://textbookfull.com/product/scream-for-me-africa-heavy-
metal-identities-in-post-colonial-africa-1st-edition-banchs/

Well Being of Youth and Emerging Adults across Cultures

Novel Approaches and Findings from Europe Asia Africa
and America 1st Edition Radosveta Dimitrova (Ed.)

https://textbookfull.com/product/well-being-of-youth-and-
emerging-adults-across-cultures-novel-approaches-and-findings-
from-europe-asia-africa-and-america-1st-edition-radosveta-
dimitrova-ed/

Exploitation and Misrule in Colonial and Postcolonial

Africa Kenneth Kalu

https://textbookfull.com/product/exploitation-and-misrule-in-
colonial-and-postcolonial-africa-kenneth-kalu/
Varieties of Continua: From Regions to Points and Back
1st Edition Geoffrey Hellman

https://textbookfull.com/product/varieties-of-continua-from-
regions-to-points-and-back-1st-edition-geoffrey-hellman/

From Marx To Hegel And Back: Capitalism, Critique, And

Utopia 1st Edition Victoria Fareld

https://textbookfull.com/product/from-marx-to-hegel-and-back-
capitalism-critique-and-utopia-1st-edition-victoria-fareld/

Love Canal : a toxic history from Colonial times to the

present 1st Edition Newman

https://textbookfull.com/product/love-canal-a-toxic-history-from-
colonial-times-to-the-present-1st-edition-newman/

Historical Perspectives on the State of Health and

Health Systems in Africa, Volume I: The Pre-Colonial
and Colonial Eras 1st Edition Mario J. Azevedo (Auth.)

https://textbookfull.com/product/historical-perspectives-on-the-
state-of-health-and-health-systems-in-africa-volume-i-the-pre-
colonial-and-colonial-eras-1st-edition-mario-j-azevedo-auth/

Sexuality and Gender Findings from the Biological

Psychological and Social Sciences 1st Edition Lawrence
S. Mayer

https://textbookfull.com/product/sexuality-and-gender-findings-
from-the-biological-psychological-and-social-sciences-1st-
edition-lawrence-s-mayer/
 Mathematics, Culture, and the Arts

Dirk Huylebrouck

Africa and
Mathematics
From Colonial Findings
Back to the
Ishango Rods
Mathematics, Culture, and the Arts

Series editors
Jed Z. Buchwald
Caltech, Pasadena, CA, USA
Marjorie Senechal
Smith College, Northampton, MA, USA
Gizem Karaali
Pomona College, Claremont, CA, USA
The series Mathematics in Culture and the Arts publishes books on all aspects of
the relationships between mathematics and the mathematical sciences and their
roles in culture, art, architecture, literature, and music. This new book series will
be a major resource for researchers, educators, scientifically minded artists, and
students alike.

More information about this series at http://www.springer.com/series/13129

Dirk Huylebrouck

Africa and Mathematics

From Colonial Findings Back
to the Ishango Rods
Dirk Huylebrouck
University of Leuven
Ghent, Belgium

ISSN 2520-8578     ISSN 2520-8586 (electronic)

Mathematics, Culture, and the Arts
ISBN 978-3-030-04036-9    ISBN 978-3-030-04037-6 (eBook)
https://doi.org/10.1007/978-3-030-04037-6

Library of Congress Control Number: 2018964713

© Springer Nature Switzerland AG 2019

This work is subject to copyright. All rights are reserved by the Publisher, whether the whole or part of
the material is concerned, specifically the rights of translation, reprinting, reuse of illustrations, recitation,
broadcasting, reproduction on microfilms or in any other physical way, and transmission or information
storage and retrieval, electronic adaptation, computer software, or by similar or dissimilar methodology
now known or hereafter developed.
The use of general descriptive names, registered names, trademarks, service marks, etc. in this publication
does not imply, even in the absence of a specific statement, that such names are exempt from the relevant
protective laws and regulations and therefore free for general use.
The publisher, the authors, and the editors are safe to assume that the advice and information in this book
are believed to be true and accurate at the date of publication. Neither the publisher nor the authors or the
editors give a warranty, express or implied, with respect to the material contained herein or for any errors
or omissions that may have been made. The publisher remains neutral with regard to jurisdictional claims
in published maps and institutional affiliations.

Cover illustration: First image: Africa Museum Tervuren, Belgium (General Register Number photo:
1969.59.636, negative G 4878).
Second image: photo by the author
Third image: Royal Belgian Institute for Natural Sciences, Belgium.
Fourth image: drawing by the author based on an illustration in “Les Peintures Murales Intérieures des
Habitations du Migongo, Rwanda”, Africa-Tervuren XVII-2, 1972, by Celis G., and Celis Th., with
approval from the authors.
Fifth image: Royal Belgian Institute for Natural Sciences, Belgium.

This Springer imprint is published by the registered company Springer Nature Switzerland AG
The registered company address is: Gewerbestrasse 11, 6330 Cham, Switzerland
Foreword

Ishango. A name that sounds like a river, a continent, an era, or a lost people.
A river: close to the river Semliki, at the shores of Lake Edward, not far from two
historical routes, one following the Congo River, and one along the sources of the
Nile, an important axis for trade and exchange between civilizations.
A continent: Africa, the birthplace of human civilization on Earth.
An era: the time of the first human hunters and gatherers, several thousand years
ago. The epoch of exploration of the Ishango site in the middle of the twentieth
century by several Belgian expeditions and, later, by an international archeological
group.
A lost people: who were they, these early hunters and gatherers?
When Professor Jean de Heinzelin did excavations at the Ishango site, he brought
many apparently irrelevant objects with him. Later, this Belgian archeologist would
earn international fame. Among the findings was a tiny rod, seemingly without
major significance, but undoubtedly several thousand years old. Until a closer look
was taken at the carved lines on the rod. Suddenly, after being buried for about 200
centuries under many layers of earth, the rod was revived: it was studied, analyzed,
recorded in an inventory, discussed, and recognized as the undeniably oldest math-
ematical tool of humanity. What an honor! Suddenly the history of mathematics
shifted from the supposed cradle of civilization around the Mediterranean Sea to the
heart of Africa, not far from where, according to the commonly accepted hypothe-
sis, the human race was born.
Then, after this short moment of ephemeral glory, the Ishango rod fell again into
obscurity, to be forgotten for about 40 years in the depository of the Royal Belgian
Institute for Natural Sciences.
Until another scientist, Belgian mathematician Dirk Huylebrouck, took steps to
allow it to be recognized at its true value. A new era of intense activity surrounding
the Ishango rod was born. Recognized by the scientific community and the cultural
and political worlds, the Ishango rod resurfaced and enjoyed its deserved glory. The
government of the Brussels Region made it the symbol of its program to motivate
young people to get an education and in particular to choose a career in science.
The Ishango rod has become the subject of new studies and analyses. Innovative

v
vi Foreword

hypotheses have been raised about its mathematical interpretation, and many new
scientific papers have been devoted to it. Finally, it was displayed in the permanent
exposition of a museum, so that the public could admire it, in a separate arrange-
ment, dedicated solely to the study of the Ishango era and Ishango civilization.
I happened to meet Dirk Huylebrouck in 1994, in the Central African country of
Burundi, where he had invited me for some lectures at the University of Bujumbura.
This engaging and polite man, specialized in ethnomathematics and passionate
Africa enthusiast, had several projects in mind, including one to draw to the Ishango
rod the attention it deserves and its true worth recognized. Back in Europe, because
the outbreak of genocide in neighboring Rwanda had ended his contract, he exerted
considerable effort to bring to light this artifact of human civilization. The Ishango
rod, small in length, about 10 cm, but massive in terms of historical meaning and
value, is not a rod in the true sense of the word but rather a small bone, with remark-
able carvings, at regular distances and in small groupings, which makes it possible
to interpret the rod as humanity’s first calculating tool. Moreover, the Ishango rod
provides a space-time relation between, on the one hand, the first civilizations to
attempt calculations and develop mathematics and, on the other hand, our modern
technological civilization based on science and mathematics. It links the African
continent to the Western world.
This book sketches the discovery of the extraordinary Ishango rod and the differ-
ent scientific hypotheses regarding the object. The book can be read as a novel,
without many mathematical equations or proofs, and yet it explains in a simple way
how our African ancestors came to count in different systems, how the different
hypotheses about the rod were retained or rejected, and how the history of mathe-
matics was turned upside down. Bold conjectures, but eventually confirmed when
the existence of a second rod was revealed by the discoverer of the first Ishango rod,
Jean de Heinzelin, on his death bed.
Go and admire these little rods at the Museum of Natural Science. Somebody
used it to count some 22,000 years ago, like our children do at school to this day.

Vladimir Pletser
Former next astronaut for Belgium,
Director of Space Training Operations (2018–), Blue Abyss, United Kingdom
Chinese Academy of Sciences (2016 – 2017), Beijing, China
European Space Agency (1984 – 2016), Noordwijk, The Netherlands
Introduction

About the Contents

This first book about ethnomathematics in Central Africa groups several papers that
appeared in scientific and popular science journals. The text is also based on a series
of lectures for specialists as well as on talks for a larger lay audience. Other parts of
the book find their roots in various scientific publications, requiring high-level math-
ematics, sometimes up to the research level. However, the nonmathematical reader
can safely skip the few specialized mathematical passages, which are independent of
the other parts. These difficult notions were retained in the hope of winning the esteem
or at least a positive reaction for African mathematics. Mathematics released from its
utilitarian aspects often seems a more noble kind of mathematics, especially when
these applications are executed on muddy stones, silly little shells, or tiny bones.
Consequently, the few difficult passages seemed appropriate in order to avoid
having some readers look down on ethnomathematics and see it as mere recre-
ational mathematics, lacking any scientific grounding. Thus, some parts of the book
will seem too austere to some readers since a rigid style is usual in mathematical
writing, while to others many parts of the book will look too much like a populariza-
tion. Still, overall, an anecdotal approach was avoided as much as possible.

About the Language

Numerous problems arise when translating names and words from certain African
languages into English. Examples include r/l-related sounds in some African words.
Sometimes, two sources both use an r or an l for the same word, not because the r or
l cannot be pronounced but because the actual sound is somewhere in between.
Another problem is that many African languages use prefixes that are not recog-
nized as such in English. In this connection, one should not talk about “Bantus” but
about “tus” because both the “ba” and the “s” point to a plural form. Literally,
”Ba-ntu” indeed means “human-s,” and the prefix “ba-” stands for the suffix “-s.”
vii
viii Introduction

Geographical Considerations

This book first appeared in Belgium, in Dutch and later in French as well, and so
there is a special focus on the Democratic Republic of the Congo (henceforth called
the Congo), Rwanda, and Burundi, since until 1960 Congo was a Belgian colony,
while the latter were territories mandated to Belgium until 1962. The book com-
pletes a gap in the ethnomathematical literature, since publications from France
tend to concentrate on Senegal and other West African countries, while English
publications often emphasize data about South or East Africa. For those historical
reasons, references to other continents are limited, though ethnomathematics covers
a large area, from the Andes Mountains to Siberia.
This geographical restriction to the Central African region raises another ques-
tion. Many remember the terrible genocide in Rwanda or the images spread through
movies such as Hotel Rwanda, while Congo is often associated with rebellions,
diseases, and misery. Thus, readers of this book may blame the author for neglecting
the tragic situation and only presenting a different view from a nonpolitical and
nonjournalistic point of view. Yet, for most dissertations about the history of the
exact sciences in the West, this is the case as well, and only seldom is a remark made
that no attention was paid to the Hundred Years’ War or to the rebels in the Balkans,
the Basque Country, or Northern Ireland. This book shows it is possible to discuss
Central Africa without falling into the customary political morass.
A more substantial comment about ethnomathematics points to the danger of
imposing a prejudiced view about ethnomathematics on readers. For that reason, the
first part of the book presents examples of situations where African mathematics
could have been used, so that the reader gets an idea about the typical setting. As the
reader progresses, he will thus be able to get into a frame of mind for personally
judging the value of the final chapters and the importance of the second part of the
book. However, this does not imply an intention to replace a refutable Eurocentrism
by an equally disprovable Afrocentrism. Of course, the focus on African realizations
is unavoidable here because it is the subject of the book, but while some chapters
could create the impression of an overenthusiasm for “Ishango mathematics”, other
chapters supply many counterarguments and critical observations. If some authors
quoted here criticize Greek mathematical realizations as if Hellenistic achievements
were “all stolen from Africa,” the author certainly does not share their point of view.

General Considerations

This book tries to deal with the nonmathematical backgrounds of African mathe-
matics in a similar way to how books about Western mathematics do. Accordingly,
just as books about European mathematicians contain some stories about the death
of Descartes at the court of Queen Christina, these stories, of course, matter very
little for the appreciation of Descartes’ mathematical work. Knowing whether
Introduction ix

Christina was Swedish or Russian is interesting, but the Cartesian coordinates do

not change regardless. It was sometimes difficult to decide whether an additional
description of some mathematical concept should be included or, on the contrary,
whether it would hinder the narrative. For example, the question of where exactly
the Nyali people lived was omitted, since they were mentioned only occasionally,
but the Yoruba are described in greater detail, as half a chapter is devoted to them.
Yet, some considerations of a more general order were intentionally omitted. For
instance, the question of whether this or that civilization was of a lower or higher
mathematical level than another is not a priority to most mathematicians (though
this is often brought up at talks!). Also, the question of why and how some regions
developed while others seemed to stagnate is another topic for historians or
sociologists.
Finally, the author would like to express his disagreement with the notion that
mathematicians should not waste their time searching for the roots of their science.
By contrast, linguists and art historians routinely search for the oldest forms of writ-
ten or spoken words of a language or discuss the oldest art forms. Mathematics
began with a quest for logical structures, even in the absence of a counting– apes or
parrots count too, but they don’t do mathematics. “Mathematics is as old as human-
ity,” Belgian Academy member Prof. F. Buekenhout proclaimed: man’s skill for a
structured and intentional reflection distinguished himself from animals.

Acknowledgments

Words of special thanks go to the following people: Antonio Arnaiz-Villena

(Department of Immunology and Molecular Biology, Madrid, Spain), for the e-mail
correspondence about DNA research; Tijl Beyl (architect and Africa traveler,
Belgium) for some exceptional information about West Africa; friar Christian
Blondeel (Gent, Belgium), for the graphic analysis of African sculptural art; Kenneth
Brecher (Department of Astronomy at Boston University, USA) for debunking the
myth about the round world of the Zulus; M. Caluwé and Vancleynenbreugel (Royal
Museum for Central Africa, Tervuren, Belgium) for their help in searching for col-
lection items; Ivan Cnop (VUB, Free University Brussels, Belgium) for the infor-
mation about algorithms; M.-E. Dehousse (astronomer, Belgium) for the information
about monoliths in Rwanda; Paulus Gerdes (Mozambique) for the many encourage-
ments; Jos Gansemans (formerly of the Royal Museum for Central Africa, Tervuren,
Belgium) for the help on ethnomusicology; Chris Impens (UGent, Belgium) for
some skeptical considerations; Désiré Karangwa (University of Rwanda, Rwanda;
University of Bujumbura, Burundi) for information about counting in Rwanda; Jean
Meeus (Royal Observatory of Uccle, Belgium) for the elaboration of solar eclipse
maps; Frank Michiels (formerly at the Royal Museum for Central Africa, Tervuren,
Belgium) for the help in ethnomusicology; Joseph Ndarishikanye and Mathias
Nduwingoma (formerly at the University of Bujumbura, Burundi) for the interviews
about astronomy with their family members; Pierre Nzohabonayo (University of
x Introduction

Bujumbura, Burundi) for the help on traditional astronomical considerations; Sofie

Ponsaerts (KU Leuven, Belgium), who dedicated her master’s thesis to ethnomath-
ematics as a follow-up to a conference given by the author; Jeffrey Shallit (Waterloo
University, Canada) for the assistance in the problem of dating the Ishango rod.
Many images were acquired thanks to the good services of Hein Vanhee, in
charge of the Collection Management Division of the Royal Museum for Central
Africa, Tervuren, Belgium, and of Laurence Cammaert, of the ADIA service of the
Royal Belgian Institute for Natural Sciences in Brussels, Belgium. Architect
Frederic Delannoy (Brussels, Belgium) adapted numerous illustrations posing mis-
cellaneous problems. Finally, the encouragements of Dr. William Hawkins,
University of the District of Columbia, must be highlighted: without his editorial
assistance publication of this book would have been impossible.
Contents

Part I Mathematics in the Heart of Africa

1 Rationale and Sources ����������������������������������������������������������������������������    3
Is Mathematics Universal?������������������������������������������������������������������������    3
Teaching Geometry������������������������������������������������������������������������������������    4
Consequences for Textbooks���������������������������������������������������������������������    6
Ethnomathematical Studies������������������������������������������������������������������������    9
Collecting Data������������������������������������������������������������������������������������������   11
Oral History ����������������������������������������������������������������������������������������������   13
Recent Observations����������������������������������������������������������������������������������   16
Archeological Findings������������������������������������������������������������������������������   16
2 Storytelling and Music����������������������������������������������������������������������������   19
Stories��������������������������������������������������������������������������������������������������������   19
The Moon and Lunar Months��������������������������������������������������������������������   20
Conceptions of the Universe in Traditional Rwanda ��������������������������������   21
Names for Heavenly Phenomena in Rwanda��������������������������������������������   23
Science Fiction in Rwanda������������������������������������������������������������������������   26
Music����������������������������������������������������������������������������������������������������������   29
3 Creative Counting������������������������������������������������������������������������������������   35
Number Bases��������������������������������������������������������������������������������������������   35
The Doubling Principle and Mixed Counting Forms��������������������������������   37
Counting Gestures��������������������������������������������������������������������������������������   39
More Creativity������������������������������������������������������������������������������������������   44
More Complicated Number Bases ������������������������������������������������������������   45
Words for Larger Numbers������������������������������������������������������������������������   46
The Question of Base 12����������������������������������������������������������������������������   48
Classical Explanations for Base 12������������������������������������������������������������   49
Duodecimal Hand Counting����������������������������������������������������������������������   51
Base 12 Vocabulary������������������������������������������������������������������������������������   51

xi
xii Contents

4 Drawings ��������������������������������������������������������������������������������������������������   55

Graphs, Mathematics, and Africa��������������������������������������������������������������   55
Stories About African Graphs��������������������������������������������������������������������   56
Sand Drawings, Memory Aids, and Drawing Patterns������������������������������   57
Reasoning with Sand Drawings ����������������������������������������������������������������   58
More Mathematics in Sand Drawings��������������������������������������������������������   59
Forms, Shapes, and Their Analysis������������������������������������������������������������   63
African Forms in Mathematics Books ������������������������������������������������������   65
Geometric Patterns������������������������������������������������������������������������������������   66
“Pure” Drawings����������������������������������������������������������������������������������������   68
Frieze Patterns and Crystallography����������������������������������������������������������   71
African Fractals������������������������������������������������������������������������������������������   72
5 Reasoning Without Writing��������������������������������������������������������������������   77
Multiplication on the Hands����������������������������������������������������������������������   77
Mental Arithmetic��������������������������������������������������������������������������������������   78
Little Ropes as Means of Notation in Burundi������������������������������������������   79
Counting Strings and Sticks in Africa��������������������������������������������������������   81
The Use of Counting Strings in the West and Asia������������������������������������   84
Games of Strategy��������������������������������������������������������������������������������������   87
Mancala������������������������������������������������������������������������������������������������������   87
Mancala Rules��������������������������������������������������������������������������������������������   90
Example of a Game������������������������������������������������������������������������������������   93
The More Complicated Igisoro Game ������������������������������������������������������   94
Examples of First Moves ��������������������������������������������������������������������������   96
Example of an Igisoro Game ��������������������������������������������������������������������   99
Notes���������������������������������������������������������������������������������������������������������� 104
6 Multiplication in the Yoruba and “Ethiopian” Way ���������������������������� 107
The Yoruba Region������������������������������������������������������������������������������������ 107
Description of 1887������������������������������������������������������������������������������������ 108
Yoruba Multiplication�������������������������������������������������������������������������������� 111
“Ethiopian” Multiplication������������������������������������������������������������������������ 113
Tailor or Hieroglyph Algorithm ���������������������������������������������������������������� 115
Variations on Doubling Algorithm������������������������������������������������������������ 116
Fanciful Representation of Ethiopian Multiplication�������������������������������� 117
Examples of Calculation Game ���������������������������������������������������������������� 117
Mathematical Considerations�������������������������������������������������������������������� 120
Algebra and Osteopaths ���������������������������������������������������������������������������� 122

Part II The Ishango Rod(s)

7 The Ishango Site�������������������������������������������������������������������������������������� 127
Choice of Site�������������������������������������������������������������������������������������������� 127
The Excavations ���������������������������������������������������������������������������������������� 129
The Ishango People������������������������������������������������������������������������������������ 133
Contents xiii

A Particular Finding���������������������������������������������������������������������������������� 134

Dating the Rod ������������������������������������������������������������������������������������������ 136
8 Mathematical Carvings �������������������������������������������������������������������������� 141
Description of Carvings ���������������������������������������������������������������������������� 141
Hypothesis of de Heinzelin������������������������������������������������������������������������ 143
A Lunar Calendar�������������������������������������������������������������������������������������� 145
Some Objections���������������������������������������������������������������������������������������� 147
A Third Look at the Carvings�������������������������������������������������������������������� 148
Circumstantial Evidence for Alternate Interpretation�������������������������������� 150
9 Missing Link �������������������������������������������������������������������������������������������� 153
Linguistic Missing Link���������������������������������������������������������������������������� 153
Archeological Missing Link���������������������������������������������������������������������� 154
Mathematical Missing Link ���������������������������������������������������������������������� 156
Cultural Missing Link�������������������������������������������������������������������������������� 159
Genetic Missing Link�������������������������������������������������������������������������������� 161
Ethnographic Missing Link������������������������������������������������������������������������ 163
Too Many Missing Links �������������������������������������������������������������������������� 166
10 Not Out of Africa�������������������������������������������������������������������������������������� 167
Other Opinions������������������������������������������������������������������������������������������ 167
Still Older Mathematical Artifacts ������������������������������������������������������������ 168
Antiracist Mathematics������������������������������������������������������������������������������ 170
The Skeptical Inquirer�������������������������������������������������������������������������������� 171
The Black Athena Debate�������������������������������������������������������������������������� 173
A 100-Year-Old Authority on Ishango������������������������������������������������������ 175
11 A Second Rod ������������������������������������������������������������������������������������������ 177
The Rediscovery of the Ishango Rod�������������������������������������������������������� 177
A Second Ishango Rod������������������������������������������������������������������������������ 180
A Second Opinion�������������������������������������������������������������������������������������� 184

Part III Epilogue
12 Museum Visit, Teaching, Research �������������������������������������������������������� 191
Mathematical Tour Through an Africa Museum���������������������������������������� 191
A General-Level Ethnomathematical Quiz������������������������������������������������ 197
Answers to Quiz������������������������������������������������������������������������������������ 201
A High-School-Level Ethnomathematical Quiz���������������������������������������� 204
University Level: Examples of Theses������������������������������������������������������ 206
Scientific Research������������������������������������������������������������������������������������ 211

Origins of the Illustrations������������������������������������������������������������������������������ 217

References �������������������������������������������������������������������������������������������������������� 223
Index������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 227
Africa + Mathematics: Summary.������������������������������������������������������������������ 229
About the Author

Dirk Huylebrouck worked at universities in the Congo for about 8 years until a
diplomatic incident between Belgium and President Mobutu of the Congo inter-
rupted his stay. Then he went to the University of Aveiro in Portugal and the
European Division of Maryland University, until the majority of his American (mili-
tary) students were sent to Iraq. He returned to Africa, specifically to Burundi, but
for only a short time, because of the genocide in neighboring Rwanda. In 1996, he
finally agreed to teach in the Faculty of Architecture of the KU Leuven (Belgium).
Fortunately, in his mind he can still escape abroad, as he has been editing a col-
umn titled “The Mathematical Tourist” in the journal The Mathematical Intelligencer
since 1997. However, he may soon have to flee abroad again, literally, because he
has become (in)famous in Belgium for his work in popularizing errors in, for exam-
ple, the Belgian Atomium landmark, the work of Leonardo da Vinci, a runway of the
Brussels airport, the interpretation of the forbidden fruit in the “Mystic Lamb” by
Jan and Hubert Van Eyck, and, most recently, in Norbert Francis Attard’s Fibonacci
artwork.

xv
 Part I
Mathematics in the Heart of Africa
Chapter 1
Rationale and Sources

Is Mathematics Universal?

Ethnomathematics concentrates on the importance of native culture for mathematics.

In relation to mathematics, with its absolute or universal character, this may sound
surprising since many think mathematics may be valid even “beyond” our universe.
On occasion, it is suggested that “All mathematics is the same, wherever in the
world it is done.” And, of course, it is. However, a more nuanced answer to this
appropriate remark, which partially evades the question, underlines the importance
of teaching methods.
Indeed, imagine two students learning a foreign language. The first uses an old-­
fashioned scholarly method of parsing sentences using grammatical rules with
declinations and conjugations. The second learns the language through a modern
approach of short sentences that are repeated over and over, with or without audio
help. After a while, both will understand the same language, but the two will seldom
have an identical, thorough command of and linguistic feeling for the language. In
mathematics, the situation is comparable. It can also be learned in several different
ways, for instance, through a so-called classical method, with all kinds of geometri-
cal and trigonometric drawings, or through more so-called modern mathematics
with abstract structures and logical analysis or using the even more contemporary
approach based on problem solving. In both situations, the average student will
come away with a different view on the subject.
A good reason to pay attention to the field of ethnomathematics certainly is the
basic education it may provide for quantitative fields. Two Americans, J. Gay and
M. Cole, carried out one of the first studies in the field, though it did not see much
follow-up in mathematical circles (Gay and Cole, 1967). The authors went as Peace

© Springer Nature Switzerland AG 2019 3

D. Huylebrouck, Africa and Mathematics, Mathematics, Culture, and the Arts,
https://doi.org/10.1007/978-3-030-04037-6_1
4 1 Rationale and Sources

Corps volunteers to Liberia and wondered if there were any appreciable differences
between the mathematical skills of American and African students.
Gay and Cole subjected Liberian Kpelle people and groups of Americans to sev-
eral sets of mathematical problems. In this way, they obtained statistics showing
differences and similarities in “quantitative” skills such as estimating volumes or
distances, measuring time, and others. Thus, the Kpelle appeared to be very good at
visually estimating quantities, but they had more difficulties with counting large
quantities. These skills can be useful for doing elementary arithmetic, but to classify
Gay and Cole’s work as a study in the field of mathematics seems an exaggeration.
In any case, the illustration shows an example of how Gay and Cole asked about
estimating time intervals of 15, 30, 45, 60, 75, 90, 105, and 120 s. The Americans
probably used the well-known trick of saying “1 Mississippi, 2 Mississippi, 3
Mississippi”, and so on, until they hit 15, 30, and eventually 120, to count seconds.
Whatever the Kpelle’s method may heve been, the test showed no noticeable differ-
ence between the two groups for estimating longer periods.
This test was chosen here as an example because it contradicts a widespread
prejudice – that Africans have a “different notion” of time. Following Gay and Cole,
this is not so, at least for larger intervals of time. Note other experiments do indeed
reveal relevant differences in skills between the Kpelle and Americans (Fig 1.1).

Fig. 1.1 Graph based on 40

data from Gay and Cole’s
book 30
Error in percent

20

10

0
15 30 45 60 75 90 105 120
–10

–20
Time in seconds

Americans Kpelle

Teaching Geometry

Another good reason to attach importance to culture and mathematics is analogous

to the previous one but is related to geometry and forms (Huylebrouck, 1995). The
observation of some drawn representations and spatial forms do in fact differ. A
very common opinion has it that Zulus, for example, do not observe some well-­
known optical illusions the way Westerners do. For instance, a set of straight lines
crossed by another straight line seems skewed to many observers. Allegedly, the
illusion does not have the same effect for Zulus because they live in a completely
Teaching Geometry 5

round world, with only circular forms and without straight lines. However, as
Kenneth Brecher (USA) pointed out in a private conversation, this story seems to be
a apocryphal based solely on the exaggerated imagination of some overenthusiastic
anthropologists (Fig. 1.2).

Fig. 1.2 Some well-known “optical illusions” where Zulus note no oddity, unlike, probably, the
reader

Still, Martin Gardner too found it very surprising that some African traditions
point to a completely circular view of the world. Gardner was a well-known
American writer of popular mathematics books who earned a reputation through his
battle with pseudoscience such as numerology or parapsychology. He illustrated his
reflection by a few lines of a poem by John Updike: “Zulus Live in a Land without
a Square.”
When Zulus cannot smile, they frown,
To keep an arc above the eye;
When asked distances to town,
They say: “as flies the butterfly.”

A Western version might read as follows (created by the author):

When Europeans cannot smile, they look grumpy,
To keep a straight line above the eye;
When asked distances to town,
They stretch the arm and say: “that far.”

Traditional architecture in Rwanda and Burundi suggests a similar view of the

world in the so-called “Region of the Great Lakes”; this is the region around the
lakes Tanganyika, Kivu, and Rutanzige. The Zulu culture of South Africa and the
Central African people of Burundi did meet, despite the enormous distance between
them. It is known, for instance, that a branch of the Zulu army reached the border of
Burundi and was defeated there in 1854.
The architectural archetype that settled itself through time in Burundi is the so-­
called rugo, a word meaning “many huts.” Surrounded by a kind of corral, it has
separate sections for parents and children, as well as other parts for cattle. The out-
side walls of the huts, the separations between the different parts, and even the
internal subdivisions within the huts are all circular (see Acquier, 1986).
From a mathematical point of view, there is reason to prefer a curved line to a
straight one. Sure, the latter corresponds to a linear and, thus, easier approximation
in many problems, but a circle has the pleasing property that it surrounds the largest
6 1 Rationale and Sources

surface area with the smallest circumference. Thus, mathematically, a round corral
seems a better solution, since in this way the smallest amount of fence will confine
the largest quantity of cattle (Fig. 1.3).

Fig. 1.3 The round universe of traditional rugo houses and corrals from Burundi

Another example is related to descriptive geometry and the explanation of the

construction of perspective drawings. The “naïve” painting of Central Africa is well
known today thanks to the attention paid to it in art museums, in the media, or in
public places. Some scenes do not seem to follow the usual rules of perspective.
This disturbs the unconsciously trained Western eye, inasmuch as some think that
the representation is erroneous. Yet the African representation is correct: it corre-
sponds to a parallel projection. This difference in the traditional representation of a
three-dimensional object can have consequences for teaching methods in geometry
or perspective classes (Fig. 1.4).

Consequences for Textbooks

Around the world, students struggle with exercises of the kind “a train leaves town
A at a speed of 100 km/h, while another train leaves city B at the same time, but at
a speed of 50 km/h. If the distance between both cities is 450 km, when will these
trains cross?” Yet, in Burundi, for instance, there are no trains. Following some
ethnomathematicians, similar misguided problems about purchasing a fancy car or
planning a holiday cruise would serve as a bad (negative) model for those students
who can barely pay for their own studies.
Thus, these socially committed ethnomathematicians suggest mathematical
problems of a different kind be posed. A question adapted to Buganda culture would
read as follows:
Let 1 cow = 2500 shells;
1 male slave = 1 cow;
Consequences for Textbooks 7

Fig. 1.4 The Western perspective and a parallel projection

1 female slave = 4 to 5 cows;

5 goats = 1 cow;
1 ivory tooth = 1000 shells.
How many ivory teeth does one get for 2 goats?

Note that feminist readers will be amused to see that a woman is worth four to
five times as much as a man.
Of course, a similar argument would hold with respect to Western children, who
might not be very interested in questions that have nothing to do with their lives.
Some mathematics teachers propose changing textbooks by adding more socially
motivated exercises (Nelson et al., 1993; Lerman, 1994). For example, students
could be asked to compute the (low) percentage of the total sales price that goes to
a banana grower, or they could do compile statistics on social problems. Such exer-
cises have their merits but also many additional ramifications and indirect consider-
ations; they can distract students’ attention away from problems’ mathematical
content (Fig. 1.5).
8 1 Rationale and Sources

Banana: 1.01€ 0.11

0.15
Farmer
0.35 0.15
0.15 0.1 Packing
Salesman Transport
Wholesaler Importer

Fig. 1.5 Socially tinted mathematical problems: how much more does a cultivator get, proportion-
ally (left)? Play with statistical diagrams (right)

Some companies that specialize in mathematics educational material sell so-­

called “multicultural posters” designed to appeal to a range of students, from Navajo
youngsters to Irish students. A picture of Africa is accompanied by the following
caption: “The Ashanti weighed gold dust and yellow brass based on a meticulous
measuring system.” These posters illustrate the importance of ethnomathematics for
the self-respect and image of students from those cultures.
Professor William A. Hawkins edited a poster about African and African-­
American Pioneers in Mathematics, with pictures of mathematicians, the mathe-
matical Ahmes (or Rhind) papyrus, and the oldest mathematical finding, the Ishango
rod. Hawkins was the head of the Strengthening Underrepresented Minority
Mathematics Achievements (SUMMA) program of the Mathematical Association
of America and so was able to distribute the poster to many universities and colleges
(Fig. 1.6).
Ethnomathematics can also be important for textbooks in other fields.
Anthropologists, for instance, study “acculturation,” the phenomenon of important
cultural changes resulting from long, intensive contact between different communi-
ties. Some authors use the term acculturation only when an additional element of
compulsion is present, such as with the submission of one group to another.
Colonization is such a situation, and in Africa this sometimes had unexpected con-
sequences. In Burundi, for instance, rectangular ground plans gradually replaced
the already mentioned traditional round ones. In the period before 1920, the rugo
dominated, made entirely from local materials and constructed around a hearth in
the middle. Around 1940 changes occurred as the ground plan became square and
the hearth lost its central place. Finally, around 1950, a more European subdivision
was imposed (Fig. 1.7).
Yet there might be other reasons for these changes aside from domination by
European culture. The population increased, so a need emerged for more rooms in
the same space and, thus, for additional subdivisions. Others suggest the importa-
tion of rectangular zinc roof plates caused these changes since a permanent roof
covering is a sign of prestige. Still, it remains noteworthy that the usual examples of
acculturation from anthropology often concern only religion or tradition, but they
can be found in less esoteric matters too.
Ethnomathematical Studies 9

Fig. 1.6 Hawkins’ poster “African and African-American Pioneers in Mathematics”

Ethnomathematical Studies

Cultural forms, religious traditions, and art forms of people in Central Africa in
traditional communities as they were known before colonization have been studied
extensively, but little has been said about those communities’ scientific achieve-
ments. Forging has received some attention, as has traditional medicine or medici-
nal plants.
10 1 Rationale and Sources

Fig. 1.7 Evolution of ground plans in Burundi; some elements, such as the location of the hearth
or the bed, are evident

In the past, mathematics seemed to have completely escaped the attention of

anthropologists and ethnographers, to the point where one might wonder whether
this is not confirmation of the absence of something like mathematical activity in
societies that had no writing system. In the past 20 years, a new field has emerged,
known as ethnomathematics, that aims to recover what can be found of this part of
cultural heritage. Brazilian historian of mathematics and mathematics teacher
Ubiratàn D’Ambrosio claims to have been the first to coin this term, though in a
more general sense, “to express the relationship between culture and mathematics.”
Some authors prefer the expression multicultural mathematics, to encompass
research about mathematical achievements in different cultures.
Collecting Data 11

Nevertheless, knowledge about traditional African mathematics still remains

very fragmentary and is limited to some very specific situations, for particular
reasons. First there are the Yoruba of Nigeria, about whom much has been pub-
lished. Second are the Kpelle of Liberia, whose mathematical expertise was dis-
covered mainly by American foreign aid volunteers (such as the already mentioned
Peace Corps). South Africa and Arab Africa are two other parts of the continent
that have attracted attention in the field of ethnomathematics for obvious historical
or economic reasons. Mozambique and Angola have attracted wide attention,
mainly through the extensive work of Paulus Gerdes, a Dutch mathematician who
spent most of his life in Mozambique, where he acquired citizenship (1952–2014;
Fig. 1.8).

Fig. 1.8 Front page and logo of one of the first editions of the African Mathematical Union

Regarding Central Africa, until about 30 years ago there was only one ethno-
mathematical article in an international journal. Of course, the lack of written docu-
ments is a problem for the collection of information about traditional societies, but
in addition, some people who still know these societies are getting older and are
more difficult to track down, often because of unstable regional situations. However,
several Africa museums possess numerous written testimonies, which are only
rarely consulted from a mathematical point of view.

Collecting Data

Information about African ethnomathematics is collected in four different ways,

even if some methods yield only fragmentary data. These are classical Greek writ-
ers, oral chronicles, recent observations of traditional customs and artifacts, and
archeological findings.
12 1 Rationale and Sources

There are a few records by American authors about the vocabulary or the
mathematical abilities of newly arrived African slaves (two stories are given in this
book), but such items are very rare. Exceptional too are Greek written references to
Africa and to elements of (mathematical) knowledge on the continent. Perhaps the
Greeks obtained parts of their knowledge from the Egyptians: writings from
Herodotus (450 BC) to Proclus (400 BC) bear witness of Egyptian astronomy,
mathematics, and land surveying. Other Greek writers mention the priests of
Memphis as the true founders of science. Many suppose that Pythagoras (500 BC)
and Thales (546 BC) went to study in Egypt, and for Aristotle (350 BC), whose
teacher Eudoxos had studied in the land of the pyramids, “Egypt was the cradle of
mathematics.”
It is not surprising that the Greeks knew the location of the sources of the Nile.
Homer, Hekate, Herodotus, Aristotle, and Hipparchus all placed them in Central
Africa. Astronomer and mathematician Ptolemy put them south of the equator.
Ptolemy grew up in southern Egypt, which perhaps makes him more African than
his Greek name suggests. Many maps based on information given by Ptolemy use
the reference “Lunae Montes” or “Mountains of the Moon” to designate the region
of the sources of the Nile. Roman legends speak about Pygmy people living at the
sources of the Nile in these Lunae Montes, and Egyptian texts also refer to “little
men of the forest and land of the spirits at the foot of the mountains of the moon.”
Arab tales place the biblical Garden of Eden in the region of these mountains and
call them Jebel Kamar (Figs. 1.9 and 1.10).

Fig. 1.9 Title page of a

text about storytelling in
Africa
Oral History 13

Fig. 1.10 Map mentioning the Lunae Montes, or Mountains of the Moon, or, in an African lan-
guage of today, the Unyamwezi region

Today, Unyamwezi, or “region of the moon,” still refers to the area south of Lake
Victoria and north of the Tanzanian city of Tabora. The Efé are a Pygmy people who
live in a forest to the east of these mountains, which they call Baba Tiba. The African
names as well as the Latin and Arab denominations all refer to the “land or mountains
of the moon.” It is amusing that, according to some people, the word rugo, the term
for the traditional habitat in Burundi as described earlier, is related to urugo or
“corona of the moon”; thus, the Central African landscape is indeed that of the
“circles of moonlight.”

Oral History

The tradition of reciting long stories, from generation to generation, exists from
time immemorial in some regions in Africa. These stories constitute important
sources of information. The chronicles, songs, and verses are important oral testi-
monies of history. Yet, their content is sometimes doubtful, because the courtiers
who told these stories often preferred to please the sovereign instead of telling the
true factual history including possible unpleasant facts. Accordingly, some scholars
warn that the stories should be treated as legends rather than as trustworthy histori-
cal reports.
14 1 Rationale and Sources

For instance, there is the story of the Dogon and the star Sirius. Supposedly, the
Dogon knew it was a double star, long before the arrival of the Europeans and with-
out telescopes. The authenticity of the story is doubtful, and thus the Dogon chron-
icle was omitted here. Clearly untrue are some additions on maps “following
Ptolemy,” such as comments about the existence of a one-eyed African people called
the “monoculi” (Fig. 1.11).

Fig. 1.11 Another map “following Ptolemy” with the additions of the so-called monoculi

The correctness of the oral traditions can sometimes be verified quite accurately,
when astronomical phenomena like comets or solar eclipses are mentioned. For
instance, a story from Rwanda reveals a solar eclipse, or ibwirakabiri, occurred dur-
ing the first months after the accession to the throne of King Mibambwe III Sentabyo.
Modern computer software for maps of solar eclipses that could have occured in
Rwanda in that time span shows that a total solar eclipse indeed occurred on 13 June
1741, starting at 6h 29 min and ending at 11h 56 min. There were other eclipses in
the region afterwards though, that can be determined with a similar precision – in
1741, 1763, 1774, 1781, and 1792. In combination with the context and the estima-
tions of the ages of certain individuals, some have proposed accepting the earliest
possibility of 1741, while others have opted for the year 1792. In any case, this case
proves that the middle part of the eighteenth century is a good approximation for
dating the king’s accession to the throne.
Oral History 15

A more recent eclipse that is easier to compare with known events was that of
December 1889, when King Rutarindwa ascended the throne. In addition, the asso-
ciated stories can be indirectly verified: from a king in a neighboring region, Olimi
I, king of Nyori, one knows of a solar eclipse in 1506. Olimi’s son was at war with
Rwanda, and this provides another possibility for dating events in Rwandan stories
(Figs. 1.12 and 1.13).

Fig. 1.12 Map of 1741 eclipse. The meridians and parallels of latitude are represented each 10°.
Dotted lines: isomagnitudes of 20%, 40%, 60%, and 80%, north and south of total eclipse

Fig. 1.13 Maps of eclipses of 1763 and 1792, used for dating an event in Rwanda
Another random document with
no related content on Scribd:
 HET
DORP
AMSTELVEEN.

Zo ons werk niet van dien aart ware, dat wij geene keuze konden
doen in de veele plaatsen welken in ons Vaderland voorhanden zijn,
(want ons plan vordert dat wij die allen, van hoe grooten aanzien, of
hoe gering ook moeten beschrijven;) zo wij deeze of geene plaats ten
voorwerpe van onze beschrijving konden verkiezen, ongetwijfeld
zouden wij het dorp Amstelveen de eer van den voorrang geeven;
want in veelerleie opzichten verdient het de aandacht van elk
Nederlander: niet alleenlijk is het aangenaam en wèl gelegen; maar
ook is het op verscheidene andere wijzen aanmerkenswaardig: het is
reeds een voorwerp van de gunst der Graaven geweest, en tevens
een voorwerp der blinde woede ten tijde dat Spanje bloedmiddelen
aanwendde, om de vrije harten en halzen van de wereldberoemde
Batavieren door en onder zijn juk te knellen; en wat het in onze
laatstvoorledene beroeringen, door het verschillen over de
denkbeelden van recht, gerechtigheid en vrijheid, heeft moeten lijden,
is nog in verscher geheugenis; ’t heeft ondervonden dat de
Nederlanders, spijt alle verbastering nog niet geheel van hunne
voorvaderlijke deugd ontaart zijn.… dan, daar van zullen op de
volgende en meer andere bladzijden van dit ons werk overtuigende
bewijzen genoeg gevonden worden, om er hier van te kunnen
zwijgen; wij twijfelen niet of men zal onze beschrijving van dit dorp
met genoegen leezen.

LIGGING.
Het vermaaklijk Dorp Amstelveen, (of Amsterveen, zo als het
doorgaands genoemd wordt,) eene Ambachtsheerlijkheid van
Amsteldam, is gelegen in Amstelland, omtrent twee uuren gaans ten
Zuid-westen van Amsteldam, hebbende ten Oosten de Haarlemmer-
meir, [2]ten Westen het dorp Ouderkerk, en ten Zuiden, Tamen of
Uithoorn: deszelfs ligging is zeer aangenaam; de weg die van
Amsteldam, of wel van den Overtoom, derwaards gaat, verschaft
eene verrukkelijke wandeling tusschen twee reiën lommerijken
boomen, achter welken, op verscheidene plaatsen, ruime boerderijen,
en aanzienlijke tuinen gelegen zijn: te recht zegt de zoetvloejende
Willink, dat de gemelde aangenaame weg loopt,

Langs ijpeboomen, even glad,

En net geschoren; welker kruinen,
Zo tierig groejen bij het nat,
Dat eeuwig wenscht, dien weg te omtuinen:
Alwaar het toverend gezicht
Den zachten wandelaar verpligt.

Amstelland, dat wij boven noemden, was weleer met het steedjen, ’t
welk, na nog geen twee honderd jaaren, tot de wereldberoemde
koopstad Amsteldam aangewassen is, eene bijzondere Heerelijkheid,
niet behoorende onder de eigendommen van de Hollandsche
Graaven, maar aan het geslacht der Heeren van Amstel: toen Heer
Gijsbrecht, van dien naam, als deelgenoot van den bekenden
moord aan Graaf Floris, het Land moest ruimen, werden zijne
goederen verbeurd verklaard, en werden deezen gevolglijk een
volstrekt eigendom van den Graaf; volstrekt, zeggen wij, want
Gijsbrecht was reeds vroeger, voor zekere handelwijze van hem
omtrent den Bisschop van Utrecht, door den Graaf gestraft,
daarmede, dat hij zijne goederen, waaronder ook Amstelland, aan den
Graave moest opdraagen, waarna hij dezelven weder als een Leen
van deezen ontving: Amstelland is volgends sommigen daarna een
Leen van de Utrechtsche Kerk geweest, doch ook weder aan de
Graaflijkheid gehecht; anderen ontkennen zulks geheel of ten deele.

De uitgestrektheid van deeze gewezene Heerlijkheid is aanmerkelijk

groot; zij wordt door den Amstel in twee deelen gescheiden, en aan
de West-zijde Nieuwer-Amstel genoemd, in tegenstelling van de
andere zijde die den naam van Ouder-Amstel draagt; zij bevat de
dorpen, Slooten, Slooterdijk, Amstelveen, Ouderkerk, Diemen met
Diemerdam, Loenen en Loosdrecht, [3]Duivendrecht, Waver,
Waverveen, Oostdorp, en meer andere vlekjens; ook zelfs
Amsteldam, dat men de hoofdstad van deeze Heerlijkheid zoude
kunnen noemen: de grond van dezelve is over ’t algemeen laag,
week, moerassig en brakachtig; des vindt men er weinig bouwland, in
vergelijking van den gras- en veen-grond die er voorhanden is: de
laage ligging vereischt groote kosten aan watermolens, om het water
geen overhand te laaten neemen; integendeel zijn onder de
voordeelen van Amstelland te tellen, de veenen en ook zelfs de
waterplassen welken er zijn, beiden groote winsten aanbrengende, de
laatstgemelden door keur van allerleie smaaklijke riviervisch: voor
weinige jaaren is boven Amstelveen, een diep uitgebaggerde
veengrond droog gemaakt, en is thans reeds weder tot goed land
geworden—dat weleer binnen den omtrek van deeze Heerlijkheid
zwaare bosschen, (waarvan geheel Holland toen rijklijk voorzien
was 1) gestaan moeten hebben, en in de zo bekende boomstortingen
gevallen zijn, blijkt van tijd tot tijd daaraan dat onder het graaven
zwaare boomen gevonden worden; aan sommigen van dezelven heeft
men vinden hangen, nooten en andere vruchten, die nog zeer goed
waren—ons bestek laat niet toe breeder over deeze anders zo
aangenaame taak, zo weinig als over Amstelland op zig zelf, te
spreeken; des keeren wij tot Amstelveen weder.

NAAMSOORSPRONG.
De naam welke dit aangenaame dorp draagt, verklaart tevens
deszelfs afkomst; betekenende naamlijk het veen dat aan den Amstel
ligt, of Amstels Veen; waarom de eigenlijke naam niet Amsterveen,
gelijk wij zeiden dat het doorgaands genoemd wordt, maar
Amstelveen is. [4]

STICHTING en GROOTTE.

Wat de stichting betreft, daarvan kan, gelijk van veele andere dorpen,
enz. niets gezegd worden; zeer waarschijnelijk zijn dezelven hunnen
oorsprong verschuldigd aan ’t verblijf van eenige lieden, visschers,
landbouwers, of baggerders, welken hunne nooddruft uit de
grondsgelegenheid aldaar vonden, en bij wie misschien, door hunnen
welvaart van tijd tot tijd uitgelokt, zig veele anderen gevoegd, en zo
een buurt gemaakt hebben, welke, na verloop van tijd, in een dorp
veranderd kan geworden weezen.

Wat de grootte van Amstelveen betreft, het geheele Ambacht wordt in

de oude verpondings lijsten gesteld op 2670 morgen en 766 roeden;
in andere opgaven vindt men er 4076 morgen voor, welk verschil
ontstaan kan door eene andere bepaaling van het district, of liever
van den grond die onder de opgave betrokken is; thans wordt het wel
6000 morgen groot geschat: in oude lijsten staan voor Amstelveen
251 huizen aangetekend; in nieuwere 1167 huizen en één molen;
welk verschil weder op de gemelde wijze kan ontstaan zijn, althans de
laatste opgaave, bepaalt zig niet binnen den omtrek van het eigenlijke
dorp zelf, maar gaat ook over de buurten welken daaronder behooren,
liggende aan den Amstel, den Veendijk, de zogenaamde
Zwaluwenbuurt, en de Nes, ook de geheele Amstelveensche weg,
aan de hand van Leiden, enz.
Ten noorden paalt het rechtsgebied van Amstelveen onmiddelijk aan
dat van Amsteldam, waarvan de Heer Wellekens, in zijne Visschers
en Jagersgezangen, dus zingt:

Juist daar de Mijlpaal staat, uit blaauw arduin gehouwen,

Die ’t land en halsrecht scheidt, de beken en Landsdouwen,
Van ’t prachtig Amsteldam, en ’t nedrig Amstelveen,
Gelijk van stam en naam, maar nu met lotgemeen.

’T W A P E N .

Dit is een rood Schild, met twee zwarte dwarsbalken doorsneden;

[5]op den bovensten balk drie, en op den ondersten één witte kruisen.

KERKLIJKE GEBOUWEN.

Onder deezen kunnen geene anderen geteld worden dan de Kerk

zelve, het Diaconie-Weeshuis, en ’t algemeene Armehuis; in het
Diaconie-Weeshuis zijn niet meer dan twintig kinderen, en weinige
oude lieden, en het Armehuis is in tweeën gescheiden; zijnde het
voorste gedeelte ten dienste der Gereformeerden, en het achterste
voor de Roomschen en Lutherschen, als mede voor de oude lieden
van beide gezindheden: voor het Armehuis leest men:

Den armen wees tot nut, bragt men dit huis tot stand,
Den ouden tot een stut, in Nieuwer Amstelland.

Boven den ingang van het Diaconiehuis staan de volgende woorden

in een vierkanten steen uitgehouwen: „Door de weldaadigheid van
Nieuweramstel en Amsteldam, is dit Diaconie Weeshuis gebouwd, in
het jaar 1765.

„De Heere houdt de Weezen en Weduwen staande: Ps. 126 vs. 9.”
Weleer stond boven de poort of ingang, naast het zelve huis nog een
versjen, ’t welk door ’t schilderen daarvoor van daan geraakt is: dus
luidde het:

De liefde omhelst ’t verlaten weesken alhier,

Om z’in haar schoot te voên en te onderwijzen,
Verkwikt, versterkt met wijs bestier,
De Oude, Arme, en afgewerkte grijzen:
O Amstelland! wie roemt en volgt u niet,
Als men dit huis met zijn bewooners ziet!

De Kerk staat op een bemuurd kerkhof, dat met schoon geboomte

beplant is; het gebouw pronkt met een aartig spits torentjen, waarin
slag en uurwerk is: onder de weinige sieraadjen van binnen munt zeer
uit het eeregraf van den beroemden Nederlandschen Dichter, Johan
van [6]Broekhuizen, zijner nagedachtenisse geschonken door den
Wel Ed. Heer, Mr. Abraham Calkoen, Heer van Kortenhoef, ten tijde
der oprichting (1767) Baljuw en Dijkgraaf van Amstelland, naderhand
Hoofdofficier der Stad Amsteldam: hetzelve bestaat in eene aloude
lijkbus van blaauw arduinsteen, rustende op een dergelijk voetstuk,
voor hetwelk een Latijnsch vers van den Hoogleeraar Burman, op
een wit marmer tafreel is uitgehouwen, zijnde van deezen inhoud:

„Ter gedachtenisse van

Johan van Broekhuizen,
Overleden in het Jaar 1707.

„Gij alle die de Dichtkunst en Wapenoefening bemint, strooit lauren, mirten

en veil op dit gewijde graf: Broekhuizen, wiens gedichten die van
Propertius evenaarten, ligt hier in de Amstelveensche Kerk begraven; op
dat hij ruste in dien zelfden oord, waarin hij, ontslagen van zijne
krijgsamten, die hij met eere bekleed had, zig, in stilte, met geleerde
oefeningen bezig gehouden heeft: de erkentenis die men aan zijnen asch,
waarvoor men zo schandelijk verzuimd had eenig gedenkteken opterichten,
na zestig jaaren verloops, de verschuldigde eer bewijst, hebbe haaren
verdienden lof, en verstrekke ten treffelijken voorbeelde voor de dankbaare
 nakomelingschap; doch schoon dit grafteken, gelijk alle anderen, zelfs
zulken die uit het kostbaar marmer gehouwen zijn, eindelijk vergaan moet,
zullen nogthans de werken van zo groot eenen geest alleen zijnen naam
onstervelijk maaken.”

Tot genoegen van onze Leezers, maar voornaamlijk tot genoegen van
de bewooners van Amstelveen, zullen wij hier eene kleine schets van
de levensbeschrijving diens voortreffelijken mans bijvoegen; ’t kan
gezegde bewooners tog niet onverschillig zijn te weeten wie hij
eigenlijk was die verdiend heeft, dat hun Kerkjen met zijn eereteken
pronkt.

Johan van Broekhuizen, was dan een Amsteldammer, [7]ter dier

stede geboren den 20 November des jaars 1649; de zoon van een
Hoedestoffeerder, die daarna ook klerk ter Secretarij van de
Admiraliteit aldaar was; zijne moeder Eva Vos, was aan de
aanzienlijke geslachten van Witsen en Hudde, vermaagschapt:
Broekhuizen werd van jongs af der studie toegewijd; maakte groote
vorderingen in de geleerde taalen, en betoonde al vroeg eene
ongemeene zucht voor de dichtkunde der Latijnen; en deeze zucht
was in onzen dichter zelfs zo brandend, dat hij, meer dan vijftig
versen, in die taale gedicht, slechts één maal gehoord hebbende,
dezelven van buiten kende; inderdaad een doorslaand bewijs van
eene wonderbaare natuurgaaf, die zo vermaaklijk als in andere
gevallen, (doch voor den dichter altoos hoogstwenschlijk,) lastig is;
want Broekhuizen kon met geene mogelijkheid de regelen der
Logica, eene drooge schoolsche studie, in zijn geheugen prenten;
leevende voorbeelden zouden den man van ondervinding van deeze
waarheid meer dan hij verlangde overtuigen: zo geheugt het mij, toen
ik lessen in de Wiskunst gaf, meermaals leerlingen gehad te hebben,
die uitmuntten in allerleie werken van genie, als daar is het maaken
van tooneelspellen, en zamenstellen van romans, dat deezen, spijt
alle mijne aangewende moeite, geen denkbeeld van eene rekening
van proportie, of zogenaamde regel van drieën konden verkrijgen.
Van de schoole gekomen zijnde, besteedde zijn Oom, die hem na den
dood zijns Vaders, tot tweeden Vader verstrekte, hem in een
Apotheek, waarin hij eenige jaaren doorbragt, zonder echter de
dichtkunde van zijne geliefde Latijnen te vergeeten: deeze slaafsche
verbinding konde hem, zeer natuurlijk, niet lang behagen; hij kreeg er
tegenzin in, en begaf zig tot een vrijer leven, tot den krijgsdienst
naamlijk, waarin hij welhaast tot den rang van Vendrig bevorderd
werd; hoe zou ook een lievelingskind der Natuur in allerleie standen
geene bevordering verkrijgen! intusschen vergat hij zijne waarde
Latijnen niet; ook niet toen hij vervolgends onder den dapperen De
Ruiter, een togt ter zee deed, of toen hij, in 1673, in [8]zijne
geboortestad, Lieutenant werd over een Vendel van de stads
bezetting: behalven dat woonde hij verscheidene veldtogten in
Duitschland en de Nederlanden bij: hij zettede zig, na het sluiten van
den vrede te Nijmegen, met er woon te Utrecht neder, en gaf zig
aldaar geheel aan de boekoefening over: van daar kwam hij te
Amsteldam, en had het geluk zijne studie voordtezetten in gezelschap
van zijne beroemde tijdgenooten de Heeren Hulst, Huijdecooper,
Heinck, Geelvink, en anderen: Burgemeester Hudde bezorgde hem
de Capiteinsplaats van één der Vendelen van meergemelde stads
bezetting: toen na het sluiten van den Rijswijkschen vrede, dat Vendel
afgedankt werd, verkoos onze Broekhuizen een aangenaam
buitenverblijf, onder het gebied van Amstelveen ter wooning, alwaar
hij bij aanhoudendheid van de voornaamste Geleerden bezocht werd,
en zijne studiën met onvermoeiden vlijt voordzettede; na lang
gesukkeld te hebben, overleed hij aldaar den 15 van Wintermaand
des jaars 1707, en werd op den vijfden dag na zijn overlijden, in
gevolge van zijnen laatsten wil, in de Kerk te Amstelveen begraven.—
Wat zijn arbeid betreft, Propertius en Tibullus, zijn fraai door hem
verbeterd, in ’t licht gegeven, als mede de gedichten van Sanesarius
en anderen: zijne eigene Latijnsche poëzij is door den beroemden
David van Hoogstraaten in den jaare 1711 ter persse bezorgd, en
weinige jaaren daarna ook zijne Nederduitsche gedichten, voor
welken ’t verhaal van ’s dichters leven geplaatst is: kort na zijn
overlijden deed de Hoogleeraar P. Burman eene redevoering daarop
toepasselijk: welke eere ’s mans nagedachtenis is aangedaan,
hebben wij boven gezien.

Het Kerkjen is gesticht in den jaare 1594, heeft geen orgel, en is de

eenigste die in de banne van Amstelveen gevonden wordt; ofschoon
zij bijna 1100 ledemaaten kan tellen: daarentegen zijn er op het zelfde
grondgebied wel vier Roomsche Kerken; een van dezelve staat op
den Amstelveenschen Weg, tusschen den Overtoom, en de
Kalfjeslaan, die geen van de kleinste is, een mooi orgel heeft, en door
twee Pastoors bediend [9]wordt: hij bevat onder zig wel 800
ledemaaten, behalven de menigte van vreemdelingen, welken des
zomers aldaar ter Kerke gaan.

De eerste Predikant op dit dorp is (1586) geweest Gerard Pauli,

zijnde hetzelve alstoen gecombineerd met Ouderkerk, doch in 1588 is
die combinatie gescheiden—voor eenige jaaren heeft de zonderlinge
Leeraar van der Zouw, door zijne wijze van den volke het
Euangelium te verkondigen, dit dorp geen gering voordeel
aangebragt, door de menigte van stedelingen, en omliggende
bewooners, welken hem kwamen hooren prediken; zijn toon en wijze
van verhandelen waren even zonderling; dikwijls brak hij zijne reden
af, om de in- en uitgaande menigte te zeggen dat zij minder
opschudding moesten maaken; om te zeggen dat men deezen of
geenen vermoeiden boêr, welke te weinig begrips van zijne
verklaaring konde maaken, en dien hij derhalven in de slaap gepredikt
had, optewekken; om aan den koster te klaagen dat de zon, door de
kerkglazen schijnende, hem geweldig hinderden, en dat derhalven de
glasgordijnen toegeschoven moesten worden; om bij het verschijnen
van een of ander gezelschap welgeklede lieden, uitteroepen: „Kijk,
kijk! daar komen weêr Amsteldammers aan! maar met geen hart,
hongerende en dorstende naar de geestelijke spijs en drank des
Euangeliums,” of iet dergelijks—’t geheugt mij zijn Wel Eerwaarden
eens het gebod der Wet, Gij en zult niet steelen, te hebben hooren
verklaaren, en hem in die verklaaring hooren stellen, dat alle
menschen, van wat staat en stand, van wat ouderdom, dieven waren;
zijn Weleerwaarde begon bij de kinderen, die zig niet zelden schuldig
maaken, zeide hij, aan het steelen van een appel of peer—tot de
Diakens der Kerke gekomen zijnde, dacht ik, de Leeraar zoude
evenwel deezen uit zijn algemeen vonnis uitsluiten, maar neen! zijn
hoofd naar derzelver gewoone plaats in de Kerk keerende,
schreeuwde zijn Wel Eerwaarde uit: Er wordt niet anders als koperen
munt in ’t zakjen gevonden! hij liet de uitlegging van de betekenis der
woorden aan Diakenen zelven over, en ging voord met zijne rol van
dieven verder afteleezen. [10]

Van de Wereldlijke Gebouwen, Amstelveen betreffende, daar het

Rechthuis, even als dat op alle andere dorpen, niets bijzonders heeft,
des juist niet in den rang van gebouwen geplaatst kan worden,
hebben wij geene aantekeningen te maaken, niet anders als dat
hetzelve een stads gebouw is; geapproprieerd tot eene wooning voor
den Officier, met eenen grooten tuin daar achter, waar voor de Officier
voornoemd jaarlijks eene zekere somme aan de stad Amsteldam
moet opbrengen: het gebouw heeft anders geen aanzien als dat het in
zijn gevel pronkt met het wapen van Amsteldam: om de drie weeken
wordt er, donderdags, rechtdag gehouden.

REGEERING.

Deeze bestaat voor zo veel Amstelveen zelf aangaat, uit den Balliuw,
Schout en zeven Schepenen: eene Ambachtsheerlijkheid van
Amsteldam zijnde, is er ook eene Ambachtsheer over gesteld, die de
zaaken, het Ambacht bijzonderlijk betreffende waarneemt; bestaande
de crimineele rechtbank aldaar eigenlijk uit Bailluw en Schepenen
voornoemd; welke eerstgemelde ook Bailluw van Amstelland is.

Tot het bestuur der Polderzaaken, wordt volgends octrooi van keizer
Karel den Vijfden, dato 31 December 1520, een Dijkgraaf- en
Hoog-Heemraadschap opgericht, dat met en benevens het Gerecht
van Amstelveen het opzicht zoude hebben, over de dijken, bruggen,
dijkslooten en andere polderwerken; volgends deeze handvest,
zouden van de vijf Landrijksten, vier Heemraaden, en de oudste dier
vijf, tot Dijkgraaf verkoozen worden: de Keizer noemde hen Dijkgraaf
en Heemraden van de Landen en Dorpen van Amstelveen, doch
hedendaags noemt men dat Collegie Dijkgraaf en Heemraaden van
Nieuwer-Amstel; het aanstellen van dat opzicht is zijne geboorte
verschuldigd aan de klagten die eenigen der Landrijksten bij den
Keizer inbragten, daarover dat de vloeden der Zuiderzee, dagelijks
aanwiessen, en die van het sticht van Utrecht hunne wateren ook
dagelijks door molens uitwierpen, en deeden loopen op de landen van
Amstelveen, waardoor de opgezetenen aldaar, indien er niet in
voorzien werd, scheenen te zullen [11]bedorven worden, en ten
eeuwigsten dage verloren blijven, verzoekende derhalven dat
hetzelve door het aanstellen van het bovengemelde Collegie, om
desaangaande de noodige voorzorgen te doen neemen, mogt
voorgekomen worden; de Keizer het gewigt deezer klagten inziende,
willigde hun verzoek in.

De verkiezing van deeze Dijkgraaf en Heemraaden geschiedde

weleer door de Rekenkamer der Graaflijkheids Domeinen, doch thans
geschiedt het door Gecommitteerde Raaden van de Staaten van
Holland, op aanschrijving van Burgemeesteren van Amsteldam.

VOORRECHTEN.

Deeze Ambachtsheerlijkheid is, in voorige eeuwen, door de Graaven

met verscheidene voorrechten beschonken; van daar heeft het nog
een vrij halsgerecht; ook mag, volgends privilegie van Graaf
Albrecht, in geheel Amstelland, geen beroep van vonnisse gedaan
worden—zij die eenig denkbeeld van het district, waarvan wij hier
spreeken, kunnen maaken, zullen zig in gevolge van het
eerstgemelde der bovengenoemde voorrechten, niet meer
verwonderen dat er te Amstelveen zo dikwijls halsrecht gedaan wordt.

Amstelveen heeft ook het recht om die van Amsteldam, nalaatig

bevonden wordende in het onderhouden van de sluizen „op ten
Middeldam, en op St. Anthonies-poorte,” te beslaan in de boete van
zes goudguldens dagelijks, tot duizend goudguldens toe, doch niet
hooger.

BEZIGHEDEN.

Deezen bestaan onder de bewooners van deeze

Ambachtsheerlijkheid in het weiden van vee, maaken van melk, boter
en kaas, en het veenen, of baggeren van turf, enz.

GESCHIEDENISSEN.

Hoe de Heerlijkheid Amstelland, en gevolglijk ook dit dorp Amstelveen

aan de Graaven van Holland gekomen is, hebben [12]wij boven,
(bladz. 2.) gezien; en in onze beschrijving van Sloterdijk, tekenden wij
aan dat dezelve naderhand in het huis van Brederode zijn
overgegaan, alwaar wij ook zeiden, dat niet naauwkeurig bepaald
konde worden, langs welken weg (zie aldaar bladz. 2); doch, onder
het naslaan van eenige andere dan de toen geraadpleegde schrijvers,
vinden wij dat men dien overgang dus opgeeft: Graaf Jan van
Holland, die zijn’ Vader den omgebragten Graaf Floris den Vijfden
opvolgde, kwam derhalven ook in het bezit van de verbeurd
verklaarde goederen van Van Amstel; en deeze, in 1299, zonder
kinderen komende te overlijden, is hem, als naast in den bloede, tot
erfgenaam opgevolgd, Jan van Avennes, welke in ’t begin zijner
regeeringe de Heerlijkheden van Amstel en Woerden schonk aan
zijnen broeder Guy; na den dood van deezen, en van Graaf Jan heeft
’s Graaven zoon Willem (1317,) die Heerlijkheden weder benaderd
en aan de Graaflijkheid gehecht.

Naderhand heeft Albert van Beiëren, als Graaf van Holland, de

Ambachtsheerlijkheid Amstelveen, nevens de gevolgen van dien, ter
Ouder- en Nieuwer-Amstel (1399,) tot een onstervelijk leen gegeven,
aan Coen van Oosterwijk, voor de somma van 3100 schilden;
deeze droeg dat zijn eigendom (1402) weder op aan Margaretha
van Cleef, des Hertogs tweede Gemaalinne; hier door geraakte na
haar overlijden, Amstelveen, en de geheele nalaatenschap der
Graavinne aan haare Moeder, mede Margaretha genaamd, die de
Heerlijkheid tot 1434 bezat; in welk jaar Hendrik van Borselen,
Heer van ter Veere, uit krachte van aanhoop, daarmede verleid is
geworden; en door het huwelijk van Margareta van Borsselen, met
Walraven van Brederode, ging Amstelveen dus in dat geslacht
over, zijnde hetzelve in 1529, door Heer Walraven aan de stad
Amsteldam verkocht, gelijk wij in ons blad, over Sloterdijk handelende,
reeds gezegd hebben.

In de woede der hervorming heeft Amstelveen denkelijk gedeeld;

[13]want in de sententiën van Alba, vindt men een banvonnis, tegen
zekeren Cornelis van Amstelveen, welke daarin ten laste gelegd
wordt, dat hij de kerkplonderaars te drinken gegeven, den Pastoor
voor eenen verleider des volks uitgemaakt, en gezegd zoude hebben,
dat men van de klokken der kerken roers en geschut zoude gieten.

Wat Amstelveen in onze jongstledene beroerten heeft moeten lijden,

is bij ieder bekend; aldaar tog was om zo te spreeken voor een
gedeelte het tooneel des oorlogs.

In den nacht van den 30 September, rukte de Hertog, met zijne

Pruissen reeds tot nabij de Hand van Leiden gekomen zijnde, nader
derwaards; doch eene Patriotsche patrouille vertelde hem weldra met
snaphaanskogels, dat zij onversaagd waren: deezen echter waren
door de overmagt genoodzaakt zig te bedwingen; de Hertog
posteerde vervolgens zijn geschut op den dijk naar Amstelveen,
waarop de aanval zoude geschieden; reeds ten 5 uuren in den
morgen hoorde men het signaalschot, en terstond daarop begonnen
de Pruissen te Ouderkerk hunne opgeworpene Batterijen te laaten
speelen; hunne jaagers gingen op het verlaat los, doch bemagtigden
hetzelve niet dan ten koste van veele koppen; want de Hollanders
vochten als leeuwen, als lieden die bij den oorlog opgevoed waren,
welke lof de Hertog zelf hun niet heeft kunnen weigeren—nog
herinneren wij ons, met siddering, het geluid der schoten aan welke ’t
behoud of verlies van geheel Amsteldam afhing; nog hooren wij de
hartlijke beden aan den hemel om overwinning.… doch liever staaken
wij dien toon.

Eenige honderden schreden achter het gezegde verlaat, lag eene

Patriotsche verschansing, door eene welbepalissadeerde gracht van
den dijk afgezonderd; deeze werd vervolgends aangetast en
veroverd, doch mede ten duuren prijze: ondertusschen was het dag
geworden: de dappere Colonel De Porte die de Patriotten te
Amstelveen commandeerde, en het dorp ongemeen versterkt had, liet
toen met vier stukken geschuts den dijk beschieten, en deed veele
Pruissen vallen; de Hertog echter hield [14]stand, zond zijne jaagers,
over de grachten, naar de nabijgelegene hooibergen, ten einde van
achter dezelven zijnen vijand te beschieten; de onzen maakten een
allerhevigst vuur, en betwistten elkander de eer van de meeste en
best gerichte schoten gedaan te hebben: ligtlijk begrijpt men dat de
Pruissen van hunnen kant mede hun best deeden, waardoor het
benaauwde Amstelveen zig in ’t grootste gevaar bevond, staande ten
prooje van de vijandlijke kogels, die echter niet zodanig neder
kwamen dat er eenig huis of schuur in de brand geschoten werd: de
onzen onvermoeid met schieten aanhoudende, en nu ziende dat men
hun van achter de hooibergen bestookte, hadden moeds genoeg om
op de Pruissische Jaagers, aldaar verstoken liggende, los te gaan, de
hooibergen in den brand te steeken, en vooral door hunne
welgeoefende scherpschutters, de jaagers voornoemd te verdrijven,
niet alleen, maar ook zag de Hertog zig genoodzaakt met al zijne
manschap naar de Hand van Leiden te retireeren, alwaar de
Lieutenant Generaal Van Knobelsdorf eene batterij geformeerd
had, om Amstelveen op zijde te beschieten.

De Hertog verwachtte alle oogenblikken dat de onzen van achteren

geattaqueerd zouden worden, en hij daardoor gelegenheid bekomen
van weder te kunnen avanceeren, want dit was zijn plan, maar dit
secours bleef vier en een half uur uit, het geen hun veel volks kostte,
die door het vuur der patriotten vielen.

Tegen tien uuren des morgens kreegen de onzen op den dijk van
Ouderkerk nieuwe versterking van voetvolk, want hoe heet het ook
reeds toeginge, brandde men echter van verlangen, vooral te
Amsteldam, om zig tot versterking derwaards te mogen begeeven;
men hield zig van eene volkomene overwinning verzekerd—dan God
had het anders besloten——wij weeten niet waarbij het toegekomen
is, dat de Pruissen verscheidene geretrancheerde posten van de
onzen op den dijk naar Amstelveen en elders veroverden, de moedige
Patriotten aan het wijken [15]bragten, en tot binnen het dorp dreeven; ’t
welk aldaar geene geringe schrik veroorzaakte—eene en andere
omstandigheden waren dringend genoeg om den Colonel De Porte
te doen besluiten, zig naar Ouderkerk te begeeven, ’t geen met zo
veel spoeds geschiedde dat de Pruissen nu, gereed zijnde hen met
hun eigen geschut te beschieten, hen niet meer berijken konden.

Te Ouderkerk had men zig tot nu toe even manlijk gedragen; de

gelegenheid van het plaatsjen had den Hertog belet het te naderen,
des zag hij ook geen kans om het tot de overgaaf te dwingen;
onvoorbeeldig kloekmoedig betoonden de Patriotten zig aldaar, doch
door de aankomst van De Porte, uit Amstelveen, werden zij
geintimideerd, als nu te wel beseffende hoe zij thans langs den
zelfden weg (’t zogenaamde groote loopveld, of de Kerkweg,) op de
zijde, door de Pruissen genaderd konden worden: de Colonels
Corkel en Leville, hadden hier het bevel, en beslooten de wijk naar
Amsteldam te neemen, liever dan door eene wanhoopige verdediging
den Vaderlande nog meer burgers te ontrukken—een ware held weet
op zijnen tijd te wijken: de aftogt geschiedde met alle mogelijke stilte,
en men kwam behouden te Amsteldam aan.

Nog dien zelfden avond werd het plaatsjen zo wel als Amsteldam door
de Pruissen bezet, waardoor de inwooners, in de uiterste droefheid
gedompeld, nu den overlast des soldaats moesten draagen—dat
deeze overlast niet gering geweest is bevestigen honderden van
getuigen; en te geloofwaardiger worden dezelven, als men beseft,
welk haatelijk denkbeeld den Pruissen van de Nederlandsche
Patriotten ingeboezemd was geworden; ook hadden zij te veel van de
moedige verdediging van deezen moeten ondergaan, om geheel vrij
te blijven van den trek tot bijzondere wraakneeming. [16]

BIJZONDERHEDEN.

Hier onder behoort weder in de eerste plaats de kerk, met het graf van
Broekhuizen (zie boven bladz. 5.)
De droogmaakerij, (zie bladz. 3.)

Eene wandeling naar Ouderkerk, geeft ook bijzonder vermaak.

Voords zijn hier en daar nog eenige plaatsen en dingen in

oogenschouw te nemen, welken nagedachtenissen van het
voorbeschrevene dapper gevecht tegen de Pruissen draagen.

REISGELEGENHEDEN.

Met de Utrechtsche en andere schuiten die Ouderkerk passeeren, kan

men van Amsteldam tot daar, en terug medevaaren; voords gaat men
verders te voet naar Amstelveen: des zondags vaart langs dien weg
een Kerkschuit.

LOGEMENTEN.

Het Nieuwe dorstige Hart.

Het Oude dorstige Hart.
Het Land van belofte.
De Paauwen.

[1]

1 Om deeze reden stellen sommigen ook niet dat Holland zijnen naam zoude
ontleend hebben van deszelfs laage (Holle) ligging, maar van de menigte
bosschen (Holt, hout) die er gevonden worden. ↑
[Inhoud]
 BUURTEN
ONDER DE BANNE VAN
AMSTELVEEN.

DE OVERTOOMSCHE, OF HEILIGE WEG.

Van deeze zeer volkrijke en digtbetimmerde buurt, die gedeeltelijk

mede tot een voorstad van Amsteldam aan die zijde verstrekt, is de

LIGGING

Ten westen van Amsteldam, aan wederzijde van een tamelijk breede
graft, de Overtoomsche Vaart genaamd, die uit de stads vest naar
den Overtoom loopt: de eene zijde der buurt is geheel digt
betimmerd en bestraat, de andere de Smalle of Stille zijde genoemd,
is niet bestraat, en ook op verre na zo aanzienlijk en digt niet
betimmerd; de eerstgemelde zijde is aan beide kanten met boomen
beplant, waardoor eene wandeling langs dezelve zeer vermaaklijk is.
[2]

NAAMSOORSPRONG.

Die van den eenen naam, welken deeze weg draagt, naamlijk
Heilige weg, hebben wij onder onze beschrijving van Amsteldam,
bladz. 7, reeds opgegeven; de andere naam, Overtoomsche weg,
draagt zij, om dat men langs dezelve van Amsteldam naar den
Overtoom gaat.

AANLEG en GROOTTE.
Wat de aanleg betreft, door het veelvuldig gebruik dat van dien weg
gemaakt werd, om de Heilige stede te Amsteldam te gaan
bezoeken, zijn ongetwijfeld eenige winkels van benodigdheden of
ververschingen aldaar aangelegd; deezen in getal toegenomen
zijnde, hebben weder anderen, als handwerkslieden, enz. aldaar
noodzaakelijk gemaakt, en op die wijze zal deeze aanzienlijke buurt
haare tegenwoordige gedaante bekomen hebben: zij strekt, gelijk
gezegd is, ter wederzijde van de vaart, van den gebiedpaal van
Amsteldam af 1 tot den Overtoom of Amstelveenschen weg toe; en
bevat veele huizen, waaronder eenige plaisiertuinen.

De bewooners deezer buurt zijn van den Gereformeerden of

Roomschen Godsdienst, eenige weinige zijn Luthersch. De eerst- en
laatst-gemelden gaan gemeenlijk naar Amsteldam ter kerk: de
Gereformeerden echter ook wel te Amstelveen, waaronder zij kerklijk
behooren; de Roomschen gaan op den Amstelveenschen weg, in de
Buitenvelderschen polder of te Buitenveldert.

Kerklijke of godsdienstige gebouwen zijn derhalven in deeze

buurt niet voorhanden; er zijn wel schoolen in, doch [3]dezelven zijn
van particulieren: voords is aan den Overtoom mede een school: de
armen en weezen, die er zijn worden door Amstelveen verzorgd.

De bezigheden der bewooneren van deeze buurt zijn veelerleie, en

veelal dezelfden als in de steden over het algemeen ter hand
genomen worden; er zijn verscheidene fabrieken, onder anderen
een pottebakkerij, kogelgieterij, kaarsgieterij, maar vooral glanzers
en catoendrukkers; de laatstgemelden zijn echter sedert eenigen tijd
merkelijk verminderd, gelijk die voorbodens van den ondergang
onzes Lands, ook elders uit hetzelve verdweenen zijn: voorheen
werden in deeze buurt ook meer dan één kruidstoof gevonden, doch
dezelve zijn allen voor en na gesprongen; de laatste, Sollenburg,
nog onder Amsteldam behoorende, (thans een behangsel fabriek,)