Phé bién hién nay thudng lap theo hinh 3.7 1a so dé tu d6ng cat dién
khi qué 4p ding 2 role:
~ Role R, dé diéu khién oak EC — 9) cé tiép diém thurdng kin, dién
4p mot chiéu 12V.
~ Role R, dé déng cat dien (TKS1) cé tiép diém thutmg hé, ddng
dién dinh mic qua tip diém 215A, dién dp mot chiéu 12V.
Neguyén Uy lam viée etta sa dé:
An nuit M, dign nguén sé vio bign dp dé ra 12 +13V xoay chiéu cap
cho hé théng diéu khién. Nhd cau diét D va tu loc C,(100pF) c6 dién 12V
mot chiéu qua TD, vio cugn day ctia R,, né déng tiép diém TD, dé tr duy
tri (budng tay khdi nuit M, vin cé dien vao bign 4p qua TD,). Chiét ap C
Gir 0,5 + 2kQ) ding dé diéu chinh cho dién 4p ra U, ding yéu cau sit
dung 220V. Role R, Ide nay vin cé dign qua nhung dién 4p thap, dong
nho chua di site hit TD).
Néu dién 4p ra vot lén qua 220V role R, sé dit stic hit TD, ra, do dé
role R, bi mat dién va cing nha tiép diém cia né (TD,) ra dé tw dong cat
dign vao bién Sp. Tu C, = 470pF — 25V dé tranh R, téc dong "nham" khi
van chuyén mach (dé diéu chinh U,) hodc khi dién 4p tang qua d6 thodng
qua (théi gian ngan).
Trong so dé von ké dugc lip uuc tiép & mach ra U;, aptomat bao vé
qué tai lap ndi ti¢p voi mach vao loai 3A.
3.6.4, Sir dung va bao quan
— Day [& loai bign dp tang, gidm dién diéu chinh timg cap dién Ap vao
c6 2 cap 110V hoac 220V, nén truéc khi cim di¢n vao may can biét dién
4p nguén dién dé dat chuyén mach thé & mic thich hgp. Néu chua biét
nguén dién la bao nhigu thi hay dat & mic 220V réi digu chinh sau. Ban
dem gid thap diém dién khoé thi van chuyén mach tho (5 sé) vé mic
gidm 18 nde 250V.
Sau khi cém vio mach dién, van chuyén mach tinh (11 s6) dén 36
thich hgp dé dién dp ra da mec.
— Mai may tang, gidm dién déu ché tao 6 mot céng suat nhat dinh (dong
dign nhat dinh & day I 3A va cong suat t6i da 300W). Néu ding dong din
lon hon I dinh mic thi may sé néng qua mde va day quan dé bi chay.
~ Cin cha ¥ khi dign yéu, mac da & mach tiéu thy cong suat ding
chua dén dinh mtic nhung dong dién da lén cao rt néng may, gid sit
50 , 4 S0..BANEdign qué yéu phi van chuyén mach tho vé mic 80V va chuyén mach
tinh & s6 11 thi tir diém X dén 80V sé phai chiu dong rat Ion va dé bi
chay, mac di cong suat tiéu thu cdn thdp hon cng suat dinh mite cia
bin dp rat nhiéu. .
— Khi van chuyén mach tir nde nay sang nde khdc thi o tiép diém sé
xudt hién tia lita dién cé thé lam hong tiép diém, mat khdc dién vao sé bi
ngét quang sinh ra nhimg xung dién dp dét bién cé hai cho thiét bi six
dung. Vi vay, trudc khi van chuyén mach nén rit cdc dung cu tieu thu
ign c6 cong suat 16n va cdc thiét bj dién tit ra khoi may.
— N&u ting gidm din khong lép bd bdo vé qué 4p ma chi dat chuong
thi khi chuéng bdo cdn phai nhanh chong gidm dién di vi dé lau cugn day
cha chuong sé chdy, con thiét bi dién qué dign dp dé bi hong.
3.7. ON AP BIEN XOAY CHIEU - PHAN LOAI VA UNG DUNG
Viée str dung may tang, giam dién dé chay cdc thiét bi dign, dién tir
c6 nhigu bat tien nur phai digu chinh bing tay, kém tin cay, khong kip
thai dit bign dp co ca bo ty dong cat dign thi cing gay mat dién vi qué ap.
Chinh vi vay, hién nay ngudi ta thich ding may én ap.
On dp 18 thiét bi c6 thé ur dong én dinh duge dién 4p ddu ra trong
mot phgin vi khé rong di dig ap luéi dign xoay chiéu & dau vio bién
déng. On 4p dién xoay chiéu thong dung cé 3 loai: én ap co dién tir, én
ap sat tir va 6n dp dién tu.
3.7.1. On dp co dién tit
Duge ding phé bién hién nay do nhiéu hing trong nude sin xudt loai
1 pha va loai 3 pha. Loai { pha dan dung cong sudt tir 350VA + 600VA
dén 30kVA. Loai 3 pha cong suat tit 6,5KVA dén 200kVA sur dung cho
cdc thi¢t bi cong nghi¢p.
Hang AST Viét Linh Co, Ltd 4 cho ra thj trudng cc loai én dp I
pha tir 350VA dén 30kVA. Tat cd cdc loai én 4p nay déu cé di¢n dp ra én
dinh 4 3 mic 100V, L10V, 120V; dai dién 4p vao ti 60V, 90V dén 240V
tuy model; c6 hé thong tu cat dién khi dién 4p cao (tren mite), cé hé
théng bao vé dong, hé théng chéng séc dién dp.
Nhiing model RF cé mach tré 5 phtit ding cho cdc thiét bi gia dung,
van phong, model AVR ding cho céc ti lanh, may lanh dén 2,5PH, may
diéu haa nhiét do va dong co dén 4PH.
Sl3.7.2. On 4p sat tit
Gn dp sat tir 18 loai én Sp ding hiéu dng bao hda ti dé én dinh dién
4p. Cau tao ciia én 4p sat tit thudng co hai phan tir: mét phdn tir due goi
la phan ti chinh ging nhw bién dp thong thudng, con phén tit kia 1a phéin
tir bd duge tinh theo ché dé bao hoa tir. Hai phan tir nay duge ddu ndi tiép
so cap vdi so cap, tht cdp voi thit cap dé bi trit dign 4p cho nhau. Hai
phan ti nay cé thé ghép chung vao 1 Idi chit E léch (mot nhénh Ién con
nhanh kia cé tiét dién nhé hon dé dat bao hoa) cfing cé loai tach thanh
23 16i riéng biet cho dé bé ti va dé diéu chinh.
Gn 4p sft th c6 higu sudt rt thap (40 + 70%) gidi han én dinh hep
khong bang én 4p co dién ti lai phai lam viée & ché do bao hoa tir nén tén
hao nhiéu dién, néng, dO én dinh khong bang én dp dién tr nhumg tac dong
nhanh, nhay, do bén cao, cong sudt phit hgp véi dung cu dién gia dinh.
Loai én dp nay nha may Dien co Hai Phong da ché tao duge cong
suat t6i 400W. Hang nhap vao nudc ta tir Lién X6 (cil) c6 cdc ky higu
MOTII, CH... (dign dp vao 220V + 20% dién dp ra én dinh & 220V), hién
nay vin dugc ua chudng.
3.7.3. 6n ap dign tir
C6 thé ding cdc linh kien dign va dign tir dé lap rép mot bo én dinh
dign dp xoay chiéu ding cho céc may c6 cong suat tiéu thy nhd co 40 = 150W
nhu may quay dia, radié, cétxét, may thu thanh, may thu hinh v.v... dién
ap vao tir 190V + 25OV, dién dp ra sit dung van én dinh 6 220V. Uu diém
cia bo nguén nay 1a phan diéu khién ty dong day duoc dién tir héa hoan
toan nhd 1 bién Ap xung diéu khién su déng mé cha thyristo dé digu
chinh bién 4p, thdi gian diéu chinh rat nh6, tac dong nhanh, nhay déi vi
su bién dong cia dién nguén, nh& dé su an toan cua thiét bi ding dien
qua 6n dp nay rat cao.
3.8. ON AP CO BIEN TU
3.8.1, Cach lam viéc phan co dién
Day 1a may 6n 4p cé phan co dién la mét bo ting giam, dién v6 cap.
Cuon day dién tir kiéu ty ngdu (hinh 3.6) duge quan vao 18i sit "silic”
52hinh vanh khan giéng nhy méy tang dién & muc 3.6, thay vi chinh tha
cong bang tay ngudi ta ding mot dong co “secvo" DC 12V (diéu khién
bang mach dién tif) quay con trugt chdi than qua hé théng bénh rang khia
trung gian tiép xtic vao l6p day di mai hét cach dién dé thay déi sé vong
AX cho phi hgp véi dién 4p vao U, (cong thife 3.6), nham giit cho dién
4p ra U, ludn én dinh.
Gia str: :
— Néu U, tang trén dinh mic dong co "secvd" s& quay theo chiéu 1am
cho chéi dién dich chuyén vé phia ting s6 vong cuon AX.
—Néu U, giam xuéng dudi dinh mttc thi dong co sé quay theo chiéu
ngugc lai dé gidm s6 vong phia dién vao AX.
— Dong co’ sé ding lai khi U, dat ding dinh mic.
3.8.2. Cach lam viéc phan dién tir ding tranzito
~ Phan dién tir sé ty dong diéu khién dong co “secv” hoat dong dé U,
luén én dinh & 220V nhd céc mach “trig” ding tranzito hoac IC. Mudn
hiéu r6 sy hoat dong cua mach dn 4p la hay xét mach ding tranzito.
Hinh 3.9 1a mach én 4p ty dong diing 12 tranzito. Trong dé: cdc
tranzito Q, ~ Q, dé khuéch dai tin higu dd ap, tip theo 1a cdc tang “trigo”
Q: - Q, va Q; — Q, ; cudi cing tin higu vao cdc tang sau dé déng mé dién
cho dong co “secvé" DC 12V 6 3 trang théi quay thuan, quay ngugc hoxc
ngimng lai dé n dinh dién dp ra U;.
— Gia sit dién 4p nguén tang thi dien 1 chiéu DC dua vio Q, tang
(U,7) né sé din manh nén dién dp trén cue E tang (U,t) va U, gidm: Q,
tat, Q, din Lam cho U, va Q, tut xuéng mec thap nhat nén n6. ngimg dan.
Dién 4p 6 cuc E cha Q, tang cao, n6 sé tt va U, cilng cao nén: Q,
dan va Q, tat; vay Q, sé dén manh, Q, va Q,, sé md.
Dién mot chiéu 12V sau khi dA duge nan loc (khong thé hién trén
so d6) cap vio dong co DC qua Q, va Q,, (dién vao dong co tir
A — B theo chiéu mii tén) Lam cho né quay thudn kéo con trugt & bién
ap tr ngdu cho Wing s6 vong cudn so (AX) dé giam dién ap ra xudng mic
quy dinh 220V.
— Néu dign 4p nguén giam, mach sé tac dong ngugc lai. Lite nay U,
vao Q; gidm, nén 4p 3 cuc E gidm va U, tang lam cho Q, din manh, Q,
tit va Q, din. Dien dp 6 cuc E ctia Q, gidm, né sé din manh nén U, 6 Q,
33gidm: Q, tat va Q, din nén U, 4 Q, tut xuéng thap lim né ngung din.
Qua va Qy, SE MA. Dong co duge edp dign mot chiéu 12V qua Q, vaQ,,
(din di nguge lai tt’ B — A) da dao chiéu nén 1am cho né quay ngudc
{kéo con truot & bién dp ty ngdu cho gidm sé vong cuén so dé ting dién
dp ra cho ding 220V.
° Ranoy Rn zz0v
Hinh 3.9, Nguyén ly mach dn ap cd dign tt ding tranzito.
Khi dién 4p ra én dinh & 220V thi dien dp tren R, khong di lam Q, din
va cling khong di fam Q, bao hda nén Q, va Q, déu 6 trang thai kha (khong
din). Dong co "secvé" DC khong duge cp dién sé nim im 6 vi wi 4a dinh.
Chinh R, c6 thé thay 46i duge dién 4p ra U, + vai % (hinh 3.9). Trudng hop
c6 su cd dién 4p nguén cao qua hoac thap dudi mttc cho phép cia én dp thi
con trugt (ni véi roto DC) sé gat vio 2 cong tac K,, K, lp & 2 gidi han bién
ndi mat chan B cia Q,, Q,, dong co mat dién, dn 4p tw dong cét dién.
C6 loai én dp cdn ding tu dign dién dung I6n (hoac acquy kho 12V)
dé dy trit dién nang. Khi dién Iuéi bi mat dot ngot, nguén dién du trit nay
sé lam quay dong co DC dich chuyén con trugt mang chdi than dich
chuyén vé vj tri cugn AX c6 sé ving Idn nhat dé tranh khong cho dién ap
tang vot khi dién ludi cé dién tré lai (khong vé trong so dé).
Mot s6 hang da cai tién chic nang nay bing cach lip them mot mach
tré dé khong ché role cdp dién Ap ra trén tai: mat dién role nay lam hé
mach cp dién ap ra; khi 6 dién tré lai mach diéu khién dua chéi than vé
54vi tri thich hgp thi role mdi néi thong mach cap dién ra trénh cho tai khéi
bi "séc dién”. MOt sé linh kién trong so dé gém tranzito ti Q, + Q, ding
loai 2SCQ45; tranzito mac cau chi Qy + Qi; ding Logi 28C2383; chiét Ap
R, = 10k 22; cdc loai dién tr6 10Q diing loai day quan.
3.8.3. Cach lam viée cia mach dién ti dung IC
Cac loai én 4p co dién tt ngay nay déu cé mach diéu khién ding IC
thay cho linh kién roi.
Vi digu khién cia hing Lioa ma hiéu M204B chi ding mot IC
HA17324 va 6 tranzito C2383; C1815; A1013 dé lap thanh céc mach dé dp,
dua qua cdc ting "trigo” va khuéch dai dé diéu khién dong co mot chiéu DC
MM — 652KK. (Doc them Sita chita dién may céng nghiép “mach trigo”,
Nha xuat ban Hai Phong). Nguyen ly lam viée tuong tee nhu muc 3.8.2.
- Hinh 3.10 14 mach dién cia én ap co dién ti cla hang Lioa
NL - 1000NM cé dén 3IC. Trong 46 IC, ky higu HA17324 1a IC diéu
khién; IC, 1a cdu can bang dé chay dong co DC ding IC ky hiéu BA 6209
Q, la IC Sn Ap DC 12V; hai tranzisto T, va T, ky hig 2SC945 dinh gidi
han trén (250V) va gidi han dudi (1S0V) cho pham vi diéu chinh thay cho
2 cong tac hanh trinh co khi K,, K,.
Bat
et
[ies L | de
bs rad =
Hinh 3.10. So dé nguyén ly én ap co dign ti Lioa.
553.9. ON AP SAT TU
3.9.1. On ap sat tir mt l6i (hinh 3.114)
Day 1a doan én ap cla Lién Xo (ca), cugn day so cap n, tinh theo
dién 4p hvéi, cudn thit n,, cudn cong huéng n, va cudn loc n, tinh theo
dign dp ra cia én 4p loai nay rat khé didu chinh, khi hu hong quan lai kh
duge nhu coi,
Bang 9. SO LIEU DAY QUAN CUA ON AP SAT TU 1 LOI (LIEN X6 Ci)
U, = 220V + 20%; U, = 220V
Céng suat (Ww) 150 300 600
Tu dién (uF) 4 6 20
L6i bin ap (om?) 14,7 176 a
Lal bit (cm?) 9.2 10,3 187
CUBAN, (dam, (vONG)) 0,8 ~ 650 1,38 — 495 1,88 - 321
CUGN Ny (dae: (vong)) 0,64 - 300 1~ 200 14-148
CUGN Ny(diym, (VON) 1,08 - 960 1,45— 700 2,44 - 348
CUBR Mgldam (vOng)) 1,08 - 340 1.2- 860 2,26 — 424
3.9.2. On ap sat tir hai Idi (hinh 3.44b)
Vao
ms
mote
Ra
a)
Hinh 3.11, Léi tir va céc cuén day én ap sat tu.
Nha méy Dién co Hai Phong di sin xuat dugc dn dp sat tir loai 213i,
sit dung ty C= 12wF — 600V; U, = 220V + 20%.
56U,, = 220V + 1% vi céc 86 litu nhu sau:
L&i bign 4p ty ngdu: 20cm’, Léi cugn can: 25cm? (341).
Dién tich cita sé 3 x 10 = 30cm’.
Cugn: n, = 172 vong, d = 145mm;
ny = 124 vong, d = 1,25mm;
n; = 414 vong +20 vong, d = 1,08mm;
n, = 275 vong, d = 1,62mm;
ny = 55 + 10 vong, d = 1,25.
3.9.3. 6n dp sat tir 3 131
Hinh 3.12 a so d6 dau day én dp sit tir 3 loi CH315 cOng suat 192W = 284W.
Dign dp vao tir 154 + 253V, dién 4p ra én dinh 6 220V lip tw C= 15 WE 250V,
Day 18 loai én 4p sat tir do Lign X6 (cii) san xuat, lam viée theo nguyén ly
cong hudng gém cé 3 16i dat trong cling | vé nhya “té ong" dé toa nhiét.
Re
Hinh 3.12. $0 46 nguyén ly bé én 4p sat tit cong hudng CH315.
Bién ap tu ngdu cé 16i hinh vanh khan, trén 136i, quan cugn day B, cho
vai déu day ra dé cho dén bao va dé diéu chinh. Cudn khang L, va cuén
bi (loc) L, déu ding 14i tir hinh U. Tat ca 3 cudn déu duge quan bing day
“nhém" cé cach dién. Tu C dién dung 15 uF 250V duge chon va néi theo
mach cong huong song song dé gitt cho U,, that én dinh; dién 4p ra U,
duge bi trir nhd cugn khang L, va cudn bi L,.
STGi sit U vao tang qué 220V thi dong dién E (cé tinh dign cam) sé gay
sut dp tang tren cudn khdng L,, dé gid’ duoc U, van & mite 220V, dong
dign I sé gidm xuéng nhung nhé ty C (cé tinh dién dung) & L, sé bi lai
phan dién 4p sut nay. Chinh vi vay di¢n dp ra U, ludn git dugc 6n dinh.
3.9.4. Si dung, sta chifa Gn dp sat tir
On 4p cong hudng sit tir phai 1am viée & ché dO bao hoa tit nén rat
néng, dai didu chinh khéng rong nén @ nhiing noi dién qué yéu (<150V)
hoac qué khoé (> 255V) thi khong thé a diéu chinh duoc. Tuy né tac
dong nhanh, ding bén nhung tén nhiéu dign va khong nén cho ding véi
tai qué nhé nhu dén, quat thong thutmg hodc 1én hon céng suat ciia én ap
nhu ta lanh, may diéu hda nhiet do.
~ Khong duge dé chap mach dau ra cia 6n dp, cling khong duge dé
6n 4p lam viéc khong tai, dé hang tu hodc ch4y cudn day.
- Khi sit dung dn 4p phai cam tai vao trudc réi m6i bat cong tic cha
én 4p sav, lic khong ding nia phai tit cong tae cia én dp tude réi mdi
rit tai ra sau dé tranh qu dp chy 6n 4p, xit ty.
- Khi thay di¢n 4p ra khong binh thudmg, khong 6n dinh thutmg do tu
C bi rd; néu cho dién vao 6n dp ma dén bdo D khong sdng, khong cé dién
ra thit bi sit dung 1A tu C da bi chap mach.
— Khi thay tu khdc phai mua tu dau loai chuyén ding c6 cling tri s6 dién
dung C cdn dién 4p phai cao hon 250V; cing cao cang bén, Néu ding én 4p
qua tai thi bi¢n dp B, dé bj chdy, khi quain lai c6 thé thay the bing day dien tir
I6i déng cing c& (hoac nhd hon day nhom ci mét cfip) va cng sé vong. On
&p CH315 quan day cod =0,75 = 0,80mm; n = 640 + 10 ving.
3.10. BO ON AP DIEN XOAY CHIEU BIEN TU
6 nhing noi ma dién nguén khong én dinh, dao dong tit U, = 190V
dén 250V cé thé ty lap lay én dp dé cd U,, = 220V ding cé dinh cho
1 thidt bi (gid sit ding chay | tivi mau LOOW — 220V).
3.10.1, Nguyén ly lam viéc
Dua vao phuong php didu khién kh6ng ché xung — pha (doc stia
chita din may cong nghiép cing tac gid) bing mt mach tao xung ding
cdc tranzito va bien 4p xung B, tao xung déng bd véi tdn sO cia nguén
58ign mang (50 -- 60Hz). Thyristo déng vai trd 1& phan tir diéu chinh dign
Ap qua bién ap B, (hinh 3.13).
354 00268
_
Fis [] []8s
sell [sox
béuveo
J
1907 260V ,, iu ra
210! 220
ama Rye 200 50W
—e 0
Rie 517.50)
a
tocar Feo
a atk
Res
bak
Kt
A220
Hinh 3.13, So dé nguyén ly bd Gn dp dign th,
Dien dp wen tai dugc dua téi ty C, qua mot mach phan 4p (R18 —
R21) va qua cdu didt (Vp) — Von). Dien dp nay ty 1¢ va gin bang voi
dién 4p thyc trén tai. Tin higu héi ti¢p thé hién vé nhiing thay déi cha
dién dp d4u ra cia bo én dp duge dua qua chiét 4p R, vao mach diéu
khién. Phan mach diéu khién nay bao gdm b6 tao xung T, - T, va bién dp
xung B,, dién 4p chudn dugc tao ra boi mach én ap (Ry. Voy. Vos):
Mach Vp; Vou R, va T; dé cho b6 tao xung déng bo véi tin sé cba
nguén dién mang, khi tu C, phéng dién vao thdi diém cudi cia méi chu ky.
Viéc so sdnh tin higu hdi tip véi dién dp chudn duge thyc hién trén cuc
g6p cia T,; T; thong nhiéu hay ft 1a do nvic tin higu héi tiép quyét din.
Nhé dé tu C, sé duge nap dén ditn 4p lam viéc cha mach ngudng T;,
T, trudc hoac sau théi diém ban dau cha méi nita chu ky. Cac dién tré Ry,
R,, R, dé han dong; R, lam gidm cdc anh hudng cia déng nguge cuc phat
T, (Gi cdc qué trinh xy ra trong b6 tao xung.
Khi dien 4p tren tu C, tré nén lén hon din dp trén dign 1d R,, (khoang
590,7V) thi lap tic T;, T, thong va ty C, phéng dién qua cuén so cap I cua bién
4p xung B,. Trén céc cudn thit cap sé xuat hién cac xung ngén dua tdi cuc
diéu khién G cita thyristo Th,, Th, qua cdc dién trd han dong R,,, R,
~— Trong mach ding 2 thyristo ddu song song nguge chiéu dé diéu
chinh duge ca nita chu ky duong ldn nta chu ky am ciia nguén.
Gia sir dign dp nguén tang dén 250V, dign dp wen C, sé cao hon dien
4p chudn; T, dong, tu C, khong kip nap tdi mite nguéng nén T,, T, khéa,
bg tao xung hic nay khong lam viéc, cdc thyristo khong din va dong tai
Sé di qua cdc bidn tré Ry, ~ Ry, gay nen cdc sut 4p nén dién dp ra tren tai
chi & mac 220V+5V. (Cong suat tidu tin trén Ry, Rys ty 1é thuan véi mic
tang dién dp vao ti SOW + 60W nén rat néng),
~ Khi dign 4p mang giam duéi mite quy dinh thi bd tao xung sé lam
vigc, cdc thyristo sé thong (théng hon toan khi dién 4p nay giam xuéng
gan 200V). Lic nay dong tai sé di qua R,; va céc thyristo, Sut dp trén Ry,
khong ding ké nén dign ap vao tivi van & mae cho phép. Dién tr Ry, cd
tdc dung gidm bién dO dong dign do sy thay 4éi dot ngot trong qué irinh
nay va nd ciing tigu (én khoding SW.
Vi c6 su tigu hao dién trén dién tr nhiéu (khi dién 4p nguén > dinh
mic) nén hé s6 sit dung hiw ich trung binh cia én dp nay chi khoang
85%. Néu ding cho tai duéi 100W thi phdi digu chinh tai R,, — Ruy
3.10.2, Cac trj sé linh kién cha yéu
~ Bign 4p nguén B, [i hinh chit E 20.40 ding t0n silic 941. Cugn I
quan 760 vang (sit dung & nguén 220V) c& day d = 0,33. Cudn 2 quan 353
vong cd day d = 0,69. Cudn 3 quan 2 . 143 vong (cé diém gita) co day
d= 0,20 dé qua chinh luu ding cho mach diu khién,
~ Bién dp xung ding 1di ferit tron 20. 12 . 6 (3 cudn quan cach nhau)
méi cugn quan 75 vong; vdi cd day 0,5 + 0.2mm. Céc tranzito ding loai
MI 113A hoac KT215...
Cac dién tro Rus, Ris Ris IA loai day quan, ding dién qua dé chinh 1a
dong cua tivi, tiéu thu dién nhiéu phai chon di cong suat va tod nhiét cho tot,
3.41. CHON VA TINH BIEN AP XUNG DIEU KHIEN THYRISTO
Trong bd 6n 4p dién tir & trén da sir dyng 2 thyristo Th, va Th, dau
song song ngugc chiéu dé diéu chinh dugc ca nita chu ky duong {dn nita
chu ky am cia nguén xoay chiéu qua thyristo,
60Dien dp U, ra tai van 1A dién xoay chiéu ma dién ap (dong dién) ra cé
thé digu chinh duge nh@ 2 thyristo, vi anot Th, ndi v6i catot Th, va andt
Th, noi vi catét Th, nén rong mach diéu khién cla bién 4p xung (o day
ding 16i ferit) phai c6 2 cuon day thi cap cach ly véi nhau. Loi sat wr ca
bign dp xung thong thudng 1a chd E mong (0,2 + 0.35) ghép lai hoac bang
hgp kim NM (nickel — mangan) vdi ham lugng Ni 50%. Vai thong sé vé
tir hda cua ldi 6 tan sé f = 50:
300NM, B, = 2.2 tesla.
5O0NM, B, = 0,7 tesla.
Mach tir cha bién 4p xung rat chéng bao hda. Mot khi di bio héa thi
wong cu6n day Unt cap khong c6 mot stic dien dong ndo ca, vi vay khong c6
xung ra. Bién ap xung khong cho phép truyén tin higu xung c6 do rong t, lon.
Cé thé unh sé vong day quan n, cla dién dp xung thee céng thic
kinh nghiém sau:
(3.8)
Trong dé: an, 14 sé vong cudn so cla bien dp xung:
$6 vong cdc cu6n thi n,, 1, cha bién 4p xung thudng
lay n,=nj=n
S, la tiét dign mach tit (m‘).
ABtit cam, né thudng lam viéc én mot phdn cha dic tinh ti héa
AB = 0,7 tesla.
k, I he 86 xép ddy thudng lay 0,7 + 0,8.
Ula dien dp qua cugn day (von).
Vi du: Can quan mot bién 4p xung dé kich cho 2 thyristo Th,, Th,
digu chinh dong di¢n xoay chiéu cap cho may bién 4p han 220V nhu so
dé hinh 3.14.
Gidi: So dé chon them tang khuéch dai trung gian véi tranzito T
(M1125) va diét BD, dé bao vé cho tranzito T khoi bj hong vi qué dp
(£100V), chiét ap R, dé diéu chinh dong dién qua bién 4p xung (ciing 1a
diéu chinh dong dién har qua thyristo). Cac diét D, ngan chan xung
ap am (néu c6); dién tro R, anh hung dén bién do va suGn xung ra, R,
han ché déng diéu khién. Ding 16: chit E (SONM) 16. 16 véi cdc sé li¢u
nhu sau:
AB = 0,7 tesla, 8, = 3em®, k, = 0,76
6LU = 12V, 46 rong xung t, = 600 ps.
S6 vong cu6n so cap bién ap xung (BAX) 18:
12.6107
107. 16
86 vong cugn thit cap n, = n', = 45 vong. Co day cha ca 3 cudn déu lay
nhu nhau, cé thé chon tir d = 0,15 + 0,20mm (dong nhd, thai gian ngan).
= 45 vong.
Hinh 3.14, Mach diéu chinh déng dién han bing thyristo.
3.12, MAY BIEN AP 80 LUGNG
May bién 4p do ludng thudng cé 2 loai:
~ My bién dién 4p (TU hodc TH).
— May bién dong dién (TI hodc TT).
3.12.1, May bién dién 4p
Cong dung céa may 1A bign déi dign dp cao xudng dién dp thap dé do
ludng bang cdc déng hé do dién thong thudng nhw: von ké, oft ké, cong
to, tan sO ké... cé khi con sit dung cho ca role bao vé va ty dong héa.
May bien 4p do luring con dé céch ly gitta day din cao 4p véi céc déng
hé6 do dién dé béo dam an toan cho ngwdi van hanh.
Day 1A loai bign 4p dac biét ding loai thép dan ty tét, mat d6 dong dién
va mat d6 tir thong déu chon thap dé dam bdo céip chinh x4c, thuime c6 4
cap: 0,2, 0,5, 1 va 3. Cugn so cép n, c6 nhiéu vong néi vao dién Ap, U, cin
62do. Cuén thit cap n, it vong (thugng quy dinh U, = 100V) ndi vao von ké, tan
80 k& hodc néi vao cudn dién ap cha ot ké, cong to... Cac cudn day cla
bien dp do ludng cao dp thudng dat trong thing dau cach dién.
Ty sé bién déi K, = 500 6000 35000 .
100° 100" 100
Dé dam bdo an toin cho may va ngudi van hanh thi cudn so cap a,
cua bién dién ap phai dat cdu chi va cudn this cap phai cé ndi dat. Vo kim
loai cia bign dign dp cling phai néi dat.
Nguyen ly lam viée ciia may bién dién dp do lute cing tong ty nhu
may bign dp dién lyc, chi khac JA cong sudt rét nhé tir hang chuc dén vai
tram VA. Téng tré mach ngoai cia thif cp may bien Ap rat ln nén cé thé
coi nh né thudng xuyén 1am vige khong tai.
May bign dién ap cé loai mot pha, ba pha hodc 3 pha 5 tru dat trong
dau (d6i khi c6 loai kho). Riéng loai 3 pha 5 try véi céch néi day Y/Y/A
nhu loai HTMM, phia thi cp cé 2 day quan dau sao va tam gide hé dé
kiém tra cdch dién cba mang 6 — 10kV (trung tinh khong noi dat). Khi xay
ra chap mach khong déi xing (1 pha, 2 pha) 6 2 dau tam gidc hé xuat bien
dién dp. nhd dé cd thé kiém tra duoc tinh trang cach dién cha mang.
May bién dién ap duge chon theo dién 4p so c4p. cap chinh x4c. phu
tai thit cap va kiéu loai.
472*8
450730
m— 620430
Hinh 3.15. May bidn dign ap 35kV kiéu HOM — 35 - 66 Y1.Bang 10. THONG SO CUA MOT S6 BIEN BIEN AP (LIEN XO CU)
Dign ap dinh mite (¥) Céng suat dint mite (VA)
Céng suat| Trong
ky higu Khi cap chinh xdo lénnnat | lugng
So cfp Tho cép val
os [1 a {| WA) | to)
HOMI5* 4500 100 so | 150 | 320 | B40 a
HOM35 35000 400 s0 | 250 | 600 | 2000 248
HOM35-54 aso0arv3 | 1907v3-100 | 150 250 600 1500 200
HK 110 ssonoor ys | to0rV3-100 | 150 500 | 1000 2000 875
4K 220 | ae0900rV/3 | toorv3—100 | 180 | 500 | 1000 | 2000 | 2650
HKG400 | gaooaory3 | 100-V3-100 | 300 ] 500 | 1900 | 2000 | e500
HK @ 500 soooonV3 | toorv3-100 | 300 600 | 1900 2000 6960
HTC-05" 380 100 50 80 200 500 20
HTC-05" 500 100 50 20 200 500 20
HTMK6-48 6000 100 80 160 | 320 750 475
HIMK10" 40000 100 120 | 200 | 480 1000 110
HTMI6" 6000 100-100/3 80 150 | 200 700 105
HTME18" 15000 100-100/3 120 | 200 | 480 1200 300
HTMI18" 18000 4100-10013 120} 200 | 480 1200 300
Ghi chit: KY higu (*) 1a méy dat trong nha; khong c6 dau 1A may dat
6 ngoai tri. H 1a bin 4p do ludng; T 1a loai 3 pha; 0 1a loai | pha; CIA
loai kho; M 1a Logi o6 dau; 9 [a loai c6 va st; H IA loai 5 tru; K 1a loai cé
cudn bi.
Vidy: — Bién ap c6 ky hi¢u HOM 35 18 bign dp do luéng loai | pha,
c6 dau, dign dp so cap 35KV, dat ngoai trdi.
~ Bién dp cé ky higu HTMH 6 (dau *) 1a bign dp do ludng diért 3 pha
loai cé dau, dat trong nha, Idi tircé 5 tru, dién dp so clip 6kV.
3.12.2. May bién dong dién
Mu6n bign déi ding dién 1én xudng dong dién nhé dé do long hoac
sit dung cho cdc role bio vé thi ding may bién dong dién. Mach tir may
64bin dong thudng 16i hinh chit U hoac hinh xuyén va ding thép dic biét
dan tir tét thudng 14 t6n silic ham lugng > 4%, day dan phai chon mat do
dong dién thap (J <2 A/mm’) dé dam bao cap chinh xac.
Thutng c6 5 cAp: 0,2; 0,5; 1; 3 va 10.
Cugn so cap cita may bién dong gém co mot hay vai vong lam bang
day dan cé tiét dién 1én mac néi tiép v6i mach cén do déng dién (hinh 3.16).
Cudn thi cap ding day nhé quéin nhiéu vong ndi v6i ampe ké hoac mach
dong dién cla cdc dung cu khdc nhu watt ké, cong to, cuén cat cia role ty
dong. Dong dién thit cap dinh mic thudng 1a [, = 5A (trudng hop dac bist
c6 thé la 1A hay 10A).
Hinh 3.16
a) May bién dang ha ap 1 pha; b) So dé cdu tao va cach néi day.
_50, 100 200, 1000
Ty s6 cha bién dong K,
5° 5° 5° 5
(Dién Ap thi cap cia TI chinh 1A dien 4p roi ten céc dung cy do,
thutmg rat nhé khoang (J + 6¥). Phu tai thit cip céa my bién dong rat
nhé, cé thé coi nhu né lun 1am viéc trong tinh trang ngan mach.
May bién ding két cau theo nhiéu kigu khdc nhau dé thich hop véi
timg vj tri sit dung, cuOn so cap c6 loai chi cé 1 vong, cé loai nhiéu vong.
Khi can chon méy bién dong thi can ctt vao: vi tri dat, dién dp dinh
mite ca mang dién, dong dién lam viéc lén nhat, cap chinh x4c cia thiét
5-80. BANA: 65bi bao vé hode tu dong réi kiém tra theo cdc diéu ki¢n én dinh luc dién
dong va én dinh nhiét.
Tuy theo cach sit dung, may bién dong dign thudng 1a loai khd c6
nhiéu hinh déng khéc nhau. Dé dam bao an toan, cudn thit bao gid cing
phai ndi dat. Can cha ¥ 1a khi 4a dau méy bién dong dién vao mang, di
bat cit trudng hop nao ciing khong duge dé hé mach thit cap. Néu mach
thit bi ngat, bién dong sé & trang thai khong tdi. Liic dé cdm Gng th trong
10i sat sé tang gdp may ln binh thudng nén 1am tang tén hao trong Iéi.
Néu tinh trang nay kéo dai cé thé lam chéy bién dong, Nhung nguy hiém
ohat 1a khi cugn thit bi hd, tir thong Ién qua, dién 4p U, cé thé tang dén
may ngan von, gay ra nguy hiém cho nhan vién van hanh.
Chi ¥: May bién dién dp (TU) phdi ldp cau chi phia so cdp va ca &
tut cdp dé bao vé va khong ditge dé cho mdy bién dp bi ngdn mach thit
cdp. Nguoc lai, mdy bién dong khong duoc dat cdu chi phia ihit cdp va
khéng duoc dé hd mach thit e@p. Ca hai loai nay phia thit cap phai néi dat
an toin. Nhiéu kiéu may bien dién 4p duge dat wong ddu va may bién
dong ha 4p co két cdu cach dign époxi dic, duge sit dung rat ft héng nén
6 day khong dé cap viec sta chita.
3.12.3. Tinh toan may bién déng dién
Nhiing may bién ding cép chinh xdc thap c6 thé tinh theo kinh
nghiém sau:
~ Tist dign 16i sét:
S, =2VP(em?) (3.9)
— $6 vong cAc cudn day:
ny ctw G10)
Trong dé: P — cong suat bién dong tinh bang VA.
I— dang dién qua cu6n day tinh bing A.
w = 344/ 8, vong GAD
VE du: CO 1 ampe ké dign tit chi do duge 5A cn phai cho qua may
bign dong dé do duge SOA. Vay phai thiét ké thé nao? Biét rang, day 1a
50
bién dong ha dp cong sudt P = 15VA, ty sé bien déi 1a k, = 37
66 5-80..BAN-SGidi: Chon 10i chit U ding ton silic 341, ti¢t din 16i cn c6 18:
S,=2V15 =8 cm*lay tron §,=9cm? tit gidy va he sO ép.
Theo cong thée 3.11 06:
a3 vong (lay tran 38 vong).
— Vay s6 vong cugn so cap (cong thitc 3.10) I, = 50A:
nyo S 38-114 (ay 12 vong).
Dimg day cép 25mm’ (J=2) quan 12 vong.
— SO vong cugn thit cap (cong thie 3.10) I, = 5A:
A, =Esse14 lay tron 120 ving.
Diing day dign tir c& 1,6mm (J=2,5) quan 120 vang.
3.13. TY CHE MO HAN BIEN NONG NHANH (KIEU BIEN AP)
M6 han dién 14 mot dé nghé can thiet cha ngudi thd dién, thd stra
chia dién tit.
Mé han kiéu "bign ap" cla Litn X6 (ci) & hinh 3.17 cém dién 220V
cong suit 60W 6 dén 3 cudn day quan trén 16i ti: Phia trong cing sat 16i
thép quan cu6n day c& nhé cé n, = 1270 vong ndi thang ra phich cam
dign qua 1 cong tac an.
Cuon day thir 3 cing quéin bing day nhé c6 n, = 40 vong noi 2 dau ra
bong dén pin 6,3V. Ca 2 cudn nay déu ding day dign tir co d = 0,25mm.
Cugn day ngodi cing quan trim lén 2 cugn kia chi cé n, = 2 vong bing
thanh déng det dua thang ra ddu han bing 1 soi day ludng kim (c6 thé
ding day déng d ~1,4+1,6mm lim mo han).
Muén han thi cim dién bop cd: cuda so cap (day nhd) duoc tiép dien
nén cugn th cap cam ting ra dién dp thp (ti 0,5 +1,5V) di qua dau mo
han (c6 dién tr rat nho) nén xuat hién ddng dign ngin mach rat cao, [am
néng mé han (chi dugc bép cé <1 phit) rat nhanh nén duge goi 1a mé
han néng nhanh hay mé han chap mach. Thue chat, mé han chi 1a mot
bién 4p nhé lam vige ngén han lap lai, vi vay tinh toan déu dua vao cac
cong thifc tinh bién 4p 1 pha thong thudng nhung chon mat d6 dong dién
va mat dé tir thong khd cao.
67Bau han
Hinh 3.17, Mé han néng nhanh.
C6 thé ty ché dugc mé han néng nhanh bang céch tan dung 16i
4p, 16i chan luu cil ghép lai va quan day theo bang !4p sdn nhu sau:
Bang 11a. QUAN HE GIUA LOI TU VGI CONG SUAT MO HAN
Céng suat Tit dign 161 Mat 4@ dong dien
P (Ww) 8 (cm’) J (Almm?)
5 68n 25 3d6n7 LL Bén4
25 an 50 7 dén 10 34-4
50 dén 75 10 én 12 38
75 dén 100 12 dn 14 Dén 3
Bang 11b. QUAN HE GIUA LOI TU VA SO VONG DAY MO HAN
Tiét dign tdi (em?) | S8 vong von (w) | Tiét dign Tai (cm*) | Sé vong vin (w)
4 95 10 38
6 63 12 32
47 14 2,7
Vi du: Tinh céc tham sé dé ty ché 1 mé han néng nhanh P = 40W;
U, = 220V.
Gidi: Ti bang 11a chon duge 10i sat cé $= 6cm’:
— Sé vong cugn thit (theo bang 11b): Jay chén 6.vong.
— 6 vong cugn so 1a: 220 . 6,3 = 1400 vong (quy trdn).
~ Dong dién 6 cudn so cap:
68— Dang dien cuon thet cap:
1 =P M40
U, t
CB day quan cudn do cp (chon J = 4A/mm’).
Ss, =1-229 0.047 mm? (lay tron 0,0491mm’)}
Tra tit bang 6 sé duge day qudn so cap d, = 0,25mm. Co day quan
cudén thi cap:
= 210mm (lay 11,34 mm?)
Tra tir bang 7 sé duge day quiin thi cap d, = 3,8mm.- Churong 4
CAC LOAI MAY BIEN AP HAN
4.1. HAN BIEN VA THIET 8! DE HAN
4.1.4. Khai nigm vé han dign
Han dién 14 mot cong nghé phé bién nhat trong ky thuat hién dai. G
cac nganh d6ng tau, nganh xay dmg, nganh ché tao may méc, van tai
khéng thé thiéu méy han dién. Han dién cling duge ap dung 6 nhiing don
vi sén xuat nhé va nhiing cong ty Idn trong cdc nganh cong nghiép khac.
~ Han dién thudng chia ra: han tiép xtic va hin hé quang:
+ Han tiép xtc duge 4p dung ¢ quy mé nha va & nhing day chuyén
san xudt hang loat dugc tw dong hoa nhu: day chuyén han cita cudn, lam -
céng nha may; day chuyén san xuat thing phuy dung nuéc, dung dau;
han cdc phan bang kim loai cla 6t6 viv...
Yeu cdu bién 4phan tiép xiic 1& phdi cho ra dign dp thap tir 6 = 36V
va ding dién han.lai cao I = 2000 + 8000A (max 80 kA). Phuong phdp
han nay ddi héi sau khi cho dong dién qua ché ti€p xtic lam ndng chay bé
mat dé, phdi ding co céu 1 xo, dn bdy hode thuy luc ép chat dé tang
* cudng co tinh cia méi han véi dp suat nén 2 + 5 kg/em?
Han tiép xtic thudng c6 3 loai: han diém (han dinh), han duéng (han
lan) va han d6i dau.
~— Han dién juang 1a mot cong nghé han duge 4p dung phé bién nhat,
Han hé quang bang tay cé thé thyc hién duge & moi géc d6 vai dung han
bing, dudng han ding, dudng han nghiéng han leo, han géc, han mat bén
Tuy nang suat va chat long mdi han chua that cao nhung van dude sit
dung nhiéu, tham chi ¢ ngay cdc nudéc ¢6 tinh do k¥ thuat tién tién.
— Han ty d6ng 1a phuong phdp han t6t nhat, nang suat hin dat
6 + 140 m/giés va cao hon, ¢6 thé tao duge cdc dung han véi do bén tung
duong do bén cia kim loai lién, 6 thé han dutoc cde bo phan quan trong khi
Tam vigc vi cdc phy tdi dong luc cfing nhw chiu ap sudt va nhiét 9 cao.
vv.
704.1.2. Phan loai may han hé quang va cac yéu cau ky thuat
* Can ct vao ddng dién han-ngwoi ta phan ra lam hai loai: May han
dign xoay chiéu va may han dién mét chiéu. Du a nguén dién nao cp
cho han hé quang tay cling phi bo dim cée chi tieu chinh sau day:
~ Dien 4p méi tia hd quang phai cao hon dién dp han, nhung phai an
toin cho thg hin (khong qué 80V). Thong thudng véi dién xoay chigu
quy dinh:
U, = 55 + 80V. U,,, = 25 + 45V
va dign I chigu U, = 30 + 55V, Ugg, = 16 + 35V.
Dign Ap khong tai U, cla may bién dp han dién xoay chiéu phai cao
hon dién 1 chiéu, vi 6 tan so 50Hz mai chu ky hd quang sinh ra sé tat khi
dong dién tic thai bing 0. Muén cho hé quang phuc héi cén phai cé dien
4p nhat dinh, muén hé quang chéy én dinh thi thdi gian phuc héi hd
quang phai that ngan, ma thdi gian nay Jai phu thudc vao U,; néu U, cao
thi thoi gian phuc héi nho (cé ngudi da chon U, = 90V thi han dé hon,
nhung lai kém an toan cho thg han). Dién dp khong tai U, cita may bién
ap han duoc chon tit diéu kién 6n dinh cla hé quang va su an toan cua the
han, do dé nén chon toi da 1a 80V. Cac tigu chudn POCT, PC, TCL déu
lay theo tri s6 nay,
— May bién 4p han phai c6 dé cong sudt dé han hé quang mét én
dinh. Phai khong ché duge dong dién ngdn mach; khi chap kim han, ding
dién khong duge vugt qué 20 + 40% dang dién han dinh mite.
— Dign 4p ciia bién dp han phai bin d4i nhanh chéng phat hop véi su
thay ddi cua chiéu dai hé quang. Khi h6é quang dai thi dién 4p han phai
tang, khi h6 quang ngdn thi dién 4p han phai giém tong ting. Han hé
quang tay, bién 4p han phai cé ddc tink ngodi déc. Thuc t, may bién ap
han xoay chiéu khi chua han thi U, = 70 + 80V, hic dang han dign ap wt
xudng chi con 25V = 30V thi mdi dé han, hé quang mdi én dinh.
— May han phai cé kha nang diéu chinh duge dong dién han dé pha
hgp véi timg loai que han to nhé vA vat han day méng khéc nhau. Voi
bign 4p han hé quang thudng ding cac phuong php sau:
+ Diéu chinh theo ep, ding cudn khang nbiéu cap.
+ May bign ap ding 16i tir phy di dong, cé mach tir ré.
+ Bién dp han cé cuon day chuyén dong.
7