Zeszyt ćwiczeń. Spotkania z fizyką kl. 7.

Odpowiedzi do zadań umieszczonych pod kodami QR

I. Pierwsze spotkanie z fizyką

1. Czym zajmuje się fizyka

1. Na kolejnych zdjęciach: optyka, kinematyka, elektrodynamika

2.
Lp. Pojęcie Opis lub przykład
1. wielkość fizyczna B, D
2. jednostka miary A
3. niepewność pomiarowa E
4. eksperyment C

3. 0,2 ml; 0,1 cm; 0,1℃; 0,01 kg; 1℃; 0,01 s

2. Wielkości fizyczne, jednostki i pomiary

1. a) 150 cm = 150 ∙ 0,01 m = 1,5 m

380 mm = 380 ∙ 0,001 m = 0,38 m
2,5 km = 2,5 ∙ 1000 m = 2500 m
b) 30 dag = 30 ∙ 0,01 kg = 0,3 kg
1200 mg = 1200 ∙ 0,000001 kg = 0,0012 kg
20 g = 20 ∙ 0,001 kg = 0,02 kg
c) 1,5 h = 1,5 ∙ 3600 s = 5400 s
3 min = 3 ∙ 60 s = 180 s
1 doba = 24 ∙ 60 min = 24 ∙ 60 ∙ 60 s = 86400 s
2 h 37 min = (2 ∙ 3600 + 37 ∙ 60) s = 9420 s

2. a) Masa –37 000 g = 37 000 ∙ 0,001 kg = 37 kg

Długość – 485 cm = 485 ∙ 0,01 m = 4,85 m
Szerokość – 850 mm = 850 ∙ 0,001 m = 0,85 m
b) Masa – 0,337 t = 0,337 ∙ 1000 kg = 337 kg
Długość – 42,5 dm = 42,5 ∙ 0,1 m = 4,25 m
Szerokość – 0,0018 km = 0,0018 ∙ 1000 m = 1,8 m

3. Jak przeprowadzać doświadczenia

1.
Z dokładnością do dwóch cyfr znaczących Z dokładnością do trzech cyfr znaczących
0,0058714 0,0059 0,00587
12,8732501 13 12,9
998,5 1000 999
0,0996 0,1 0,0996
1191 1200 1190
0,071243 0,071 0,0712

1
2. a) Masę 0,2 kg wyznaczono wagą łazienkową, a 0,23 kg – wagą kuchenną. Dokładność pomiaru
wagą kuchenną jest większa.
b) Temperaturę 35,8℃ wyznaczono termometrem lekarskim, a 36℃ – termometrem ściennym.
Dokładność pomiaru termometrem lekarskim jest większa.
c) Czas stygnięcia 37 min 25 s wyznaczono zegarem ściennym z sekundnikiem, a 37 min 25,18 s –
stoperem. Dokładność pomiaru stoperem jest większa.

3. Piotrek nie miał racji. Stoper umożliwia pomiar czasu z dokładnością do 0,01 s, ale czas reakcji
człowieka i refleks chłopca zmniejszają tę dokładność. Dokładność pomiaru Kasi jest większa dzięki
pomiarowi czasu 30 wahnięć. Obliczając okres wahań, dokładność jej pomiaru należy podzielić przez
30.

4. Rodzaje oddziaływań i ich wzajemność

1. Oddziaływania grawitacyjne:
– mają duży zasięg i słabną wraz z odległością,
– odpowiadają za przyciąganie przez Ziemię bliskich obiektów, np. lecącego samolotu, oraz za
oddziaływanie obiektów położonych bardzo daleko od siebie, np. Ziemi i Słońca.

2. Jeżeli rurkę wykonaną z PCV potartą wełną zbliżymy (bez dotykania) do aluminiowej puszki leżącej
na gładkim, równym podłożu, to puszka potoczy się w kierunku rurki. Zachowanie puszki można
wyjaśnić jej oddziaływaniem elektrostatycznym z rurką z PCV. Puszka, tocząc się po stole, oddziałuje
z nim mechanicznie. Jeśli za bardzo ją rozpędzimy, nie wyhamuje przed krawędzią stołu i spadnie
z powodu oddziaływania grawitacyjnego z Ziemią.

3.S padanie piłki jest dynamicznym skutkiem oddziaływania grawitacyjnego piłki z Ziemią. Gdy piłka
uderza o podłogę, obserwujemy statyczne i dynamiczne skutki oddziaływań. W chwili przedstawionej
na rysunku B piłka oddziałuje z Ziemią i podłogą. Po odbiciu piłka wznosi się w górę z coraz mniejszą
prędkością, co jest dynamicznym skutkiem oddziaływania.

4. Na przykład: 1. (etap 5.). Ziemia oddziałuje z tyczkarzem, który doznaje dynamicznego skutku
oddziaływania(jego szybkość zwiększa się).
2. (etap 6). Tyczkarz oddziałuje z materacem, który doznaje statycznego skutku oddziaływania (ugina
się), a tyczkarz – dynamicznego skutku oddziaływania (zmniejsza prędkość).

5. Między piłkarzem a piłką występuje wzajemne oddziaływanie mechaniczne.

Między Ziemią a piłką występuje wzajemne oddziaływanie grawitacyjne.
Między piłkarzem a Ziemią występuje wzajemne oddziaływanie grawitacyjne.

6.
Przyczyna Skutek
1. Na asfalcie oblodzonym opony ślizgają się bardziej niż na asfalcie C
suchym.
2. Włosy i grzebień elektryzują się i oddziałują ze sobą elektrostatycznie. A
3. Magnes oddziałuje magnetycznie z lodówką, a mechanicznie – z kartką. D

7.Tak, planety powodują ruch Słońca. Jednak skutek oddziaływania planet na Słońce jest mniejszy niż
efekt oddziaływania Słońca na planety, bo masa Słońca jest znacznie większa od masy planet.

2
5. Siła i jej cechy

1.
Wartość siły, 2 mN 0,1 N 800 N 40 kN 34 MN
z jaką słoń naciska na podłoże X
z jaką magnes przyciąga spinacz X
biurowy
jaka powoduje wznoszenie się rakiety X
kosmicznej
jaka powoduje pływanie pontonu wraz X
z siedzącym w nim człowiekiem
jaka utrzymuje komara w powietrzu X

2. Odległość między znacznikami czerwonym i niebieskim należy podzielić przez 3; otrzymamy

podziałkę co 0,5 N.

3. Należy dorysować wektor długości 1,5 cm, z punktem przyłożenia pośrodku papierka, skierowany
w górę.

4. Rację miała Agata. Wypadkowa dwóch skrajnych sił nie jest równa zero, ale jest siłą skierowaną
w tę samą stronę co wektor siły środkowej. Długość wektora siły wypadkowej jest mniejsza niż
podwojona długość każdej z sił składowych, więc łączna siła działająca na statek jest mniejsza od
trzykrotności siły pojedynczej.

3
6. Siły wypadkowa i równoważąca

1. 1. F, 2. P, 3. F, 4. P, 5. P

2.
Rysunek Wartość siły wypadkowej Kierunek i zwrot siły wypadkowej
A 500 N 
B 150 N 
C 60 N 

3.

Uwaga. Można wyznaczyć wypadkową siły grawitacji i siły wiatru. Pozwoli to zobaczyć, że ta siła
równoważy siłę skrzydeł.

Działające siły równoważą się.

Test powtórzeniowy. Pierwsze spotkanie z fizyką

1. 2 – A

2. B

3. Wypadkowa sił może mieć dowolną wartość pomiędzy 5 N (kierunki sił takie same, zwroty
przeciwne) a 25 N (kierunki sił takie same, zwroty zgodne).

4.a) F1 i F2, F1 i F3, F2 i F3, F4 i F6, F4 i F7, F6 i F7

b) F1 i F2 oraz F4 i F6
c) F2 i F4 oraz F3 i F7
d) np. F4 i F5 lub F3 i F6
e) F4 i F5 oraz F3 i F6

4
II. Właściwości i budowa materii
7. Atomy i cząsteczki

1. 1. F, 2. F, 3. P, 4. F, 5. P

2. Najszybciej – B, najwolniej – C. Szybkość dyfuzji wzrasta wraz ze wzrostem temperatury.

8. Oddziaływania międzycząsteczkowe

1. Na kolejnych zdjęciach: siły spójności, napięcie powierzchniowe, siły spójności

2. Jeśli dowolne cząsteczki wzajemnie na siebie oddziałują, to mówimy o oddziaływaniu

międzycząsteczkowym.
Jeśli oddziałują na siebie cząsteczki tej samej substancji (np. cząsteczki wody z cząsteczkami wody), to
siły działające między nimi nazywamy siłami spójności. Jeśli zaś oddziałują na siebie cząsteczki
różnych substancji (np. cząsteczki wody z cząsteczkami szkła), to działają między nimi siły przylegania.

3. Do szklanego naczynia wlano dwie niemieszające się ciecze Powierzchnia dolnej cieczy utworzyła
menisk wypukły, co oznacza, że siły spójności występujące wewnątrz tej cieczy są większe niż siły
przylegania tej cieczy do ścianek probówki.
Powierzchnia górnej cieczy utworzyła menisk wklęsły, ponieważ siły przylegania tej cieczy do ścianek
probówki są większe niż siły spójności występujące wewnątrz tej cieczy.

10. Stany skupienia. Właściwości ciał stałych, cieczy i gazów

1.
Atomy i cząsteczki
w ciałach stałych w cieczach w gazach
E, G A, D, F B, C, H

2.
Stan stały Stan ciekły Stan gazowy
stal olej rzepakowy tlen
miedź denaturat para wodna
sól kuchenna benzyna tlenek węgla (IV)

3. a) wypuszczanie powietrza z balonika,

b) pompowanie dętki w kole roweru.

4. a) Cząsteczki gazu poruszają się z dużymi prędkościami i praktycznie ze sobą nie oddziałują (oprócz
momentów zderzeń). Mogą dotrzeć do każdego punktu w przestrzeni.
b) Oddziaływanie między cząsteczkami cieczy lub gazu jest słabe; nie jest w stanie zapewnić
zachowania kształtu ciała.
c) Odległości między cząsteczkami gazu są duże. Cząsteczki bez problemu można „upakować” gęściej,
zbliżyć do siebie. Nie oddziałują one ze sobą, nie pojawia się więc siła odpychająca utrudniająca
sprężanie.
d) Odległości między cząsteczkami ciał stałych i cieczy są niewielkie. Próba zmniejszenia ich objętości
prowadzi do pojawienia się sił odpychających, które powstrzymują cząsteczki przez zbliżaniem się do
siebie.

5
5. Właściwość korzystna: możliwość zmieszczenia w butli tlenowej płetwonurka dużej ilości gazu.
Właściwość niekorzystna: możliwość zgromadzenia w jednym miejscu dużej ilości wybuchowego gazu
i zwiększenie szkód w wyniku wybuchu.

11. Masa a siła ciężkości

2. a) 𝑚 = 10 g + 2 ∙ 2 g + 500 mg + 3 ∙ 100 mg = 10 g + 2 ∙ 2g + 0,5 g + 3 ∙ 0,1 g = 14,8 g

b) Wskazania nie zmieniłyby się. Waga szalkowa porównuje masy ciał, a nie ich ciężary. Masa ciała nie
zależy od miejsca (planety, innego ciała niebieskiego), na którym się ono znajduje.

3. Masa jest wprost proporcjonalna do ilości danej substancji. Oznacza to, że dwa razy większa ilość
substancji ma dwa razy większą masę, trzy razy większa ilość – trzy razy większą masę itd. Dla danego
ciała masa jest wielkością stałą. Jej jednostką podstawową w układzie SI jest kilogram.

4.
Liczba cukierków Masa [kg]
1 0,01
3 0,03
5 0,05
7 0,07
10 0,1

a) 𝑚 = 20 ∙ 0,01 kg = 0,2 kg
b) Liczba cukierków i ich łączna masa są do siebie
wprost proporcjonalne.

5. 3 funty 12 uncji = (3 ∙ 16 + 12) uncji = 60 uncji = 60 ∙ 0,02835 kg = 1,701 kg

6.
Masa m Ciężar Fg (na Ziemi)
15 dag = 0,15 kg 1,5 N = 1500 mN
2 t = 2000 kg 20000 N = 20 kN
8 g = 0,008 kg 0,08 N = 80 mN

7. ciężar: 𝐹g = (3,0 ± 0,2) N, masa: 𝑚 = (0,30 ± 0,02) kg = (300 ± 20) g

8. a) b)
Masa m ciała [kg] Ciężar Fg [N]
1 1,6
2 3,2
5 8
8 12,8
10 16

c) 𝐹g [N] = 1,6 ∙ 𝑚 [kg]

12. Gęstość substancji

g 0,015 kg kg
1. a) 15 cm3
= 0,001 dm3 = 15 dm3
, bo 1 g = 0,001 kg, 1 cm3 = 0,001 dm3

6
 g 0,125 kg kg
b) 125 dm3
= 0,001 m3 = 125 m3, bo 1 g = 0,001 kg, 1 dm3 = 0,001 m3
kg 7340 g g
c) 7,34 dm3
= 1000 cm3 = 7,34 cm3 , bo 1 kg = 1000 g, 1 dm3 = 1000 cm3

kg
2. 𝑚 = 𝑑 𝑉 = 4,2 dm3
∙ 12 dm3 = 50,4 kg

𝑚 8000 kg
3. a) 𝑉 = 𝑑
= kg = 5 m3
1600 3
m
𝑚 192 kg
b) 𝑉 = = kg = 60 dm3
𝑑 3,2
dm3
𝑚 500 g
c) 𝑉 = 𝑑
= g = 400 cm3
1,25
cm3

g
4. a) 𝑚 = 𝑑 𝑉 = 2,5 cm3
∙ 80 cm3 = 200 g = 0,2 kg
kg kg
b) 𝑚 = 𝑑 𝑉 = 1350 m3
∙ 4 cm3 = 1350 m3
∙ 0,000004 m3 = 0,0054 kg

g g
5. 𝑚 = 𝑑𝑉 = 0,75 cm3
∙ 35 dm3 = 0,75 cm3
∙ 35 000 cm3 = 26250 g = 26,25 kg

13. Wyznaczanie gęstości

1.
Co jest potrzebne do wyznaczenia gęstości:
ciała stałego w kształcie walca, ciała stałego o nieregularnym
cieczy?
prostopadłościanu lub kuli? kształcie?
waga, waga waga
linijka cylinder miarowy z wodą pusty cylinder miarowy
(dla kuli: waga, cylinder flamaster
miarowy z wodą, flamaster)
g
2. a) 𝑚 = 𝑑𝑉 = 7,13 3 ∙ (2 cm)3 = 57,04 g
cm
b) Różnica jest skutkiem niedokładności pomiarów masy i rozmiarów sześcianu.

3. Masa wody w szklance: 𝑚w = 700 g − 200 g = 500 g.

500 g
Objętość wody: 𝑉 = g = 500 cm3 .
1
cm3
Masa badanej cieczy: 𝑚c = 830 g − 200 g = 630 g.
630 g g
Gęstość badanej cieczy: 𝑑c = 500 cm3 = 1,26 cm3.

Test powtórzeniowy. Właściwości i budowa materii

1. A, B, C

2. B – 1

3. A – 2

4. B – 2
𝐹g 0,55 N
5. 𝑚 = 𝑔
= N = 0,055 kg = 55 g
10
kg

7
III. Hydrostatyka i aerostatyka

14. Siła nacisku na podłoże. Parcie i ciśnienie

1. a) 235 500 Pa = 235,5 kPa; b) 145 300 Pa = 1453 hPa; c) 5 340 000 Pa = 5,34 MPa

2. Kiedy podczas akcji ratowniczej ratownik kładzie się na lodzie, zwiększa powierzchnię, jaką naciska
na podłoże, nie zmieniając wartości siły nacisku. Tym samym zmniejsza ciśnienie wywierane na lód,
zmniejsza się więc prawdopodobieństwo zarwania się pod nim lodu.

3. Najgłębszy ślad pozostawił prostopadłościan B, który naciska na podłoże najmniejszą powierzchnią.

Nacisk 𝐹n w każdym przypadku jest taki sam, równy co do wartości ciężarowi prostopadłościanu.
Wartość siły nacisku na poziome podłoże: 𝐹n = 𝐹g = 𝑚 ∙ 𝑔, gdzie: 𝑚 – masa naciskającego ciała,
N
𝑔– stały współczynnik równy 10 .
kg
Iloraz wartości siły nacisku 𝐹n i pola powierzchni 𝑆, na które ta siła działa, jest wielkością fizyczną
nazywaną ciśnieniem. Jeśli siła nacisku jest stała, to ciśnienie jest tym większe, im mniejsze jest pole
powierzchni, na jaką działa siła.

4. Ciśnienie atmosferyczne jest mniejsze (𝑝1 > 𝑝2 ).

5. Masa czołgu wynosi 46,5 t, czyli 46 500 kg. Czołg wywiera na podłoże ciśnienie 92 kPa, czyli
92 000 Pa. Jeżeli przyjmiemy, że ciało o masie 1 kg wywiera na płaską powierzchnię nacisk około
10 N, to czołg T90 wywiera na podłoże nacisk około 465 000 N. Pole powierzchni gąsienic czołgu
𝐹 𝐹
możemy obliczyć, przekształcając wzór na ciśnienie: 𝑝 = 𝑆n do postaci: 𝑆 = 𝑝n.
Uwzględniając dane techniczne czołgu T90, otrzymujemy pole powierzchni styku gąsienic
z podłożem.
465 000 N
𝑆= ≈ 5,05 m2
92 000 Pa

15. Ciśnienie hydrostatyczne i ciśnienie atmosferyczne

kg N
1. 𝑝 = 𝑑 𝑔 ℎ = 1000 ∙ 10 ∙ 2000 m = 20 000 000 Pa = 20 MPa
m3 kg

kg
700
m3
2. a) Gęstość nafty stanowi kg = 0,7 gęstości wody. Ciśnienie wywierane przez naftę na
1000 3
m
głębokości 1 cm to 0,7 ciśnienia wywieranego na takiej samej głębokości przez wodę. Wynosi ono
0,7 ∙ 100 Pa = 70 Pa.
b)
Wysokość słupa nafty, cm 1 2 3 5 8
Ciśnienie, Pa 70 140 210 350 560

8
3. a) Każda z półkul jest dociskana do drugiej siłą pochodzącą z ciśnienia atmosferycznego na
zewnątrz kuli. Ciśnienie atmosferyczne działa na powierzchnię równą powierzchni styku półkul (pole
koła), zatem siła dociskająca: 𝐹 = 𝑝atm 𝑆 = 𝑝atm ∙ 𝜋 𝑟 2 = 100 000 Pa ∙ 𝜋 ∙ (0,2 m)2 ≈ 12 600 N.
Takiej siły należy użyć, aby oderwać od siebie półkule.
b) Ciśnienie powietrza znajdującego się wewnątrz kuli zmniejsza siłę dociskającą półkule do siebie
o 𝐹1 = 𝑝 𝑆 = 𝑝 𝜋 𝑟 2 = 25 000 Pa ∙ 𝜋 ∙ (0,2 m)2 ≈ 3 100 N. Siła potrzebna do rozerwania półkul jest
równa różnicy obliczonych sił: 𝐹 − 𝐹1 ≈ 9500 N.

16. Prawo Pascala

1. Napełniony wodą balonik przekłuto w kilku miejscach i uciskano od góry. Strumienie wody tryskały
promieniście na wszystkie strony. Im silniejszy był nacisk, tym dalej tryskała woda. Gdy uciskano
balon z innej strony, skutek był taki sam. Ciecz (w tym wypadku woda) przenosi wywierane na nią
z zewnątrz ciśnienie równomiernie we wszystkich kierunkach.

2.
Rysunek p1 > p2 p1 < p2 p1 = p2 F1 > F2 F1 < F2 F1 = F2
A X X
B X X
C X X

3. 1 cm2 = 100 mm2 . Z równości ciśnień przy tłoku i przy końcówce igły wynika:
30 N 𝐹
100 mm2
= 0,1 mm2. Szukana siła: 𝐹 = 0,03 N.

17. Prawo Archimedesa

1. a)
Numer pomiaru 1 2 3 4 5 6
Wskazanie siłomierza [N] 5 4,5 4 3,5 3 2,5
Wartość siły wyporu [N] 0 0,5 1 1,5 2 2,5
Głębokość zanurzenia
0 2 4 6 8 10
prostopadłościanu [cm]
Objętość zanurzonej części
0 50 100 150 200 250
prostopadłościanu [cm3]
b)

9
c) Współrzędne dowolnego punktu wykresu (lub odpowiednie dane z tabeli) podstawiamy do wzoru:
2,5 N 2,5 N kg
𝑑= N = N = 1000 m3 . Wartość odpowiada gęstości wody odczytanej z tablic.
250 cm3 ∙10 0,00025 m3 ∙10
kg kg

2. Obliczamy gęstości obu balonów:

15 g g 25 g g
Pierwszy balon: 𝑑1 = 10 dm3 = 1,5 dm3 . Drugi balon: 𝑑2 = 25 dm3 = 1 dm3 .
Uniesie się drugi balon, bo jego gęstość jest mniejsza od gęstości powietrza.

18. Prawo Archimedesa a pływanie ciał

1.
Ciało które pływa w wodzie które tonie w wodzie
o małej masie zapałka złota obrączka
o dużej masie statek duży kamień

2.
Ciężar piłeczki w oliwie jest równy 0, 2 N
Siła wyporu działająca na piłeczkę znajdującą się w oliwie jest równa 0,2 N
Po przeniesieniu piłeczki z oliwy do wody jej ciężar będzie równy 0,2 N
Siła wyporu działająca na piłeczkę znajdującą się w wodzie jest równa 0,2 N
Głębokość zanurzenia piłeczki w wodzie w porównaniu
mniejsza
z głębokością jej zanurzenia w oliwie jest

3. Pod powierzchnią wody znajduje się objętość:

𝑉1 = 0,75 ∙ 1 m3 = 0,75 m3.
Na część kulki znajdującą się pod powierzchnią cieczy działa siła wyporu:
kg N
𝐹w = 800 m3
∙ 10 kg
∙ 0,75 m3 = 6000 N.
Z warunku pływania ciał wynika 𝐹w = 𝐹g , więc wartość siły ciężkości działającej na kulkę wynosi 𝐹g =
6000 N.
𝐹g 6000 N
Masa kulki jest równa 𝑚 = = N = 600 kg.
𝑔 10
kg
𝑚 600 kg kg
Gęstość substancji, z jakiej wykonano kulkę, wynosi: 𝑑 = 𝑉
= 1 m3
= 600 m3
.
Test powtórzeniowy. Hydrostatyka i aerostatyka

1. C

2. B

3. A, C, B

4. 1. F, 2. P

5. D

10
IV. Kinematyka
19. Ruch i jego względność

1. a) Tak, jeśli pasażer idzie wzdłuż wagonu z prędkością równą prędkości pociągu, ale w przeciwną
stronę.
b) Tak, jeśli autobus i rowerzysta jadą w tę samą stronę z taką samą prędkością.

2.
Po pierwszym odbiciu piłeczka wzniosła się na maksymalną wysokość około 28 cm
Po drugim odbiciu piłeczka wzniosła się na maksymalną wysokość około 18 cm
Czas między pierwszym i drugim odbiciem piłeczki to około 0,6 s
Całkowity czas zarejestrowanego ruchu piłeczki to około 1,24 s
Czas między drugim odbiciem piłeczki a osiągnięciem przez nią maksymalnej
0,24 s
wysokości to około

3. a) po 2. minucie: 1375 m n.p.m.; po 19. minucie: 1275 m n.p.m.

b) na górnej stacji: 2 minuty; na dolnej stacji: 2 minuty
c) 3,5 minuty

4. Analizę ruchu Księżyca wokół Słońca można prześledzić w artykule (w języku angielskim):
https://www.wired.com/2012/12/does-the-moon-orbit-the-sun-or-the-earth/.
Orbita Księżyca jest linią falistą położoną blisko eliptycznej orbity Ziemi.

20. Ruch jednostajny prostoliniowy

km 36 000 m m
1. a) 36 h
= 3600 s = 10 s
cm 0,2 m m
b) 20 s
= 1 s = 0,2 s
km 54 000 m m
c) 54 h
= 3600 s = 15 s

5
m km km
2. a) 5 s
= 1000
1 = 18 h
h
3600
20
cm km km
100000
b) 20 = 1 = 0,72
s h h
3600
0,5
m km km
1000
c) 0,5 s
= 1 = 1,8 h
h
3600
3. 1.P, 2. F, 3. P, 4. F

4. A

5. a)
t [s] 0 5 10 15 20 25
s [cm] 0 2 4 6 8 10

11
b)

c) Współrzędne dowolnego punktu wykresu (lub odpowiednie dane odczytane z tabeli) podstawiamy
𝑠 4 cm cm
do wzoru na prędkość: 𝑣 = 𝑡 = 10 s = 0,4 s .

𝑠 3 km 3
6. Czas jazdy Magdy: 𝑡M = 𝑣 = km = 20 h = 9 min. Magda wyszła z domu 9 min przed godziną
20
h
19.00, czyli o 18.51.
Janek poruszał się 4 razy wolniej niż Magda, to znaczy, że dotarcie do kina zajęło mu 36 min (4 razy
więcej czasu niż Magdzie). Tomek wyszedł z domu 36 min przed godziną 19.00, czyli o 18.24.

21. Ruch prostoliniowy zmienny

1. B – 1

2. 1. P, 2. F, 3. P, 4. F, 5. P

m m
3. a) W ciągu każdej sekundy prędkość ciała rosła o 0,45 , więc w ciągu 20 s wzrosła o 0,45 ∙
s s
m m
20 = 9 . Początkowa prędkość ciała była zerowa, więc końcowa wyniosła 9 .
s s
m m m
b) 𝑣k = 𝑣p + 𝑎 𝑡 = 2,5 s
+ 0,3 s2
∙ 15 s = 7 s

4.
m
Maksymalna prędkość, z jaką poruszał się rowerzysta, była równa 8 s
Zmniejszanie prędkości rowerzysty przed przejściem dla pieszych
10 s
trwało
m
Po pierwszych 10 s ruchu rowerzysta rozpędził się do prędkości 2 s
m
Po 330 s ruchu prędkość rowerzysty była równa 5,5
s
Prędkość rowerzysty po 20 s ruchu była taka sama jak po 130 s

22. Badanie ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego

1. a) Większe średnie przyspieszenie zapewnia silnik benzynowy, bo czas rozpędzania w podanym

przedziale jest krótszy.
b) Większe średnie przyspieszenie zapewnia silnik diesla, bo czas rozpędzania w podanym przedziale
jest krótszy.

12
2. a)
Czas [s] 0 0,2 0,4 0,6 0,8
Przebyta droga [cm] 0 4 16 36 64
b)

𝑠 20 m
3. Aby dobiec do ogrodzenia, złodziej potrzebuje czasu: 𝑡 = 𝑣 = m = 4 s. W tym czasie pies jest
5
s
m
𝑎 𝑡2 3 2 ∙ (4 s)2
s
w stanie przebiec drogę: 𝑠 = 2 = 2
= 24 m. To więcej niż odległość psa od ogrodzenia
(23 m). Pies dobiegnie do płotu szybciej niż złodziej, rabuś nie zdoła uciec.

2𝑠 2 ∙ 80 m m
4. 1. P, 2. F. Podstawiamy współrzędne punktu odczytane z wykresu: 𝑎 = 𝑡2
= (4 s)2
= 10 s2
.

23. Analiza wykresów ruchów prostoliniowych: jednostajnego i jednostajnie zmiennego

m km
1. 1. F (40 s
= 144 h
), 2. P

2. B
1000 m + 1000 m m
3. 1. F (𝑣śr = 200 s + 250 s
≈ 4,4 s
), 2. P
m
∆𝑣 4 m
4. a) 𝑎 = ∆𝑡
= 20ss = 0,2 s2
m m
∆𝑣 5 −4 m
s s
b) 𝑎 = = = 0,1
∆𝑡 10 s s2
m
c) Ruch jednostajny, 𝑠 = 𝑣 𝑡 = 5 s
∙ 70 s = 350 m

5. B

Test powtórzeniowy. Kinematyka

1. a) A; b) F, I

2. właściwa kolejność: C, A, D, B
3m m
3. B, C (średni czas: 𝑡śr = 4 s, średnia prędkość: 𝑣śr = 4s
= 0,75 s
, minimalna prędkość: 𝑣min =
3m m 3m m
4,3 s
≈ 0,70 s
, maksymalna prędkość: 𝑣maks = 3,8 s
≈ 0,79 s
)

4. C

5. 1. P, 2. P, 3. F, 4. P

13
V. Dynamika
24. Pierwsza zasada dynamiki Newtona – bezwładność
1.

2. a) Rację miał Paweł. Kości odchylają się w kierunku przedniej szyby, jeśli przyspieszenie samochodu
jest zwrócone do tyłu pojazdu. Jest tak zarówno w czasie hamowania samochodu jadącego do
przodu, jak i w czasie rozpędzania się na wstecznym biegu.
b) Nie można tego stwierdzić. Samochód mógł się rozpędzać, jadąc do przodu (niekoniecznie
zaczynając od zerowej prędkości). Mógł też zahamować, jadąc na wstecznym biegu. Strona, w którą
odchyla się choinka, wskazuje tylko, jaki jest zwrot przyspieszenia. Nie można wyciągnąć wniosków
dotyczących: wartości, kierunku i zwrotu prędkości.
km
3. a) Siły działające na rowerzystę pokonującego zakręt ze stałą prędkością 10 nie równoważą się,
h
ponieważ rowerzysta nie porusza się po linii prostej.
b) Siły działające na samochód hamujący przed przejściem dla pieszych nie równoważą się, ponieważ
prędkość samochodu nie jest stała.
c) Siły działające na podrzuconą pionowo do góry piłkę nie równoważą się, ponieważ prędkość piłki
zmienia się.
km
d) Siły działające na tramwaj jadący ze stała prędkością 20 po prostym odcinku szyn równoważą
h
się, ponieważ ruch tramwaju jest ruchem jednostajnym prostoliniowym.
e) Siły działające na osobę znajdującą się na krzesełku karuzeli wirującej ze stałą prędkością nie
równoważą się, ponieważ krzesełko nie porusza się po linii prostej.

4. a) Przykładowe rozwiązanie

b) Siła wyporu działa pionowo w górę, a siły ciężkości i oporu wody – pionowo w dół. Aby siły się
równoważyły, wartość siły działającej w górę musi być równa sumie wartości sił działających w dół.
Siła ciężkości wynosi zatem: 𝐹g = 𝐹w − 𝐹o = 60 MN − 40 kN = 60000 kN − 40 kN = 59960 kN.
c) Ciężar łodzi musi być większy od wartości siły wyporu działającej na całkowicie zanurzoną łódź lub
jej równy. Należy tak napełnić łódź, aby jej całkowity ciężar przekroczył 60 MN.

14
 ⃗⃗⃗g oraz siła sprężystości 𝐹
5. a) Na wazon stojący na stole działają siła ciężkości 𝐹 ⃗⃗⃗s , którą blat stołu
działa na wazon. Jeżeli wazon ma masę 0,2 kg, to wartość działającej na niego siły ciężkości jest
równa 2 N, a siła sprężystości, jaką blat stołu działa na wazon, ma wartość 2 N.
b) Siła, którą podłoga działa na stojącego nieruchomo chłopca o masie 50 kg, wynosi 500 N.

6. B, A, I, D

25. Druga zasada dynamiki Newtona

m
1. 𝐹 = 𝑚 𝑎 = 80 kg ∙ 1,5 s2
= 120 N

𝐹 3520 N
2. 𝑚 = 𝑎 = m = 0,008 kg = 8 g
440 000 2
s

3. Przyspieszenie jest wprost proporcjonalne do działającej siły. Można zatem zapisać proporcję:
m
1,2 2 𝐹
s
m = 3600 N. Stąd szukana siła: 𝐹 = 1440 N.
3 2
s

m
4. a) Przyspieszenie wózka: 𝑎 = 1,23 2 . Siła działająca na wózek: 𝐹 = 0,5 N.
s
b)
Przyspieszenie Całkowita Siła działająca
Czas przejazdu wózka przez odcinek 0,5 m
wózka masa układu na wózek
pomiar 1 pomiar 2 średni. 2 ∙ 0,5 m N
pomiar 3 𝑎= ≈ 0,1 kg ∙ 10 =
czas (0,65 s)2 0,4 kg kg
m
0,65 s 0,68 s 0,61 s 0,65 s ≈ 2,37 2 =1N
s
c) 2 – A

5. 1 – B

m 𝐹 2,6 N
6. A (𝐹 = 𝑚 𝑎 = 0,4 kg ∙ 6,5 = 2,6 N), D( = m ≈ 8,7)
s2 𝐹1 0,2 kg ∙ 1,5 2
s

26. Swobodne spadanie ciał

1. a) I – na Księżycu, II – na Ziemi z uwzględnieniem oporu powietrza, III – spadek swobodny na Ziemi

𝑔 𝑡2
b) Ze wzoru na drogę w spadku swobodnym: ℎ = 2
, wyznaczamy przyspieszenie grawitacyjne: 𝑔 =
2ℎ 2 ∙ 0,2 m m
𝑡2
. W ciągu 0,5 s ciało przebyło drogę 0,2 m, zatem: 𝑔 = (0,5 s)2
= 1,6 s2
.
c) Dłużej niż 0,7 s – ciała I i II, krócej niż 0,7 s – ciało III. Ciało I nawet w czasie 1 s nie zakończy
spadania. Przebędzie w tym czasie 4 razy większą drogę (0,8 m) niż w ciągu 0,5 s. Ciało II porusza się
prawie ruchem jednostajnym, przebywając w ciągu 0,1 s drogę około 0,2 m. Nie dotrze do poziomu
zerowego w ciągu kolejnych 0,2 s. Ciało III przebywa w jednakowych odstępach czasu coraz dłuższe
drogi. Dotrze do poziomu zerowego w czasie krótszym niż 0,1 s.

2. a) B, B, C
b) 1 – B, 2 – A

15
3.
Spadek, który jest spadkiem
swobodnym – na ciało działa
wyłącznie siła grawitacji
A, E
Spadek, który można uznać za
swobodny – siła oporu jest na tyle
niewielka w porównaniu z siłą
grawitacji, że można ją pominąć
C, F, H
Spadek, który nie jest spadkiem
swobodnym – siła oporu
powietrza odgrywa istotną rolę,
nie można jej pominąć
B, D, G

m
4. W spadku swobodnym na Ziemi po czasie 2,4 s prędkość ciała wynosi: 𝑣 = 𝑔 𝑡 = 10 ∙ 2,4 s =
s2
m
24 s
. Opisany ruch nie był zatem spadkiem swobodnym.
m
𝑔 𝑡2 10 2 ∙ (0,5 s)2
5. ℎ = 2 = s 2 = 1,25 m
Wynik można uznać za zgodny z obserwacjami.

27. Trzecia zasada dynamiki Newtona. Zjawisko odrzutu

1.

Siła reakcji ma taką samą wartość i taki sam kierunek, ale przeciwny zwrot. Jest przyłożona do innego
ciała.

2.a)

Siła ma wartość 10 N, taki sam kierunek, jaki ma siła działająca na wózek po prawej stronie, oraz
przeciwny zwrot.
𝐹 10 N m 10 N m
b) Wózek po lewej stronie: 𝑎 = = = 20 2, wózek po prawej stronie: 𝑎 = = 40 2.
𝑚 0,5 kg s 0,25 kg s

28. Siła tarcia

1. Większa siła oporu działa na samochód na rysunku b, ponieważ prędkość tego samochodu jest
większa niż prędkość samochodu na rysunku a.
Większa siła oporu działa na samochód na rysunku c, ponieważ jest on większy od samochodu
z rysunku d (większy jest rozmiar przedniej części pojazdu).
Siła tarcia między oponami a asfaltem jest większa w przypadku samochodu na rysunku c, ponieważ
jego ciężar jest większy od ciężaru samochodu z rysunku d.

2. A, C

16
3.
Opis sytuacji Siła Zmiana siły
tarcia oporu powietrza zwiększenie zmniejszenie
1. Chłopiec idący suchym chodnikiem
X X
wszedł na zamarzniętą kałużę.
2. Pilot zmniejszył prędkość samolotu
km km X X
z 240 do 220 .
h h
3. Dziecko zjeżdżające na sankach
przejechało ze śniegu na szorstką, X X
zamarzniętą ziemię.
4. Gdy Ola pchała pusty wózek, jej mama
włożyła do niego zgrzewkę wody X X
mineralnej.

4. Rację mają Tomek i Iwona. W czasie przeciągania liny na obie osoby działa siła o takiej samej
wartości (trzecia zasada dynamiki). Przegrywa osoba, dla której ta siła będzie większa od
maksymalnej siły tarcia między stopami a podłożem, a siła tarcia związana jest z naciskiem, czyli masą
ciała danej osoby.
m
5. a) 𝐹o = 6 𝜋𝜂𝑟𝑣 = 6 𝜋 ∙ 10−3 Pa ∙ s ∙ 0,002 m ∙ 0,05 s ≈ 1,88 ∙ 10−6 N
b) B (siła oporu jest wprost proporcjonalna do prędkości kulki)
c) Siła oporu działająca na kulkę poruszającą się w miodzie jest znacznie większa od siły działającej na
kulkę zanurzoną w etanolu. Współczynnik lepkości dynamicznej miodu jest około 1000 razy większy
od tego współczynnika dla etanolu.

Test powtórzeniowy. Dynamika

1. C, D

2. B, C, E

3. D

4. 0,7 N, w górę, pierwsza zasady dynamiki

5. C (przyspieszenie spadochroniarza jest największe)

6. 1. P, 2. F

7. a) Magnes górny się nie porusza; zgodnie z pierwszą zasadą dynamiki działające na niego siły się
równoważą. Magnes dolny odpycha magnes górny siłą równą ciężarowi magnesu górnego, czyli 1 N.
Zgodnie z trzecią zasadą dynamiki magnes górny odpycha magnes dolny siłą o takiej samej wartości.
b) Siła ciężkości działająca na magnes dolny ma wartość 1 N. Siła magnetyczna pochodząca od
magnesu górnego ma wartość 1 N. Zgodnie z pierwszą zasadą dynamiki siła sprężystości podstawki
ma zatem wartość 2 N.

17
VI. Praca, moc, energia
29. Energia i praca
1.

2. Filip wykonał większą pracę (𝑊 = 20 N ∙ 0,5 m = 10 J). Praca wykonana przez Maćka była równa
zero, bo wiadro się nie przemieszczało. Mimo to zmęczenie odczuwane przez Maćka mogło być
większe.

3. 1. F, 2. P

4.

5. A. 𝑊 = 40 N ∙ 0,5 m = 20 J
B. 𝑊 = 120 000 N ∙ 10 000 m = 1,2 GJ
C. 𝑊 = 30 N ∙ 1000 m = 30 kJ
D. 𝑊 = 0,6 N ∙ 0,4 m = 240 mJ

30. Moc i jej jednostki

1. Na kolejnych zdjęciach: 5 MW, 400 W, 90 kW.

km
2. Krok 1.: dane: 𝑣 = 432 , 𝐹o = 3000 N; szukane: 𝑃 = ?
h
Krok 3.: 𝐹 = 3000 N
Krok 4.: 432 km = 432 000 m

18
 432 000 m
Krok 5.: 𝑠 = 3600
= 120 m
Krok 6.: 𝑊 = 3000 N ∙ 120 m = 360 000 J = 360 kJ
360 kJ
Krok 7.: 𝑃 = 1 s = 360 kW
Krok 8.: moc silnika samolotu wynosi 360 kW.
𝑊 1000 J
3. 𝑃 = 𝑡
= 2 ∙ 365 ∙ 24 ∙ 60 ∙ 60 s ≈ 1,6 ∙ 10−5 W = 16 μW

4. a) 𝑃 = 4 KM = 4 ∙ 0,736 kW ≈ 2,9 kW
b) 𝑊 = 𝑃 𝑡 = 4 ∙ 0,736 kW ∙ 86 400 s ≈ 254 000 kJ = 254 MJ

31. Energia potencjalna grawitacji i potencjalna sprężystości

1. Większa energia potencjalna sprężystości została zgromadzona w siłomierzu na rysunku A. Obie
sprężyny zostały rozciągnięte o tyle samo, ale na siłomierz po lewej stronie działała większa siła
(więcej zawieszonych ciężarków).

2. Największa energia potencjalna sprężystości jest w położeniu III (największe ugięcie trampoliny).
Największa energia potencjalna grawitacji jest w położeniu E (najwyżej położony środek masy
skoczka).

3. a)
Numer piętra 1 2 3 4
Wysokość, licząc od parteru [m] 3 6 9 12
Energia potencjalna grawitacji [J] 1500 3000 4500 6000
b) Energia potencjalna grawitacji i wysokość są do sobie wprost proporcjonalne.

N
4. a) Filip: ∆𝐸pF = 80 kg ∙ 10 kg ∙ (1583 m − 1406 m) = 141,6 kJ
N
Ania: ∆𝐸pA = 50 kg ∙ 10 ∙ (2499 m − 1583 m) = 458 kJ
kg
N
Jarek: ∆𝐸pJ = 70 kg ∙ 10 kg ∙ (2159 m − 1406 m) = 527,1 kJ
b) Sposób I: Masę Agaty obliczamy z przekształcenia wzoru na zmianę energii potencjalnej. ∆𝐸p =
∆𝐸 656000 J
𝑚𝑔∆ℎ , stąd 𝑚 = 𝑔∆ℎp = N ≈ 60 kg. Następnie obliczamy zmianę energii potencjalnej
10 ∙ 1093 m
kg
N
grawitacji Agaty w czwartek: ∆𝐸p2 = 60 kg ∙ 10 ∙ 753 m ≈ 452 kJ.
kg
Sposób II: Zmiana energii potencjalnej grawitacji jest wprost proporcjonalna do różnicy wysokości,
656 kJ |∆𝐸p2 |
zatem: 2499 m−1406 m = 2159 m−1406 m. Stąd ∆𝐸p2 = 452 kJ.

19
32. Energia kinetyczna, zasada zachowania energii mechanicznej
1. a) Większa jest energia kinetyczna biegacza
m 2 m 2
80 kg ∙ (5 ) 0,008 kg ∙ (400 )
s s
(biegacz: 𝐸k = = 1000 J, pocisk: 𝐸k = = 640 J).
2 2
b) Większa jest energia kinetyczna samolotu
m 2 m 2
18 000 kg ∙ (500 ) 2 000 000 kg ∙ (20 )
s s
(samolot: 𝐸k = 2
= 2,25 GJ, pociąg: 𝐸k = 2
= 0,4 GJ).

2. Samochód porusza się ze stałą prędkością – C

Samochód hamuje – A
Samochód rusza z miejsca – B

3. a)
h [m] 2 1,6 1,2 0,8 0,4 0
Ep [J] 4 3,2 2,4 1,6 0,8 0
Ek [J] 0 0,8 1,6 2,4 3,2 4
Ec [J] 4 4 4 4 4 4
b)

4. Pikujący ptak – B
Wyskakujący z wody delfin – A
Pszczoła wpadająca w pajęczynę – C
Skacząca do góry żaba – A
Zasada zachowania energii mechanicznej jest najlepiej spełniona w przypadku pikującego ptaka –
przyjmowany przez niego podczas pikowania kształt zapewnia minimalne opory ruchu.
N
5. a) Na wysokości 3,7 m: 𝐸p = 0,6 kg ∙ 10 kg ∙ 3,7 m = 22,2 J.
N
Na wysokości 3,3 m: 𝐸p = 0,6 kg ∙ 10 kg ∙ 3,3 m = 19,8 J.
b) Od energii całkowitej (obliczonej dla wysokości 2,4 m) odejmujemy energię potencjalną grawitacji
na zadanej wysokości:
– na wysokości 3,7 m: 𝐸k = (14,4 J + 13,3 J) − 22,2 J = 5,5 J,
– na wysokości 3,3 m: 𝐸k = (14,4 J + 13,3 J) − 19,8 J = 7,9 J.
c) Prędkość piłki w momencie wpadania do kosza jest mniejsza niż w momencie wyrzucania. Przy
koszu piłka znajduje się na większej wysokości, ma większą energię potencjalną grawitacji, a co za
tym idzie – mniejszą energię kinetyczną i mniejszą prędkość.

Test powtórzeniowy. Praca, moc, energia

1. A

20
2. 1 – A
m 2 m 2
𝑚 𝑣2 250 kg ∙ (20 ) 1000 kg ∙ (10 )
s s
3. a) motocykl: 𝐸k = 2
= 2
= 50 kJ, samochód: 𝐸k = 2
= 50 kJ
b) Masa samochodu jest 4 razy większa od masy motocykla. W każdej z wymienionych chwil prędkość
samochodu jest 2 razy mniejsza od prędkości motocykla. Energia kinetyczna jest wprost
proporcjonalna do masy poruszającego się ciała i kwadratu jego prędkości, więc energie kinetyczne
motocykla i samochodu są równe.

VII. Termodynamika

33. Energia wewnętrzna i temperatura

1. a)
Uwaga. Rozwiązanie zaznaczono na rysunku B, aby pokazać różnicę w
stosunku do poziomu cieczy w temperaturze 100℃.

b) Nie można. Zanim ciecz w termometrze osiągnie temperaturę 160℃,

rozszerzy się tak bardzo, że jej część wyleje się przez górny otwór
pionowej rurki.

2. Przeliczamy podane temperatury na stopnie w skali Celsjusza.

5
22℉ → ∙ (22 − 32) = −5,5℃
9
5
43℉ → ∙ (43 − 32) = 6,1℃
9
Temperatura jest zbyt niska na spacer w letniej odzieży.

3. Większą energię wewnętrzną miała woda w butelce. Średnie energie kinetyczne cząsteczek w obu
naczyniach były takie same (bo takie same były temperatury), ale w butelce znajdowało się więcej
cząsteczek.

4. energia wewnętrzna rośnie(↑): a, c, d, e, energia wewnętrzna maleje(↓): b

34. Zmiana energii wewnętrznej w wyniku pracy i przepływu ciepła

1. Większa będzie energia wewnętrzna piasku w wiaderku pozostawionym na słońcu (zwiększy się na
skutek dostarczenia ciepła przez promieniowanie, co prowadzi do wzrostu temperatury).

2. Energia wewnętrzna deski wzrosła o mniej niż 10 J. Wykonana praca zwiększyła energię
wewnętrzną o 10 J, ale część tej energii została przejęta przez papier ścierny, rękę i otoczenie.

3. Zmiana energii wewnętrznej piłki i ściany jest równa (z dokładnością do znaku) zmianie energii
m 2 m 2
𝑚 𝑣12 𝑚 𝑣22 0,2 kg ∙ (6 ) 0,2 kg ∙ (5 )
s s
kinetycznej piłki: ∆𝐸w = 2
− 2
= 2
− 2
= 1,1 J.

21
4. a)

b) ∆𝐸w = 𝑊 − 𝑄 = 10 ∙ 20 J − 1200 J = −1000 J

Energia wewnętrzna sztabki zmalała.

5. Promieniowanie docierające ze Słońca nagrzewa powietrze w kolektorze słonecznym (konstrukcja

przypominająca szklarnię, otaczająca komin). Powietrze unosi się i przepływa przez komin. Poruszając
się, napędza turbiny produkujące elektryczność.

35. Sposoby przepływu ciepła

1. 2 – C

2. 1. P, 2. P

3.

4. a) Dla temperatury 70℃ (różnica temperatur 50℃): 𝑃 = 10 ∙ 112 W = 1120 W;

dla temperatury 80℃ (różnica temperatur 60℃): 𝑃 = 10 ∙ 141 W = 1410 W.
10 ∙ 141 W
b) Największa powierzchnia: 𝑠 = W ≈ 35 m2. Nie ma ograniczenia dolnego (opisanym
40
m2
grzejnikiem można ogrzać dowolne pomieszczenie o powierzchni mniejszej od obliczonej wcześniej).
J
c) 𝑄 = 𝑚 𝑐 ∆𝑇 = 10 ∙ 0,3 kg ∙ 4200 ∙ (80℃ − 40℃) = 504 kJ
kg ∙ ℃
J
d) 𝑄 = 𝑚 𝑐 ∆𝑇 = 10 ∙ 1,3 kg ∙ 900 ∙ (70℃ − 20℃) = 585 kJ
kg ∙ ℃

22
36. Ciepło właściwe

1. 𝑄 = 𝑄szklo + 𝑄woda = 𝑚s 𝑐s ∆𝑇 + 𝑚w 𝑐w ∆𝑇 = (𝑚s 𝑐s + 𝑚w 𝑐w ) ∆𝑇 =

J J
= (0,08 kg ∙ 730 + 0,2 kg ∙ 4200 ) ∙ (80℃ − 20℃) = 53 904 J
kg ∙ ℃ kg ∙ ℃

𝑄
2. a) Po przekształceniu wzoru 𝑄 = 𝑐 𝑚 ∆𝑇 można otrzymać wzór: ∆𝑇 = 𝑐 𝑚. Masy cieczy w zlewkach
były takie same, dostarczone ciepło było takie samo, więc najbardziej wzrosła temperatura cieczy
o najmniejszym cieple właściwym.
b) Po ogrzaniu najwyższą temperaturę miała ciecz w zlewce z olejem lnianym, a najniższą – ciecz
w zlewce z wodą.

3. ∆𝑇 = 100℃ − 18℃ = 82℃

𝑚 = 1 kg
𝑡 = 3 min i 35 s = 215 s
𝑃 = 1800 W
𝑄 = 𝑃 𝑡 = 1800 W ∙ 215 s = 387 000 J
387 000 J J
𝑐= ≈ 4720
1 kg ∙ 82℃ kg ∙ ℃
J
𝑄0 = 4190 ∙ 1 kg ∙ 82℃ = 343 580 J
kg ∙ ℃
𝑄 − 𝑄0 = 387 000 J − 343 580 J ≈ 43,4 kJ
J
Wyznaczone w doświadczeniu ciepło właściwe wody wynosi 4720 , a strata ciepła –
kg ∙ ℃
około 43,4 kJ.

4. 𝑄 = 𝑃 𝑡 = 200 W ∙ 300 s = 60 000 J

𝑄 60 000 J J
𝑐= = = 375
𝑚 ∆𝑇 4 kg ∙ (63℃ − 23℃) kg ∙ ℃

37. Zmiany stanu skupienia ciał

1.

2. resublimacja (przejście ze stanu gazowego w stan stały)

parowanie (przejście ze stanu ciekłego w stan gazowy)

23
3. b) Benzyna w temperaturze –5℃ występuje w ciekłym stanie skupienia, ponieważ gdyby była
w stanie stałym, to samochody nie mogłyby jeździć.
c) Stal w temperaturze 300℃ występuje w stałym stanie skupienia, ponieważ gdyby była w stanie
ciekłym, to niemożliwe byłoby budowanie z niej kotłów maszyn parowych.
d) Tlen w temperaturze –20℃ występuje w gazowym stanie skupienia, ponieważ gdyby był w stanie
ciekłym, to oddychanie przy dużym mrozie byłoby niemożliwe.

4. A – topnienie, B – skraplanie, C – sublimacja, D – parowanie

38. Topnienie i krzepnięcie

1. A – kryształ (atomy ułożone są w regularną sieć krystaliczną)

B – ciało bezpostaciowe (atomy ułożone są chaotycznie)

2.
Energia wewnętrzna substancji
Proces fizyczny / zjawisko pozostaje
zmniejsza się zwiększa się
bez zmian
płatki śniegu, spadając na ziemię, zamieniają się
X
w wodę
kostka lodu o temperaturze 0℃ ulega
X
stopieniu, powstała woda ma temperaturę 0℃
gorąca para wodna z czajnika o temperaturze
100℃ skrapla się, powstała woda spływająca po X
ścianie ma temperaturę 70℃
gorąca woda o temperaturze 100℃ zamienia
X
się w parę wodną o temperaturze 100℃
płynna stal po wlaniu do formy zmienia stan
X
skupienia na stały bez zmiany temperatury
mięso o temperaturze 10℃ włożone do
zamrażalnika po kilku godzinach osiąga X
temperaturę –15℃
na powierzchni jeziora woda o temperaturze
X
0℃ zamarza

3. A, C, G

4. ∆𝑇 = 950℃
J
𝑄 = 𝑐 𝑚 ∆𝑇 = 450 ∙ 0,2 kg ∙ 950℃ = 85 500 J
kg ∙ ℃
𝑄 85 500 J
𝑚= = ≈ 0,26 kg
𝑐t 335 000 J
kg

5. B, C
Ciepło potrzebne do podgrzania bryłek do temperatury topnienia (obliczenia dla masy 1 kg):
J
cyna: 𝑄Sn = 1 kg ∙ 222 kg ∙ ℃ ∙ (232℃ − 20℃) = 47 064 J,
J
ołów: 𝑄Pb = 1 kg ∙ 130 ∙ (328℃ − 20℃) = 40 040 J.
kg ∙ ℃
W czasie krzepnięcia bryłka ołowiu odda mniej ciepła, bo ciepło topnienia ołowiu jest mniejsze niż
ciepło topnienia cyny.

24
39. Parowanie i skraplanie

1. A – 2

2. a) Duże ciepło parowania wody spowodowało, że ilość wrzącej wody w garnku zmniejszała się
bardzo wolno. Gdyby ciepło parowania miało mniejszą wartość, ciecz parowałaby znacznie szybciej
(do zamienienia jej w stan gazowy potrzebna byłaby mniejsza ilość energii). Mogłaby wyparować
w całości, a rozgrzewający się pusty garnek mógłby spowodować pożar.
J
b) 𝑄 = 40 000 ∙ 45 min = 1 800 000 J
min
𝑄 1 800 000 J
𝑚= = ≈ 0,8 kg
𝑐p 2 258 000 J
kg

3. A, D, E

Test powtórzeniowy. Termodynamika

1. 1. P, 2. F, 3. P

2. A, E

3. 1. F, 2. F

4. a) 1 – B
𝑄 900 J J
b) bryłka I: cI = 𝑚 ∆𝑇 = 0,1 kg ∙ (30℃−20℃) = 900 kg ∙ ℃
→ glin
𝑄 900 J J
bryłka II: 𝑐II = 𝑚 ∆𝑇 = 0,1 kg ∙ (40℃−20℃) = 450 kg ∙ ℃
→ żelazo

25